穿越秦朝之史

1

ก

คำนำ

กำรเรียนภำษำตำ่ งประเทศนอกจำกเรียนรดู้ ำ้ นภำษำแล้ว ก็จำเป็น
ทจ่ี ะตอ้ งเรียนรใู้ นด้ำนประวัติศำสตร์หรือวฒั นธรรม เพื่อเพิม่ ควำมรู้
ควำมเข้ำใจของภำษำน้นั ๆ เพมิ่ มำกขน้ึ ประเทศจีนมีประวตั ศิ ำสตร์ที่
ยำวนำนกว่ำ 5000 ปี มหี ลำยรำชวงศ์ที่ปกครองแผ่นดินจีน แต่มีอยู่
รำชวงศห์ นึ่งท่ีปกครองอย่ไู มน่ ำน แต่เปน็ รำชวงศท์ ่สี ร้ำงควำมเป็น
ปึกแผ่นให้กบั แผ่นดินจีนอย่ำงทไี่ ม่เคยปรำกฏมำก่อน มีฮ่องเต้ท่ีทรง
อำนำจ มสี ถำปัตยกรรมขนำดใหญ่อันเป็นท่รี ู้จักมำจนถึงปัจจบุ ัน
รำชวงศ์ท่วี ำ่ นกี้ ค็ ือ “รำชวงศฉ์ ิน” นน่ั เอง

ผูเ้ ขยี นไดน้ ำเสนอเหตกุ ำรณท์ ำงประวตั ิศำสตรด์ ำ้ นตำ่ งๆ ของ
รำชวงศ์ฉินมำเรยี บเรียงตำมลำดับเวลำ (Timeline) พร้อมกบั
รูปภำพท่ีสอดคล้องกับเนอ้ื หำ โดยเนือ้ หำของหนงั สอื เล่มนี้จะเริ่ม
ตงั้ แต่กำรก่อตั้งไปจนถึงกำรล่มสลำยของรำชวงศฉ์ ิน ผู้เขียนหวงั ว่ำ
หนังสือเล่มน้จี ะเปน็ ประโยชน์ต่อผู้ที่สนใจประวตั ศิ ำสตรจ์ ีนและทำให้
ผู้อำ่ นได้เข้ำใจถึงควำมเปน็ มำของรำชวงศฉ์ ินได้ไม่มำกก็นอ้ ย หำกมี
สงิ่ ใดในหนงั สือเล่มน้ผี ิดพลำดประกำรใด ทำงผู้เขียนขออภัยมำ ณ
ทีน่ ้ีด้วย

ณัฐกนั ต์ จตุรวงษ์

ข

สำรบัญ

ตอนท1ี่ ก่อนจะเป็นรำชวงศฉ์ ิน (先秦时期)......................................1
-รัฐฉินในยุคชนุ ชวิ ..............................................................................1
ตอนท2ี่ ปฏิรปู รำชกำร (政治改革)……………………………….……...14
-รฐั ฉินในยคุ จ้ำนกวั๋ ............................................................................15
-กำรปฏริ ปู ของซำงยำง.......................................................................17
ตอนท3ี่ ก้ำวสมู่ หำอำนำจ (走向强国)……………………………..........22
-เชอื่ มเส้นขวำงประสำนเส้นดงิ่ ……………………………………………..….….28
-ยทุ ธกำรฉำงผงิ สงครำมที่นองเลือดท่สี ุดในยุคจ้ำนก๋วั ................................30
-โคน่ ล้มรำชวงศ์โจวตะวนั ออก.............................................................35
-ปรำบกบฏภำยใน............................................................................37
-กบฏเฉงิ เจียว................................................................................37
-กบฏเลำ่ ไอ่...................................................................................38

ค

ตอนท4่ี รวบรวมแผ่นดินจีน (统一天下).......................................41

-พชิ ติ รัฐจำ้ ว...................................................................................43
-พิชติ รฐั หำน..................................................................................45
-พิชิตรัฐเยยี น................................................................................46
-พิชิตรฐั เวย่ …………………………....................................................48
-พชิ ิตรัฐฉ…ู่ ……………………………………………………………….……..49
-พชิ ติ รัฐฉ…ี ……………………………………………………………….……..51
ตอนท5ี่ กำเนดิ รำชวงศ์ฉิน (建立秦朝) .....................................52

ดำ้ นกำรเมืองกำรปกครอง..................................................................55
-ระบบขนุ นำง……………………………………………………………………..55
-ระบบกำรแบง่ เขตปกครอง……………………………………………………..58
ด้ำนเศรษฐกจิ ……………………………………………………………………..61
-ปรับมำตรำชงั่ ตวงวดั เป็นมำตรำฐำนเดยี วกนั (统一度量衡)………..61
-ปรบั เงนิ ตรำให้เปน็ รูปแบบเดียวกนั (统一货币)……………………..64

ง

ดำ้ นคมนำคม....................................................................................66
ด้ำนวัฒนธรรม .................................................................................69
-เขยี นอกั ษรแบบเดียวกัน (书同文) ………….……………………………69
ด้ำนสถำปตั ยกรรม…………………………………………………………………..71
1.สถำปัตยกรรมด้ำนชลประทำน............................................................ 71
-คลองหลงิ ฉวี (灵渠)……………………………………………………….…71
-ระบบชลประทำนตเู จยี งเยย่ี น (都江堰)…………………………………...74
2.สถำปตั ยกรรมด้ำนกำรปกครอง………………………………………………….76
-กำแพงเมอื งจนี (长城)………………………………………………….……76
-พระรำชวงั เออผงั กง (阿房宫)……………………..………………….….81
-สสุ ำนจนิ๋ ซีและกองทหำรดินเผำ (秦始皇陵兵马俑)…….………..84
ด้ำนกำรทหำร……………………………………………………………….………90
-ประเภทของทหำรในกองทพั รำชวงศ์ฉิน................................................91
-เหลำ่ ทหำรรถศึก (车兵)……………………………………………….…...91
-เหลำ่ ทหำรรำบ (步兵)………………………………………………..……..93

จ

-เหลำ่ ทหำรมำ้ (骑兵)……………………………………………………..….96
-เหลำ่ ทหำรเรือ (水兵)…………………………………………………........98
-กำรระดมพล.................................................................................100
เผำตำรำฝงั บัณฑติ (焚书坑儒)……………………………..…………...103
วำระสดุ ทำ้ ยของฮ่องเต้ผยู้ ่ิงใหญ…่ ……………………..……………….…......109
รฐั ประหำรทซ่ี ำชวิ (沙丘之变)…………………………..……….…......110
ตอนที6่ กลียุคท่ัวแผ่นดนิ (天下大乱)…………………..……….….….111
-จำ้ วเกำกมุ อำนำจ…………………………………………………….……….….112
-กำรจลำจลท่ีหมบู่ ำ้ นตำ้ เจอ๋ (大泽乡起义)……………………..…….113
-ฟนื้ ฟรู ัฐทง้ั หก…………………………………………………………….….….115
-รำชวงศฉ์ นิ ลม่ สลำย........................................................................117
ปจั จยั สคู่ วำมรงุ่ เรอื งของรฐั ฉินและรำชวงศ์ฉนิ …………….……………….……122
ปจั จยั สู่กำรล่มสลำยของรำชวงศฉ์ ิน……………………………....……….…….123
รำยพระนำมผปู้ กครองรำชวงศฉ์ ิน........................................................124
บรรณำนุกรม..................................................................................132

ข

ตอนท1่ี
“กอ่ นจะเป็นรำชวงศ์ฉนิ ”

先秦时期

1

รัฐฉินในยุคชุนชิว

ในทำงประวตั ศิ ำสตร์กล่ำวว่ำ บรรพบรุ ุษของสกุลอิ๋ง
และผู้ปกครองรัฐฉนิ คอื ป๋ออี้ (伯益 ไม่ทรำบแน่ชัด-รำว
1973 ปกี อ่ นคริสตศ์ กั รำช) ปอ๋ อีม้ สี ่วนร่วมในกำรจัดกำร
อทุ กภัยรว่ มกับอวี่ (禹 2123-2055 ปีกอ่ นครสิ ตศ์ ักรำช)

ปฐมกษตั รยิ ์แหง่ รำชวงศเ์ ซีย่ (夏朝 รำว 2070-1600 ปี
กอ่ นครสิ ต์ศักรำช) และภำยหลงั ปอ๋ อ้ไี ด้รับพระรำชทำนท่ีดิน
และนำมสกุลอ๋งิ มำจำกพระเจำ้ ซุน่ ( 舜 ) กษัตริย์ในตำนำนของ

จีน ตอ่ มำในสมัยรำชวงศโ์ จวตะวันตก ( 西 周 1122-

1046 ปกี อ่ นคริสต์ศกั รำช) เฟยจื่อ (非子 ไม่ทรำบแน่ชดั -
858 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ซึ่งเปน็ ลูกหลำนของป๋ออี้ เป็นผทู้ ี่มี
ควำมสำมำรถในกำรขม่ี ำ้ และดำรงตำแหน่งเปน็ ผดู้ ูแลม้ำใน
กองทพั ของรำชวงศโ์ จว พระเจ้ำโจวเสยี้ วหวัง ( 周 孝 王
960-896 ปีก่อนคริสต์ศกั รำช) ทรงพระรำชทำนนำมสกุลอง๋ิ
( 嬴 ) และทดี่ นิ บริเวณทีเ่ รียกวำ่ ฉนิ ( 秦 ปัจจุบันอยทู่ ี่เมอื ง

เทียนสุ่ย (天水) มณฑลกำนซู่ (甘肃))ใหก้ บั เฟยจื่อและ
ปกครองนครฉินนับต้ังแตน่ ้ันมำ

2

คร้ันถึง 771 ปีก่อนคริสต์ศักรำช เจ้ำนครเซิน (申) ร่วมมือ
กับเจ้ำนครเจิง (缯/鄫) และชนเผ่ำเฉวี่ยนหรง (犬戎) บุก
ปล้นสะดมกรุงเฮ่ำจิง (镐京 ปัจจุบันคือเมืองซีอัน (西安) มณฑล
ส่ำนซี (陕西)) เมืองหลวงของรำชวงศ์โจวตะวันตก พระเจ้ำโจวโยว
หวัง (周幽王 795-771 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ถูกปลงพระชนม์
สวรรคต รำชวงศ์โจวตะวันตกล่มสลำย ขณะนั้นพระเจ้ำฉินเซียงกง (秦
襄公 ไม่ทรำบแน่ชัด-766 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) เจ้ำนครฉินได้นำทัพ
ปรำบข้ำศึกและกอบกู้รำชวงศ์โจวได้สำเร็จ จำกน้ันอัญเชิญพระเจ้ำโจวผิง
หวัง (周平王 ไม่ทรำบแน่ชัด-720ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ขึ้น
ครองรำชย์ และสถำปนำรำชวงศ์โจวตะวันออก (东周 770-256 ปี
ก่อนคริสต์ศักรำช) ย้ำยเมืองหลวงไปยังเมืองลั่วอี้ (洛邑 ปัจจุบันคือ
เมืองลั่วหยำง (洛阳) มณฑลเหอหนำน (河南)) ซ่ึงอยู่ทำง
ตะวันออก ด้วยควำมดีควำมชอบของฉินเซียงกง พระองค์จึงโปรดเกล้ำฯ
แต่งต้ังให้เป็นเจ้ำนคร (诸侯) มีอำนำจปกครองนครฉิน และต่อมำ
นครฉินก็พัฒนำเป็นรัฐฉิน นักประวัติศำสตร์จีนต่ำงเห็นว่ำรัชสมัยของพระ
เจ้ำฉนิ เซียงกงเปน็ ต้นกำเนดิ ของรัฐฉินท่ีแท้จริง

