A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
asean
กจิ กรรมการเรียนรู้ ตัวชี้วัด
ส ๓.๒ ป.๔/๒
๑. นักเรียนร่วมกันอธิบายหน้าที่เบื้องต้นของเงินและบันทึกคำาตอบเป็น
แผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง
หน้าทเ่ี บื้องตน้
ของเงิน
๒. ครูให้นักเรียนดูเหรียญและธนบัตรของสกุลเงินต่าง ๆ จากสื่อต่าง ๆ
จากนั้นร่วมกันสังเกตว่ามีลักษณะอย่างไร
๓. นักเรียนทำาบัตรคำาชื่อประเทศและชื่อสกุลเงิน เพื่อนำามาทำากิจกรรม
เล่นเกมจับคู่
๔. นักเรียนหาข้อมูลอัตราแลกเปลี่ยนของเงินสกุลต่าง ๆ เมื่อเทียบกับ
สกุลเงินของประเทศไทยมา ๓ ประเทศ
๕. นักเรียนวิเคราะห์ความสำาคัญของเงิน
คาำ ถามพฒั นากระบวนการคดิ แนวคำ� ตอบ
๑. เงินมีประโยชน์ต่อการดำาเนินชีวิตอย่างไร ๑. เปน็ สือ่ กลางแลกเปล่ียนสินคา้ และบริการ
๒. ถ้าไม่มีเงินใช้จะเกิดผลอย่างไร ๒. ไม่ได้รับความสะดวกในการซื้อขายสนิ ค้า
๓. การมีความรู้เรื่องสกุลเงินต่างประเทศมีประโยชน์อย่างไร ๓. ทำ�ใหส้ ามารถแลกเปล่ยี นเงนิ ได้ถูกต้อง
๔. นักเรียนมีความคิดเห็นอย่างไรกับข้อความ “เงินทองเป็นของมีค่า” ๔. เพราะเงินเป็นปัจจัยที่อำ�นวยความสะดวก
๕. ถ้านักเรียนเดินทางไปเที่ยวประเทศเกาหลีใต้จะต้องแลกเงิน
เป็นเงินสกุลใด ให้กบั เรา
๕. สกลุ เงนิ วอน
หน้าท่ีเบอื้ งตน้ ของเงิน 83
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ข้อใดกลา่ วถึงเงินได้ถูกตอ้ ง
๑ เจา้ ของเงนิ สามารถซือ้ สินคา้ ท่ีจำ�เปน็ ได้(เฉลย ๑ เพราะเงนิ มไี ว้สำ�หรบั ซอ้ื สินคา้
๒ เงนิ ไมม่ คี ่าเม่ือเกดิ รอยช�ำ รดุ ฉีกขาด และบรกิ ารท่ีมคี วามจำ�เป็นในการด�ำ เนนิ
๓ เงินซอื้ ความสะดวกสบายไม่ได้ ชวี ิตประจำ�วัน)
๔ เงนิ ซ้ือได้ทกุ สง่ิ ทุกอย่าง
83 สุดยอดคู่มือครู
ภูมิศาสตร์
ผังสาระการเรียนรู้
ส ๕.๑
ตัวชี้วัดข้อ สืบค้นและอธิบายข้อมูลลักษณะทาง หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑
กายภาพในจังหวัดของตน ด้วยแผนที่ ลักษณะทางกายภาพ
๑ และรูปถ่าย
ของจังหวัด
ตัวชี้วัดข้อ ระบุแหล่งทรัพยากรและสถานที่สำาคัญ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑
ในจังหวัดของตนด้วยแผนที่และรูปถ่าย ลักษณะทางกายภาพ
๒
ของจังหวัด
ตัวชี้วัดข้อ อธิบายลักษณะทางกายภาพที่ส่งผลต่อ หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑
แหล่งทรัพยากรและสถานที่สำาคัญใน ลักษณะทางกายภาพ
๓ จังหวัด
ของจังหวัด
ส ๕.๒
ตัวชี้วัดข้อ วิเคราะห์สิ่งแวดล้อมทางกายภาพที่ส่งผล หน่วยการเรียนรู้ที่ ๑
ต่อการดำาเนินชีวิตของคนในจังหวัด ลักษณะทางกายภาพ
๑
ของจังหวัด
ตัวชี้วัดข้อ อธิบายการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อม หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒
๒ ในจังหวัดและผลที่เกิดจากการ การเปลี่ยนแปลงและการอนุรักษ์
เปลี่ยนแปลง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากร
ธรรมชาติในจังหวัด
ตัวชี้วัดข้อ นำาเสนอแนวทางการจัดการสิ่งแวดล้อม หน่วยการเรียนรู้ที่ ๒
ในจังหวัด การเปลี่ยนแปลงและการอนุรักษ์
๓ สิ่งแวดล้อมและทรัพยากร
ธรรมชาติในจังหวัด
84 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก
asean
เป้าหมายการเรียนรู้
ห๑นว่ ยการเรยี นร ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวัดทู้ ่ี มาตรฐานการเรียนรู้
ผงั สาระการเรียนรู้ ตัวชี้วดั มาตรฐาน ส ๕.๑
เข้าใจลักษณะทางกายภาพของโลกและ
การเขา้ ใจพืน้ ที่ ลักษณะทางกายภาพ ๑. สบื คน้ และอธบิ ายขอ้ มูลลกั ษณะ ความสัมพันธ์ของสรรพสิ่งซ่ึงมีผลต่อกัน
จงั หวดั ของจังหวดั ทางกายภาพในจังหวดั ของตน ใ ช้ แ ผ น ที่ แ ล ะ เ ค ร่ื อ ง มื อ ท า ง ภู มิ ศ า ส ต ร์
ดว้ ยแผนทแี่ ละรปู ถา่ ย (ส ๕.๑ ป.๔/๑) ในการค้นหา วิเคราะห์ และสรุปข้อมูล
ลักษณะ ๒. ระบุแหล่งทรัพยากรและสถานท่สี ำาคัญ ตามกระบวนการทางภูมิศาสตร์ ตลอดจนใช้
ทางกายภาพ ในจังหวดั ของตนดว้ ยแผนท่ีและรปู ถ่าย ภมู สิ ารสนเทศอยา่ งมีประสิทธภิ าพ
ของจังหวัด (ส ๕.๑ ป.๔/๒)
๓. อธิบายลักษณะทางกายภาพท่ีส่งผลต่อ มาตรฐาน ส ๕.๒
การใชแ้ ผนท่ีและรปู ถา่ ย พ้ืนทภ่ี มู สิ มั พันธส์ ร้างสรรค์ แหลง่ ทรพั ยากรและสถานที่สาำ คัญ เข้าใจปฏิสัมพันธ์ระหว่างมนุษย์กับสิ่ง-
เพื่อการเรียนรพู้ นื้ ที่จังหวัด ส่ิงแวดล้อม ทรพั ยากรธรรมชาติ ในจังหวดั (ส ๕.๑ ป.๔/๓) แวดลอ้ มทางกายภาพทกี่ อ่ ใหเ้ กดิ การสรา้ งสรรค์
สาระสาำ คญั ๔. วิเคราะห์ส่ิงแวดล้อมทางกายภาพ วิถีการดำ�เนินชีวิต มีจิตสำ�นึกและมีส่วนร่วม
และการดาำ เนินชวี ติ ทสี่ ง่ ผลต่อการดาำ เนนิ ชีวติ ของคน ในการจัดการทรัพยากรและสิ่งแวดล้อม
ในจังหวดั (ส ๕.๒ ป.๔/๑) เพื่อการพัฒนาท่ีย่งั ยืน
๑. จังหวดั เปน็ หน่วยการปกครองส่วนภูมิภาคที่รวมเอาอำาเภอ ตำาบล หมู่บ้าน และชุมชนต่างๆ เข้าด้วยกนั ทาำ ให้มี สมรรถนะส�ำ คัญของผู้เรยี น
อาณาเขตกวา้ งขวาง และมสี งิ่ ตา่ งๆ มากมายหลากหลายอยภู่ ายในจงั หวัด
๒. สง่ิ ทง้ั หลายภายในจงั หวดั มคี วามสมั พนั ธร์ ะหวา่ งกนั อยา่ งเปน็ ระบบ เปน็ เหตแุ ละปจั จยั แกก่ ารเกดิ ขน้ึ และการเปลย่ี นแปลง ๑. ความสามารถในการส่อื สาร
๓. การศกึ ษาเรยี นรจู้ งั หวดั จำาเปน็ ตอ้ งอาศยั เครอ่ื งมอื ทม่ี ศี กั ยภาพ ไดแ้ ก ่ แผนท ่ี รปู ถา่ ยทางอากาศ และภาพจากดาวเทยี ม ๒. ความสามารถในการคดิ
ทส่ี ามารถแสดงข้อมลู และสาระทางพืน้ ทข่ี องจงั หวัดได ้ ๓. ความสามารถในการใช้ทกั ษะชีวิต
๔. ความสามารถในการใช้เทคโนโลยี
การใชแ้ ผนที่เพ่อื การศกึ ษาลักษณะทางกายภาพ แหลง่ ทรัพยากร และสถานท่ีสำาคญั ในจังหวดั
คณุ ลกั ษณะอนั พงึ ประสงค์
ลกั ษณะทางกายภาพ ลกั ษณะทางภมู ปิ ระเทศ
ใฝเ่ รยี นรู้
ทิศเหนอื ภมู ปิ ระเทศทส่ี งู ตัวชี้วัดท่ี ๔.๑ ต้ังใจ เพียรพยายามในการ
ตดิ กับจงั หวัดนครศรีธรรมราช มีแนวเขาสูงวางตัวยาวเหนอื -ใต้ เรยี นและเขา้ ร่วมกิจกรรมการเรยี นรู้
๓ แนว ตัวชี้วัดท่ี ๔.๒ แสวงหาความรู้จากแหล่ง
ทศิ ตะวันออกเฉยี งใต้ เรยี นรตู้ า่ ง ๆ ทงั้ ภายในและภายนอกโรงเรยี น
ติดกบั จังหวัดปตั ตานี ภมู ิประเทศชายฝั่ง ด้วยการเลือกใช้ส่ืออย่างเหมาะสม บันทึก
• เปน็ แหลง่ ทรพั ยากรทางทะเล ความรู้ วเิ คราะห์ สรปุ เป็นองค์ความรู้ สามารถ
จสังหงวขดั ลา ทิศตะวนั ตก ทิศใต้ • เปน็ แหลง่ ท่องเทีย่ ว นำ�ไปใชใ้ นชีวติ ประจ�ำ วนั ได้
ติดกับจงั หวัดพัทลงุ ติดกบั ภูมปิ ระเทศทะเลสาบ มงุ่ มน่ั ในการท�ำ งาน
จังหวดั ยะลา ทะเลสาบสงขลาและทะเลหลวง ตัวชี้วัดที่ ๖.๑ ต้ังใจและรับผิดชอบในการ
และจังหวดั สตูล และประเทศ เป็นแหลง่ น้าำ ธรรมชาตทิ ่ีสำาคัญ ปฏิบัติหนา้ ทีก่ ารงาน
มาเลเซีย ตวั ชว้ี ดั ที่ ๖.๒ ท�ำ งานดว้ ยความเพยี รพยายาม
และอดทนเพอ่ื ใหง้ านส�ำ เร็จตามเป้าหมาย
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
นักเรียนร่วมกันศึกษาและสำ�รวจลักษณะทางกายภาพในชุมชนของตนเอง
แล้วร่วมกนั วิเคราะหแ์ ละอภิปราย และออกมาสรปุ ผลหนา้ ชนั้ เรยี น
85 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
St ตัวชี้วดั ๑. การเขา้ ใจพน้ื ทจ่ี ังหวดั
ส ๕.๑ ป.๔/๑, ป.๔/๓ การเข้าใจจังหวัดของตนเองมีความสำาคัญต่อการดำารงชีวิต การเห็น รู้
ภาระงาน/ชนิ้ งาน และเข้าใจสิ่งท่ีเป็นอยู่ในจังหวัดว่ามีความสัมพันธ์กันอย่างไร ช่วยให้สามารถ
แบบบันทึกการส�ำ รวจข้อมลู เกี่ยวกบั ดำาเนินชวี ิตอยู่ในพน้ื ทจ่ี ังหวัดไดอ้ ยา่ งเหมาะสม
ลกั ษณะของจงั หวดั
ปัจจยั สาำ คัญเก่ยี วกับลักษณะของจังหวัด
ep 1 ขน้ั สงั เกต
ลกั ษณะทางกายภาพ ลกั ษณะทางวัฒนธรรม ลักษณะทางสงั คม
รวบรวมขอ้ มูล ๑.๑ ลักษณะทางกายภาพ คือ สิ่งท่ีปรากฏให้เห็นในพื้นท่ีจังหวัด
ที่เป็นสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติ เช่น ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ดิน แหล่งน้ำา
๑. นักเรียนสังเกตแผนที่จังหวัด แล้ว พืชพรรณธรรมชาติ แร่ สัตว์ป่า สิ่งเหล่าน้ีถือเป็นทรัพยากรธรรมชาติของ
รว่ มกันสนทนา โดยตอบคำ�ถาม ดังนี้ จังหวัด ท่ตี อ้ งรูจ้ กั บริหารจัดการใชใ้ ห้เกิดประโยชน์และคมุ้ คา่ มากทส่ี ุด
๑.๒ ลักษณะทางวัฒนธรรม คือ ส่ิงท่ีสร้างข้ึนจากความรู้ ความคิด
• แผนท่ีดังกล่าวเป็นแผนที่จังหวัด ของมนุษย์ เพอ่ื ปรบั ตวั ใหเ้ ข้ากับสภาพแวดล้อมในพนื้ ท ่ี มกี ารสัง่ สม สบื ทอด
(จังหวดั ก�ำ แพงเพชร) ต่อกันมา แสดงให้เห็นถงึ ความเจริญงอกงาม ได้แก่
วัฒนธรรมทางวัตถุ เป็นสิ่งที่มนุษย์ประดิษฐ์หรือสร้างสรรค์ขึ้น
• จงั หวดั ดงั กลา่ วมอี าณาเขตตดิ ตอ่ เพอ่ื ใชใ้ นการดำาเนินชีวิต
กับจังหวัดใดบ้าง (จังหวัดตาก จังหวัด
สุโขทัย จังหวัดพิษณุโลก จังหวัดพิจิตร เคร่อื งนงุ่ ห่ม อาหาร
จงั หวดั นครสวรรค์) เครอื่ งมอื เครอื่ งใช้
ทอี่ ยูอ่ าศัย ในชวี ติ ประจาำ วัน
• แผนที่จังหวัดมีประโยชน์ต่อ
นกั เรียนอยา่ งไร (ตัวอยา่ งค�ำ ตอบทำ�ให้
ทราบต�ำ แหนง่ ท่ตี ัง้ ของจังหวัดตา่ ง ๆ)
๒. นักเรียนศึกษาเนื้อหาเรื่อง การเข้าใจ
พ้ืนที่จังหวัดและลักษณะทางกายภาพ
ของจังหวัด จากหนังสือเรียนและ
แหลง่ การเรียนรูอ้ ื่นเพมิ่ เติม
86 สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
นักเรียนร่วมกันบอกลักษณะทางกายภาพกับลักษณะทางสังคมและ
วฒั นธรรมของชุมชนท่ีนกั เรยี นอาศยั อยู่วา่ มลี ักษณะเดน่ อะไรบา้ ง
สุดยอดคู่มือครู 86
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
วัฒนธรรมทไ่ี มใ่ ช่วตั ถ ุ เป็นส่งิ ท่ไี มส่ ามารถสัมผัสได้ เช่น ประเพณ ี St St ep 1asean
ความคดิ ความเช่ือตา่ ง ๆ
ขั้นสังเกต
รวบรวมข้อมลู
๓. นกั เรยี นรว่ มกนั สนทนาเกย่ี วกบั ปจั จยั
สำ�คัญของจังหวัด โดยตอบคำ�ถาม
ดงั นี้
• ปัจจัยสำ�คัญท่ีเกี่ยวกับลักษณะ
ของจังหวัดมีอะไรบ้าง (ลักษณะทาง
ประเพณสี งกรานต์ การนับถือศาสนา กายภาพ ลักษณะทางวัฒนธรรม และ
คติ ความเชอื่ เกยี่ วกับการทาำ ขวัญข้าว ลกั ษณะทางสงั คม)
• ลกั ษณะทางกายภาพคืออะไร
๑.๓ ลักษณะทางสังคม คือ การดำารงอยู่ของผู้คนในแต่ละพื้นท่ี ท่ีมี (ตัวอย่างคำ�ตอบ ส่ิงท่ีปรากฏให้เห็น
การปรับตัวให้เข้ากับลักษณะทางกายภาพ และลักษณะทางวัฒนธรรม
ทีส่ บื ตอ่ กนั มา ในพ้ืนท่ีจังหวัดท่ีเป็นสิ่งแวดล้อมทาง
ธรรมชาติ)
• ลกั ษณะทางวัฒนธรรมคืออะไร
(ตัวอย่างคำ�ตอบ ส่ิงท่ีสร้างขึ้นจากความรู้
ความคิดของมนุษย์เพื่อปรับตัวให้เข้ากับ
สภาพแวดลอ้ ม)
สงั คมชาวเขา สงั คมชาวนา • ลกั ษณะทางสังคมคอื อะไร
(ตัวอย่างคำ�ตอบ วิถีชีวิตของผู้คน
ในสังคมท่ีมีการปรับตัวให้เข้ากับลักษณะ
สังคมชาวประมง eทpา2งกายภาพข)ัน้ คดิ วิเคราะห์
ปัจจัยสำาคัญท้ังสามลักษณะถือเป็นสิ่งแวดล้อมและทรัพยากร และสรปุ ความรู้
ในพ้ืนท่ี ซ่ึงคนที่อยู่ในพื้นท่ีจะต้องเห็น รู้ และเข้าใจความสัมพันธ์ของ ๔. นักเรียนสังเกตภาพท่ีเก่ียวข้องกับ
สง่ิ ตา่ ง ๆ เหล่านน้ั ลักษณะทางกายภาพ ลักษณะทาง
ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั 87 วัฒนธรรมและลักษณะทางสังคม
จากนั้นให้นักเรียนร่วมกันวิเคราะห์
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 จำ�แนกจัดกลุ่มให้สัมพันธ์กัน โดยนำ�
ภ า พ ไ ป ติ ด ใ น ต า ร า ง บ น ก ร ะ ด า น
นกั เรยี นสบื คน้ ขอ้ มลู เกย่ี วกบั ประเพณแี ละวฒั นธรรมในชมุ ชนของนกั เรยี น ดังตัวอย่าง
ท่ีเกิดจากลักษณะทางกายภาพ แล้วรวบรวมข้อมูลจัดทำ�เป็นรูปเล่มรายงาน ลกั ษณะทาง ลกั ษณะทางวัฒนธรรม ลกั ษณะทาง
แลว้ ออกมาน�ำ เสนอหนา้ ช้นั เรยี น กายภาพ สงั คม
ภาพภเู ขา ภาพบ้าน ภาพชาวนา
ภาพแมน่ าํ้
ภาพน้าํ ตก ภาพเคร่อื งมือเคร่อื งใช้ ภาพชาวประมง
ภาพประเพณสี งกรานต์ ภาพชาวเขา
87 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
St บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ขนั้ คิดวิเคราะห์ ๒. ลักษณะทางกายภาพของจังหวดั ทล่ี าดเชงิ เขา
และท่ีดอน
และสรปุ ความรู้ ทวิ เขา ภูเขา
๕. นักเรียนร่วมกันวิเคราะห์แผนที่
ลักษณะทางกายภาพของจังหวัด
ตนเอง แลว้ รว่ มกนั แสดงความคดิ เหน็
โดยตอบค�ำ ถาม ดงั น้ี
• ปจั จบุ นั นกั เรยี นอาศยั อยทู่ จี่ งั หวดั
ใด (ตัวอยา่ งคำ�ตอบ จังหวัดเชียงใหม)่
• จังหวัดที่นักเรียนอาศัยอยู่มี
ลั ก ษ ณ ะ ภู มิ ป ร ะ เ ท ศ เ ป็ น อ ย่ า ง ไ ร ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวัดทมี่ ีบทบาทตอ่ ส่ิงตา่ ง ๆ และการดาำ รงชวี ิต
ได้แก่ ภมู ปิ ระเทศ ภูมิอากาศ แหล่งน้ำา พชื พรรณธรรมชาต ิ แร ่ สัตว์ปา่
(ตัวอย่างคำ�ตอบ ส่วนใหญ่เป็นท่ีสูงและ ๒.๑ ภูมิประเทศ คือ ลักษณะของพ้ืนผิวโลกที่แสดงให้เห็นถึง
ความสงู -ต่าำ ของพ้นื ที ่ ลกั ษณะภมู ิประเทศมีหลายรปู แบบ แบง่ ออกได ้ ดงั นี้
ภเู ขาสูง) ๑) ภูเขา พ้ืนท่ีภูเขามักอยู่รวมกันเป็นเทือกเขา ในเทือกเขามี
• ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศดงั กลา่ วมผี ล แนวเขาหลายทิวเขา ในทิวเขาหนึ่ง ๆ มียอดเขาหลาย ๆ ภูเขา เป็นลักษณะ
ของพื้นที่ท่ีมีระดับสูงขึ้นจากบริเวณโดยรอบ ระหว่างสันเขามีหุบเขาแทรก
ต่อการดำ�เนินชีวิตของคนในพ้ืนท่ี สลับอยู่เบื้องล่าง ในหุบเขามีลำาห้วยเป็นทางน้ำา พื้นที่เขาส่วนใหญ่มีป่าไม้
อย่างไร (ตัวอย่างคำ�ตอบ ทำ�ให้มีการ ปกคลุม เปน็ ตน้ น้ำาลำาธาร เปน็ ที่อยู่อาศยั ของสตั ว์ป่า
ประกอบอาชีพเพาะปลูกพืชเมืองหนาว
ปลูกพืชแบบข้นั บนั ได)
88 สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
รอบรู้อาเซียนและโลก
ลักษณะภูมิประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรืออาเซียน ประกอบด้วย
ดนิ แดนสว่ นทเ่ี ปน็ ภาคพน้ื ทวปี และหมเู่ กาะ ซงึ่ มสี ภาพพนื้ ทหี่ ลายแบบ เชน่ ภเู ขา
และท่ีราบสงู ซง่ึ เปน็ แหลง่ ทรัพยากรธรรมชาตทิ ส่ี ำ�คญั และเปน็ ต้นก�ำ เนิดแม่น�้ำ
สายตา่ ง ๆ ซงึ่ เปน็ แหลง่ น�ำ้ จดื ทม่ี ปี ระโยชนต์ อ่ การด�ำ รงชวี ติ ของมนษุ ย์ ทงั้ ในดา้ น
เป็นแหล่งอาหาร ใช้ทำ�การเกษตรและการคมนาคม ตลอดจนที่ราบลุ่มแม่นำ้�
ซึ่งเปน็ แหลง่ เพาะปลกู
สุดยอดคู่มือครู 88
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก
Step 2asean
ข้ันคดิ วเิ คราะห์
และสรปุ ความรู้
ทร่ี าบ ทล่ี ุ่ม ชายฝั่งทะเล ๖. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็น
เกี่ยวกับลักษณะภูมิอากาศ โดย
๒) ท่ีลาดเชิงเขาและท่ีดอน เป็นพื้นที่ท่ีต่อเนื่องจากภูเขา มีป่าไม้ ตอบคำ�ถาม ดงั นี้
