The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.

A brief history of China's Qin dynasty

Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by ณัฐกันต์ จตุรวงษ์, 2019-11-19 09:21:18

穿越秦朝之史

A brief history of China's Qin dynasty

Keywords: China

94

ทหำรรำบในสมัยรำชวงศ์ฉิน ชดุ เกรำะสมยั รำชวงศฉ์ ิน

ธนูในสมยั รำชวงศฉ์ นิ

95

ดำบตะขอ หอกยำวประเภท พี

กระบ่ีในสมัยรำชวงศ์ฉิน

96

เหลำ่ ทหำรม้ำ (骑兵)
ก่อนสถำปนำรำชวงศ์ฉิน กองทัพรัฐฉินมีทหำรม้ำรำว 10,000

นำย ภำยหลังรวบรวมแผ่นดนิ แล้วกม็ ีกำรพัฒนำอำวุธและประสิทธิภำพของ
ทหำรม้ำให้เป็นหน่วยท่ีจู่โจมได้อย่ำงรวดเร็ว ทหำรม้ำในรำชวงศ์ฉินมีส่วน
ร่วมในกำรปรำบปรำมชนเผ่ำซงหนูที่รุกรำนชำยแดนของจีน และกำรปรำบ
กบฏชำวนำในปลำยยุครำชวงศ์ฉิน ทหำรม้ำแต่งกำยลักษณะเช่นเดียวกับ
ทหำรรำบ แตส่ วมเกรำะส้ันเพียงคร่ึงท่อน สวมหมวกหนังและรองเท้ำหนัง
ใช้อำวุธประเภทหอก ธนูหรือกระบี่ หน่วยทหำรม้ำในสมัยรำชวงศ์ฉินมัก
จัดเป็นหนว่ ยทหำรมำ้ หลัก บำงก็จดั ผสมกับหนว่ ยทหำรรำบหรือรถศึก

ทหำรมำ้ ในสมัยรำชวงศ์ฉิน

97

ทหำรมำ้ ในสมยั รำชวงศ์ฉินกบั ชนเผำ่ ซยงหนู
ห่นุ ม้ำและทหำรม้ำจำกสุสำนทหำรดินเผำ เมอื งซีอนั มณฑลส่ำนซี

98

เหลำ่ ทหำรเรือ (水兵)

เป็นทหำรเหล่ำหน่ึงในสมัยรำชวงศ์ฉินท่ีทำกำรรบในน้ำ ก่อนกำร
สถำปนำรำชวงศ์ฉินมีกำรจัดต้ังหน่วยทหำรเรือข้ึนในพื้นท่ีปำสู่ (巴蜀
ปัจจุบันอยู่ในมณฑลเสฉวน) หลังจำกรวบรวมแผ่นดินจึงย้ำยไปต้ังที่แถบ
เจียงหนำน (江南 ปัจจุบันครอบคลุมพื้นที่นครเซ่ียงไฮ้ (上海)
มณฑลอันฮุย (安徽) มณฑลเจียงซี (江西)และมณฑลเจ้อเจียง
(浙江)) และขยำยไปยังพ้ืนที่ต่ำงๆ อำวุธหลักประจำหน่วยคือเรือรบ
หอสงู (楼船) เปน็ เรือรบขนำดใหญแ่ ละมีดำดฟ้ำทสี่ ร้ำงซ้อนข้ึนไปเป็น
ชน้ั ๆ และมีทหำรประจำอยูบ่ นเรือ

นอกจำกนี้ยังมีอำวุธประจำกำยของทหำรเรืออีกอย่ำงหนึ่งคือ
ตะขอเกี่ยวเรือ (钩拒) มีลักษณะเป็นหอกติดตะขอสำหรับเก่ียวเรือ
ของข้ำศกึ เข้ำมำใกล้ๆและสงั หำร นอกจำกกำรรบบนเรือแล้ว ทหำรเรือยัง
ทำกำรรบแบบสะเทินน้ำสะเทินบกหรือลำเลียงรถศึกและกองทัพข้ึนบก
ทหำรเรือในรำชวงศ์ฉินมีบทบำทอย่ำงมำกในกำรรบกับชนเผ่ำไป๋เย่ว์ ที่
อำศัยอยู่ทำงตอนใต้ของจีน กองทัพเรือรำชวงศ์ฉินใช้กำลังมำกถึง 5
แสนนำย หลังจำกปรำบปรำมชำวไป๋เย่ว์ได้แล้วก็ต้ังหน่วยทหำรเรือขึ้นใน
พ้ืนท่ี และได้รับหน้ำท่ีอำรักขำจ๋ินซีในครำวเสด็จประพำสคร้ังท่ี5 ในทำง
ตอนใต้ของจีน กำรใช้กองทัพเรือปรำบปรำมชำวไป๋เย่ว์แสดงให้เห็นถึง
แสนยำนภุ ำพในกำรรบทำงน้ำและกำรปอ้ งกันชำยฝั่งทะเลของรำชวงศ์ฉิน

99

แบบจำลองเรือรบในสมัยรำชวงศ์ฉนิ
ตะขอเก่ยี วเรอื อำวุธประจำกำยของทหำรเรือรำชวงศ์ฉนิ

100

กำรระดมพล

ในสมัยรำชวงศ์ฉิน เม่ือเกิดสงครำมข้ึน ทำงรำชสำนักจะส่งตรำ
พยัคฆ์ (虎符) ซ่ึงเป็นตรำอำญำสิทธ์ิรูปเสือ ทำด้วยโลหะหรือทอง
ตรำพยัคฆส์ ำมำรถแบ่งเปน็ 2 สว่ นและมตี ัวอักษรสลักอยู่บนตรำ โดยส่วน
แรกเก็บไว้กับรำชสำนัก และอีกส่วนส่งไปยังแม่ทัพใหญ่หรือผู้บัญชำกำร
ทหำรประจำแคว้นเพื่อมอบอำญำสิทธ์ิในกำรระดมทหำรจำกพื้นท่ีของตน
เพ่ือทำสงครำม มีบันทึกกล่ำวถึงกำรใช้งำนต้ังแต่สมัยจ้ำนก๋ัว ใน ค.ศ.
1967 มีกำรค้นพบตรำพยัคฆ์ที่หมู่บ้ำนตู้เฉิง (杜城村) ในเมืองซี
อัน มณฑลส่ำนซี และมีชื่อเรียกว่ำ “ตรำพยัคฆ์ฉินตู้” (秦杜虎
符) สันนิษฐำนว่ำมีอำยุอยู่ในช่วง 337- 325 ปีก่อนคริสต์ศักรำช ใน
รัชสมัยของพระเจ้ำฮุ่ย เหวินหวัง ตรำพยัคฆ์มีควำมสูง 4.4 เซนติเมตร
ยำว 9.5 เซนติเมตร บนตรำมีตัวอักษรสลัก 40 ตัว ทำด้วยสีทอง มี
ใจควำมว่ำ

“ตรำอำญำสิทธิ์ทหำร ด้ำนขวำอยู่ท่ีกษัตริย์ ด้ำนขวำอยู่ที่เมืองตู้ ในกำร
ระดมกำลังทหำรต้ังแต่ 50 นำยข้ึนไปจำต้องแสดงตรำพยัคฆ์ก่อนจึงจะ
ดำเนินกำรได้ หำกเห็นสัญญำณควันจงเคล่ือนพลมำช่วยรบโดยเร็ว มิอำจ
หลีกเลีย่ งได”้

101

(兵甲之符,右才 (在) 君, 左在杜, 凡兴
士被甲用兵五十人以上 , 必会君符,乃
敢行之。燔燧事, 虽母(毋)会符, 行殴
(也)。) ปัจจุบันเก็บรักษำไว้ท่ีพิพิธภัณฑ์ประวัติศำสตร์ส่ำนซี ใน
มณฑลสำ่ นซี

ตรำพยัคฆ์ฉินตู้

102

ต่อมำมีกำรค้นพบตรำพยัคฆ์ที่เขตเซวียเฉิง (薛城区)
เมืองเจำ่ จวง (枣庄市) ในมณฑลซำนตง มชี ่ือเรียกว่ำ “ตรำหยัคฆ์
หยำงหลิง” (阳陵虎符) มีอำยุอยู่ในยุครำชวงศ์ฉิน มีควำมสูง
3.14 เซนตเิ มตร และมีควำมยำว 8.9 เซนตเิ มตร บนตรำมีตัวอักษรสลัก
12 ตวั มใี จควำมว่ำ “ตรำอำญำสิทธิ์ทหำร ด้ำนขวำอยู่ที่ฮ่องเต้ ด้ำนซ้ำย
อยทู่ เ่ี มืองหยำงหลงิ ”
(甲兵之符, 右才 (在) 皇帝, 左才 (在) 阳
陵) ปัจจุบนั เกบ็ รกั ษำไว้ทพ่ี ิพธิ ภณั ฑสถำนแห่งชำตจิ ีน ในนครปักกิง่

ตรำพยัคฆห์ ยำงหลงิ

103

เผำตำรำฝังบัณฑติ (焚书坑儒)