3

หลังยคุ ของฉินเซียงกง รฐั ฉินทำสงครำมขยำยดินแดนโดยรบกับ
ชนเผ่ำซีหรง ( 西 戎 ) ชนเผ่ำเรร่ ่อนในทำงตะวันตกของจีนในสมัย
โบรำณ แต่ในสำยตำของรัฐอ่ืนๆท่ีอยู่ทำงตะวันออกน้ันมองวำ่ รัฐฉินเปน็
เพยี งรฐั เลก็ ๆ ทล่ี ้ำหลงั และป่ำเถอ่ื น ดังนน้ั กำรทำสงครำมขยำยอำณำเขต
ของรัฐฉนิ จงึ ไมส่ ง่ ผลกระทบใดๆ ต่อกำรเมอื งหรอื ควำมม่นั คงของรัฐอื่นๆ
ในทำงตะวันออก

แผนทรี่ ัฐต่ำงๆในยุคชุนชิว

4

659 ปีก่อนคริสต์ศักรำช พระเจ้ำฉินมู่กง (秦穆公 ไม่
ทรำบแนช่ ดั -621 ปกี อ่ นคริสตศ์ กั รำช) ข้ึนครองรำชย์ พระองค์เห็นว่ำรัฐ
ฉนิ ยังไม่มปี รำชญ์หรือขุนนำงที่มีควำมสำมำรถเป็นของตนเองเหมือนกับรัฐ
อื่นๆ จึงไม่สำมำรถบริหำรให้เกิดประสิทธิภำพได้ดีพอ ดังน้ันพระองค์จึง
รับขุนนำงท่ีมีควำมสำมำรถจำกรัฐต่ำงๆ หรือขุนนำงที่มีควำมสำมำรถแต่มี
ชำติกำเนิดต่ำ พระองค์ได้ขุนนำงท่ีมีควำมสำมำรถหลำยคนที่เก่งท้ังบุ๋น
และบู๊มำรับใช้ เช่น ไป๋หล่ีซี (百里奚 รำว 726-621 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) เจี่ยนซู (蹇叔 รำว 690-610 ปีก่อนคริสต์ศักรำช)
โหยวอวี๋ (由余) พีเป้ำ (丕豹) กงซุนจือ (公孙支) เป็นต้น
ในด้ำนกำรปกครองนน้ั ฉนิ มูก่ งได้ใชอ้ ำนำจและควำมเมตตำควบคู่กันไปใน
กำรบริหำรบ้ำนเมือง ตัวอย่ำงกำรใช้ควำมเมตตำต่อผู้อื่นของฉินมู่กง เช่น
กำรผูกมติ รกับชนเผ่ำซหี รงทอี่ ยู่ทำงตะวันตกของรัฐฉิน ชนเผ่ำเหล่ำนั้นได้มี
โอกำสรบั ใช้รฐั ฉนิ ทำใหห้ ลำยๆชนเผ่ำยกย่องพระองค์เป็นประมุขของเผ่ำ
ตน ส่งผลให้รัฐฉินสำมำรถขยำยดินแดนไปทำงตะวันตกได้โดยท่ีไม่ต้อง
เสียเลอื ดเน้ือ

5

นอกจำกน้ีพระองค์ยังผูกมิตรกับรัฐจิ้น (晋) ในรัชสมัยของ
พระเจ้ำจิ้นเส้ียนกง (晋献公 ไม่ทรำบแน่ชัด-651 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) รัฐจิ้นในขณะนั้นเป็น1ในรัฐมหำอำนำจแห่งยุคชุนชิว
พระองค์ได้ยกพระธิดำให้กับฉินมู่กง และฉินมู่กงก็ได้ยกพระธิดำของตน
ใหก้ บั พระโอรสของจ้ินเสย้ี นกงเช่นกนั ในชว่ งเวลำน้ีถกู เรียกว่ำ “มิตรภำพ
แห่งฉนิ และจิน้ ” (秦晋之好)

651 ปีก่อนคริสต์ศักรำช เกิดปัญหำภำยในรัฐจิ้น เมื่อองค์ชำย
ฉงเอ่อร์ (重耳 698-627 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) และองค์ชำยอี๋อู๋
(夷吾 794-762 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ถูกกล่ำวหำว่ำเป็นผู้ร้ำยใน
กำรลอบสงั หำรพระเจำ้ จิน้ เส้ียนกงด้วยผลไม้พิษตำมแผนของพระสนมหลีจี
(骊姬 ไม่ทรำบแน่ชัด-651 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) องค์ชำยฉงเอ่อร์
หนไี ปยังรัฐฉี (齐) ส่วนองค์ชำยอี๋อู๋หนีมำยังรัฐฉินและสัญญำกับฉินมู่กง
ว่ำหำกกลับไปครองบัลลังก์ที่รัฐจิ้นได้ จะยกหัวเมือง 5 แห่งของตนให้รัฐ
ฉิน ต่อมำองค์ชำยอ้ีอู๋พร้อมกับกำลังสนับสนุนของรัฐฉินปรำบสนมหลีจีกับ
ผูส้ นับสนุนได้สำเร็จ จึงขึ้นครองรำชย์เป็นพระเจ้ำจ้ินฮุ่ยกง (晋惠公)
ทว่ำจิ้นฮุ่ยกงนั้นผิดสัญญำกับรัฐฉิน พระเจ้ำฉินมู่กงทรงกร้ิวมำกแต่ก็ไม่
สำมำรถเอำควำมอะไรได้ เนือ่ งจำกเห็นแกพ่ ระธดิ ำของตนซึ่งเป็นญำติของ
พระเจำ้ จิ้นฮุ่ยกง

6

647 ปีกอ่ นคริสตศ์ ักรำช รัฐจิ้นเกิดภัยแลง้ ผ้คู นขำดแคลน
อำหำร รฐั ฉินจึงส่งเสบยี งอำหำรและเคร่ืองมือกำรเกษตรไปช่วยเหลือตำม
คำขอ จนกระท่ังรัฐจ้ินสำมำรถฟืน้ ตวั กลบั มำได้ดังเดิม

646 ปีกอ่ นคริสตศ์ กั รำช รัฐฉินเกดิ ภัยแล้ง ทำงรฐั ฉินสง่ ทูตไป
ขอควำมชว่ ยเหลือจำกรฐั จ้ิน ทวำ่ ทำงรฐั จ้ินนอกจำกจะไมส่ ง่ เสบียงอำหำรมำ
ช่วยเหลอื แล้ว ยังส่งกองทัพมำเพือ่ ทำลำยรัฐฉินอกี โดยท่พี ระเจ้ำจ้ินฮยุ่ กง
มไิ ด้ฟงั คำทลู ของเหล่ำขนุ นำง เม่ือฉนิ มู่กงทรำบควำมก็ทรงกรว้ิ มำกจงึ นำ
ทพั ออกรบด้วยพระองค์เองกบั รัฐจิ้นในยทุ ธกำรหำนหยวน (韩原之
战 ปจั จุบันคือเมอื งเวย่ หนำน (渭南) มณฑลสำ่ นซ)ี ในกำรรบนั้น
พระเจ้ำฉินมกู่ งถูกกองทัพรัฐจ้ินลอ้ มโจมตจี วนจะพำ่ ยแพ้ ตอ่ มำได้รบั ควำม
ช่วยเหลอื จำกชนเผ่ำซำนหรงท่พี ระองคไ์ ด้ไปผูกมติ รเอำไว้ ทำให้กองทัพ
รัฐฉินกบั ชนเผำ่ ซำนหรงสำมำรถตีกองทพั รฐั จ้ินจนแตกพำ่ ย ตอ่ มำพระเจำ้
จน้ิ ฮุย่ กงถูกจับเป็นเชลย จำกน้ันรฐั ฉนิ จึงผนวกหัวเมอื ง 5 แหง่ ในกำร
ครอบครองของรัฐจนิ้ ตำมที่พระเจ้ำจิน้ ฮ่ยุ กงจะมอบให้ ภำยหลังจ้ินฮยุ่ กง
ถูกปล่อยตวั กลบั ด้วยกำรช่วยเหลือของรัฐเหลยี ง (梁) ซึง่ เปน็ รัฐบ้ำนเกดิ
ของพระมำรดำในพระเจ้ำจ้ินฮ่ยุ กง

7

พระเจำ้ จิ้นฮุ่ยกงถูกกองทัพรฐั ฉินปิดลอ้ มในยทุ ธกำรหำนหยวน

641 ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉินทำลำยรัฐเหลียงและผนวกเข้ำ
เป็นส่วนหน่ึงของรัฐฉิน เม่ือฉินมู่กงทรำบว่ำองค์ชำยฉงเอ่อร์หลบหนีจำก
กำรลอบสังหำรของจ้ินฮุ่ยกงได้และพำนักอยู่ท่ีรัฐฉู่ (楚) พระองค์จึง
สนับสนุนองค์ชำยฉงเอ่อร์จนล้มล้ำงพระเจ้ำจ้ินหวยกง (晋怀公
655-636ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ท่ีข้ึนครองรำชย์ต่อจำกจิ้นฮุ่ยกงได้
จำกนั้นองค์ชำยฉงเอ่อร์ก็ปรำบดำภิเษกเป็นพระเจ้ำจิ้นเหวินกง (晋文
公) และรื้อฟื้นควำมสัมพันธ์กับรัฐฉิน ภำยใต้กำรปกครองของจิ้นเหวิ
นกง รัฐจิ้นพัฒนำไปอย่ำงรวดเร็วและก้ำวข้ึนมำเป็นมหำอำนำจแห่งยุคชุน
ชิว ฉินมู่กงที่เฝ้ำดูรัฐจ้ินมำตลอดน้ันไม่กล้ำนำกำลังเข้ำตีรัฐจิ้น จึงได้แต่รอ
โอกำสอนั ดเี พ่ือจะขยำยดินแดนของตน