ปกคลมุ ลาำ นา้ำ ที่ไหลผ่านมักเปน็ คลอง เป็นเขตที่มดี นิ ตะกอนเนอื้ หยาบ เชน่
กรวด ทราย ดนิ ปนทราย และดินรว่ น พชื พรรณมักเปน็ ไม้ยนื ตน้ • ลักษณะภูมิอากาศมีผลต่อการ
๓) ทร่ี าบ เปน็ เขตทีอ่ ยู่ถัดจากทล่ี าดเชงิ เขาและทดี่ อนลงมา พน้ื ที่ ดำ�เนินชีวิตของคนในพื้นที่อย่างไร
มีลกั ษณะราบเรียบ มแี ม่นำ้าไหลผ่าน ดนิ ตะกอนมที ้ังทราย ทรายแปง้ ดินร่วน (ตัวอย่างคำ�ตอบ ลักษณะภูมิอากาศมี
และดินเหนียว เป็นเขตท่ีมีการต้ังถิ่นฐานหนาแน่นโดยเฉพาะตามแนว ผ ล ต่ อ ก า ร แ ต่ ง ก า ย ข อ ง ค น ใ น พ้ื น ที่
แม่นำา้ ลาำ คลอง พชื พรรณสว่ นใหญ่เปน็ พชื ผลเกษตร เพราะถ้ามีอากาศร้อนจะใส่เส้ือผ้าบาง
ถา้ อากาศหนาวจะใสเ่ ส้ือผ้าหนา)
ลักษณะทางกายภาพ
ของจังหวัด
ภูมิประเทศทร่ี าบบริเวณภาคกลางของประเทศไทย
ลกั ษณะทางกายภาพของจังหวดั 89
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ (เฉลย ๔ เพราะจังหวัดขอนแก่นเปน็
จังหวัดทางภาคตะวันออกเฉียงเหนือ
ข้อใดไมส่ มั พันธ์กนั ไมม่ พี ้ืนที่ตดิ กับชายฝั่งทะเล)
๑ จงั หวดั เชียงราย ทวิ เขาสงู
๒ จังหวัดสพุ รรณบุรี ที่ราบ
๓ จังหวดั ภูเกต็ ท่รี าบชายฝง่ั
๔ จังหวัดขอนแกน่ ท่รี าบชายฝง่ั
89 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ข้ันคิดวิเคราะห์
St
และสรุปความรู้ ๔) ที่ลุ่ม เป็นพื้นท่ีที่ต่อจาก
๗. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็น ทร่ี าบ มลี กั ษณะเป็นทร่ี าบสลบั กับที่ล่มุ
เกย่ี วกบั แหลง่ นา้ํ โดยตอบค�ำ ถาม ดงั น้ี ห รื อ เ ป็ น ท่ี ลุ่ ม ป า ก แ ม่ น้ำ า ท่ี ลุ่ ม ส ลั บ
• แหล่งนํ้ามีผลต่อการดำ�รงชีวิต สันทรายชายฝ่ัง ตะกอนเป็นดินเหนียว
ของคนในพน้ื ที่อย่างไร ดนิ เลน ดินโคลน ทางนำา้ เป็นสว่ นปากน้ำา
(ตัวอย่างคำ�ตอบ วิถีชีวิตของคนที่อาศัย ท่ไี หลลงสู่ทะเล พชื พรรณเป็นพืชทนเคม็
อยู่ริมแม่น้ําจะมีการเพาะปลูก มีการ หรือพชื น้าำ กรอ่ ย การกักเก็บนา้ำ บรเิ วณท่ลี มุ่
สร้างบ้านยกพ้ืนสูง เพื่อป้องกันน้ําท่วม เพอื่ ทาำ บ่อเล้ยี งกงุ้ เล้ียงปลา
มีการประกอบอาชีพจบั สตั ว์นา้ํ ) ๕) ชายฝั่งทะเล เป็นแนวพ้ืนท่ีท่ีเป็นชายฝั่งและชายทะเล
ประกบกัน ชายฝั่งมีหาดทราย สันทราย แหลม ชายทะเลมีอ่าว เกาะ
๘. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็น สันดอนใต้น้ำาประกอบกันเป็นชายฝ่ังทะเล พืชพรรณเป็นป่าชายหาดและ
เก่ียวกับพชื พรรณธรรมชาติ โดยตอบ ปา่ ชายเลน
คำ�ถาม ดังน้ี
• พืชพรรณธรรมชาติมีผลต่อ
การด�ำ รงชีวิตของคนในพื้นทอี่ ย่างไร
(ตวั อย่างค�ำ ตอบ เป็นแหล่งอาหารและ
แหลง่ ท่องเทยี่ วทางธรรมชาตขิ องคน
ในพน้ื ท่)ี
ภมู ปิ ระเทศชายฝั่งทะเลที่มหี าดทรายสวยงามของเกาะสมยุ จังหวัดสรุ าษฎรธ์ านี
90 สงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
สุดยอดคู่มือครู 90
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
Step 2asean
๒.๒ ภมู ิอากาศ ลักษณะภมู ิอากาศ ข้นั คิดวิเคราะห์
ในแตล่ ะจงั หวดั มคี วามแตกตา่ งกนั ปจั จยั และสรุปความรู้
ท่ีกำาหนดลักษณะอากาศท่ีสำาคัญ คือ
อณุ หภมู ิ ความชน้ื และลม อณุ หภมู กิ บั ลม ๙. นักเรียนคิดประเมินเพ่ือเพิ่มคุณค่า
มีความสัมพันธ์กัน ส่วนความชื้นอยู่ใน แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดย
รูปแบบของไอนำ้า เมฆ หมอก ฝน น้ำาค้าง ตอบคำ�ถาม ดงั นี้
นอกจากน้ี ยังมีฤดูกาลเป็นปัจจัยท่ีกำาหนด ลักษณะภมู อิ ากาศมีผลต่อ
ลกั ษณะภูมอิ ากาศ การดาำ เนินชีวติ ของคนในพน้ื ท่ี • การเข้าใจพื้นที่จังหวัดก่อให้เกิด
ผลดีอย่างไร (ตัวอย่างคำ�ตอบ ทำ�ให้
ลักษณะภูมิอากาศมีผลต่อการดาำ เนินชีวิตของคนในพ้ืนท่ี และมีผล วางตัวได้อย่างเหมาะสมและดำ�เนินชีวิต
ต่อการประกอบอาชีพเพาะปลูก เช่น เกษตรกรต้องมีความรู้ ความเข้าใจ อยา่ งมีความสุข)
ในเร่ืองอุณหภูมิเฉลี่ยและปริมาณฝนในรอบปี จำานวนวันที่ฝนตก เพื่อ
เลือกปลกู พชื ชนิดทเี่ หมาะสม • นักเรียนจะนำ�ความรู้จากการ
๒.๓ แหล่งน้ํา แหล่งนำ้าตามธรรมชาติเป็นทรัพยากรในท้องถิ่น เช่น ศึกษาลักษณะทางกายภาพไปใช้ให้
ห้วย ลำาคลอง แม่น้ำา หนอง บงึ มกั อย ู่ เกดิ ประโยชน์อย่างไร (ตวั อย่างคำ�ตอบ
ในภูมปิ ระเทศตา่ ง ๆ กัน ลำาหว้ ยอยู่ใน ใช้ในการวางแผนการเพาะปลูกพืชและ
สร้างท่ีอยู่อาศัยที่เหมาะสมกับพื้นท่ีและ
สภาพอากาศ)
หุบเขาบนท่ีสูงแถบภูเขา คลองอยู่ใน
ร่องน้าำ ท่ีไหลผ่านที่สูง ที่ดอน โคก โนน
แม่น้ำาเป็นลำานำ้าท่ีไหลผ่านที่ราบ หนอง
บงึ อย่ใู นทีล่ ุ่มทุง่ นา ท่ีลุ่มปากแม่น้าำ และ
แมน่ ำ้าลาำ คลองเป็นทรพั ยากร ชายฝัง่
ทมี่ ีความสำาคญั ตอ่ ทอ้ งถ่นิ
แหล่งนำ้าเป็นท่ีสำาหรับกักเก็บนำ้าในฤดูฝน ทำาให้มีนำ้าใช้ในฤดูแล้ง
จงั หวดั ทมี่ แี หลง่ นา้ำ ตามธรรมชาตมิ ากถอื วา่ มที รพั ยากรแหลง่ นาำ้ อดุ มสมบรู ณ์
ส่งผลให้พืชพรรณมีความอุดมสมบูรณ์ เหมาะแก่การประกอบอาชีพเกษตรกรรม
พื้นที่ท่ีขาดแหล่งน้ำาตามธรรมชาติ มนุษย์จะสร้างแหล่งน้ำาข้ึนมาเพ่ือกักเก็บน้ำา
ไว้ใช้ เชน่ เข่อื น อ่างน้ำา ฝาย บ่อนา้ำ
ลักษณะทางกายภาพของจงั หวัด 91
91 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
St บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 3 ขน้ั ปฏิบตั ิ แหล่งนํ้าจัดว่าเป็นหัวใจสําคัญของการดําเนินชีวิต พระบาทสมเด็จ-
แหลละังสกราปุรปควฏาิบมัตริู้
๑๐. นักเรียนสำ�รวจข้อมูลเกี่ยวกับลักษณะ พระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงให้ความสําคัญต่อการ
ของจังหวัดตนเอง โดยใช้แผนท่ีและ จดั หา และสรา้ งแหลง่ นา้ํ ในพนื้ ทจ่ี งั หวดั ตา่ ง ๆ ทวั่ ทกุ ภมู ภิ าคของประเทศไทย
รปู ถา่ ย แลว้ ตอบค�ำ ถามลงในแบบบนั ทกึ
แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด
แบบบนั ทกึ การสำ�รวจข้อมลู เก่ียวกบั
ลักษณะของจังหวดั
• จังหวดั ท่ตี นเองอาศัยอยู่ คอื แผนที่แสดงแหลง่ นํ้าในจงั หวัดนครนายก
(จังหวดั อบุ ลราชธาน)ี
• มีอาณาเขตติดต่อกับจังหวดั ใดบา้ ง แผนทแ่ี สดงแหลง่ นาํ้ จงั หวดั นครนายก แสดงใหเ้ หน็ ความสมั พนั ธ์
(จังหวัดศรีสะเกษ จังหวัดอำ�นาจเจริญ และ ของแหล่งน้ํากบั ภูมปิ ระเทศ โดยแหล่งนํา้ ไหลจากท่สี งู ลงสทู่ ่ตี า่ํ
จังหวัดยโสธร)
• มีลกั ษณะทางกายภาพเป็นอย่างไรบา้ ง ๏ แหล่งน้าํ ธรรมชาติ เช่น หว้ ยนาํ้ ซบั ห้วยเขาฟ้าผา่ คลองวงั ตะไคร้
ภมู ปิ ระเทศ (เป็นที่ราบสงู ) แม่นา้ํ นครนายก ไหลคดโค้งไปตามร่องนา้ํ ตามธรรมชาตใิ นพืน้ ที่ดอน
ภมู ิอากาศ (อากาศหนาวในช่วงฤดูหนาว
อากาศร้อนอบอ้าวในช่วงฤดูร้อน และมีฝน ๏ แหล่งน้ําที่มนุษย์สร้าง เช่น เข่ือนขุนด่านปราการชล อยู่ใน
ตกหนกั ในฤดฝู น) หุบเขาในเขตภูเขาสูง คลองส่งน้ําชลประทานในพ้ืนที่เกษตรอยู่ในท่ีราบ เช่น
• มีลกั ษณะทางวฒั นธรรมเปน็ อย่างไรบ้าง คลองต่าง ๆ ในทุ่งรงั สติ องครกั ษ์
(มีการสร้างบ้านยกพื้นสูง เพ่ือระบายความร้อน
และป้องกันสัตว์มีพิษ มีประเพณีเก่ียวกับ 92 สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
ความเชื่อทางศาสนา เช่น ประเพณีแห่เทียน-
พรรษา) รอบรู้อาเซียนและโลก
• มีลกั ษณะทางสังคมเป็นอยา่ งไรบ้าง
(ในจังหวัดมีลักษณะภูมิประเทศเป็นที่ราบสูง เข่ือนที่ใหญ่ท่ีสุดในโลก คือ เข่ือนทรีจอร์จส์ ต้ังอยู่ท่ีเมืองย่ีหลิง มณฑลหูเป่ย
มีภูมิอากาศที่เอ้ือต่อการปลูกข้าว ปลูกพืชไร่ สาธารณรฐั ประชาชนจีน สร้างขึ้นเพื่อก้ันแม่นาํ้ แยงซเี กียง
พืชสวน ประชาชนส่วนใหญ่ของจังหวัดจึง
ประกอบอาชีพเกษตรกรรม)
• การศึกษาเกี่ยวกับลักษณะทางกายภาพ
ของจงั หวัด ก่อให้เกดิ ผลดีต่อนกั เรียน
อยา่ งไร (ทำ�ให้เข้าใจลักษณะทางกายภาพของ
จงั หวดั และสามารถด�ำ เนนิ ชวี ติ อยใู่ นพน้ื ทจี่ งั หวดั
ไดอ้ ย่างมคี วามสุข)
จากน้ันนักเรียนร่วมกันอภิปรายผล
การสำ�รวจข้อมูลเก่ียวกับลักษณะของ
จังหวัดตนเองว่ามีความถูกต้องหรือไม่
ควรปรับปรุงแก้ไขเพ่ิมเติมหรือไม่
อยา่ งไร จากนั้นปรับปรุงให้สมบรู ณ์
สุดยอดคู่มือครู 92
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก
๒.๔ พืชพรรณธรรมชาติ พืชพรรณเป็นทรัพยากรธรรมชาติท่ีอยู่ St St asean
ในรปู ของป่าไมต้ า่ ง ๆ มีความสมั พันธก์ บั ภมู ิประเทศ ภมู ิอากาศ และแหลง่ น้ำา
เช่น ป่าดิบอยู่ในเขตภูเขาท่ีมีความชื้นสูง ป่าเต็งรังอยู่ในเขตภูมิประเทศ ep 3 ขั้นปฏบิ ัติ
โคก โนน เนิน ป่าเบญจพรรณอยู่ในเขตภูมิประเทศเชิงเขา ที่ดอนใน และสรปุ ความรู้
เขตท่ีราบป่าไม้ตามธรรมชาติเหลือไม่มาก เน่ืองจากถูกตัดเพ่ือเป็นพื้นท่ี หลงั การปฏบิ ตั ิ
เพาะปลูกและสร้างทอ่ี ยอู่ าศยั
๑๑. นักเรียนร่วมกันสรุปส่ิงที่เข้าใจเป็น
ความรรู้ ว่ มกัน ดังน้ี
• ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั
สง่ ผลต่อลกั ษณะทางวฒั นธรรมและ
สงั คมของคนในพื้นท่ี ทผี่ ูค้ นในพ้ืนที่
ได้สร้างสรรค์ข้ึนเพ่ือให้เหมาะสม
ตอ่ การดำ�รงชีวิต
ep 4
ขนั้ สอ่ื สารและนำ� เสนอ
๑๒. นักเรียนออกมานำ�เสนอแบบบันทึก
ขอ้ มลู เกย่ี วกบั ลกั ษณะของจงั หวดั ให้
เพ่อื นฟังหนา้ ชน้ั เรยี น
ภาพจากดาวเทียม จงั หวดั ลาำ พูน
ลักษณะทางกายภาพของจังหวัด 93
93 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
5ep ข้ันประเมนิ เพ่ือเพ่มิ คุณค่า
St บรกิ ารสงั คม
และจิตสาธารณะ
ภาพจากดาวเทียม จังหวัดลำาพูน บริเวณภูมิประเทศท่ีเป็นภูเขา
มีสเี ขม้ มากแสดงใหเ้ หน็ วา่ มปี า่ ไมห้ นาแนน่ เข้มน้อยปา่ ไม้เบาบาง พ้นื ที่สจี าง
๑๓. นักเรียนร่วมกันคัดเลือกชิ้นงาน เป็นบริเวณไหลเ่ ขาและทร่ี าบ มีการใชป้ ระโยชน์จากทดี่ ินเปน็ พื้นทสี่ วนผลไม้
ท่ีทำ�ได้สมบูรณ์ไปจัดทำ�ป้ายนิเทศ ไร ่ นา และท่อี ยูอ่ าศยั
เพ่ือเผยแพร่ความรู้
สุดยอดคู่มือครู 94 แผนทแี่ สดงพนื้ ทีป่ า่ ไม้ จังหวดั ลาำ พนู
94 สงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
เสริมความรู้ ครูควรสอน
ดาวเทียม ดาวเทียมไทยโชตหรือดาวเทียมธีออสในอดีต เป็นดาวเทียมสำ�รวจ
ทรัพยากรธรรมชาติดวงแรกของไทย ถูกส่งขึ้นสู่ชั้นอวกาศเม่ือวันท่ี ๑ ตุลาคม
พ.ศ. ๒๕๕๑ สามารถถา่ ยภาพไดร้ อบโลกภายในเวลา ๑๓๐ วนั และขอ้ มลู จากดาวเทยี ม
ไทยโชตยังสามารถนำ�มาจัดการบริหารทรัพยากรธรรมชาติและอีกหลายด้านเพื่อ
การพัฒนาประเทศ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดช-
มหาราช บรมนาถบพิตร ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าฯ พระราชทานชอื่ ดาวเทยี มไทยโชต
ซึ่งมีความหมายวา่ ดาวเทียมทีท่ �ำ ให้ประเทศไทยรุง่ เรอื ง
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
asean
๒.๕ สัตว์ป่า สัตว์ป่ามีมากมายหลายชนิด แตกต่างไปตามสภาพป่า ตวั ช้ีวดั
สัตว์บก สัตวอ์ ากาศ สตั วน์ ้าำ ลว้ นมอี ยู่ ส ๕.๒ ป.๔/๑
ในป่าทั้งสิ้น ปริมาณและชนิดของ ภาระงาน/ชิ้นงาน
สั ต ว์ ป่ า บ อ ก คุ ณ ภ า พ ค ว า ม อุ ด ม - แผนภาพความคิดลักษณะทางภายภาพ
สมบูรณ์ของป่า และคุณภาพของคน ของจังหวดั
ที่อยู่ในประเทศนั้น ประเทศท่ีมี
พื้นท่ีป่าเหลือมากและอุดมสมบูรณ์ ep 1 ข้นั สงั เกตSt
แสดงว่าคนเจริญ ไม่เบียดเบียนสัตว์ สัตว์ทีเ่ กดิ ตามธรรมชาตแิ ละอยู่ในป่า รวบรวมขอ้ มลู
และพชื พรรณธรรมชาติ เรียกว่า สตั ว์ปา่
๑. นกั เรยี นสงั เกตภาพวถิ ีการดำ�เนนิ ชวี ิต
๓. พื้นทภี่ มู ิสัมพันธส์ รา้ งสรรค์สง่ิ แวดล้อม ทรพั ยากรธรรมชาติ แบบต่าง ๆ เช่น การปลูกพืช
และการดำาเนนิ ชวี ิต แบบข้ันบันได การทำ�ฟาร์มปศุสัตว์
การปลกู ขา้ วมาให้ แลว้ รว่ มกนั สนทนา
๓.๑ ลกั ษณะภูมิประเทศ โดยตอบคำ�ถาม ดงั นี้
๑) ภูเขาและทสี่ งู เป็นแหล่งทรพั ยากรธรรมชาติท่ีสาำ คัญ คอื เป็น
แหลง่ แร ่ และแหล่งหินชนดิ ต่าง ๆ ทม่ี คี วามสำาคัญทางเศรษฐกจิ • จากภาพมีความสัมพันธ์กับ
ลักษณะภูมิประเทศใดบ้าง (ตัวอย่าง
แร่ ทอ้ งถน่ิ ใดมแี หลง่ แร่ หิน ใช้เป็นวัสดุก่อสร้าง ค�ำ ตอบการปลกู พชื แบบขนั้ บนั ไดสมั พนั ธ์
จะเป็นปัจจัยให้ท้องถิ่นนั้นเกิดการ เ ป็ น เ ห ตุ ทำ า ใ ห้ เ กิ ด เ ห มื อ ง หิ น กับภูมปิ ระเทศ ภเู ขาและที่สูง)
ทำาเหมืองแร่ เหมืองแร่ทำาให้มีการ อุตสาหกรรมย่อยหิน เช่น หินปูน
จ้างงาน ผลผลิตจากเหมืองแร่ทำาให้ ใช้ทำาหินเกล็ดขนาดต่าง ๆ ใช้ในการ ๒. นักเรียนศึกษาเน้ือหาเรื่อง พ้ืนท่ี
เกิดสินคา้ และการคา้ ขาย ก่อสร้าง ผ่านกระบวนการเผา ใช้ทำา ภูมิสัมพันธ์สร้างสรรค์ส่ิงแวดล้อม
ปูนขาว เปน็ สว่ นผสมและเป็นวตั ถุดบิ ทรพั ยากรธรรมชาตแิ ละการด�ำ เนนิ ชวี ติ
จากหนงั สอื เรยี นและแหลง่ การเรยี นรอู้ นื่
เพม่ิ เตมิ
ในโรงงานปนู ซเี มนต์
ลักษณะทางกายภาพของจังหวดั 95
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
นักเรียนร่วมกันยกตัวอย่างส่ิงแวดล้อมทางกายภาพของชุมชนนักเรียน
ว่ามีจุดเด่นที่สำ�คัญทางด้านใดบ้าง และจุดเด่นดังกล่าวส่งผลต่อคนในชุมชน
อยา่ งไร
95 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ข้นั คดิ วิเคราะห์
St
และสรปุ ความรู้ เขตภูเขาสูงเป็นแหล่งต้นนำ้าลำาธาร เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของสัตว์ป่า จังหวัด
๓. ครูนำ�คำ�ขวัญประจำ�จังหวัดต่าง ๆ มา ท่ีมีภูเขาจึงมีทรัพยากรอุดมสมบูรณ์ บนภูเขามีอากาศท่ีเย็นสบายและมี
ใหน้ ักเรียนร่วมกันอา่ น ดงั ตัวอยา่ ง ภมู ิประเทศท่สี วยงาม เช่น นำา้ ตก ถาำ้ จุดชมววิ หน้าผา ทาำ ให้เกิดแหลง่ ท่องเท่ียว
ค�ำ ขวญั ประจำ�จังหวดั สุราษฎรธ์ านี น้าำ ตกทีลอซู อยู่ในเขตรักษาพันธุส์ ตั วป์ า่ การดำาเนินชีวิตของคน
เมืองรอ้ ยเกาะ เงาะอร่อย หอยใหญ่ อุม้ ผาง จงั หวดั ตาก ใ น พ้ื น ท่ี มี ค ว า ม ผู ก พั น ใ ก ล้ ชิ ด กั บ
ธรรมชาติ มีการประกอบอาชพี หาของปา่
ไข่แดง แหลง่ ธรรมะ และสมุนไพร มีการเพาะปลูกพืชแบบ
ขั้นบันไดเพ่ือลดความลาดชันของพื้นที่
จากนั้นนักเรียนร่วมกันแสดงความ ปัจจุบันเขตภูเขาและที่สูง เป็นแหล่ง
คดิ เหน็ โดยตอบคำ�ถาม ดังน้ี ธรรมชาตบิ าำ บดั เพอื่ ใหผ้ คู้ นไดม้ าสมั ผสั
ธรรมชาติเพื่อเสริมสร้างสุขภาพท่ีดี
• คำ�ขวัญจังหวัดสุราษฎร์ธานีมี เขตภูเขาสูงจึงมีความหมายต่อพ้ืนที่ทุก
ลั ก ษ ณ ะ ภู มิ ป ร ะ เ ท ศ เ ป็ น อ ย่ า ง ไ ร จงั หวดั
(ตัวอย่างคำ�ตอบ เป็นชายฝั่งทะเล มีเกาะ ๒) ท่ีลาดเชิงเขาและที่ดอน ระหว่างพ้ืนที่ภูเขาและพ้ืนท่ีราบมี
พื้นท่ีสูง ที่ลาดเชิงเขาเป็นโคก โนน เนิน เนินเขาบางลูกมีแร่ดินขาวใช้ทำา
