ร่างหลักสูตรพระธรรมทูตสายต่างประเทศเชิงปฏิบัติการ

๑ ราง หลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิง ปฏิบัติการ จัดทําโดย สํานักงานกํากับดูแลพระธรรมทูตไปตางประเทศ วัดสระเกศ ราชวรมหาวิหาร รวมกับ สถาบันพัฒนาพระวิทยากร

๒

๓

๔

๕ บันทึกขอเสนอแนะ เพื่อนําไปใชในการปรับปรุงและพัฒนา หลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ ใหมีความสมบูรณยิ่งขึ้น .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................

๖ .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................................. ..............................................................................................................................................................................

๗ สารบัญ เรื่อง หนา บทที่ ๑ ความเปนมาของหลักสูตร ๘ วัตถุประสงคของหลักสูตร ๙ กลุมเปาหมายของหลักสูตร ๙ แนวคิดในการพัฒนาหลักสูตร ๙ กระบวนการพัฒนาหลักสูตร ๑๔ กระบวนการนําหลักสูตรสูการปฏิบัติ ๑๘ ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ ๑๙ บทที่ ๒ เทคนิคการเรียนรู ๒๐ การเรียนรูเชิงปฏิบัติการ (Active Learning) ๒๐ การเรียนรูแบบมีสวนรวม (Collaborative Learning) ๒๐ หลักการพัฒนาดวยแบบการเรียนรูเชิงปฎิบัติการและการเรียนรูแบบมีสวนรวม ๒๑ แนวทางและกระบวนการจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรโดยประยุกตใชเทคนิคการ ๒๒ เรียนรูเชิงปฎิบัติการและการเรียนรูแบบมีสวนรวม สรุป ๒๔ บทที่ ๓ หลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ ๒๕ วัตถุประสงคของหลักสูตร ๒๕ โครงสรางหลักสูตร ๒๕ ผูเขารับการอบรม ๒๗ รูปแบบการอบรม ๒๗ เทคนิคการฝกอบรม ๒๘ การประเมินผลและการจบหลักสูตร ๒๘ การนําหลักสูตรไปใช ๒๘ ระยะเวลาการอบรม ๒๙ สื่อการเรียนการสอน ๓๓ การประเมินผล ๓๓ เอกสารอางอิง ๘๕ ภาคผนวก ๑ ขั้นตอนปฏิบัติในการเดินทางไปตางประเทศ ๘๖ ภาคผนวก ๒ การสรางวัดไทยในตางประเทศ ๙๙ ภาคผนวก ๓ ตารางอบรมหลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ ๑๒๔ ภาคผนวก ๔ แบบประเมินสมรรถนะพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ ๑๒๕

๘ บทที่ ๑ ความเปนมาของหลักสูตร พระพุทธศาสนาไดเผยแผไปในประเทศตางๆ โดยจะสังเกตไดจากการสรางวัดเปนลําดับมาตั้งแต อดีต คือ ในป พ.ศ.๒๒๙๓ ในรัชกาลพระเจาอยูหัวบรมโกศแหงกรุงศรีอยุธยา พระเจากีรติสิริราชสงฆแหงลังกา ทวีป ไดสงคณะทูตมาเพื่อขอพระสงฆไทยไปอุปสมบทชาวลังกา จนกระทั่งมีการสงพระอุบาลีเถระเปนหัวหนา คณะเดินทางไปในป พ.ศ.๒๒๙๖ และพํานักที่วัดบุพพาราม กรุงแคนดี้ และมีประกอบพิธีผูกสีมา อุปสมบท กุลบุตร ทําใหเกิดคณะสงฆอุบาลีวงศหรือสยามวงศ หรือสยามนิกายอันเปนคณะใหญสุดในศรีลังกาจนถึง ปจจุบัน ตอมาในป พ.ศ.๒๔๙๙ รัฐบาลอินเดียจัดงาน พุทธชยันตี ฉลอง ๒๕ พุทธศตวรรษ โดยไดมีการบูรณะ สังเวชนียสถานทั้ง ๔ และพุทธสถานทุกแหง พรอมทั้งมีการสรางที่พักสําหรับผูจาริกบุญไวในที่นั้นๆ และใน เวลานั้นไดเชิญใหประเทศพุทธศาสนาทั้งหลายมาสรางวัดของตนในที่จัดสรรใหใกลพุทธคยา ซึ่งรัฐบาลไทยได สรางวัดขึ้นดวย คือวัดไทยพุทธคยา (Wat Thai Buddhagaya) และมีสงพระสงฆไทยไปประจําตั้งแต พ.ศ. ๒๕๐๓ เปนตนมา ในป พ.ศ.๒๕๐๙ พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวภูมิพลอดุลยเดช ร.๙ เสด็จเปนประธานทรงเปด วัดพุทธปทีป (Buddhapadipa Temple) ในกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ เปนวัดไทยแหงแรกในประเทศ ตะวันตก และในป พ.ศ.๒๕๑๔ ไดเกิดวัดไทยแหงแรกในสหรัฐอเมริกา ที่นครลอสแองเจลีส ในรัฐแคลิฟอรเนีย มีชื่อเมื่อแรกตั้งวา “ศูนยพุทธศาสนาเถรวาท” ตอมาเปลี่ยนชื่อเปน วัดไทยลอสแองเจลีส (Wat Thai of Los Angeles) เมื่อ ปพ.ศ.๒๕๒๒ และในปเดียวกันนั้น มูลนิธิชาวพุทธอังกฤษที่ลอนดอนประเทศอังกฤษไดนิมนต พระโพธิญาณเถระที่เรียกกันทั่วไปวาอาจารยชา แหงวัดหนองปาพง อุบลราชธานี ใหเดินทางไปยังประเทศ อังกฤษ พ.ศ.๒๕๒๐ ตอมา พระสุเมโธ (ขณะนั้น ปจจุบันเปนพระราชสุเมธาจารย) เปนศิษยติดตามไปดวย และมอบหมายใหปฏิบัติศาสนกิจอยูในกรุงลอนดอน ไดเปนผูนําในการตั้งวัดปาจิตตวิเวก (Wat Pah Cittaviveka Chithurst Forest Monastery) ในป พ.ศ.๒๕๒๒ ตอมา ในป พ.ศ.๒๕๒๗ ไดตั้งวัดขึ้นใหมอีก แหงใกลลอนดอนชื่อวา วัดอมราวตี (Amaravati Buddhist Centre) และมีการเปดสาขาเพิ่มตามลําดับ (พระ พรหมคุณาภรณ (ป.อ.ปยุตฺโต), ๒๕๕๒) ฉะนั้น การสรางวัดที่เกิดจากการปรารภของรัฐบาลและผูมีศรัทธา พระพุทธศาสนาในตางประเทศจึงเปนจุดตั้งตนของการเผยแผพระพุทธศาสนา ปจจุบันมีการโยกยายถิ่นฐานใหมของคนไทยจํานวนมาก โดยตัวเลขคนไทยในประเทศตางๆ เชน ประเทศสหรัฐอเมริกา ๓๕๐,๐๐๐ คน เยอรมนีประมาณ ๑๐๐,๐๐๐ คน ออสเตรเลียประมาณ ๕๐,๐๐๐ คน อังกฤษประมาณ ๔๐,๐๐๐ คน และสวีเดนประมาณ ๒๕,๐๐๐ คน (ธนวิทย สิงหเสนี, ๒๕๕๒) และเมื่อคน ไทยตั้งรกรากที่ใดก็จะมีการตั้งรกราก และมีการรวมตัวโดยนําเอาวัฒนธรรมประเพณีที่ดีงามของไทยมาเปน สวนหนึ่งในการจัดกิจกรรม เพื่อสรางบรรยากาศและชวยใหรําลึกถึงความเปนไทย อยางที่ศูนยพุทธศาสนาและ สมาคมวัฒนธรรมไทย โบเดนเซ ไดสอบถามถึงการมารวมตัวกันของชาวพุทธวาเพื่อสวดมนต ทําบุญ รูสึก เหมือนอยูเมืองไทย และที่วัดมีการเรียนภาษาไทย เยาวชนไดมาบวชเรียน มาซอมรําไทยและไดเขารวม กิจกรรมในการนําเสนอวัฒนธรรมไทยในงานที่ทางหนวยงานราชการจัดขึ้น (เอกสารการลงพื้นที่ศึกษาวัดไทย ในทวีปยุโป, ๒๕๖๐) วัดจึงกลายเปนศูนยกลางของคนไทย โดยการจัดตั้งวัดไทยนั้นทําไดงาย ทั้งนี้งานพระธรรมทูตในตางประเทศจึงมีลักษณะเริ่มตนที่ตางจากอดีตที่ผานมา โดยในอดีตนั้น เปนการรวมมือระหวางประเทศ และความศรัทธาของชาวพุทธในตางประเทศเปนหลักจึงมีการคัดเลือกพระ ธรรมทูตที่ตรงตอความตองการ แตปจจุบันเนื่องจากมีการขยายงานพระพุทธศาสนาไปมาก จําเปนตองการ พระธรรมทูตที่สามารถเขาใจบริบทของสภาพบานเมือง เขาใจชุมชน มีทักษะทางดานจิตวิทยาแนวพุทธ และ

๙ เขาใจการใชสื่อ การเขียนงานเพื่อการเผยแผ อันชวยตอบขอเสนอแนะในงานวิจัยเรื่อง “บทบาทของกระทรวง การตางประเทศกับการสงเสริมการเผยแผพระพุทธศาสนาในตางประเทศ” ที่เสนอวากอนการพิจารณาสงพระ ธรรมทูตไปประจําวัดที่ชุมชนไทยตั้งขึ้น ควรมีการเสนอใหเขาใจในกิจกรรมเผยแผพระพุทธศาสนาแกชุมชน ทองถิ่น มีการจัดพิมพหนังสือพระพุทธศาสนา มีการจัดธรรมคูมือเกี่ยวกับแตละประเทศสําหรับพระธรรมทูตที่ จะไปประจําการเพื่อใหขอมูลพื้นฐานในเรื่องกฎระเบียบทางดานกฎหมายเขาเมือง วัฒนธรรม และ ขนบธรรมเนียม ประเพณีทองถิ่น สภาพแวดลอมตางๆ เพื่อมิใหมีการละเมิดกฎหมายทองถิ่น สามารถวางตัว ไดอยางเหมาะสม (ธนวิทย สิงหเสนี, ๒๕๕๒) ที่ผานมามีการจัดอบรมพระธรรมทูตเชิงปฏิบัติการในพื้นที่จริงดังโครงการสงเสริมพระสงฆไทยไป ศึกษาและปฏิบัติธรรมเชิงลึก ณ แดนพุทธภูมิ สาธารณรัฐอินเดียโดยตองการใหมีการศึกษาคนควาหลักธรรม ในพระไตรปฎก และลงพื้นที่จริงตามพุทธภูมิ ศึกษาวิเคราะหวิจัยเชิงลึกเพื่อใหไดความรูที่ตกผลึก สามารถนํา กลับไปเปนคําสอนหยั่งรากลงสูการเสริมสรางศรัทธาและปญญาของพุทธบริษัทชาวไทยอยางปฎิบัติไดและเห็น ผลจริง (สถาบันโพธิคยาวิชชาลัย ๙๘๐, ๒๕๕๔) จากการพัฒนาพระธรรมทูตสายตางประเทศนั้นจึงตองมุงเนน ไปที่การพัฒนาทักษะของพระธรรมทูตสายตางประเทศใหเขาใจโลกและเปลี่ยนแปลงกระบวนการตามโลกให ทัน จึงควรมีการเพิ่มการฝกพระธรรมทูตใหมีทักษะใหมๆ ทั้งดานทัศนคติการเผยแผพระพุทธศาสนา ความรูใน เรื่องทองถิ่นและประเพณีวัฒนธรรมในตางประเทศ การพัฒนาเครือขายชุมชน และทักษะในดานการจัด กิจกรรม รวมถึงการเผยแผพระพุทธศาสนาดานการเขียน การออกแบบสื่อประชาสัมพันธใหทันตอโลกสมัยนี้ ยิ่งขึ้นตอไป วัตถุประสงคของหลักสูตร ๑. เพื่อพัฒนาทัศนคติเรื่องอุดมการณในการเผยแผพระพุทธศาสนา ๒. เพื่อพัฒนาองคความรูเรื่องการเดินทางไปตางประเทศ วิถีชีวิตและความเปนอยูในตางประเทศ ๓. เพื่อพัฒนาเครือขายการทํางานเผยแผพระพุทธศาสนาและการสรางวัดในตางประเทศ ๔. เพื่อพัฒนาทักษะทางดานการเผยแผพระพุทธศาสนาในตางประเทศ กลุมเปาหมายของหลักสูตร กลุมเปาหมายของหลักสูตร “หลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ” ประกอบดวย ๑. พระธรรมทูตผูผานการฝกอบรมจากหลักสูตรอบรมพระธรรมทูตสายตางประเทศของ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ๒. พระธรรมทูตสายตางประเทศทั่วไปที่เคยทํางานเผยแผพระพุทธศาสนาอยูในตางประเทศ แนวคิดในการพัฒนาหลักสูตร ๑. แนวคิดพระธรรมทูตในสมัยพุทธกาล รูปแบบคําสอนอันถือวาเปนหลักสําคัญของพระพุทธศาสนาในครั้งที่พระพุทธองคตรัสแกพระ อรหันต ๑,๒๕๐ รูป ที่มาประชุมกันโดยมิไดนัดหมาย ณ พระเวฬุวนาราม ในวันเพ็ญเดือน ๓ โดยหลักธรรมนี้ เรียกวา โอวาทปาฎิโมกข ซึ่งประกอบไปดวย ๑.๑ หลักการ ๓ คือ ๑. การไมทําความชั่วทั้งปวง ๒. การบําเพ็ญแตความดี ๓. การทําจิตของ ตนใหผองใส

