v The Effects of Childbirth Self - Efficacy Enhancement Program on Fear of Childbirth and Satisfaction of Childbirth Experience Among Pregnant Women in Chun Hospital ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 144 71.88 ไมFไดPประกอบอาชีพ รPอยละ 43.75 สFวนใหญFนับ ถือศาสนาพุทธ รPอยละ 96.88 มีรายไดPตFอเดือนของครอบครัว 5,001 – 10,000 บาท รPอยละ 59.38 รายไดPเพียงพอ รPอยละ 96.88 อาศัยอยูFกับครอบครัวตนเอง รPอยละ 59.38 ดัง ตารางที่ 1 ขPอมูลการตั้งครรภ; พบวFา เปนการตั้งครรภ;ครั้งที่ 1 รPอยละ 56.25 มีอายุครรภ;ปàจจุบัน 32 สัปดาห; รPอย ละ 53.13 จำนวนครั้งที่ฝากครรภ; ครั้งที่ 4 ขึ้นไป s รPอยละ 84.38 มีการฝากครรภ;ตามนัดอยFางสม่ำเสมอ รPอยละ 93.75 มีความตั้งใจในการตั้งครรภ; รPอยละ 78.13 สFวนใหญFตั้งครรภ;ครั้งที่ 1 รPอยละ 56.25 ดังตารางที่ 2 ขPอมูลการคลอด พบวFา วิธีการคลอดปกติ รPอยละ 90.63 ทารกเปนเพศชาย รPอยละ 56.25 อาการทารก แรกคลอดปกติ รPอยละ 96.88 น้ำหนักทารกแรกคลอด 2500 กรัม –3000 กรัม รPอยละ 59.38 ดังตารางที่ 3 ตารางที่ 1 ขPอมูลทั่วไปของกลุFมตัวอยFาง (n=32) ข-อมูล จำนวน ร-อยละ อายุ ต่ำกว+าหรือเท+ากับ 20 ป6 7 21.87 21 – 30 ป6 18 56.25 31 – 40 ป6 7 21.88 สถานภาพสมรส สมรส จดทะเบียน 2 6.25 สมรส ไม+จดทะเบียน 24 75.00 อยู+ดLวยกัน แต+ไม+แต+งงาน 4 12.50 แยกกันอยู+ ไม+แต+งงาน 2 6.25 ระดับการศึกษา ประถมศึกษา 1 3.12 มัธยมศึกษา 23 71.88 อนุปริญญา 3 9.38 ปริญญาตรี 5 15.62 อาชีพ ไม+ไดLประกอบอาชีพ 14 43.75 นักเรียน-นักศึกษา 1 3.12 คLาขาย 3 9.38 รับจLาง 12 37.50 อื่น ๆ ระบุ 2 6.25 ศาสนา พุทธ 31 96.88 คริสต[ 1 3.12 รายไดLต+อเดือนของครอบครัว ต่ำกว+าหรือเท+ากับ 5000 บาท 1 3.12 5001 – 10000 บาท 19 59.38 10001 – 50000 บาท 12 37.50 ความเพียงพอของรายไดL เพียงพอ 31 96.88
vผลของโปรแกรมส่งเสริมสมรรถนะแห่งตนในการคลอดต่อความกลัวการคลอด และความพึงพอใจต่อประสบการณ์การคลอดในสตรีตั้งครรภ์ของโรงพยาบาลจุน 145วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ข-อมูล จำนวน ร-อยละ ความเพียงพอของรายไดL เพียงพอ 31 96.88 ไม+เพียงพอ 1 3.12 ลักษณะการอยู+อาศัย อยู+กับสามี 2 คน 8 25.00 อยู+กับครอบครัวสามี 5 15.62 อยู+กับครอบครัวตนเอง 19 59.38 ตารางที่ 2 ขPอมูลการตั้งครรภ;ของกลุFมตัวอยFาง (n=32) ข-อมูล จำนวน ร-อยละ ตั้งครรภ[ครั้งที่ ครั้งที่ 1 18 56.25 ครั้งที่ 2 11 34.38 ครั้งที่ 3 2 6.25 ครั้งที่ 4 ขึ้นไป 1 3.12 อายุครรภ[ป_จจุบัน 32 สัปดาห[ 17 53.13 33 สัปดาห[ 6 18.75 34 สัปดาห[ 7 21.88 35 สัปดาห[ 2 6.24 จำนวนครั้งที่ฝากครรภ[ ครั้งที่ 2 1 3.12 ครั้งที่ 3 4 12.50 ครั้งที่ 4 ขึ้นไป 27 84.38 การฝากครรภ[ตามนัด สม่ำเสมอตามนัด 30 93.75 ไม+สม่ำเสมอ 2 6.25 ความตั้งใจในการตั้งครรภ[ ตั้งใจ 25 78.13 ไม+ตั้งใจ 7 21.87 เคยผ+านการคลอดบุตรมาก+อน เคย 11 34.38 ไม+เคย 21 65.62 ตารางที่ 3 ขPอมูลการคลอดของกลุFมตัวอยFาง (n=32) ข-อมูล จำนวน ร-อยละ วิธีการคลอด ปกติ 29 90.63 ผิดปกติ 3 9.37 เพศทารก หญิง 14 43.75 ชาย 18 56.25 อาการทารกแรกคลอด ปกติ 31 96.88
v The Effects of Childbirth Self - Efficacy Enhancement Program on Fear of Childbirth and Satisfaction of Childbirth Experience Among Pregnant Women in Chun Hospital ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 146 2. ผลการทดสอบการกระจายตัวของขPอมูล (normal distribution test) ของคFาคะแนนสมรรถนะ แหFงตนในการคลอด และคFาคะแนนความกลัวการคลอด พบวFา การกระจายตัวของคFาคะแนนสมรรถนะแหFงตน และคFาคะแนนความกลัวการคลอด การกระจายตัวเปน โคPงปกติ จึงทำการวิเคราะห;ขPอมูลเปรียบเทียบดPวยคFา Paired t-test 3. การเปรียบเทียบคะแนนความกลัวการคลอด กFอนและหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนใน การคลอด พบวFา คะแนนความกลัวการคลอดกFอนไดPรับ 4. การเปรียบเทียบคะแนนสมรรถนะแหFงตนใน การคลอดกFอนและหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะ แหFงตนในการคลอด พบวFา คะแนนสมรรถนะแหFงตนใน การคลอดกFอนไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตน ในการคลอดอยูFในระดับปานกลาง (̅=89.06, S.D.=25.85) และคะแนนสมรรถนะแหFงตนในการคลอด โปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนในการคลอดอยูFใน ระดับสูง (̅=36.25, S.D.=11.08) และคะแนนความ กลัวการคลอดหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFง ตนในการคลอดอยูFในระดับปานกลาง (̅=19.47, S.D.=11.48) ผลการวิจัยพบวFา คะแนนความกลัวการ คลอดหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนใน การคลอดลดลงกวFากFอนไดPรับโปรแกรม แตกตFางกัน อยFางมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < .05) ซึ่งเปนไปตาม สมมติฐานที่ตั้งไวP ดังแสดงรายละเอียดในตารางที่ 4 หลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนในการ คลอดอยูFในระดับสูง (̅=127.41, S.D.=16.26) ผลการวิจัยพบวFา สมรรถนะแหFงตนในการคลอดหลัง ไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนในการคลอดสูง กวFากFอนไดPรับโปรแกรม แตกตFางกันอยFางมีนัยสำคัญทาง สถิติ (p < .05) ซึ่งเปนไปตามสมมติฐานที่ตั้งไวP ดังตาราง ที่ 5 ข-อมูล จำนวน ร-อยละ น้ำหนักทารกแรกคลอด นLอยกว+า 2500 กรัม 1 3.12 2500 กรัม – 3000 กรัม 19 59.38 มากกว+า 3000 กรัม 12 37.50 ตารางที่ 4 การเปรียบเทียบคะแนนความกลัวการคลอดกFอนและหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนในการคลอด ดPวยสถิติ Paired sample t-test คะแนนความกลัวการคลอด N กKอน หลัง t p-value $ S.D. $ S.D. 32 36.25 11.08 19.47 11.48 6.563 0.000* *p < .05 ตารางที่ 5 การเปรียบเทียบคะแนนสมรรถนะแหFงตนในการคลอดกFอนและหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนใน การคลอด ดPวยสถิติ Paired sample t-test คะแนนสมรรถนะแหKงตนในการคลอด N กKอน หลัง t p-value $ SD $ SD 32 89.06 25.85 127.41 16.26 -9.056 0.000* *p < .05
vผลของโปรแกรมส่งเสริมสมรรถนะแห่งตนในการคลอดต่อความกลัวการคลอด และความพึงพอใจต่อประสบการณ์การคลอดในสตรีตั้งครรภ์ของโรงพยาบาลจุน 147วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 5. ความพึงพอใจตFอประสบการณ;การคลอดของ กลุFมตัวอยFางหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFง ตนในการคลอด พบวFา ความพึงพอใจตFอประสบการณ; การคลอดของกลุFมตัวอยFางหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริม สมรรถนะแหFงตนในการคลอด มีความพึงพอใจโดย รวมอยูFในระดับมาก (̅=3.93, S.D.=0.32) เมื่อจำแนก พบในขPอที่วFา ขณะคลอดทFานมั่นใจวFาทFานและบุตรของ ทFานจะสามารถผFานพPนการคลอดดPวยความปลอดภัย มี คFาเฉลี่ยสูงที่สุด (̅= 4.66, S.D.=0.48) อภิปรายผลการวิจัย จากการศึกษาผลการทดลองใชPโปรแกรมสFงเสริม สมรรถนะแหFงตนในการคลอดตFอความกลัวการคลอด และความพึงพอใจตFอประสบการณ;การคลอดในสตรี ตั้งครรภ;ของโรงพยาบาลจุน ดังนี้ รองลงมาคือ ทFานรูPสึกวFาแพทย;และพยาบาลใหPความ ชFวยเหลือทFานในการคลอดครั้งนี้อยFางเต็มที่ มีคFาเฉลี่ย (̅= 4.44, S.D.=0.56) และในขPอที่กลFาววFา เมื่อมดลูก หดรัดตัวทFานมักจะดิ้นและ /หรือ รPองเสียงดัง มีคFาเฉลี่ย นPอยที่สุด (̅= 2.53, S.D.=0.84) ดังนั้นสรุปไดPวFา ความพึงพอใจตFอประสบการณ; การคลอดของกลุFมตัวอยFางหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริม สมรรถนะแหFงตนในการคลอดโดยรวมอยูFในระดับมาก ซึ่งเปนไปตามสมมติฐานที่ตั้งไวPดังรายละเอียดในตารางที่ 6 1. การเปรียบเทียบคะแนนความกลัวการคลอด กFอนและหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนใน การคลอด พบวFา ความกลัวการคลอดหลังไดPรับ โปรแกรมลดลงมากกวFากFอนรับโปรแกรม และแตกตFาง กันอยFางมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < .05) อธิบายไดPวFา สตรีตั้งครรภ;ที่มีประสบการณ;ความสำเร็จดPวยตนเองจาก ตารางที่ 6 ความพึงพอใจตFอประสบการณ;การคลอดของกลุFมตัวอยFางหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนในการ คลอด ความพึงพอใจต@อประสบการณFการคลอด " S.D. แปลผล 1.ท+านรูLสึกพึงพอใจในประสบการณ[การคลอดครั้งนี้ 3.97 0.69 มาก 2.ท+านรูLสึกว+าแพทย[และพยาบาลใหLความช+วยเหลือท+านในการคลอดครั้งนี้อย+างเต็มที่ 4.44 0.56 มาก 3. ท+านไดLรับขLอมูลที่จำเปdนเกี่ยวกับการคลอด 4.19 0.47 มาก 4. ท+านมีความเชื่อมั่นต+อการคลอดดLวยตนเอง 4.16 0.57 มาก 5.ท+านไดLรับความรูLที่มีประโยชน[ตรงกับความตLองการ 4.09 0.39 มาก 6.ขณะคลอดท+านมั่นใจว+าท+านและบุตรของท+านจะสามารถผ+านพLนการคลอดดLวยความ ปลอดภัย 4.66 0.48 มากที่สุด 7.เมื่อมดลูกหดรัดตัวท+านมักจะดิ้นและ /หรือรLองเสียงดัง 2.53 0.84 ปานกลาง 8.ในระยะเจ็บครรภ[ท+านสามารถปฏิบัติวิธีต+าง ๆ เพื่อบรรเทาความเจ็บปวดที่เกิดขึ้น 3.66 0.60 มาก 9.วิธีบรรเทาความเจ็บปวดที่ท+านปฏิบัติสามารถบรรเทาความเจ็บปวดไดLผลดี 3.69 0.64 มาก 10.ในระยะเจ็บครรภ[ท+านสามารถปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย[หรือพยาบาลไดL 3.97 0.65 มาก รวม 3.93 0.32 มาก