8

627 ปีก่อนคริสต์ศักรำช จ้ินเหวินกงสวรรคต พระเจ้ำจ้ินเซียง
กง (晋襄公 ไม่ทรำบแน่ชัด-621 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ข้ึน
ครองรำชย์ พระเจ้ำฉินมู่กงทรำบว่ำจ้ินเซียงกงไม่ได้เก่งกำจเหมือนพระ
บดิ ำ จึงถือโอกำสน้ียกทพั บุกรัฐจ้นิ ทว่ำพระเจำ้ จ้ินเซียงกงทรำบกำรบุกของ
รัฐฉินก่อนจึงเอำชนะกองทัพรัฐฉินได้ในยุทธกำรเสียวซำน (崤山之
战 ปัจจุบันอยู่ในอำเภอล่ัวหนิง (洛宁) มณฑลเหอหนำน) ไป๋อี๋ปิ่ง
(白乙丙) เม่ิงหมิงซ่ือ (孟明视) และซีฉ่ีซู่ (西乞术)
สำมแม่ทัพแห่งรัฐฉินถูกจับเป็นเชลย ต่อมำแม่ทัพทั้งสำมจึงถูกปล่อยกลับ
รัฐฉนิ กลำ่ วกันว่ำตอนท่ีพระองค์ออกมำรับแม่ทัพท้ังสำมด้วยพระองค์เอง
พร้อมกับขอโทษแมท่ ัพท้ังสำมที่ต้องถูกจับเป็นเชลยและกอดคอร้องไห้กัน
ท้ังหมด แสดงให้เห็นถึงควำมสัมพันธ์ระหว่ำงเจ้ำนำยกับลูกน้องที่ใกล้ชิด
กันอยำ่ งมำก

พระเจ้ำฉินมู่กงต้อนรับแม่ทัพทงั้ สำมทก่ี ลบั มำจำกรฐั จน้ิ

9

624 ปีกอ่ นคริสต์ศักรำช ฉินมู่กงนำทัพด้วยพระองค์เองโจมตี
รัฐจ้ินจนชนะ ลำ้ งแค้นควำมพำ่ ยแพเ้ มอื่ คร้ังยุทธกำรเสียวซำนได้สำเร็จ
ช่อื เสียงของพระเจำ้ ฉินมกู่ งกลำยเป็นทีร่ ู้จกั ของรัฐต่ำงๆ ในทำงตะวนั ออก
ของจีน และดว้ ยกำรแนะนำของโหยวอว๋ี ทำใหร้ ัฐฉนิ ขยำยดินแดนไปทำง
ตะวันตกได้มำกขึ้น ปตี ่อมำรัฐฉินกลำยเปน็ รฐั มหำอำนำจ และพระองค์ก็
ประกำศตนเป็นมหำรำช (霸主) แหง่ ยุคชุนชิวแต่เพยี งผู้เดียว

621 ปีก่อนคริสต์ศกั รำช พระเจ้ำฉนิ มู่กงสวรรคต อำนำจของ
รัฐฉินกเ็ ริม่ ส่นั คลอน และยังตอ้ งทำสงครำมกบั รฐั จนิ้ ทำเพ่ือชิงควำมเป็น
ใหญ่อยู่หลำยคร้ัง โดยมียทุ ธกำรท่สี ำคญั ดังน้ี

1. ยุทธกำรหมำซุ่ย (麻隧之战 578 ปกี ่อนคริสต์ศักรำช)
ในรัชสมัยพระเจ้ำฉนิ หวนกง ( 秦 桓 公 ไมท่ รำบแน่ชัด-
577 ปกี อ่ นครสิ ต์ศักรำช) รฐั จ้นิ ร่วมมือกับรฐั ต่ำงๆอกี 8 รัฐ
ไดแ้ ก่ รฐั ฉี รัฐซ่ง (宋) รัฐเว่ย (卫) รัฐหลู่ (鲁) รฐั เจ้ิง
(郑) รัฐเฉำ (曹) รฐั จู (邾) และรฐั เถงิ (滕) เพอื่ โจมตี
รฐั ฉิน ทัง้ สองฝ่ำยรบกันท่ีเมืองหมำซยุ่ ( 麻 隧 ปจั จุบันคือ
เมืองจิงหยำง ( 泾 阳 ) มณฑลส่ำนซี) รัฐฉินพ่ำยแพ้และเสีย
กำลังพลไปมำกมำย ศกึ คร้งั น้ีนับเปน็ ควำมพ่ำยแพ้ครั้งใหญท่ ี่สุด
นับตง้ั แต่กำรสถำปนำรัฐฉิน

10

2.ยุทธกำรเมืองล่ี (栎之战 562 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พระเจ้ำฉู่ก้ง
หวงั (楚共王 600-560 ปกี ่อนคริสต์ศักรำช) แห่งรัฐฉู่นำทัพบุกตี
รัฐเจิ้ง และขอกำลังสนับสนุนจำกรัฐฉิน ทำงรัฐฉินจึงส่งกำลังไปช่วยรัฐฉู่
ทว่ำพระเจ้ำเจิ้งเจี่ยนกง (郑简公 570-530 ปีก่อนคริสต์ศักรำช)
แห่งรัฐเจิ้งหักหลังรัฐจ้ินและเข้ำเป็นพันธมิตรกับรัฐฉู่ ต่อมำรัฐฉู่กับรัฐเจิ้ง
เข้ำตีรัฐซ่ง รัฐพันธมิตรของรัฐจ้ิน รัฐฉินจึงส่งกำลังไปช่วยรัฐฉู่และเจิ้งรบ
กับรัฐจ้ินที่เมืองลี่ (栎 ปัจจุบันคือเมืองหย่งจี้ (永济) มณฑลซำนซี
กองทัพพันธมติ รฉิน-ฉ่-ู เจงิ้ ได้รบั ชัยชนะ

3.ยุทธกำรเชียนเหยียน (迁延之战 559 ปีก่อนคริสต์ศักรำช)
พระเจ้ำจิ้นเต้ำกง (晋悼公 586-558 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ส่งขุน
นำงออกไปยังรัฐต่ำงๆ เพื่อรวมกำลังมำทำลำยรัฐฉิน โดยรวมกำลังจำกรัฐ
ต่ำงๆ อีก 12 รัฐ ได้แก่ รัฐฉี รัฐหลู่ รัฐซ่ง รัฐเว่ย รัฐเจ้ิง รัฐเฉำ รัฐจู
รัฐเถิง รัฐเซวีย (薛) รัฐจวี่ (莒) รัฐฉี่ (杞) และรัฐหนี (郳)
ขณะที่กองทัพพันธมิตร 12 รัฐตั้งทัพอยู่ตรงแม่น้ำจิงเหอ (泾河
ปัจจุบันอยู่ในมณฑลส่ำนซี) กองทัพรัฐฉินได้วำงยำพิษในแม่น้ำ ทำให้
ทหำรในกองทัพพันธมิตรของรัฐจิ้นบำดเจ็บล้มตำยไปมำกจนต้องยกทัพ
กลับไป

11

558 ปีก่อนคริสต์ศักรำช หลังพระเจ้ำจิ้นเต้ำกงสวรรคต รัฐฉิน
กับจิ้นต้องกำรยุติสงครำมท่ียืดย้ือมำอย่ำงยำวนำน จึงเร่ิมกำรเจรจำสันติ
ระหว่ำงพระเจ้ำจิ้นผิงกง (晋平公 ไม่ทรำบแน่ชัด-532 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) แห่งรัฐจ้ิน และพระเจ้ำฉินจิ่งกง (秦景公 ไม่ทรำบ
แน่ชดั -537 ปีกอ่ นครสิ ต์ศักรำช) แห่งรัฐฉิน ท้ังสองรัฐจึงเป็นพันธมิตร
กันนับต้ังแต่นั้น

506 ปีก่อนคริสต์ศักรำช พระเจ้ำเหอลว๋ี (阖闾 537-
496 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) แห่งรัฐอู๋ (吴) กำลังขยำยแสนยำนุภำพของ
รัฐตนให้เป็นมหำอำนำจ โดยมีขุนนำงที่สำคัญอย่ำงซุนอู่ (孙武 รำว
545-470 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) หรืออีกชื่อหนึ่งคือซุนวู อู๋จื่อซวี (伍
子胥 559-484 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ป๋อผี่ (伯嚭 ไม่ทรำบแน่
ชัด-473 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) คอยรับใช้ นอกจำกน้ียังร่วมมือกับรัฐถัง
(唐) และรัฐไช่ (蔡) ซ่ึงเป็นรัฐบริวำรของรัฐฉู่ในกำรโจมตีรัฐฉู่ ด้วย
กำรวำงแผนรบท่ีผิดพลำดและควำมไม่เป็นหนึ่งเดียวของกองทัพรัฐฉู่ ทำ
ให้กองทัพรฐั อู๋และพนั ธมิตรทมี่ ีกำลังน้อยกว่ำสำมำรถรบชนะกองทัพรัฐฉู่ท่ี
มีกำลังมำกกว่ำ กองทัพรัฐอู๋ยังบุกยึดนครหยิ่ง (郢 ปัจจุบันอยู่ในอำเภอ
เจยี งหลงิ (江陵) มณฑลหเู ปย่ (湖北)) เมืองหลวงของรัฐฉูไ่ ดอ้ ีก

12

เซินเป่ำซวี (申包胥) เสนำบดีรัฐฉู่จึงเดินทำงไปขอควำม
ช่วยเหลือจำกพระเจ้ำฉินอำยกง (秦哀公 ไม่ทรำบแน่ชัด-501 ปี
ก่อนคริสต์ศักรำช) แห่งรัฐฉิน หลังจำกได้กำลังจำกรัฐฉินมำแล้วก็ตีทัพ
รัฐอ๋จู นแตกพำ่ ยและถอยทพั กลบั ทนั ที สว่ นรฐั ฉ่สู ำมำรถฟ้ืนตัวข้ึนมำได้ด้วย
ควำมช่วยเหลอื ของรฐั ฉิน