๑๐ ๑.๒ อุดมการณ ๔ คือ ๑. อดทนอดกลั้น ไมทําบาปทั้งทางกายวาจา ใจ ๒. ไมเบียดเบียน ละเวน จากการทํารายรบกวนผูอื่น ๓. ปฏิบัติตนใหสงบทั้งทางกาย ทางวาจาและทางใจ ๔. นิพพาน คือการดับทุกข ซึ่งเปนเปาหมายสูงสุดในพระพุทธศาสนาเกิดขึ้นไดจากการดําเนินชีวิตตามมรรคมีองค ๘ ๑.๓ วิธีการ ๖ คือ ๑. ไมกลาวใหรายหรือ กลาวโจมตีใคร ๒. ไมทําราย ไมเบียดเบียนผูอื่น ๓. เคารพในระเบียบวินัย กฎกติกากฎหมาย รวมทั้งขนบธรรมเนียมประเพณีอันดีของสังคม ๔. รูจักประมาณ รูจัก ความพอดีในการบริโภคอาหารหรือการใชสอยสิ่งตางๆ ๕. อยูในสถานที่ที่สงัด มีสิ่งแวดลอมที่เหมาะสม เปน ปฏิรูปประเทศ ๖. ฝกหัดชําระจิตใหสงบมีสุขภาพคุณภาพ และประสิทธิภาพที่ดี(มหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย , ๒๕๓๙) ทั้งหมดนี้มุงเนนไปที่การทํางานเพื่อมุงประโยชนของชุมชนเปนหลัก เชนเดียวกับเนื้อความใน โอวาทปาฎิโมกขจึงแสดงใหเห็นถึงลักษณะการประกาศศาสนาของการสงสาวกไปในชุดแรก ตามพุทธดํารัสวา “ภิกษุทั้งหลายพวกเธอจงจาริกไป เพื่อประโยชนสุขแกชนจํานวนมาก เพื่ออนุเคราะหชาวโลก เพื่อประโยชน เกื้อกูลและความสุขแกทวยเทพและมนุษย อยาไปโดยทางเดียวกันสองรูป จงแสดงธรรมมีความงามในเบื้องตน มีความงามในทามกลาง และมีความงามในที่สุด จงประกาศพรหมจรรย พรอมทั้งอรรถและพยัญชนะบริสุทธิ์ บริบูรณครบถวน สัตวทั้งหลายที่มีธุลีในตานอย มีอยู ยอมเสื่อมเพราะไมไดฟงธรรม จักมีผูรูธรรม” (มหาจุฬา ลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๓๙) ๒. แนวคิดพระสมณทูตไทยในศรีลังกา ในการเดินทางไปของพระสมณทูตเพื่อไปประดิษฐานนิกายสยามวงศบนแผนดินลังกาครั้งนั้น (พ.ศ.๒๒๙๓) ไดปฏิบัติศาสนกิจพอประมวลมาไดดังนี้ ๑) ทําหนาที่ประกอบพิธีอุปสมบท เปนเจตนาที่แทจองกษัติยลังกาที่ตองการใหสามเณรและ นักบวชหมขาวไดอุปสมบทใหถูกตองตามหลักพระธรรมวินัย ๒) ทําหนาที่ผูกพัทธสีมา กอนหนานั้นมีการประกอบพิธีอุปสมบททามกลางแมน้ําเรียกวา นทีสีมา แตคณะสงฆไทยไดกําหนดสีมาภายในบริเวณวัด ทําใหงายตการทําสังฆกรรม จึงเปนการเปลี่ยนแปลงพิธีกรรม อุปสมบทวิธีครั้งในในศรีลังกาครั้งนั้นเปนตนมา ๓) แนะนําพิธีเขาพรรษา ปวารณากรรม และกฐินกรรม มีการแนะนําพิธีกรรมทางศาสนาที่เสื่อม โทรมลงไปในศรีลังกายุคหนึ่ง และมีการฟนฟูดวยการปฏิบัติตามแบบอยางพระสงฆไทย ๔) แนะพิธีแหพระเขี้ยวแกว แตเดิมการอัญเชิญพระเขี้ยวแกวนั้นจะแหแหนตามหลังเหลา เทพารักษ แตพระอุบาลีมหาเถระแนะนําวา ธรรมดาเทวดาและมนุษยทั้งหลายมักดําเนินตามพระพุทธเจา เมื่อ พระเขี้ยวแกวเปนสัญลักษณแทนพระพุทธองคจึงมิควรจะมาตามหลังเทพารักษ จึงมีการเปลี่ยนใหเหมาะสม ดวยการนําพระเขี้ยวแกวมาเชิดชูนําหนาเหลาเทพารักษตั้งแตนั้น ๕) แนะนําสวดพระปริตร เดิมนั้นมีประเพณีการสวดพระปริตรกําเนิดขึ้นที่ลังกาประเทศ แตพอ ชวงหลังมหายานเขามามีอิทธิพลจนพระสูตรมหายานแทรกอยูเปนจํานวนมาก แตพอพระสงฆไทยไดแนะนํา พระสงฆลังกาใหคัดเลือกพระสูตรสําคัญในพระไตรปฎก และนํามาจัดหมวดหมูใหเหมาะสมกับวัตถุประสงค ของพิธีกรรม จนตอมาพระสูตรมหายานไดทยอยหดหายไป ๖) แนะนําการอานอักษรขอม พระสงฆไทยทําหนาที่แนะนําพระสงฆลังกาใหเรียนรูเกี่ยวกับอักษร ขอม เนื่องจากคัมภีรสําคัญจากกรุงศรีอยุธยาที่สงไปลังกาสวนใหญเปนอักษรขอม ๗) ชวยเหลือดานการศึกษา ในการเขามาของคณะสงฆไทยไดไดชวยเหลือใหมีการจัดวางระบบ การเรียนการสอน แมแตเดิมจะมีระบบการศึกษาอยูแลว แตหลังจากกําเนิดสยามนิกายไมนาน ก็เกิด สถาบันการศึกษา

๑๑ ๘) กําเนิดวิปสสนาธุระ พระเจากรุงศรีอยุธยาไดโปรดใหจัดสงพระวิสุทธาจารยเถระและพระวร ญาณมุนีเถระมาสั่งสอนแกกุลบุตรกุลธิดาชาวลังกา เพราะทั้งสองทานเปนที่ยอมรับวามีความรอบรูเชี่ยวชาญ ดานวิปสสนาธุระ ๙) กําเนิดระบบการปกครองคณะสงฆ คณะสงฆไทยไดฟนฟูระบบการปกครองคณะสงฆขึ้นใหม พระอุบาลีมหาเถระไดแนะนํากษัตริยลังกาใหรื้อฟนประเพณีอันดีงามขึ้นมาใหม โดยมีการแตงตั้งประชุมสงฆ เรียกวา พระสังฆราช จากนั้นเปนพระอุปสังฆราช พระมหานายกะ พระอนุนายกะ จนถึงระดับเจาอาวาส แต หลังจากคณะสงฆไทยเดินทางกลับกรุงศรีอยุธยา ก็เกิดการแตกแยกกันไปเพราะระบบวรรณะเขามามีบทบาท ตอคณะสงฆ ๑๐) แนะนําการเคารพสิ่งศักดิ์สิทธิ์ มีการนําประเพณีอันดีงามของชาวสยาม คือ เมื่อเขาวัดทุก ชนชั้นวรรณะจะแสดงความเคารพดวยการถอดรองเทา ลดรมหรือลดผาเสมอกัน พระเจาแผนดินลังกา เห็นชอบและประกาศใหชาวลังกาปฏิบัติตาม (ลังกากุมาร, ๒๕๕๕) ๓. แนวคิดการเปนธรรมทูตในประเทศอินเดีย-เนปาล งานพระธรรมทูตในประเทศอินเดีย-เนปาลจะแข็งแรงไดตองอาศัยองคประกอบที่เขมแข็ง โดย การริเริ่มของพระสุเมธาธิบดี โดยพระบัญชาจากสมเด็จพระอริยวงศาตถาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (อยู ญาโณทยมหาเถระ) ใหทานมาเปนเจาอาวาสวัดไทยพุทธคยาและหัวหนาพระธรรมทูต สายประเทศอินเดียเนปาล เมื่อป พ.ศ.๒๕๐๖ และไดเริ่มงานเผยแผ โดยตั้งศรัทธาและเจตนาสูงานเผยแผพระพุทธศาสนาใน ๕ จุด คือ ๑) ศาสนสถาน มีการปรับวัดไทยพุทธคยาดวยการสรางสถานที่พักอาศัยของผูแสวงบุญให เพียงพอ และเขาดูแลศาสนสถานหลักที่ปริมณฑลพุทธคยา ตอเติมอุโบสถวัดไทย สรางวิหารชั้นบนของพระ เจดีย เปนนโยบาย ๒) ศาสนวัตถุ ไดสรางวัตถุหลัก คือสรางพระพุทธรูปมอบใหชาวพุทธใหม ใหโอกาสชาวอินเดียผู ศรัทธาอยากบวช แนะนําใหชาวอินเดียมาบวชที่ใตโพธิ์ บวขแลวก็ใหอุมบาตรกับพระพุทธรูปไปภูมิลําเนา ๓) ศาสนบุคคล เมื่อมีพระอินเดียมาบวชมากพอสมควรก็ตั้งสงฆอินเดีย ใหมีสังฆนายก คือ สังฆราชอินเดีย เปนหัวหนา สนับสนุนใหซื้อที่ใหขางวัดไทยพุทธคยาแลวใหสงฆปกครองกันเอง ใหชวย ประกาศพระพุทธศาสนาดวยการตั้งโรงเรียน นําพระมาจากเมืองไทยมาเปนพระธรรมทูตที่อินเดีย นําพระเขา มาศึกษาที่มหาวิทยาลัย และสงเสริมใหมีการศึกษาอยางตอเนื่อง และใหมองที่มาเปนไกควา เปนผูนําคนที่มา อินเดียมาไหวพระจึงจะงาม แปลงรถใหเปนสถานที่สอน เปนสถานที่สวดมนต เปนโรงเรียนปริยัติธรรม ๔) ศาสนพิธี เปนการนําผูมีศรัทธาและปญญาเขาถึงพระรัตนตรัย ดวยการใหศาสนพิธีเปนสื่อให ถึงพุทธธรรม โดยในประเพณีของอินเดียวทั้งหลายโยงใยใหสอดคลองกับวิถีชีวิตของคนในพิธีนั้น ในประเพณีมี วัฒนธรรม คุณธรรม และในคุณธรรมมีพุทธธรรม โดยเฉพาะอยางยิ่งศาสนพิธีในอินเดีย เราตองเขาใจพิธีกรรม แลวมองใหเห็นพุทธธรรมในนั้น ใชพิธีการทางศาสนามาเปนสื่อของการประกาศพุทธศาสนาใหไดโดยใชคําวา “เดินตามทางของเขาสูเปาหมายของเรา” ๕) ศาสนธรรม คือการสรางความประทับใจในหลักธรรมอันเปนยอดจากพระสูตร พระวินัย พระ อภิธรรม ผานการทําวัตร หรือการคัดสรรบทสวดมนตจากพระสูตร พระอภิธรรม พระวินัย นํามาแยกให สาธยายพรอมกับใหความหมายอันมีพุทธประวัติ ธรรมบท ชาดก คําสอนจากอรรถกถา และวัฒนธรรม ประเพณี และนําใหเขาถึงคําสอนทางพระพุทธศาสนา พระธรรมทูตจะตองทํางานในสวนนี้ใหสําเร็จไมใชมีแต ความรูที่จํามาหรือความรูที่จําไวใชในหองสอบเทานั้น งานของพระธรรมทูตเปนการนําความรูที่จํามาและจํามาใชในหองสอบมาลงสูพื้นที่ ใหความรูอยู ในศรัทธาและปญญาของผูมาแสวงบุญ พรอมกลับนํากลับไปรดน้ําพรวนดินในประเทศไทยใหพระพุทธศาสนา งอกงามไพบูลย (สถาบันโพธิคยาวิชชาลัย ๙๘๐, ๒๕๕๔)