เปน็ เหตกุ ำรณท์ เ่ี กิดขึ้นระหว่ำง 213-212 ปีก่อนคริสต์ศักรำช
เป็นกำรกวำดล้ำงนักปรำชญ์และเผำตำรำโบรำณที่มำกที่สุดในยุครำชวงศ์
ฉิน สำเหตุของกำรเผำตำรำฝังบัณฑิตนี้เริ่มต้นเม่ือ 213 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช เมื่อจิ๋นซีทรงจัดงำนเลี้ยงรำชสำนักในพระรำชวัง ขณะน้ัน
โจวชงิ เฉิน (周青臣) ได้กลำ่ วคำสรรเสริญต่อจิ๋นซีหลำยประกำร แต่
ฉุนอวี๋เย่ว์ (淳于越) ขุนนำงจำกรัฐฉีในอดีต มีแนวคิดในกำรนำ
ระบบแต่งตั้งขุนนำงเม่ือคร้ังรำชวงศ์โจวกลับมำใช้อีกคร้ัง จึงทูลต่อจิ๋นซี
หลังจำกนัน้ ทรงนำขอ้ เสนอของเขำมำปรึกษำหำรือกับเหล่ำขุนนำง อัครมหำ
เสนำบดีหล่ีซือไม่เห็นด้วยกับแนวคิดของเขำและนำแนวคิดของตนกรำบ
ทูลจิ๋นซี คือ ให้เผำทำลำยตำรำเก่ำของรัฐต่ำงๆ หรือถ้ำมีในครอบครอง
ต้องนำมำมอบกับทำงกำรภำยใน 30 วันไม่เช่นน้ันจะมีโทษ จ๋ินซีทรง
เห็นชอบกับข้อเสนอของหลซี่ ือ และกำรเผำตำรำกเ็ กิดข้ึน

104

อย่ำงไรก็ตำม กำร “เผำตำรำฝังบัณฑิต” นั้นต้องแยกเป็น 2
เหตุกำรณ์ คือ กำร “เผำตำรำ” และ “ฝังบัณฑิต” เนื่องจำกเหตุกำรณ์
ทงั้ สองนีเ้ กดิ ขึ้นห่ำงกันรำว 8-9 ปี หลี่เตี้ยนหยวน (李殿元) กล่ำว
ว่ำ จิ๋นซีไม่ได้เป็นผู้ริเร่ิมกำรเผำตำรำฝังบัณฑิตเป็นคนแรก แต่มีกำรทำ
เช่นนี้โดยซำงยำงเมื่อทำกำรปฏิรูปกำรปกครองในสมัยพระเจ้ำฉินเส้ียวกง
เขำมองว่ำคัมภีร์ของสำนักหรูท่ียึดตำรำและคำสอนของขงจ่ือเป็นอุปสรรค
ต่อกำรปฏริ ปู จงึ ให้นำคมั ภีร์เหลำ่ นไ้ี ปเผำทิง้ จึงนบั ไดว้ ำ่ เปน็ กำรเผำตำรำใน
ยุคแรกๆทเี่ กดิ ขึ้นในรัฐฉิน

จำงไท่เหยียน (章太炎 ค.ศ. 1869-1936) กล่ำวว่ำ
พอมำถึงยุครำชวงศ์ฉินตำรำของรำชสำนัก ตำรำกำรแพทย์ ตำร ำ
โหรำศำสตร์และตำรำกำรเพำะปลูก ตำรำเหล่ำได้รับข้อยกเว้นจำกรำช
สำนักและไม่ต้องเผำท้ิง และจำงเส้ียนอี้ (张宪义) กล่ำวว่ำ หลัง
สถำปนำรำชวงศ์ฮั่นก็ยังไม่มีกำรขุดพบตำรำท่ีไม่ได้เผำทิ้งหลงเหลือมำจำก
รำชวงศฉ์ นิ แตอ่ ย่ำงใด

105

และจำกกำรค้นพบซีไ่ มไ้ ผ่ในสสุ ำนยุครำชวงศ์ฉินที่อำเภอเม่ิงอว๋ิน
(梦云县) มณฑลหูเป่ย เมื่อ ค.ศ.1975 ซ่ีไม้ไผ่ท่ีขุดพบนั้นมี
ทั้งหมด 1,155 แผ่น เป็นบันทึกเร่ืองรำวของกำรรวมแผ่นดินของจิ๋นซี
เป็นบันทึกเกี่ยวกับกฏหมำย ตำรำกำรแพทย์ ตำรำปรัชญำในยุครำชวงศ์
ฉิน เป็นต้น กำรค้นพบนี้ทำให้นักวิชำกำรเข้ำใจถึงระบบกฏหมำยในยุค
รำชวงศ์ฉินมำกขึ้น เป็นอีกหลักฐำนหนึ่งท่ีแสดงว่ำเกิดกำรเผำตำรำในยุค
รำชวงศฉ์ นิ จรงิ และไมไ่ ด้เผำตำรำทัว่ อำณำจกั ร

นอกจำกน้ีตัวอักษรในคัมภีร์ยังเป็นตัวอักษรล่ีซู (隶书) ซ่ึง
เป็นอกั ษรอกี แบบหนึ่งที่มีกำรพัฒนำขึ้นในยุครำชวงศ์ฉิน ส่วนหนังสือที่เผำ
นั้นเป็นตำรำของสำนักปรัชญำต่ำงๆที่มีอยู่หลำกหลำยในขณะน้ัน จิ๋นซี
ต้องกำรจัดระเบียบควำมคิดของผู้คนให้เป็นไปในทำงเดียวกัน แต่ผลท่ี
เกิดขึ้นกลับทำให้ผู้คนคิดว่ำพระองค์ต้องกำรให้ผู้คนคิดไปในทำงเดียวกัน
อยำ่ งไม่มีข้อสงสัยใดๆรวมถึงกำรส่งั ห้ำมวิจำรณพ์ ระองค์

อกั ษรล่ีซบู นซ่ีไมไ้ ผ่

106

ภำพจำลองสสุ ำนขนุ นำงสมัยรำชวงศ์ฉนิ ที่อำเภออวิ๋นเมิง่
ส่วนกำร “ฝังบัณฑิต” นั้นเร่ิมต้นจำกช่วงบั้นปลำยพระชนม์ชีพ
ของจ๋ินซี พระองค์เริ่มหวำดกลัวต่อควำมตำยและสนพระทัยในควำมเป็น
อมตะ มีนักพรตเต๋ำท่ีอำสำไปแสวงหำยำอำยุวัฒนะจำกแดนไกลมำให้
พระองค์แต่ก็ล้มเหลวทุกครั้ง ประกอบกับมีบัณฑิตจำกสำนักหรูวิจำรณ์
พระองค์มำกข้ึน ต่อมำบัณฑิตเหล่ำนั้นก็ถูกนำไปฝังทั้งเป็นรำว 460 คน
นอกจำกน้ี องค์ชำยฝูซู (扶苏 ไม่ทรำบแน่ชัด-210 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) พระโอรสองค์โตของจ๋ินซีท่ีทัดทำนพระองค์ไม่ให้ประหำร
ชีวิตผู้คนมำกไปกว่ำน้ีกลับถูกจ๋ินซีเนรเทศไปยังชำยแดน จำงเส้ียนอี้
(张宪义) ได้อิงเนื้อหำในพงศำวดำร “ส่ือจ้ี”《史记》
ของซือหม่ำเชียน (司马迁 145 - รำว 86 ปีก่อนคริสต์ศักรำช)
ว่ำ ขณะนั้นมีนักพรตนำมว่ำ หลูเซิง (卢生) กับ โหวเซิง (侯生)
อำสำเดินทำงไปค้นหำยำอำยุวัฒนะมำมอบให้กับพระองค์หลำยคร้ังแต่ไม่
สำเรจ็ จนิ๋ ซที รงกรว้ิ อยำ่ งมำกและนำตวั มำประหำรชีวิต

107

หรือนักพรตนำมสวีฝู (徐福) ที่ขออำสำตำมหำยำอำยุวัฒนะโดยออก
เดินทำงไปพร้อมกับผู้ติดตำมกว่ำ 3,000 คนและไม่ได้กลับมำอีกเลย
เม่ือพระองค์ทรำบว่ำเหล่ำนักพรตไม่สำมำรถนำยำอำยุวัฒนะกลับมำถวำย
ให้พระองค์ได้สักคน จึงนำนักพรตในนครเสียนหยำงกว่ำ 460 คนมำ
ประหำรชีวิตทั้งหมด

นอกจำกน้ีอีกเรื่องหน่ึงท่ีมีควำมเข้ำใจผิดเกี่ยวกับเหตุกำรณ์น้ีคือ
กำรส่ังประหำร นักวิชำกำรบำงท่ำนคิดว่ำ คำว่ำ 坑杀 ในท่ีนี้น่ำจะ
หมำยถึงกำรประหำรเสร็จแล้วจึงฝังศพ ซึ่งจะดูเข้ำกับบริบทและสภำพ
สงั คมในยุคจำ้ นกว๋ั จนถงึ รำชวงศ์ฉินมำกกว่ำคำว่ำ 活埋 ที่แปลว่ำกำรฝัง
ทงั้ เปน็