455-453 ปีก่อนคริสต์ศักรำช เกิดกำรรบกันระหว่ำงขุนนำง
สกุลจื้อ (智) สกุลหำน (韩) สกุลจ้ำว (赵) และสกุลเว่ย (魏)
ในรัฐจ้ิน โดยสกุลจ้ือร่วมมือกับสกุลหำนกับเว่ยในกำรปิดล้อมเมืองจ้ิน
หยำง (晋阳 ปัจจุบันคือเมืองไท่หยวน (太原) มณฑลซำนซี) ของ
สกุลจ้ำว หลังจำกนั้นจ้ำวเซียงจ่ือ (赵襄子 ไม่ทรำบแน่ชัด-425 ปี
ก่อนคริสต์ศักรำช) ผู้นำตระกูลจ้ำวได้ติดต่อเป็นพันธมิตรกับสกุลหำน
และเว่ยอย่ำงลับๆ และปล่อยน้ำท่วมค่ำยทหำรของสกุลจ้ือ จ้ือป๋อ (智
伯 506–453 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) หรือสวินเหยำ (荀瑶) คนใน
สกุลจื้อกว่ำ 200 คนถูกสังหำรจนส้ิน เหตุกำรณ์นี้เป็นส่วนหนึ่งท่ีนัก
ประวัติศำสตร์จีนมักยกมำเพ่ืออ้ำงอิงถึงกำรเข้ำสู่ยุคจ้ำนก๋ัว (战国
475-221 ปกี ่อนครสิ ต์ศกั รำช )

13

กองทัพสกุลหำน จำ้ วและเว่ยโค่นลม้ สกลุ จื้อ
แผนทรี่ ัฐต่ำงๆ ภำยหลงั กำรโค่นลม้ สกุลจ้อื

14

15

รฐั ฉินในยุคจ้ำนกั๋ว
ในช่วง 419-408 ปีก่อนคริสต์ศักรำช เป็นยุคท่ีรัฐฉินเส่ือม

อำนำจลง ส่วนรัฐต่ำงๆในทำงตะวันออกกลับเจริญรุ่งเรืองขึ้นเร่ือยๆ
ดังเช่นรัฐเว่ย มีกำรปฏิรูประบบรำชกำรตำมแนวคิดของหลี่คุย (李悝
455-395 ปีกอ่ นครสิ ต์ศักรำช) ประกอบกบั มีนักกำรทหำรและแม่ทัพคน
สำคญั อย่ำงอู๋ฉ่ี (吴起 440-381 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ทำให้รัฐเว่ย
เจรญิ รุ่งเรืองเป็นอยำ่ งมำก

403 ปกี อ่ นครสิ ตศ์ ักรำช รัฐหำน (韩) รัฐจ้ำว (赵) และ
รฐั เว่ย ( 魏 ) 3 รฐั ใหมท่ แ่ี ยกตัวออกมำจำกรัฐจ้ินได้รับกำรแตง่ ต้ังเป็น
เจำ้ นคร จำกรำชวงศ์โจวตะวันออก และกลำยเปน็ 1 ใน 7 รฐั ท่ีเขม้ แขง็
ทส่ี ดุ แห่งยุค ได้แก่ รฐั หำน รัฐจ้ำว รัฐเว่ย รัฐฉี รัฐฉู่ รัฐฉนิ และรัฐเยยี น
(燕) รัฐท้ัง 7 มสี มญำนำมวำ่ “เจด็ ผยู้ ิง่ ใหญแ่ ห่งยคุ จ้ำนกว๋ั ” (战国
七雄)

16

384 ปีก่อนคริสต์ศักรำช ในรัชสมัยของพระเจ้ำฉินเส้ียนกง (秦
献公 424-362 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พระองค์ได้ทำกำรปฏิรูปรัฐ
ฉินที่เส่ือมโทรมให้กลับมำเข้มแข็งอีกครั้ง เช่น ยกเลิกระบบกำรฝัง
ผู้ติดตำม (殉葬制度) เป็นกำรฝังผู้ท่ีมีชีวิตอยู่เพื่อตำมไปรับใช้
ผตู้ ำย ซึ่งระบบนป้ี ระกำศใช้ในรัฐฉนิ ยำวนำนกว่ำ300ปี หรือกำรย้ำยเมือง
หลวงไปทำงตะวันออก จำกเมืองยง (雍 ปัจจุบันคือเมืองเป่ำจี (宝
鸡) มณฑลส่ำนซี) ท่ีอยู่ทำงตะวันออก ไปยังเมืองลี่หยำง (栎阳
ปัจจุบันอยู่ในเมืองซีอัน (西安) มณฑลส่ำนซี) เพ่ือให้สะดวกต่อ
กำรคำ้ ขำย ทำใหเ้ ศรษฐกจิ ของรฐั ฉนิ กลับมำรงุ่ เรอื งอีกครง้ั

กำรฝงั ข้ำวเครื่องใช้และผู้ติดตำมทยี่ ังมีชวี ิตอยูเ่ พือ่ ไปรบั ใช้ผู้ตำย

17

กำรปฏิรูปของซำงยำง (商鞅变法)

ในช่วง 362 ปีกอ่ นครสิ ต์ศกั รำช พระเจำ้ ฉินเส้ียวกง (秦孝

公 381-338 ปกี ่อนคริสต์ศกั รำช) ขน้ึ ครองรำชย์ต่อจำกพระเจ้ำฉนิ
เสย้ี นกง ทรงมีพระปณิธำนแรงกลำ้ ทจี่ ะทำใหร้ ัฐฉินกลับมำยง่ิ ใหญอ่ กี ครั้ง
เหมอื นในรชั สมัยของพระเจ้ำฉินมกู่ ง จนกระทงั่ พระองค์ได้พบกับซำงยำง
(商鞅 392-338 ปีก่อนครสิ ตศ์ ักรำช) นักกฏหมำยจำกรฐั เว่ย ซำง
ยำงเสนอแนวทำงกำรปฏิรูปของตนจนเปน็ ทสี่ นพระทัยของพระองค์

359 ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉินประกำศใช้ “คำสั่งหักร้ำงถำง
พง”(垦草令) มีเนื้อหำสำคัญคือสนับสนุนให้ประชำชนบุกเบิกท่ีดิน
เพื่อทำไร่นำ ส่งเสริมกำรค้ำ ลดอำนำจของชนช้ันสูง ก่อนท่ีเขำจะ
ประกำศใช้กฏหมำย เขำได้ทำให้ผู้คนได้เห็นถึงควำมเด็ดขำดของ
กฏหมำยดังท่ีเคยทำมำในกำรปฏิรูปท่ีรัฐเว่ย โดยได้ออกประกำศว่ำ
“ผู้ใดสำมำรถยกเสำไมส้ ูง 3 จำ้ ง (丈 ประมำณ 10 เมตร) จำกประตู
เมืองทิศใต้ไปยังประตูเมืองทิศเหนือ จะได้รับรำงวัลเป็นทองคำ 10
ชั่ง ” แรกๆ ก็ไม่มีใครเชื่อ แต่เม่ือประกำศว่ำจะเพิ่มเงินรำงวัลเป็น
ทองคำ 50 ชั่ง ก็มีชำวบ้ำนคนหนึ่งทำได้ และได้รับทองคำ 50 ชั่งเป็น
รำงวลั จรงิ ๆ

18

ซำงยำง ผู้ปฏิรปู ระบบรำชกำรในรัฐฉิน

มอบทอง 50 ชงั่ ใหก้ บั ผทู้ ี่สำมำรถ
ยกเสำจำกประตูทศิ ใตไ้ ปยังประตทู ิศเหนอื

19

356 ปกี อ่ นครสิ ต์ศกั รำช เม่ือกำรประกำศใชค้ ำส่ังหกั ร้ำงถำง
พงเป็นไปไดด้ ้วยดี ซำงยำงจึงไดร้ บั กำรแต่งตัง้ เป็นเสนำบดีฝ่ำยขวำ (左
庶 长 ) และดำเนนิ กำรปฏิรูปครงั้ ที่1 ในรฐั ฉิน มีใจควำมสำคญั คอื
ยกเลิกระบบสบื ทอดตำแหน่งรำชกำร (世卿世禄制) ของขุนนำง
ให้รำงวลั กบั ทหำรที่สร้ำงผลงำนในสนำมรบ ส่งเสริมกำรค้ำขำย และให้
รำงวลั กบั ประชำชนที่มีผลิตผลจำนวนมำกเพอื่ เปน็ แรงจูงใจสำหรบั กำรผลิต

350 ปกี อ่ นครสิ ต์ศักรำช ซำงยำงได้ดำเนินกำรปฏิรูปเปน็ คร้ังท่ี
2 คอื ยกเลกิ ระบบท่ีนำจ่งิ เถียน (井田制) ซ่งึ เป็นระบบท่ีนำที่ใช้มำ
ต้งั แตส่ มยั โบรำณ โดยแบ่งท่ีดินเปน็ 9 สว่ น ส่วนละ 100 ไร่ มคี คู ลอง
ไหลผำ่ นตลอดคลำ้ ยกบั ตวั อกั ษรจีน คำว่ำ “จิง่ ” (井 บอ่ นำ้ ) โดยท่ีดิน
8 สว่ นจะเป็นที่ดินเพำะปลูกของชำวบำ้ น และอีก 1 ท่ซี ึ่งอยตู่ รงกลำงเป็น
พื้นทเ่ี พำะปลูกส่วนรวม ผลผลิตที่ได้จำกที่นำทั้ง 9 สว่ นนีจ้ ะถูกสง่ มอบ
ให้กับขุนนำงผ้เู ป็นเจ้ำของทีด่ ิน เมอ่ื ชำงยำงยกเลกิ ระบบทน่ี ำจ่ิงเถยี น จึง
ทำให้ประชำชนสำมำรถซอื้ ขำยท่ีดนิ อย่ำงเสรี

20

ระบบท่ีนำจิ่งเถียน
นอกจำกน้ียงั มกี ำรยำ้ ยเมืองหลวงไปทเี่ มอื งเสียนหยำง (咸阳
ปัจจบุ ันอยู่ในมณฑลส่ำนซี) ปรับมำตรำชงั่ ตวงวัดใหเ้ ป็นมำตรฐำนเดียวกัน
รวมทงั้ ปรับปรุงกำรจดั ทำสำมะโนครัวข้นึ ใหม่
หลังจำกกำรปฏิรูปของซำงยำง รัฐฉินเจริญรุ่งเรืองขึ้นอย่ำงท่ีไม่
เคยเปน็ มำกอ่ น ในดำ้ นกำรปกครองก็มีอำนำจเตม็ ทแ่ี ละเด็ดขำด มีกองทัพ
ท่ีเข้มแข็ง แต่ทว่ำกฏหมำยท่ีบังคับใช้ในรัฐฉินน้ันมีควำมเด็ดขำด มีกำร
ลงโทษแบบตำต่อตำ ฟันต่อฟัน ทำให้เชื้อพระวงศ์ ชนชั้นสูงหรือ
นกั ปรำชญ์สำยสำนกั หรเู จยี (儒家) ท่ียึดถือและศึกษำตำมหลักคำสอน
ของขงจอื่ นน้ั มองวำ่ มคี วำมปำ่ เถ่อื นและโหดเห้ยี มยงิ่ กว่ำกฏหมำยเดิมที่เคย
บังคับใช้ในอดตี เสยี อีก