จ�ำ นวนมาก) อุตสาหกรรมเซรามิก บริเวณเนินตะกอนรูปพัดเป็นดินท่ีอุดมสมบูรณ์ด้วย
• จากคำ�ขวัญนี้แสดงให้เห็นถึง ธาตุอาหารจึงเหมาะแก่การทำาสวน
ผลไม้
วิถีการดำ�เนินชวี ติ อยา่ งไร การดำาเนินชีวิตของคน
(ตัวอย่างคำ�ตอบ ประชาชนมีการประกอบ ในพ้ืนท่ีมักประกอบอาชีพทำาไร่ เช่น
อาชีพปลูกเงาะ เลยี้ งหอย ท�ำ ไขเ่ ค็ม)
๔. นักเรียนสรุปลักษณะสำ�คัญของ
ภมู ิประเทศแบบต่าง ๆ ลงในแผนภาพ
ความคิด ดังตัวอย่าง
มีการปลกู พืช มีการปลูกพชื ไร่ข้าวโพด ไร่ข้าวฟ่าง ไร่ทานตะวัน
แบบข้นั บันได อายุสัน้ ถ้าอยู่ใกล้แหล่งนำ้าจะทำาสวน เช่น
ภูเขาและทส่ี งู ทล่ี าดเชงิ เขา สวนยางพารา สวนปาล์มน้ำามัน บริเวณ การทำาฟาร์มปศุสัตว์ บริเวณทล่ี าดเชงิ เขา
และท่ีดอน ทุง่ หญ้าทาำ ฟาร์มปศสุ ตั ว์ จังหวัดนครราชสมี า
ขลอกัแงษบภณบมู ตะปิ สา่รงำ�ะคๆเทัญศ 96 สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
ชายฝัง่ ทะเล
ท่รี าบ รอบรู้อาเซียนและโลก
มีแหลง่ ท่องเท่ยี ว ทีล่ มุ่
มีการท�ำ นา ลักษณะภูมิประเทศในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้หรืออาเซียน ประกอบด้วย
ดินแดนส่วนที่เป็นภาคพื้นทวีป และหมู่เกาะ ซึ่งมีสภาพพ้ืนท่ีหลายแบบ เช่น ภูเขา
ทางทะเล
เปน็ พืน้ ท่ตี า่ํ มนี ้ําขงั และที่ราบสูง ซึ่งเป็นแหล่งทรัพยากรธรรมชาติท่ีสำ�คัญ และเป็นต้นกำ�เนิดแม่นำ้�
ตลอดปี สายต่าง ๆ ซึ่งเป็นแหล่งน้ำ�จืดท่ีมีประโยชน์ต่อการดำ�รงชีวิตของมนุษย์ ทั้งในด้าน
เป็นแหล่งอาหาร ใช้ทำ�การเกษตรและการคมนาคม ตลอดจนท่ีราบลุ่มแม่นำ้�
ซงึ่ เป็นแหล่งเพาะปลกู
สุดยอดคู่มือครู 96
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก
๓) ท่ีราบ เป็นพื้นที่ St Stasean
ep 2
ขนั้ คดิ วิเคราะห์
และสรุปความรู้
รองรับวัตถุต้นกำาเนิดดิน โดยมีนำ้า ๕. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพ่ิมคุณค่า
เ ป็ น ตั ว พั ด พ า ม า จ า ก เ ข ต ท่ี สู ง แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดย
ต ะ ก อ น ท่ี ทั บ ถ ม ใ น ที่ ร า บ มั ก ตอบค�ำ ถาม ดงั นี้
เป็นตะกอนละเอียด อุดมด้วย
ธาตอุ าหารในดนิ ท่ีราบจึงเป็นพืน้ ที่ • ส่ิงแวดล้อมทางกายภาพต่าง ๆ
ที่มคี วามอดุ มสมบูรณ์ เหมาะสาำ หรบั ของชมุ ชนมผี ลตอ่ การด�ำ เนนิ ชวี ติ ของ
การเพาะปลูก เช่น ข้าว บริเวณ ชมุ ชนทางดา้ นใดบา้ ง (ตวั อยา่ งค�ำ ตอบ
แหลง่ ปลกู ข้าวบรเิ วณที่ราบภาคกลาง ริมแม่น้ำาใช้ทำาสวน ผู้คนส่วนใหญ่ การประกอบอาชีพ การตง้ั ถ่นิ ฐาน การสรา้ ง
จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา ทอ่ี ยู่อาศัย)
นิยมตั้งถ่ินฐานอยู่บริเวณที่ราบ ส่งผลให้พ้ืนท่ีน้ีเป็นแหล่งท่ีมีความเจริญ ep 3 ขัน้ ปฏบิ ตั ิ
ในดา้ นตา่ ง ๆ แหลละงั สกราปุรปควฏาิบมัตริู้
๔) ท่ีลุ่ม เป็นพ้ืนท่ีตำ่ามีนำ้าขังตลอดปีหรือบางช่วง ปัจจุบันหนองบึง
ต้ืนเขิน จึงใช้พื้นที่เป็นบ่อเลี้ยงปลา เลี้ยงกุ้ง ทำาฟาร์มบัว ปัจจุบันท่ีลุ่มถูก ๖. นกั เรยี นวเิ คราะหล์ กั ษณะทางกายภาพ
พฒั นาเปน็ สถานทพ่ี กั ผ่อนสาำ หรับชมุ ชนและใชเ้ ปน็ สถานทที่ ่องเท่ยี ว ของจังหวัดท่ีส่งผลต่อการดำ�เนินชีวิต
ของคนในจงั หวดั ลงในแผนภาพความคดิ
๕) ชายฝ่ังทะเล เป็นแหล่ง แลว้ สรปุ เปน็ ความคดิ รวบยอด
ทรัพยากรท่ีสำาคัญ เพราะมีสัตว์นำ้า
อาศัยอยู่มาก ลักษณะชายฝ่ังที่เป็น ลักษณะทางกายภาพ
แนวยาวระหว่างพื้นดินกับผืนน้ำา ทำาให้
ลักษณะทางกายภาพเปล่ียนแปลง
อยู่ตลอดเวลา ผู้คนส่วนใหญ่ประกอบ (ลกั ษณะภมู ิประเทศเป็นภูเขา
อาชีพประมง และอาชีพให้บริการ มีทรพั ยากรปา่ ไมม้ าก
ในฤดหู นาวอากาศหนาวเย็น)
ด้านการท่องเท่ียว นอกจากน้ียังเป็น
ที่ต้ังของท่าเทียบเรือและเป็นเส้นทาง
การตดิ ต่อค้าขายที่สำาคัญ ภูมิประเทศชายฝง่ั และภูเขาท่มี ลี ักษณะ วถิ ีการด�ำ เนินชีวิต
โดดเดน่ ของหาดไรเ่ ลย์ จังหวดั กระบี่
(ผู้คนตั้งถ่นิ ฐานอยูบ่ นภูเขา
ลักษณะทางกายภาพของจงั หวัด 97 มีการเพาะปลกู พืชแบบข้นั บันได
พืชทน่ี ิยมปลูกเป็นพืชเมืองหนาว
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ มีวิถีชวี ิตผกู พันกับธรรมชาต)ิ
อาชพี ท�ำ นาสมั พันธ์กับภมู ปิ ระเทศแบบใด จากนั้นนักเรียนอภิปรายผลจาก
๑ ภเู ขาลาดชัน ๒ ทร่ี าบและที่ลมุ่ การวิเคราะห์ลักษณะทางกายภาพ
๓ ภเู ขาลาดชนั นอ้ ย ๔ ชายฝ่งั ทะเล ของจังหวัด ว่ามีความถูกต้องหรือไม่
(เฉลย ๒ เพราะเป็นพ้ืนที่ท่ีมีความอุดมสมบูรณ์ มีวัตถุต้นกำ�เนิดดินมาก เหมาะแก่การ ควรแก้ไขเพมิ่ เตมิ หรือไม่ อยา่ งไร
เจริญเติบโตของข้าว และสามารถกักเก็บน้าํ ระบายน้ําได้สะดวก)
97 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 3 ขนั้ ปฏิบัติ
St St St แหลละังสกราปุรปควฏาบิ มัตริู้
๓.๒ แหลง่ นา้ํ
แหลง่ นาำ้ ธรรมชาต ิ เชน่ แมน่ ำา้ ลำาคลอง หนอง บึง และแหล่งนา้ำ ท่ี
๗. นักเรียนร่วมกันสรุปส่ิงที่เข้าใจเป็น มนษุ ย์สร้างขน้ึ เชน่ อา่ งเก็บนำ้า ฝายทดนาำ้ ถือเป็นแหลง่ ทรพั ยากรท่ีหลอ่ เล้ยี ง
ความร้รู ่วมกนั ดงั น้ี ชีวิตทุกชีวิต ท้ังพืชพรรณ สัตว์ป่า และมนุษย์ จึงมีการต้ังถิ่นฐานอย่าง
หนาแน่นตามบริเวณสองฝั่งลำาคลองหรือแม่นำ้า ผู้คนประกอบอาชีพเพาะปลูก
• สิ่งแวดล้อมและทรัพยากร- เลี้ยงสัตว์ ประมงน้ำาจืด แหล่งน้ำาก่อให้เกิดประเพณีและวัฒนธรรม เช่น
ธรรมชาติเป็นปัจจัยสำ�คัญที่ทำ�ให้เกิด ประเพณีลอยกระทง ประเพณีไหลเรอื ไฟ
การดำ�เนินชีวิตของคนในท้องถิ่นหรือ แหล่งน้ำายังเป็นทรัพยากรการท่องเที่ยว เช่น บึงบัว ตลาดน้ำา
ชุมชนในจังหวดั ตา่ ง ๆ มคี วามเหมือน การล่องเรอื ตามแม่น้ำาลำาคลอง สวนเกษตร
และความแตกตา่ งกนั โดยภมู ปิ ระเทศ
เป็นส่ิงแวดล้อมที่มีอิทธิพลต่อวิถี
การดำ�เนินชีวิตของมนุษย์ ดังนั้น
การเข้าใจเกี่ยวกับสิ่งแวดล้อมของ
ชมุ ชนในจงั หวดั ตา่ ง ๆ จะท�ำ ใหป้ รบั ตวั
เข้ากับสิ่งแวดลอ้ มและการด�ำ เนินชวี ติ
อย่างมคี วามสขุ
ep 4 บึงบัวทะเลน้อย ทะเลสาบน้าำ จดื เขอ่ื นขนุ ด่านปราการชล
ในจงั หวดั พทั ลงุ จงั หวดั นครนายก
ขนั้ สอ่ื สารและนำ� เสนอ ๓.๓ ปา่ ไม้
ป่าไม้เป็นทรัพยากรธรรมชาติที่ช่วยให้เกิดทรัพยากรอ่ืน ๆ เช่น
๘. นักเรียนออกมานำ�เสนอแผนภาพ พืชพรรณ สัตว์ป่า แหล่งต้นนำ้าลำาธาร ป่าไม้ทำาให้อุณหภูมิเหนือป่าเย็นกว่า
ความคิดลักษณะทางกายภาพของ บริเวณโดยรอบ ทำาให้เกิดฝนตก เกิดน้ำาไหลซึมตามผิวดิน ทำาให้แร่ธาตุ
จังหวัดท่ีส่งผลต่อการดำ�เนินชีวิตของ ในหินผสุ ลาย พัดพาลงสทู่ ่ตี ่ำา ชว่ ยสรา้ งดนิ ใหม้ คี วามอดุ มสมบูรณ์ กลายเปน็
คนในจังหวัดใหเ้ พอ่ื นฟงั หน้าชน้ั เรยี น เขตเกษตรกรรมและมีการตั้งถ่ินฐานของผู้คน ป่าไม้ยังช่วยป้องกันการ
พังทลายของแผ่นดินในเขตลาดชนั ความผกู พันระหวา่ งผคู้ นกบั ป่าไม ้ ทำาให้
5ep ข้นั ประเมนิ เพ่อื เพ่มิ คณุ คา่ เกิดประเพณีบวชป่า ซ่ึงเป็นภูมิปัญญาของคนในชุมชนที่จะอนุรักษ์ป่าไม้
บริการสงั คม ไมใ่ ห้ถูกทำาลาย
และจิตสาธารณะ
98 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
๙. นักเรียนจัดป้ายนิเทศเพ่ือเผยแพร่
ค ว า ม รู้ เ ร่ื อ ง พื้ น ที่ ภู มิ สั ม พั น ธ์
สร้างสรรค์ส่ิงแวดล้อม ทรัพยากร-
ธรรมชาติและการดำ�เนินชีวิตแก่
ผทู้ ส่ี นใจ
สุดยอดคู่มือครู 98
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก
asean
พ้ืนที่ป่าไม้ยังใช้เป็นแหล่งท่องเท่ียว เช่น อุทยานแห่งชาติ ตวั ชวี้ ัดSt
วนอทุ ยาน เขตรกั ษาพนั ธส์ุ ตั วป์ า่
จะเห็นได้ว่า ท้ังภูมิประเทศ และภูมิอากาศ เป็นปัจจัยสร้างสรรค์ ส ๕.๒ ป.๔/๑
ทรัพยากรธรรมชาติ เชน่ ภูเขา แร่ หนิ ดิน ปา่ ไม้ แหลง่ นำ้า สตั ว์ปา่ เกดิ เปน็
แหล่งท่องเท่ียว ชุมชน แหล่งวัฒนธรรม ประเพณี นอกจากน้ี ทรัพยากรท่ี ภาระงาน/ชนิ้ งาน
มีอยู่ในพ้ืนท่ีต่าง ๆ ยังเป็นตัวกำาหนดวิถีชีวิตของผู้คน เป็นภูมิสังคมต่าง ๆ
เช่น ชาวนา ชาวไร่ ชาวสวน ชาวประมง ชาวเขา ความสาำ คัญของลกั ษณะพ้ืนที่ แบบบันทกึ ลกั ษณะทางกายภาพ
และวิถีชีวิตตามภูมิสังคมจะพัฒนาชุมชนเป็นชุมชนชนบท และชุมชนเมือง ของจงั หวัด
เปน็ องคป์ ระกอบสำาคญั ของจังหวดั ภูมิภาค และประเทศชาตใิ นที่สดุ
ep 1 ขน้ั สังเกต
ชาวนามวี ิถชี วี ติ ท่ีสอดคลอ้ งกบั ภูมิประเทศทร่ี าบ ชายฝ่ังทะเลทำาให้เกิดชุมชนชาวประมง
รวบรวมขอ้ มลู
๔. การใชแ้ ผนทีแ่ ละรปู ถ่ายเพือ่ การเรยี นรพู้ ืน้ ทีจ่ ังหวดั
๑. นักเรียนสังเกตแผนท่ีประเทศไทย
ลักษณะทางกายภาพและทรัพยากรธรรมชาติของจังหวัด สามารถ แ ผ น ที่ จั ง ห วั ด แ ล ะ รู ป ถ่ า ย จั ง ห วั ด
ตรวจสอบและค้นหาข้อมูลเบ้ืองต้นได้จากแผนท่ีแสดงลักษณะภูมิประเทศ แล้วให้นักเรียนร่วมกันสนทนา โดย
ซึ่งให้ข้อมลู เก่ียวกบั พืน้ ที่แต่ละจังหวัด การศกึ ษาความเปลย่ี นแปลงในพ้นื ที่ ตอบคำ�ถาม ดังน้ี
ต่าง ๆ สามารถตรวจสอบได้จากรูปถ่ายทางอากาศ หรือภาพจากดาวเทียม
ข้อมูลทางภูมิศาสตร์เหล่านี้ ช่วยให้เข้าใจพ้ืนท่ีเบื้องต้นเพ่ือให้เห็น • สง่ิ ทนี่ กั เรยี นดมู ชี อ่ื เรยี กวา่ อยา่ งไร
ความสมั พนั ธข์ องพ้นื ทแี่ หลง่ นา้ำ และทรัพยากรอน่ื ๆ ได้อย่างรวดเร็ว นำาไปสู่ (ตวั อยา่ งคำ�ตอบ แผนท่แี ละรูปถา่ ย)
การวางแผนใช้พน้ื ท่ีอย่างมีประสทิ ธภิ าพ
• นักเรียนเคยใช้ส่ิงใดมาแล้วบ้าง
ลักษณะทางกายภาพของจงั หวัด 99 และใช้ท�ำ อะไร (ตวั อยา่ งค�ำ ตอบ เคยใช้
แผนที่ในการเดินทางไปต่างจังหวัดกับ
ครอบครัว)
• ส่งิ ทดี่ ู นักเรียนอยากเรียนรูส้ ่ิงใด
มากทสี่ ดุ เพราะเหตใุ ด(ตวั อยา่ งค�ำ ตอบ
รูปถ่าย เพราะมีลักษณะคล้ายกับพื้นที่จริง
แปลกตา จึงทำ�ให้อยากเรยี นรู้มากทสี่ ดุ )
๒. นกั เรยี นศกึ ษาเนอ้ื หาเรอื่ ง การใชแ้ ผนท่ี
และรปู ถา่ ยเพอ่ื การเรยี นรพู้ นื้ ทจ่ี งั หวดั
จากหนงั สอื เรยี นและแหลง่ การเรยี นรอู้ น่ื
เพมิ่ เติม
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ข้อใดกล่าวถูกตอ้ งเกีย่ วกับการใชแ้ ผนทแี่ ละรูปถา่ ย
ในการศึกษาข้อมลู ของจังหวัด (เฉลย ๒ เพราะแผนที่
๑ ทำ�ใหท้ ราบจำ�นวนประชากรในจังหวดั และรูปถ่ายเป็นเคร่ืองมือ
๒ ท�ำ ให้ทราบขอ้ มูลลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั ที่ช่วยให้เห็นลักษณะ
๓ ทำ�ให้ทราบประวตั ิความเป็นมาของจังหวัด ทางกายภาพของพื้นท่ีได้
๔ ท�ำ ให้ทราบอุปนสิ ยั ของประชากรในจังหวดั ชดั เจน)
99 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 1 ขน้ั สงั เกต
St ลกั ษณะทางกายภาพ
รวบรวมขอ้ มูล
สญั ลกั ษณ์แสดงสง่ิ ตา่ งๆ ท่ีปรากฏบนผวิ โลก
๓. นกั เรยี นสงั เกตแผนทจี่ งั หวดั ทนี่ กั เรยี น แหล่งทรพั ยากร เขตจังหวดั
อยู่อาศัยที่มีรายละเอียดครบถ้วน และสถานที่สาำ คญั ในจงั หวัด ถนน
โ ด ย ใ ห้ นั ก เ รี ย น ฝึ ก ใ ช้ แ ล ะ แ ป ล ทางรถไฟ
ความหมายจากแผนที่จังหวัดของ ตวั อยา่ งการใช้แผนที่กายภาพจังหวดั อตุ รดิตถ์ ห้วย คลอง แม่นำ้า
ตนเอง และให้นักเรียนร่วมกันระบุว่า ระบุตำาแหน่ง ระยะ ทิศ ลกั ษณะทางกายภาพ อา่ งเก็บน้ำา
ส่ิงที่พบในแผนที่มีอะไรบ้าง จากน้ัน แหลง่ ทรพั ยากร และสถานที่สำาคญั ในจังหวดั
จังหวัดอตุ รดติ ถ์
ร่วมกันแสดงความคิดเห็น โดย ทต่ี งั้ จงั หวัด
ตอบคำ�ถาม ดงั น้ี ภเู ขา ระดบั สงู
• แผนท่ีจังหวัดของนักเรียนให้
อทุ ยานแหง่ ชาติ
ข้อมูลเก่ียวกับอะไรบ้าง (ตัวอย่าง
คำ�ตอบ ภูมิประเทศ แหล่งนํ้า ถนน มาตราสว่ นใชห้ าระยะทางจรงิ วนอุทยาน
บนผิวโลก นาำ้ ตก
สถานทสี่ ำ�คัญ และบอกทิศ) วัด
• แผนท่ีจังหวัดแสดงเขตปกครอง สถานทส่ี ำาคัญ
อะไรบ้าง (ตัวอย่างคำ�ตอบ เขตจังหวัด สีแสดงสญั ลกั ษณ์แสดง
ภมู ปิ ระเทศ
อำ�เภอ ต�ำ บล และหมู่บ้าน)
เครื่องหมายบอกทศิ
1,500 1,000
เมตร เมตร
การระบตุ าำ แหน่ง ภเู ขาสงู
เช่น วัดหลวงพ่อเพชรตง้ั อยบู่ ริเวณ
อำาเภอเมอื งอุตรดิตถ์ อทุ ยานแหง่ ชาตภิ สู อยดาว การบอกระยะ
อยู่บนภเู ขาสูง ทางตะวันออกของจังหวัด เชน่ บึงช่ออยู่ใกลเ้ สน้ ทางรถไฟ การบอกระยะ
ระหว่างสถานทจ่ี ริงด้วยแผนที่ สามารถทำาได้
100 สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔ อยา่ งแม่นยำาและถกู ต้อง โดยการวัดระยะในแผนท่ี
และเทยี บกับมาตราส่วน
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
นกั เรยี นศกึ ษาและรวบรวมขอ้ มลู วธิ กี ารศกึ ษาและใชแ้ ผนทใ่ี หเ้ กดิ ประโยชน์
โดยเขียนแผนข้ันตอนการศึกษา วิเคราะห์และอภิปราย สรุปผล แล้วออกมา
นำ�เสนอหน้าชัน้ เรยี น
สุดยอดคู่มือครู 100
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
ถนน อา่ งเก็บนำา้ ท่ดี อนเชิงเขา ภเู ขาสูง Step 1asean
ขนั้ สงั เกต
รวบรวมขอ้ มลู
ทางรถไฟ ภูเขาสูง ๔. นักเรียนศึกษาสัญลักษณ์แสดง
ปานกลาง ลักษณะภูมิประเทศ และสัญลักษณ์ท่ี
ใช้แทนสงิ่ ต่าง ๆ ในแผนที่
ตาำ แหนง่ แอหุทง่ยชาานติ
นา้ำ ตก ๕. นกั เรยี นสงั เกตแผนทจี่ งั หวดั อตุ รดติ ถ์
ที่ตั้งวดั จากหนังสือเรียน แล้วให้นักเรียนระบุ
ตำ�แหน่ง ระยะ ทิศของส่ิงต่าง ๆ
ใปกรละเ้ เคทียศง ในแผนที่ โดยตอบคำ�ถาม ดังน้ี
แม่นำา้
• ลักษณะภูมิประเทศส่วนใหญ่
ละตจิ ดู ของจังหวัดอุตรดิตถ์เป็นอย่างไร
ที่ราบลมุ่ ท่ีราบ แหล่งทอ่ งเท่ยี ว จงั หวัดใกล้เคียง ลองจิจูด (ตัวอย่างคำ�ตอบ ที่ราบและภูเขาสูง
750 500 250 200 150 50 0 ปานกลาง)
• ทางทศิ เหนอื ของจงั หวดั อตุ รดติ ถ์
เมตร เมตร เมตร เมตร เมตร เมตร เมตร
มี อ า ณ า เ ข ต ติ ด ต่ อ กั บ จั ง ห วั ด ใ ด
ภูเขาสงู ปานกลาง ที่ดอน ลาดเชิงเนนิ ทรี่ าบ ทีร่ าบลมุ่
(ตัวอย่างคำ�ตอบ จังหวัดน่าน จังหวัดแพร่
การบอกทศิ การระบุลักษณะทางกายภาพ แหลง่ ทรพั ยากร
เช่น จงั หวัดอุตรดิตถต์ ้ังอยู่ทางทิศตะวันตก และสถานทส่ี าำ คญั จังหวดั สุโขทยั จังหวดั พษิ ณุโลก)
ของสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว จงั หวดั อุตรดิตถม์ พี น้ื ที่สว่ นใหญเ่ ปน็ ภเู ขาและที่ดอน • ถา้ นกั ทอ่ งเทยี่ วตอ้ งการไปเทย่ี วที่
และทศิ เหนอื ของจงั หวัดพิษณโุ ลก แหล่งทรัพยากรและสถานท่สี าำ คญั เชน่
• นาำ้ ตกแมพ่ ลู • แมน่ า้ำ นา่ น จังหวัดอุตรดิตถ์สามารถเดินทางด้วย
• อา่ งเกบ็ นา้ำ สิรกิ ิต ิ์ • เขตรกั ษาพนั ธุส์ ัตวป์ า่ วิธีใดได้บ้าง โดยดูจากสัญลักษณ์
บนแผนที่ (ตัวอย่างคำ�ตอบ สามารถ
• บอ่ เหลก็ นำา้ พ้ี ลกั ษณะทางกายภาพของจังหวดั 101
เดินทางได้โดยรถยนต์ส่วนตัว รถโดยสาร
เสริมความรู้ ครูควรสอน
รถไฟ)