๑๒ ๔. แนวคิดพระธรรมทูตสายตางประเทศในปจจุบัน ในระเบียบมหาเถระสมาคม กําหนดวิธีปฏิบัติในการไปตางประเทศสําหรับพระภิกษุสามเณร พ.ศ.๒๕๓๗ ในหมวดที่ ๓ วาดวยกรณียะในการไปตางประเทศ ขอ ๙ ตาม มีกําหนดไวในขอ ๑) ไปสอนพระ ปฎิบัติธรรม หรือสอนพุทธศาสนาในถิ่นอันสมควร พระธรรมทูตจึงมีการเนน ๒ เรื่อง คือ ๑) การสอนปฏิบัติธรรม และ ๒) การสอนหลักการของ พระพุทธศาสนา จึงปรากฎเปนประวัติศาสตรในการเผยแผพระพุทธศาสนาในตะวันตก ๒ เรื่อง คือ ๓.๑ การสอนปฏิบัติธรรม วิธีการปฏิบัติธรรมนั้นไดรับการยอมรับมากขึ้นจากตะวันตก จาก บทความเรื่องการฝกสมาธิของชาวตะวันตก "การครองคูกันอยางยาวนานระหวางสติกับเงิน" เขียนโดย มิเชลล โกลดเบิรก (Michelle Goldberg) ที่เสนอถึงการฝกสมาธิของเจาหนาที่ทางการเงินซึ่งทํางานเกี่ยวกับการ ลงทุนในตลาดหุนวอล สตรีท (Wall Street) วาชวยใหพวกเขามีสมาธิ ไมวอกแวก และสรางผลกําไรมากขึ้น และยังมีบทความที่บริษัทใหบริการขอมูลทางดานการเงินอยางบลูมเบิรก (Bloomberg) อธิบายเรื่องนี้ไววา การทําสมาธิแบบเจริญสตินั้น มาจากพระพุทธศาสนาเถรวาทดวยการสรางความรูสึกตอสิ่งกระทบ เชน ถาได ยินเสียงสุนัขเหา ก็ใหเรารูสึกตัววาไดยินกอนจะกลับมาระลึกรูที่ลมหายใจเขาและออก เปนการรักษาใจใหนิ่ง และอยูกับตัวเอง เพราะความคิดนั้นเปนอะไรที่รวดเร็วเหมือนกับละอองน้ําบนเกลียวคลื่นที่มาและไปอยาง รวดเร็ว โดยลักษณะที่สําคัญของการเจริญสตินั้นไมใชใหเราไมสนใจอะไร เพียงแตตองการใหเรารูตัวทั่ว พรอมอยูตลอดเวลา แตก็มีขอกังวลของนักธุรกิจและนักคิดบางคนอาจมองไปวาเรื่องนี้เปนคนละเรื่องกันจะจับใหมา อยูดวยกันอาจไมกอใหเกิดประโยชนมากนัก ก็ลองคิดสิวาถาผูบริหารกลายเปนคนมีคุณธรรมหรือมีเมตตาไป อะไรจะเกิดขึ้น ธุรกิจอาจจะลมเหลวหรือไมเจริญกาวหนาอยางที่ควรเปน และอีกอยางจากประวัติศาสตร ของทุนนิยมแบบอเมริกันก็ไมไดสรางขึ้นบนฐานการเจริญจิตแบบตะวันออก และขอกังวลอีกอยางก็คือ การ เจริญสตินั้นทําใหเราเชื่อบางอยางที่อยูเหนือเรา นั่นอาจทําใหเราไมมีความรับผิดชอบตอการกระทําของ ตนเอง เพราะเมื่อทุกอยางอยูเหนืออํานาจที่เราจะกําหนดเองได แตขอกังวลเหลานี้ดูเหมือนจะมีคําแนะนําจากนักเขียนหลายคนที่พยายามอธิบายวา การสราง สติไมไดพึ่งพาอํานาจภายนอกหรือทําใหใจพบเจอประสบการณที่อยูเหนือธรรมชาติแตอยางใด แตเปนแคการ ทําใหเราจิตใจเราแข็งแกรงขึ้น ดีขึ้นและมีประสิทธิภาพมากขึ้นเทานั้น และอีกอยางการเจริญสตินั้นชวยใหคน รูสึกมีจุดมุงหมายมากขึ้นและลดทอนความรูสึกเครียด เสียใจใหลดนอยลง ฉะนั้น นักธุรกิจทางการเงินจึงเปน อาชีพที่เครียดมากสุดอาชีพหนึ่ง และเขาเหลานี้ลวนตองการหาความสงบเปนเครื่องฟนฟูสภาพจิตใจ ขณะเดียวกันผูบริหารก็ตองการใหพนักงานมีสติกับการทํางานไมวอกแวก เมื่อมองจากเหตุผลและความลงตัว ของผลประโยชนที่เกิดขึ้น จึงทําใหคําสอนพระพุทธศาสนากับวิธีชีวิตการทํางานแบบฆราวาสสนับสนุน สงเสริมกันและกัน จนกลายเปนที่มาของการครองคูกันอยางยาวนานของสติกับเงินในอเมริกา (Michelle Goldberg, 2015) ดูเหมือนบทความนี้ แมจะเขาใจวาการทําสมาธิจะมีประโยชนก็ตอเมื่อคนที่ปฏิบัติตองสามารถชี้ วัดเปนเงินได การเจริญสมาธิจึงไดรับความนิยมเพราะสอดรับกับวิถีตะวันตก ตรงตามกับบันทึกที่หลวงปูชา บันทึกความคิดไวในคราวที่เดินทางไปประเทศอังกฤษครั้งแรกวา “จินตนาการที่เกิดขึ้นใหมในการเดินทางจาก เมืองไทยสูกรุงลอนดอน ความรูสึกนึกคิดของมนุษยทั้งหลายก็เหมือนกับแสงจันทร พระอาทิตย เมื่อถูกเมฆ หมอกเขาครอบงําก็เปนอยางหนึ่ง เมื่อปราศจากเมฆหมอกก็เปนอยางหนึ่ง เปนเหตุใหคิดตอไปวา การเรียน ธรรม การรูธรรม การเห็นธรรม การปฏิบัติธรรม การเปนธรรม เหลานี้เปนคนละสวนไมใชสิ่งเดียวกัน และทํา ใหจินตนาการตอไปอีกถึงคําสอนพระพุทธเจาที่วา “เมื่อเรายังไมรูประเพณี คําพูด การกระทําของเขาทุกอยาง เราไมควรถือตัวในที่นั้น” และคิดตอไปอีกขณะเมื่ออยูบนกลีบเมฆนั้นวา ชาติ ตระกูล ความรู คุณธรรม เปน

๑๓ อยางไร ก็เปนที่แปลกมาก เพราะเรื่องนี้ดูเหมือนเราไดประสบมากอนแลว ตอนที่เราไดถวายชีวิตในพระพุทธ พระธรรม พระสงฆวาเราไดมาเมืองนอกนี้ นี้คือ เมืองนอกใน (วัฏฏะ) ไมใชเมืองนอกนอก การเห็นเมืองนอกใน พระพุทธเจาไมสรรเสริญ พระพุทธเจาไดสรรเสริญผูเห็นเมืองนอกนอก (นิพพาน) ความคิดของเรามันคิดบวก คิดลบกันอยางนี้เรื่อยไปจนถึงกรุงลอนดอนและก็ไดปรับกาย วาจา ใจ ใหเขากับเขาไดเปนอยางดี ไมมีอะไร สวนที่แปลกนั้นก็คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย สวนใจนั้นปกติอยูตามเดิม เพราะไดเตรียมมานานแลว ตางแตไม แปลก แปลกแตไมตาง คิดตอไปวา ประชาชนในยุโรปนี้เขาไดถึงจุดอิ่มวัตถุทั้งหลายแลว แตยังไมรูจักพอ เพราะขาดธรรมะ เปรียบไดวาเหมือนผลไมพันธุดีเกิดอยูในวนที่มีดินดี แตขาดคนดูแล จึงทําใหผลไมทั้งหลาย เหลานั้นไรคุณคาที่ควรจะได เหมือนมนุษยไรคุณคาจากการเกิดมาเปนมนุษย ฉะนั้น” (พระโพธิญาณเถร (หลวงพอชา สุภทฺโท), ๒๕๓๕) ๓.๒ การสอนหลักการในพระพุทธศาสนา โดยการสอนหลักการในที่นี้ ไมใชแคสอนหลักการ ทั่วไปเทานั้น แตเปนการเผยแผวิถีชีวิต (way of life) โดยแนวคิดนี้ยอนหลังไปในป ค.ศ.๑๙๒๔ (พ.ศ.๒๔๖๗) เมื่อครั้งที่เกิดวัดแบบพระพุทธศาสนาแหงแรกในยุโรป (Das Buddhistische Haus) ซึ่งสรางโดยพระชาว เยอรมันชื่อ "พอล ดาลเค" (Paul Dahlke) เขาเคยเปนทั้งนักกีฬาและเปนหมอ แตหลังจากไดอานหนังสือ พระพุทธศาสนาซึ่งแตงโดยนักปรัชญาคนสําคัญคือ อาเธอร โชเปนฮาวเออร (Arthur Schopenhauer) ซึ่ง นําเอาหลักคําสอนเรื่องอริยสัจ ๔ ในพระพุทธศาสนามาสอนคือเรื่องทุกข, เหตุเกิดทุกข (สมุทัย), ความดับทุกข (นิโรธ) และหนทางใหถึงความดับทุกข (มรรค) เพียงแตโชเปนฮาวเออรอธิบายไวแค ๓ อยางตามความเขาใจ คือ ชีวิตเกี่ยวพันธกับความทุกข, ทุกขมีสาเหตุจากความอยาก (ตัณหา), และความสิ้นไปแหงความอยากจะ นําไปสูความหลุดพน ศาสนาพุทธนับเปนแรงบันดาลใจตอโชเปนฮาวเออร ดังคําที่เขาเขียนบันทึกไววา "ถาจะถือเอา ผลงานจากปรัชญาของฉันวาเปนพื้นฐานของความจริงแลว ก็ควรตองยกยองพระพุทธศาสนากอนใครอื่น และคงเปนเรื่องนายินดีไมนอยที่แนวคิดของฉันใกลเคียงกับหลักศาสนาที่ควรเปนหลักยึดถือของมนุษยบนโลก นี้...” แตสิ่งเดียวที่โชเปนฮาวเออรนําเสนอยังเปนแควิธีคิดทางพระพุทธศาสนาเทานั้น แตกลับไมมี วิธีการปฏิบัติตนแบบพุทธแตอยางใด เพราะเขาอาจยังไมเคยไดสัมผัสวิถีชีวิตแบบพระพุทธศาสนาจริงๆ จน นักบวชทางพุทธศาสนามองวาโชเปนฮาวเออรเขาใจพระพุทธศาสนาโดยอาศัยความเชื่อสวนตัวเทานั้น บางที ก็ดูเปนเหมือนเรื่องลึกลับและเหนือประสบการณเกินไป อยางไรก็ตาม แนวคิดนี้ไดกลายเปนแรงบันดาลใจ ตอพอล ดาลเค เขาจึงเดินทางจากบานเกิดไปจนถึงประเทศศรีลังกา ในป ค.ศ. ๑๘๙๘ (พ.ศ.๒๔๔๑) จนไดพบ กับวิถีชีวิตแบบพระพุทธศาสนาเปนครั้งแรก และในอีกสองปตอมาเขาไดเดินทางไปอีกครั้ง และเริ่มเรียน ภาษาบาลีและพบกับครูชาวพุทธอีกหลายคนไดชวยแนะนํา ตอมาเขาไดบวชเปนพระภิกษุในพระพุทธศาสนา และในปตอมาก็ไดเดินทางไปทั่วเอเชียเพื่อ ศึกษาวิถีชีวิตแบบพุทธ โดยเริ่มจากศรีลังกา จีน อินเดีย พมา ไทย และอินโดนีเซีย กอนจะเกิดสงครามโลก ครั้งที่ ๑ ขึ้น เขาจึงเดินทางกลับมาเยอรมัน ภายหลังเขาไดซื้ออาคารแหงหนึ่งและใหสถาปนิกออกแบบจาก สถาปตยกรรมแบบศรีลังกา พอวัดเสร็จก็เริ่มมีกิจกรรมแบบชาวพุทธขึ้น จนเปนที่รับรูของสาธารณชนทั่วไป ปรากฎการณการสรางวัดแหงนี้ กลายเปนที่ยอมรับของคนเยอรมัน เพราะคนเยอรมันเปน ผูสราง ขณะเดียวกันก็ไมใชแคยอมรับความคิดแบบพุทธเทานั้น แตเปนการเติมเต็มวิถีชีวิตแบบพุทธเขาไป ดวย ดังจะเห็นไดวาการจําลองเอาสถาปตยกรรมแบบศรีลังกามา เพื่อใหชาวเยอรมันไดซึมซับวิถีชีวิตดังกลาว มากยิ่งขึ้น (Martin Bauman, 2006) ฉะนั้น จากแนวคิดตั้งแตสมัยพุทธกาลจนถึงปจจุบัน พระธรรมทูตจึงตองเขาใจบริบทสังคมกอน วาตองการอะไร บางทีมีผูที่ยังไมศรัทธาตองสรางศรัทธาดวยมุงเนนไปที่การปฏิบัติตนใหเกิดความเลื่อมใสหรือ ที่เรียกวา จรณะหรือความประพฤติ สรางกระบวนการเรียนรูผานวิถีชีวิต การปฏิบัติตน โดยมีรูปแบบที่สื่อดวย