v The Effects of Childbirth Self - Efficacy Enhancement Program on Fear of Childbirth and Satisfaction of Childbirth Experience Among Pregnant Women in Chun Hospital ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 148 การไดPรับความรูPและฝûกเทคนิคจัดการความเจ็บปวดใน ระยะคลอด การฝûกทักษะการบริหารรFางกาย การไดPเห็น ประสบการณ;ความสำเร็จจากผูPอื่นผFานการพูดคุยและ จากวิดีโอ รวมถึงการไดPรับความมั่นใจจากการชักจูงดPวย คำพูด และการสรPางความพรPอมดPานรFางกายและอารมณ; จากการไดPรับความรูPเกี่ยวกับการตั้งครรภ;และการคลอด การฝûกทักษะการบริหารรFางกายเพื่อเตรียมรFางกายใหP พรPอมตFอการคลอดตามโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFง ตนในการคลอด ชFวยใหPสตรีตั้งครรภ;มีความเชื่อมั่นใน ตนเอง สามารถเผชิญกับสถานการณ;ในการคลอดไดP อยFางมั่นใจ ซึ่งไดPสอดคลPองกับการศึกษา ความกลัวการ คลอดและปàจจัยที่มีความสัมพันธ;กับความกลัวการคลอด ของหญิงตั้งครรภ;วัยรุFนในไตรมาสที่ 3 ผลการวิจัยพบวFา มีความกลัวการคลอดอยูFในระดับสูงถึงสูงมาก ปàจจัยที่มี ความสัมพันธ;กับความกลัวการคลอด พบวFาความรูPสึกมี คุณคFาในตนเองและการสนับสนุนทางสังคมมี ความสัมพันธ;ทางลบกับความกลัวการคลอดอยFางมี นัยสำคัญทางสถิติ (p < .001)14 ดังนั้นพยาบาลควร ชี้แจงและแนะนำวิธีการปฏิบัติตัวเพื่อชFวยลด ความกลัวในระยะคลอดใหPแกFสตรีตั้งครรภ; 2. การเปรียบเทียบคะแนนสมรรถนะแหFงตนใน การคลอดกFอนและหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะ แหFงตนในการคลอด พบวFา หลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริม สมรรถนะแหFงตนในการคลอดสูงกวFากFอนไดPรับ โปรแกรม ซึ่งแตกตFางกันอยFางมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < 0.05) ซึ่งสอดคลPองกับการศึกษาปàจจัยที่มีความสัมพันธ; กับการรับรูPสมรรถนะแหFงตนตFอการคลอดในหญิง ตั้งครรภ;แรก ผลการศึกษาพบวFา การศึกษารายไดPของ ครอบครัว ความรูPเกี่ยวกับการคลอด และทัศนคติ เกี่ยวกับการคลอดมีความสัมพันธ;ทางบวกกับการรับรูP สมรรถนะแหFงตนตFอการคลอดอยFางมีนัยสำคัญทางสถิติ ( p < .05) (r = .223, r = .228, r = .23, r = .256 ตามลำดับ) 15 ดังนั้นการสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนในการ คลอดจึงเปนสิ่งสำคัญที่จะชFวยลดความกลัวตFอการคลอด ไดP ซึ่งการสFงเสริมใหPคิดถึงแตFบุตรที่กำลังจะเกิดมา จะ เปนอีกหนึ่งวิธีที่จะกระตุPนใหPผูPคลอดมีจิตจดจFอกับบุตร และคลายความวิตกกังวลลงไดP 3. ความพึงพอใจตFอประสบการณ;การคลอดของ กลุFมตัวอยFางหลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFง ตนในการคลอด พบวFา หลังไดPรับโปรแกรมสFงเสริม สมรรถนะแหFงตนในการคลอดมีความพึงพอใจอยูFใน ระดับมาก เปนไปตามสมมติฐานที่ตั้งไวP ซึ่งสอดคลPองกับ การศึกษา ความไมFสอดคลPองระหวFางความคาดหวังกับ ประสบการณ;จริงในการคลอดบุตรของผูPหญิงไทย ผล การศึกษาพบวFา รPอยละ 37.7 ของสิ่งที่หญิงตั้งครรภ;ไมF คาดหวัง แตFเกิดขึ้นจริงในระหวFางการคลอด ไดPแกF การ ทำคลอดโดยพยาบาล การงดน้ำงดอาหาร และการไดPรับ สารน้ำทางหลอดเลือด16 เมื่อศึกษาปàจจัยตFาง ๆ ที่มี ความสัมพันธ;ทางสถิติ กับความพึงพอใจตFอ ประสบการณ;การคลอดบุตร พบวFา ความคาดหวังที่ เกิดขึ้นจริงในการคลอด (r=40, p<.001) การไดPรับ เตรียมการคลอด (r=17, p<.01) การมีความเชื่อมั่นใน ศักยภาพตนเองในการคลอด ( r=21, p<.01) มี ความสัมพันธ;ทางบวกกับความพึงพอใจ ดังนั้นพยาบาล ผดุงครรภ;ผูPดูแลการคลอดตPองสรPางความเชื่อมั่นดPาน ความปลอดภัยใหPแกFผูPคลอดกFอนการคลอด เนื่องจากการวิจัยนี้ กลุFมตัวอยFางที่เขPารFวมทดลอง มีอายุครรภ;และจำนวนครั้งการคลอดที่แตกตFางกัน จึง ทำการเปรียบเทียบคะแนนความกลัวการคลอดกFอนและ หลังไดPรับโปรแกรมจำแนกตามอายุครรภ;พบวFา ความ กลัวการคลอดกFอนไดPรับโปรแกรมจำแนกตามอายุครรภ; (p=.545) และหลังไดPรับโปรแกรม (p=.847) ไมFแตกตFาง กัน แตFจากการเปรียบเทียบคะแนนความกลัวกFอนใชP โปรแกรมจำแนกตามจำนวนครั้งในการคลอด พบวFา
vผลของโปรแกรมส่งเสริมสมรรถนะแห่งตนในการคลอดต่อความกลัวการคลอด และความพึงพอใจต่อประสบการณ์การคลอดในสตรีตั้งครรภ์ของโรงพยาบาลจุน 149วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ความกลัวกFอนใชPโปรแกรม (p=.013) แตกตFางกันอยFางมี นัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ 0.05 โดยพบในจำนวนครั้งใน การคลอดครั้งที่ 1 และ 2 ในขPอการคลอดเปนเรื่องนFา กลัว (p=.012) กลัวความปวดในระยะคลอด (p=.003) กลัวสูญเสียการควบคุมตนเองและขาดพลังอำนาจ (p=.025) กลัวการคลอดเปนอันตราย (p=.036) สFวน ความกลัวจากการไมFรูPวFาจะเกิดอะไรขึ้นหรือไมFสามารถ คาดการณ;ไดPวFาจะเกิดอะไรขึ้น กลัวเรื่องอันตรายตFอ สุขภาพตนเอง และทารกกลัวบุคลากรเจPาหนPาที่ในหPอง คลอด พบวFาไมFแตกตFาง และเปรียบเทียบคะแนนความ กลัวการคลอดกFอนและหลังใชPโปรแกรม จำแนกตาม จำนวนครั้งที่ตั้งครรภ; สรุปไดPวFา คะแนนความกลัวการ คลอดกFอนและหลังใชPโปรแกรมจำแนกตามจำนวนครั้งที่ ตั้งครรภ;ไมFแตกตFางกัน ขFอเสนอแนะ 1. ข\อเสนอแนะในการนำผลวิจัยไปใช\ 1.1 ดPานการปฏิบัติทางการพยาบาล ควรนำผล ของโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนใน การคลอดตFอความกลัวการคลอดไปสFงเสริมกับสตรี ตั้งครรภ;เพื่อลดความกลัวการคลอด 1.2 ดPานการบริหารจัดการผลงาน ควรสนับสนุน และสFงเสริมนำโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนในการ คลอด เปนกิจกรรมเตรียมหญิงตั้งครรภ;กFอนคลอด พรPอมทั้งสนับสนุนการจัดสถานที่สำหรับใหPความรูP ทำใหP หญิงตั้งครรภ;มีความมั่นใจที่จะปฏิบัติพฤติกรรมเพื่อ เผชิญสถานการณ;การคลอด สFงผลใหPหญิงตั้งครรภ;มี ความกลัวการคลอดลดลง 1.3 ดPานการศึกษาพยาบาล อาจารย;พยาบาล สามารถนำหลักการในโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFง ตนในการคลอด และผลของการศึกษาวิจัยครั้งนี้ ไปใชPใน การสอนนักศึกษา 2. ข\อเสนอแนะในการทำวิจัยครั้งตKอไป 2.1 ควรนำโปรแกรมสFงเสริมสมรรถนะแหFงตน ในการคลอดไปจัดกิจกรรมใหPกับสตรีตั้งครรภ;วัยรุFน เพื่อใหPหญิงตั้งครรภ;วัยรุFนมีความมั่นใจที่จะปฏิบัติ พฤติกรรมเพื่อเผชิญสถานการณ;การคลอด สFงผลใหPหญิง ตั้งครรภ;วัยรุFนมีความกลัวการคลอดลดลง 2.2 ควรนำเทคโนโลยีสมัยใหมF เชFน การพัฒนา แอปพลิเคชันในมือถือปรับใชPในการสFงเสริมสมรรถนะ แหFงตนในการคลอดของสตรีตั้งครรภ; กิตติกรรมประกาศ ขอขอบพระคุณผูPอำนวยการโรงพยาบาลจุน โรงพยาบาลเชียงคำและคณะกรรมการจริยธรรมการ วิจัยในมนุษย;ของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัดพะเยา ที่ ไดPอนุญาตและตรวจสอบกระบวนการวิจัยใหPมีความ รัดกุมและเปนธรรมตFอผูPเขPารFวมการวิจัย และขอขอบคุณ คณะทำงานและผูPเขPารFวมวิจัยทุกทFาน
v The Effects of Childbirth Self - Efficacy Enhancement Program on Fear of Childbirth and Satisfaction of Childbirth Experience Among Pregnant Women in Chun Hospital ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 150 เอกสารอ\างอิง 1. Lowdermilk DL, Perry S, Cashion K, Alden KR. Olshansky E. Maternity & women’s health care. 11th ed. St. Louis: Mosby; 2016. 2. O’Connell MA, Leahy WP, Khashan AS, Kenny LC, O’Neill SM. Worldwide prevalence of tocophobia in pregnant women: Systematic review and meta-analysis. Acta Obstet Gynecol Scand. 2017;96(8):907–20. 3. Wigert H, Nilsson C, Dencker A, Begley C, Jangsten E, Sparud-Lundin C, et al. Women's experiences of fear of childbirth: a metasynthesis of qualitative studies. Int J Qual Stud Health Well-being. 2020;15(1):1704484. 4. Zar M, Wijma K, Wijma B. Pre and postpartum fear of childbirth in nulliparous and parous women. Scand J Behav Ther. 2001;30(2):75-84. 5. Jafari H, Courtois I, Van den Bergh O, Vlaeyen JWS, Van Diest I. Pain and respiration: a systematic review. Pain. 2017;158(6):995-1006. doi: 10.1097/j.pain.0000000000000865 6. Lowe NK. Self-efficacy for labor and childbirth fears in nulliparous pregnant women. J Psychosom Obstet Gynecol. 2000;21(4):219-24. 7. Lowe NK. Maternal confidence in coping with labor: A self-efficacy concept. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs. 1991;20(6):457-63. 8. Carlsson M, Ziegert K, Nissen E. The relationship between childbirth self-efficacy and aspects of well-being, birth interventions and birth outcomes. Midwifery. 2015;31(10):1000-7. 9. Salomonsson B, Berterö C, Alehagen S. Self-efficacy in pregnant women with severe fear of childbirth. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs. 2013;42(2):191–202. 10. Schwartz L, Toohill J, Creedy DK, Baird K, Gamble J, Fenwick J. Factors associated with childbirth self-efficacy in Australian childbearing women. BMC Pregnancy Childbirth. 2015;15(29):1-9. 11. เพ็ญนภา ดำมินเศก, กรรณิการ; กันธะรักษา, นงลักษณ; เฉลิมสุข. ประสิทธิผลของการสFงเสริมสมรรถนะแหFงตนในการ คลอดบุตรของสตรีตั้งครรภ;: การทบทวนอยFางเปนระบบ [อินเทอร;เน็ต]. 2563 [20 เมษายน 2567]. เขPาถึงไดPจาก https://cmudc.library.cmu.ac.th/frontend/Info/item/dc:95210. 12. โรงพยาบาลจุน. เวชระเบียนสตรีตั้งครรภ;และสถิติการคลอดมีชีพ ปî พ.ศ. 2564-2566. พะเยา: โรงพยาบาลจุน; มปป. 13. Tanglakmankhong K., Perrin NA, Lowe NK. Childbirth self-efficacy inventory and childbirth attitudes questionnaire: Psychometric properties of Thai language versions. J Adv Nurs. 2011;67(1);193-203. 14. จีราภรณ; ปราบดิน, ศศิธร พุมดวง, เบญญาภา ธิติมาพงษ;. ความกลัวการคลอดและปàจจัยที่มีความสัมพันธ;กับความ กลัวการคลอดของหญิงตั้งครรภ;วัยรุFนในไตรมาสที่ 3. วารสารพยาบาลศาสตร;และสุขภาพ. 2560;40(2):96-106.