21

338 ปีก่อนคริสต์ศักรำช พระเจ้ำฉินเสี้ยวกงสวรรคต พระเจ้ำ
ฉินฮุ่ยเหวินหวัง (秦惠文王 356-311 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ขึ้น
ครองรำชย์ ซำงยำงถูกองค์ชำยเฉียน (公子虔) และขุนนำงฝ่ำย
อนุรักษ์นิยมหลำยคนใส่ร้ำยจนต้องหนีออกจำกรัฐฉิน แต่พอมำถึ ง
โรงเตี๊ยมแห่งหนึ่งที่ชำยแดนรัฐฉิน เจ้ำของร้ำนท่ีไม่รู้ว่ำเขำคือซำงยำงเห็น
เขำไม่มใี บอนุญำตจึงได้อธบิ ำยกฎหมำยที่บัญญัติเอำไว้ คือ แขกคนใดไม่
มีใบอนุญำตจะต้องได้รับโทษ สุดท้ำยแล้วเขำจึงถูกจับประหำรชีวิตด้วย
กำรผกู รำ่ งกำยกับตัวม้ำแล้วควบม้ำไป ส่วนต่ำงๆของร่ำงกำยท่ีผูกติดกับตัว
ม้ำจะถูกฉีกออกจำกกัน เรียกว่ำ “ห้ำม้ำแยกร่ำง” (五马分尸)
แม้ซำงยำงจะเสียชีวิตไป แต่กฎหมำยท่ีเขำบัญญัติยังคงบังคับใช้ในรัฐฉิน
ต่อไป

กำรประหำรชีวิตแบบห้ำม้ำแยกรำ่ ง

22

ตอนท3่ี
“กำ้ วสู่มหำอำนำจ”
走向强国

23

307 ปีก่อนคริสต์ศักรำช พระเจ้ำฉินอู่หวัง (秦武王
329-307 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) สวรรคตอย่ำงกระทันหันและไร้รัช
ทำยำท องค์ชำยจ้ี (公子稷 325-251 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พระ
อนุชำตำ่ งมำรดำในพระเจำ้ ฉนิ อู่หวังออกจำกรัฐเยียนกลับมำครองรำชย์เป็น
พระเจำ้ ฉินเจำเซยี งหวงั (秦昭襄王) แหง่ รัฐฉนิ ดว้ ยกำรช่วยเหลือ
ของพระนำงหม่ีปำจ่ือ (芈八子 337-265 ปีก่อนคริสต์ศักรำช)
หรอื เซวียนไทเฮำ (宣太后) พระรำชมำรดำของพระองค์ ทรงดำรง
ตำแหน่งเป็นผู้สำเร็จรำชกำรแทนพระเจ้ำเจำเซียงหวังอยู่นำนถึง 41 ปี
(กล่ำวกันว่ำพระนำงเป็นสตรีคนแรกที่ว่ำรำชกำรหลังม่ำน และเป็นสตรีคน
แรกในประวัติศำสตร์จีนที่ดำรงตำแหน่ง “ไทเฮำ”(太后) หรือพระ
รำชมำรดำของกษัตริย์) พร้อมกับปลดขุนนำงรุ่นเก่ำออก และแต่งต้ัง
บคุ คลใกล้ชิดขนึ้ มำแทน ได้แก่ เว่ยหรำ่ น (魏冉 ไม่ทรำบแน่ชัด-264
ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พระอนุชำต่ำงมำรดำ หม่ีหรง (芈戎 332-
262 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พระอนุชำร่วมมำรดำ องค์ชำยซื่อ (公子
市) และองค์ชำยคุย (公子悝 ไม่ทรำบแน่ชัด-266 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) พระโอรสองค์รองและองค์เล็กมำดำรงตำแหน่งสำคัญทำง
กำรเมืองทัง้ สน้ิ และเรียกคนกลุ่มนี้ว่ำ “ส่อี ำมำตย์” (四贵)

24

ผลงำนท่ีทำให้พระนำงมชี อ่ื เสยี งในระหวำ่ งกำรปกครองคือ เม่ือ
307 ปีก่อนครสิ ตศ์ ักรำช รฐั หำนสง่ ทูตมำขอควำมช่วยเหลอื ในกำรรบกับ
รฐั ฉู่ พระนำงเป็นชำวรัฐฉูโ่ ดยกำเนิด จึงตรัสปฏเิ สธไปวำ่

“เมื่อคร้ังท่ีข้ำปรนนิบัติพระเจ้ำฉินฮุ่ยเหวินหวัง ฝ่ำบำททรงวำง
พระอูรุ (ต้นขำ)ทับบนร่ำงกำยของข้ำ ข้ำเจ็บปวดจนทนไม่ไหว แต่ตอนที่
ฝ่ำบำทนำพระวรกำยมำอิงแอบแนบชิดกับร่ำงกำยของข้ำ ข้ำกลับไม่รู้สึก
เจบ็ ปวดอันใด เพรำะเหตุใดน่ะหรือ? เพรำะอย่ำงน้อยข้ำก็รู้สึกสบำยกำย
ในกำรช่วยเหลือรัฐหำน หำกมีกำลังทหำรไม่พอ เสบียงไม่พร่ังพร้อมก็มิ
อำจช่วยเหลือได้ กำรช่วยเหลือรัฐหำนให้พ้นจำกวิกฤติ ต้องสิ้นเปลือง
ทรัพย์สินไปมำกมำย แล้วข้ำกับรัฐฉินจะได้ประโยชน์จำกกำรช่วยเหลือน้ี
อย่ำงไร?”

(妾事先王也，先王以其髀加妾之身，妾

困不疲也；尽置其身妾之上，而妾弗重

也，何也？以其少有利焉。今佐韩，兵

不众糧不多，则不足以救韩。夫救韩之

危，日费千金，独不可使妾少有利焉?)

ว่ำกันว่ำเป็นประโยคปฏิเสธท่ีวำบหวิวมำกท่ีสุดประโยคหนึ่งใน
ประวตั ศิ ำสตรจ์ ีนเลยทีเดียว

25

อีกเรื่องหน่ึงคือกำรที่พระนำงยอมอภิเษกกับกษัตริย์แห่งรัฐอ้ีฉวี
(义渠) รัฐเล็กๆของชนเผ่ำซีหรงในทำงตะวันตกของจีน จนมีพระ
พระโอรส 2 พระองค์ 34 ปีผ่ำนไป เมื่อพระนำงแน่ใจแล้วว่ำกษัตริย์
แหง่ อฉ้ี วนี น้ั ลม้ เลกิ ควำมคิดที่จะบกุ รัฐฉินและลุ่มหลงในตัวพระนำงแล้ว จึง
ลวงพระสวำมีมำสงั หำรท่ีเมืองเสียนหยำง จำกน้ันให้กองทัพรัฐฉินโจมตีรัฐ
อฉ้ี วีจนรำบคำบและผนวกเข้ำเป็นส่วนหนึ่งของรัฐฉิน ทำให้รัฐฉินปรำศจำก
ภยั คุกคำมจำกชนเผ่ำทำงตะวันตกของจนี

ตลอดช่วงเวลำท่ีเซวียนไทเฮำว่ำรำชกำรแทน พระเจ้ำเจำเซียง
หวังได้ทำสงครำมกับรัฐต่ำงๆ อย่ำงต่อเน่ืองเพื่อเป็นกำรสร้ำงพระบำรมี
พระองค์มีแม่ทัพที่เก่งกำจหลำยคนคอยรับใช้ เช่น ไป๋ฉี่ (白起 ไม่
ทรำบแน่ชัด-257 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) หวังเจี่ยน (王翦) ซือหม่ำ
ช่วั (司马错) มกี ำรรบทสี่ ำคญั ดังน้ี

284 ปกี ่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉิน รัฐจ้ำว รัฐหำน และรัฐเว่ย ส่ง
กำลังไปร่วมกับเย่ว์อ้ี (乐毅) แม่ทัพแห่งรัฐเยียน ในกำรโจมตีรัฐฉี
กองทัพพันธมิตรสำมำรถยึดหัวเมืองของรัฐฉีได้มำกถึง 70 เมือง และ
สำมำรถบุกยึดนครหลินจือ (临淄 ปัจจุบันคือเขตหลินจือ (临淄
区) เมือง จือป๋อ (淄博) มณฑลซำนตง (山东)) เมืองหลวง
ของรฐั ฉี พระเจ้ำฉหี มิ่นหวัง (齐湣王 ไม่ทรำบแน่ชัด-284 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) แห่งรัฐฉีถูกเน่ำฉ่ือ (淖齿 ไม่ทรำบแน่ชัด-283 ปี

26

ก่อนคริสต์ศักรำช) แม่ทัพรัฐฉู่ปลงพระชนม์สวรรคต แม้ภำยหลังรัฐฉีจะ
ทวงคืนหัวเมืองทั้งหมดคืนมำได้ ก็ไม่อำจฟื้นฟูควำมรุ่งเรืองกลับมำได้
ดงั เดมิ

283 ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉินทรำบว่ำรัฐจ้ำวได้หยกเหอซ่ือ
(和氏璧) ที่มีค่ำมำครอบครอง จึงมีข้อเสนอให้รัฐจ้ำวมอบหยกช้ินน้ี
ให้ และทำงรัฐฉินจะมอบหัวเมือง 15 เมืองให้กับรัฐจ้ำว แต่เมื่อทำงรัฐ
ฉินได้หยกแล้วก็ผิดสัญญำต่อรัฐจ้ำว ลิ่นเซียงหรู (蔺相如 315-
260 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ขุนนำงแห่งรัฐจ้ำวใช้ควำมสำมำรถของตนและ
ทวงหยกลับคนื มำสรู่ ฐั จ้ำวได้ นับแตน่ ั้นมำควำมสัมพันธ์ระหว่ำงรัฐฉินกับรัฐ
จ้ำวก็ไม่ค่อยดีนัก

ล่นิ เซยี งหรทู วงคืนหยกกลบั สรู่ ัฐจ้ำว

27

ท่ำมกลำงควำมไม่แน่นอนน้ี พระเจ้ำเจำเซียงหวังส่งองค์ชำยอ้ีเห
ริน (异人 281-247 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พระรำชนัดดำไปเป็น
องค์ประกันที่เมืองหำนตำน (邯郸 ปัจจุบันอยู่ในมณฑลเหอเป่ย)
เมืองหลวงของรัฐจ้ำว เพ่ือเป็นหลักประกันในควำมจริงใจของรัฐฉินว่ำจะ
ไม่โจมตรี ฐั จ้ำว