จงั หวดั อตุ รดิตถ์ มคี �ำ ขวัญประจำ�จงั หวัด คอื เหลก็ น�ำ้ พล้ี ือเลือ่ ง • แหล่งนํ้าท่ีสำ�คัญของจังหวัด
เมืองลางสาดหวาน บา้ นพระยาพชิ ยั ดาบหกั ถิน่ สกั ใหญ่ของโลก
อตุ รดติ ถ์ คอื (ตวั อยา่ งค�ำ ตอบอา่ งเกบ็ นา้ํ
สริ กิ ติ ิ์บงึ ชอ่ บงึ หลม่ อา่ งเกบ็ นา้ํ หว้ ยคลอง-
เหมือง นํา้ ปาด แมน่ า้ํ นา่ น)
• สถานท่ีสำ�คัญของจังหวัดมีอะไร
บ้าง (ตัวอย่างคำ�ตอบ อุทยานแห่งชาติ
คลองตรอน บอ่ เหลก็ นา้ํ พ)้ี
101 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 1 ข้นั สงั เกต
St ๔.๑ การใช้แผนทีเ่ พ่อื ศกึ ษาลักษณะทางกายภาพ แหลง่ ทรพั ยากร
และสถานที่สาํ คัญในจังหวดั
รวบรวมขอ้ มูล
๖. นักเรียนสังเกตแผนท่ีแสดงเขต
การปกครองระดับอำ�เภอ และตำ�บล
แผนท่ีแสดงแหล่งทรัพยากรและ
สถานที่สำ�คัญ และแผนที่แสดง
ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวดั สงขลา
แล้วร่วมกันสนทนา โดยตอบคำ�ถาม
ดงั นี้
• แผนที่นี้เป็นของจังหวัดอะไร ใช้
สัญลักษณ์อะไรแทนจังหวัด (ตัวอย่าง
คำ�ตอบ จังหวัดสงขลา ใช้รูปเรขาคณิต
ส่ี เ ห ลี่ ย ม ซ้ อ น สี ทึ บ ต ร ง ก ล า ง เ ป็ น
สัญลักษณ)์
• มจี �ำ นวนอ�ำ เภอกอี่ �ำ เภอ ชอ่ื อ�ำ เภอ
อะไรบ้าง (ตวั อย่างค�ำ ตอบ มี ๑๖ อ�ำ เภอ
เช่น อ�ำ เภอสะเดา)
• อ่างเก็บน้ํา เขื่อน หนอง บึง
ท่ีสำ�คัญของจังหวัดมีชื่อว่าอย่างไร
และใช้สญั ลักษณอ์ ย่างไร
(ตัวอย่างคำ�ตอบ อ่างเก็บนํ้าป่าบ่อ ใช้รูป
สัญลักษณ์คล้ายอ่างเก็บนํ้า บอกท่ีตั้ง
ของอ่างเก็บนา้ํ ในแผนท่)ี แผนท่ีจงั หวดั สงขลา แสดงเขตการปกครองระดับอาำ เภอและตำาบล
• แหล่งท่องเท่ียวทางธรรมชาติที่
102 สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
สำ�คญั ของจังหวดั มีอะไรบา้ ง (ตัวอย่าง
คำ�ตอบ อุทยานนกน้ําคูขุด หาดทรายแก้ว
หาดสมหิ ลา อทุ ยานแหง่ ชาตนิ าํ้ ตกทรายขาว
อทุ ยานแห่งชาตเิ ขาน้าํ ค้าง) บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
• แหล่งท่องเที่ยวทางวัฒนธรรมที่
นักเรียนศึกษาและรวบรวมข้อมูลเก่ียวกับแหล่งทรัพยากรสำ�คัญ และ
สำ�คัญของจังหวดั มอี ะไรบา้ ง (ตัวอยา่ ง สถานทสี่ �ำ คญั ในจงั หวดั หรอื ชมุ ชนของตนเอง โดยใชแ้ ผนทจี่ งั หวดั ทต่ี นเองอาศยั
เปน็ เครอ่ื งมอื ในการศกึ ษา แลว้ จดั ท�ำ เปน็ แผน่ พบั หรอื ใบความรเู้ พอื่ เผยแพรแ่ ละ
คำ�ตอบ วดั พระเจดยี ง์ าม วัดชยั มงคล) ประชาสัมพนั ธ์เก่ียวกบั จงั หวดั หรอื ชมุ ชนของตนเอง
• แหล่งทรัพยากรที่สำ�คัญของ
จังหวัดมีอะไรบา้ ง
(ตัวอย่างคำ�ตอบ ทะเล ทะเลสาบ ป่าไม้
สตั วป์ ่า)
สุดยอดคู่มือครู 102
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
Step 2asean
ข้นั คดิ วเิ คราะห์
และสรปุ ความรู้
๗. นักเรียนวิเคราะห์เช่ือมโยงให้เห็นถึง
ความสัมพันธ์ระหว่างลักษณะทาง
กายภาพ แหลง่ ทรพั ยากร และสถานที่
สำ�คัญของจังหวัดสงขลาว่าส่งผลต่อ
การดำ�เนินชีวิตของผู้คน การทำ�
กิจกรรมทางเศรษฐกิจอย่างไร โดยใช้
แผนภาพความคดิ ดงั ตัวอย่าง
เกิดธุรกิจให้บริการ มีการทำ�ประมง
ด้านการท่องเทีย่ ว
ลกั ษณะทางกายภาพ
แหล่งทรัพยากร
และสถานท่ีสำ�คัญ
จังหวัดสงขลา
มที รัพยากรปา่ ไม้ มีสังคมแบบชาวไทย
สตั วป์ า่ และแรต่ า่ ง ๆ พุ ท ธ แ ล ะ ช า ว ไ ท ย
ทส่ี ำ�คัญทางเศรษฐกิจ มสุ ลิม อย่รู ่วมกนั เกดิ
ความหลากหลายทาง
วัฒนธรรม
แผนท่ลี ักษณะทางกายภาพ แสดงแหล่งทรัพยากรและสถานทสี่ าำ คัญในจังหวัดสงขลา ๘. นกั เรยี นรว่ มกนั วเิ คราะหป์ ระโยชนข์ อง
การศกึ ษาแผนท่ี โดยตอบค�ำ ถาม ดงั นี้
ลักษณะทางกายภาพของจงั หวัด 103
• นักเรียนได้รับประโยชน์อย่างไร
เสริมความรู้ ครูควรสอน จากการศึกษาเรื่องแผนท่ี (ตัวอย่าง
แผนท่ี แผนท่ีราชอาณาจักรสยามหรือบริเวณท่ีเป็นประเทศไทยในปัจจุบัน คำ�ตอบ ทำ�ให้สามารถอ่านแผนที่ และรู้
ฉบับแรก ๆ ท่ีถูกตีพิมพ์ เป็นแผนที่ท่ีจัดทำ�ขึ้นโดยนักแผนที่ชาวฝรั่งเศส
ในสมัยพระเจ้าหลุยส์ท่ี ๑๔ โดยมีการตีพิมพ์ขึ้นเม่ือ พ.ศ. ๒๒๒๙ ตรงกับ ตำ�แหน่งของสถานทตี่ า่ ง ๆ ได้)
สมัยสมเด็จพระนารายณม์ หาราช • นักเรียนมีแนวทางการใช้แผนท่ี
เพอื่ ใหเ้ กดิ ประโยชนต์ อ่ การด�ำ เนนิ ชวี ติ
อย่างไร (ตัวอย่างคำ�ตอบ เพ่ือใช้ใน
การเดินทาง ใช้ในการวางแผนการ
เพาะปลูกพชื ท่ีเหมาะสมกับพื้นที่)
103 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ขนั้ คดิ วเิ คราะห์St
และสรุปความรู้
๙. นักเรียนวิเคราะห์รูปถ่ายเกี่ยวกับ
ลักษณะทางกายภาพ แหล่งทรัพยากร
และสถานทส่ี �ำ คญั ในจงั หวดั ของตนเอง
โดยตอบคำ�ถาม ดงั นี้
• จากการแปลความจากรูปถ่าย
นักเรียนได้ข้อมูลอะไรบ้าง (ตัวอย่าง
คำ�ตอบ ลักษณะทางกายภาพท่ีสำ�คัญ เช่น
ภูมิประเทศ ปากนํ้า ชายฝ่ังทะเล แม่น้ํา
ลำ�คลอง ลักษณะทางสังคมและวัฒนธรรม
ไดแ้ ก่ ชมุ ชน ถนน อา่ งเก็บนํา้ บา้ นเรือน)
• นกั เรยี นใชห้ ลกั การในการพจิ ารณา
สิ่งท่ีปรากฏอยู่บนรูปถ่ายอย่างไร
(ตัวอย่างคำ�ตอบ พิจารณาจากสีของภาพ
รูปแบบ รูปร่าง ความสูง-ตํ่า และความ
สัมพันธ์ของสิ่งต่าง ๆ ในภาพประกอบกัน
เพอื่ ใหไ้ ดข้ ้อมูลท่ถี กู ตอ้ ง)
แผนท่แี สดงลกั ษณะทางกายภาพ จังหวดั สงขลา
104 สงั คมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
นกั เรยี นรว่ มกนั วเิ คราะหเ์ ปรยี บเทยี บความเหมอื นและความแตกตา่ งระหวา่ ง
ลักษณะสำ�คัญทางกายภาพของจังหวัดหรือชุมชนของตนเองกับลักษณะสำ�คัญ
ทางกายภาพของจงั หวดั หรอื ชุมชนใกลเ้ คียง
สุดยอดคู่มือครู 104
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
Step 2asean
จากแผนท่ีรัฐกิจและแผนที่กายภาพจังหวัดสงขลา ทำาให้ทราบลักษณะ ขั้นคดิ วิเคราะห์
และสรปุ ความรู้
ทางกายภาพ แหล่งทรัพยากร และสถานทส่ี ำาคญั ดงั น้ี ๑๐. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็น
๏ จังหวัดสงขลามีพ้ืนที่ติดกับจังหวัดนครศรีธรรมราช ทางทิศเหนือ โดยตอบคำ�ถาม ดงั นี้
ติดกับจังหวัดพัทลุงและสตูล ทางทิศตะวันตกติดกับจังหวัดปัตตานี
ทางทศิ ตะวนั ออกเฉยี งใตต้ ดิ กบั จงั หวดั ยะลา และประเทศมาเลเซยี ทางทศิ ใต้ • การใชร้ ปู ถา่ ยเพอื่ ศกึ ษาลกั ษณะ
๏ จังหวัดสงขลาม ี ๑๖ อาำ เภอ ทางกายภาพ แหล่งทรัพยากรและ
๏ จงั หวดั สงขลามีลักษณะภูมิประเทศที่หลากหลาย สรุปไดด้ งั น้ี สถานท่ีสำ�คัญในจังหวัด ต่างจาก
๑. ภมู ปิ ระเทศท่ีสงู มีแนวเขาสูงวางตัวยาวเหนือ-ใต ้ ๓ แนว คอื การใช้แผนท่ีเพ่ือศึกษาลักษณะทาง
กายภาพ แหลง่ ทรพั ยากรและสถานที่
สำ�คัญในจังหวัดอย่างไร (ตัวอย่าง
คำ�ตอบ ให้ข้อมูลที่ถูกต้องชัดเจน
เหมือนกัน แต่มีข้อมูล รายละเอียด
ท่ีครอบคลุมท้ังหมดทุกพ้ืนที่ เห็นเป็น
ภาพปรากฏบนผิวโลกตามสภาพจริง)
แนวเขาตะวนั ตก แนวเขาตอนกลาง แนวเขาตะวนั ออก
ประกอบด้วย เขาเขียว ประกอบดว้ ย เขาเกา้ เสง้ ประกอบด้วย เขาสูง
เขาหลวง เขารูปช้าง เขาคอหงส์ เขาเหรง ควนแก้วถึงเขาปลายทัน
เป็นแนวกั้นเขตแดน ต่อเนื่องไปทางใต้ถึง ท่ีชายแดนประเทศ
จังหวัดสตูลกับจังหวัด เขาน้ำาค้าง ควนสิเหร็ง มาเลเซยี
สงขลา ถึ ง ช า ย แ ด น ป ร ะ เ ท ศ
มาเลเซีย
๒. ภูมิประเทศท่รี าบ มีท่ีราบระหวา่ งแนวเขาสูง ๓ แอง่ ทีร่ าบ คอื
ที่ราบลุ่มน้ำาคลองหอยโข่ง ที่ราบลุ่มน้ำานาทวี-จะนะ ที่ราบ
ลุ่มน้ำาเทพา-สะบ้าย้อย ที่ราบทั้งสามแอ่งต่อเน่ืองกับที่ราบทะเลสาบสงขลา
และท่ีราบชายฝ่ังทะเล
ลักษณะทางกายภาพของจงั หวัด 105
เสริมความรู้ ครูควรสอน ยอดเขาที่สงู ทีส่ ุดในประเทศไทย ๑๐ อนั ดับ ไดแ้ ก่
๑. ดอยอนิ ทนนท์ จงั หวัดเชยี งใหม่ ๘. ยอดเขาโมโกจ ู จังหวัดกำ�แพงเพชร
๒. ดอยผา้ หม่ ปก จงั หวดั เชยี งใหม่ ๙. ยอดเขาหลวง จงั หวัดนครศรธี รรมราช
๓. ดอยหลวงเชียงดาว จงั หวัดเชยี งใหม่ ๑๐. ดอยลังกานอ้ ย จงั หวัดเชยี งราย
๔. ภูสอยดาว จังหวัดอตุ รดิตถแ์ ละจงั หวัดพษิ ณุโลก จงั หวดั เชยี งใหม่
๕. ดอยลังกาหลวง จงั หวัดเชยี งราย จงั หวดั เชียงใหม่ และจังหวัดล�ำ ปาง และจงั หวัดลำ�ปาง
๖. ดอยภคู า จงั หวดั นา่ น
๗. ดอยชา้ ง จงั หวดั เชยี งใหม่
105 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ข้นั คดิ วิเคราะห์
St
และสรปุ ความรู้ ๓. ภูมิประเทศชายฝั่งทะเล จังหวัดสงขลามีชายฝ่ังทะเลยาว
๑๑. นักเรียนสรุปความรู้ความเข้าใจ ประมาณ ๒๐๐ กิโลเมตร จึงมีโอกาสใช้ประโยชน์จากทรัพยากรทางทะเล
เกี่ยวกับประโยชน์ของการใช้แผนท่ี ได้มาก ทำาให้เกิดการพัฒนาทางเศรษฐกิจ อีกทั้งยังเป็นแหล่งท่องเที่ยว
และรปู ถา่ ยเพอ่ื สบื คน้ ขอ้ มลู เกย่ี วกบั ท่ีสำาคัญของจงั หวดั เช่น หาดทรายแกว้ แหลมสมหิ ลา เกาะหนู เกาะแมว
จังหวัด เป็นแผนภาพความคิด ๔. ภมู ปิ ระเทศทะเลสาบ จงั หวดั สงขลา มภี มู ปิ ระเทศพเิ ศษแตกตา่ ง
ดังตวั อยา่ ง ไปจากจังหวดั อ่ืน ๆ ตรงทีม่ ที ะเลสาบสงขลา และบางสว่ นของทะเลหลวง ซ่งึ
เป็นทะเลสาบที่ด้านในเป็นน้ำาจืด ดา้ นนอกเป็นนา้ำ กร่อย ทะเลสาบสงขลาและ
ทะเลหลวงเป็นแหล่งนาำ้ ธรรมชาตทิ ่ีสาำ คัญของจังหวัด
ช่ ว ย ใ ห้ ท ร า บ ท่ี ต้ั ง เป็นข้อมูลสำ�คัญใน ๕. ภมู ปิ ระเทศเขาโดดและโคก โนน บรเิ วณโดยรอบเขตภเู ขาใหญ ่
ของประเทศ อำ�เภอ การวางแผนพัฒนา
ภูเขา แหล่งนํ้า และ ทอ้ งถนิ่ อำ�เภอ
สิ่งต่าง ๆ ท่ีมนุษย์ จังหวดั จะมีกลมุ่ เขาเลก็ ๆ หรือลูกเขาโดดอยู่บริเวณใกลท้ วิ เขาใหญ่ หรอื กระจายอยู่
สรา้ งขึ้น บรเิ วณขอบที่ราบ แหลง่ เขาโดดเหล่านีเ้ ป็นแหลง่ ทรพั ยากรหนิ แร ่ และดินที่
สาำ คัญ ส่วนโคกและโนนจะอยใู่ นภูมิประเทศกล่มุ เขาเลก็ ๆ
๏ จังหวดั สงขลามแี หล่งทรัพยากรธรรมชาตทิ ี่สำาคัญ สรปุ ไดด้ งั น้ี
ปรแะผรโนูปยทถช่แี่านยล์ขะอง ๑. บรเิ วณที่ราบล่มุ ท้งั สามลมุ่ นา้ำ เปน็ พื้นท่ีเกษตรกรรม
๒. พ้นื ที่ชายฝ่ังทะเลเป็นแหล่งประมงและแหลง่ ท่องเท่ียว
๓. ทะเลสาบสงขลา และทะเลหลวงเป็นแหล่งเล้ยี งปลาในกระชงั
ชว่ ยใหเ้ ขา้ ใจลกั ษณะ ได้ข้อมูลท่ีถูกต้อง
ภู มิ ป ร ะ เ ท ศ ซ่ึ ง มี ครบถ้วน ประหยัด ๔. เขตภเู ขาสูงเป็นแหลง่ ทรัพยากรป่าไม้
สว่ นเกยี่ วขอ้ งกบั การ ต้นทุนและเวลาใน ๕. เขตเชิงเขา โคก โนน เป็นพื้นที่เกษตรกรรม เช่น สวนยาง
ด�ำ รงชวี ิตของมนุษย์ การเดินสำ�รวจพื้นท่ี ปาล์มนำ้ามัน
จริง
แหลง่ เล้ยี งปลาในกระชงั เกาะยอ จงั หวดั สงขลา ชายหาดสมิหลา จงั หวดั สงขลา
106 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ขอ้ ใดไม่ใชล่ กั ษณะของสิ่งแวดล้อมท่ีพบในภูมิประเทศชายฝง่ั ทะเล
๑ มอี ากาศหนาวเยน็ ๒ มีทรัพยากรสัตวน์ ํ้า
๓ มแี หล่งทอ่ งเที่ยวทางทะเล ๔ มกี ารประกอบอาชพี ประมง
(เฉลย ๑ เพราะเป็นลักษณะภมู ิประเทศที่สงู และภเู ขาสงู )
สุดยอดคู่มือครู 106
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก
๔.๒ การใชร้ ปู ถา่ ยเพอื่ ศกึ ษาลกั ษณะทางกายภาพ แหลง่ ทรพั ยากร Step 2asean
และสถานทสี่ ําคญั ในจงั หวดั
การศึกษาสำารวจภูมิประเทศในพ้ืนท่ีจังหวัดมีความสำาคัญต่อการ ข้ันคิดวิเคราะห์
วางแผนการใช้ที่ดิน การรวบรวมลักษณะพ้ืนที่ด้วยรูปถ่ายมาแปลความหมาย และสรุปความรู้
จะชว่ ยให้เขา้ ใจสภาพแวดลอ้ มในพน้ื ท่ีท่สี มั พนั ธ์กับภมู ปิ ระเทศ
๑๒. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า
แ ล้ ว ส รุ ป เ ป็ น ค ว า ม คิ ด ร ว บ ย อ ด
โดยตอบค�ำ ถาม ดงั นี้
• นักเรียนสามารถนำ�ความรู้จาก
การศึกษาแผนท่ีและรูปถ่ายจังหวัด
ของตนเองไปใช้ประโยชน์อย่างไร
(ตัวอย่างคำ�ตอบ วางแผนสร้างสถานที่
กักเก็บน้ําไว้ทำ�การเกษตร เพราะชุมชน
ต้ังอยู่บนที่ดอน เมื่อฝนตก น้ําจึงไหล
ลงไปในท่ีต่ําหมด จึงต้องหาที่กักเก็บนํ้า
ไวใ้ ชท้ �ำ การเกษตรและไวอ้ ปุ โภคบรโิ ภค)
พ้นื ท่ชี ายฝัง่ ทะเล ตาำ บลเขาแดง อำาเภอกุยบุรี จงั หวัดประจวบคีรขี ันธ์ ๑๓. นักเรียนแบ่งกลุ่มออกเป็น ๔ กลุ่ม
เป็นชุมชนชาวประมง เพราะมีคลองเขาแดงเป็นที่จอดเรือ ที่ปลอดภัยจาก เ ลื อ ก ศึ ก ษ า ข้ อ มู ล ลั ก ษ ณ ะ ท า ง
ลมพายุ มพี นื้ ทล่ี ุ่มโดยรอบใชท้ าำ นากุ้งและบ่อเลยี้ งปลา กายภาพและแหล่งทรัพยากรของ
จงั หวัดตนเอง
๑๔. นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันระบุ
ลกั ษณะทางกายภาพแหลง่ ทรพั ยากร
และส่ิงต่าง ๆ ที่ปรากฏบนแผนที่
ลกั ษณะทางกายภาพ
พ้ืนท่ีเกาะเต่าและเกาะนางยวน อำาเภอเกาะพะงัน จังหวัดสุราษฎร์ธาน ี
เป็นแหล่งท่องเท่ียวที่สวยงาม มีสันดอนทรายใต้น้ำาที่ขาวสะอาด ได้รับการ
พฒั นาเปน็ แหล่งทอ่ งเท่ียวทส่ี ำาคญั
ลักษณะทางกายภาพของจังหวดั 107
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
นักเรียนร่วมกันสืบค้นคำ�ขวัญประจำ�จังหวัดในภูมิประเทศชายฝั่งทะเล
ในภาคต่าง ๆ ของประเทศไทยคนละ ๑ จังหวัด แล้ววิเคราะห์ว่าคำ�ขวัญ
ประจ�ำ จังหวดั ดงั กล่าวแสดงถึงลักษณะสภาพแวดล้อมทางกายภาพอยา่ งไรบา้ ง
107 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 3 ขน้ั ปฏบิ ัติ
St แหลละงั สกราปุรปควฏาิบมตั ริู้
๑๕. นักเรียนสืบค้นข้อมูลจากแผนท่ีและ
รูปถ่ายเพ่ือศึกษาข้อมูลกายภาพของ
จังหวดั ตนเอง จากหนังสอื แผนที่ต่าง ๆ
แล้วระบุชื่อของแหล่งทรัพยากรและ
สถานท่ีสำ�คัญลงในแบบบันทึก แล้วสรุป
เป็นความคดิ รวบยอด
แบบบนั ทึกแหลง่ ทรพั ยากร สันดอนจะงอย แหลมตะลุมพุก อำาเภอปากพนัง จังหวัด
และสถานทส่ี �ำ คญั ของจงั หวัด นครศรีธรรมราช เป็นสนั ดอนชายฝั่งย่นื ไปในทะเลฝง่ั อ่าวไทย ปลกู ปา่ ชายเลน
เพอื่ ปอ้ งกนั การกัดเซาะจากคลื่นลม
• จังหวัด (เชียงใหม)่
• แหล่งทรัพยากรธรรมชาติท่ีสำ�คัญ (เช่น แหลมสมิหลา และหาดชายฝั่ง อำาเภอเมืองสงขลา จังหวัดสงขลา
แม่น้ําเจา้ พระยา ป่าห้วยขาแขง้ ) เป็นหาดทรายที่สวยงาม มีแหลม ทะเลสาบ และเกาะ เปน็ สถานท่ที อ่ งเทีย่ ว
ทรพั ยากรนาํ้ ไดแ้ ก่ (แม่นาํ้ ปงิ ) ท่สี าำ คัญ
ทรพั ยากรปา่ ไม้ ไดแ้ ก่ (อุทยานแหง่ ชาติ
ห้วยน้าํ ดัง อุทยานแหง่ ชาติดอยอินทนนท)์ 108 สังคมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
• สถานท่ีสำ�คญั
แหลง่ ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติ ไดแ้ ก่
(อาบหลวง น้ําตกแม่ยะ ถ้ําเชียงดาว นํ้าพุร้อน
สนั ก�ำ แพง)
แหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางวฒั นธรรม ได้แก่
(วดั เจดีย์หลวง หมบู่ ้านชาวเขาเผา่ ม้ง
พระธาตุดอยสเุ ทพ พระบรมราชานสุ าวรยี -์
สามกษัตริย์)
• นักเรียนภาคภูมิใจสิ่งใดในจังหวัดของ
ตนเองบ้าง เพราะเหตใุ ด
(ทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมต่าง ๆ