๑๔ วัฒนธรรมประเพณีของชาวพุทธ สวนผูที่ศรัทธาแลวควรเปนไปที่ความรูหรือวิชชา โดยเปนการวางหลักเกณฑ หรือกฎระเบียบที่เปนแงปฏิบัติใหเปนอันเดียวกัน ไมแยกกันปฏิบัติ มีขอตกลงรวมกัน กระบวนการพัฒนาหลักสูตร ขั้นตอนที่ ๑ การทบทวนเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวของกับงานพระธรรมทูตสายตางประเทศ เพื่อ นํามาสรางสมรรถนะของพระธรรมทูตสายตางประเทศ ขั้นตอนที่ ๒ การแลกเปลี่ยนเรียนรู จากการศึกษาหลักสูตรพระธรรมทูต และการสัมภาษณพระ ธรรทูตสายตางประเทศและผูเชี่ยวชาญงานพระธรรมทูตสายตางประเทศ ผูมีสวนเกี่ยวของกับพระธรรมทูต สายตางประเทศเพื่อใหไดกรอบแนวคิดในการสรางสมรรถนะของพระธรรมทูตสายตางประเทศ ขั้นตอนที่ ๓ กําหนดสมรรถนะของพระธรรมทูตสายตางประเทศ ขั้นตอนที่ ๔ กําหนดโครงสรางหลักสูตรฝกอบรมเชิงปฏิบัติการพระธรรมทูตสายตางประเทศที่ จําเปน รายละเอียดของการพัฒนาหลักสูตร ดังนี้ ขั้นตอนที่ ๑ การทบทวนเอกสารงานวิจัยที่เกี่ยวของกับงานพระธรรมทูตสายตางประเทศ เพื่อ นํามาสรางสมรรถนะของพระธรรมทูตสายตางประเทศ พระทินวัฒน สุขสง ไดเขียนวิทยานิพนธเรื่อง “แนวทางการเผยแผพระพุทธศาสนาในโลก ตะวันตก” โดยไดสรุปแนวทางการเผยแผพระพุทธศาสนาในโลกตะวันตกไว โดยผลิตบุคลาการที่มีคุณสมบัติ เหมาะสม โดยตองมีความรูความเขาใจในเรื่องเหลานี้คือ ๑) มีความรู ความเขาใจดานสังคม วัฒนธรรม และระเบียบพื้นฐานของสังคม สามารถวิเคราะห สภาพสังคมวัฒนธรรมของกลุมหมาย เพื่อเปรียบเทียบความแตกตางในดานความเชื่อ วิธีคิด วิถีชีวิตของสังคม ตะวันตกกับสังคมไทย โดยสอคลองกับหลักธรรมในสัปปุริสธรรม ๗ คือ รูเหตุ รูผล รูตน รูประมาณ รูกาล รู ชุมชน รูบุคคล ๒) ผูเผยแผควรประพฤติใหเหมาะสม ปฏิบัติตนเปนแบบอยาง ควรรักษาธรรมวินัยและมีจริยวัตร ที่งดงามไมบกพรอง เปนแบบอยางใหเห็น มีความรูในหลักธรรมทั้งภาคปริยัติและปฏิบัติ ๓) ควรผลิตสื่อที่เหมาะสม กับความตองการ เพราะคนสวนหนึ่งอานงานพระพุทธศาสนาจาก วรรณกรรม การผลิตสื่อควรออกแบบใหหลากหลาย เพื่อการเผยแผในวงกวาง เชน ผานเฟชบุค บลอก หรือยู ทูป เปนตน ควรพิจารณาถึงการเขียนหนังสือ หรือควรทําหนังสือธรรมะแจกเปนธรรมทาน เปนแนวทางในการ ชวยสนับสนุนการเผยแผไดมากขึ้น ควรพัฒนาบุคลากรที่มีความสามารถในการพัฒนาสื่อการสอน ทั้งดานการ เผยแผโดยเอกสาร หนังสือ และการใชเทคโนโลยีสารสนเทศ โดยเฉพาะชองทางผานอินเตอรเน็ต (พระ ทินวัฒน สุขสงล, ๒๕๕๘) พระมหาอํานวย มีราคาไดเขียนบทความวิจัยเรื่อง "แนวทางในการเผยแพรพุทธศาสนาใน ตางประเทศ : กรณีศึกษาประเทศเนเธอรแลนด" ไดเสนอแนวทางในการเผยแผพระพุทธศาสนาในตางแดนไว วา ๑) องคกรพระสงฆในตางประเทศควรรวมกันจัดทําหลักสูตรที่เอื้อตอการเผยแผพระพุทธศาสนา ในแตละประเทศเพื่อใหการปฏิบัติงานของพระสงฆมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลมากขึ้น ๒) ควรสรางความเขมแข็งใหกับองคกรที่ดูแลพระสงฆสายตางประเทศ โดยการสรางระบบ เครือขายการเผยแผพระพุทธศาสนาของพระสงฆในแตละประเทศระหวางพระธรรมทูตตางประเทศและ พระสงฆในประเทศไทยเพื่อแลกเปลี่ยนเรียนรูแนวปฏิบัติที่ดีเกี่ยวกับการเผยแผพระพุทธศาสนาซึ่งกันและกัน

๑๕ ๓) จัดสงพระธรรมทูตไปปฏิบัติในตางประเทศใหมากขึ้นโดยเฉพาะพระธรรมทูตภายในวัดตอง ศึกษาทั้งภาษาอังกฤษและวัฒนธรรม เพื่อขยายงานใหมากขึ้น ซึ่งจะทําใหเกิดความองอาจและสามารถที่จะ อธิบายธรรมะใหกับชาวตางชาติไดพระมหาอํานวย มีราคา.(๒๕๕๙). ธนวิทย สิงหเสนี ไดเขียนงานวิจัยเรื่อง “บทบาทของกระทราวงการตางประเทศกับการสงเสริม การเผยแผพระพุทธศาสนาในตางประเทศ” นําเสนอถึงการขยายของวัดในตางประเทศมาจากจํานวนคนไทย ที่มาขึ้น โดยตัวเลขคนไทยในประเทศตางๆ เชน ประเทศสหรัฐอเมริกา ๓๕๐,๐๐๐ คน เยอรมนีประมาณ ๑๐๐,๐๐๐ คน ออสเตรเลียประมาณ ๕๐,๐๐๐ คน อังกฤษประมาณ ๔๐,๐๐๐ คน และสวีเดนประมาณ ๒๕,๐๐๐ คน วัดจึงกลายเปนศูนยกลางของคนไทย โดยการจัดตั้งวัดไทยนั้นทําไดงาย ทั้งนี้งานพระธรรมทูตใน ตางประเทศจึงมีลักษณะเริ่มตนที่ตางจากอดีตที่ผานมา โดยในอดีตนั้นเปนการรวมมือระหวางประเทศ และ ความศรัทธาของชาวพุทธในตางประเทศเปนหลักจึงมีการคัดเลือกพระธรรมทูตที่ตรงตอความตองการ โดยใน งานวิจัยนี้ไดใหขอเสนอแนะวา ๑) กอนการพิจารณาสงพระธรรมทูตไปประจําวัดที่ชุมชนไทยตั้งขึ้น ควรมีการเสนอใหเขาใจใน กิจกรรมเผยแผพระพุทธศาสนาแกชุมชนทองถิ่น ๒) มีการจัดพิมพหนังสือพระพุทธศาสนา ๓) มีการจัดทําคูมือเกี่ยวกับแตละประเทศสําหรับพระธรรมทูตที่จะไปประจําการเพื่อใหขอมูล พื้นฐานในเรื่องกฎระเบียบทางดานกฎหมายเขาเมือง วัฒนธรรม และขนบธรรมเนียม ประเพณีทองถิ่น สภาพแวดลอมตางๆ เพื่อมิใหมีการละเมิดกฎหมายทองถิ่น สามารถวางตัวไดอยางเหมาะสม (ธนวิทยสิงหเสนี , ๒๕๕๒) จากขอเสนอแนะนี้ทําใหเห็นการรูปแบบงานพระธรรมทูตสายตางประเทศในฐานะผูปฏิบัติการ นั้นตองการสมรรถนะหลักดังนี้คือ ๑) ดานทัศนคติ (Attitude) ๒) ดานความรู (knowledge) ๓) ดานการ พัฒนา (Development) ๔) ดานทักษะ (Skill) ๓ ทั้งดาน ก. ทักษะดานการเยียวยาคลายทุกข (Buddhist counselor) ข. ทักษะดานการเขียน (writing) ค. ทักษะดานการออกแบบสื่อ (Multimedia Design) ขั้นตอนที่ ๒ การแลกเปลี่ยนเรียนรู จากการศึกษาหลักสูตรพระธรรมทูต และการสัมภาษณ พระธรรทูตสายตางประเทศและผูเชี่ยวชาญงานพระธรรมทูตสายตางประเทศ ผูมีสวนเกี่ยวของกับพระ ธรรมทูตสายตางประเทศเพื่อใหไดกรอบแนวคิดในการสรางสมรรถนะของพระธรรมทูตสายตางประเทศ จากการศึกษาหลักสูตรสงเสริมพระสงฆไทยไปศึกษาและปฏิบัติธรรมเชิงลึก ณ แดนพุทธภูมิ (สถาบันโพธิคยาวิชชาลัย ๙๘๐, ๒๕๕๔) และจากการสัมภาษณพระเดชพระคุณพระธรรมโพธิวงศ เจาอาวาส วัดไทยพุทธคยา หัวหนาพระธรรมทูต สายประเทศอินเดีย-เนปาล (๑ มิถุนายน ๒๕๕๘) ไดใหแนวทางในการ พัฒนาพระธรรมทูตสายตางประเทศ พอสรุปลงไวตามสมรรถนะได ดังนี้ ๑) ดานทัศนคติ (Attitude) งานเผยแผพระพุทธศาสนาตองการคนผูมีใจศรัทาที่แทจริงตอพระ รัตนตรัยมาชวยกันพัฒนางานใหแข็งแรงยิ่งขึ้น การเปนธรรมทูตสายตางประเทศตองตั้งธงไวที่พระพุทธเจา คือ ไมควรตั้งเปาจากความตองการลาภสักการะอันเปนโลกิยะกอนจะแสวงหาโลกุตตระ ตองมีอุดมการณ ศรัทธา ใหใสในพระพุทธเจากอน เอาเรื่องความภูมิใจในตนเองก็ทิ้งไวในใจ แตใหทํางานเพื่อพระพุทธเจา ไมใชมุงเอา โลกิยะคือจะมาหาความกาวหนาใหตนเองเปนหลัก ระวังปจจัย ๔ จะทําลายอริยสัจ ๔ ตองทํางานโดยการมอบ ใจให ถาคนใจไมรัก ใจไมนําทาง ไมใหใจเปนประธาน ใจเปนหัวหนา งานเผยแผก็ไมมีทางสําเร็จ ๒) ดานความรู (knowledge) งานเผยแผตองเขาใจที่ทองจํา แปรรูปจากการทองจําไปสูความ เขาใจ จากความเขาใจใหสลายพฤติกรรมที่เปนมิจฉาทิฎฐิแลวเติมพฤติกรรมอันเปนสัมมาทิฎฐิใหแข็งแรง หมั่น หาความรู ตองศึกษาใหละเอียดโดยตองเปนการศึกษาจากการลงภาคสนาม เชน ทานไปสถานที่แสดงปฐม เทศนา ตองตีความใหแตก ใหเห็น ใหชัดวา งานชิ้นแรกของพระพุทธเจาเปนอยางไร มองใหเห็นวากอนแสดง