279-278 ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉินโจมตีรัฐฉู่ในยุทธกำร
เยียนหยิ่ง (鄢郢之战) กองทัพรัฐฉินบุกยึดเมืองเยียน (鄢
ปจั จบุ นั คือเมืองเปย่ อี้ (北宜) มณฑลหูเปย่ ) และนครหย่ิง เมืองหลวง
ของรัฐฉ่ไู ด้หลังจำกกำรใช้น้ำท่วมเมือง รัฐฉู่ต้องย้ำยเมืองหลวงไปที่เมือง
เฉิน (陈 ปัจจุบันคือเมืองหวยหยำง (淮阳) มณฑลเหอหนำน) กำร
รบครัง้ น้ที ำใหก้ ำลังทหำรรัฐฉอู่ อ่ นลงไปมำก ส่วนรัฐฉินยึดดินแดนของรัฐฉู่
ไปไดเ้ ป็นจำนวนมำก

273 ปีก่อนคริสต์ศักรำช ไป๋ฉ่ี เว่ยหร่ำน และหูหยำง (胡
阳) แม่ทพั รัฐฉินนำทัพโจมตีกองทัพรัฐจ้ำวและรัฐเว่ย ท่ีนำกำลังมำโจมตี
รัฐหำนในยุทธกำรฮว๋ำหยำง (华阳之战) กองทัพรัฐจ้ำวและเว่ย
พ่ำยแพ้รัฐเว่ยถูกรัฐฉินบังคับให้มอบเมืองหนำนหยำง (南阳 ปัจจุบัน
อย่ใู นมณฑลเหอหนำน) ให้กับรัฐฉินเพ่อื สงบศกึ

28

271 ปีก่อนคริสต์ศักรำช ฟั่นจวี (范雎 ไม่ทรำบแน่ชัด-
255 ปีก่อนครสิ ต์ศกั รำช) จำกรัฐเวย่ เข้ำมำรับรำชกำรในรัฐฉินได้เสนอกล
ยุทธ์ “คบไกลตใี กล้” (远交近攻) ต่อพระเจ้ำเจำเซียงหวังในกำร
ผูกมิตรกับรัฐฉี หรือรัฐจ้ำวซึ่งอยู่ไกลจำกรัฐฉิน เพื่อเอำไว้โจมตีรัฐหำน
หรือรัฐเว่ยท่ีอยู่ใกล้รัฐฉิน ข้อเสนอของเขำนั้นถูกพระทัยเจำเซียงหวังเป็น
อยำ่ งมำก นอกจำกนี้ กำรไดพ้ บกับฟั่นจวีทำให้พระเจ้ำฉินเจำเซียงหวังทวง
อำนำจคืนจำกเซวียนไทเฮำได้สำเร็จ รวมถึงกำรปลดตำแหน่งของกลุ่มสี่
อำมำตยท์ ้ังหมด ทำให้พระองค์มอี ำนำจเตม็ ในกำรบรหิ ำรแผ่นดนิ

“เชื่อมเส้นขวำงประสำนเส้นดิ่ง” (合纵连横)

เป็นช่ือเรียกรวม 2 แผนยุทธศำสตร์กำรทูตและกำรทหำรท่ี
สำคัญในยุคจ้ำนก๋ัว แผนที่ 1 คือ “ประสำนแนวด่ิง” (合纵) เป็น
แนวคิดของกงซุนเหย่ียน (公孙衍 360-300 ปีก่อนคริสต์ศักรำช)
และซูฉิน (苏秦 ไม่ทรำบแน่ชัด-284 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) โดย
เสนอให้รัฐฉี รัฐเย่ียน รัฐจ้ำว รัฐเว่ยรัฐหำน และรัฐฉู่ รวม 6 รัฐ ท่ี
อ่อนแอกว่ำรัฐฉินร่วมมือกันรบเพ่ือต้ำนทำนอำนำจของรัฐฉิน (เส้นสีม่วง)
ดังภำพ

29

แผนทยี่ ทุ ธศำสตร์เชอื่ มเสน้ ขวำง (สีมว่ ง)
และประสำนเสน้ ด่ิง (สเี ขยี ว)

และแผนท่ี 2 คือ “เชื่อมเส้นขวำง” (连横) เป็นแนวคิด
ของจำงอ๋ี (张仪 373-310 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) แห่งรัฐฉิน ซ่ึงร่ำง
แผนนข้ี น้ึ เพื่อเสนอให้รัฐฉินโจมตีกับพันธมิตร 6 รัฐ (เส้นสีเขียว) กำรใช้
ยุทธศำสตร์ประสำนแนวดิ่ง ของรัฐต่ำงๆในกำรสกัดอิทธิพลของรัฐฉินใช้
งำนได้จริงในช่วง 247 ปีก่อนคริสต์ศักรำช เมื่อซ่ินหลิงจวิน (信陵
君 ไม่ทรำบแน่ชัด-243 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) เสนำบดีแห่งรัฐเว่ย
ร่วมกับรัฐหำน รฐั จ้ำว รัฐเว่ย รัฐเยียนและรัฐฉู่ในกำรต่อต้ำนรัฐฉิน ทำให้
กองทัพรัฐฉินต้องถอยกลับมำยังด่ำนหำนกู่ (函谷关 ปัจจุบันอยู่ใน
เมืองหลิงเป่ำ (灵宝) มณฑลเหอหนำน) ยุทธศำสตร์น้ีใช้มำจนกระท่ัง
รัฐฉินทำสงครำมรวบรวมแผ่นดินได้สำเร็จ ยุทธศำสตร์นี้จึงต้องล้มเลิกไป
ในทีส่ ุด

30

ยุทธกำรฉำงผิง สงครำมทนี่ องเลือดท่ีสดุ ในยุคจำ้ นก๋ัว
262 ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉินกับรัฐจ้ำวมีข้อพิพำทกันในกำร

ครอบครองเมืองช่ำงต่ัง (上党 ปัจจุบันคือเมืองฉำงจ้ือ (长治)
มณฑลซำนซี) ซึ่งเป็นจุดยุทธศำสตร์สำคัญ จำกนั้นรัฐฉินบุกยึดเมืองเหย่
หวัง (野王 ปัจจุบันคือเมืองชิ่นหยำง (沁阳) มณฑลเหอหนำน)
ของรฐั หำนได้และล้อมเมืองช่ำงตั่งเอำไว้ พระเจ้ำหวนฮุ่ยหวัง (桓惠
王 ไม่ทรำบแน่ชัด-239 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) แห่งรัฐหำน มีพระรำช
ประสงค์ที่จะมอบเมืองช่ำงต่ังให้กับรัฐฉินเพ่ือสงบศึก แต่เฝิงถิง (冯
亭 ไม่ทรำบแน่ชัด-260 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) เจ้ำเมืองช่ำงต่ังไม่ยอม
และคิดจะมอบเมืองช่ำงตั่งให้กับรัฐจ้ำวเพ่ือต้ำนทำนอำนำจของรัฐฉินแทน
ดังนั้นเฝิงถิงจึงมอบเมืองช่ำงตั่งและหัวเมืองอีก 17 เมืองให้กับรัฐจ้ำว
พระเจ้ำเสี้ยวเฉิงหวัง (赵孝成王 ไม่ทรำบแน่ชัด-245 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) แห่งรัฐจ้ำว ปรึกษำกับผิงหยำงจวิน (平阳君) หรือ
จ้ำวเปำ้ (赵豹) จำ้ วเป้ำคิดว่ำหำกรับเมืองช่ำงต่ังไว้ก็จะเป็นกำรชักศึก
เข้ำบ้ำน แตอ่ กี ด้ำนหน่งึ ก็เปน็ ผลดตี ่อรัฐจ้ำวที่ได้ครอบครองพ้ืนที่สำคัญทำง
ยุทธศำสตร์ ส่วนขุนนำงคนอื่นๆ เห็นพ้องต้องกันว่ำควรจะรับเมืองช่ำงตั่ง
เอำไว้

31

จำกนั้นพระองค์มีพระบัญชำให้เหลียนผ่อ (廉颇 327-
243 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) แม่ทัพใหญ่แห่งรัฐจ้ำวนำทัพไปป้องกันกำรรุก
ของทัพฉินที่ฉำงผิง (长平 ปัจจุบันคือเมืองเกำผิง (高平)
มณฑลซำนซี)

260 ปีก่อนคริสต์ศักรำช หวังเหอ (王龁 ไม่ทรำบแน่ชัด-
224 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) แม่ทัพรัฐฉินนำทัพเข้ำยึดเมืองช่ำงตั่ง จำกน้ัน
เหลียนผ่อนำทัพรบกับหวังเหอตลอด ต่อมำเหลียนผ่อไม่นำทัพมำออกรบ
กับรัฐฉิน ได้แต่ต้ังรับในแนวป้องกันอย่ำงเดียวและปล่อยให้รัฐฉินอ่อน
กำลังจนถอยไปเอง ต่อมำพระเจ้ำเส้ียวเฉิงหวังทนไม่ไหวที่เหลียน
ผ่อไม่ยอมออกไปรบ ฟั่นจวี เสนำบดีแห่งรัฐฉินส่งทูตพร้อมกับทอง
1000 ช่ังมำติดสินบนขุนนำงรัฐจ้ำว ให้พวกเขำไปทูลกับพระเจ้ำเส้ียวเฉิง
หวังว่ำ “แม่ทัพท่ีรัฐฉินกลัวที่สุดคือจ้ำวคว่อ (赵括 290-260 ปี
ก่อนคริสต์ศักรำช) บุตรของหม่ำฝูจวิน (马服君 หรือจ้ำวเซอ (赵
奢)) แม่ทพั รัฐจำ้ ว ”

จ้ำวคว่อน้ันมีควำมเช่ียวชำญกำรวำงแผนรบจำกตำรำพิชัย
สงครำมจนเป็นท่ยี อมรบั ของบิดำตนที่เปน็ แม่ทัพประสบกำรณ์สูงของรัฐจ้ำว
แมไ้ มม่ ีประสบกำรณ์ในกำรรบจริงแตส่ ำมำรถเสนอแผนกำรรบจนเป็นที่พอ
พระทัยของพระเจ้ำเสี้ยวเฉิงหวัง จึงโปรดเกล้ำฯ ต้ังเป็นแม่ทัพแทนที่

32

เหลียนผ่อ จำกน้ันก็สับเปล่ียนกำลังและปรับแต่งยุทธวิธีใหม่ทั้งหมดตำมท่ี
ตนคิดไวแ้ ละพรอ้ มนำกำลังโจมตกี องทัพรัฐฉิน