เพราะทำ�ให้จังหวัดมีความอุดมสมบูรณ์เป็น
แหลง่ ทอ่ งเท่ียวทางธรรมชาต)ิ
จากนั้นนักเรียนร่วมกันอภิปรายผล บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
การบันทึกแหล่งทรัพยากรและสถานท่ี
สำ�คัญของจังหวัดว่าสามารถนำ�ข้อมูล นักเรียนแบ่งกลุ่มสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับแหล่งท่องเท่ียวท่ีสำ�คัญของภูมิประเทศ
จากการศึกษาไปพัฒนาตนเองทาง ชายฝั่งทะเล แล้วรวบรวมข้อมูล จัดทำ�ป้ายนิเทศเพ่ือเผยแพร่และเชิญชวนให้
ด้านใดจึงจะเกิดประโยชน์ และการ นกั ทอ่ งเที่ยวมาเทย่ี วในภูมปิ ระเทศชายฝัง่ ทะเลมากข้นึ
พั ฒ น า น้ั น จ ะ ส่ ง ผ ล ต่ อ จั ง ห วั ด ห รื อ
ชุมชนของนกั เรยี นอย่างไร
สุดยอดคู่มือครู 108
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด ep 3aseanรอบรู้อาเซียนและโลก
St St ขนั้ ปฏิบตั ิ
และสรปุ ความรู้
พระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช หลังการปฏบิ ัติ
บรมนาถบพิตร กบั พระอจั ฉรยิ ภาพด้านแผนที่
๑๖. นักเรียนร่วมกันสรุปส่ิงที่เข้าใจเป็น
พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ความรรู้ ่วมกัน ดังนี้
รัชกาลท่ี ๙ ทรงเป็นกษตั รยิ น์ กั พัฒนา หัวใจสำาคญั ท่พี ระองคท์ ่านทรงพฒั นา
คือ แหล่งนํ้า เพราะแหล่งนำ้าให้กำาเนิดชีวิตและการมีชีวิตอยู่ได้ พระองค์ • การใช้แผนท่ีและรูปถ่ายในการ
ทรงศึกษาภูมิประเทศของพื้นท่ีต่าง ๆ ในประเทศ โดยใช้แผนท่ีภูมิประเทศ ศึกษาข้อมูลเก่ียวกับจังหวัด ทำ�ให้
เพ่ือหาตำาแหน่งพื้นท่ีที่เหมาะสมในการสร้างเขื่อน อ่างเก็บนำ้า นอกจากน้ี ทราบลักษณะทางกายภาพแหล่ง
ยังมีแหล่งกักเก็บน้ำาท่ีเรียกว่า แก้มลิง ซ่ึงเป็นพระราชดำาริของพระองค์ท่าน ทรัพยากร และสถานท่ีสำ�คัญ
ที่นำาภูมิประเทศตามธรรมชาติ คือ หนอง บึง หรือทางน้ำาเก่าท่ีต้ืนเขิน ในจงั หวดั
มาขดุ ลอกใหล้ กึ จนจนุ า้ำ ได้ ซงึ่ เปน็ การแกป้ ญั หานา้ำ ทว่ มในฤดฝู น และนาำ นา้ำ มา
ใช้ประโยชน์ในฤดแู ล้ง ep 4
ในเขตพื้นท่ีท่ีมีภูมิอากาศแห้งแล้ง พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพล-
อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ทรงวิเคราะห์ขอ้ มลู ภมู ิอากาศ และคิดค้น ขน้ั สอื่ สารและนำ� เสนอ
วิธีทำาให้ฝนตกที่เรียกว่า ฝนเทียม (ฝนหลวง) เพ่ือแก้ปัญหาความแห้งแล้ง ๑๗. นักเรียนแต่ละกลุ่มออกมานำ�เสนอ
พระองค์ท่านทรงศึกษาภูมิประเทศ และภูมิอากาศ เพ่ือให้มีแหล่งน้ำาสำาหรับ แบบบันทึกแหล่งทรัพยากรและ
การทาำ เกษตรกรรมชว่ ยใหร้ าษฎรมอี าชพี และรายไดเ้ พยี งพอสาำ หรบั การดาำ รงชวี ติ สถานทสี่ �ำ คญั ของจงั หวดั หนา้ ชน้ั เรยี น
และใหม้ ีความสุขอยา่ งยัง่ ยนื เปน็ การสรา้ งภมู ิสงั คมให้มน่ั คงและย่งั ยนื
ภมู สิ ังคม หมายถงึ ความสมั พันธข์ องผู้คนในชุมชนกับสภาวะแวดล้อม
ที่ต้องพึ่งพาอาศัยกัน ทำาให้มีวิถีชีวิตเป็นลักษณะเฉพาะของแต่ละท้องถิ่น
แต่ละสงั คม
พระบาทสมเดจ็ พระมหาภมู พิ ล-
อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร
ทรงใช้แผนท่ีเป็นเครื่องมือสำาคัญ
ในการทรงงาน ทรงนำาแผนที่
ติดพระองค์ทุกครั้ง เพื่อทรงใช้
ประกอบพระราชวินิจฉัยในการ
พัฒนาที่ดินและแหล่งน้ำาสำาหรับ
ราษฎร
ลักษณะทางกายภาพของจงั หวัด 109
109 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
St5ep ขัน้ ประเมนิ เพ่ือเพ่มิ คณุ ค่า
บริการสังคม
และจิตสาธารณะ เว็บไซต์แนะนำา
๑๘. นักเรียนร่วมกันคัดเลือกช้ินงาน สำานักงานพัฒนาเทคโนโลยีอวกาศและภูมสิ ารสนเทศ
นำ�ไปจัดป้ายนิเทศ เพ่ือเผยแพร่ www.gistda.or.th/main/
ความรู้และประชาสัมพันธ์ข้อมูล
เ กี่ ย ว กั บ แ ห ล่ ง ท รั พ ย า ก ร แ ล ะ ผังสรุปสาระสำาคัญ
สถานท่ีสำ�คัญในจังหวัดของตนเอง
เพอื่ เชญิ ชวนใหน้ กั ทอ่ งเทยี่ วมาเทย่ี ว การเขา้ ใจพ้นื ที่จงั หวัด
ในจงั หวดั ของตนเองมากย่ิงขนึ้ ลกั ษณะทางกายภาพ ลกั ษณะทางวฒั นธรรม และลกั ษณะทาง
สังคม เป็นปัจจัยสำาคัญท่ีถือเป็นส่ิงแวดล้อมและทรัพยากร
ในจังหวัด ผู้ที่อาศัยอยู่ในพ้ืนท่ีต้องรู้และเข้าใจความสัมพันธ์
ระหว่างส่ิงต่าง ๆ เพ่ือให้สามารถปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อม
ไดอ้ ยา่ งเหมาะสม
ลักษณะ ลักษณะทางกายภาพของจังหวัด
ทางกายภาพ ลักษณะทางกายภาพของพื้นที่จังหวัดท่ีสำาคัญ
ของจังหวัด และมีบทบาทต่อสิ่งต่าง ๆ คือ ภูมิประเทศ ภูมิอากาศ
แหล่งนำา้ พืชพรรณธรรมชาต ิ สตั ว์ปา่ แร่
พืน้ ทีภ่ ูมสิ ัมพนั ธ์สรา้ งสรรค์สิง่ แวดล้อม ทรัพยากรธรรมชาติ
และการดำาเนินชีวติ
ภมู ปิ ระเทศ ภมู อิ ากาศ เปน็ ลกั ษณะทางธรรมชาตทิ ส่ี าำ คญั
ในการกำาหนดทรัพยากรและส่ิงต่าง ๆ บนพ้ืนผิวโลก และ
สิ่งต่าง ๆ เหล่านี ้ เป็นตวั กำาหนดวิถชี วี ิตของผู้คนในจังหวดั
การใช้แผนทแ่ี ละรูปถา่ ยเพอื่ การเรยี นรพู้ นื้ ท่ีจังหวดั
ลกั ษณะทางกายภาพและทรพั ยากรธรรมชาตขิ องจงั หวดั สามารถตรวจสอบ
และค้นหาข้อมูลเบือ้ งตน้ ได้จากแผนท่ ี รูปถ่ายทางอากาศ และภาพจากดาวเทยี ม
เพอ่ื ใหเ้ ขา้ ใจพ้ืนท่ีและสามารถดาำ รงชวี ติ ได้อย่างเหมาะสม
110 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
สุดยอดคู่มือครู 110
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
asean
ตัวชี้วัด
กิจกรรมการเรียนรู้ ส ๕.๑ ป.๔/๑, ป.๔/๓
ส ๕.๑ ป.๔/๒
๑. นกั เรยี นสืบค้นแผนทแ่ี ละรปู ถา่ ยจงั หวดั ของตนเองเพอ่ื ศึกษาข้อมลู ส ๕.๒ ป.๔/๑
ในประเด็นท่ีกาำ หนดให้ ดงั นี้
• ลักษณะทางกายภาพของจงั หวัด
• แหล่งทรพั ยากรในจังหวัด
• สถานท่ีสำาคญั ในจังหวดั
๒. นกั เรียนศกึ ษาแผนทีแ่ ละรปู ถา่ ยจังหวดั ของตนเอง อธบิ ายลกั ษณะ
ทางกายภาพทส่ี ง่ ผลตอ่ แหล่งทรัพยากรและสถานทสี่ าำ คญั ในจังหวัด
๓. นกั เรยี นวเิ คราะห์สิ่งแวดลอ้ มทางกายภาพทสี่ ่งผลตอ่ การดำาเนินชีวติ
ของคนในจังหวัด โดยยกตัวอย่างมาคนละ ๑ ตัวอย่าง แล้วออกมา
นำาเสนอหนา้ ชัน้ เรยี น
๔. นักเรียนสรุปประโยชน์ของการใช้ ประโยชน์ของ
แผนท่ีและรูปถ่ายเพื่อสืบค้นข้อมูล แผนที่และรปู ถ่าย
เกีย่ วกับจังหวัด เป็นแผนภาพความคดิ
ดงั ตวั อย่าง
๕. นักเรียนเปรียบเทียบความแตกต่างระหว่างลักษณะทางกายภาพ
ที่มีผลต่อการดำาเนินชีวิตของคนในจังหวัดตนเอง กับจังหวัดที่สนใจ
แล้วบนั ทกึ ขอ้ มูลเปน็ แผนภาพความคิด ดงั ตัวอย่าง
จังหวดั เหมสือ่งิ นทก่ี นั จังหวัด
ลกั ษณะทางกายภาพของจงั หวัด 111
111 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
แนวค�ำตอบ
๑. ลักษณะทางกายภาพ แหล่งทรัพยากรและ คำาถามพัฒนากระบวนการคิด
สถานที่ส�ำ คญั
๑. แผนท่ี ภาพจากดาวเทียม และรูปถ่ายทางอากาศให้ข้อมูลเกี่ยวกับ
๒. ทรัพยากรป่าไม้ เช่น อุทยานแห่งชาติ เรอื่ งใดบ้าง
ห้วยนำํ้�ดัง อำ�เภอแม่แตง จังหวัดเชียงใหม่ ๒. แหล่งทรัพยากร และสถานที่สำาคัญในจังหวัดของนักเรียนมีอะไรบ้าง
ความส�ำ คญั เปน็ ปา่ ตน้ นาํ้ ล�ำ ธารของจงั หวดั อยู่บริเวณใด และมีความสาำ คัญอยา่ งไร
สถานท่สี �ำ คัญ เชน่ พระธาตุดอยสเุ ทพ เป็น ๓. ลักษณะทางกายภาพส่งผลต่อแหล่งทรัพยากรและสถานท่ีสำาคัญใน
วัดที่มีความสำ�คัญในจังหวัดเชียงใหม่ จงั หวัดของนักเรียนอยา่ งไร
มีฐานะเป็นพระอารามหลวงชั้นโท ชนิด ๔. ลักษณะทางกายภาพของจังหวัดส่งผลต่อการดำาเนินชีวิตของคนใน
ราชวรวิหาร ตั้งอย่บู นดอยสเุ ทพ และได้รบั จงั หวัดอยา่ งไร
การประกาศเปน็ โบราณสถานสำ�หรบั ชาติ ๕. คำาขวัญประจำาจังหวัดของนักเรียนแสดงถึงลักษณะทางกายภาพ
ทรัพยากร และสถานทีส่ ำาคญั ในจงั หวัดอยา่ งไรบ้าง
๓. เป็นแหลง่ ท่องเท่ียวและแหล่งทรัพยากรที่มี ๖. จากคำากล่าวท่ีว่า “แผนที่เป็นเครื่องมือนำาทางและวางแผน” นักเรียน
ความสำ�คัญต่อการดำ�รงชีวิตของคนใน เห็นด้วยกบั คำากลา่ วนหี้ รือไม่ อย่างไร
จงั หวัด ๗. การดำาเนินชีวิตของคนในจังหวัดก่อให้เกิดการเปล่ียนแปลงลักษณะ
ทางกายภาพของจังหวัดอยา่ งไร
๔. ลักษณะทางกายภาพส่งผลต่อการดำ�เนิน
ชีวิต เช่น คนที่อาศัยอยู่ในภูมิประเทศ 112 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
ภูเขามักจะมีการประกอบอาชีพปลูกพืช
แบบขั้นบันได มีการสร้างบ้านทรงเต้ีย
มีช่องระบายลมน้อยเพ่ือป้องกันอากาศ
หนาว
๕. “ไข่มุกอันดามัน สวรรค์เมืองใต้ หาดทราย
สีทอง สองวีรสตรี บารมีหลวงพ่อแช่ม”
ทำ�ให้ทราบว่ามีภูมิประเทศชายฝ่ังทะเล
เหมาะแก่การประกอบอาชีพประมงและให้
บริการการทอ่ งเท่ียว
๖. เหน็ ดว้ ยเพราะแผนทใ่ี หข้ อ้ มลู ตา่ งๆไดต้ าม
ที่เราต้องการ ช่วยให้ประหยัดเวลาและ
ค่าใช้จ่ายในการเดินทาง
๗. มกี ารปรบั ปรงุ พนื้ ทบี่ รเิ วณทอ่ี ยใู่ กลแ้ หลง่ นาํ้
มีการใช้ประโยชน์จากที่ดินและแหล่งน้ํา
ในการเพาะปลูก การดำ�เนินชีวิตดังกล่าว
จึงทำ�ให้ลักษณะทางกายภาพเกิดการ
เปลย่ี นแปลง
สุดยอดคู่มือครู 112
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก
asean
เปา้ หมายการเรยี นรู้
ห๒นว่ ยการเรยี นร การเปลี่ยนแปลงและการอนุรักษ์ทู้ ่ี มาตรฐานการเรยี นรู้
มาตรฐาน ส ๕.๒
สง่ิ แวดลอ้ มและทรัพยากรธรรมชาติในจังหวัด เ ข้ า ใ จ ป ฏิ สั ม พั น ธ์ ร ะ ห ว่ า ง ม นุ ษ ย์ กั บ
ส่ิงแวดล้อมทางกายภาพท่ีก่อให้เกิด
ผงั สาระการเรียนรู้ ตัวชว้ี ัด การสร้างสรรค์วิถีการดำ�เนินชีวิต มี
จิตสำ�นึกและมีส่วนร่วมในการจัดการ
สิ่งแวดลอ้ มในจงั หวัด การเปลยี่ นแปลง ๑. อธบิ ายการเปล่ยี นแปลงส่งิ แวดลอ้ มใน ทรัพยากรและส่ิงแวดล้อมเพ่ือการพัฒนา
ของสงิ่ แวดลอ้ ม จงั หวดั และผลทเ่ี กดิ จากการเปลย่ี นแปลง ท่ยี ง่ั ยนื
(ส ๕.๒ ป.๔/๒)
การเปลีย่ นแปลง ๒. นาำ เสนอแนวทางการจดั การสง่ิ แวดลอ้ ม สมรรถนะสำ�คญั ของผู้เรยี น
และการอนุรักษ์ ในจังหวัด (ส ๕.๒ ป.๔/๓) ๑. ความสามารถในการสือ่ สาร
ส่ิงแวดลอ้ มและ ๒. ความสามารถในการคิด
การจัดการ ทรัพยากรธรรมชาติ การตง้ั ถ่ินฐาน ๓. ความสามารถในการแก้ปญั หา
สิ่งแวดลอ้ ม การย้ายถ่ินฐาน ๔. ความสามารถในการใชท้ ักษะชวี ติ
ในจงั หวดั ในจงั หวัด
คุณลักษณะอนั พงึ ประสงค์
สาระสำาคัญ
ส่งิ ตา่ ง ๆ เป็นสิง่ แวดลอ้ มซ่ึงกนั และกนั เกีย่ วเนือ่ งกนั และพ่ึงพาอาศัยกัน มนุษย์เป็นสง่ิ หนงึ่ ในสรรพสง่ิ ของโลก
มนษุ ย์ตอ้ งอาศยั สงิ่ แวดล้อมทางธรรมชาติในการดำารงอยูแ่ ละสร้างสรรคส์ ง่ิ แวดล้อมทางสังคมและวัฒนธรรม แตม่ นุษย์
มักทาำ ให้ส่ิงแวดลอ้ มทางธรรมชาตเิ สียสมดุลจึงเกิดการเปล่ยี นแปลงสิง่ ต่าง ๆ ทงั้ ทางธรรมชาติและวฒั นธรรมจนเป็น
ปัญหาสังคม
มนุษยค์ วรตระหนักในการรักษาสมดลุ ในสง่ิ แวดล้อม และความพอดีในการดำาเนนิ ชีวิตเพ่อื ให้สังคมและโลกคงอยู่
อย่างยงั่ ยนื
ผลกระทบจาก สภาพอากาศเปล่ียนแปลง ใฝเ่ รยี นรู้
การเปลยี่ นแปลง เชน่ อากาศรอ้ นขน้ึ ตัวช้ีวัดที่ ๔.๑ ต้ังใจ เพียรพยายามใน
ของส่งิ แวดลอ้ ม แผ่นดินแห้งแลง้ การเรยี นและเข้ารว่ มกจิ กรรมการเรยี นรู้
ขาดความชนื้ ในดนิ
ทกาำารลตายดั ปไมา่ ้ พชื เหย่ี วแห้ง เกดิ ไฟปา่ ตัวช้ีวัดท่ี ๔.๒ แสวงหาความรู้จากแหล่ง
ได้งา่ ยข้ึน เรียนรู้ต่าง ๆ ทั้งภายในและภายนอก
เม่อื ฝนตกหนัก ไม่มีปา่ ไม้ โรงเรียน ด้วยการเลือกใช้สื่ออย่าง
ปอ้ งกัน ทำาใหเ้ กดิ ดินถล่ม เหมาะสม บันทึกความรู้ วิเคราะห์ สรุป
ไมม่ ีป่าไม้ชะลอนำา้ เป็นองค์ความรู้ สามารถนำ�ไปใช้ในชีวิต
ทาำ ใหเ้ กดิ นำ้าทว่ ม ประจำ�วนั ได้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 มงุ่ ม่ันในการท�ำ งาน
ตัวชี้วัดที่ ๖.๑ ต้ังใจและรับผิดชอบใน
นักเรียนร่วมกันเสนอแนวทางเพ่ือการเปลี่ยนแปลงส่ิงแวดล้อมในท้องถิ่น การปฏิบัตหิ น้าทีก่ ารงาน
ของตนเองให้มีสภาพที่น่าอยู่อาศัย โดยเขียนแผนขั้นตอนแนวทางดังกล่าว ตั ว ช้ี วั ด ที่ ๖ . ๒ ทำ�งานด้วยความ
ในรปู แบบโครงงาน แล้วน�ำ เสนอหนา้ ชนั้ เรยี น เพ่ือนำ�ไปปฏิบัตไิ ด้จริง เพียรพยายามและอดทนเพ่ือให้งานสำ�เร็จ
ตามเปา้ หมาย
113 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
St ตวั ชี้วดั ๑. สิง่ แวดล้อมในจังหวัด
ส ๕.๒ ป.๔/๒ ในแต่ละจังหวัดมีส่ิงแวดล้อมทางธรรมชาติที่เป็นทรัพยากรธรรมชาติ
อยู่ในทุกพ้ืนท่ี ต่อมาเมื่อมีผู้คนเข้ามาอาศัยอยู่เกิดการสร้างสรรค์ชุมชน สังคม
ภาระงาน/ชิน้ งาน ข้ึนมา จึงเกิดเป็นส่ิงแวดล้อมทางสังคมและวัฒนธรรม ส่วนมนุษย์เป็น
ทรพั ยากรบุคคลในพืน้ ที่ท่ีได้สร้างกฎ ระเบยี บ ประเพณีตา่ ง ๆ ขึ้นมา ซ่ึงเปน็
ภาพการเปล่ยี นแปลงของสิง่ แวดลอ้ ม ทรัพยากรทางวัฒนธรรม
ส่ิงแวดล้อมทางธรรมชาติ มีอยทู่ ัง้ บนพ้นื ดิน ท้องฟ้า และผืนน้าํ
ep 1 ขั้นสงั เกต บนพ้ืนดิน เช่น แร่ ลักษณะภูมิประเทศแบบต่าง ๆ พืชพรรณธรรมชาติ
สตั วป์ า่
รวบรวมข้อมูล ท้องฟ้า มนี า้ํ คา้ ง เมฆ หมอก ลม ความรอ้ น ความเยน็ พลงั งานแสงอาทิตย์
ผืนน้ํา มสี ตั ว์นํ้า พชื นํา้ ทุกประเภท
๑. นักเรียนร่วมกันสนทนาเกี่ยวกับ
ส่ิงแวดล้อมในจังหวัดของตนเอง ส่ิงแวดล้อมทางวัฒนธรรม เช่น ระเบียบวินัย กฎเกณฑ์ ประเพณี
โดยตอบค�ำ ถาม ดงั น้ี ความเช่ือ ความศรทั ธา วถิ ีชวี ติ วธิ ปี ระพฤติปฏิบัต ิ ศาสนา ภาษา
• ส่ิงแวดล้อมทางธรรมชาติใน ส่ิงแวดล้อมทางสังคม เช่น พืชไร่ ท้องนา บ่อปลา ฝูงสัตว์ ท่าเรือ
จั ง ห วั ด ข อ ง นั ก เ รี ย น มี อ ะ ไ ร บ้ า ง บา้ นเรือน ชุมชนเมอื ง ชุมชนชนบท ถนน สะพาน ชุมชนชาวเขา ชมุ ชนชาวนา
(ตวั อยา่ งคำ�ตอบ พื้นดิน ปา่ ไม้ สตั ว์ปา่ )
การปลกู ขา้ ว การลงแขกเก่ยี วข้าว การบชู าแมโ่ พสพ
• สิ่งแวดล้อมทางวัฒนธรรมใน
จั ง ห วั ด ข อ ง นั ก เ รี ย น มี อ ะ ไ ร บ้ า ง 114 สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
(ตัวอยา่ งคำ�ตอบ ประเพณผี กู เสี่ยว)
• สิ่งแวดล้อมทางสังคมในจังหวัด
ของนักเรียนมีอะไรบ้าง (ตัวอย่าง
คำ�ตอบ ชมุ ชนชนบท)
• นักเรียนคิดว่าส่ิงแวดล้อมต่าง ๆ
ที่กล่าวมามีผลทำ�ให้ส่ิงแวดล้อม
ใ น จั ง ห วั ด เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง ห รื อ ไ ม่
เพราะเหตุใด (ตัวอย่างคำ�ตอบ มีผล
ทำ�ให้เปลี่ยนแปลง เพราะมนุษย์เป็นท้ัง
ผู้สร้างและผู้ท�ำ ลายส่งิ แวดล้อม)
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
นกั เรยี นยกตวั อยา่ งสง่ิ แวดลอ้ มทางกายภาพของชมุ ชนนกั เรยี นวา่ มจี ดุ เดน่
ทีส่ �ำ คญั ทางดา้ นใดบา้ ง และจดุ เด่นดงั กลา่ วส่งผลต่อคนในชุมชนอยา่ งไรบ้าง
สุดยอดคู่มือครู 114
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