๑๖ ปฐมเทศนาไดเตรียมการสอนมาถึง ๔๕ วัน เปนตน เปนการศึกษาจากหองเรียน สูการลงพื้นที่จริง คือพอเวลา ศึกษาเอาหัวเรียน แตพอเรียนแลวตองเอาไวที่เทาคือตามรอยบาทพระศาสนา ๓) ดานการพัฒนา (Development) งานเผยแผเปนงานที่เกี่ยวของกับมวลชนขางนอกกําแพงวัด เปนงานที่มีอิทธิพลมาก เพราะสามารถเปลี่ยนแปลงจิตใจได ตองทําตนใหเปนแบบอยาง ตองมีธรรมะ ไมใช แคทําทา ตองทําดีจนคนยอมรับในการเปนผูนํา และตองสรางระบบการสั่งการที่ชัดเจน ทําใหงานชัดเจน แต อยาเรียนมาเพื่อแขงกัน จะกระทบกันเอง ตองมีคน มีเครือขาย เพราะยิ่งสูงยิ่งหนาว ถากําลังไมพอก็จะอยูยาก จึงตองพัฒนาตนเองใหเปนตา หู จมูก ลิ้น ใจบริสุทธิ์ขึ้น คือตองไมมองเห็นคนเปนศัตรู ไมมองเห็นคนตางสีเปน ศัตรู หูฟงแตเรื่องที่เปนมงคล ไมสรางศัตรูเพิ่ม ลิ้นพูดอยางไรไมตีกัน กายวางอยางไรจึงจะงดงาม คือควรอยูใน ที่อันควร ใจของเราทําอยางไรจึงจะเปนที่ไวเนื้อเชื่อใจกันและกัน ทั้งหมดนี้คือหลักการที่ตั้งขึ้นเพื่อนําไปดูแล บํารุงหัวใจคน ๔) ดานทักษะ (Skill) พัฒนาเทคนิคการใชการศึกษามากกวามีแตศึกษา ตองสอนคนไมใหทุกข ซ้ําซากได และเรียนรูในการเปนผูให ทําดีใหเปนแบบอยางใหคนไดเรียนแบบ พระมหาจําเริญ เขมวีโร เจาอาวาสวัดพุทธวิหาร ประเทศเนเธอแลนด (๒๑ กุมภาพันธ ๒๕๖๐) ไดใหแนวทางในการพัฒนาพระธรรมทูตสรุปลงตามประเด็นสมรรถนะไดดังนี้ ๑) ดานการพัฒนา (Development) และดานทัศนคติ (Attitude) พระธรรมทูตที่มาจากคนละที่ ตางที่ตางถิ่น คือตางคนตางมาบางครั้งก็ทํางานประสานกันยาก จึงตองมีการพัฒนาในการอยูรวมกันคือ ๑. การจะผสานกันทํางานจึงตองแสวงจุดรวม สงวนจุดตาง แมจะไมเห็นรวมกัน แตก็ตองคุยกันได จึงเปนการ ทํางานแบบไมทะเลาะ พูดคุยกันดวยเมตตา โดยหาฝายที่คุยกันได และแสดงออกทางกายดวยความเคารพตอ กัน แตสุดทายเมื่อทํางานรวมกันไมไดจริงๆ ก็ตองเห็นวัดและพระพุทธศาสนาสําคัญกวาวาเราไมไดทําเพื่อ ตนเองแตทําเพื่อวัดและพระพุทธศาสนา ๒) ดานความรู (knowledge) และดานทักษะ (Skill) คือ พระธรรมทูตใหมไมมีศักยภาพเพียงพอ จึงตองควรมีการพัฒนาในดานความรูคือ ตองพูดภาษาถิ่นคือภาษาอังกฤษหรือภาษาดัตทไดบาง และที่สําคัญ แมจะยังพูดไมไดแตสิ่งที่สําคัญคือ ตองมีความทุมเท เสียสละ และอดทน สามารถทํางานไดเลยหรือมีความ ถนัดดานใดดานหนึ่งมาบาง เชน คอมพิวเตอร งานเอกสาร เปนตน และที่สําคัญคือตองมีจริยวัตร ตอง ปฏิสันถารทั้งพระและญาติโยมได ขั้นตอนที่ ๓ สมรรถนะของพระธรรมทูตสายตางประเทศ สมรรถนะที่จําเปนของพระธรรมทูตสายตางประเทศนั้น คือ ๔ ดาน ๓ ทักษะ คือ ดานทัศนคติ (Attitude) คือ มีอุดมการณในการเผยแผพระพุทธศาสนาวามีเปาหมายเพื่อประโยชน เพื่อความสุข เพื่อ อนุเคราะหแกชาวโลก ๒) ดานความรู (knowledge) คือ มีการเรียนรูและเขาใจวิถีชีวิต (Way of life) ในแต ละพื้นที่ของแตละประเทศ ๓) ดานการพัฒนา (Development) คือมีการเรียนรูบริบทสังคมโดยรวม และ พัฒนาเครือขาย (Network) ๔) ดานทักษะ (Skill) ทักษะการเผยแผธรรมะใน ๓ ดานคือ ก. ทักษะดานการ เยียวยาคลายทุกข (Buddhist counselor) สามารถเยียวยาผูมีความทุกขในระดับตนดวยจิตวิทยาการให คําปรึกษาเชิงพุทธ ข. ทักษะดานการเขียน (writing) มีความสามารถดานการสื่อสารผานการเขียนขาว, บันทึก เหตุการณ, เขียนบทความ, รางจดหมายตางๆ ค. ทักษะดานการออกแบบสื่อ (Multimedia Design) มี ความสามารถดานการออกแบบโปสเตอรประชาสัมพันธ, การใชโปรแกรมคอมพิวเตอรเพื่อทําสื่ออิเลคโทรนิค ตางๆ

๑๗ ตารางที่ ๑-๑ สมรรถนะของพระธรรมทูตสายตางประเทศ สมรรถนะ รายละเอียด ๑) ดานทัศนคติ (Attitude) ความสามารถในการมีเปาหมายในการเผยแผเพื่อประโยชน เพื่อ ความสุข เพื่ออนุเคราะหแกชาวโลก ไมใชเพื่อตนเอง และมี อุดมการณในการเผยแผ ๒) ดานความรู (knowledge) ความสามารถในการรูและเขาใจขั้นตอนการเดินทางไป ตางประเทศ วิถีชีวิต วัฒนธรรม ประเพณี และหลักการทางดาน กฎหมายตางๆ ในแตละพื้นที่ของแตละประเทศ ๓) ดานการพัฒนา (Development) ความสามารถในการเสียสละ เขาใจบริบทสังคมคนไทย สามารถ พัฒนาเครือขาย (Network) เขาใจขั้นตอนการสรางวัด มีความ เคารพตอผูอื่น ไมทะเลาะ พูดคุยดวยเมตตา ๔) ดานทักษะ (Skill) ความสามารถในกระบวนการเผยแผธรรมะในดานตางๆ และ ความสามารถในการทํางานดานในดานหนึ่ง เชน คอมพิวเตอร งานเอกสาร เปนตน ก. ทักษะดานการเยียวยาคลายทุกข (Buddhist counselor) ความสามารถในการเยียวยาผูมีความทุกขดวยหลักธรรม เชน มี การรับฟง มีจริยวัตร ปฎิสันถารทั้งพระและโยมได เปนตน ข. ทักษะดานการเขียน (writing) ความสามารถดานการสื่อสารผานการเขียนจดหมายราชการ, การเขียนบทความ/การเขียนขาวขาว/สกูปขาว, การเขียนความ เรียง/เรื่องเลา ค . ทั ก ษ ะ ด า น ก า ร อ อ ก แ บ บ สื่ อ (Multimedia Design) การออกแบบโปสเตอรดวยโปรแกรมคอมพิวเตอร, สามารถสราง งานประชาสัมพันธผานสื่อโซเชียล จากสมรรถนะทั้ง ๔ ดาน ๓ ทักษะ จะไดมีการนําไปจัดทําเปนแบบประเมินสรรถนะ และนําไป ทดลองใชกับพระธรรมทูตสายตางประเทศ เพื่อพิจารณาวาสามารถปรับใชไดดีหรือไม โดยในการพัฒนา สมรรถนะของพระธรรมทูตสายตางประเทศนั้น เปนทั้งการพัฒนาความรู เจตคติ และทักษะที่จําเปนในการ เสริมสรางศักยภาพการเผยแผพระพุทธศาสนาตามความเหมาะสมของบุคคล และภาระงานที่จําเปน จึงอาจมี การปรับใหสอดคลองกับพื้นที่และการศึกษาในรายละเอียดตอไป ขั้นตอนที่ ๔ กําหนดโครงสรางหลักสูตรฝกอบรมเชิงปฏิบัติการพระธรรมทูตสายตางประเทศที่ จําเปน จากสมรรถนะ ๔ ดาน ๓ ทักษะ ไดนํามากําหนดเปนโครงสรางหลักสูตรพระธรรมทูตสาย ตางประเทศเชิงปฏิบัติการ จึงมีโครงสรางหลักสูตรที่มีเนื้อหาวิชาแบงออกเปน ๖ หนอยการเรียน ใชเวลาการ ฝกอบรม ชั่วโมง ระยะเวลา ๗ วัน กระบวนการฝกอบรมใชการเรียนรูแบบลงมือปฏิบัติ (Active Learning) ดังนี้ หนวยที่ ๑ การพัฒนาคุณภาพการเผยแผพระพุทธศาสนาอยางยั่งยืน จํานวน ๗ ชั่วโมง หนวยที่ ๒ การบริหารจัดการขอมูลเพื่อการเผยแผ จํานวน ๗ ชั่วโมง หนวยที่ ๓ ยุทธวิธีเสริมสรางเครือขาย จํานวน ๙ ชั่วโมง หนวยที่ ๔ กลยุทธการขับเคลื่อนงานดานการเยียวยาคลายทุกข จํานวน ๗ ชั่วโมง หนวยที่ ๕ กลยุทธิ์การขับเคลื่อนงานดานการเขียน จํานวน ๗ ชั่วโมง