และอีกเร่ืองคือใครคือผู้ถูกฝังหลังจำกเหตุกำรณ์น้ี จำงเฟิน
เถยี น (张分田) ได้ให้ควำมเห็นไว้ในหนังสือ “พระรำชประวัติจิ๋นซี
ฮ่องเต้ ” 《秦始皇传》ว่ำ ในบรรดำนักปรำชญ์ที่จิ๋นซีมีพระ
รำชโองกำรให้ประหำรมที ั้งพวกที่หลอกลวงเบ้ืองสูงและพวกท่ีสร้ำงข่ำวลือ
โดยพวกหลอกลวงเบื้องสูงส่วนมำกเป็นพวกนักพรตเต๋ำ และพวกสร้ำงข่ำว
ลอื สว่ นมำกเป็นนักปรำชญ์จำกสำนักต่ำงๆ บำงคนไม่ได้มำจำกสำนักหรู แต่
อำศัยกำรท่องจำตำรำขงจ่ือก็มีอยู่เป็นจำนวนมำก ดังน้ันกำรฝังบัณฑิตควร
จะใช้คำว่ำ 坑术士 มำกกว่ำคำว่ำ 坑儒 ซึ่งคำว่ำ 儒 มำจำกคำ
ว่ำ 儒家 ซึง่ เป็นสำนักทศ่ี กึ ษำคำสอนของขงจ่อื

108

แม้ว่ำใครจะเป็นผู้ถูกฝังในเหตุกำรณ์นี้ ก็ยังต้องค้นหำควำมจริง
กันตอ่ ไป แนน่ อนว่ำเหตกุ ำรณ์ทง้ั สองนี้ก็เป็นปัจจัยหน่ึงท่ีเร่งให้รำชวงศ์ฉิน
ล่มสลำยเรว็ ขึน้

ภำพวำดจำลองเหตุกำรณ์เผำตำรำ (บน) และฝงั บัณฑติ (ล่ำง)

109

วำระสุดท้ำยของฮอ่ งเต้ผู้ยิ่งใหญ่

210 ปีก่อนคริสต์ศักรำช ขณะท่ีจิ๋นซีเสด็จประพำสเป็นคร้ังที่5
โดยองค์ชำยหูไห่ (胡亥) พระโอรส จ้ำวเกำและหลี่ซือก็ตำมเสด็จไป
ดว้ ย ขณะนนั้ พระองค์ประชวรอย่ำงหนกั พระองค์ทรำบว่ำตนไม่อำจมีชีวิต
อยู่ต่อได้อีกแล้ว ทรงมีพระรำชโองกำรเรียกตัวองค์ชำยฝูซูที่ถูกเนรเทศ
ไปที่ชำยแดนกลับมำสืบรำชสมบัติ และฝำกพระรำชโองกำรไว้กับจ้ำวเกำ
แต่ยังไม่ทันมำถึงนครเสียนหยำงก็เสด็จสวรรคตที่ซำชิว (沙丘 ปัจจุบัน
อย่ใู นอำเภอกว่ำงจง (广宗) เมืองสิงไถ (邢台) มณฑลเหอเป่ย)
ปิดฉำกชีวิตของฮ่องเต้ผู้สร้ำงควำมยิ่งใหญ่และควำมเป็นปึกแผ่นให้กับ
แผ่นดนิ จนี เป็นพระองค์แรก สริ พิ ระชนมำยไุ ด้ 49 พรรษำ

110

รฐั ประหำรท่ซี ำชวิ (沙丘之变)

เมื่อจ๋ินซีสวรรคต จ้ำวเกำและหลี่ซือปรึกษำกันในเรื่องรำชกำร
แผ่นดิน ท้ังสองวำงแผนกำจัดองค์ชำยฝูซู กับแม่ทัพเหมิงเถียน และตั้ง
องค์ชำยหูไห่เป็นฮ่องเต้พระองค์ต่อไป จำกนั้นทั้งสองจึงปลอมพระรำช
โองกำรและส่งไปให้องคช์ ำยฝูซู เม่ือองค์ชำยฝูซูเห็นพระรำชโองกำรก็คิด
ว่ำพระบิดำรับสั่งไว้เช่นนั้นจริงก็ทำกำรปลิดชีพตนเอง ส่วนแม่ทัพเหมิง
เถียนมีควำมสงสัยในพระรำชโองกำรจึงไม่ได้ปลิดชีพตนเองตำมพระรำช
โองกำร ระหว่ำงทำงท่ีนำพระศพกลับไปนครเสียนหยำง อำกำศเร่ิมร้อน
และพระศพก็ส่งกลนิ่ เหมน็ องคช์ ำยหไู ห่ส่ังใหน้ ำหอยเปำ่ ฮื้อ (บ้ำงก็ว่ำปลำ
เค็ม)บรรทุกไว้ท่ีรถทุกคนในขบวนเสด็จและอ้ำงว่ำเป็นพระรำชประสงค์
ของจิ๋นซีจึงสำมำรถกลบกล่ินพระศพไปได้ เม่ือกลับมำถึงนครเสียนหยำง
องค์ชำยหูไห่ก็จัดกำรนำพระศพของจิ๋นซีฝังไว้ท่ีภูเขำหลีซำน ต่อมำจึงขึ้น
ครองรำชย์เป็นฮ่องเต้ พระนำมว่ำ พระเจ้ำฉินที่ 2 ปกครองแผ่นดินจีน
ตอ่ จำกพระบิดำ

111

ตอนที่6
“กลียุคทัว่ แผน่ ดนิ ”
天下大乱

112

จ้ำวเกำกุมอำนำจ

ในรัชสมัยของพระเจ้ำฉินท่ี 2 ภำยใต้กำรกุมอำนำจของจ้ำวเกำ
และหลี่ซือ พระรำชกรณียกิจแรกที่ทรงทำคือกำรนำเชื้อพระวงศ์ที่เป็นพี่
น้องท้ังชำยหญิงของพระองค์ท้ังหมดด้วยกำรประหำรและบังคับให้ฆ่ำตัว
ตำยเป็นจำนวนมำก อีกยังทรงกำจัดแม่ทัพท่ียังมีอำนำจอยู่อย่ำงเช่นพี่น้อง
เหมิงเถียนและเหมิงอี้ (蒙毅 245-210 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ที่
จงรักภักดีต่อรำชวงศ์ฉินมำอย่ำงยำวนำน และขุนนำงคนอ่ืนๆ ท่ีพระองค์
ทรงระแวงต่ำงถกู กกั ขงั เนรเทศและประหำรจนสนิ้

ตอ่ มำจ้ำวเกำวำงแผนกำจัดหล่ีซอื โดยเร่มิ จำกมอมเมำพระเจ้ำฉิน
ที่ 2 ให้ลุ่มหลงอยูใ่ นสุรำนำรจี นไม่เป็นอันว่ำรำชกำร จำกน้ันก็ให้หล่ีซือทูล
ฮอ่ งเต้เร่ืองกำรว่ำรำชกำร เมื่อหลี่ซือทูลหลำยคร้ังจนฮ่องเต้ไม่พอพระทัย
นอกจำกน้ีจ้ำวเกำยังใส่ควำมหลี่ซือว่ำเป็นกบฏ หล่ีซือถูกจับและถูกทรมำน
จนต้องรับสำรภำพ หลี่ซือถูกประหำรชีวิตด้วยกำรตัดเอว (腰斩) เม่ือ
208 ปีก่อนคริสต์ศักรำช ครอบครัวของหล่ีซือล้วนถูกประหำรตำมไป
ท้งั สิน้

เมือ่ สน้ิ หลซ่ี ือ จ้ำวเกำกด็ ำรงตำแหน่งอัครมหำเสนำบดี กุมอำนำจ
ในรำชสำนักท้งั หมด นอกจำกน้พี ระเจ้ำฉินที่ 2 ยังใช้พระรำชทรัพย์จำนวน
มำกในกำรสร้ำงสุสำนของพระบิดำและต่อเติมพระรำชวังเออผังกง ต้อง
ใช้แรงงำนจำนวนมหำศำล อีกทั้งยังประกำศข้ึนภำษีที่สูงล่ิว ทำให้
ประชำชนเดือดรอ้ นไปทุกหยอ่ มหญำ้

113

กำรจลำจลท่ีหมบู่ ้ำนตำ้ เจอ๋ (大泽乡起义)

209 ปีก่อนครสิ ตศ์ ักรำช นักโทษ 900 คนถูกคนของรำชสำนัก
พำไปยังเมืองอว๋ีหยำง (渔阳 ปัจจุบันคือเขตมี่อวิ๋น (密云) นคร
ปักกิ่ง) เพ่ือนำไปใช้แรงงำน เม่ือกลุ่มแรงงำนเดินทำงมำถึงหมู่บ้ำนต้ำเจ๋อ
(大泽乡 ปัจจุบันอยู่ในอำเภอซู่ (宿县) มณฑลอันฮุย) เกิดฝน
ตกหนักทำให้ไม่สะดวกต่อกำรเดินทำงต่อ และตำมกฎหมำย หำกไปส่ง
นักโทษลำ่ ชำ้ มโี ทษถงึ ประหำรชีวิต ขณะน้ันเฉินเซ่ิง (陈胜 ไม่ทรำบแน่
ชัด-208 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) และอู๋กว่ำง (吴广 ไม่ทรำบแน่ชัด-
208 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ท่ีเป็นหัวหน้ำกลุ่มวำงแผนกันเพื่อฆ่ำผู้คุมและ
ปลกุ ระดมนักโทษใหล้ กุ ขึ้นสูก้ บั รำชสำนกั ทั้งสองได้อ้ำงช่ือขององค์ชำยฝูซู
และเซ่ียงเยียนว่ำร่วมอยู่ในกองทัพของตนด้วย (ในควำมเป็นจริงคือท้ัง
สองน้ันเสียชีวิตไปนำนแล้ว) เฉินเซิ่งและอู๋กว่ำงตั้งตนเป็นแม่ทัพ และต้ัง
ช่ือกองทัพของตนว่ำ “ต้ำฉู่”(大楚) ทั้งสองนำกองทัพต้ำฉู่บุกตีเมือง
ต่ำงๆ ระหว่ำงที่เข้ำตีเมืองก็มีประชำชนมำเข้ำร่วมกองทัพต้ำฉู่ด้วย จึงทำ
ให้กองทัพต้ำฉู่มีขนำดใหญ่ขึ้นเรื่อยๆ จนสำมำรถยึดเมืองได้เป็นจำนวน
มำก หลังจำกนัน้ เฉินเซงิ่ ตงั้ ตัวเปน็ กษตั รยิ ์ และสถำปนำดินแดนที่ยึดได้เป็น
อำณำจักรอิสระ นำมว่ำ “อำณำจักรจำงฉู่” (张楚) ซ่ึงมีอำณำเขต
ครอบคลุมมณฑลเหอหนำนและมณฑลอนั ฮุยในปัจจบุ ัน