จะเห็นได้ว่า ส่ิงแวดล้อมทางสังคมและส่ิงแวดล้อมทางวัฒนธรรม St St ep 1asean
เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้น และมนุษย์เองเป็นทรัพยากรบุคคลที่เป็นส่ิงแวดล้อม
ทางสังคม และเป็นปัจจัยที่สําคัญในการทําลาย และสร้างสรรค์ส่ิงแวดล้อม ข้นั สังเกต
อืน่ ๆ รวบรวมขอ้ มูล
มนุษย์ใช้ทรัพยากรธรรมชาติเพ่ือสร้างสรรค์วัฒนธรรมและสังคม
จงั หวดั ใด ๆ มีทรพั ยากรบุคคลท่ีมีคุณภาพยอ่ มใชท้ รพั ยากรธรรมชาตอิ ยา่ ง ๒. นกั เรยี นศกึ ษาเนอื้ หาเรอ่ื ง สงิ่ แวดลอ้ ม
คุ้มค่า และสร้างคุณค่าทางวัฒนธรรมให้กับสังคมในจังหวัดให้เจริญงอกงาม และการเปล่ียนแปลงของส่ิงแวดล้อม
และเกิดประโยชน์ ในจงั หวดั จากหนงั สือเรยี นและแหล่ง
การเรียนรูอ้ ื่นเพ่มิ เตมิ
ep 2 ข้นั คดิ วเิ คราะห์
และสรุปความรู้
ตัวอย่างที่เป็นแง่คิดสําคัญเรื่อง สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรท่ีเห็นชัดท่ีสุด ๓. นกั เรยี นยกตวั อยา่ งขา่ วการเปลยี่ นแปลง
คือ ประเทศสิงคโปร์ ซ่ึงเป็นประเทศท่ีไม่มีสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ ข อ ง สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม ห รื อ ร่ ว ม กั น
เหมือนประเทศอื่น ๆ มีต้นทุนทางธรรมชาติน้อย แต่มีทรัพยากรมนุษย์ที่มี แสดงความคิดเห็นเก่ียวกับปัญหา
คุณภาพ สามารถคดิ สรา้ งสรรคบ์ ริหารประเทศใหก้ า้ วหนา้ เจริญงอกงามอยู่ สิ่งแวดลอ้ มทเี่ กดิ ขึ้น เช่น
ในอนั ดับตน้ ๆ ของโลก
สิงคโปร์เป็นเกาะที่มีขนาดเล็กกว่าเกาะภูเก็ต ไม่มีทรัพยากรที่สําคัญ น้�ำ ปา่ ทะลกั -ดินโคลนถล่ม นา่ นอว่ ม
มากนัก นอกจากภูมิประเทศที่เป็นเกาะและชายฝั่ง สิงคโปร์ใช้ลักษณะ
ธรรมชาติที่มีอยู่เล็กน้อยสร้างท่าเรือนํ้าลึก ใช้วิธีค้าขายผ่านท่าเรือ เป็น ผู้สื่อข่าวรายงานว่า จากภาวะฝน
ศูนย์กลางการค้าและการขนส่งทางเรือของโลก ประชาชนมีคุณภาพชีวิตท่ีดี ที่ตกหนักตลอดท้ังคืน ทำ�ให้เกิดนำ้�ป่า
ทีส่ ดุ ประเทศหน่ึงของโลก ไ ห ล ท ะ ลั ก เ ข้ า ท่ ว ม ห ล า ย ห มู่ บ้ า น ใ น
ตำ�บลตาลชุม อำ�เภอท่าวังผา จังหวัดน่าน
จงั หวดั ในประเทศไทยสว่ นใหญม่ ขี นาดใหญ่กวา่ สงิ คโปร์ รวมถึงยังพัดพาเอาดินโคลนมาด้วย
นักเรยี นคิดว่าจะสามารถพฒั นาจงั หวัดของตนเองให้เจรญิ กา้ วหน้า ส่งผลให้บ้านเรือนประชาชนพังเสียหาย
ท้ังน้ีรายงานเบื้องต้นระบุว่ามีชาวบ้าน
โดยใช้ทรัพยากรทม่ี ีอยู่ในจงั หวัดได้อย่างไร เสยี ชีวิต ๒ ราย
สำ�หรับสภาวะอากาศโดยรวมท้องฟ้า
การเปลีย่ นแปลงและการอนรุ ักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติในจงั หวดั 115 ยังปกคลุมด้วยเมฆฝน โดยเจ้าหน้าท่ี
หลายฝา่ ยเรง่ ใหค้ วามชว่ ยเหลอื ผปู้ ระสบภยั
รอบรู้อาเซียนและโลก ขณะที่ผู้ว่าราชการจังหวัดน่านประกาศ
แจ้งเตือนประชาชนในพ้ืนท่ีเส่ียงติดริมน้ำ�
ประเทศสงิ คโปร์ เปน็ ประเทศทเี่ ปน็ หมเู่ กาะ ตง้ั อยทู่ างตอนใตข้ องคาบสมทุ ร- เชิงเขา ให้เฝ้าระวังนำ้�ป่าอย่างใกล้ชิด
มลายู เปน็ ศนู ยก์ ลางการคมนาคมทางเรอื ของเอเชียตะวันออกเฉยี งใต้ รวมทั้งส่ังเตรียมพร้อมเจ้าหน้าท่ีเพื่อให้
ความช่วยเหลือได้ตลอด ๒๔ ชว่ั โมง
115 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ขัน้ คิดวเิ คราะห์
St
และสรปุ ความรู้
๒. การเปล่ียนแปลงของสิ่งแวดล้อม
๔. นักเรียนร่วมกันวิเคราะห์เกี่ยวกับข่าว
โดยตอบคำ�ถาม ดังน้ี ส่ิงแวดล้อมต่าง ๆ ล้วนมีการพึ่งพาอาศัยกันและมีการเปล่ียนแปลงอยู่
• เน้อื หาขา่ วกล่าวถึงเร่อื งใด ตลอดเวลา เชน่ หนิ แร่ มกี ารผุสลายเปน็ ดิน ดินมีการพัฒนาเปน็ ลักษณะดนิ
(ฝนตกหนกั เกดิ นาํ้ ป่าไหลหลากดนิ โคลน ต่าง ๆ ลักษณะดินทําให้พืชพรรณธรรมชาติเจริญเติบโตไม่เหมือนกัน
ถล่ม ทำ�ให้บ้านเรือนประชาชนเสียหาย พืชพรรณท่ีแตกต่างกันทําให้มีสัตว์หลากหลายชนิด เม่ือมนุษย์เข้ามาอาศัย
และมีผู้เสียชวี ติ ) ในสภาพแวดล้อมทางธรรมชาติท่ีแตกต่างกันจะมีวิถีชีวิตท่ีแตกต่างกัน เช่น
• ในข่าวพูดถึงปัญหาอะไร ชาวเขา ชาวไร ่ ชาวสวน ชาวนา ชาวประมง วถิ ีชีวิตต่างกนั ทาํ ใหเ้ กิดลกั ษณะ
(ปัญหาสง่ิ แวดล้อม) ทางสังคมท่ีต่างกัน ลักษณะทางสังคมท่ีต่างกันทําให้เกิดการสร้างสรรค์
• ปัญหาน้ีมาจากสาเหตุธรรมชาติ วฒั นธรรมท่แี ตกต่างกนั โดยธรรมชาติทุกสง่ิ ล้วนมีความเกี่ยวเน่ืองกนั และ
อยา่ งไร (ตวั อยา่ งค�ำ ตอบเกดิ ฝนตกหนกั มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลา แต่การเปล่ียนแปลงท่ีเกิดจากธรรมชาติ
ทำ�ให้เกิดนํ้าป่าไหลหลาก ดินโคลนถล่ม จะค่อยเปน็ ค่อยไปและมคี วามสมดุลกนั
ทำ � ใ ห้ บ้ า น เ รื อ น ข อ ง ช า ว บ้ า น เ สี ย ห า ย
มีผู้เสียชวี ิต)
• สาเหตุท่ีทำ�ให้เกิดน้ําป่าและ
ดินโคลนถล่มมีสาเหตุมาจากมนุษย์
อย่างไร (ตัวอย่างคำ�ตอบ เพราะมนุษย์
บกุ รุกธรรมชาติเชน่ ตดั ไมท้ ำ�ลายปา่ ท�ำ ให้
ไม่มีต้นไม้สำ�หรับยึดหน้าดินและดูดซับนํ้า
สง่ ผลใหเ้ กิดนํ้าป่าและดนิ โคลนถลม่ )
ในอดตี แม่นา้ํ ชีไหลคดโคง้ ไปมา ตอ่ มาเกดิ การเปลยี่ นแปลง
โดยธรรมชาติทาํ ให้เกดิ แนวแมน่ ้าํ ใหมล่ ดั หรือตัดจากแนวแมน่ า้ํ เดิม
รอ่ งแม่นํา้ เดมิ จงึ กลายเป็นภูมิประเทศท่เี รยี กว่า “กดุ ” (อําเภอเมือง จงั หวดั มหาสารคาม)
116 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
นักเรียนร่วมกันศึกษาและสำ�รวจการเปลี่ยนแปลงส่ิงแวดล้อมในโรงเรียน
ว่าการเปลี่ยนแปลงสิง่ แวดล้อมใดที่เกดิ ผลดแี ละผลเสียต่อโรงเรียน โดยเขยี น
แผนขั้นตอนการศึกษาและสำ�รวจ แล้วนำ�เสนอหนา้ ชั้นเรียน
สุดยอดคู่มือครู 116
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
Step 2asean
๒.๑ ปัจจยั ทท่ี �ำ ให้เกดิ ก�รเปลยี่ นแปลงของสิ่งแวดลอ้ ม ขนั้ คดิ วิเคราะห์
การเปล่ยี นแปลงของส่งิ แวดลอ้ มเกิดจากปัจจยั สาํ คัญ ดังนี้ และสรปุ ความรู้
๑) การเปลย่ี นแปลงทีเ่ กิดจากธรรมชาติ
เป็นการเปลี่ยนแปลงที่เกิดจากการกระทําของธรรมชาติมี ๕. นั ก เ รี ย น อ่ า น บั ต ร คำ � เ กี่ ย ว กั บ
๒ ลกั ษณะ ได้แก่ การเปลี่ยนแปลงของส่ิงแวดล้อม
๑. การเปลยี่ นแปลงแบบช้า ๆ ใช้เวลายาวนาน เช่น การผกุ รอ่ น ทั้งท่ีเกิดข้ึนเองตามธรรมชาติและ
ของหนิ จากการกระทําของฝนและน้าํ ไหล การกัดเซาะชายฝ่ังของคลืน่ ทะเล เ กิ ด จ า ก ก า ร ก ร ะ ทำ � ข อ ง ม นุ ษ ย์
ดงั ตัวอย่าง
แผน่ ดินไหว การตดั ต้นไม้
สึนามิ นำ�้ ฝน
การระเบดิ หนิ การตัดถนน
แหลมตะลุมพกุ การสรา้ งเข่ือน นำ�้ ไหลบ่าหน้าดิน
จงั หวัดนครศรีธรรมราช
เป็นลักษณะภูมปิ ระเทศที่ คล่ืนทะเล การถมท่ดี ิน
เกดิ จากการกระทําของคล่นื
และลมบริเวณชายฝงั่ ทะเล การทิง้ ขยะ แสงแดด
๒. การเปล่ียนแปลงแบบฉับพลันในระยะเวลาส้ัน ๆ เช่น จากนั้นนักเรียนจำ�แนกบัตรคำ�
แผ่นดนิ ไหว นา้ํ ทว่ ม การทรุดถล่มของแผน่ ดินบรเิ วณไหล่เขา ดังกล่าวลงในแผนภาพความคิด
ดงั ตวั อยา่ ง
น้ําไหลบา่ หนา้ ดิน สึนามิ
แผน่ ดินไหว คล่นื ทะเล
แสงแดด น้ําฝน
อทิ ธิพลของลมมรสุมตะวันตก- การเปลยี่ นแปลงที่
เฉยี งใตท้ ีพ่ ัดผ่าน สง่ ผลให้เกิด เกิดจากธรรมชาติ
ฝนตกหนกั จนเกิดนาํ้ ท่วม ปจั จยั ทที่ ำ�ให้
เกดิ การเปล่ยี นแปลง
การเปลย่ี นแปลงและการอนุรกั ษส์ ่งิ แวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาตใิ นจงั หวดั 117
ของสิ่งแวดล้อม
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 การเปล่ียนแปลงท่ี
เกดิ จากการกระทำ�
นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ ๔-๕ คน สืบค้นข้อมูลจากแหล่งต่าง ๆ ที่เกี่ยวกับ
ของมนษุ ย์
การเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม โดยให้แต่ละกลุ่มเลือกมา ๑ หัวข้อ แล้วสรุป
สาเหตุและผลกระทบเป็นแผนภาพความคิด จากนั้นออกมานำ�เสนอหน้าช้ันเรียน การระเบดิ หิน การถมทด่ี นิ
การสรา้ งเขอื่ น การตดั ถนน
ดังตัวอย่าง สาเหตุ น้ำ�เน่าเสยี ผลกระทบ การตดั ตน้ ไม้
การทงิ้ ขยะ
117 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ขัน้ คิดวเิ คราะห์
St
และสรปุ ความรู้ ๒) การเปลยี่ นแปลงท่เี กิดจากการกระทาำ ของมนษุ ย์
๖. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็น มนุษย์เป็นปัจจัยสําคัญที่สุดในการเปล่ียนแปลงของ
โดยตอบค�ำ ถาม ดังนี้ สิ่งแวดล้อม เนื่องจากมนุษย์มีคุณสมบัติพิเศษในด้านการเรียนรู้ ฝึกหัด
และพัฒนาปัญญาได้ดี และมนุษย์มีเจตนาหรือแรงจูงใจในการกระทํา
• ผ ล ก ร ะ ท บ ท่ี เ กิ ด จ า ก ก า ร สงิ่ ต่าง ๆ เพราะสามารถประดษิ ฐ์และสรา้ งเครือ่ งมือ เครือ่ งท่นุ แรง เครอื่ งจกั ร
เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง ข อ ง ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม ใ น ต่าง ๆ ซง่ึ นาํ ไปสกู่ ารเปล่ียนแปลงของส่งิ แวดล้อมได้
ปัจจุบันมาจากสาเหตุใดมากที่สุด
(การกระทำ�ของมนุษย์)
• การกระทำ�ของมนุษย์ทำ�ให้
สิ่งแวดล้อมเปล่ียนแปลงอย่างไรบ้าง
(ตัวอย่างคำ�ตอบ จำ�นวนประชากร
เพ่ิมข้ึน การขยายพ้ืนท่ีทำ�โรงงาน-
อตุ สาหกรรมขนาดใหญ่การอพยพถ่ินฐาน
จากชนบทสสู่ งั คมเมืองเพ่ิมข้ึน)
๗. นักเรียนยกตัวอย่างการเปลี่ยนแปลง
ข อ ง สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม ท่ี มี ปั จ จั ย ม า จ า ก การพัฒนาเทคโนโลยดี า้ นต่าง ๆ ของมนษุ ยเ์ ป็นสาเหตสุ ําคญั ทีท่ ําให้ทรัพยากรธรรมชาติ
ธรรมชาติและปัจจัยที่เกิดจากการ ถูกทาํ ลายลงอย่างรวดเรว็
กระทำ�ของมนุษย์และวิเคราะห์ผลท่ี เม่ือมนุษย์เข้ามาอยู่ในธรรมชาติ และใช้ประโยชน์จาก
เ กิ ด ข้ึ น ล ง ใ น แ ผ น ภ า พ ค ว า ม คิ ด ทรัพยากรธรรมชาติจนขาดความสมดุล เช่น การตัดไม้ทําลายป่าเพื่อนํามา
ดังตวั อยา่ ง สร้างที่อยู่อาศัย การทําลายป่าเพ่ือขยายพ้ืนที่เพาะปลูก ทําให้ผืนป่าตาม
• การเปลยี่ นแปลงของส่งิ แวดล้อม ธรรมชาติลดน้อยลง สัตว์ป่าไม่มีท่ีอยู่อาศัย ถูกล่าทําลายจนสูญพันธ์ุ เมื่อ
ทมี่ ผี ลมาจากการกระท�ำ ของธรรมชาติ ฝนตกหนักไม่มีผืนป่าปกคลุมหน้าดิน ไม่มีรากไม้ยึดเกาะดิน จึงถูกน้ํา
(แผน่ ดนิ ไหว ผลที่เกิดขนึ้ เซาะกรอ่ นพงั ทลาย นาํ้ จงึ ไหลหลากอยา่ งรวดเรว็ เกดิ นาํ้ ทว่ มในทรี่ าบ สดุ ทา้ ย
ในมหาสมทุ ร) มนษุ ย์จึงเป็นผู้ท่ไี ดร้ ับความเดอื ดร้อน
(สญู เสยี ชวี ติ และ
สาเหตุ คล่นื ยักษส์ ึนามิ ทรัพย์สิน) 118 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
พดั ถล่มชายฝ่ัง
(การปะทุของภูเขาไฟ
ในมหาสมทุ ร)
• การเปลี่ยนแปลงของส่ิงแวดล้อม
ที่มผี ลมาจากการกระท�ำ ของมนุษย์
(การทง้ิ สงิ่ ปฏิกลู ผลท่เี กิดขึน้
ลงในแหลง่ นํา้ )
(น้าํ เนา่ เหม็น
สาเหตุ นำ้�ในล�ำ คลอง สัตว์น้ําตาย)
เนา่ เสีย
(การปลอ่ ยนํ้าเสียจาก
โรงงานอุตสาหกรรม)
สุดยอดคู่มือครู 118
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
Step 2asean
๒.๒ ผลกระทบจ�กก�รเปล่ียนแปลงของส่งิ แวดลอ้ ม ขั้นคดิ วเิ คราะห์
และสรปุ ความรู้
สภาพอากาศ แผน่ ดนิ แหง้ แลง้ ๘. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า
เปลีย่ นแปลง เช่น ขาดความชื้นในดิน แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดย
อากาศร้อนขึน้ ตอบคำ�ถาม ดงั น้ี
การตดั ไมท้ ําลายป่า
• นักเรียนจะมีส่วนในการช่วยให้
สิ่ ง แ ว ด ล้ อ ม ใ น ชุ ม ช น เ กิ ด ก า ร
เปลี่ยนแปลงไปในทางบวกได้อย่างไร
(ตัวอย่างคำ�ตอบ ร่วมปลูกต้นไม้เพื่อเพ่ิม
ไม่มปี า่ ไม้ชะลอน้ํา เมื่อฝนตกหนกั ไม่มี พชื เหีย่ วแหง้
ทาํ ให้เกดิ นํา้ ทว่ มอยา่ ง ป่าไม้ป้องกันและไม่มี เกดิ ไฟปา่ พื้นที่สีเขียว คัดแยกขยะก่อนท้ิง ไม่ตัดไม้
รวดเรว็ ประชาชนไดร้ บั รากไมย้ ึดเกาะหนา้ ดนิ ได้ง่ายข้ึน
ความเดอื ดร้อน ทําใหเ้ กิดดินถลม่ ทำ�ลายปา่ )
๙. นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ ๕-๗ คน
จ า ก นั้ น ใ ห้ แ ต่ ล ะ ก ลุ่ ม ร่ ว ม กั น
จะเหน็ ไดว้ า่ มนษุ ยเ์ ปน็ ตวั เรง่ การเปลยี่ นแปลงของธรรมชาต ิ ทาํ ให้ ยกตัวอย่างการเปลี่ยนแปลงของ
เกิดความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมท้ังท่ีเป็นธรรมชาติ สังคม และวัฒนธรรม ส่ิงแวดล้อมต่าง ๆ แล้วเลือก
ในพื้นที่ การเปลี่ยนแปลงของส่ิงแวดล้อมมา
๑ ตวั อยา่ ง
๑๐. นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันศึกษา
และวิเคราะห์การเปลี่ยนแปลงของ
สง่ิ แวดลอ้ มท่ีกลมุ่ เลอื กไว้
ดินถลม่ เน่ืองจากฝนตกหนกั การตัดไม้ทําลายป่า การเปล่ยี นแปลง
และไม่มีรากไมย้ ึดเกาะหน้าดนิ ทาํ ใหเ้ กดิ ความแห้งแล้งมากข้นึ ของสง่ิ แวดลอ้ ม
การเปลีย่ นแปลงและการอนรุ กั ษส์ ิง่ แวดล้อมและทรพั ยากรธรรมชาตใิ นจังหวดั 119 119 สุดยอดคู่มือครู
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
นักเรียนร่วมกันยกตัวอย่างการเปล่ียนแปลงของสิ่งแวดล้อมที่รุนแรง
และสง่ ผลเสยี ต่อมนุษยม์ ากท่ีสุด พรอ้ มอธบิ ายเหตผุ ลประกอบ
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
Step 3 ขน้ั ปฏิบัติ ตัวอย่าง
แหลละังสกราปุรปควฏาบิ มัตริู้ การเปลี่ยนแปลงสิง่ แวดลอ้ ม
ท่เี กดิ จากการกระทาำ ของมนษุ ย์
๑๑. นั ก เ รี ย น แ ต่ ล ะ ก ลุ่ ม วิ เ ค ร า ะ ห์
การเปล่ียนแปลงของส่ิงแวดล้อม แกส๊ พิษ เกิดภาวะ
ลงในแผนภาพความคิด แล้วสรุป
เป็นความคดิ รวบยอด
(การปะทขุ องภูเขาไฟ เกดิ ข้นึ เอง ผลท่ีเกดิ ขนึ้ นำา้ เน่าเสยี
ในมหาสมุทร) ตามธรรมชาติ
(สญู เสียชีวติ กาอรุตสสรา้าหงโกรรงรงมาน
สาเหตุ (คล่นื สึนาม)ิ ทรพั ยส์ นิ ทอี่ ยอู่ าศยั )
(แผ่นดนิ ไหว
ในมหาสมุทร)
(การทิ้งขยะ ผลท่เี กดิ ขน้ึ ชุมชนแออัด
ลงแมน่ ํา้ ล�ำ คลอง)
(สตั ว์น้าํ ตาย
สาเหตุ เกดิ จากมนษุ ย์ นา้ํ ในแมน่ ้ํา
(นาํ้ เนา่ เสยี ) ล�ำ คลองเน่าเสยี
และใชป้ ระโยชนไ์ มไ่ ด)้
(การปลอ่ ยนํ้าเสียจาก
โรงงานอตุ สาหกรรม)
• นักเรียนคิดว่าการเปล่ียนแปลง การจราจรหนาแน่น
ของส่ิงแวดล้อมเกิดจากปัจจัยใด
มากทีส่ ดุ (การกระทำ�ของมนษุ ย์) ปัญหาอาชญากรรม
สารเสพติด
• นักเรียนจะมีส่วนร่วมทำ�ให้
ส่ิงแวดล้อมเปล่ียนแปลงไปในทาง ขยะมูลฝอย เกดิ อุบัติเหตุ
ทดี่ ขี ้ึนอยา่ งไร (ดูแลรกั ษาความสะอาด 120 สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
ไม่ทิง้ ขยะลงในแหลง่ น้าํ )
จากนั้นนักเรียนอภิปรายผลว่า
จ า ก ภ า พ ก า ร เ ป ล่ี ย น แ ป ล ง ข อ ง
ส่ิงแวดล้อมดังกล่าว นักเรียนจะมี
แนวทางปอ้ งกนั และแกไ้ ขอยา่ งไรบา้ ง
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