เม่ือทำงรัฐฉินทรำบว่ำจ้ำวคว่อข้ึนมำเป็นแม่ทัพคนใหม่ของรัฐจ้ำว
จึงได้โอกำสในกำรบุก และสบั เปลี่ยนตำแหน่งแม่ทัพใหญ่จำกหวังเหอเป็น
ไป๋ฉี่แทน ไป๋ฉี่ใช้ทหำร 25,000 นำยโจมตีแนวหลังของกองทัพรัฐจ้ำว
และให้ทหำรม้ำอีก 5,000 นำยโจมตีที่ม่ันของรัฐจ้ำว ทำให้กองทัพรัฐ
จ้ำวถูกแบ่งเป็น 2 ส่วนและถูกปิดล้อมเอำไว้ท้ังหมด หลังจำกกำรถูกปิด
ล้อม 46 วัน ทหำรรัฐจ้ำวก็เริ่มฆ่ำกันเองเพื่อเอำชีวิตรอด จ้ำวคว่อ
รวบรวมทหำรที่ยังรบได้มำจำนวนหนึ่งและตีฝ่ำวงล้อมของกองทัพฉินหลำย
ครั้งและถูกยิงเสียชีวิตในกำรรบ จำกนั้นทหำรรัฐจ้ำวที่เหลืออีกกว่ำ 4
แสนนำยยอมจำนนต่อรัฐฉิน เน่ืองจำกเชลยศึกมีจำนวนมำก กองทัพรัฐฉิน
ไมอ่ ำจดูแลเชลยได้ทั้งหมด ดังน้ันไป๋ฉี่จึงส่ังให้ฝังเชลยเหล่ำน้ันทั้งหมดไม่
ว่ำจะมีชีวิตอยู่หรือเสียชีวิตไปแล้ว นับต้ังแต่นั้นมำรัฐจ้ำวก็ไม่อำจฟ้ืนคืน
ควำมรงุ่ เรืองข้นึ ได้อกี เลย

33

กองทพั รัฐจำ้ วถูกซุม่ โจมตีในยุทธกำรฉำงผิง
โครงกระดกู ทหำรทถ่ี กู ฝังหลงั ยุทธกำรฉำงผิง

34

หลังจำกยุทธกำรฉำงผงิ ไป๋ฉนี่ ำกำลังไปปิดล้อมนครหำนตำนของ
รฐั จ้ำว ทำงรฐั จำ้ วสง่ ซูไต้ (苏代) ไปตดิ สินบนฟ่ันจวี แห่งรัฐฉิน ฟ่ันจวี
จึงนำควำมกรำบทูลโดยทูลว่ำไป๋ฉีและทหำรน้ันกรำศึกมำนำน ควรที่จะ
ได้รับกำรพักผ่อน และขอพระเจ้ำเจำเซียงหวังรับเมืองที่รัฐหำนและจ้ำว
มอบให้แก่รัฐฉินเพ่ือสงบศึก ไป๋ฉี่ไม่ยอมเพรำะโอกำสกำรทำลำยรัฐจ้ำว
อยู่แคเ่ อือ้ ม

ต่อมำหวังหลิง (王陵) จึงมำทำหน้ำท่ีปิดล้อมเมืองหำนตำน
แทนไป๋ฉี่ จำกนั้นรัฐจ้ำวได้กำลังจำกรัฐเว่ยและฉู่รวมกำลังกันคลำยวงล้อม
ของทัพฉินท่ีหำนตำนได้ หลังจำกน้ันพระเจ้ำเจำเซียงหวังทรงกร้ิวเม่ือไป๋ฉ่ี
ปฏิเสธกำรนำทัพไปตีรัฐจ้ำวหลำยครั้ง จึงถูกปลดออกจำกตำแหน่งและ
เนรเทศออกจำกรัฐฉิน ฟั่นจวีท่ีอิจฉำในตัวเขำได้เพ็ดทูลพระเจ้ำเจำเซียง
หวังให้ประหำรไป๋ฉี เพรำะเกรงว่ำจะเป็นภัยหำกไป๋ฉีไปรับรำชกำรในรัฐ
อ่ืน 257 ปีก่อนคริสต์ศักรำช ไป๋ฉีได้รับยำพิษพระรำชทำนและเสียชีวิต
ปิดฉำกชีวิตแม่ทัพผู้ย่ิงใหญ่แห่งรัฐฉินผู้สร้ำงผลงำนเป็นที่ครั่นคร้ำมแก่รัฐ
ต่ำงๆ

35

โคน่ ล้มรำชวงศโ์ จวตะวนั ออก
256 ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉินโจมตีรำชวงศ์โจวตะวันออก

ต่อมำทำงรำชวงศ์โจวตะวันออกยอมจำนนและมอบหัวเมือง 36 เมือง
และประชำชนอีก 30,000 คนให้กับรัฐฉิน รำชวงศ์โจวตะวันออกถูกลด
สถำนะเป็นเพียงรัฐเล็กๆ ภำยหลังกำรสวรรคตของพระเจ้ำโจวหน่ำนหวัง
(周赧王 ไม่ทรำบแน่ชัด-256 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ในช่วง 256
ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉินจึงโจมตีรัฐโจวตะวันออกจนพ่ำยแพ้ รำชวงศ์
โจว (รวมท้ังโจวตะวันตกและตะวันออก) ล่มสลำยหลังจำกท่ีปกครอง
แผ่นดินจนี มำยำวนำนถึง 791 ปี

251 ปีก่อนคริสต์ศักรำช พระเจ้ำเจำเซียงหวังสวรรคต องค์
ชำยอ๋ิงจู้ (嬴柱 302-250 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พระโอรสองค์รอง
ขึ้นครองรำชย์เป็นพระเจ้ำเสี้ยวเหวินหวัง (秦孝文王) แต่อยู่ใน
รำชสมบัติได้ไม่นำนก็สวรรคตเนื่องจำกมีพระชนมำยุที่มำกแล้ว ต่อมำองค์
ชำยอ้ีเหรินที่เป็นองค์ประกันในรัฐจ้ำวจึงกลับมำรัฐฉินและครองรำชย์เป็น
พระเจ้ำจวงเซียงหวัง (秦莊襄王) ด้วยควำมช่วยเหลือของหลี่ว์ปู้
เหวย (吕不韦 292-235 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พ่อค้ำแห่งรัฐเว่ย
และตัวเขำก็ได้รับกำรแต่งต้ังเป็นอัครมหำเสนำบดี ขณะน้ันหล่ีว์ปู้เหวยส่ง
หวังเหอกับเหมิงเอ้ำ (蒙骜 ไม่ทรำบแน่ชัด- 240 ปีก่อน
คริสต์ศกั รำช) ไปโจมตรี ฐั จำ้ วกับรัฐเว่ยและยดึ หวั เมอื งของทั้ง 2 รัฐน้ีได้
เป็นจำนวนมำก

36

พระเจ้ำจวงเซียงหวังท่ีครองรำชย์ได้ไม่นำนก็สวรรคต องค์
ชำยอิ๋งเจิ้ง (嬴政 259-210 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) พระโอรสข้ึน
ครองรำชย์เป็นกษัตริย์ แต่เนื่องจำกพระองค์ยังมีพระชนมำยุน้อย หลี่ว์ปู้
เหวยจึงดำรงตำแหน่งเป็นผู้สำเร็จรำชกำรแทนพระองค์ และได้รับ
พระรำชทำนสมญำนำม “จ้งฟู่” (仲父 พระบิดำบุญธรรม) กับ
ตำแหน่ง “เหวินซิ่นโหว” (文信侯) กินส่วย 1 แสนครัวเรือน
พรอ้ มท้งั ทรพั ยส์ นิ และบริวำรจำนวนมำก ทำใหเ้ ขำมีอำนำจและบำรมีสูงกว่ำ
คนท่วั ไป

นอกจำกน้ีหลี่ว์ปู้เหวยยังได้เขียนหนังสือ “หล่ีว์ซื่อชุนชิว”
《呂氏春秋》 เป็นตำรำที่รวมทุกศำสตร์วิชำสำหรับใช้เป็นแนว
ทำงกำรปกครองของกษัตริย์ที่หล่ีว์ปู้เหว่ยเห็นว่ำเหมำะสมที่สุด โดยเรียบ
เรียงจำกบัณฑิตในสังกัดของหลี่ว์ปู้เหวยที่มีควำมรู้ควำมสำมำรถในด้ำน
ตำ่ งๆ และเขำหวังว่ำจะใช้หนงั สือเล่มนี้เป็นแนวทำงในกำรปกครองของรัฐ
ฉินแทนที่กฏหมำยของชำงยำงและต้องกำรให้อ๋ิงเจ้ิงปฏิบัติตำม ซ่ึงอ๋ิ
งเจ้ิงมองว่ำเป็นกำรครอบงำพระองค์ผ่ำนทำงหนังสือ โดยไม่ปล่อยให้
พระองค์ปกครองบำ้ นเมืองได้ด้วยพระองค์เอง

37

ปรำบกบฏภำยใน

กบฏเฉงิ เจียว (成蛟之乱)
239 ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐฉินมีควำมขัดแย้งกับรัฐจ้ำวจึงส่ง

กำลังไปเข้ำตีรัฐจ้ำว นำโดยเหมิงเอ้ำ ต่อมำอ๋ิงเจิ้งโปรดเกล้ำฯให้องค์ชำย
เฉิงเจียว (成蛟) พระอนุชำต่ำงมำรดำกับฝำนอว๋ีชี (樊於期 ไม่
ทรำบแนช่ ัด-227 ปกี ่อนครสิ ต์ศักรำช) ไปสมทบ ฝำนอว๋ีชีน้ันไม่ชอบหล่ีว์
ปู้เหวยรวมไปถึงอ๋ิงเจ้ิงท่ีเขำเช่ือว่ำไม่ได้มีเช้ือสำยของกษัตริย์ฉินอยู่แล้ว
จึงยยุ งใหอ้ งค์ชำยเฉิงเจยี วกอ่ กบฏ และป่ำวประกำศถึงชำติกำเนิดของอิ๋ง
เจ้ิงต่อสำธำรณชน อิ๋งเจ้ิงทรงกริ้วมำกและปรึกษำกับหลี่ว์ปู้เหวยในกำร
กำจัดฝำนอวี๋ชี หลี่ว์ปู้เหวยจึงส่งหวังเจี่ยนไปปรำบกบฏ ในตอนแรกนั้น
หวังเจ่ียนไม่สำมำรถเอำชนะฝำนอวี๋ชีได้ จึงเปลี่ยนแผนนำกำลังซุ่มโจมตี
แทน ฝำนอวี๋ชีถูกล้อมจับแต่ก็ฝ่ำกองทัพของหวังเจ่ียนและหนีไปยังรัฐ
เยียน ส่วนองค์ชำยเฉิงเจียวน้ันหำยสำบสูญไป มีข้อสันนิษฐำนว่ำองค์ชำย
เฉิงเจียวอำจถูกจับมำสำเร็จโทษที่รัฐฉิน หรือไม่ก็หนีไปอยู่ท่ีรัฐจ้ำวและ
สิ้นพระชนมใ์ นตอนที่รฐั จ้ำวถูกรัฐฉินพิชติ