114

กำรจลำจลทห่ี มบู่ ้ำนตำ้ เจอ๋
แผนที่อำณำจกั รจำงฉู่ (สีชมพ)ู และพ้ืนที่ที่มกี ำรจลำจล (เสน้ ประสแี ดง)

115

ขณะนั้นพระเจ้ำฉินท่ี 2 ถูกจ้ำวเกำปิดบังข่ำวสำรจำกภำยนอก
พระองค์จึงไม่ทรำบข่ำวของกลุ่มกบฏ และกว่ำที่พระองค์จะทรำบ
กองทัพตำ้ ฉกู่ ็อยู่หำ่ งจำกนครเสียนหยำงเพียง 50 กิโลเมตรเท่ำนั้น ดังนั้น
พระองค์จึงมีรับส่ังให้จำงหำน (章邯 ไม่ทรำบแน่ชัด-205 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) เกณฑ์แรงงำนที่สร้ำงสุสำนจิ๋นซีไปติดอำวุธและนำทัพไป
ปรำบกบฏทันที กองทัพของจำงหำนเป็นทหำรท่ีฝึกมำดี มีระเบียบวินัยสูง
อีกทั้งจำงหำนก็เป็นแม่ทัพเจนศึก จึงปรำบกบฏของเฉินเซ่ิงท่ีมีแต่ชำวบ้ำน
จนแตกพำ่ ยไปอย่ำงง่ำยดำย หลงั จำกนั้นเฉนิ เซงิ่ กับอกู๋ ว่ำงถูกบริวำรของตน
สังหำร อำณำจักรจำงฉลู่ ม่ สลำยหลังจำกกำรกอ่ จลำจลเพยี ง 6 เดือน

ฟื้นฟูรัฐทง้ั หก

แม้ว่ำกำรก่อจลำจลของเฉินเซิ่งกับอู๋กว่ำงจะไม่สำมำรถโค่นล้ม
รำชวงศ์ฉินได้ แต่ได้จุดประกำยกำรก่อจลำจลต่อรำชสำนักฉินเป็นวงกว้ำง
เช่น เซ่ียงเหลียง (项梁 ไม่ทรำบแน่ชัด-208 ปีก่อนคริสต์ศักรำช)
ได้รวมกำลังฟื้นฟูรัฐฉู่ขึ้นมำใหม่ และด้วยคำแนะนำของฟ่ันเจิง (范增
227-204 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) เซี่ยงเหลียงจึงไปอัญเชิญองค์ชำยสยง
ซิน (熊心 ไม่ทรำบแน่ชัด-206 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) อดีตเชื้อพระ
วงศ์ที่กลำยเป็นคนเลี้ยงแพะขึ้นครองรำชย์เป็นกษัตริย์แห่งรัฐฉู่ นำมว่ำ
พระเจ้ำฉู่อี้ตี้ (楚义帝 ในตอนแรกมีกำรต้ังพระนำมเป็น พระเจ้ำฉู่
หวยหวัง (楚怀王) เพื่อระลึกถึงพระเจ้ำฉู่หวยหวัง สยงหวย (熊

116

槐 355-296 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ซึ่งถูกคุมขังและสวรรคตที่รัฐฉิน
ในรชั สมัยพระเจำ้ เจำเซียงหวัง) นอกจำกรัฐฉู่แล้ว รัฐอ่ืนๆ ที่เคยถูกรัฐฉิน
ปรำบปรำมต่ำงก็มีเชื้อพระวงศ์ท่ีหลงเหลืออยู่จึงทำกำรฟ้ืนฟูรัฐของตน
ข้ึนมำตั้งเช่นในอดีต รัฐทั้งหลำยท่ีฟื้นฟูข้ึนมำใหม่นี้ มีรัฐฉู่ที่เป็นกำลังหลัก
ในกำรรบกับรำชวงศฉ์ ินอย่ำงเข้มแข็ง

207 ปีก่อนคริสต์ศักรำช พระเจ้ำฉินที่ 2 พยำยำมจะจัดกำร
ปัญหำบำ้ นเมอื งด้วยพระองค์เอง จ้ำวเกำกลัวว่ำพระเจ้ำฉินที่ 2 จะรู้ควำม
จริงจึงส่ังให้เหยียนเล่อ (阎乐) บุตรบุญธรรมของตนนำกำลังบุก
พระรำชวังและบังคับให้พระเจ้ำฉินที่ 2 กระทำอัตวินิบำตกรรม (ฆ่ำตัว
ตำย) สิริพระชนมำยุได้ 24 พรรษำ จำกนั้นจ้ำวเกำจึงไปตำมหำองค์ชำย
จ่ืออิง (子婴 242-206 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) เชื้อพระวงศ์อีก
พระองค์หน่ึงขึ้นครองรำชย์เป็นฮ่องเต้ พระนำมว่ำ “พระเจ้ำฉินท่ี 3”
(秦三世) เมื่อพระเจ้ำฉินที่ 3 ข้ึนครองรำชย์ ทรงวำงแผนจัดกำร
จ้ำวเกำท่ีกุมอำนำจในรำชสำนัก โดยร่วมกับกลุ่มขุนนำงผู้จงรักภักดีและ
ลอบสังหำรจ้ำวเกำ ปิดฉำกชีวิตของอัครมหำเสนำบดีท่ีกุมอำนำจในรำช
สำนักนับตั้งแต่กำรสวรรคตของจิ๋นซี แม้จ้ำวเกำจะเสียชีวิตไปแล้ว แต่
รำชวงศ์ฉินก็ไมม่ อี ำนำจพอทจ่ี ะหยุดยัง้ กำรกบฏทล่ี กุ ลำมไปทั่วแผ่นดนิ ได้

117

รำชวงศ์ฉินล่มสลำย

หลิวปัง (刘邦 256-195 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) เดิมเป็น
ชำวอำเภอเพ่ย (沛县 ปัจจุบันอยู่ในเมืองสวีโจว (徐州) มณฑล
เจียงซู (江苏)) ต่อมำได้เป็นข้ำรำชกำรช้ันผู้น้อยในบ้ำนเกิดของตน
ในรัชสมัยพระเจ้ำฉินท่ี 2 เป็นผู้คุมนักโทษไปยังนครเสียนหยำง แต่ว่ำ
นำไปส่งไม่ทัน จึงตัดสินใจปล่อยนักโทษท้ังหมดและหนีขึ้นเขำ มีเร่ืองเล่ำ
วำ่ หลวิ ปงั สำมำรถปรำบงูยักษ์ท่ีเฝ้ำภูเขำลูกนั้นได้ เหล่ำบริวำรเห็นว่ำหลิวปัง
เปน็ ผ้มู บี ญุ จึงยกให้เป็นหัวหน้ำ หลิวปังได้ผู้มีควำมสำมำรถหลำยคนมำรับ
ใช้ เช่น เซียวเหอ (萧何 ไม่ทรำบแน่ชัด-193 ปีก่อนคริสต์ศักรำช)
จำงเหลียง (张良 250-186 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) หำนซ่ิน (韩
信 230-196 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) เป็นต้น จนต้ังเป็นกองกำลังขนำด
ใหญ่และตงั้ ตนเองเป็นเพ่ยกง (沛公) ในบรรดำกบฏท่ัวแผ่นดินจีน มี
รัฐฉ่ขู องเซี่ยงอว่ี (项羽 232-202 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ที่เป็นใหญ่
กลุ่มของหลิวปังจึงเข้ำร่วมในกองทัพของเซ่ียงอวี่ในกำรทำสงครำมกับ
รำชวงศ์ฉิน พระเจ้ำฉอู่ ้ีตี้ให้หลิวปังกับเซ่ยี งอว่ีแบ่งกองทัพกันเข้ำตีรำชวงศ์
ฉนิ โดยมอบหมำยให้หลิวปงั จะเข้ำตีทำงตะวันตก ส่วนเซี่ยงอว่ีให้นำกำลัง
โจมตีทำงตะวนั ออก และมรี บั สงั่ ว่ำหำกใครสำมำรถพิชิตนครเสียนหยำงได้
ก็จะได้เป็นฮ่องเต้