๑๘ หนวยที่ ๖ กลยุทธิ์การขับเคลื่อนงานดานการออกแบบสื่อ จํานวน ๗ ชั่วโมง รวมทั้งสิ้น จํานวน ๔๔ ชั่วโมง (รายละเอียดของหลักสูตรอยูในบทที่ ๓) กระบวนการนําหลักสูตรสูการปฏิบัติ หนวยงานที่ประสงคจะนําหลักสูตรฯ ไปใช หรือผูที่จะจัดการฝกอบรม ควรทําความเขาใจกับ แนวคิดและหลักการ/เนื้อหาของหลักสูตรใหชัดเจน ควบคูไปกับการทําความเขาใจและวิเคราะหความเปนไป ไดของหลักสูตร โดยพิจารณาถึงปจจัยสนับสนุนในการจัดอบรมตามหลักสูตร และศึกษาขึ้นตอนในการนํา หลักสูตรสูการปฏิบัติจริง ดังรายละเอียดดังนี้ ๑. ปจจัยสนับสนุนในการจัดอบรมตามหลักสูตร การจะพัฒนาองคกรใหมีประสิทธิภาพจําเปนตองการมีการฝกอบรมทักษะและเรียนรู ประสบการณใหมๆ ตลอดเวลา จึงเปนเหตุสําคัญที่ควรมีการสนับสนุนใหเกิดโครงการที่จะชวยฝกอบรมให บุคลากรสามารถทํางานไดตามวัตถุประสงคที่หนวยงานนั้นๆ ตองการ ทีมงานพระวิทยากร/วิทยากรที่จัดก็มีความพรอม มีความสามารถ โดยที่ผานมาไดผานประสบ การณการทําโครงการอบรมพระวิทยากรตั้งแตป พ.ศ.๒๕๕๔ เปนตนมา จนถึงปจจุบันมีโครงการอบรมพระ วิทยากรกระบวนธรรมทั่วทุกภูมิภาคทั่วประเทศแลว ๘ รุน มีผูผานการอบรมเปนจํานวนมาก จึงมีทักษะ ทางดานการทํากิจกรรม มีความรับผิดชอบ มีความมุงมั่นและมีเปาหมายในการพัฒนาการอบรมอยางตอเนื่อง กระบวนการฝกอบรมเนนแนวคิดในการแลกเปลี่ยนเรียนรูแบบมีสวนรวม มีการดึงประสบการณ และศักยภาพของผูเรียนออกมาใชใหเต็มที่ โดยยึดหลักสําคัญ คือ กิจกรรมการเรียนการสอน โดยอาศัย ประสบการณเดิมของผูเรียน และมีกิจกรรมทําใหเกิดการเรียนรูใหมๆ ที่ทาทายอยางตอเนื่อง เปนการเรียนรู จากการปฏิบัติจริงของผูเรียน (Active Learning) และสรางการมีปฏิสัมพันธระหวางผูเรียนดวยกันเอง และ ระหวางผูเรียนกับครู โดยการเรียนรูแบบมีสวนรวม โดยมีองคประกอบดังนี้ (กรมสุขภาพจิต, ๒๕๔๔) ๑. ประสบการณ (Experience) ขั้นตอนนี้จะใหผูเรียนนําความรูและประสบการณเดิมของตนเอง มาพัฒนาเปนองคความรูและประสบการณเดิมของตนเองมาพัฒนาเปนองคความรูและประสบการณใหม โดย การศึกษาหาความรูจากวิทยากร และจากสื่อตางๆ รวมทั้งการทํางานกลุม เปนตน ๒. สะทอนความคิด/อภิปราย (Reflection/Discussion) เปนขั้นตอนที่วิทยากรจัดกิจกรรมการ เรียนการสอนและสรางบรรยากาศเพื่อใหผูอบรมไดแสดงออกดวยการแลกเปลี่ยความคิดเห็นซึ่งกันและกัน โดยมีการกําหนดประเด็นหัวขอในการอภิปรายกลุมยอย เพื่อนําเสนอตอกลุมใหญเพื่อรับฟงความคิดเห็นโดยใช ความรูพื้นฐานจากประสบการณของผูอบรม ๓. ความคิดรวบยอด (Concept) เปนขั้นตอนสรางความเขาใจของผูอบรม ดวยการวิเคราะหและ สังเคราะหสิ่งที่ไดเรียนรูจากผลการสะทอนความคิดและอภิปรายเพื่อนําไปสูการเกิดความคิดรวบยอดใหเปน ความรู ๔. ทดลอง/ประยุกตแนวคิด (Experimentation/Application) เปนขั้นตอนที่ตองารใหผูอบรม นําผลจากขั้นความคิดรวบยอดที่เกิดขึ้นใหมไปประยุกตใชในลักษณะหรือสถานการณตางๆ จนเกิดเปน แนวทางของตนเอง ผูเขาอบรม เปนผูนําที่มีความพรอมและความรับผิดชอบตอการนําความรูไปใชตอไปโดยการ คัดเลือกตามขอกําหนดของกลุมเปาหมาย และความเปนไปไดในการนําความรูที่ไดจากการอบรมไปใชได แหลงงบประมาณ คือองคกรที่ใหการสนับสนุนดานงบประมาณการจัดฝกอบรม

๑๙ แหลงประโยชน สถานที่ในการจัดฝกึอบรมทําใหผูเขาอบรมไดเรียนรู และหนวยงานที่สามารถ ศึกษาดูงานเพื่อใหเกิดประโยชนตอการเรียนรู ๒. ขั้นตอนในการนําหลักสูตรสูการปฏิบัติ การนําหลักสูตรสูการปฏิบัตินั้นจําเปนตองอาศัยผูเกี่ยวของ คือ ผูจัดการอบรมตองศึกษาใหเขาใจ หลักสูตรที่พัฒนาขึ้น รวมทั้งวิเคราะหปจจัยเอื้อ/ปจจัยสนับสนุนในการจัดฝกอบรมตามหลักสูตร และจึงมี ขั้นตอนการเตรียมการ ขั้นดําเนินการ และขั้นประเมินผลการดําเนินการ ดังนี้ ๒.๑ ขั้นเตรียมการ ๑) คณะทํางานรวมกันคิด วิเคราะหสภาพปญหา และสาเหตุของปญหา กําหนดวัตถุประสงค กําหนดเปาหมายที่ตองการใหเกิดขึ้น โดยมุงเนน ๒ ดานคือ การกําหนดหลักสูตรอบรมและดําเนินการ ฝกอบรม ๒) กําหนดตารางปฏิบัติงาน โดยระบุกิจกรรมหลัก และแผนการดําเนินงานใหสอดคลองกัน ระหวางเวลาและงบประมาณ ๓) กําหนดกลุมเปาหมายผูรับการอบรม โดยพิจารณาคุณสมบัติตามที่กลาวแลว ๔) เตรียมการอบรมในดานตางๆ ไดแก แหลงงบประมาณ สถานที่ประชุม ทีมพระวิทยากร ทีมงานจัดเตรียมสถานที่ เอกสารประกอบการอบรม ๒.๒ ขั้นดําเนินการ ดําเนินการตามหลักสูตร ๗ วัน ๖ คืน ตามตารางการอบรม ดังรายละเอียดในภาคผนวก ๑ ภายใตบรรยากาศความเปนกันเองของผูเขาอบรมและวิทยากร ๒.๓ ขั้นประเมินผลการดําเนินการ (มีรายละเอียดตามบทที่ ๓) การประเมินผลการเรียรูประกอบดวยการประเมินความรู ความเขาใจ และพฤติกรรมระหวางการ อบรม พรอมกับประเมินความพึงพอใจของผูเขาอบรมที่มีตอหลักสูตร และประเมินสมรรถนะผูเขาอบรม ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ ๑. ไดรับประสบการณ/เครื่องมือในการจัดกิจกรรมการเผยแผพระพุทธศาสนาในตางประเทศ ๒. ไดแนวคิด/อุดมการณในการเผยแผพระพุทธศาสนา ๓. มีการสรางองคความรู/นวัตกรรม ดานการเผยแผที่สามารถนําไปใชไดอยางสอดคลองและ เหมาะสมกับประชาชน และพื้นที่เปาหมาย ๔. เกิดเครือขายการดําเนินงานระหวางพระธรรมทูตสายตางประเทศเพื่อรวมมือในการปฎิบัติงาน ๕. เกิดเครือขายความรวมมือกันระหวางพระธรรมทูตสายตางประเทศที่สรางความสัมพันธจาก การเขารับการอบรมในชวงเวลาการอบรมตามหลักสูตร

๒๐ บทที่ ๒ เทคนิคการเรียนรู การอบรมหลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการเปนการฝกอบรมพระธรรมทูตให เกิดความรูและประสบการณในการปฏิบัติงานมากยิ่งขึ้น ดังนั้น เทคนิคที่นํามาใชในการฝกอบรมจึงเปนการใช ในการอบรมจึงเปนการแบงปนประสบการณ และเรียนรูประสบการณที่หลากหลายแตกตางกันไป โดยเนนให บุคคลเชื่อมโยงปญหาที่แตกตางหลากหลายเขาดวยกัน เปนการมุงเนนการเรียนรู ๒ แบบคือ การเรียนรูเชิง ปฎิบัติการ (Active Learning) และการเรียนรูแบบมีสวนรวม (Collaborative Learning) การเรียนรูเชิงปฏิบัติการ (Active Learning) การปฏิบัติการถือเปนการฝกหัดจากการลงมือปฎิบัติจริง และทําซ้ําเพื่อสรางความเชี่ยวชาญเปน การถายทอดระหวางผูมีประสบการณมากกับผูมีประสบการณนอย โดยรูปแบบดังกลาวสังเกตไดจากการสราง การตัดสินใจในสถานการณตางๆ (อังศินันท อินทรกําแหง, ๒๕๔๗) สรุปองคประกอบ คือ ๑. การถายทอดประสบการณระหวางกัน ๒. สรางกระบวนการแกไขปญหาอยางสรางสรรค เพราะในปญหาหนึ่งอาจมีทางแกมากกวาหนึ่ง ทาง การจะหาวิธีไดมาซึ่งคําตอบ จึงจําเปนตองอาศัยความซับซอนและคิดคนหลายๆ ทางเพื่อสรางทางเลือกที่ ดีที่สุด ๓. แสวงหาความรูที่ทันตอเหตุการณ ประกอบการตัดสินใจแกปญหา ๔. สรางการตัดสินใจรวมกัน เห็นการตัดสินใจของสมาชิกในกลุมมีความสําคัญและรวมกันให ความสนใจและชวยเพิ่มเติมเหตุผลใหชัดเจนยิ่งขึ้น การเรียนรูแบบมีสวนรวม (Collaborative Learning) การเรียนรูแบบมีสวนรวมเปนการเรียนรูรวมกันของสมาชิกที่สอดคลองกัน ผานความรวมมือกัน และ เกิดการเรียนรูซึ่งกันและกันในกลุมสมาชิก เปนการเรียนรูแบบเปนทีมในกลุมเดียวกันและสรางการเรียนรู รวมกันแบบเปนเครือขาย โดยมีการชวยเหลือติดตอสื่อสารกัน เพื่อสรางความรูและการปรับปรุงเปลี่ยนแปลง ใหทันตอยุคสมัยยิ่งขึ้น (อังศินันท อินทรกําแหง, ๒๕๔๗) โดยการการเรียนรูแบบนี้เปนการสรางความเขาใจตอ ระบบที่เราอาจมองไมเห็น เปนการสรางความคิดใหเชื่อมโยงขอมูลใหมีปฏิสัมพันธกัน (Links and loops) เชนกรณีศึกษาหนึ่งที่ประเทศสหรัฐอเมริกา พนักงานซอมบํารุงและบริการลูกคาของโบอิ้งที่แตละวันตลอด ๒๔ ชั่วโมงมีเครื่องบินขึ้นลงตลอดเวลา ขณะที่คนงานที่ดูแลนั้นตองทํางานเปนกะๆ ละ ๘ ชั่วโมง บางคนรับงาน แลวออกกะก็ตองทิ้งขอมูลใหเพื่อนที่มารับกะตอตองรูปญหาเทากับคนที่ออกกะไป จากปญหานี้จึงทําใหตอง แกปญหาดวยการสรางระบบความคิดที่เชื่อมตอกัน (นภา ธรรมทรงศนะ, ๒๕๕๗) ไมตางจากคนในสังคมที่มี การศึกษาตางกัน ประสบการณตางกัน จะใหมารวมมือกันแลวแกปญหารวมกันไดตองมีการเชื่อมโยงความคิด กันและเห็นคุณคาของกันและกันเสียกอน โดยมีรูปแบบการสรางการเรียนรูแบบมีสวนรวม สรุปองคประกอบ คือ ๑. มีโครงสรางความสัมพันธและรูสึกรวมกัน ๒. มีความพึงพอใจการพูดคุย อภิปรายระหวางกันอยางเปดกวางทางความคิด ๓. มีการวางแผนทํางานรวมกันเปนทีม