38

กบฏเลำ่ ไอ่ (嫪毐之乱)
อ๋ิงเจ้ิงที่นับวันย่ิงเจริญพรรษำน้ันทำให้หลี่ว์ปู้เหวยหว่ันเกรงใน

พระบำรมีมำกขึ้น และกลัวว่ำวันใดวันหน่ึงอำจถูกปลดจำกตำแหน่ง อีก
เรื่องหน่ึงคือพระนำงจ้ำวจี (赵姬 ไม่ทรำบแน่ชัด-228 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) พระมำรดำของอ๋ิงเจิ้งต้องกำรรื้อฟ้ืนควำมสัมพันธ์กับหล่ีว์ปู้
เหวยอยู่เสมอ และหำกเรื่องน้ีถูกเปิดโปงอำจทำให้ตนเองเดือดร้อนด้วย
ข้อหำเปน็ ชกู้ บั ไทเฮำ ตอ่ มำ หลี่วป์ ้เู หว่ยไปพบชำยผู้หน่ึงชื่อว่ำเล่ำไอ่ (嫪
毐 ไม่ทรำบแน่ชัด-238 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ซ่ึงกล่ำวกันว่ำเป็นผู้ท่ีมี
พละกำลังมำกและมีอวัยวะเพศท่ีใหญ่กว่ำคนท่ัวไป หลี่ว์ปู้เหว่ยได้เล่ำไอ่
มำรบั ใช้และพำเขำเข้ำสู่รำชสำนักด้วยกำรตอนเป็นขันที (ด้วยกำรให้สินบน
แกเ่ จำ้ หน้ำทโี่ ดยหลวี่ ป์ เู้ หวย่ เล่ำไอ่จงึ ไมถ่ ูกตดั อวัยวะเพศออกในกำรตอน
ขันที และเป็นเพียงขันทีปลอม) จำกนั้นพำตัวมำรับใช้จ้ำวไทเฮำและ
ปรนนิบตั ไิ ทเฮำอยู่ทุกเชำ้ ค่ำ นอกจำกน้เี ลำ่ ไอย่ ังได้รับพระรำชทำนตำแหน่ง
“ฉำงซ่ินโหว” (长信侯) กินส่วยหลำยครัวเรือนพร้อมทั้งบริวำรอีก
เปน็ จำนวนมำก

วันหน่ึงเล่ำไอ่ทูลขอย้ำยออกไปท่ีอ่ืนพร้อมกับไทเฮำ อิ๋งเจิ้งทรง
อนุญำตและโปรดเกล้ำฯ พระรำชทำนที่ดินบริเวณเมืองซำนหยำง (山
阳 ปัจจุบันคืออำเภอจว้ีเหย่ (巨野) มณฑลซำนตง (山东))
ใหก้ บั เล่ำไอ่ ต่อมำก็มีพระโอรส-ธิดำกับไทเฮำ 2 พระองค์ และย้ำยไป

39

อยูท่ ่เี มอื งยง มีอำนำจและบำรมีสูงจนสำมำรถเทียบช้ันกับหลี่ว์ปู้เหวย 238
ปีก่อนคริสต์ศักรำช อิ๋งเจิ้งทำพิธีบรมรำชำภิเษกเป็นกษัตริย์อย่ำงเป็น
ทำงกำรท่ีเมืองยง เล่ำไอ่ถือโอกำสนี้ก่อกบฏ อิ๋งเจิ้งที่ทรำบแผนกำรของ
เล่ำไอ่อยู่แล้วจึงรับส่ังให้ชำงผิงจวิน (昌平君 271-233 ปีก่อน
คริสต์ศักรำช) และชำงเหวินจวิน (昌文君 276-226 ปีก่อน
คริสตศ์ กั รำช) นำทพั ปรำบกบฏเลำ่ ไอ่จนรำบคำบ หลงั จำกนน้ั เล่ำไอ่นำกำลัง
ไปเข้ำตีเมืองเสียนหยำงแต่ถูกปรำบปรำมจนส้ิน เล่ำไอ่ถูกจับไปประหำร
ชีวิตด้วยห้ำม้ำแยกร่ำง พระโอรส-ธิดำ 2 พระองค์ท่ีเกิดจำกจ้ำวไทเฮำก็
ถูกประหำรเช่นกัน จ้ำวไทเฮำถูกย้ำยไปประทับที่อ่ืน (แต่ภำยหลังอ๋ิงเจ้ิง
โปรดเกล้ำฯ ให้ย้ำยกลับมำประทับที่เมืองเสียนหยำงจนกระท่ัง
สนิ้ พระชนม์)

237 ปีกอ่ นคริสต์ศักรำช อ๋ิงเจ้ิงทรงสืบสวนต่อจนพบว่ำหลี่ว์
ปเู้ หวยมีส่วนเกีย่ วข้องกับกำรนำเลำ่ ไอ่เข้ำมำยังรำชสำนัก ดังน้ันพระองค์จึง
ปลดหลี่ว์ปู้เหวยและตัวเขำก็กลับไปยังเมืองลั่วหยำง แต่เน่ืองจำกในลั่ว
หยำง บรรดำบัณฑิตในสังกัดของเขำต่ำงแวะมำเยี่ยมเยียนอยู่เป็นระยะ
อ๋ิงเจิ้งเกรงว่ำหลวี่ ป์ ้เู หวยจะกอ่ กำรจงึ มพี ระรำชโองกำรมำว่ำ

“ท่ำนทำคุณูปกำรใดแก่รัฐฉิน? รัฐฉินจึงแต่งต้ังให้ท่ำนครองเห
อหนำน กินส่วยสิบหม่ืนครัวเรือน ท่ำนเป็นเชื้อพระวงศ์ฝ่ำยใดของรัฐฉิน?
จึงได้เป็นพระบิดำบุญธรรม บัดนี้ขอให้ท่ำนและบริวำรจงเดินทำงไปยัง
เมืองส่ทู ันท’ี ”

40

(君何功于秦，秦封君河南 ，食十万户 。
君何亲于秦，号称仲父。其与家属徙处
蜀!)

เม่ือหลี่ว์ปู้เหวยถูกเนรเทศไปยังเมืองสู่ (蜀 ปัจจุบันอยู่ใน
มณฑลเสฉวน (四川)) ท่ีห่ำงไกลและทุรกันดำร ก็ตรอมใจและด่ืมยำ
พิษฆำ่ ตวั ตำยเมื่อ 235 ปกี อ่ นครสิ ต์ศกั รำช ปดิ ฉำกชีวิตพ่อค้ำผู้ลงทุนขำย
สินค้ำวิเศษอย่ำงองค์ชำยอ้ีเหรินเพื่อควำมก้ำวหน้ำ พร้อมท้ังทรัพย์สินเงิน
ทองและอำนำจ อย่ำงไรก็ตำมส่ิงท่ีหล่ีว์ปู้เหวยได้กระทำถือเป็นรำกฐำนท่ี
ทำให้รัฐฉนิ ม่ันคงและแข็งแกรง่ เพื่อมุ่งหนำ้ ไปสกู่ ำรรวบรวมแผ่นดนิ จนี

41

ตอนท4ี่
“รวบรวมแผ่นดินจนี ”

统一天下

42

เมื่อกำจัดเส้ียนหนำมท้ังหลำยท่ีขัดขวำงในกำรปกครองของ
พระองค์แล้ว อ๋ิงเจ้ิงมีอำนำจเต็มในกำรบริหำรบ้ำนเมือง พระองค์
แต่งต้ังหลี่ซือ (李斯 284-208 ปีก่อนคริสต์ศักรำช) ท่ีเคยเป็น
บัณฑิตในสังกัดของ หล่ีว์ปู้เหวยข้ึนเป็นอัครมหำเสนำบดีแทน และแต่งต้ัง
เว่ยเหลยี ว (尉缭) เปน็ แม่ทัพใหญ่ หลี่ซือได้เสนอกำรทำสงครำมเพ่ือ
รวมรฐั ตำ่ งๆ ใหเ้ ป็นหนงึ่ เดยี ว ดังนี้

แผนที่แสดงเส้นทำงและชว่ งเวลำในกำรปรำบรฐั ต่ำงๆ ของรฐั ฉิน

43

พิชติ รัฐจ้ำว

ก่อนกำรบุกตีรัฐจ้ำว หล่ีซือและเว่ยเหลียววำงแผนใช้สำยลับเข้ำ
ไปยยุ งใหร้ ัฐจ้ำวกับรัฐเยียนรบกัน จำกน้นั รัฐฉนิ จะส่งกำลังเข้ำไปโดยอ้ำงว่ำ
มำช่วยรัฐเยียนในกำรโจมตีรัฐจ้ำวโดยกำรรุกจำกท้ัง 3 ด้ำนคือด้ำน
ตะวันตก ตะวันตกเฉียงเหนือและใต้ 236 ปีก่อนคริสต์ศักรำช รัฐจ้ำว
กับรัฐเยียนรบกันตำมแผน หวังเจ่ียนจึงนำทัพเข้ำยึดเมืองเอ้ออว๋ี (阏
与 ปัจจุบันคือเมืองเหอซุ่น (和顺) มณฑลซำนซี) อันเป็นจุด
ยุทธศำสตร์ที่สำคัญ และเปิดทำงไปสู่ฝั่งตะวันตกของนครหำนตำนของรัฐ
จำ้ ว อีกดำ้ นหนึง่ หยำงตวนเหอ (杨端和) แมท่ พั ฉนิ นำทัพโจมตีเมือง
หำนหยำง (韩阳 ทำงเหนอื ของเมืองเอ้ออวี๋) และยึดได้อย่ำงง่ำยดำย
จำกนนั้ ปิดล้อมนครหำนตำนทำงฝั่งตะวันตกเฉียงเหนือ ส่วนด้ำนใต้ หวนอี่
(桓齮 ไม่ทรำบแน่ชัด- 227ปีก่อนคริสต์ศักรำช) นำทัพเข้ำยึดเมือง
เย่ (邺 ปัจจุบันอยู่ใน เมืองหำนตำน มณฑลเหอเป่ย) เมืองอันหยำง
(安阳 ปัจจบุ นั อยู่ในมณฑลเหอหนำน) และปิดล้อมฝ่ังใต้ของนครหำน
ตำนได้สำเร็จ แม้ว่ำกองทัพรัฐฉินจะมีกำลังมำกถึง 3 แสนนำยก็ถูก
กองทัพรัฐจำ้ วทีม่ ีกำลัง 2 แสนนำยต้งั รบั เอำไวไ้ ด้