118

208-207 ปีก่อนคริสต์ศักรำช เซี่ยงอวี่ต้องกำรแก้แค้น
กองทัพฉินทสี่ งั หำรเซ่ียงเหลียงผู้เป็นบิดำ จึงนำกำลังโจมตีเมืองจวี้ลู่ (巨
鹿 ปัจจุบันอยู่ในเมืองสิงไถ มณฑลเหอเป่ย) ก่อนกำรรบเซ่ียงอว่ีสั่งให้
ทหำรทำกำรทบุ หม้อข้ำวและจมเรอื ในกองทัพทง้ั หมด กองทพั ของเซี่ยงอว่ี
จึงสู้ตำยและสำมำรถเอำชนะกองทัพรัฐฉินท่ีมีกำลังมำกกว่ำได้สำเร็จ หวัง
หลี (王离) และจำงหำน แม่ทัพฉินยอมจำนนต่อกองทัพฉู่ เซ่ียงอว่ี
เห็นว่ำเชลยศึกกองทัพฉินมีมำกถึง 2 แสนคน ซ่ึงเกินกว่ำท่ีจะรับไหว จึง
ทำกำรสงั หำรเชลยและขดุ หลมุ ฝัง เช่นเดยี วกับไป๋ฉี่ท่ีสังหำรและขุดหลุมฝัง
เชลยรัฐจำ้ วหลงั จบยุทธกำรฉำงผงิ

เส้นทำงกำรบุกนครเสียนหยำงของหลวิ ปัง (สแี ดง) และเซีย่ งอว่ี
(สีนำ้ เงนิ )

119

หลิวปังท่ีนำกองทัพบุกทำงตะวันตก ได้บุกตีด่ำนอู่กวำน (武
关 ปัจจุบันคือเมืองซำงลั่ว (商洛) มณฑลส่ำนซี ) เส้นทำงน้ีหลิวปัง
บุกได้อย่ำงง่ำยดำยเนื่องจำกกองทัพรำชวงศ์ฉินนำทัพส่วนใหญ่ไปรับศึก
กับเซ่ียงอวี่ที่ที่จว้ีลู่ในฝ่ังตะวันออก ทำให้ฝ่ังตะวันตกนั้นมีกำลังป้องกัน
นอ้ ย

207 ปีก่อนคริสต์ศักรำช พระเจ้ำฉินท่ี 3 นำตรำพระรำช
ลัญจกรมำมอบให้กับหลิวปังและสละรำชสมบัติหลังจำกท่ีครองรำชย์ได้
เพียง 46 วัน จำกน้ันหลิวปังจะเดินทำงเข้ำสู่นครเสียนหยำงได้แบบไม่มี
กำรสูญเสียใดๆ หลังจำกนั้นหลิวปังถอนกำลังออกจำกนครเสียนหยำง
เซ่ียงอว่ีแค้นหลิวปังซึ่งมำถึงนครเสียนหยำงก่อนตน จึงจัดงำนเลี้ยงท่ีตำบล
หงเหมิน (鸿门 ปัจจุบันอยู่ในเมืองหลินทง มณฑลส่ำนซี ) หมำยจะ
สงั หำรหลิวปงั ในงำนเลย้ี ง ทว่ำเซี่ยงอวี่เกิดควำมลังเลในกำรสังหำร จำงเห
ลียง กุนซือของหลิวปังได้ใช้อุบำยอย่ำงแยบยลและทำให้หลิวปังจึงรอด
พน้ จำกกำรลอบสังหำรมำไดอ้ ย่ำงหวุดหวิด

120

งำนเลีย้ งหงเหมิน

121

ต่อมำเซีย่ งอวี่เดินทำงมำถึงนครเสยี นหยำง และได้ชำระแค้นของ
ตนทมี่ ีตอ่ รำชวงศ์ฉินด้วยกำรสงั หำรอดีตพระเจ้ำฉินท่ี 3 และเช้ือพระวงศ์
ของรำชวงศ์ฉินท้ังหมด พระรำชวังเออผังกงถูกเผำจนรำบคำบ 206 ปี
ก่อนคริสต์ศักรำช เซี่ยงอวี่ตั้งตนเป็นกษัตริย์ มีพระนำมว่ำ “กษัตริย์ฉู่ผู้
ย่ิงใหญ่” (楚霸王) หรือท่ีรู้จักกันในนำม “ฌ้อป้ำอ๋อง” ปกครอง
รัฐซีฉู่ (西楚) มีเมืองหลวงอยู่ที่นครเผิงเฉิง (彭城 ปัจจุบันคือ
เมืองสวีโจว มณฑลเจียงซู) พร้อมกับรื้อฟ้ืนระบบกำรปกครองเดิมในสมัย
รำชวงศ์โจวมำใช้อีกคร้ัง รำชวงศ์ฉินล่มสลำย หำกนับตั้งแต่ยุครัฐฉินจะมี
อำยุท้ังสิ้น 684 ปี และหำกนับเฉพำะยุครำชวงศ์ฉินจะมีอำยุทั้งสิ้น 15
ปี

อีก 4 ปีต่อมำ (202 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) หลิวปังรบชนะฌ้อ
ป้ำอ๋องในยุทธกำรกำยเซี่ย (垓下之战) ฌ้อป้ำอ๋องฆ่ำตัวตำย
หลังจำกนั้นหลิวปังข้ึนครองรำชย์เป็นฮ่องเต้พร้อมกับสถำปนำรำชวงศ์ฮ่ัน
ตะวนั ตก ปกครองแผ่นดินจนี ไปอกี หลำยร้อยปี

122

ปจั จยั สู่ควำมร่งุ เรืองของรัฐฉินและรำชวงศ์ฉิน

1. มีกำรเปิดรับนักปรำชญ์หรือขุนนำงผู้มีควำมสำมำรถโดยไม่จำกัด
ว่ำเปน็ ชนชั้นใดหรือมำจำกรฐั ใดเพ่อื มำช่วยเหลอื กำรบริหำรรัฐฉิน

2. มีกำรปฏิรูประบบรำชกำรใหม่ท้ังหมด นำโดยซำงยำง ทำให้รัฐ
ฉนิ ก้ำวข้ึนมำเปน็ มหำอำนำจเทียบเท่ำกับรัฐอ่ืนๆ ภำยหลังสถำปนำ
รำชวงศ์ฉินก็ยกเลิกระบบกำรปกครองแบบเก่ำ และรวมอำนำจ
เขำ้ สูศ่ ูนยก์ ลำง

3. ใช้เล่หเ์ หลย่ี มทุกวิถีทำงในกำรทูตเพื่อใหไ้ ดม้ ำซง่ึ ผลประโยชน์
4. มีกฏหมำยที่เข้มงวดและเด็ดขำด ส่งผลให้ผู้ปกครองมีอำนำจ

เต็มในกำรบริหำรบ้ำนเมอื ง
5. มีผู้ปกครองที่มีควำมสำมำรถปกครองติดต่อกันหลำยพระองค์

เช่น กำรปกครองในสมัยของพระเจ้ำฉินมู่กง พระเจำ้ ฉินเสี้ยนกง
พระเจ้ำฉินเสี้ยวกง พระเจ้ำฮุ่ยเหวินหวัง พระเจ้ำเจำเซียงหวัง
หรอื จ๋นิ ซฮี ่องเต้
6. มีกำรทำสงครำมเพอื่ ขยำยเขตแดนและอทิ ธิพลอย่ำงต่อเน่ือง ทำ
ให้ทหำรมปี ระสบกำรณ์ในกำรรบสงู และกองทัพมีควำมเข้มแขง็
7. รวมแผ่นดินจีนให้มีควำมเป็นเอกภำพ และเป็นกำรสร้ำง
มำตรฐำนเดียวกัน (Standardizations) โดยผ่ำนกำรทำสงครำม
รวบรวมแผ่นดิน กำรปฏิรูปตัวอักษรจีน ระบบชั่งตวงวัดและ
อน่ื ๆ ให้เปน็ แบบเดียวกนั ท้ังหมด

123

ปจั จยั สูก่ ำรลม่ สลำยของรำชวงศ์ฉิน

1. ภำยหลงั กำรรวบรวมแผ่นดิน บรรดำเชื้อพระวงศ์ของรัฐต่ำงๆ ท่ี
ยงั หลงเหลืออยู่ตำ่ งไม่พอใจในกำรปกครองของรำชวงศ์ฉินและ
รอวันท่จี ะฟนื้ ฟูรัฐของตนกลบั มำอกี ครั้ง

2. กำรสร้ำงสิ่งก่อสร้ำงขนำดใหญ่เพ่ือประดับพระเกียรติ เช่น
กำแพงเมืองจีน พระรำชวังเออผังกงหรือสุสำนจิ๋นซี ซ่ึงต้องใช้
แรงงำนและเงินเป็นจำนวนมำก ส่งผลให้ประชำชนไม่ได้มีควำม
เปน็ อยู่ท่ดี ีข้ึนหลงั จำกกำรรวมแผน่ ดิน

3. มีกฏหมำยท่ีเข้มงวดและกำรลงโทษนั้นโหดร้ำยเกินไปแม้จะเป็น
เพยี งโทษสถำนเบำ

4. มีกำรควบคุมควำมคิดของประชำชนท่ีมีต่อรำชสำนักอย่ำงรุนแรง
เชน่ กำรเผำตำรำและฝงั บัณฑิต

5. ภำยหลังยุคของจิ๋นซี จ้ำวเกำได้กุมอำนำจกำรปกครองบ้ำนเมือง
เอำไว้ ส่งผลใหร้ ำชวงศฉ์ นิ ตกต่ำลงถงึ ข้ันวิกฤติ