๒๑ ๔. มีทักษะการสื่อสาร การพูดคุยแบบสุนทรียสนทนา (Dialogue) และการรับฟงอยางลึกซึ้ง (Deep listening) ๕. มีการสะทอนและแลกเปลี่ยนมุมมองโดยถือเอาผลในการทํางานเปนหลัก หลักการพัฒนาดวยแบบการเรียนรูเชิงปฎิบัติการและการเรียนรูแบบมีสวนรวม การพัฒนาบุคคลเพื่อทําใหเกิดความสัมพันธกันใหเกิดการเรียนรูเชิงปฏิบัติการและแบบมีสวนรวมกัน บนบริบทของปญหาและสถานการณเพื่อสรางความสามารถในการนําไปใชแกไขปญหาในชีวิตจริงทั้ง ๓ ดาน คือ ๑. ดานความรู (Knowledge) ใชหลักการเรียนรูเชิงปฎิบัติการและการมีสวนรวม โดยเนน กระบวนการคิดสรางสรรค การวิเคราะหวิจารณ ดังตารางที่ ๒-๑ องคประกอบการเรียนรูเชิงปฎิบัติการ และมีสวนรวม ลักษณะเฉพาะของการสอนความรูเชิงปฎิบัติการและมีสวน รวม ประสบการณ ตั้งคําถามเรื่องผูนําในสถานการณตางๆ เสนอแนวคิด และรวมอภิปราย ใหผูเขาอบรมแลกเปลี่ยนความรู ประยุกต ผูอบรมสามารถนําความรูที่ไดเปนแนวทางในการปฏิบัติ สรุปความคิดรวบยอด รายงานผลจากกลุมยอยสูกลุมใหญ ๒. ดานทัศนคติ (Attitude) เปนการปรับมุมมองใหเกิดการจัดระบบความคิด ความเชื่อ ดังตาราง ที่ ๒-๒ องคประกอบการเรียนรู กิจกรรม ขั้นสรางความรูสึกประสบการณ กลุมใหญ วิทยากรนําเสนอกิจกรรมเพื่อสรางความรูสึกรวมกัน ขั้นจัดระบบความคิด ความเชื่อ และ สะทอนความคิดและรวมอภิปราย กลุมยอย วิทยากรแบงกลุมใหทํากิจกรรม โดยอภิปรายตามความคิดและ ความรูสึกที่แตกตางกัน ประยุกต กลุมยอย กลุมยอยนําเสนอผลการอภิปราย ความคิด ความเชื่อ และ ความรูสึกรวมยอดที่เกิดขึ้น เชน โครงการการรณรงค หรือเชิญ ชวน เปนตน สรุปความคิดรวบยอด กลุมใหญ ตัวแทนกลุมยอยนําเสนอผล ทําใหเกิดความคิด ความเชื่อ และ ความรูสึกที่หลากหลาย กอนวิทยากรจะสรุป ๓. ดานทักษะ (Skill) เปนการเนนใหเกิดความชํานาญในเรื่องนั้น กลาวคือ ขั้นที่ ๑ ทําใหเกิดความรู ชัดเจนวาทักษะเหลานั้นมีความสําคัญและฝกฝนไดอยางไร และ ขั้นที่ ๒ ทําใหเกิดการลงมือทําจริง โดยทําให เกิดการปฏิบัติจริงจากการเรียนรู ดังตารางที่ ๒-๓ องคประกอบการเรียนรู กิจกรรม ขั้นที่ ๑ รูชัดเจน วิทยากรบรรยายเนื้อหาหลัก

๒๒ ประสบการณ กลุมใหญ วิทยากรนําเสนอกรณีศึกษา และสรางสถานการณที่เกี่ยวของ กับทักษะ เสนอแนวคิด และรวมอภิปราย กลุมยอย แบงกลุมใหผูอบรมไดทํากิจกรรมที่รับผิดชอบ ชั้นที่ ๒ ลงมือทําจริง ประยุกตแนวคิด กลุมยอย ผูอบรมฝกทักษะดวยการประยุกตแนวคิดนําเสนอบทบาท สมมติ/ฝกซอม สรุปความคิดรวบยอด กลุมใหญ นําเสนอแนวคิดผานการฝกการปฏิบัติ และสรุปความคิดใน การลงมือปฏิบัติจริง แนวทางและกระบวนการจัดการเรียนการสอนตามหลักสูตรโดยประยุกตใชเทคนิคการเรียนรู เชิงปฎิบัติการและการเรียนรูแบบมีสวนรวม การจัดการเรียนรูแบบปฏิบัติการและแบบมีสวนรวมเมื่อนํามาประยุกตใชในหลักสูตรธรรมทูต สายตางประเทศเชิงปฏิบัติการเพื่อสรางทักษะการเผยแผดวยกิจกรรมตางๆ เพื่อสรุปเปนแนวคิดที่ได และการ นําไปใชในชีวิตจริง โดยในการจัดการเรียนการสอนนี้มีแนวทางและกระบวนการสําหรับผูจัดการอบรม ๕ กระบวนการดวยกันคือ ๑. การเตรียมความพรอมดานผูจัดการฝกอบรม ๒. การเตรียมความพรอมผูอบรม ๓. การเตรียมความพรอมวิทยากร ๔. การจัดสภาพแวดลอมและบรรยากาศ ๕. การติตามประเมินผล ๑. การเตรียมความพรอมดานผูจัดการฝกอบรม ในการจัดโครงการฝกอบรม “หลักสูตรธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ” มีรูปแบบการ ดําเนินการดังตอไปนี้ ๑.๑ ศึกษาหลักสูตรใหเขาใจชัดเจน ๑.๒ กําหนดเปาหมายของผูที่จะอบรมวาจํานวนเทาไหร ๑.๓ ประเมินความพรอมของการจัดการอบรม คือ ทีมงานผูจัดการ วิทยากรหลัก วิทยากร กระบวนการ สถานที่จัดงาน และงบประมาณ ๑.๔ ประชุมวางแผนและชี้แจงทําความเขาใจเบื้องตน ๑.๕ เขียนโครงการเพื่อขออนุมัติ ๑.๖ ทําหนังสือเชิญกลุมเปาหมายมาเขารวมอบรม ๑.๗ ออกแบบกิจกรรมการเรียนรูใหสอดคลองกับเนื้อหาหลักสูตร ๑.๘ ดําเนินการฝกอบรม ๑.๙ ประเมิลผลการฝกอบรม ๒. การเตรียมความพรอมผูอบรม การจัดการเรียนการสอนแบบเนนการเรียนรูเชิงปฎิบัติการและการเรียนรูแบบมีสวนรวม เพื่อใหผู อบรมไดสรางความรูจากประสบการณในการดําเนินกิจกรรม จึงจําเปนตองการขอมูลเบื้องตนในการฝกอบรม เชน ขอมูลปญหาดานตางๆ เพื่อกําหนดเปนกิจกรรมและเสริมประเด็นที่สอดคลองกับเนื้อหาที่หนวยงาน ตองการ

๒๓ ๓. การเตรียมความพรอมวิทยากร วิทยากรที่ดําเนินการฝกอบรมตามหลักสูตรตองทําความเขาใจดานเนื้อหา ความคิด กิจกรรมกลุม และตองหาความสอดคลองระหวางแผนปฏิบัติกับวัตถุประสงคของการเรียนรู โดยตองทําความเขาใจบทบาท ของ CFM ดังนี้คือ (วรภัทร ภูเจริญ, ๒๕๖๐) ๓.๑ กระบวนการฝกโดยใชรูปแบบโคช (Coach) คือ ๓.๑.๑ การสรางความไวใจ (Rapport) เปนผูสามารถละลายพฤติกรรมผูเขาอบรม คือการสราง กิจกรรมที่ผูเขาอบรมสามารถมีสวนรวมดวย เชน กิจกรรมปรบมือตามจังหวะ เปนตน ๓.๑.๒ การฟงเชิงลึก (Deep listening) คือฟงเปน เปนการฟงเพื่อรับรูอารมณ ความรูสึก แตอยา ใหความคิดเชิงลบเกิดขึ้นคืออยาเศราไปกับเขา แตใหรับรูอยางมีสติ ไมตองมีอารมณรวม ฟงอยางเขาใจ เปน แนวทางในการสนทนาแบบสุนทรียสนทนา (Dialogue) เปนแนวคิดหนึ่งในการสนทนาโดยเนนที่ทักษะการฟง เชิงลึก และนําไปสูการเอาใจเขามาใสใจเรา (Empathetic listening) มีทาทีเคารพกันทั้งทางสายตา ภาษา กายอื่นๆ วาเราตั้งใจฟงเขา เพราะจะสรางความเปนผูนําที่ดีถึงความใสใจ กรณีที่เราทําแบบนี้จะชวยทําใหคน เขารวมกิจกรรมกลาพูด กลาบอก กลาออกความเห็น ทําใหเรารับรูสิ่งที่เราไมรูหรือไมไดสัมผัส (นภา ธรรม ทรงศนะ, ๒๕๕๗) ๓.๑.๓ รูจักตั้งคําถามเปน หลีกเลี่ยงการแนะนํา โดยใชเทคนิคการทวนสํานวน (paraphrasing) เชน “ชีวิตมันนาเหนื่อยหนายมาก” “ใชเลยนาเบื่อหนาย” หรือถามทวนใหเขารับรูวาเราสนใจในสิ่งที่เขาพูด เชน “ที่ผมฟงมา เขาใจวาเปนแบบนี้ถูกไหม” และใชคําวา ไม ใหนอยที่สุด ใชคําวา เห็นดวย หรือใชเลย ๓.๑.๔ ตั้งเปาหมายเปน ทั้งระยะสั้น กลาง ไกล ฝกการสรางวิสัยทัศน ในอนาคตองคกรเราจะ เปนอยางไร และเปาหมายขององคกรและชีวิตเราจะไปดวยกันไดอยางไร และชวนหาทางเลือกตัดสินใจ เปน การเปดวงสนทนาใหเกิดการเรียนรูทางเลือกอื่นๆ โดยใชเทคนิค GROW (Goal-Reality-Option-Will) ชวนให ตั้งเปาหมาย (goal) โดยเปาหมายไมตองใหญมาก แมแตเปาหมายเล็ก เมื่อสําเร็จจะไดมีกําลังใจ ชวนใหดู สภาพความเปนจริง (reality) วาปจจุบันเขามีการหาทางออกมุมอื่นอยางไรไดอีกบาง ชวนใหสรางการตื่นรูเพื่อ ไดคิดถึงทางเลือก (option) อื่นๆ อยาคิดวามีแคทางเดียว ชวนใหเลือกทางที่เหมาะที่สุด ใหกําลังใจ (will) ใน การเลือกเพื่อดําเนินตามทางเลือกนั้นตอไป ๓.๒ กระบวนการฝกโดยใชรูปแบบกระบวนการ (Facilitator) คือ ๓.๒.๑ กระบวนการอบรมเนนการเรียนรูแบบ Action learning เปนรูปแบบการเรีนยรูโดยไมให ผูเรียนรูตัววา ถูกสอน เปนการสรางสถานการณใหผูเขาอบรมไดเลนเอง เจอเอง เปนการสรางกิจกรรมใหเกิด แรงปรารถนา (will) ในการเรียนรู ไมมุงจะสอนตรง เพราะการสอนตรงมีแนวโนมที่ผูเรียนจะตอตาน เปนเรื่อง ปกติที่คนจะใชความเคยชินออกมาเถียง ตอตาน ปฏิเสธ สรางเกาะกําบัง แตเนนการบอกแบบออม (indirect) เพื่อใหผูเรียนคิดไดเอง เปดศักยภาพที่มีอยู ๓.๒.๒ เนนการสรางเครือขายใหเกิดการรูจักกันมากที่สุด ใหคนนั้นรูจักคนนี้ รูจักผูใหญ พาไปพบ ปราชญชาวบาน เรียกวา สรางเครือขาย (Network) ๓.๒.๓ เปนการการทํางานเปนทีม (teamwork) มีสวนรวมกันเพื่อทําโครงการ สังเกตพฤติกรรม การทําทีม การเขาทีม การสื่อสาร บริหารจัดการ ดูดานจิตใจสังคม เทคนิคการทํางาน ๓.๒.๔ ทําแบบเดิมซ้ําๆ ๓.๒.๕ มีการลอมวงคุยกัน (dialogue) โดยการสะทอนใหเห็นวารูสึกอยางไร เรียนรูอะไร ได แนวคิดอะไรที่จะทําตอไปในอนาคต (3F Feeling/Finding/Future) ๓.๓ การใชทักษะแบบเมนทอร (Mentor) คือการถายทอดประสบการณ การหาเรื่องเลา การ สอนดวยการสรางแรงการคิดบวก (positive Approach) ชวนกันสรางระบบชื่นชมและสรรเสริญ