vผลของโปรแกรมส่งเสริมสมรรถนะแห่งตนในการคลอดต่อความกลัวการคลอด และความพึงพอใจต่อประสบการณ์การคลอดในสตรีตั้งครรภ์ของโรงพยาบาลจุน 151วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 15. สุรวดี คัทสิงห;. ปàจจัยที่มีความสัมพันธ;กับการรับรูPสมรรถนะแหFงตนตFอการคลอดในหญิงตั้งครรภ;แรก [ปริญญานิพนธ; ปริญญาพยาบาลศาสตรมหาบัณฑิต]. ชลบุรี: มหาวิทยาลัยบูรพา; 2561. 16. กมลทิพย; ตั้งหลักมั่นคง. ความไมFสอดคลPองระหวFางความคาดหวังกับประสบการณ;จริงในการคลอดบุตรของผูP หญิงไทย. วารสารวิชาการสาธารณสุข. 2560;26(3):525-32. 17.Likert R. “The Method of Constructing and Attitude Scale”. In: Fishbeic M, Editor. Reading in Attitude Theory and Measurement. New York: Wiley & Son; 1967. 18. ธานินทร; ศิลป¹จารุ. การวิจัยและวิเคราะห;ขPอมูลทางสถิติดPวย SPSS. พิมพ;ครั้งที่ 10. กรุงเทพมหานคร: บิสซิเนสอาร; แอนด;ดี; 2552.
v The Role of Nurses in Prevention of Taenia solium Cysticercosis in Brain ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 152 บทบาทของพยาบาลในการป้องกันโรคไข่พยาธิตืดหมูในสมอง The Role of Nurses in Prevention of Taenia solium Cysticercosis in Brain ปุณยนุช อยู*จำรัส พย.ม.* Poonyanuch Yoojamrat M.N.* สุรีวัลยF วรอรุณ พย.ม.* Sureewan Vora-aroon M.N.* เกตุกาล ทิพยFทิมพFวงศF สด.* Ketkarn Thiptimwong Dr.PH. * Corresponding author Email: [email protected] Received: 15 Mar 2024, Revised: 26 May 2024, Accepted: 31 May 2024 *อาจารยLพยาบาล คณะพยาบาลศาสตรL มหาวิทยาลัยราชภัฏกําแพงเพชร E-mail: [email protected], [email protected], [email protected] *Nursing Instructor, Faculty of Nursing, Kamphaeng Phet Rajabhat University บทคัดย'อ โรคพยาธิตัวตืดสามารถพบได3ในทุกเพศทุกวัยที่มีพฤติกรรมการรับประทานผักสดหรือหมูดิบ จากการ รับประทานไขGของพยาธิตืดหมูที่มีการปนเปIJอนในผักสดหรือหมูดิบเข3าไป ตัวอGอนจะกลายเปLนซีสตNกระจายอยูGตาม เนื้อเยื่อทั่วรGางกาย ถ3าซีสตNหรือไขGพยาธิอยูGในอวัยวะที่สำคัญ เชGน สมองและไขสันหลังจะทำให3เกิดโรคที่เรียกวGา นิวโรซีสติเซอรNโคซิส ซึ่งอาจทำให3เกิดอาการทางจิตประสาท ปวดศีรษะ คลื่นไส3 อาเจียน อาการชักแบบลมบ3าหมู แขนขาเปLนอัมพาต อาจถึงขั้นเสียชีวิตได3 ซึ่งสGงผลเสียโดยตรงตGอสุขภาพอนามัยของประชาชนอีกทั้งยังมีผลกระทบ ตGอเศรษฐกิจและสังคม การปXองกันโรคพยาธิตัวตืดสามารถกระทำด3วยการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคให3ถูก สุขอนามัย อยGางไรก็ตามการสGงเสริมให3ประชาชนเกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคให3ถูกต3องนั้นเปLนสิ่งที่ทำ ได3ยาก เนื่องจากมีปZจจัยที่เกี่ยวข3องมากมาย จากการทบทวนวรรณกรรมพบวGาการสGงเสริมให3ประชาชนมีความรอบ รู3ด3านสุขภาพถือเปLนปZจจัยสำคัญที่มีผลตGอพฤติกรรมและผลลัพธNทางสุขภาพ และเปLนทักษะที่มีความจำเปLนในการ ดูแลสุขภาพ ทั้งนี้ผู3ที่มีความรอบรู3ด3านสุขภาพจะสามารถเข3าถึง ทำความเข3าใจ ใช3ทักษะการสื่อสาร การจัดการ ตนเอง และการรู3เทGาทันสื่อ จะสGงผลตGอพฤติกรรมสุขภาพ ทำนองเดียวกันการสGงเสริมให3ประชาชนมีความรอบรู3 ด3านสุขภาพเกี่ยวกับการบริโภคเพื่อปXองกันโรคพยาธิตัวตืดก็จะทำให3ประชาชนมีพฤติกรรมที่ดีและลดปZญหาการเกิด พยาธิตัวตืดในที่สุด ดังนั้นบทความวิชาการนี้จึงมีวัตถุประสงคNเพื่อนำเสนอบทบาทของพยาบาลในการดูแลเฝXาระวังการให3 ความรู3ความเข3าใจด3านสาธารณสุข และการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่ปรุงสุกและดื่มน้ำสะอาดเพื่อ เปLนแนวทางปXองกันการเกิดโรคไขGพยาธิตืดหมูในสมองของประชากรที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืน คำสำคัญ : บทบาทพยาบาล โรคพยาธิตืดหมู โรคทางสมอง การปXองกันโรค
vบทบาทของพยาบาลในการป้องกันโรคไข่พยาธิตืดหมูในสมอง 153วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ Abstract Cysticercosis can be found in all genders and ages who eat fresh vegetables or raw pork. Having consummed the embrynated eggs of Taenia solium in fresh vegetables or raw pork, the cysts will spread in all over the body. If the cysts penatrated into important organs such as brain and spinal cord, these caused neurocysticercosis. The fatal symptoms of neurocysticercosis are headache, nausea, vomiting, epileptic seizures, and paralytic limbs, which can may cause death. These has direct impacts on people’s health, as well as the economy and society. Cysticercosis can be prevented by the modification of healthy consuming behaviors. However, it is difficult to promote healthy consuming behaviors because of various factors. From literature reviews, promoting people's health literacy is very crucial that impacts on behaviors and health outcomes. It is also an essential skill in health care. However, the health literate individuals are able to access, comprehend, apply communication skills, self-managed, and media literate, which influence on their health behaviors. Similarly, promoting people to be health literate in food consumption to prevent cysticercosis will help them to have safe behaviors and ultimately reduce cysticercosis. Thus, the purpose of this academic article is to present nurses' roles in public health monitoring as well as provide knowledge and understanding. And changing the behavior of consuming cooked food and drinking clean water will be an effective and sustainable way to prevent the occurrence of pork tapeworm eggs in the brains of the population. Keyword: Nursing role, Taeniasis, Brain disease, Disease prevention
v The Role of Nurses in Prevention of Taenia solium Cysticercosis in Brain ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 154 บทนำ โรคพยาธิตัวตืด เปLนโรคที่เปLนปZญหาสำคัญทาง สาธารณสุข ซึ่งมีรายงานวGาทำให3มีการติดเชื้อที่ระบบ ประสาทสGวนกลางมากกวGาอวัยวะอื่นที่เรียกวGา Neurocysticercosis (NCC) จัดเปLนการติดเชื้อพยาธิใน ระบบประสาทสGวนกลางที่พบได3บGอยที่สุด โดยพบในเนื้อ สมอง (brain parenchyma) มากกวGาที่Gเนื้อเยื่อภายนอก (extra-parenchymal tissue) และมากกวGาที่ไขสัน หลัง (spinal cord) ตามลำดับ ซึ่งในปá ค.ศ. 2010 พบ ผู3เสียชีวิตด3วยโรคนี้ทั่วโลกประมาณ 1,200 ราย เพิ่มขึ้น จาก ปá ค.ศ. 1990 ประมาณ 700 ราย¹ World Health Organization รายงานตัวเลข ของผู3ติดโรค NCC ทั่วโรคที่G 50 ล3านราย เสียชีวิตป ระมาณ 50,000 รายตGอปáและร3อยละ 60 ของผู3ปíวยโรค ลมชักมักพบมีสาเหตุพื้นฐานจากการเปLน NCC อาการ ของ cysticercosis ในเด็กและผู3หญิงจะรุนแรงกวGาในผู3 ใหญGและผู3ชาย2 ปá 2000-2019 ทวีปยุโรปพบเคสที่ วินิจฉัยโรค NCC โดยมีผลภาพทางรังสียืนยันการวินิจฉัย รGวมด3วย จำนวน 293 ราย โดยผู3ปíวยร3อยละ 59 จะมา ด3วยอาการชักเกร็งแขนขา จะมีอาการชักเกร็งจำเพาะ บางสGวนร3อยละ 21 มีอาการปวดศีรษะร3อยละ 52 และ อีกร3อยละ 54 มีอาการทางระบบประสาทอื่น ประเทศไทยปZจจุบันพบการแพรGระบาดของโรค หนอนพยาธิในทุกภาคของประเทศไทย ซึ่งภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือจะพบอัตราความชุกสูง ของโรคพยาธิใบไม3ตับ และพยาธิใบไม3ลำไส3ขนาดเล็ก และภาคใต3จะพบอัตราความชุกสูงของโรคพยาธิที่ติดตGอ ผGานดิน ได3แกG พยาธิไส3เดือน พยาธิปากขอ และพยาธิ แส3ม3า จากการศึกษาสถานการณNโรคหนอนพยาธิใน ประเทศไทยใน พ.ศ. 2565 มีการศึกษาเพื่อสำรวจอัตรา ความชุกโรคหนอนพยาธิบริเวณพื้นที่โครงการอGางเก็บน้ำ แมGสอดตอนบน อำเภอแมGสอด จังหวัดตาก ทำการ สำรวจในหอยน้ำจืด ปลาน้ำจืดวงศNปลาตะเพียน พบวGา ผลการตรวจอุจจาระในประชาชน จำนวน 449 ราย ตรวจพบการติดโรคหนอนพยาธิทั้งหมด 23 ราย คิดเปLน ร3อยละ 5.12 จำแนกเปLน 4 ชนิด ได3แกG พยาธิใบไม3ตับ (Opisthorchisviverrini) ร3อยละ 2.45 พยาธิปากขอ (Necator spp.) ร3อยละ 1.34 พยาธิไส3เดือน (Ascaris lumbricoides) ร3อยละ 0.67 และพยาธิตืด (Taenia spp.) ร3อยละ 0.673 สาเหตุของโรคเกิดจากมีการปนเปIJอนของไขG/ ปล3องสุกของ T. solidum และถูกกินโดยคน ตัวอGอน (embryo) จากไขGจะฟZกและไชผGานผนังลำไส3 เข3าถึง ระบบไหลเวียน นำพา embryo ถึงอวัยวะตGาง ๆ ไป พัฒนาเปLนตัวอGอนที่มีผนังหุ3ม เกิดการติดโรคเม็ดสาคู (cysticercosis) ตำแหนGงที่พบเม็ดสาคูซึ่งทำให3สามารถ อธิบายอาการแสดงของโรคนี้ โดยถ3าไปอยูGในสมองก็อาจ มีอาการได3หลายอยGางขึ้นอยูGกับวGาเนื้อสมองสGวนที่ถูกกด ทับโดยถุงพยาธิตัวอGอน ควบคุมหรือสั่งการอวัยวะสGวน ใด อาการที่พบบGอยคือ ปวดศีรษะ คลื่นไส3 อาเจียน ชัก กระตุก เกร็ง แขนขาเปLนอัมพาต มีอาการทางจิต ประสาท และอาจถึงขั้นเสียชีวิตได34 จากข3อมูลดังกลGาวจะเห็นได3วGาการติดเชื้อพยาธิ ตัวตืดในสมองสGงผลกระทบตGอคุณภาพชีวิตของผู3บริโภค ต3องเข3ารับการรักษาในโรงพยาบาล โดยเฉพาะบางราย เกิดความพิการทางสมอง อาจกลายเปLนผู3ปíวยติดเตียงใน เวลาตGอมา มีโอกาสที่จะเกิดโรคแทรกซ3อนตGาง ๆ เชGน แผลกดทับ โรคเรื้อรังในระบบทางเดินหายใจ ติดเชื้อ ทางเดินปZสสาวะ หรือบางรายที่ได3รับการผGาตัดแล3วยัง อาจหลงเหลือข3อจำกัดที่ทำให3ไมGสามารถปฏิบัติงานได3 ตามปกติ และอาจถึงขั้นเสียชีวิตได3 ต3องสูญเสียคGาใช3จGาย จำนวนมากในการดูแลรักษา ฟIJนฟู จากผลกระทบดังกลGาวผู3เขียนจึงเห็นความสำคัญ ของบทบาทพยาบาล ในการดูแลเฝXาระวังการให3ความรู3