6. ขุนนำงท่ีจงรักภักดีถูกกล่ำวหำว่ำเป็นปรปักษ์ต่อรำชสำนัก จึงถูก
ประหำรหรือเนรเทศเปน็ จำนวนมำก

7. ประชำชนเดือดรอ้ นทีถ่ กู รำชสำนักกดขี่ จึงต้ังตนเป็นกบฏต่อต้ำน
รำชสำนัก เชน่ กบฏของเฉินเซ่งิ และอ๋กู วำ่ ง

รำยพระนำมผูป้ กครองของรำชวงศ์ฉนิ 124

ยคุ รำชวงศ์โจวตะวันตก (西周 1122-1046 ปีกอ่ นครสิ ต์ศกั รำช) รวมเวลำ
ครองรำชย์
ลำดับ พระรำช พระนำม ระยะเวลำ
สมญั ญำนำม ครองรำชย์ 42 ปี

* ฉินอิ๋ง อิ๋งเฟยจอื่ 900-858 9 ปี
2 ปี
(秦嬴) (嬴非 ปกี อ่ นครสิ ต์ศักรำช
子) 22 ปี
43 ปี
* ฉินโหว -ไมป่ รำกฏ- 857-848

(秦侯) ปกี ่อนคริสต์ศกั รำช

* ฉินกงปอ๋ องิ๋ กงปอ๋ 847-845

(秦公伯) (嬴公 ปกี อ่ นคริสตศ์ ักรำช
伯)

* ฉินจง้ อง๋ิ จง้ 844-822

(秦仲) (嬴仲) ปกี อ่ นคริสต์ศักรำช

* ฉนิ จวงกง อิ๋งฉี 821-778

(秦庄公) (嬴其) ปกี ่อนครสิ ตศ์ ักรำช

ยุครำชวงศ์โจวตะวนั ออก (东周 770-256 ปีก่อนคริสต์ศกั รำช) 125

ยุคชุนชวิ (春秋 770-403 ปีก่อนครสิ ต์ศกั รำช) 11 ปี
49 ปี
1 ฉินเซยี งกง อ๋งิ ไค 777-766 -
11 ปี
(秦襄公) (嬴开) ปกี ่อนครสิ ต์ศักรำช 5 ปี
19 ปี
2 ฉนิ เหวนิ กง -ไมป่ รำกฏ- 765-716 1 ปี

(秦文公) ปกี ่อนคริสตศ์ ักรำช

** ฉินจ้งิ กง -ไม่ปรำกฏ- (ไมไ่ ดข้ ึ้น

(秦靖公) ครองรำชย)์

3 ฉนิ เส้ียนกง อิ๋งล่ี 715-704

(秦宪公) (嬴立) ปกี ่อนครสิ ตศ์ ักรำช

4 ฉินชูจอ่ื อง๋ิ ม่ำน 703-698

(秦出子) (嬴曼) ปีกอ่ นครสิ ต์ศกั รำช

5 ฉินอู่กง อ๋ิงซัว 697-678

(秦武公) (嬴说) ปีกอ่ นครสิ ตศ์ ักรำช

6 ฉนิ เตอ๋ กง อิง๋ จยำ 677-676

(秦德公) (嬴嘉) ปีกอ่ นครสิ ต์ศักรำช

126

7 ฉินเซวียนกง อิ๋งเถยี น 675-664 11 ปี

(秦宣公) (嬴恬) ปีกอ่ นครสิ ต์ศกั รำช

8 ฉนิ เฉิงกง อิง๋ ไจ่ 663-660 3 ปี

(秦成公) (嬴载) ปกี ่อนคริสตศ์ ักรำช

9 ฉนิ มู่กง อ๋ิงเริน่ หำ่ ว 659-621 22 ปี

(秦穆公) (嬴任好) ปกี ่อนคริสต์ศักรำช

10 ฉนิ คังกง อิ๋งองิ 620-609 11 ปี

(秦康公) (嬴罃) ปีก่อนครสิ ต์ศกั รำช

11 ฉินกง้ กง อิ๋งเตำ้ 608-605 3 ปี

(秦共公) (嬴稻) ปีกอ่ นครสิ ตศ์ ักรำช

12 ฉนิ หวนกง อิ๋งหรง 604-577 27 ปี

(秦桓公) (嬴荣) ปีกอ่ นคริสต์ศักรำช

13 ฉนิ จิง่ กง อิง๋ สอื 576-537 39 ปี

(秦景公) (嬴石) ปกี ่อนคริสตศ์ ักรำช

127

14 ฉนิ อำยกง องิ๋ จ๋ี 536-501 35 ปี

(秦哀公) (嬴籍) ปีก่อนครสิ ต์ศักรำช

** ฉินอก๋ี ง -ไม่ปรำกฏ- (ไมไ่ ดข้ ้ึน -

(秦夷公) ครองรำชย)์

15 ฉินฮยุ่ กง อง๋ิ หนงิ 500-492 8 ปี

(秦惠公) (嬴宁) ปีกอ่ นครสิ ตศ์ กั รำช

16 ฉินเตำ้ กง อง๋ิ ผำน 491-477 14 ปี

(秦悼公) (嬴盘) ปกี ่อนคริสต์ศักรำช

ยคุ จ้ำนกว๋อ (战国 475-221 ปกี ่อนครสิ ต์ศกั รำช)

17 ฉนิ ลก่ี ง้ กง อง๋ิ ล่ำ 476-443 33 ปี
13 ปี
(秦厉共 (嬴剌) ปกี ่อนครสิ ต์ศักรำช
公)

18 ฉนิ เจำ้ กง (秦 อ๋ิงซนิ 442-429

躁公) (嬴欣) ปีก่อนครสิ ต์ศักรำช

128

19 ฉนิ หวยกง องิ๋ เฟงิ 428-425 3 ปี

(秦怀公) (嬴封) ปกี ่อนคริสตศ์ ักรำช

20 ฉินหลงิ กง อิง๋ ซู่ 424-415 9 ปี

(秦灵公) (嬴肃) ปกี ่อนคริสตศ์ ักรำช

21 ฉนิ เจ่ยี นกง อิ๋งเตำ้ จ่อื 414-400 14 ปี

(秦简公) (嬴悼子) ปกี ่อนคริสต์ศักรำช

22 ฉนิ ฮุย่ กง อิ๋งเหรนิ 399-387 12 ปี

(秦惠公) (嬴仁) ปกี ่อนคริสต์ศกั รำช

23 ฉนิ ชูกง อิ๋งชำง 386-385 1 ปี

(秦出公) (嬴昌) ปีก่อนครสิ ตศ์ ักรำช

24 ฉนิ เสยี้ นกง อ๋ิงซือสี 384-362 22 ปี

(秦献公) (嬴师隰) ปกี ่อนคริสต์ศกั รำช

25 ฉินเสี้ยวกง อ๋ิงฉวเี หลียง 361-338 23 ปี

(秦孝公) (嬴渠梁) ปกี อ่ นคริสต์ศกั รำช

129

26 ฉนิ ฮยุ่ เหวินหวงั อง๋ิ ซอ่ื 337-311 26 ปี
3 ปี
(秦惠文 (嬴驷) ปีกอ่ นครสิ ต์ศักรำช 55 ปี
王)
3 วัน
27 ฉนิ อหู่ วัง อิง๋ ต้ัง 310-307 2 ปี

(秦武王) (嬴荡) ปกี ่อนคริสตศ์ ักรำช

28 ฉินเจำเซยี งหวงั อิ๋งเจอ๋ หรือ 306-251

(秦昭襄 อิ๋งจ้ี ปีกอ่ นครสิ ต์ศกั รำช
王)
(嬴则/
稷)

29 ฉินเสยี้ วเหวินหวงั อ๋งิ จู้ 250

(秦孝文 (嬴柱) ปีกอ่ นคริสตศ์ ักรำช
王)

30 ฉินจวงเซยี งหวัง อง๋ิ อ้เี หรินหรือ 249-247

(秦庄襄 อิง๋ จือ๋ ฉู่ ปกี อ่ นคริสต์ศักรำช

王) (嬴异人/

子楚)

130

ยคุ รำชวงศฉ์ นิ (秦 221-207 ปกี ่อนคริสตศ์ กั รำช)

1 ฉินสื่อหวง อง๋ิ เจิง้ 246-221 25 ปี

(秦始皇) (嬴政) ปกี อ่ นคริสต์ศักรำช (ออ๋ งรฐั ฉนิ )

(อ๋องรัฐฉิน) 11 ปี

221-210 (ฮ่องเตร้ ำชวงศ์

ปกี อ่ นคริสต์ศกั รำช ฉิน)

(ฮอ่ งเตร้ ำชวงศ์
ฉิน)

2 ฉินที่ 2 (秦二 อิง๋ หูไห่ 210-207 3 ปี

世) (嬴胡亥) ปกี อ่ นครสิ ต์ศกั รำช

3 ฉินที่ 3 (秦三 อ๋ิงจื่ออิง 207 46 วัน

世) (嬴子婴) ปกี อ่ นคริสตศ์ ักรำช

131

หมำยเหตุ

*ผู้ปกครองรัฐฉินในยุครำชวงศ์โจวตะวันตกมีสถำนะเป็นเพียงเจ้ำเมือง
เล็กๆ ต่อมำพระเจ้ำฉินเซียงกงได้รับกำรแต่งต้ังให้เป็นเจ้ำนครจำก
รำชวงศโ์ จวตะวนั ออก ถือวำ่ เปน็ จุดเริม่ ตน้ ของรัฐฉิน ในตำรำงจึงมีกำรใส่
ลำดับผู้ปกครองของรฐั ฉนิ

** พระเจ้ำฉินจิ้งกงและพระเจ้ำฉินอี๋กงเสด็จสวรรคตก่อนท่ีจะได้ข้ึน
ครองรำชย์ จึงไม่ไดใ้ ส่ลำดบั ผ้ปู กครองของรัฐฉนิ

132

บรรณำนุกรม

หนงั สือ/บทควำม
费正清.(1992).《剑桥中国秦汉史》.北京:
中国社会科学出版社.