นักเรียนร่วมกันศึกษาและสำ�รวจว่าการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมส่งผล
กระทบต่อคนในจังหวัดหรือในชุมชนของตนเองอย่างไรบ้าง โดยเขียนแผน
ขั้นตอนการศึกษาในรูปแบบโครงงาน อภิปรายและสรุปผล แล้วนำ�เสนอและ
เผยแพร่ความรู้
สุดยอดคู่มือครู 120
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด ep 3aseanรอบรู้อาเซียนและโลก
St St ขั้นปฏบิ ตั ิ
และสรุปความรู้
หลงั การปฏิบัติ
โลกรอ้ น อณุ หภมู สิ งู ขน้ึ เกดิ ๑๒. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งที่เข้าใจเป็น
ความแห้งแลง้ ความรูร้ ว่ มกัน ดังน้ี
ไฟไหมป้ า่
สตั วป์ ่า • การเปลยี่ นแปลงของสงิ่ แวดลอ้ ม
ไม่มที ่ีอยอู่ าศยั เกดิ จากปจั จยั ในธรรมชาตแิ ละปจั จยั
จากมนุษย์ ซึ่งส่งผลกระทบทั้ง
ด้านบวกและลบต่อการตั้งถิ่นฐาน
การย้ายถิ่นฐาน และการประกอบ
อาชพี ของผคู้ น
ep 4
ตดั ไมท้ ำาลายป่า ขนั้ สอื่ สารและนำ� เสนอ
น้ำาเซาะ ๑๓. นักเรียนแต่ละกลุ่มออกมานำ�เสนอ
หน้าดนิ ภาพการเปลยี่ นแปลงของสงิ่ แวดลอ้ ม
พรอ้ มทงั้ อธบิ ายถงึ สาเหตุ ผลกระทบ
ท่เี กดิ ข้นึ หน้าชั้นเรยี น
ดินถลม่
นาำ้ ท่วม
การเปลีย่ นแปลงและการอนรุ ักษ์สิง่ แวดลอ้ มและทรพั ยากรธรรมชาติในจังหวัด 121
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
การกระท�ำ ของมนุษย์ในขอ้ ใดท�ำ ให้เกิดภาวะโลกร้อน
๑ การปลูกต้นไม้ตามป่าชายเลน ๒ การจบั สัตว์น�ำ้ ขนาดเล็ก
๓ การเผาท�ำ ลายขยะ ๔ การใชน้ ้�ำ อย่างประหยัด
(เฉลย ๓ เพราะเปน็ สาเหตุหลกั ของการเพม่ิ แกส๊ คารบ์ อนไดออกไซด์ในอากาศ
จนเกิดภาวะเรอื นกระจก ส่งผลให้อุณหภมู ิสงู ข้นึ ทำ�ใหเ้ กดิ ภาวะโลกรอ้ น)
121 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
St5ep ขน้ั ประเมินเพ่อื เพ่ิมคุณค่า
บริการสังคม
และจติ สาธารณะ การเปล่ียนแปลงของสิ่งแวดล้อม ส่วนหน่ึงมนุษย์สามารถ
๑๔. นักเรียนร่วมกันคัดเลือกช้ินงาน ควบคุมได้ สามารถกําหนดวางแผน หรือหาแนวทางสร้างสรรค์ให้เป็นการ
การเปล่ียนแปลงของส่ิงแวดล้อม เปล่ียนแปลงในทางที่ดี ไม่ทําลายสมดุลธรรมชาติ และสร้างประโยชน์ต่อ
ไปจดั ปา้ ยนเิ ทศ เพอื่ กระตนุ้ จติ ส�ำ นกึ ตนเองได้
ในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม แล้ว
ร่ ว ม กั น แ ส ด ง ค ว า ม คิ ด เ ห็ น ว่ า
นักเรียนจะมีส่วนในการป้องกัน
แ ล ะ แ ก้ ปั ญ ห า ก า ร เ ป ลี่ ย น แ ป ล ง
ส่งิ แวดลอ้ มอย่างไร
๑๕. นักเรียนคิดค้นนวัตกรรมท่ีสามารถ การสร้างฝายชะลอนํ้าชว่ ยชะลอการไหลของน้าํ และเพ่ิมความช่มุ ช้นื ใหแ้ กผ่ ืนดิน
นำ � ม า ใ ช้ เ พื่ อ ใ ห้ ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม
มีการเปลี่ยนแปลงไปในทางที่ดีข้ึน ขณะเดียวกันก็มีการเปล่ียนแปลงบางอย่างท่ีมนุษย์ไม่สามารถ
เช่น การคิดค้นวิธีการกำ�จัดขยะใน ควบคุมหรือกําหนดได้ แต่สามารถป้องกันหรือลดผลกระทบจากท่ีรุนแรง
ครวั เรอื น โดยน�ำ เศษอาหารทเี่ หลอื ทง้ิ ให้เบาบางลงได ้ เชน่ ภยั จากแผน่ ดินไหว สนึ าม ิ ภยั ท่เี กิดจากนํ้าท่วม
ใ น แ ต่ ล ะ วั น ม า ทำ � เ ป็ น ปุ๋ ย ห มั ก
ซ่ึ ง เ ป็ น ก า ร เ ป ลี่ ย น ข ย ะ ใ ห้ เ กิ ด ํ ํคาถามสา�คัญ
ประโยชน์ต่อส่ิงแวดลอ้ ม
การเปลี่ยนแปลงของ
สงิ่ แวดล้อมในจังหวัด
ของเรา สง่ ผลตอ่
การดาำ เนินชีวติ อย่างไร
เหตุจากฝนตกหนัก และป่าไม้บนภูเขาถูกตัดทําลาย
ทาํ ให้ดนิ โคลนถลม่ ลงมาทับบา้ นเรอื นของมนุษย์
122 สังคมศึกษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
เสริมความรู้ ครูควรสอน
สนึ ามิ เป็นภาษาญีป่ ุ่น มคี วามหมายว่า คลื่นทท่ี ่าเรอื หรือคล่ืนทีช่ ายฝัง่ สึนามิ
เป็นกลุ่มคลนื่ ที่เกิดขนึ้ ในมหาสมทุ รในบริเวณเขตทะเลน้ําลึก โดยมกั จะเกิดขนึ้
ภายหลังการเกิดแผ่นดินไหว ภูเขาไฟใต้น้ําปะทุ แผ่นดินถล่ม การเคลื่อนตัว
ของแผ่นเปลอื กโลก
สุดยอดคู่มือครู 122
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
asean
๓. การตง้ั ถิน่ ฐาน การยา้ ยถิ่นฐาน ตวั ชว้ี ัดSt
การเปลี่ยนแปลงของส่ิงแวดล้อมย่อมส่งผลต่อการตั้งถิ่นฐาน การย้าย
ส ๕.๒ ป.๔/๒
ถ่นิ ฐาน และการดําเนนิ ชวี ติ ของผู้คนในพืน้ ท ี่ ดังนี้ ภาระงาน/ช้นิ งาน
๓.๑ ก�รตัง้ ถิน่ ฐ�น แบบบนั ทกึ การตัง้ ถ่ินฐานในจงั หวดั
ส่ิงแวดล้อมที่อุดมสมบูรณ์ และมีทรัพยากรธรรมชาติที่จําเป็น
ต่อการดํารงชีวิตของมนุษย์ เป็นปัจจัยสําคัญที่ทําให้มีการตั้งถ่ินฐาน ep 1 ขน้ั สงั เกต
อยรู่ วมกนั จนเกดิ เปน็ ชมุ ชนขนาดใหญท่ ม่ี สี าธารณปู โภค เชน่ ไฟฟา้ นา้ํ ประปา
และส่ิงอํานวยความสะดวกต่าง ๆ เช่น โรงเรียน โรงพยาบาล ตลาด รวบรวมขอ้ มูล
สงิ่ ต่าง ๆ เหลา่ น้ลี ว้ นเปน็ ผลมาจากการกระทําของมนษุ ย์ทที่ าํ ให้สิ่งแวดลอ้ ม
เปล่ยี นแปลงไป ๑. นักเรียนสังเกตภาพประชาชนอพยพ
๓.๒ ก�รย้�ยถนิ่ ฐ�น ยา้ ยถนิ่ ฐานเขา้ ไปอยใู่ นกรงุ เทพมหานคร
การย้ายถิ่นฐาน หมายถึง การเคล่ือนย้ายทางประชากรจาก แล้วร่วมกันสนทนา โดยตอบคำ�ถาม
พน้ื ทห่ี นึง่ ไปอยยู่ ังอกี พ้ืนทห่ี นง่ึ ดังน้ี
ประชากร เป็นทรัพยากรบุคคลซ่ึงเป็นองค์ประกอบสําคัญของ
ชุมชน การเคลื่อนย้ายประชากรเป็นปรากฏการณ์ทางสังคมท่ีทําให้เกิดการ • จากภาพ นักเรียนคิดว่า เพราะ
เปล่ียนแปลงสิ่งแวดล้อมในชุมชน ทั้งชุมชนเมืองและชุมชนชนบท ในแต่ละ เหตุใดคนจึงอพยพย้ายถ่ินฐานไป
จังหวัดมักประสบปัญหาความหนาแน่นของประชากรในเมือง และความ อยู่ในกรุงเทพมหานครจำ�นวนมาก
เบาบางของประชากรในชนบท สาเหตุสําคัญของการเคล่ือนย้าย คือ (ตัวอย่างคำ�ตอบ เข้าไปทำ�งานหาเงิน
การไปหางานทําเพ่ือสร้างรายได้ท่ีดีกว่า และการหาโอกาสเพื่อให้ได้รับ มาเลย้ี งครอบครัว)
การศกึ ษาทดี่ ีกว่า
การย้ายถิ่นฐานมี ๒ ลักษณะ ได้แก่ การย้ายเข้ามาและการย้าย • การอพยพเข้ามาในกรุงเทพ-
ออกไป มหานคร สง่ ผลอยา่ งไร
การเปลย่ี นแปลงและการอนุรักษ์ส่งิ แวดลอ้ มและทรพั ยากรธรรมชาตใิ นจังหวดั 123 (ตัวอยา่ งคำ�ตอบ เกิดปัญหาชมุ ชนแออัด)
• นักเรียนคิดว่าการเปลี่ยนแปลง
ข อ ง ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม ส่ ง ผ ล ต่ อ ก า ร ตั้ ง
ถิ่นฐาน การยา้ ยถิน่ ฐานของประชาชน
หรือไม่ เพราะเหตใุ ด (ตัวอย่างค�ำ ตอบ
สง่ ผลตอ่ การตงั้ ถนิ่ ฐานและการยา้ ยถน่ิ ฐาน
เ พ ร า ะ ป ร ะ ช า ช น จ ะ เ ลื อ ก ต้ั ง ถิ่ น ฐ า น
ในบริเวณท่ีมีส่ิงแวดล้อมท่ีดี มีความ
ปลอดภัย)
๒. นักเรียนศึกษาเน้ือหาเรื่อง การตั้ง
ถ่ินฐาน การย้ายถ่ินฐาน จากหนังสือ-
เรียนและแหลง่ การเรียนรู้อืน่ เพิ่มเติม
123 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ขนั้ คดิ วิเคราะห์
St
และสรปุ ความรู้ ปญั หาที่เกดิ จากการย้ายถ่นิ ฐาน
๑. การย้ายเข้าเมืองทําให้เกิด
๓. นักเรียนวิเคราะห์เชื่อมโยงให้เห็นถึง ปัญหาชุมชนแออัด ที่อยู่อาศัย
ปัจจัยท่ีมีผลต่อการตั้งถ่ินฐาน โดยใช้ ไม่เพียงพอ เกิดปัญหาสังคม เช่น
แผนภาพความคิด ดงั ตัวอยา่ ง ปัญหาอาชญากรรม ปัญหาสาร-
มีสาธารณูปโภคท่ีจำ�เป็น เสพตดิ ปัญหาสขุ ภาพ ปญั หารายได้
มสี ภาพแวดลอ้ มดี ต่อการดำ�รงชวี ติ
ปจั จัยทม่ี ผี ลตอ่ ไม่เพยี งพอกับรายจ่าย
การตงั้ ถน่ิ ฐาน
มคี วามปลอดภยั มสี ่งิ อำ�นวยความสะดวก ปญั หาบตุ รหลานที่ถกู นาํ มาฝากเลี้ยง บรเิ วณคลองเตย กรุงเทพมหานคร
เปน็ ปญั หาสาํ คัญของสงั คมชนบทในปัจจุบนั ปัจจบุ ันเปน็ ที่ตัง้ ของชมุ ชนทีม่ ีผคู้ น
๔. นักเรียนวิเคราะห์เชื่อมโยงให้เห็นถึง
ปจั จยั ทมี่ ผี ลตอ่ การยา้ ยถนิ่ ฐาน โดยใช้ มาอาศยั อยู่รวมกันจาํ นวนมาก
แผนภาพความคดิ ดงั ตวั อยา่ ง
๒. การย้ายออกจากพื้นท่ี
พื้นท่ีทำ�กินขาดความอุดม ช น บ ท ทํ า ใ ห้ เ กิ ด ปั ญ ห า ก า ร
ความไมป่ ลอดภยั สมบูรณ์ ขาดแคลนแรงงาน พ้ืนที่ทํากินเกิด
การว่างเปล่า ไม่ได้ใช้ประโยชน์
ปจั จัยทีม่ ีผลต่อ เกิดปัญหาสังคม เช่น ผู้สูงอายุถูก
การย้ายถ่นิ ฐาน ทอดท้ิง ขาดคนดูแล ผู้สูงอายุมี
ภาระต้องเล้ียงดูบุตรหลานที่ถูกนํา
เพอ่ื คณุ ภาพชวี ติ ทด่ี ขี นึ้ เพอ่ื แสวงหารายไดท้ ดี่ กี วา่ มาฝากเล้ียง เน่อื งจากพอ่ แมต่ ้องไป
ทาํ งานในเมือง
๕. นักเรียนวิเคราะห์ปัญหา สาเหตุ
ผลกระทบ และแนวทางการแกป้ ัญหา ทั้งการย้ายเข้าและการย้ายออก ถ้าขาดความพอดี ความเหมาะสม
ของการเคลื่อนย้ายประชากรลงใน ย่อมก่อให้เกิดผลกระทบต่าง ๆ ตามมา จํานวนประชากรและทรัพยากรใน
แผนภาพความคิด แล้วสรุปเป็น แตล่ ะพน้ื ท่จี ึงควรมคี วามพอเหมาะสอดคล้องกนั
ความคิดรวบยอด
124 สงั คมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
(เพื่อการศกึ ษา)
สาเหตุ การเคล่ือนย้าย ผลกระทบ
ประชากร (เกิดปญั หาชมุ ชน ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
แออัด) การเปล่ยี นแปลงของส่งิ แวดล้อมในขอ้ ใดเกิดจากการย้ายถนิ่ ฐานท่ีอยขู่ องมนษุ ย์
๑ การเกิดปญั หานํ้าท่วม ๒ การเกิดภาวะแห้งแล้ง
(ตอ้ งการความสะดวก ๓ การเกดิ คลน่ื สนึ ามิ ๔ การเกดิ ชุมชนแออดั
สบายในการดำ�เนนิ ชวี ติ ) แนวทางการแกป้ ญั หา (เฉลย ๔ เพราะการยา้ ยถ่นิ ฐานเขา้ มาในชุมชนเมอื ง ท�ำ ใหจ้ �ำ นวนประชากรเพิ่มมากข้นึ
ท�ำ ใหพ้ ้ืนที่บางแห่งเกดิ เปน็ ชมุ ชนแออดั )
(ปลกู ฝงั ทัศนคตใิ ห้คน
ในชมุ ชนรกั ถิ่นฐานของ
ตนเอง)
๖. นักเรียนคิดประเมินเพ่ือเพิ่มคุณค่า
เก่ียวกับการปลูกฝังทัศนคติให้คนใน
ชุมชนรักถนิ่ ฐานบา้ นเกิดของตนเอง
สุดยอดคู่มือครู 124
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
ep 3asean
St ขั้นปฏิบตั ิ
และสรปุ ความรู้
หลังการปฏิบัติ
๗. นกั เรยี นสบื คน้ ขอ้ มลู เกย่ี วกบั ลกั ษณะ
การตั้งถ่ินฐานในจังหวัดของตนเอง
แลว้ บันทกึ ขอ้ มลู ลงในแบบบนั ทกึ
แผนท่ีความหนาแนน่ ของประชากรในจังหวัดเชียงใหม่ แบบบนั ทกึ การตงั้ ถิ่นฐานในจงั หวัด (เลย)
จากแผนที่ความหนาแน่นของประชากรในจังหวัดเชียงใหม่ ทําให้ • ชมุ ชนของนักเรียนมีลกั ษณะเป็นแบบใด
ทราบว่าบริเวณท่ีมีสีนํ้าตาลเข้มคือ อําเภอเมืองเชียงใหม่ มีจํานวนประชากร ชมุ ชนเมอื ง ✓ ชมุ ชนชนบท
หนาแน่นมากที่สุด เน่ืองจากเป็นแอ่งที่ราบและมีความเจริญในด้านต่าง ๆ • ชุมชนของนักเรยี นมกี ารตงั้ ถิ่นฐาน
บริเวณท่ีมีสีนํ้าตาลและสีอ่อนรองลงมาเป็นบริเวณที่มีความหนาแน่นของ หนาแนน่ ✓ เบาบาง
ประชากรลดหลัน่ ลงมา เนื่องจากพื้นที่ส่วนใหญเ่ ปน็ ภูเขาสงู • สิ่งแวดลอ้ มในชุมชนสว่ นใหญ่เปน็
✓ สิง่ แวดล้อมทเี่ กิดขึน้ เองตามธรรมชาติ
การเปลีย่ นแปลงและการอนุรกั ษ์สิง่ แวดลอ้ มและทรพั ยากรธรรมชาตใิ นจังหวัด 125 สง่ิ แวดลอ้ มท่มี นษุ ยส์ ร้างข้ึน
• ชมุ ชนของนกั เรยี นมลี กั ษณะการยา้ ยถนิ่ ฐาน
แบบใด
การย้ายเข้ามา ✓ การยา้ ยออกไป
เน่ืองจาก (ความยากจน การขาดรายได)้
• นกั เรยี นพอใจกับถ่ินฐานท่ีตนเองและ
ครอบครวั อาศัยอยหู่ รือไม่ เพราะเหตุใด
(พอใจ เพราะมอี ากาศบรสิ ุทธิ์ มธี รรมชาติ
อุดมสมบูรณ์)
• นกั เรียนต้องการใหช้ ุมชนมสี ่งิ แวดลอ้ ม
ท่ดี ีขนึ้ อยา่ งไร
(มสี ง่ิ อำ�นวยความสะดวกเพิ่มมากขึ้น)
จากนั้นนักเรียนอภิปรายผลการ
บั น ทึ ก ก า ร ต้ั ง ถิ่ น ฐ า น ใ น จั ง ห วั ด
พร้อมท้ังตรวจสอบความถูกต้อง
เรียบรอ้ ยและปรับปรุงใหด้ ขี นึ้
125 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 3 ขั้นปฏิบัติ
St St St แหลละังสกราปุรปควฏาิบมตั ริู้ การแก้ปัญหาการเคล่ือนย้ายประชากรสามารถทาํ ได้ ดงั นี้
๘. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งท่ีเข้าใจเป็น
ความรรู้ ่วมกนั ดงั นี้ การสร้างงานในชนบทเพื่อให้ ปรับปรุงคุณภาพการศึกษาใน
• สงิ่ แวดลอ้ มทอ่ี ดุ มสมบรู ณส์ ง่ ผล ชาวบา้ นมงี านทาํ และมีรายได้ ชนบทใหเ้ ท่าเทยี มกบั ในเมอื ง
ให้มีผู้คนเข้าไปต้ังถิ่นฐานอาศัยอยู่ การแกป้ ัญหา
อยา่ งหนาแนน่ การตง้ั ถนิ่ ฐาน การยา้ ย การเคลื่อนย้าย
ถ่ินฐาน จึงส่งผลให้สิ่งแวดล้อมเกิด
การเปลี่ยนแปลงไป ประชากร
ep 4 สร้างความร้คู วามเขา้ ใจ ปลูกฝังทัศนคติให้คนชนบท
เกี่ยวกับหลกั ปรชั ญาของ รกั ถน่ิ ฐาน เหน็ คณุ คา่ ของพนื้ ท่ี
ขนั้ สอ่ื สารและนำ� เสนอ เศรษฐกิจพอเพียง เพ่ือให้ ชนบท
ประชาชนสามารถพง่ึ พาตนเองได้
๙. นักเรียนออกมานำ�เสนอแบบบันทึก
การตงั้ ถนิ่ ฐานในจงั หวดั หนา้ ชนั้ เรยี น
5ep ขน้ั ประเมินเพอ่ื เพิ่มคณุ คา่ ๔. การจัดการส่งิ แวดล้อมในจังหวัด
บรกิ ารสังคม
และจติ สาธารณะ การจัดการสิง่ แวดลอ้ มในจงั หวัด หมายถงึ กระบวนการนําสง่ิ แวดล้อม
มาใช้อย่างมีประสิทธิภาพ คุ้มค่า และก่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด เพื่อให้
๑๐. นักเรียนนำ�ความรู้ท่ไี ด้จากการศึกษา ส่ิงแวดล้อมมีใช้อย่างยั่งยืน ยาวนาน ไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อส่ิงต่าง ๆ
เรื่อง การตั้งถิ่นฐาน การย้ายถิ่นฐาน ตามมาภายหลงั
ไปเล่าให้สมาชิกในครอบครัวหรือ นักเรียนเป็นผู้มีส่วนร่วมในการใช้และได้รับประโยชน์จากส่ิงแวดล้อม
ชุมชนฟัง เพื่อเผยแพร่ความรู้ท่ี และทรัพยากรต่าง ๆ เป็นผู้มีส่วนทําให้ส่ิงแวดล้อมและทรัพยากรเกิด
เรยี นมา การเปลีย่ นแปลงไป และทา้ ยท่ีสุดจะต้องเป็นผูร้ บั ผลดีหรอื ผลร้ายท่เี กดิ จาก
การเปลย่ี นแปลงนนั้
126 สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
นักเรียนร่วมกันเสนอแนวทางการจัดการส่ิงแวดล้อมและทรัพยากร
ธรรมชาติในจังหวัดหรือชุมชนของตนเอง โดยเชิญชวนสมาชิกในชุมชนเข้ามา
มสี ว่ นร่วมในการด�ำ เนินกจิ กรรมดงั กล่าว
สุดยอดคู่มือครู 126
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
asean
การจดั การส่ิงแวดลอ้ มในจงั หวดั ตัวช้ีวดั
ดิน นาำ้ แรแ่ ละเชอ้ื เพลงิ ปา่ ไม้ ส ๕.๒ ป.๔/๓St
ไม่ใช้สารเคมีใน ไ ม่ ทิ้ ง ข ย ะ ห รื อ ใช้อย่างประหยัด ปลกู ตน้ ไมท้ ดแทน ภาระงาน/ช้ินงาน
การเพาะปลูกพืช สิ่ ง ป ฏิ กู ล ล ง ใ น ค ว บ คุ ม ป ริ ม า ณ ต้นไม้ท่ีถูกตัดไป
เ น่ื อ ง จ า ก ทำ า ใ ห้ แหล่งน้ำา ใช้นำ้า การใช ้ หาพลงั งานอน่ื ดูแลและป้องกัน แผนภาพความคิดแนวทางการจัดการ
เกดิ สารพษิ ตกคา้ ง อย่างประหยัด ให้ ทดแทน ไม่ให้มีการบุกรุก สิ่งแวดลอ้ มและทรพั ยากรธรรมชาติ
ป ลู ก พื ช ค ลุ ม ดิ น เ กิ ด ป ร ะ โ ย ช น์ แ ล ะ ทำ า ล า ย ป่ า ในจงั หวัดของตน
เพื่อรักษาหน้าดิน สงู สดุ กำาหนดพ้ืนท่ีเพื่อ
และธาตุอาหารใน อนุรกั ษ์ปา่ ไม้ ep 1 ข้นั สังเกต
ดิน
รวบรวมข้อมูล