vบทบาทของพยาบาลในการป้องกันโรคไข่พยาธิตืดหมูในสมอง 155วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ความเข3าใจด3านสาธารณสุข และการปรับเปลี่ยน พฤติกรรมการบริโภคอาหารที่ปรุงสุก ดื่มน้ำสะอาด เพื่อ เปLนแนวทางปXองกันการเกิดโรคไขGพยาธิตืดหมูในสมอง ของประชากรที่มีประสิทธิภาพ เนื่องจากคนสามารถติด โรคจากการกินตัวอGอนพยาธิระยะติดตGอที่อยูGในปลาน้ำ จืดที่ปรุงเปLนอาหารแบบดิบๆ หรือปรุงไมGสุก รวมถึง พฤติกรรมการขับถGายอุจจาระลงบนพื้นดินหรือลงใน แหลGงน้ำธรรมชาติ การใช3อุจจาระมาทำปุõยรดผักและ ผลไม3เมื่อฝนตกจะทำให3ไขGพยาธิที่ปนอยูGในอุจจาระและ ดินไหลลงสูGแหลGงน้ำ3 พยาธิสภาพของโรคพยาธิตัวตืด พยาธิตืดหมู ( pork tapeworm) หรื อชื่ อ วิทยาศาสตรNวGา Taenia solium เปLนพยาธิตัวแบนที่ กGอให3เกิดการติดเชื้อที่เรียกวGา โรคติดเชื้อพยาธิตืดหมู (pork tapeworm infection) โรคจากไขGพยาธิตัวตืด (cysticercosis, neurocysticercosis ) เปLนโรคติดเชื้อ ปรสิตหรือพยาธิชนิดหนึ่ง ซึ่งโรคนี้เปLนสาเหตุของโรคใน ระบบประสาทสGวนกลางที่พบมากที่สุดทั่วโลก5 ผู3ปíวย จะเปLนโรคนี้ได3จากการกินเอาไขGของพยาธิตืดหมู Taenia sodium เข3าไป แบGงเปLนชนิดที่มีการติดเชื้อใน ระบบประสาทสGวนกลาง (neurocysticercosis) และติด เชื้อนอกระบบประสาท (extraneural cysticercosis) การติดเชื้อของเนื้อเยื่อมีสาเหตุจากตัวอGอน (cysticercus) ของพยาธิตืดหมู (Taenia solium) 5 อาจ ปรากฏอาการเพียงเล็กน3อย หรือวGาไมGมีอาการเลยเปLนปá โดยในบางคนอาจจะเกิดเปLนตุGมที่ผิวหนังหรือกล3ามเนื้อ ขนาดหนึ่งหรือสองเซนติเมตรและไมGรู3สึกเจ็บปวด หากมี การติดเชื้อที่สมอง อาจเปLนอาการทางสมอง6 จะพบถุง ตัวอGอนพยาธิตืดตัวอGอนในสมองได3หลายแหGง แตGผู3ปíวย เพียงครึ่งเดียวที่มีอาการของโรคพยาธิตืดหมูที่สมอง ซึ่ง แบGงได3เปLน 5 ลักษณะ7 1. Parenchymal cysts พบในผู3ปíวยเปLนสGวน ใหญG ทำให3เกิดอาการชัก (seizure) focal deficit และ ความดันในสมองสูง 2 . Meningeal cysts พ บ ไ ด3บ G อ ย ที่ basal meninges พบได3ครึ่งหนึ่งของผู3ปíวยทำให3เกิดอักเสบ อยGางมาก ผู3ปíวยจะมีภาวะสมองขยายโตจากมีน้ำขังอุด ตัน (obstructive hydrocephalus) การเกิดลิ่มใน หลอดเลือดแดง (arterial thrombosis) และโรคหลอด เลือดสมอง (stroke) 3. Ventricular cysts พบได3 15% ของผู3ปíวย ซีสตNจะลอยไปมาหรือเกาะที่ผนังของ 4th ventricle ผู3ปíวยโดยทั่วไปจะไมGมีอาการยกเว3นถ3ามีการอุดตัน ทางเดินน้ำไขสันหลังก็จะทำให3ความดันในสมองสูงขึ้น 4. Spinal cord cysts พบได3 7% ของผู3ปíวย ทำ ให3เกิด arachnoiditis หรืออาการของการกดทับระบบ ประสาทมากกวGาครึ่งหนึ่งของผู3ปíวยมีซีสตNหลายอัน ดังนั้นอาจแสดงอาการของพยาธิตืดหมูที่สมองมีได3หลาย แบบรวมกัน 5. Racemose cysticercus เกิดจากตัวอGอนของ พยาธิตืดในระบบประสาท พบได3ที่ฐานสมองซีสตNจะไมGมี หัว (acephalic) และแบGงตัวโดยการแตกหนGอ (budding) เชGน multilocular cystic cavities รูปรGาง คล3ายพวงองุGนมีผนังบาง ซีสตNบางอันโตขนาด เส3นผGาศูนยNกลาง 10 เชนติเมตร ตัวอGอนของพยาธิเปLน กลุGมพยาธิตืด เนื่องจากมี microtrichs ที่ผิว และเปLน cyclophyllidia เพราะมี muscle bands ที่แยกเปLน cortical และ medullary zones และมี cysticercus lacuna ที่มี parenchyma บุใน cavity แทนที่จะเปLน เยื่อบุผิว (epithelium) เชื่อกันวGา racemose cysticercus เปLน aberrantlarva ของ T. solium หรือ Taenia spp. เชื้อสายอื่น
v The Role of Nurses in Prevention of Taenia solium Cysticercosis in Brain ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 156 สาเหตุและป?จจัยในการเกิดโรคไขDพยาธิตืดหมูใน สมอง Cysticercosis เปLนตัวอGอนอยูGในถุง อยูGในอวัยวะ ตGาง ๆ ของมนุษยN เกิดโรคนี้ได3จาก 3 ทางได3แกG8 1. รับประทานอาหารที่ปนเปIJอนด3วยไขGพยาธิตืด หมู โดยเฉพาะพืชผักสดที่ล3างไมGสะอาดที่ได3รับการรดน้ำ ที่ปนอุจจาระที่มีไขGพยาธิอยูG หรือใช3อุจจาระมนุษยNเปLน ปุõย ตลอดจนไขGพยาธิอาจปนมากับน้ำประปาปนเปIJอน ดินที่มีไขGพยาธิจากทGอแตก หรือจากมือผู3ปรุงอาหารที่ ล3างไมGสะอาด (หลังถGายอุจจาระแล3วมาทำอาหาร) เมื่อ ไขGถึงกระเพาะจะถูกยGอยโดยน้ำยGอย pepsin ทำให3ผนัง ไขGแตก ตัวอGอนจะออกจากไขGโดยไชออกผGานผนัง กระเพาะอาหารเข3าหลอดเลือด ทGอน้ำเหลือง กระจายฝZง ไปตามอวัยวะตGาง ๆ เชGน กล3ามเนื้อ สมอง ผิวหนัง ตา ตัวอGอนนี้เมื่อฝZงตัวจะมีผนังหุ3มเปLนถุงน้ำ (cyst) จึงเรียก ภาวะนี้วGา cysticercosis 2. การที่ผู3ปíวยขย3อนเอาปล3องแกGจัดที่อยูGในลำไส3 เล็กของผู3ปíวยย3อนกลับเข3ามาในกระเพาะคนนั้นเอง เกิด โรคได3เชGนเดียวกับวิธี1 (การมีพาธิตัวแกGในลำไส3ไมGทำให3 เกิด cysticercosis เพราะในลำไส3ไมGมี pepsin ยGอยผนัง cyst) 3. ผู3ปíวยที่มีพยาธิในลำไส3ล3างมือไมGสะอาดหลัง ถGายอุจจาระ ทำให3ไขGพยาธิติดนิ้วมือ และใช3มือจับ อาหารเข3าปาก เมื่อตัวอGอนออกจากไขGพยาธิ ตัวอGอนจะไชทะลุ ผนังลำไส3เข3าสูGกระแสเลือด กระจายไปยังกล3ามเนื้อ สมอง ตับ และเนื้อเยื่ออื่นๆ เจริญเปLนตัวอGอนในถุงน้ำ เรียกวGา ซีสติเซอรNคัส (Cysticercus) 9 มีขนาดเส3นผGาน ศูนยNประมาณ 0.5-1.5 ซม. ซึ่งอาจกGอให3เกิดพยาธิสภาพ ที่รุนแรงได3 ขึ้นอยูGกับอวัยวะที่ตัวอGอนไปฝZงตัวอยูG เรียกวGา ซีสติเซอรNโคซีส (หรือซีสตNเม็ดสาคู) โดยปกติมัก เกิดจากการกินอาหารหรือน้ำที่มีไขGของพยาธิตัวตืด ปนเปIJอนอยูG แหลGงที่พบสGวนใหญGคือในผักที่ไมGได3ปรุงสุก ไขGของพยาธิตัวตืดมาจากอุจจาระของผู3ที่มีพยาธิที่โตเต็ม วัยอยูGในรGางกาย เมื่อมีการนำอุจจาระที่มีการปนเปIJอน ของไขGพยาธิมาเปLนปุõย การรับประทานผักสดที่ไมGสะอาด จึงเปLนการนำไขGพยาธิเข3าสูGรGางกายทางลำไส3 ผGานไปตาม กระแสเลือด แล3วไปตามสGวนตGางๆ ของรGางกาย อาการและผลกระทบของโรคไขDพยาธิในสมอง โรค Cysticercosis อาการขึ้นอยูGกับอวัยวะที่ตัว อGอนไปฝZงตัวอยูG ขนาดและปริมาณของถุงน้ำ เชGน สมอง (neurocysticercosis) ผู3ปíวยอาจมีอาการปวดศีรษะ เวียนศีรษะ ชัก (อาการชักคล3ายโรคลมบ3าหมู) ความจำ เสื่อม ความดันในกะโหลกศีรษะสูงขึ้น (เกิดจาก cyst ไป ขวางกั้นทางเดินของน้ำหลGอเลี้ยงสมองและไขสันหลัง) ผู3ปíวยบางคนอาจมีอาการอัมพาตครึ่งลGาง เยื่อหุ3มสมอง อักเสบ ถ3า cyst เข3าไปฝZงตัวในตา อาจทำให3ตามัวหรือ ตาบอดได3 การฝZงตัวใต3ผิวหนังอาจทำให3เกิดตุGมนูนขนาด เล็ก ๆ สามารถคลำพบได3 การฝZงตัวในกล3ามเนื้ออาจทำ ให3มีอาการปวดกล3ามเนื้อเรื้อรังได310 หากตัวฝZงในสมอง อาการของโรคที่มีรายงานมากที่สุดคือ ชัก ซึ่งพบได3ร3อย ละ 70-90 ของผู3ปíวย ลักษณะของอาการชักมีได3ทั้งแบบ ชักทั้งตัวหรือชักเฉพาะที่กGอนแล3วจึงกระจายไปทั้งตัว สGวน complex partial seizure พบได3น3อยกวGา อาการ ชักอาจเกิดได3ใน 2 กรณีคือ acute symptomatic seizure เปLนอาการชักที่เกิดจากปฏิกิริยาการอักเสบจาก การหลั่ง แอนติเจนออกมาจากรอยโรคในชGวงที่มีการ เปลี่ยนระยะของซีสตN (transitional form) หรือเริ่มมี การเสื่อม (degenerative phase) และการชักแบบที่ 2 คือ remote symptomatic seizure พบในรอยโรคที่ เปLนหินปูนแล3วโดยสมองรอบ ๆ จะมี gliosis ซึ่งเปLนจุด กำเนิดการชักของสมอง ผู3ปíวยมักมีอาการชักเปLนซ้ำ ๆ และเรื้อรัง