仓圣.(2006).《正说中国三百五十帝》.黑
龙江:黑龙江人民出版社.

张分田.(2008).《秦始皇传》.北京:人民出
版社.

李殿元. (2007).《关于焚书坑儒研究的几
个问题》,文史杂志:四川: 四川省人民政
府文史研究馆.

王子今. (2013).《焚书坑儒再议》,光明日
报:北京:光明日报报业集团.

张先义.(2013).《秦始皇暴政和焚书坑儒
被误读千年》.

http://www.epochtimes.com/gb/16/4/12/n7547936.htm/

133

เหล่ำตั๊ง.(2554).หลว่ี ์ซ่ือชุนชวิ บนั ทกึ ประวัตศิ ำสตรฉ์ บับของหลี่ว์ปู้เหวย
มหำอปุ รำชแหง่ แคว้นฉิน.จดหมำยขำ่ วอำศรมสยำม.(113),1-4.

องค์หญิงหลนั เหลียน.(2558).จนิ๋ ซฮี ่องเต้และบุคคลสำคญั ทเ่ี กี่ยวข้อง.
จดหมำยข่ำวอำศรมสยำม.(154),1-4.

องค์หญิงหลันเหลียน .(2558).จำกรัฐฉินสู่จักรวรรดิฉินและสำเหตุแห่ง
กำรล่มสลำย.จดหมำยข่ำวอำศรมสยำม.(155),1-4.

องค์หญิงหลันเหลียน.(2559).เซวยี นไทเฮำ ปรำกฏกำรณ์หงสเ์ หนอื มังกร
ครั้งแรกในประวัตศิ ำสตร์จีน.จดหมำยขำ่ วอำศรมสยำม.(166),1-4.

อรจิรำ.(2556).ตำนำน “นำหยกสมบูรณค์ ืนสู่แควน้ จำ้ ว” (完璧归
赵).จดหมำยขำ่ วอำศรม.(128),3-4.

134

เว็บไซต์
秦 朝 . สบื ค้นเมอ่ื 7 สิงหำคม 2562,จำก 百 度 百
科.https://baike.baidu.com/item/%E7%A7%A6%E6%9C%9D

古藏万一 .商鞅毁誉参半的《垦草
令》.[เวบ็ บล็อก].สบื คน้ จำก https://kknews.cc/history/4evlnmv.html

趣历史.合纵连横的故事介绍 合纵连横
是 什 么 意 思 ? .[เว็บบล็อก].สืบค้นจำก

http://www.qulishi.com/huati/hezonglianheng

蒋栋良.为什么秦国要冒险发动长平之
战?.[เว็บบล็อก].สบื คน้ จำก

http://www.guancha.cn/jiangdongliang/2017_08_29_424826.shtml

看历史网.樊於期读音是什么 樊於期与
桓齮是同一人吗?. [เว็บบล็อก] .สบื ค้นจำก

http://www.seelishi.cn/m/view.php?aid=73738

纵观历史网. 秦灭六国之战经过 揭秘秦
始皇征战风云史. [เวบ็ บล็อก].สืบค้นจำก

http://www.zgls5000.net/qinchao/161802.html

135

简书.赵、魏都与秦接壤,但秦灭六国
时,为什么首先灭韩国?. [เว็บบล็อก] .สืบค้นจำก

https://www.jianshu.com/p/c3957fcc9423

在线汉语字典.皇帝的由来. [เวบ็ บลอ็ ก].สบื คน้ จำก

http://xh.5156edu.com/page/z7277m1494j19702.html

汀滢. 秦朝的三 公九卿制 . [เว็บบลอ็ ก].สบื ค้นจำก

http://www.confucianism.com.cn/html/lishi/2051775.html

Xiaoben. 郡县制. [เวบ็ บล็อก].สบื ค้นจำก

http://www.guoxue.com/?p=7699

敬业福文史. 秦始皇的五个统一:统一
文字、货币、度量衡,还有两个统一是
啥?. [เว็บบล็อก]. สืบคน้ จำก

http://www.sohu.com/a/276931677_99979301

立身国学教育.中兴诗话 270-司马迁《史
记.吕不韦列传》. [เว็บบลอ็ ก]. สบื คน้ จำก

http://www.lishen.net.cn/m/view.php?aid=12526

国学网.《战国策.韩二》27 卷. [เว็บบล็อก].
สบื คน้ จำก http://www.guoxue.com/book/zhanguoce/0027.htm

136

XSY. 考古界共识:秦始皇陵地宫不能挖.
[เวบ็ บล็อก].สบื ค้นจำก http://history.sina.com.cn/bk/gds/2015-04-

21/1525119096.shtml

秦军 (秦国和秦朝军队的简称).สืบคน้ เม่อื
25 กนั ยำยน 2562,จำก 百度百科.

https://baike.baidu.com/item/%E7%A7%A6%E5%86%9B/11938

秦国青铜兵器.สืบค้นเมื่อ 25 กันยำยน 2562,จำก 百度
百科.

https://baike.baidu.com/item/%E7%A7%A6%E5%9B%BD%E9%9D%92%E9
%93%9C%E5%85%B5%E5%99%A8/9384232

先秦书法. 秦杜虎符. [เวบ็ บล็อก].สบื คน้ จำก

http://www.9610.com/xianqin/hufu.htm

中国国家博物馆.阳陵虎符. [เว็บบล็อก].สืบค้นจำก

http://old.chnmuseum.cn/tabid/212/Default.aspx?AntiqueLanguageID=319

137

รูปภำพ

แผนที่รฐั ตำ่ งๆในยคุ ชุนชิว.[รูปภำพ]. สืบคน้ จำก

https://kknews.cc/history/gzakqzl.html

พระเจ้ำจ้ินฮุ่ยกงถูกกองทัพรัฐฉินปิดล้อมในยุทธกำรหำนหยวน.[รูปภำพ].
สบื ค้นจำก https://zhuanlan.zhihu.com/p/33612505

พระเจ้ำฉินมู่กงต้อนรับแม่ทัพทั้งสำมท่ีกลับมำจำกรัฐจ้ิน.[รูปภำพ]. สืบค้น
จำก https://www.haik8.com/o/nyi2t.shtml

กองทัพสกลุ หำน จ้ำวและเวย่ โคน่ ลม้ สกุลจ้ือ.[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

https://kknews.cc/history/xe4ngeq.html

แผนที่รัฐต่ำงๆ ภำยหลังกำรโค่นล้มสกุลจ้ือ.[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

http://n.sinaimg.cn/sinacn/w544h500/20171207/14e2-fypnsin7148162.jpg

กำรฝังขำ้ วเครือ่ งใช้และผู้ติดตำมท่ียงั มชี วี ติ อยู่เพื่อไปรบั ใช้
ผู้ตำย.[รปู ภำพ]. สืบคน้ จำก
https://inews.gtimg.com/newsapp_bt/0/9621893914/1000 (9 สิงหำคม
2562)

ซำงยำง ผปู้ ฏริ ปู ระบบรำชกำรในรัฐฉิน.[รูปภำพ]. สืบคน้ จำก

https://new.qq.com/rain/a/20190818A0CO6C

138

มอบทอง 50 ช่ังให้กบั ผทู้ ่ีสำมำรถยกเสำจำกประตูทิศใตไ้ ปยงั ประตทู ิศ
เหนือ.[รปู ภำพ]. สืบคน้ จำก

https://xw.qq.com/cmsid/20190722A0CGO800

ระบบท่ีนำจง่ิ เถียน.[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

https://kknews.cc/culture/3kqlly.html

กำรประหำรชวี ิตด้วยวิธีหำ้ มำ้ แยกรำ่ ง.[รปู ภำพ]. สืบคน้ จำก

https://kknews.cc/history/3olb4jg.html

แผนที่ยุทธศำสตร์เชื่อมเส้นขวำงประสำนแนวด่ิง.[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

http://www.zgls5000.net/zhouchao/143325.html

ล่นิ เซยี งหรูทวงคืนหยกกลับสูร่ ฐั จ้ำว.[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

https://kknews.cc/history/n5n5aa2.html

กองทัพรฐั จำ้ วถูกซุ่มโจมตียทุ ธกำรฉำงผงิ .[รปู ภำพ]. สืบค้นจำ

https://i1.kknews.cc/SIG=3rda84f/16pn0005q1q98p07p720.jpg

โครงกระดกู ทถี่ ูกฝังหลังยทุ ธกำรฉำงผงิ .[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

https://www.jianshu.com/p/9108d5a50eaa

แผนทีแ่ สดงเสน้ ทำงและช่วงเวลำในกำรปรำบรัฐต่ำงๆ ของรฐั
ฉนิ .[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก http://www.tqxz.com/zgqs_readme.asp?id=3051