ออกกฎหมาย ทครสวพั ิง่ายแมาวมเกขดคีร้าลธใวอ้จรามรเมกมแีย่ชรลวาู้ะกตับิ
๑. นักเรียนสังเกตภาพปัญหาส่ิงแวดล้อม
เพอ่ื ควบคมุ การใช้ และทรัพยากรธรรมชาติ เช่น ปัญหาป่า
ทรัพยากรธรรมชาติ เสื่อมโทรมและปัญหาน้ําเน่าเสียตาม
ลำ�คลอง แล้วร่วมกันสนทนา โดย
แทฟลี่เะื้นสท่อืฟรมพัสู โสยท่ิงมาแรกบมวรรูใดธหณรลก้ ร์ ลมอ้ บั ชมมาตาิ ใคชปุม้้อระคยโา่ ยา่ แชงลนปะส์ใรหงู ะสเ้หกุดยิดดั ตอบคำ�ถาม ดังน้ี
การเปลี่ยนแปลงและการอนรุ ักษ์ส่งิ แวดลอ้ มและทรพั ยากรธรรมชาติในจงั หวัด 127 • เพราะเหตุใดส่ิงแวดล้อมและ
ทรพั ยากรธรรมชาตจิ งึ เกดิ การเปลยี่ นแปลง
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 อย่างรวดเร็ว (ตัวอย่างคำ�ตอบ เกิดจาก
มนุษย์นำ�มาใช้ประโยชน์ในการดำ�รงชีวิต
นักเรียนแบ่งกลุ่มร่วมกันสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับโครงการต่าง ๆ ในการอนุรักษ์ และขาดจติ สำ�นึกในการอนรุ ักษ)์
สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติจากอินเทอร์เน็ต แล้วนำ�มาอภิปราย
แลกเปลย่ี นความร้ภู ายในชนั้ เรยี น • ผลจากการนำ�ส่ิงแวดล้อมและ
ทรัพยากรธรรมชาติมาใช้ประโยชน์
เกินขอบเขต มีผลกระทบอย่างไรบ้าง
(ตัวอย่างคำ�ตอบ สิ่งแวดล้อมเส่ือมโทรม
ทรัพยากรธรรมชาตทิ ม่ี ีอยู่เร่มิ หมดไป)
๒. นกั เรยี นศกึ ษาเรอ่ื ง การจดั การสง่ิ แวดลอ้ ม
ในจังหวัด จากหนังสือเรียนและแหล่ง
การเรียนรอู้ น่ื เพมิ่ เตมิ
จากนน้ั ครพู านกั เรยี นส�ำ รวจสง่ิ แวดลอ้ ม
และทรัพยากรธรรมชาติในโรงเรียนและ
ชุมชนของตนเองในประเด็นท่ีกำ�หนด
ดงั น้ี
• ลักษณะของส่งิ แวดล้อมในปัจจบุ นั
• ทรัพยากรธรรมชาติที่สำ�คัญของ
ชมุ ชน
127 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ข้ันคดิ วเิ คราะห์
St
และสรปุ ความรู้ การดูแลจัดการสิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติภายในท้องถ่ินหรือ
๓. นักเรียนร่วมกันแสดงความคิดเห็น ชมุ ชนของจงั หวดั ตนเอง มแี นวทาง ดงั นี้ ํ ํคาถามสา�คัญ
โดยตอบคำ�ถาม ดังนี้
แนวทางการจดั การสง่ิ แวดลอ้ ม
• ปัญหาสิ่งแวดลอ้ มและทรัพยากร ในจังหวดั มอี ะไรบ้าง
ธรรมชาตขิ องชุมชนมอี ะไรบ้าง
(ตัวอย่างคำ�ตอบ ปัญหาขยะเพ่ิมปริมาณ มีความรู้ความเข้าใจเกย่ี วกบั ส่งิ แวดล้อม
ปา่ ไมล้ ดลง แหลง่ นา้ํ เนา่ เสยี พนื้ ทสี่ าธารณะ และทรัพยากรธรรมชาติ รวมทั้งตระหนักถึงความสําคัญ
เส่ือมโทรม)
เพอ่ื ไม่ใหเ้ กิดการทําลายสิง่ แวดลอ้ มและ
• นักเรียนมีแนวทางการจัดการ ทรพั ยากรธรรมชาติ
ส่ิงแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ
อยา่ งไร ใชอ้ ย่างประหยัดคมุ้ ค่า ฟน้ื ฟูสิ่งแวดล้อมและ
ครูบันทึกคำ�ตอบของนักเรียนเป็น และให้เกดิ ประโยชนส์ งู สดุ การจัดการ ทรพั ยากรธรรมชาติท่ี
แผนภาพความคดิ ดังตัวอยา่ ง โดยพิจารณาให้รอบคอบ สิง่ แวดลอ้ มและ เส่ือมโทรมใหก้ ลบั มามีสภาพ
ก่อนตดั สินใจใช ้ เพือ่ ให้มี ทรัพยากรธรรมชาติ ทด่ี ขี นึ้ โดยการดแู ลรักษา
ทิ้งขยะลงในถังขยะ ปลกู ปา่ ทดแทน ทรพั ยากรธรรมชาตไิ ว้ใช้ได้
และควบคุมการใช้
แนวทางการจดั การ
ส่ิงแวดล้อมและ ยาวนานและยั่งยืน ออกกฎหมายควบคุมการใช้ ใหเ้ หมาะสม
ทรพั ยากรธรรมชาติ ทรพั ยากรธรรมชาต ิ เน่ืองจากกฎหมาย
เปน็ ข้อบงั คับทีท่ ุกคนต้องปฏิบัติตาม ผ้ใู ดฝา่ ฝนื
จะไดร้ บั โทษ การออกกฎหมายจึงเป็นการปอ้ งกันไม่ให้
ส่งิ แวดลอ้ มและทรพั ยากรธรรมชาติถกู ทาํ ลาย
ใชท้ รพั ยากรอยา่ งประหยัด
และคมุ้ คา่
การปลูกปา่ ชายเลน การเกบ็ ขยะในแหลง่ น้าํ เปน็ การจัดการส่ิงแวดล้อมใหเ้ ปล่ียนไปในทางทีด่ ีข้นึ
128 สังคมศกึ ษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ข้อใดไม่ใชป่ ัจจัยที่ท�ำ ใหส้ ่งิ แวดล้อมเสื่อมโทรม
๑ การขยายตวั ทางเศรษฐกจิ
๒ การเพ่ิมจำ�นวนของประชากร
๓ การดแู ลรกั ษาทรัพยากรธรรมชาติ
๔ ความเจริญกา้ วหน้าดา้ นเทคโนโลยี
(เฉลย ๓ เพราะเป็นการรักษาส่งิ แวดลอ้ มใหส้ มบรู ณ์)
สุดยอดคู่มือครู 128
A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพla่ิมtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
Step 2asean
ตวั อยา่ งการจัดการสงิ่ แวดลอ้ มในจังหวัดต่าง ๆ ขน้ั คดิ วเิ คราะห์
และสรุปความรู้
โครงการกาำ จัดขยะตน้ ทางสร้างความสะอาดบ้านเมืองอยา่ งยง่ั ยืน ๔. นกั เรยี นสงั เกตภาพปญั หาสงิ่ แวดลอ้ ม
จังหวัดสระแกว้ ที่เกิดข้ึนในปัจจุบัน จากนั้นนักเรียน
จังหวัดสระแก้วได้คํานึงถึงปัญหาขยะมูลฝอยและของเสียท่ีทวีความ ร่วมกันวิเคราะห์สาเหตุ และแนวทาง
รนุ แรงมากขนึ้ จงึ ไดจ้ ดั อบรมเชงิ ปฏบิ ตั กิ าร “การคดั แยกขยะทตี่ น้ ทาง และ แก้ไขปัญหาเป็นแผนภาพความคิด
การจัดการขยะตามความเหมาะสม” ตามนโยบาย จังหวัดสะอาด โดยได้ ดงั ตัวอยา่ ง
ดาํ เนนิ โครงการสง่ เสรมิ การมสี ว่ นรว่ มของชมุ ชนในการคดั แยกขยะและการ
จดั การขยะอยา่ งเหมาะสม เชน่ กจิ กรรมธนาคารรไี ซเคลิ ตลาดนดั ขยะ ผา้ ปา่ การกำ�จดั ขยะ ปญั หาขยะ ผลที่เกิดขน้ึ
ขยะรไี ซเคิล การทํานํา้ หมกั ชวี ภาพจากเศษอาหาร การเล้ยี งไสเ้ ดอื นเพื่อลด ที่ไม่ถกู วธิ ี ในทะเล
ปรมิ าณขยะอนิ ทรยี ใ์ นครวั เรอื น โดยมชี มุ ชนตน้ แบบทเ่ี ปน็ แหลง่ เรยี นรแู้ ละ ลดการใช้ขยะ
ถา่ ยทอดประสบการณ์ให้กับพืน้ ทอ่ี ่ืน สาเหตุ พลาสตกิ ท้ิงขยะ
ใหเ้ ปน็ ที่
การทง้ิ ขยะ
ไม่เป็นท่ี
โครงการอนุรักษ์ฟนื้ ฟูคลองแมข่ า่ จงั หวดั เชยี งใหม่ การลกั ลอบตดั ไม้ ผลทเ่ี กดิ ขน้ึ
ในอดีตคลองแม่ข่าเป็นแหล่งน้ําธรรมชาติท่ีมีความสําคัญ และเอ้ือ ท�ำ ลายป่า
ประโยชน์ในด้านต่าง ๆ ต่อมาการเจรญิ เตบิ โตของเมอื งเชยี งใหม่ ส่งผลให้ การปลกู ปา่ เพิม่
คลองแมข่ ่าเกิดความเสือ่ มโทรม เน่าเสยี และกลายเป็นสาเหตหุ นึ่งของการ สาเหตุ ปัญหาป่าไม้ การกำ�หนดเขต
เกิดอุทกภัยที่สร้างความเสียหายอย่างรุนแรง อีกทั้งคุณภาพของน้ําที่เน่าเสีย ถกู ทำ�ลาย อนรุ ักษ์พ้นื ท่ปี ่า
จนเป็นอันตรายต่อสุขภาพของประชาชน ตลอดจนความเสื่อมโทรมทางด้าน
กายภาพ สนุ ทรยี ภาพ และระบบนเิ วศของแหลง่ นา้ํ เพอ่ื แกไ้ ขปญั หาดงั กลา่ ว การขยายพนื้ ท่ีอย่อู าศยั
ชาวเมืองเชียงใหม่จึงได้จัดทําแผนแม่บทการบริหารจัดการน้ําแม่ข่าแบบ และพนื้ ท่ีเพาะปลูก
บูรณาการ โดยทุกภาคส่วนได้เข้ามาร่วมมือกันเพ่ือพัฒนาฟ้ืนฟูและแก้ปัญหา
ในทุก ๆ ด้าน ให้ครอบคลุมพื้นท่ีต้ังแต่ต้นน้ําจนถึงปลายน้ํา ทั้งในด้าน การปล่อยควันเสีย
ปรมิ าณนํ้า คุณภาพนํา้ ภมู ทิ ศั น์โดยรอบ รวมถึงปลกู ฝงั และกระตนุ้ จติ สํานึก จากรถยนต์
ใหท้ กุ ฝา่ ยร่วมมือร่วมใจกันอนุรักษ์ ดูแลรักษา พฒั นา และฟื้นฟูคลองแมข่ า่
อย่างยัง่ ยนื สาเหตุ ปัญหามลพษิ ผลทีเ่ กิดข้ึน
ทางอากาศ
การเปล่ียนแปลงและการอนุรกั ษส์ ่งิ แวดล้อมและทรพั ยากรธรรมชาตใิ นจงั หวัด 129 ลดการปลอ่ ยมลพิษ
การปล่อยควันเสียจาก นำ�พลังงานที่ไม่ก่อ
โรงงานอุตสาหกรรม ใหเ้ กิดมลพษิ มาใช้
แทนพลังงาน
เชอ้ื เพลิงจากฟอสซิล
๕. นักเรียนวิเคราะห์เกี่ยวกับการดูแล
จัดการสิ่งแวดล้อมในจังหวัดต่าง ๆ
โดยใชแ้ ผนภาพความคิด ดงั ตัวอย่าง
การดแู ลจดั การ ถ้าปฏบิ ตั ิ ผลทีเ่ กิดขึน้
สงิ่ แวดลอ้ มใน ถ้าไมป่ ฏิบตั ิ ส่ิง แ ว ด ล้ อ ม อ ยู่ ใ น ส ภ า พ ดี
จังหวัดต่าง ๆ ธรรมชาตเิ กิดความสมดุล
ผลท่เี กิดข้นึ
ส่ิ ง แ ว ด ล้ อ ม เ ส่ื อ ม โ ท ร ม ล ง
ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตของคน
และสงิ่ มีชีวติ อืน่ ๆ
129 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ขัน้ คิดวเิ คราะห์
St
และสรปุ ความรู้ ศาสตร์พระราชากับการแกป้ ัญหาสิง่ แวดลอ้ มเพอื่ การพัฒนา
๖. นักเรียนร่วมกันวิเคราะห์และแสดง พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช
ความคดิ เหน็ เกยี่ วกบั ศาสตรพ์ ระราชา บรมนาถบพติ ร รชั กาลที่ ๙ ทรงนาำ ความรทู้ างภมู ศิ าสตรม์ าใชใ้ นการแกป้ ญั หา
กับการแก้ปัญหาส่ิงแวดล้อมเพื่อ และบริหารสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย พระองค์เสด็จพระราชดำาเนินไปยัง
การพัฒนา โดยตอบคำ�ถาม ดงั นี้ พื้นท่ีต่าง ๆ ท่ัวทุกจังหวัด ทรงทอดพระเนตรเห็นปัญหาของแต่ละพื้นท่ี
เห็นปัญหาของราษฎร ทรงตระหนักว่าภัยแล้งและน้ำาเพ่ือการเกษตร
• ถ้าทุกคน ทุกชุมชน และทุก และอุปโภคบริโภคเป็นปัญหาสำาคัญ ดังพระราชดำารัส ณ สวนจิตรลดา
จังหวัดในประเทศนำ�ศาสตร์พระราชา เม่ือวันที่ ๑๗ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๒๙ ความตอนหนึ่งว่า “...หลักสำาคัญว่า
เก่ียวกับการแก้ปัญหาส่ิงแวดล้อม ต้องมีนำ้าบริโภค นำ้าใช้ น้ำาเพื่อการเพาะปลูก เพราะว่าชีวิตอยู่ที่นั่น ถ้ามีน้ำา
เพ่ือการพัฒนาไปปฏิบัติจะเกิดผลดี คนอยู่ได้ ถ้าไม่มีน้ำาคนอยู่ไม่ได้ ไม่มีไฟฟ้า คนอยู่ได้ แต่ถ้ามีไฟฟ้าไม่มีน้ำา
อย่างไร คนอยู่ไม่ได้...” ในการจัดการทรัพยากรนำ้าทรงมุ่งขจัดปัญหาความแห้งแล้ง
อันเน่ืองมาจากสภาพของป่าต้นน้ำาเส่ือมโทรม โดยมีหลักสำาคัญ คือ พัฒนา
(ตัวอย่างคำ�ตอบ ทุกคน ทุกชุมชนและ แหล่งน้ำาให้เหมาะสมกับสภาพภูมิประเทศ ลักษณะทางเศรษฐกิจและสังคม
ของแตล่ ะท้องถนิ่
ทุกจังหวัด ได้อยู่ในส่ิงแวดล้อมที่ดี เม่ือ
เกดิ ปญั หาเกยี่ วกบั สง่ิ แวดลอ้ มกจ็ ะสามารถ
แกป้ ญั หาสงิ่ แวดลอ้ มไดอ้ ยา่ งถกู วธิ ี ไมเ่ กดิ
ปัญหาสิ่งแวดล้อมเหมือนเดิมอีก)
130 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
นกั เรยี นสืบคน้ ข้อมูลเกยี่ วกบั โครงการในพระราชดำ�รขิ องพระบาทสมเดจ็ -
พระมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร ดา้ นสงิ่ แวดลอ้ ม แลว้ รวบรวม
ขอ้ มลู ทไ่ี ด้จดั ท�ำ เปน็ รูปเล่มรายงาน แลว้ ออกมานำ�เสนอผลงานหนา้ ชนั้ เรยี น
สุดยอดคู่มือครู 130
A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า
pplying and Constructing the Knowledge
เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก
Step 2asean
ขน้ั คิดวเิ คราะห์
และสรปุ ความรู้
พระองค์ มพี ระราชดําริให้สรา้ งเขือ่ น ฝาย ไว้เป็นแหล่งน้ํา ๗. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า
พระองค์ สร้างฝนหลวงเพ่ือให้มีนํา้ ขังในแหลง่ นํา้ แล้วสรุปเป็นความคิดรวบยอด โดย
พระองค์ ให้ประชาชนใช้นํ้าในแหลง่ นา้ํ เพือ่ ไปประกอบอาชีพเล้ยี งชีวติ ตอบค�ำ ถาม ดงั น้ี
พระองค์ “ทรงภูมิรู้” มาตลอดพระชนม์ชีพของพระองคว์ ่า “น้าํ คอื ชีวิต”
พระองค์ทรงดําริการสร้างเขื่อนกักเก็บนํ้า เขื่อนทดนํ้า ฝายน้ําล้น • หากทุกคนมีส่วนร่วมในการ
ฝายชะลอนํ้า สร้างอ่างเก็บน้ํา ขุดลอกทางนํ้าเก่า ทําคูคลองส่งน้ําในระบบ จัดการส่ิงแวดล้อมและทรัพยากร
ชลประทาน พัฒนาท่ีลุ่มหนองบึงเก่าให้เป็นท่ีกักเก็บนํ้า (โครงการแก้มลิง) ธรรมชาติ จะก่อให้เกิดประโยชน์
ทรงบําบดั นาํ้ เสยี ให้เป็นนํา้ ดดี ว้ ยกังหันนา้ํ อย่างไร (ตัวอย่างคำ�ตอบ ได้อากาศ
บริสุทธิ์ มีสถานท่ีพักผ่อน เป็นสถานที่
การแก้ปัญหาเร่ืองน้ํา เป็นศาสตร์พระราชาท่ีสําคัญเร่ืองหน่ึงของ
ประเทศไทย เป็นการแก้ปัญหาแบบบูรณาการสิ่งแวดล้อมในประเทศไทย ท่องเทย่ี ว)
เป็นโครงการพระราชดําริที่ดําเนินการมายาวนานตลอดพระชนม์ชีพของ ๘. นักเรียนแบ่งกลุ่ม กลุ่มละ ๕ คน
พระองค์ วถิ ชี ีวิตชาวบา้ นเริ่มเปล่ียนแปลง ทุกคนเริ่มมองเห็นคณุ ค่ามากข้นึ ๆ
ต่างประเทศสนใจมาศึกษาและนําไปทดลองใช้ในประเทศของตน นับเป็น แล้วให้แต่ละกลุ่มศึกษาและสำ�รวจ
พระมหากรุณาธิคุณของพระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช ส่ิงแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ
บรมนาถบพติ ร ของจังหวัดที่ต้องการอนุรักษ์ แล้ว
เลือกมา ๑ อย่าง ที่จำ�เป็นต้อง
การเปลย่ี นแปลงและการอนรุ ักษส์ ่งิ แวดล้อมและทรพั ยากรธรรมชาตใิ นจังหวัด 131 ร่วมมอื กันจัดการในทนั ที
๙. นักเรียนแต่ละกลุ่มร่วมกันเสนอ
แนวทางการจัดการส่ิงแวดล้อมและ
ทรัพยากรธรรมชาติที่เลือกไว้ แล้ว
ร่วมกันวางแผนข้นั ตอนการจัดการ
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ขอ้ ใดไมใ่ ชป่ ระโยชน์ของแหลง่ นา้ํ
๑ ใชเ้ ป็นเสน้ ทางคมนาคม ๒ ใชร้ ะบายของเสยี
๓ ใช้ในการพกั ผ่อน ๔ ใช้ในการเกษตร
(เฉลย ๒ เพราะแหลง่ นาํ้ ไมใ่ ชท่ ี่ระบายของเสีย ถา้ ทุกคนทิ้งขยะหรือของเสียลงใน
แหลง่ นาํ้ จะท�ำ ให้แหล่งนํา้ เนา่ เสียและสกปรก)
131 สุดยอดคู่มือครู
GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 3 ขั้นปฏิบตั ิSt
และสรปุ ความรู้
หลังการปฏิบตั ิ ภมู ิอากาศ
๑๐. นักเรียนแต่ละกลุ่มเสนอแนวทาง ประมง ป่าไม้
การจดั การสงิ่ แวดลอ้ มและทรพั ยากร ปศสุ ตั ว์
ธรรมชาติในจังหวัดของตน ลงใน เกษตร-
แผนภาพความคิด แล้วสรุปเป็น กรรม
ความคดิ รวบยอด
สิง่ แวดลอ้ มหรือ ผลทเี่ กิดขน้ึ ฝนหลวง ภมู สิ ังคม
ทรพั ยากรธรรมชาติ ถา้ ปฏบิ ตั ิ วิถชี ุมชน
(ป่าไม้อุดมสมบูรณ์เป็น
ในจงั หวดั
(ปา่ ไม)้ แหล่งอาหารและแหลง่
ทีอ่ ยู่อาศยั ของสัตว)์
วธิ ีการอนุรักษ์ ผลทีเ่ กดิ ขนึ้
(ดูแลรักษา
ไมบ่ กุ รกุ ทำ�ลายป่า) ถา้ ไมป่ ฏบิ ตั ิ (ปา่ ไมเ้ ส่อื มโทรม แหล่งนํ้า
สัตว์ปา่ สญู พันธุ์
เกิดภัยธรรมชาติ) ที่กกั เก็บนํ้า
จากน้ันนักเรียนอภิปรายผลว่า ภูมิประเทศ
วธิ กี ารอนรุ กั ษด์ งั กลา่ วสามารถปฏบิ ตั ิ
ได้จริงหรือไม่ พร้อมท้ังตรวจสอบ ค้าขาย ชลประทาน
ความถูกต้องและปรับปรุงแก้ไข อุตสาห- บริโภค
ใหด้ ีย่ิงข้ึน กรรม
๑๑. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งที่เข้าใจเป็น พระบาทสมเด็จพระมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดชมหาราช บรมนาถบพติ ร
ความรรู้ ่วมกัน ดังน้ี ทรงใชท้ รัพยากรธรรมชาติพัฒนาภูมิสงั คม ในการแกป้ ญั หาท้องถ่นิ อยา่ งยง่ั ยืน
• การจัดการส่ิงแวดล้อมและ 132 สงั คมศกึ ษา ศาสนา และวฒั นธรรม ป.๔
ท รั พ ย า ก ร ธ ร ร ม ช า ติ เ ป็ น ห น้ า ที่
ของทกุ คนทตี่ อ้ งชว่ ยกนั เพอ่ื ใหค้ งอยู่ เสริมความรู้ ครูควรสอน
สืบต่อไป
ฝนหลวง เปน็ โครงการทเ่ี กดิ จากพระราชด�ำ รขิ องพระบาทสมเดจ็ พระมหาภมู พิ ล-
อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เพื่อสร้างฝนเทียม เพื่อบรรเทาปัญหา
ความแห้งแล้งขาดแคลนนาํ้ ในการทำ�การเกษตร
สุดยอดคู่มือครู 132
The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
หนังสือคู่มือครูสังคมศึกษา สำนักพิมพ์ พว
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search