vบทบาทของพยาบาลในการป้องกันโรคไข่พยาธิตืดหมูในสมอง 157วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ การวินิจฉัยโรค 1. การซักประวัติและการตรวจรGางกาย อาการ หลักของ neurocysticercosis คือ ชัก และ increased intracranial pressure 2. การตรวจทางห3องปฏิบัติการ คือ เจาะเลือดสGง ตรวจ enzyme-linked immunotransfer blot (EITB) เพราะให3 sensitivity (SS) and specificity (SP) ที่สูง ควรหลีกเลี่ยงการสGงตรวจ ELISA เนื่องจาก SS ต่ำ (แตG ใน guideline ไมGได3พูดถึงการสGงตรวจ CSF ELISA: cysticercus Ab ซึ่งให3 SS and SP ที่สูงพอใช3) อยGางไร ก็ตาม การสGงตรวจ EITB ไมGได3มีแพรGหลายในไทย การรักษา การรักษา neurocysticercosis ขึ้นอยูGกับอาการ แสดง จำนวนและตำแหนGงของซีสตN ตลอดจน ภาวะแทรกซ3อนที่เกิดจากโรค การรักษาประกอบด3วย การรักษาตามอาการ เชGน ยากันชัก ยาแก3ปวด การใช3ยา ฆGาพยาธิ (antiparasitic drugs) และการผGาตัดในผู3ปíวย ที่มีเฉพาะ calcified lesion การรักษาดJวยยา Praziquantel เปLนยาที่ทำลาย tegument ของ พยาธิตัวตืดมีผลทำลายและฆGาตัวพยาธิ เปLนยาที่ผGาน ก 3. Brain imaging ทำได3ทั้ง CT and MRI โดย อาจพบได3หลาย form ค ร G า ว ๆ ค ื อ แ บ G ง เ ปL น parenchymal or extraparenchymal lesion ลักษณะจะเปLน nodule ขนาดเล็กกวGา 2 cm อาจมี calcified, scolex, contrast enhancement ห รื อ surrounding edema ได3 ขึ้นอยูGกับ stage ของโรค ภาพของ CT เหมาะกับตำแหนGงที่ intraparenchymal calcification สGวน MRI เ ห ม า ะ ก ั บ ต ำ แ ห น G ง ที่ ventricular หรือ extra parenchymal2 อยGางไรก็ตาม ถ3าตรวจพบวGามี basal subarachnoid involvement ด3วย ต3องทำ MRI spine รGวมด3วยทุกครั้ง เพราะเจอรGวมกันได3บGอยมาก blood – brain barrier ได3ดี และผGานผนัง cyst ของ cyst cerci ได3ด3วย ใช3 praziquantel 50 mg/kg body wt. / วัน แบGงให3 3 ครั้ง ตGอวัน เปLนเวลาติดตGอกัน 14 วัน หรือใช3 albendazole 15 mg/kg body wt. / วัน เปLนเวลาติดตGอกัน 30 วัน การใช3ยานี้ในผู3ปíวยที่มีความ ดันสมองสูง พบวGา 90% มีอาการดีขึ้นจนหายเปLนปกติ และ 10 % ของผู3ปíวยที่เหลือ มีอาการคGอย ๆ ดีขึ้นเมื่อ ใช3ยานี้ซ้ำ นอกจากนี้ 75 % ของผู3ปíวยที่ใช3ยากันชัก ถ3า แพทยNให3 praziquantel รGวมด3วย จะคุมอาการชักได3ดี ขึ้น ในการรักษามักต3องใช3 corticosteroid หรือ ภาพที่ 1 การสแกนสมองด3วยวิธีเอ็มอารNไอของผู3ปíวยโรคพยาธิตัวตืดขึ้นสมองซึ่งแสดงภาพของถุงน้ำหลายถุงที่อยูGใน สมอง 1–2 cm lumps under the skin ที่มา: www.answers.com/topic/cysticercosis
v The Role of Nurses in Prevention of Taenia solium Cysticercosis in Brain ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 158 mannitol หรือ dexamethasone รGวมด3วย เพื่อลด ปฏิกิริยาการอักเสบ กGอนเริ่มการรักษา (มักต3องใช3 steroid) และให3ตรวจหา latent TB, strongyloidiasis หรืออาจให3การรักษาไปเลย และอาจมีการตรวจตาหา intraocular cysticerci ด3วยทุกครั้ง เพราะอาจทำให3ตา บอดได3 หลังเริ่ม antiparasite treatment11 การรักษาด3วยยาแบGงตาม parenchymal or extraparenchymal lesion ใน parenchymal lesion มักจะได3 antiparasitic drug ทุกราย เนื่องจากลดอาการ ชักและมี radiological improvement ดีกวGา แตGกGอน มักจะ combination albendazole + praziquantel ทุกราย แตGในบางตำราแนะนำ monotherapy with albendazole ถ3ามีแคG 1-2 viable cyst แ ล ะ combination กับ praziquantel จะมี benefit กรณี >2 cyst ขึ้นไป สGวน steroid นั้นยังไมGมี optimal regimen และแนะนำให3กGอนให3 antiparasitic drug 1 วัน นอกจากนี้ยังเน3น surgical intervention ใน form extraparenchymal ด3วย ถ3าใช3 albendazole เกิน 14 วัน ควร monitor side effect เรื่อง hepatotoxicity and leucopenia ควร f/u MRI อยGางน3อยทุก 6 เดือน จนกวGา lesion จะหายหมด12 บทบาทพยาบาลในการสDงเสริมการปKองกันโรคไขD พยาธิตัวตืด สำหรับประเทศไทยประชาชนในภาคเหนือจะเลิก รับประทานอาหารประเภทดิบหรือสุกดิบได3ยาก อาจเกิด จากปZจจัยอื่นได3อีกหลายประการ เชGน เชื่อวGาอาหารดิบ หรือสุกดิบนั้น มีรสชาติอรGอยกวGาอาหารที่สุกแล3ว และ เปLนความชอบที่มีมาแตGบรรพบุรุษปูíยGาตายาย และมี ความเชื่อวGากินแล3วแข็งแรง การกินอาหารดิบเปLนการ แสดงถึงความเปLนลูกผู3ชาย มักกินรGวมกับเหล3าและยัง เชื่อวGาเหล3าจะทำให3อาหารสุกสามารถฆGาพยาธิได3 อีกทั้ง ยังเปLนการการทำอาหารที่งGาย ปรุงสะดวก รวดเร็ว ราคา ไมGแพง และใช3การปรุงให3มีรสจัดทำให3กินข3าวได3มากไมG เปลืองกับข3าว จากความรู3และทัศนคติที่ไมGถูกต3อง เกี่ยวกับโรคพยาธิตัวตืด สGงผลให3ประชากรในภาคเหนือ และภาคตะวันออกเฉียงเหนือของประเทศไทยมีความ เสี่ยงตGอการเกิดโรคพยาธิตัวตืดได3มากกวGาภาคอื่น ๆ ดังนั้นการให3ความรู3ที่ถูกต3องแกGประชาชนจึงเปLน สิ่งจำเปLน เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคเนื้อสัตวN ดิบ การแสดงให3ประชาชนเข3าใจวงจรชีวิตของพยาธิ ตัวตืดจะทำให3ทราบถึงสาเหตุที่พยาธิเข3าไปอยูGในรGางกาย และพยาธิสภาพที่จะเกิดขึ้นได313 โดยเฉพาะอันตรายมาก ยิ่งขึ้นเมื่อเข3าไปอยูGในสมอง พยาบาลมีบทบาทสำคัญอยGางมากในการให3แนว ทางการปXองกันอยGางเปLนรูปธรรมได3ดังนี้ด3านผู3สร3าง เสริมสุขภาพมีความเกี่ยวข3องกับการสนับสนุนให3 ประชาชนมีความรู3เทGาทันในการดูแลสุขภาพตนเองและ มีความรอบรู3ทางสุขภาพ ซึ่งพยาบาลสามารถสร3างหรือ พัฒนาความรอบรู3ทางสุขภาพของประชาชนเพื่อให3ดูแล สุขภาพตนเองหรือปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพให3 เหมาะสม ทำให3ไมGเกิดการติดเชื้อพยาธิตัวตืดจากการ ปฏิบัติตัวที่ไมGถูกต3องได3 แม3พยาธิตืดหมูจะมีการติดตGอ ทางเดินอาหาร ซึ่งดูเหมือนเปLนเรื่องใกล3ตัว แตGทวGาก็มี แนวทางปXองกันได3ดังตGอไปนี้ 1.การปรุงอาหารที่ถูกต3อง งดเว3นการรับประทาน เนื้อหมู เนื้อวัว เนื้อควาย และเนื้อปลาแบบดิบ ๆ หรือ กึ่งสุกกึ่งดิบปรุงอาหารให3สุกอยGางทั่วถึงกGอนบริโภคด3วย อุณหูมิสูงตั้งแตG 52 องศาเซลเซียสขึ้นไป เพื่อฆGาไขGและ ตัวอGอนของพยาธิหรือสัมผัสกับสัตวNแชGแข็งเนื้อหมูและ เนื้อวัวอยGางน3อย 12 ชั่วโมง และแชGแข็งเนื้อปลาอยGาง น3อย 24 ชั่วโมง กGอนนำเนื้อสัตวNมาประกอบอาหาร
vบทบาทของพยาบาลในการป้องกันโรคไข่พยาธิตืดหมูในสมอง 159วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 2. การล3างผักและผลไม3 การล3างผักและผลไม3โดย ใช3น้ำที่ไหลอยGางถูกต3องเปLนสิ่งสำคัญเพื่อปXองกันการติด เชื้อจากสิ่งของที่สัมผัส 3. การทำความสะอาดมือ: การล3างมือให3สะอาด เปLนประจำเปLนวิธีที่ดีในการปXองกันการติดเชื้อจาก สิ่งของที่สัมผัส ล3างมืออยGางถูกต3องด3วยสบูGและน้ำทุก ครั้งหลังใช3ห3องน้ำ กGอนทานอาหาร หรือหลังสัมผัส สิ่งของที่อาจมีเชื้อโรค 4. การทำความสะอาดสิ่งของที่มีความเสี่ยง: ทำ ความสะอาดสิ่งของที่อาจมีเชื้อโรค เชGน ตัวเตียง ผ3าปูที่ ใช3บริโภค และวัสดุอื่น ๆ ที่มีการสัมผัส 5. การปXองกันการติดเชื้อในสัตวN: การควบคุมการ ติดเชื้อในสัตวNที่เปLนพาหะของไขGพยาธิตืดหมูเชGน การ ตรวจสุขภาพของสุกรและการให3ยาทางกาย 6. การหลีกเลี่ยงการบริโภคเนื้อหมูที่ไมGสุก: หลีกเลี่ยงการบริโภคเนื้อหมูที่ไมGได3รับการปรุงอาหารให3 สุกอยGางสมบูรณNโดยเฉพาะเนื้อหมูสดที่อาจมีการติดเชื้อ 7. การปXองกันโรค neurocysticercosis จากเชื้อ พยาธิตืดหมู นอกจากนี้การเข3าใจและปฏิบัติตาม นโยบายทางสุขภาพสาธารณสุขเกี่ยวกับการควบคุมโรค ตGาง ๆ และการอนุรักษNความสะอาดสGวนบุคคลเปLนสิ่ง สำคัญในการปXองกันการติดเชื้อจากไขGพยาธิตืดหมู 8. การปฏิบัติตามคำแนะนำทางการแพทยN:การ ตรวจสุขภาพประจำตัว และการปฏิบัติตามคำแนะนำ ของบุคลากรทางการแพทยN 9. การทำความเข3าใจเกี่ยวกับโรค ความเข3าใจ เกี่ยวกับลักษณะของโรค และแนวทางปXองกันที่ เหมาะสมเปLนสิ่งสำคัญที่ชGวยลดความเสี่ยง 10. การปXองกันโรคจากไขGพยาธิตGาง ๆ ต3องเน3นที่ การรักษาความสะอาดสGวนบุคคลและสิ่งแวดล3อม นอกจากนี้การประเมินความเสี่ยงสGวนบุคคลและการ ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมอาหารและสุขภาพในทางที่ เหมาะสมก็เปLนสGวนสำคัญของการปXองกันโรคที่มีที่มา จากไขGพยาธิ วิเคราะหLบทบาทของพยาบาลในการปKองกันโรค พยาธิตัวตืดหมู โครงสร3างระบบสุขภาพมีองคNประกอบที่สำคัญ ประกอบด3วย บริการปฐมภูมิ ทุติยภูมิ ตติยภูมิ บริการ ระดับศูนยNการแพทยNเฉพาะทาง และระบบสGงตGอ พยาบาลเปLนบุคลากรที่มีบทบาทสำคัญในการสGงเสริม การดูแลสุขภาพประชาชนให3มีภาวะสุขภาพดี มีหน3าที่ ดูแลในทุกกลุGมวัยของระบบสุขภาพทั้งปฐมภูมิ ทุติยภูมิ และตติยภูมิ การบริการปฐมภูมิ (primary care) เปLนบริการที่ อยูGใกล3ชิดประชาชนและชุมชนมากที่สุด จึงเน3นที่ความ ครอบคลุมมีการบริการผสมผสาน ทั้งในด3านการ รักษาพยาบาล การสGงเสริมสุขภาพ การปXองกันควบคุม โรค ฟIJนฟูสภาพ จัดบริการปฐมภูมิในพื้นที่ชนบท โรงพยาบาลสGงเสริมสุขภาพชุมชน การบริการทุติยภูมิ (secondary care) เปLน บริการที่ใช3เทคโนโลยีทางการแพทยNในระดับที่สูงขึ้น เน3นการรักษาพยาบาลโรคที่ยาก ซับซ3อนมากขึ้น ได3แกG โรงพยาบาลชุมชนในระดับอำเภอ โรงพยาบาลทั่วไปใน ระดับจังหวัด และโรงพยาบาลในสังกัดกระทรวงกลาโหม การบริการตติยภูมิ และบริการระดับศูนยN การแพทยNเฉพาะทาง (tertiary care and excellent care) เปLนการบริการที่ใช3เทคโนโลยีขั้นสูงมีความ สลับซับซ3อนมาก มีบุคลากรทางการแพทยNในสาขา เฉพาะทาง สังกัดกระทรวงสาธารณสุขที่เปLนโรงพยาบาล ศูนยNเฉพาะทางตGาง ๆ หรือสังกัดมหาวิทยาลัย เชGน โรงพยาบาลในโรงเรียนแพทยN สำหรับบทความนี้กลGาวถึงบทบาทของพยาบาลใน การปXองกันโรคไขGพยาธิตืดหมูในสมอง ซึ่งอยูGในขอบเขต