จงิ เคอลอบสังหำรจ๋ินซี.[รปู ภำพ]. สบื คน้ จำก

https://www.haik8.com/renwu/JingKe/

139

จ๋นิ ซฮี อ่ งเต้ องค์ปฐมจักรพรรดขิ องจีน.[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

http://www.daoyoupeixun.com/uploadfile/2011-3/84841000681.jpg

แผนผงั ระบบขุนนำงในสมยั รำชวงศฉ์ นิ .[รูปภำพ]. สืบคน้ จำก

http://www.sohu.com/a/301952084_100182082

แผนทแี่ สดงอำณำเขตในสมยั รำชวงศฉ์ ิน.[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

https://i2.kknews.cc/SIG=6eufl3/ctp-vzntr/152143290652750462p60rp.jpg

อุปกรณ์ช่งั ตวงวดั ในสมัยรำชวงศ์ฉิน.[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

https://765news.com/zh-sg/Life/479.html

แผน่ จำรึกพระรำชโองกำรปรับมำตรำชง่ั ตวงวัดเปน็ แบบแผน
เดยี วกัน.[รูปภำพ]. สบื คน้ จำก

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=2680750088635835&set=pcb.2680
785418632302&type=3&theater

เงินตรำในรูปแบบตำ่ งๆ กอ่ นยุครำชวงศ์ฉิน.[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

http://5b0988e595225.cdn.sohucs.com/images/20181121/773406f49a074e7f8
a70046e6ab4ceeb.jpeg

เหรยี ญเงินรำคำครึ่งเหลียงยคุ รำชวงศฉ์ ิน.[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

https://i1.kknews.cc/SIG=9mbg4m/12qq00030s150p995qq4.jpg

แผนท่ีทำงหลวงในสมัยรำชวงศ์ฉิน.[รปู ภำพ]. สบื คน้ จำก

https://inews.gtimg.com/newsapp_bt/0/6525906378/1000

140

ภำพจำลองทำงหลวงสมยั รำชวงศ์ฉนิ .[รูปภำพ]. สืบคน้ จำก

http://www.bgushi.com/wp-content/uploads/2018/09/cd2.jpg

จำรกึ อกั ษรภเู ขำไทซ่ ำน.[รูปภำพ]. สืบคน้ จำก

https://kknews.cc/culture/g58aqvl.html

จำรกึ อักษรภเู ขำอ้ซี ำน.[รูปภำพ]. สบื ค้นจำก

https://kknews.cc/culture/g58aqvl.html

ตัวอยำ่ งอักษรจีน “หมำ่ ” (马 มำ้ ) .[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

http://n.sinaimg.cn/sinacn10116/286/w640h446/20181204/fd4c-
hpinryc2927037.jpg

แผนที่คลองหลิงฉวี.[รปู ภำพ]. สบื คน้ จำก

http://img.lzgd.com.cn/upfile/2018/8/15/10/636699243436491070.jpg

คลองหลิงฉวใี นปจั จุบัน.[รูปภำพ]. สบื ค้นจำก

http://img.lzgd.com.cn/upfile/2018/8/15/10/636699243415743033.jpg

ระบบชลประทำนตเู จียงเย่ียน.[รูปภำพ]. สบื ค้นจำก

http://2.bp.blogspot.com/-
yzWzWt6RG0E/TZkl2Mm13AI/AAAAAAAAAIw/Ot27rsSar8U/s400/dujia
ngyan.jpg

กำแพงของรฐั ตำ่ งๆ ในยคุ ชุนชวิ -จำ้ นกวอ๋ .[รปู ภำพ]. สบื คน้ จำก

http://www.scb-museum.com/chenlie-1-1.asp

แผนทแ่ี นวกำแพงเมืองจีนในสมยั รำชวงศฉ์ นิ .[รปู ภำพ]. สืบคน้ จำก

http://scitech.people.com.cn/n/2015/0529/c1007-27074716.html

141

กำแพงปำตำ๋ หลงิ่ .[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

https://img1.qunarzz.com/travel/d5/1409/25/64ef76b412903221ffffffffc8d65e
ac.jpg_480x360x95_610acf94.jpg

ด่ำนซำนไห่ บริเวณที่เรยี กวำ่ เหล่ำหลงโถว.[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

http://www.mafengwo.cn/poi/5426817.html

ด่ำนเจียอวี้.[รูปภำพ]. สบื ค้นจำก

http://www.xjcti.com/lines/show_158.html

ท้องพระโรงของพระรำชวังเออผังกงแบบจำลอง.[รูปภำพ]. สบื คน้ จำก

http://5b0988e595225.cdn.sohucs.com/images/20181020/e1a09be4f02b49fb9
c9433c82f384114.jpeg

แนวดินทตี่ ้ังทอ้ งพระโรงของพระรำชวัง.[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

http://img.mp.itc.cn/upload/20170406/1bdf0572963c4119834710e4a313ac00
_th.jpeg

ภำพจำลองทอ้ งพระโรงพระรำชวังเออผัง.[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

https://i2.kknews.cc/SIG=1iop3gq/ctp-vzntr/1534382570600r9398482sp.jpg

สุสำนจ๋ินซใี นปัจจุบัน.[รูปภำพ]. สบื คน้ จำก

https://img2.chinadaily.com.cn/images/201910/18/5da958cca310cf3e97a1e8
26.jpeg

แผนท่ีโครงสรำ้ งภำยในสสุ ำน.[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

http://www.52shijing.com/lsjm/80166.html

ภำพจำลองภำยในสสุ ำนจิ๋นซี.[รปู ภำพ]. สืบคน้ จำก

https://pic1.zhimg.com/80/v2-6ba82552bd84a2f10c5080faeb082318_hd.jpg

142

กองทหำรดนิ เผำในหลุมหมำยเลข 1 .[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

http://media2.justluxe.com/articles/terracottawide.jpg

กองทหำรดินเผำในหลมุ หมำยเลข 2 .[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

https://media2.trover.com/T/4ef4eb816e5f2f48f300002f/fixedw_large_2x.jpg

กองทหำรดินเผำในหลุมหมำยเลข 3.[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

https://i2.wp.com/tallypack.com/wp-content/uploads/2018/06/Tallypack-
Xian-China-2018-2296.jpg?resize=960%2C720&ssl=1

หุ่นทหำรรำบแบบตำ่ งๆ.[รปู ภำพ]. สืบคน้ จำก

https://zoeycultureplat.files.wordpress.com/2013/10/7336507_114538694000_
2.jpg?w=487

หุน่ พลธนู.[รปู ภำพ]. สบื คน้ จำก

http://image.thepaper.cn/www/image/8/906/784.jpg

ภำพจำลองหุ่นทหำรเมือ่ ยังมีสี.[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

https://pic4.zhimg.com/80/v2-09ab576ceca6bc1e7f9a24009a2d75a3_hd.jpg

รถศึกในสมยั รำชวงศฉ์ ิน.[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

http://www.jb.mil.cn/yjcz_2226/gbtg/201707/W020170720350835160511.jpg

อำวุธประเภอหอกยำว เกอ จี และเหมำ.[รูปภำพ]. สบื ค้นจำก

http://inews.gtimg.com/newsapp_bt/0/5983678529/1000/0

หุ่นทหำรประจำรถศกึ .[รปู ภำพ]. สืบคน้ จำก

http://tupian.baike.com/a4_58_18_01300565146077154339180287925_jpg.ht
ml

143

ทหำรรำบในสมยั รำชวงศ์ฉิน.[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

http://d.ifengimg.com/q100/img1.ugc.ifeng.com/newugc/20190806/6/wemed
ia/2f591b886c3267a515d9e8736e62fb2d8f5907c1_size47_w360_h480.jpg

ชุดเกรำะสมยั รำชวงศ์ฉิน.[รูปภำพ]. สบื ค้นจำก

http://www.sxsdq.cn/xwzx/tssq/201610/W020161020605760555845.jpg

ธนูสมยั รำชวงศฉ์ ิน.[รปู ภำพ]. สบื ค้นจำก

http://n.sinaimg.cn/sinacn/20171030/a77c-fynhhay8440261.jpg

ดำบตะขอ.[รูปภำพ]. สบื ค้นจำก

https://p1.ssl.qhimg.com/dr/270_500_/t0161a8152ce2aa8abe.jpg?size=400x57
8

หอกยำวประเภท พี.[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

http://www.xzhbmy.com/upLoad/product/month_1507/20150717104532835
8.png

กระบ่ใี นสมัยรำชวงศฉ์ ิน.[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

https://gss3.bdstatic.com/7Po3dSag_xI4khGkpoWK1HF6hhy/baike/w%3D26
8%3Bg%3D0/sign=e2036e620cf41bd5da53eff269e1e6f6/d439b6003af33a8776
4d8953c45c10385343b553.jpg

ทหำรม้ำในสมัยรำชวงศ์ฉิน.[รูปภำพ]. สืบค้นจำก

https://inews.gtimg.com/newsapp_bt/0/133413349/1000

ห่นุ ม้ำและทหำรมำ้ จำกสสุ ำนทหำรดินเผำ.[รปู ภำพ]. สืบค้นจำก

http://www.qinhan.org.cn/images/20055279375589235.jpg


Click to View FlipBook Version