v The Role of Nurses in Prevention of Taenia solium Cysticercosis in Brain ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 160 ของการบริการปฐมภูมิ อันหมายถึงการกระทำหรือ พฤติกรรมที่พยาบาลวิชาชีพแสดงออกตามหน3าที่ที่ได3รับ มอบหมายให3ดูแลประชาชนในโรงพยาบาลสGงเสริม สุขภาพตำบล และในชุมชนเกี่ยวกับการให3บริการด3าน การพยาบาลเพื่อการสGงเสริมสุขภาพ ปXองกันโรค รักษา โรคเบื้องต3น และฟIJนฟูสภาพแกGประชาชนทุกกลุGมโดย เชื่อมโยงบริการเครือขGายสุขภาพ14 มีการศึกษาพบวGา พยาบาลวิชาชีพประกอบด3วย 5 บทบาทที่สำคัญในการ ปXองกันโรคไขGพยาธิในสมอง ดังนี้ 1. บทบาทด3านผู3ปฏิบัติการพยาบาล ประกอบไป ด3วยการซักประวัติเกี่ยวกับพฤติกรรมการกินและสุขภาพ การตรวจสุขภาพและสภาวะความเปLนอยูG นำมาประเมิน วิเคราะหNเพื่อค3นหาความเสี่ยงในการเกิดโรคติดเชื้อ พยาธิตัวตืด หรือค3นหาภาวะการเจ็บปíวยที่กำลังเผชิญ อยูG กำหนดข3อวินิจฉัยภาวะสุขภาพของชุมชนวGามีความ เสี่ยงตGอการติดเชื้อจากพยาธิตัวตืดหรือมีสุขภาวะที่มี อาการของผู3ติดเชื้อพยาธิตัวตืดหรือไมG จัดทำแผนการ ดูแลเพื่อปXองกันการติดเชื้อรายใหมG ให3การพยาบาล ปฏิบัติการรักษาโรคเบื้องต3นในผู3ปíวยที่สงสัยวGามีการติด เชื้อพยาธิตัวตืดกGอนนำสGงโรงพยาบาล ปฏิบัติตามแนว ทางการสอบสวน ปXองกัน และควบคุมโรคทางด3าน ระบาดวิทยา 2. บทบาทด3านผู3สGงเสริมสุขภาพ การชGวยเหลือ สนับสนุนให3ประชาชนเกิดขบวนการสGงเสริมสุขภาพ ตนเองให3มีสุขภาวะที่ดีทั้งกาย จิตใจ และสังคม ให3 คำแนะนำทางด3านการสร3างเสริมสุขภาพ เสริมพลังให3 ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ โดยเฉพาะกลุGมที่มีความ เสี่ยงในการเกิดโรคติดเชื้อพยาธิตัวตืด เชGน ความเชื่อที่ ผิด ๆ เกี่ยวกับการรับประทานดิบ หรือสุกดิบ การให3 ความรู3สGงเสริมให3ปรุงอาหารให3สุก ล3างผักให3สะอาดกGอน นำไปรับประทาน การขับถGายในห3องสุขาที่ถูกสุขลักษณะ 3. บทบาทด3านผู3เสริมสร3างศักยภาพของ ประชาชนให3มีสGวนรGวมในการรGวมดูแล ชGวยเพิ่มขีด ความสามารถบุคคล ครอบครัว และชุมชนในการพัฒนา ตนเองนำไปสูGการดูแลให3เกิดสุขภาวะรGวมกัน เชGนการจัด กิจกรรมเสริมพลังอำนาจเพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการ บริโภคที่ถูกสุขลักษณะ ที่สำคัญคือการให3ความรู3และให3 ประชาชนเข3าใจเรื่องการปXองกันและความเสี่ยงในการ เกิดโรคไขGพยาธิในสมอง เพื่อให3เกิดความรGวมมือในการมี สGวนรGวมเพื่อดูแลคนในครอบครัวและชุมชนอยGางถูกต3อง 4. บทบาทด3านผู3จัดการประสานงาน ควบคุม ดำเนินงาน บริหารงาน ที่ครอบคลุมสุขภาพชุมชนให3 ครบทุกมิติให3งานของแตGละฝíายที่มีสGวนเกี่ยวข3องในการ ดูแลสุขภาพประชาชนมีความสอดคล3อง เชื่อมโยงและมี การดูแลอยGางตGอเนื่อง รวมทั้งจัดระบบงานของพยาบาล มีการสร3างเครือขGายและการบริการตGอเนื่องที่บ3าน ทั้ง การปXองกันและการดูแลผู3ปíวยที่มีพยาธิสภาพจากการ ติดเชื้อไขGพยาธิตัวตืด 5. บทบาทด3านผู3ให3ความรู3 และให3คำปรึกษา ให3 คำแนะนำกับประชาชนให3มีความรู3ความเข3าใจเกี่ยวกับ การสGงเสริม ปXองกัน รักษา ทั้งในกลุGมที่มีสุขภาพดีและ กลุGมเสี่ยงที่อาจเกิดการติดเชื้อพยาธิตัวตืดในสมอง 6. บทบาทด3านผู3จัดการดูแล เปLนการจัดสุขภาพ ทั่วไปของประชาชน และผู3ที่เจ็บปíวยแล3ว โดยเฉพาะใน ผู3ปíวยที่ติดเชื้อพยาธิตัวตืดในสมองมักจะมีความพิการ และเรื้อรัง จึงจำเปLนอยGางยิ่งที่ต3องให3ความรู3แกGญาติใน การดูแลผู3ปíวยอยGางตGอเนื่องเพื่อฟIJนฟูความพิการ อภิปรายการปKองกัน neurocysticercosis ที่เกิด จากเชื้อพยาธิตืดหมูสูDการปฏิบัติ โรคพยาธิตืดหมูนอกจากสามารถปXองกันได3ตาม แนวทางที่กลGาวมาแล3วแตGเพื่อให3เกิดผลเชิงประจักษNเห็น ควรมีมาตราการเพิ่มเติม ดังนี้
vบทบาทของพยาบาลในการป้องกันโรคไข่พยาธิตืดหมูในสมอง 161วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 1. การเสริมความรู3ทางวิทยาศาสตรN บทความนี้ ชGวยให3ผู3อGานเข3าใจและเรียนรู3เกี่ยวกับด3านวิทยาศาสตรN ของโรค neurocysticercosis และวิธีการติดเชื้อที่ทำให3 เกิดโรคนี้ 2. การเผยแพรGข3อมูลทางการแพทยN การที่มี บทความวิชาการเกี่ยวกับโรคนี้ชGวยในการเผยแพรGข3อมูล ทางการแพทยNไปยังชุมชนทางวิชาการและผู3ที่สนใจเรื่อง นี้ 3. การสGงเสริมการวิจัย การที่มีข3อมูลทางวิชาการ เปLนแรงจูงใจในการดำเนินการวิจัยเพิ่มเติมเกี่ยวกับโรค neurocysticercosis ทำให3มีการพัฒนาข3อมูลใหมG ๆ และวิธีการการรักษาที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น 4. การเสริมความเข3าใจและการรับรู3ของ ประชาชน บทความนี้สามารถทำให3ประชาชนเข3าใจถึง โรค neurocysticercosis มากขึ้น ลดความเสี่ยงในการ ติดเชื้อ และสGงเสริมการดูแลสุขภาพ 5. การเสริมการปXองกัน ข3อมูลในบทความชGวย สGงเสริมการปXองกันโรค neurocysticercosis โดยการ เน3นความสำคัญของการปรุงอาหาร การล3างมือ และมี ความเข3าใจในการควบคุมการติดเชื้อในสัตวN 6. การเสริมการรักษาและการดูแล ข3อมูลทาง วิชาการชGวยในการพัฒนาและปรับปรุงวิธีการรักษาและ ดูแลผู3ปíวยที่ติดเชื้อโรค neurocysticercosis 7. การทำให3ข3อมูลเข3าถึงได3งGาย: บทความวิชาการ สามารถทำให3ข3อมูลทางวิทยาศาสตรNเปLนที่เข3าถึงงGาย ทั้ง สำหรับนักวิจัย บุคลากรทางการแพทยN และประชาชน ทั่วไป 8. การมีบทความวิชาการเกี่ยวกับโรค neurocysticercosis นั้นมีความสำคัญที่สามารถสร3าง ผลดีในด3านการรับรู3การวิจัย และการปXองกันโรคนี้ใน ระดับทั้งรัฐบาลและชุมชน ขJอจำกัด บทความวิชาการเรื่อง โรค neurocysticercosis เปLนโรคที่เกิดจากเชื้อพยาธิตืดหมู อาจมีข3อจำกัดบาง ประการที่ควรตระหนักถึงดังนี้ 1. ความซับซ3อนของโรค neurocysticercosis มี ทั้งด3านวิทยาศาสตรNและการแพทยN ทำให3บทความมี ความซับซ3อนและต3องการความเข3าใจในด3าน วิทยาศาสตรNที่ลึกซึ้ง 2. ความเชื่อถือได3ของข3อมูล บางครั้งข3อมูลที่ระบุ ในบทความอาจต3องการการยืนยันจากการวิจัยเพิ่มเติม เนื่องจากโรคนี้มีลักษณะที่หลากหลายและผลการวิจัยที่ ไมGทุกครั้งสามารถถูกยืนยันได3งGาย 3. ภาพรวมทางสังคม เนื้อหาบทความอาจไมG สามารถครอบคลุมภาพรวมทางสังคมเกี่ยวกับโรค neurocysticercosis ได3ทั้งหมด เชGน ผลกระทบทาง สังคม สภาพเศรษฐกิจ และปZจจัยทางสังคมที่สามารถมี ผลตGอการแพรGกระจายของโรค 4. ประสิทธิภาพของมาตรการปXองกัน บทความ อาจไมGสามารถทำความเข3าใจถึงประสิทธิภาพของ มาตรการปXองกันที่อธิบายไว3ซึ่งอาจต3องการการวิจัย เพิ่มเติม 5. มุมมองทางวิชาการ บทความอาจมีมุมมองทาง วิชาการมากกวGาด3านปฏิบัติการและผลกระทบทางสังคม ทำให3บทความมีความสมดุลในการสนับสนุนความเข3าใจ ทั้งสองด3าน 6. ข3อจำกัดของการทำความสะอาดข3อมูล บทความอาจมีข3อจำกัดของการทำความสะอาดข3อมูลที่ นำเสนอซึ่งอาจสGงผลให3ข3อมูลไมGสมบูรณN ขJอเสนอแนะ มาตราการในการปXองกัน neurocysticercosis ที่ เกิดจากเชื้อพยาธิตืดหมู ในภาคสGวนรัฐบาลควร สGงเสริม
v The Role of Nurses in Prevention of Taenia solium Cysticercosis in Brain ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 162 และดูแลสุขภาพของประชากร โดยมีมาตรการหลาย ประการที่รัฐได3ดำเนินการเพื่อลดการกระจายของโรคนี้ 1. การแลกเปลี่ยนข3อมูลและความรGวมมือ รัฐได3 สGงเสริมการแลกเปลี่ยนข3อมูล และความรGวมมือระหวGาง หนGวยงานทางการแพทยNสาธารณสุข และเกษตรกรรม เพื่อมีการตรวจสอบและควบคุมการติดเชื้อในสัตวN 2. การประชาสัมพันธNและการให3ความรู3สูG สาธารณชน การให3ข3อมูลและความรู3เกี่ยวกับโรค Neurocysticercosis และวิธีการปXองกันผGานทาง สื่อมวลชน คำแนะนำจากบุคลากรทางการแพทยNและ แคมเปญสาธารณสุข 3. การตรวจสุขภาพสัตวN การกำกับดูแลสุขภาพ ของสัตวNโดยให3คำแนะนำและกำกับดูแลเกี่ยวกับการให3 ยาต3านพยาธิหรือวัคซีนที่เหมาะสม 4. การควบคุมคุณภาพเนื้อหมู มีมาตรการควบคุม คุณภาพของเนื้อหมูที่ผลิตและจำหนGายเพื่อปXองกันการ ติดเชื้อจากการบริโภคเนื้อหมูที่ไมGสุกอยGางถูกต3อง 5. การพัฒนานโยบายและมาตรฐาน การพัฒนา นโยบายและมาตรฐานเกี่ยวกับการผลิตและจำหนGายเนื้อ หมู การตรวจสอบสุขภาพของสัตวNและมาตรการปXองกัน โรค 6. การศึกษาและการวิจัย การสนับสนุนการวิจัย ทางวิทยาศาสตรNเพื่อเข3าใจโครงสร3างการติดเชื้อและ วิธีการปXองกันที่มีประสิทธิภาพ 7. การตรวจสอบและควบคุมทางด3านสุขภาพ การตรวจสอบและควบคุมสถานการณNโรคระดับชุมชน รวมถึงการจัดการการตรวจสอบสุขภาพของประชากรที่ เปLนประจำ การดำเนินการเหลGานี้จะชGวยให3รัฐมีการ ควบคุมและปXองกันโรค Neurocysticercosis ที่เกิดจาก เชื้อพยาธิตืดหมูอยGางมีประสิทธิภาพและทำให3ประชากร มีความเข3าใจและทราบถึงวิธีการปXองกันและลดความ เสี่ยงในการติดเชื้อได3มากขึ้น บทสรุป โรค neurocysticercosis หมายถึงเกิดการติด เชื้อพยาธิตืดหมูในสมอง เกิดจากการรับประทานเนื้อหมู ดิบหรือเนื้อหมูที่ปรุงไมGสุก ผักสดที่ปนเปIJอน ตัวอGอน พยาธิตัวตืดอาศัยอยูGในกล3ามเนื้อหมูมีลักษณะคล3ายเม็ด สาคูเรียกวGาพยาธิเม็ดสาคู เมื่อคนกินตัวอGอนจากเนื้อหมู เข3าไปจะเจริญเปLนตัวเต็มวัยในลำไส3ไขGจะถูกปลGอย ออกไปพร3อมอุจจาระและกระจายอยูGบนดิน ไขGปนเปIJอน อยูGในสิ่งแวดล3อม และเมื่อสุกรกินไขGปนเปIJอนเข3าไป ก็จะ ครบวัฏจักรสมบูรณNแตGไขGอาจปนเปIJอนกับอาหารมนุษยN ซึ่งติดไปโดยบังเอิญ ไขGฟZกเปLนตัวอGอนในสGวนตGาง ๆ ของ รGางกาย เมื่อพบในสมองและระบบประสาทกลางเรียกวGา นิวโรซิสทิเซอรNโคซิส อาจทำให3ถึงกับเสียชีวิตได3 บทบาทที่สำคัญของพยาบาลในการปXองกันโรคไขG พยาธิในสมอง มีดังนี้ บทบาทด3านผู3ปฏิบัติการพยาบาล บทบาทด3านผู3สGงเสริมสุขภาพ บทบาทด3านผู3เสริมสร3าง ศักยภาพของประชาชนให3มีสGวนรGวมในการรGวมดูแล บทบาทด3านผู3จัดการประสานงาน บทบาทด3านผู3ให3 ความรู3 และให3คำปรึกษา และบทบาทด3านผู3จัดการดูแล บทบาทของพยาบาลในการปXองกันโรคนี้เปLนการบริการ ในระดับปฐมภูมิ สามารถทำได3อยGางมีประสิทธิภาพ คือ การสGงเสริมสุขภาพโดยให3ความรู3เกี่ยวกับการดูแล สุขอนามัยสGวนบุคคลและการสุขาภิบาล เสริมสร3าง ศักยภาพของประชาชนให3มีสGวนรGวมในการรGวมดูแล ได3แกG การปรุงเนื้อหมูให3สุก ห3องน้ำที่ถูกสุขลักษณะและ การมีแหลGงน้ำสะอาด ดังนั้นโรคพยาธิตัวตืดเปLนโรคที่ สามารถปXองกันการแพรGกระจายเชื้อได3ไมGยาก หาก ประชาชนมีความรู3ความเข3าใจในการปรุงอาหาร การ รับประทานอาหารอยGางถูกหลักอนามัย
vบทบาทของพยาบาลในการป้องกันโรคไข่พยาธิตืดหมูในสมอง 163วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ เอกสารอaางอิง 1. Lozano R, Naghavi M, Foreman K, Stephen L, Shibuya K, Aboyans V, et al. Global and regional mortality from 235 causes of death for 20 age groups in 1990 and 2010: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet. 2012;380(9859): 2095-2128. 2. วิไล ศักดิ์ศิริสัมพันธN. โรคพยาธิตัวตืดในลำไส3และโรคเม็ดสาคู (taeniasis and cysticercosis). Revolutions in Global Health. 2021: 1429-1446. doi: 10.14457/CU.doc.2021.61 3. คำพล แสงแก3ว และอรนาถ วัฒนวงษN. ความชุกโรคหนอนพยาธิในประชาชน และโฮสตNกึ่งกลางในสิ่งแวดล3อมบริเวณ พื้นที่โครงการอGางเก็บน้ำแมGสอดตอนบน อำเภอแมGสอด จังหวัดตาก. สำนักงานปXองกันควบคุมโรคที่ 2 พิษณุโลก [อินเทอรNเน็ต]. 2565 [เข3าถึงเมื่อ 16 เม.ย. 2567]. เข3าถึงได3จาก file:///C:/Users/DELL/Downloads/%E0%B8%A3%E0%B8%A7%E0%B8%A1%E0%B9%80%E0%B8%A5 %E0%B9%88%E0%B8%A1.pdf 4. Garcia HH, Evans CAW, Nash TE, Takayanagui OM, White JrA, Botero D, et al. Current consensus guidelines for treatment of neurocysticercosis. Clin Microbiol Rev. 2002;15(4):747–56. 5. Roberts LS, Jr JJ, Schmidt GD. Foundations of Parasitology. 8th ed. Boston: McGraw-Hill Higher Education. 2009.:346-351. 6. Garcia HH, Gonzalez AE, Evans CAW, Gilman RH. Taenia solium cysticercosis. Lancet. 2003;362(9383):547-56. doi: 10.1016/S0140-6736(03)14117-7. 7. ยุภาพร ศรีจันทรN, เมตตาคา อินทรN, วราภรณN โพธิบัลลังคN. ปZจจัยที่มีความสัมพันธNกับพฤติกรรมการปXองกันโรค หนอนพยาธิของประชาชนในพื้นที่ทุรกันดาร อำเภอแมGอาย จังหวัดเชียงใหมG. วารสารสาธารณสุขล3านนา. 2563;16(1):119-128. 8. สกาวรัตนN คุณาวิศรุต. พยาธิตืดหมูในสมอง. โรงพยาบาลตา หู คอ จมูก [อินเทอรNเน็ต]. 2560 [เข3าถึงเมื่อ 18 เม.ย. 2567]. เข3าถึงได3จาก https://eent.co.th/articles/073/. 9. สุเมธ จงรุจิโรจนN. พยาธิในเนื้อหมู[อินเทอรNเน็ต]. 2559 [เข3าถึงเมื่อ 16 มี.ค. 2567]. เข3าถึงได3จาก https://pharmacy.mahidol.ac.th/th/service-knowledge-article-info.php?id=307 10. พนัส เฉลิมแสนยากร. พยาธิตืดหมู (Pork tapeworm) โรคติดเชื้อพยาธิตืดหมู(Cysticercosis) [อินเทอรNเน็ต]. 2557 [เข3าถึงเมื่อ 16 มี.ค. 2567]. เข3าถึงได3จาก https://shorturl.at/aimQV. 11. สรรเพชญ เบญจวงศNกุลชัย. Cysticercosis (โรคถุงพยาธิตืดหมู) [อินเทอรNเน็ต]. ม.ป.ป. [เข3าถึงเมื่อ 16 มี.ค. 2567]. เข3าถึงได3จาก http://cai.md.chula.ac.th/chulapatho/chulapatho/lecturenote/infection/parasite/cysticercosis.html.
v The Role of Nurses in Prevention of Taenia solium Cysticercosis in Brain ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 164 12. Nash TE, Garcia HH. Diagnosis and treatment of Neurocysticercosis. Europe PMC Funders Group. 2011;7(10):584–594. 13. สุเนตรา นุGนลอย, จุฑามาศ เมืองมูล, วัชรพงษN เรือนคำ. ความรู3 ทัศนคติเกี่ยวกับโรคพยาธิตัวตืดและพฤติกรรมการ บริโภคเนื้อสัตวNดิบของประชาชนในตำบลนางแล อำเภอเมือง จังหวัดเชียงราย. Rajabhat Journal of Sciences, Humanities and Social Sciences. 2560;18(2):343-50. 14. จิรณัฐ ชัยชนะ, กัญญดา ประจุศิลปะ. การศึกษาบทบาทพยาบาลวิชาชีพในโรงพยาบาลสGงเสริมสุขภาพตำบล. วารสารพยาบาลทหารบก. 2560;19(9):5-6.
165 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ประชาสัมพันธ,การส.งบทความเพื่อตีพิมพ,ใน วารสารสมาคมพยาบาลแห.งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ วารสารสมาคมพยาบาลแห-งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ได=รับการรับรองให=อยู-ในฐานข=อมูลเพื่อการสืบค=น งานวิจัย ผลงานทางวิชาการ และการอ=างอิงของบทความที่ตีพิมพJในวารสารวิชาการไทย หรือ Thai-Journal Citation Index (TCI) กลุ-มที่ 2 ลักษณะของบทความที่ตีพิมพJมีดังนี้ 1. เปeนบทความวิจัยหรือบทความวิชาการ 2. เปeนบทความด=านการปฏิบัติทางการพยาบาล การศึกษาพยาบาล และด=านสุขภาพที่เกี่ยวข=อง 3. ต=องเปeนบทความที่ไม-เคยตีพิมพJในวารสารอื่นมาก-อนทั้งในและต-างประเทศ รวมทั้งภาษาอื่น ๆ 4. บทความเปeนฉบับภาษาไทยหรือภาษาอังกฤษ 5. บทความวิจัยต=องผ-านการพิจารณา และได=รับการรับรองจริยธรรมการวิจัยในมนุษยJโดยแนบสำเนา ใบรับรองจริยธรรมการวิจัย ฯ มาพร=อมกับบทความต=นฉบับที่จะส-งขอตีพิมพJ ความรับผิดชอบของผูIเขียน 1. เนื้อหาและข=อคิดเห็นใด ๆ ที่ตีพิมพJในวารสารสมาคมพยาบาลฯ ถือเปeนความรับผิดชอบของผู=เขียน เท-านั้น ผู=เขียนบทความต=องศึกษารายละเอียดหลักเกณฑJการจัดทำต=นฉบับตามที่วารสารกำหนด และเนื้อหาส-วน ภาษาอังกฤษต=องได=รับการตรวจสอบจากเจ=าของภาษามาแล=ว 2. ส-งบทความต=นฉบับที่มีความยาวไม.เกิน 18 หนIา โดยส-งทาง Online ระบบ Thaijo https://www.tcithaijo.org/index.php/jnorthnurse และทางอีเมล E-mail address : [email protected] 3. ชำระค-าตอบแทนผู=ทรงคุณวุฒิอ-านบทความ เรื่องละ 3,500 บาท โดยโอนเงินเข=าบัญชีธนาคารไทย พาณิชย,สาขาคณะแพทยศาสตรJ มหาวิทยาลัยเชียงใหม- บัญชีออมทรัพยJชื่อ สมาคมพยาบาลแห-งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ บัญชีเลขที่566-2-06297-7 ขั้นตอนการการพิจารณาบทความ 1. เมื่อกองบรรณาธิการวารสารได=รับบทความวิจัยหรือบทความวิชาการแล=ว จะพิจารณาเบื้องต=นตาม หลักเกณฑJการจัดทำต=นฉบับที่วารสารกำหนดและคุณภาพของบทความ แล=วแจ=งผลการพิจารณาเบื้องต=นให=ผู=เขียน รับทราบ 2. บทความที่ผ-านการพิจารณาเบื้องต=น จะถูกส-งต-อให=ผู=ทรงคุณวุฒิภายนอกตามความเชี่ยวชาญของ สาขาวิชา จำนวน 3 ท-าน เพื่อพิจารณากลั่นกรอง (Blinded peer review) 3. บทความที่ไม-ผ-านการพิจารณาเบื้องต=นตามหลักเกณฑJการจัดทำต=นฉบับที่วารสารกำหนด และบทความที่ ไม-ผ-านการพิจารณาด=านคุณภาพ กองบรรณาธิการจะแจ=งผลการพิจารณาเบื้องต=นให=ผู=เขียนรับทราบเพื่อพิจารณา ปรับปรุง 4. บทความที่ได=รับการพิจารณาจากผู=ทรงคุณวุฒิแล=ว กองบรรณาธิการจะแจ=งผลการพิจารณาและ ข=อเสนอแนะของผู=ทรงคุณวุฒิทั้ง 3 ท-านให=แก-ผู=เขียน
ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 166 5. ผู=เขียนบทความพิจารณาปรับแก=ตามข=อเสนอแนะของผู=ทรงคุณวุฒิทั้ง 3 ท-าน พร=อมแนบเอกสารชี้แจง การปรับแก=บทความ ส-งกลับมายังกองบรรณาธิการ ภายใน 2 สัปดาหJ 6. เมื่อกองบรรณาธิการพิจารณาว-าบทความได=รับการปรับแก=ตามข=อเสนอแนะอย-างครบถ=วนแล=ว จะแจ=งผล การพิจารณาให=ผู=เขียน เพื่อยืนยันรับการตีพิมพJบทความอย-างเปeนลายลักษณJอักษร 7. เมื่อบทความได=รับการตีพิมพJแล=ว ผู=เขียนสามารถดาวนJโหลดบทความได=จาก websiteของวารสาร https://www.tci-thaijo.org/index.php/jnorthnurse ซึ่งจะเปeนรูปแบบของ E- Journal
167 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ หลักเกณฑ,และรูปแบบการจัดทำตIนฉบับบทความเพื่อขอรับ การตีพิมพ,ในวารสารสมาคมพยาบาลแห.งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ ขIอกำหนดในการเตรียมตIนฉบับ § ขนาดกระดาษ A 4 ความยาวทั้งหมดไม-เกิน 18 หน=ารวมเอกสารอ=างอิง § กรอบของขIอความ ในแต-ละหน=าให=มีขอบเขตดังนี้ จากขอบบนของกระดาษ 1.25 นิ้ว ขอบล-าง 1.0 นิ้ว ขอบซ=าย 1.25 นิ้ว ขอบขวา 1.0 นิ้ว § ระยะห.างระหว.างบรรทัด หนึ่งช-วงบรรทัดของเครื่องคอมพิวเตอรJ § ตัวอักษร ใช= (TH SarabunPSK) และพิมพJตามที่กำหนดดังนี้ • ชื่อเรื่อง (Title) - ภาษาไทย ขนาด 24 point ตัวหนา จัดกึ่งกลาง - ภาษาอังกฤษ ขนาด 24 point ตัวหนา จัดกึ่งกลาง • ชื่อผูIเขียน (ทุกคน) - ชื่อผู=เขียน ภาษาไทย – อังกฤษ ชื่อย-อวุฒิการศึกษา ขนาด 18 point ตัวหนา จัดกึ่งกลาง - ตำแหน-ง/สถานที่ปฏิบัติงาน ผู=เขียน ภาษาไทย-อังกฤษ ขนาด 16 point ตัวหนา จัดกึ่งกลาง • บทคัดย.อ - ชื่อ “บทคัดย-อ” และ “Abstract” ขนาด 16 point ตัวหนา จัดกึ่งกลาง - ข=อความบทคัดย-อภาษาไทย ภาษาอังกฤษ ขนาด 16 point ตัวธรรมดา กำหนดชิดขอบ ความ ยาวไม-เกิน 1/2 หน=า ภาษาไทย และ 1/2 หน=าภาษาอังกฤษ • คำสำคัญ (Keywords) พิมพJต-อท=ายบทคัดย-อ (Abstract) ทั้งภาษาไทย และอังกฤษ เลือกคำ สำคัญที่เกี่ยวข=องกับบทความ ประมาณ 3-4 คำ ขนาด 16 point • รายละเอียดบทความ - หัวข=อใหญ- ขนาด 17 point ตัวหนา กำหนดชิดซ=าย - หัวข=อรอง ขนาด 16 point ตัวหนา กำหนดชิดซ=าย - ตัวอักษร ขนาด 16 point ตัวธรรมดา กำหนดชิดขอบ - ย-อหน=า 0.5 นิ้ว • เนื้อหาของบทความวิจัย กำหนด ดังนี้ - ความเปeนมาและความสำคัญของปéญหา - คำถามการวิจัย (ถ=ามี) - วัตถุประสงคJการวิจัย - สมมุติฐานการวิจัย (ถ=ามี) - กรอบแนวคิดในการวิจัย (อธิบายแนวคิด ทฤษฎีและ/หรือสรุปเปeนแผนภูมิประกอบ)
ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 168 - วิธีดำเนินการวิจัย (รายละเอียดของประชากร กลุ-มตัวอย-าง การกำหนดขนาดกลุ-มตัวอย-าง เกณฑJการคัดเข=าและออกของกลุ-มตัวอย-าง เครื่องมือที่ใช=ในการวิจัย โดยระบุ รายละเอียดของเครื่องมือ การหา คุณภาพของเครื่องมือ การเก็บรวบรวมข=อมูล และสถิติที่ใช=ในการวิจัย) - ผลการวิจัย - สรุปและอภิปรายผล - ข=อเสนอแนะ การนำผลวิจัยไปใช=ประโยชนJ และการวิจัยครั้งต-อไป - เอกสารอ=างอิง (ไม-เกิน 15 รายการ) • เนื้อหาของบทความวิชาการ กำหนด ดังนี้ - บทคัดย-อ - บทนำ - เนื้อหา นำเสนอเนื้อหาอย-างมีหลักการ ทฤษฎี หรือมีหลักฐานอ=างอิงอย-างถูกต=องตาม หลักวิชาการ มีความเปeนเหตุเปeนผลที่น-าเชื่อถือ และมีการอ=างอิงข=อมูลที่เชื่อถือได= - บทสรุป § คำศัพท, ให=ใช=ศัพทJบัญญัติของราชบัณฑิตยสถาน § ภาพและตาราง กรณีมีภาพ หรือตารางประกอบ ชื่อภาพให=ระบุคำว-า ภาพที่ ไว=ใต=ภาพประกอบและจัด ข=อความบรรยายภาพให=อยู-กึ่งกลางหน=ากระดาษ ชื่อตารางให=ระบุคำว-า ตารางที่ หัวตารางให=จัดชิดซ=ายของ หน=ากระดาษ และใต=ภาพประกอบหรือตารางให=บอกแหล-งที่มาโดยพิมพJใต=ชื่อภาพใช=ตัวอักษรขนาด 14 point ตัว ปกติ เส=นของตารางให=มีเพียง 3 เส=น คือ เส=นหัวข=อตาราง และเส=นปêดท=ายตาราง § กิตติกรรมประกาศ ให=ประกาศเฉพาะการได=รับทุนสนับสนุนการวิจัย การส.งตIนฉบับบทความวิจัย/ วิชาการเพื่อขอรับการตีพิมพ, ผู=เขียนส-งบทความต=นฉบับ ทาง E-mail : [email protected] ส-งถึงหน-วยงานวารสารสมาคมพยาบาล แห-งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ และทาง Online ระบบ Thaijo https://www.tcithaijo.org/index.php/jnorthnurse การเขียนเอกสารอIางอิง 1. เอกสารอ=างอิงทุกฉบับต=องมีการอ=างอิงที่กล-าวถึงในบทความ 2. ใช=ระบบตัวเลขในการอ=างอิง โดยพิมพJตัวยก 3. เรียงลำดับการอ=างอิงตามเอกสารอ=างอิงท=ายบทความ โดยเรียงลำดับหมายเลขอ=างอิงเริ่มจากหมายเลข 1,2,3 ไปตามลำดับที่อ=างก-อน-หลัง โดยใช=เลขอารบิค และทุกครั้งที่มีการอ=างซ้ำจะต=องใช=หมายเลขเดิมในการอ=างอิง 4. การอ=างอิงเอกสารมากกว-า 1 ฉบับต-อเนื่องกันจะใช=เครื่องหมายยติภังคJ(hyphen หรือ -) เชื่อมระหว-างฉบับ แรกถึงฉบับสุดท=าย เช-น 1-3 แต-ถ=าอ=างถึงเอกสารที่มีลำดับไม-ต-อเนื่องกัน จะใช=เครื่องหมายจุลภาค (comma หรือ,) โดยไม-มีการเว=นช-วงตัวอักษร เช-น 4,6,10 5. รูปแบบการพิมพJเอกสารอ=างอิงท=ายบทความให=พิมพJตามลำดับการอ=างอิงตามหมายเลขที่ได=อ=างถึงในเนื้อหา ของบทความ และไม-แยกประเภทของเอกสารที่ใช=อ=างอิง
169 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ 6. รายละเอียดการเขียนเอกสารอ=างอิงท=ายบทความ ให=ใช=ตามระบบแวนคูเวอรJ (Vancouver) ดังนี้ การอIางอิงบทความจากวารสาร (Articles in Journals) กรณีเปeนวารสารภาษาไทย ให=ใช=ชื่อตามที่ปรากฏ กรณีเปeนวารสารภาษาอังกฤษ ให=ใช=ชื่อย-อ ของวารสารที่ ปรากฏใน Index Medicus ตัวอย-าง บุญมี ภูด-านงัว. บทบาทพยาบาลในการส-งเสริมการดูแลตนเองของหญิงตั้งครรภJต-อการนับและบันทึกลูกดิ้น. วารสาร พยาบาลศาสตรJและสุขภาพ 2557;12(1):135-46. Krejci RV, Morgan DW. Determining sample size for research activities. Educ Psychol Meas 1970;30(3):607-10. การอIางอิงเอกสารที่เป}นหนังสือหรือตำรา ประกอบด=วย 2 แบบ 1. การอ=างอิงหนังสือทั้งเล-ม มีรูปแบบการอ=างอิง ดังนี้ ตัวอย-าง กองสุขศึกษา กระทรวงสาธารณสุข. พฤติกรรมการบริโภค หวาน มัน เค็ม. นนทบุรี: กองสุขศึกษา กรมสนับสนุน บริการสุขภาพ กระทรวงสาธารณสุข; 2556. 2. การอ=างอิงบทใดบทหนึ่งของหนังสือ ที่มีผู=แต-งรายบทและมีบรรณาธิการหนังสือ (Chapter in a book) มีรูปแบบการอ=างอิง ดังนี้ การอIางอิงเอกสารที่เป}นหนังสือประกอบการประชุม/รายงานการประชุม (Conference proceeding) มี รูปแบบ ดังนี้ ชื่อผู=แต-ง (Author). ชื่อบทความ (Title of the article). ชื่อวารสาร (Title of the Journal) ป°ที่ พิมพJ(Year);เล-มที่ของวารสาร (Volume & Number/Issue):หน=าแรก-หน=าสุดท=าย (Page). ชื่อผู=แต-ง (Author). ชื่อหนังสือ (Title of the book). ครั้งที่พิมพJ (Edition). เมืองที่พิมพJ (Place of Publication): สำนักพิมพJ (Publisher); ป° (Year). ชื่อผู=แต-ง (Author). ชื่อบท (Title of a chapter). ใน (In): ชื่อบรรณาธิการ, บรรณาธิการ/ Editor (s). ชื่อหนังสือ (Title of the book). ครั้งที่พิมพJ (Edition). เมืองที่พิมพJ (Place of Publication): สำนักพิมพJ (Publisher); ป°พิมพJ (Year). หน=า/p.หน=าแรก–หน=าสุดท=าย. ชื่อบรรณาธิการ, บรรณาธิการ. ชื่อเรื่อง. ชื่อการประชุม; วัน เดือน ป° ที่ประชุม; สถานที่จัด ประชุม. เมืองที่พิมพJ: สำนักงานพิมพJ; ป°ที่พิมพJ.
ปีท่ ี30 ฉบับท่ ี1 ประจําเดือน มกราคม - มิถุนายน 2567 170 การอIางอิงบทความที่นำเสนอในการประชุม/สรุปผลการประชุม (Conference paper) มีรูปแบบ ดังนี้ การอIาอิงเอกสารที่เป}นวิทยานิพนธ,(Thesis/ Dissertation) มีรูปแบบการเขียนอ=างอิง ดังนี้ ตัวอย-าง จุฑามาศ สนกนก. ปéจจัยที่มีผลต-อแรงจูงใจในการพัฒนาตนเองเพื่อการสร=างสรรคJผลงานทางวิชาการของอาจารยJ สถานบันอุดมศึกษาเอกชน. วิทยานิพนธJครุศาสตรดุษฎีบัณฑิต. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณJมหาวิทยาลัย; 2553. การอIางอิงเอกสารอิเล็กทรอนิกส,(Electronic material) ใช=การอ=างอิงตามรูปแบบประเภทของเอกสารโดย จะเพิ่มเติมข=อมูลบอกประเภทองสื่อเอกสารที่นำมาอ=างอิง วันที่สืบค=นข=อมูล และแหล-งที่มาของข=อมูล ดังนี้ ตัวอย-าง ยุทธนา พรหมณี. วิวัฒนาการทางความคิดเกี่ยวกับผู=นำ : ทฤษฎีภาวะผู=นำ [ออนไลนJ]. 2551 [เข=าถึงเมื่อ 2556/3/17]. เข=าถึงได=จาก: www.pncc.ac.th/pncc/wrod/re/r22.doc การอIางอิงบทความวารสารบนอินเตอร,เน็ต (Journal article on the Internet) ตัวอย-าง วนิดา สติประเสริฐ, ยุวดี ลีลัคนาวีระ และพรนภา หอมสินธุJ. ผลการชี้แนะต-อพฤติกรรมสุขภาพและระดับความดัน โลหิตของผู=ป®วยโรคความดันโลหิตสูงชนิดไม-ทราบสาเหตุที่ไม-สามารถควบคุมความดันโลหิตได=. วารสารการ พยาบาลและการศึกษา [ออนไลนJ]. 2558 [เข=าถึงเมื่อ 2558/12/25];8(3):33–51. เข=าถึงได=จาก: http://www.scppk.com2_tps-13/marticle.php?id=113114 ชื่อผู=เขียน. ชื่อเรื่อง. ใน/In: ชื่อบรรณาธิการ,บรรณาธิการ/ editor(s). ชื่อการประชุม; วัน เดือน ป° ที่ประชุม; สถานที่จัดประชุม. เมืองที่พิมพJ: สำนักพิมพJ; ป°ที่พิมพJ.หน=า/p.หน=าแรก–หน=า สุดท=าย. ชื่อผู=นิพนธJ. ชื่อเรื่อง. ประเภท/ระดับปริญญา. เมืองที่พิมพJ: มหาวิทยาลัย; ป°ที่ได=ปริญญา. ชื่อผู=แต-ง (Author). ชื่อบทความ (Title of the article) [ประเภทของสื่อ]. ป°ที่พิมพJ [เข=าถึง เมื่อ/cited ป° เดือน วันที่]. เข=าถึงได=จาก/Available from: http://......... ชื่อผู=แต-ง (Author). ชื่อบทความ (Title of the article). ชื่อวารสาร (Title of the Journal) [ประเภทของสื่อ]. ป°ที่พิมพJ [เข=าถึงเมื่อ/cited ป° เดือน วันที่];ป°ที่/เล-มที่:หน=า/about screen. เข=าถึงได=จาก/Available from:http//……….
171 วารสารสมาคมพยาบาลแห่งประเทศไทยฯ สาขาภาคเหนือ Krejci RV, Morgan DW. Determining sample size for research activities. Educ Psychol Meas [Internet] 1970 [cited 2021 Dec,3];30(3):607-10. Available from: https://doi.org/10.1177/001316447003000308