๒๔ ๔. การจัดสภาพแวดลอมและบรรยากาศ ๔.๑ จัดสภาพแวดลอมที่เอื้อตอการเรียนรูคือใหหองที่อบรมนั้นเงียบสงบ ปลอดโปรง สะอาด และดูนาเชื่อถือ โดยเฉพาะถาเนนทางดานคุณธรรม จริยธรรม รูปแบบควรเนนใหเกิดความนาเคารพ ขณะเดียวกันก็เนนใหเกิดการตื่นตัว พรอมเรียนรู ๔.๒ การสรางบรรยากาศการเรียนการสอน การฝกอบรมอาจมีทั้งคนที่รูจักและไมรูจักมารวมตัว กันจึงตองมีการจัดทําปายชื่อ และควรทํากิจกรรมเพื่อสรางบรรยากาศในการเรียนรู ดังนี้ ก. กิจกรรมนันทนาการ เปนกิจกรรมละลายพฤติกรรม (Ice breaking) โดยอาจเริ่มจากกิจกรรม ฝกสติ ดวยการหาคําหรือสุภาษิตมาใหผูเขาอบรมไดทอง เชน ทุกครั้งที่ทําความดีทุกครั้งที่ทําหนาที่ ไมวาจะ เปนเรื่องเล็ก ไมวาจะเปนเรื่องใหญ เราจะทําดวยความเต็มใจ เราจะทําดวยความตั้งใจ เราจะทําดวยจิต เลื่อมใส เราจะทําดวยใจศรัทธา หรือกิจกรรมตบมือเขาจังหวะ เปนตน ข. กิจกรรมสรางสัมพันธ เปนการใหพระวิทยากรแนะนําตัวเอง ขณะเดียวกันก็ใหผูเขาอบรมได รูจักกับเพื่อนดวยการกิจกรรมตามหาหัวใจ เพื่อหากลุมและสรางกลุมขึ้น สนทนาถึงความรูสึกที่ไดมาอยู รวมกันและการทํางานรวมกันวาทําไดอยางไร ค. กิจกรรมสรางความเชื่อมั่น เปนการใหผูเขาอบรมไดลองนําเสนอกิจกรรม และออกมาสรุป กิจกรรมที่ไดทําไปแลว และมีของรางวัลมอบให เพื่อกระตุนใหคนที่ออกมาภาคภูมิใจมากขึ้น ๕. การติดตามประเมินผล การติดตามประเมินผลเปนไปเพื่อประเมิลผลสัมฤทธิ์ของการฝกอบรม และติดตามความกาวหนา ของการนําความรูสูการปฏิบัติ (Learning Transformation) ดังนี้ (นวลขนิษฐ ลิขิตลือชา, ๒๕๖๐) ๕.๑ การประเมินความรูความเขาใจหลังอบรมเสร็จ กําหนดวิธีที่เหมาะสมกับกลุม งายตอการ วิเคราะหและประมวลผล อาจมีคําถามปลายเปดเพื่อใหผูเขาอบรมไดแสดงความคิดเห็นอยางอิสระ ๕.๒ การติดตามความกาวหนาของการดําเนินการแกไขปญหาโดยอาจชี้วาผลลัพธนั้นควรเกิด เมื่อใด และจะใชวิธีการใดในการติดตามประเมินผล คือ ๑) ติดตามจากการดําเนินการของพื้นที่ แตมีขอเสียคืออาจไดขอมูลไมครบถวน ๒) ติดตามประเมินจากหนางาน โดยการเยี่ยมสํารวจ สัมภาษณผูดําเนินงาน ผูมีสวนไดสวนเสีย แมจะดีในเรื่องความครบถวนของขอมูล แตก็เสียเวลาและใชจายมาก สรุป การฝกอบรมเชิงปฏิบัติการเปนการเอื้ออํานวนใหเกิดบรรยากาศที่ผูอบรมสามารถเรียนรูไดอยาง อิสระ สามารถสะทอนความคิด นําไปสูความคิดรวบยอดและประยุกตในการทํางานไดอยางมีประสิทธิผล และ การใชการอบรมแบบมีสวนรวม เปนการใชกระบวนการกลุม ใหผูอบรมไดเกิดการแลกเปลี่ยนประสบการณ ระหวางกัน ไดตอยอดความรูและหาขอสรุปในการทํางานรวมกัน

๒๕ บทที่ ๓ หลักสูตรธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ หลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ มีจุดมุงหมายเพื่อเสริมสรางประสิทธิภาพในการ เผยแผพระพุทธศาสนาในตางแดน โดยเนื้อหาหลักสูตรนั้นมุงสรางสมรรถนะ ๔ ดาน คือดานทัศนคติ (Attitude) ดานความรู (knowledge) ดานการพัฒนา (Development) ดานทักษะ (Skill) ๓ ทักษะ คือ ทักษะดานการเยียวยาคลายทุกข (Buddhist counselor) ทักษะดานการเขียน (writing) และทักษะดานการ ออกแบบสื่อ (Multimedia Design) และมีหนวยการเรียนรู ๖ หนวยดวยกัน ดังนี้ หนวยที่ ๑ การพัฒนาคุณภาพการเผยแผพระพุทธศาสนา หนวยที่ ๒ การบริหารจัดการขอมูลเพื่อการเผยแผ หนวยที่ ๓ ยุทธวิธีเสริมสรางเครือขาย หนวยที่ ๔ กลยุทธการขับเคลื่อนงานดานการเยียวยาคลายทุกข หนวยที่ ๕ กลยุทธการขับเคลื่อนงานดานการเขียน หนวยที่ ๖ กลยุทธการขับเคลื่อนงานดานการออกแบบสื่อ ทั้งนี้ ความเชื่อมโยงสมรรถนะกับหนวยการเรียนรู นําไปสูการสรางสรางหลักสูตรเพื่อการเรียนรู ดังตารางที่ ๓-๑ ตาราง ๓-๑ ความเชื่อมโยงจากสมรรถนะสูการเรียนรู สมรรถนะ หนวยที่ ๑ หนวยที่ ๒ หนวยที่ ๓ หนวยที่ ๔ หนวยที่ ๕ หนวยที่ ๖ ๑. ดานทัศนคติ / ๒. ดานความรู / ๓. ดานการพัฒนา / ๔. ดานการเยียวยาคลายทุกข / ๕. ดานการเขียน / ๖. ดานการออกแบบสื่อ / วัตถุประสงคของหลักสูตร เมื่อการอบรมสิ้นสุดลง ผูเขารับการอบรมจะมีสมรรถนะที่สามารถพัฒนาการขับเคลื่อนการ ดําเนินงานของพระธรรมทูตสายตางประเทศเกี่ยวกับ ๑. วิเคราะหและสังเคราะหการเผยแผพระพุทธศาสนาในพื้นที่รับผิดชอบ ๒. วิเคราะหและกําหนดแนวทางการสรางเครือขายตอการเผยแผพระพุทธศาสนาได ๓. ออกแบบกิจกรรมที่เกี่ยวของกับการเผยแผพระพุทธศาสนาที่เขากับคนในพื้นที่ได ๔. จัดทําการเผยแผดวยการเขียนและสื่อประชาสัมพันธอื่นๆ ๕. จัดทําระบบการปฏิบัติการ การควบคุมและการติดตามประเมินผล โครงสรางหลักสูตร หลักสูตรนี้แบงโครงสรางของหลักสูตรมีเนื้อหาแบงเปน ๖ หนวยการเรียน เพื่อใหบรรลุ วัตถุประสงคของหลักสูตร ระยะเวลาฝกอบรมเปนเวลา ๗ วัน ๖ คืน (๔๔ ชั่วโมง) ดังตาราง ๓-๒

๒๖ ตาราง ๓-๒ โครงสรางหลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ หนวยการเรียน วัตถุประสงคทั่วไป วัตถุประสงคเชิงพฤติกรรม เวลาที่ เรียน (ชั่วโมง) หนวยที่ ๑ การพัฒนาคุณภาพการเผยแผพระพุทธศาสนา ๗ เรื่องที่ ๑.๑ แนวคิดการเผยแผ พระพุทธศาสนา ๑.๑ เพื่อใหมีความรูความเขาใจ หลักการ แนวคิดการเผยแผ พระพุทธศาสนา และสามารถ ประยุกตใชในการกําหนดประเด็น สําคัญของการเผยแผ ๑.๑.๑ อธิบายแนวคิดการเผยแผ ๑.๑.๒ อธิบายกลวิธีการเผยแผ ๑.๑.๓ วิเคราะหและสังเคราะห การเผยแผ ๒ เ รื่ อ ง ที่ ๑ . ๒ กระบวนการ ปรับปรุงคุณภาพ ก า ร เ ผ ย แ ผ พระพุทธศาสนา ๑.๒ เพื่อใหมีความรู ความเขาใจ หลักการและนําไปประยุกตเพื่อ กําหนดประเด็นปรับปรุงคุณภาพ การเผยแผ ๑.๒.๑ อ ธิ บ า ย แ น ว คิ ด กระบวนการปรับปรุงคุณภาพการ เผยแผ ๑.๒.๒ ระบุขั้นตอนการปรับปรุง คุณภาพการเผยแผ ๑.๒.๓ วิเคราะหกระบวนการ ปรับปรุงคุณภาพ ๕ หนวยที่ ๒ การบริหารจัดการขอมูลเพื่อการเผยแผ ๗ เรื่องที่ ๒.๑ การ บ ริ ห า ร จั ด ก า ร ขอมูลเพื่อการเผย แผ ๒.๑ เพื่อใหมีความรู ความเขาใจ เรื่องการจัดการขอมูลที่เกี่ยวของ กับการเผยแผ และสามารถ วิเคราะหถึงความตองการขอมูลที่ นําไปสูการเผยแผ ๒.๒ เพื่อใหมีความรูดานการ เดินทางไปตางประเทศ ๒.๑.๑ ระบุแหลงขอมูล รวบรวม เพื่อการประเมินความตองการให สอดคลองกับบริบทพื้นที่ ๒.๑.๒ สงเสริมกระบวนการ จัดการความรูเพื่อเปนประโยชน แกการพัฒนาองคกร ๒.๑.๓ ออกแบบกิจกรรมที่ชวยให เกิดการถายทอดหรือสื่อสาร ขอมูลใหเหมาะสมกับบริบทพื้นที่ ๒.๑.๔ เขาใจขั้นตอนการเดินทาง ไปตางประเทศ ๗ หนวยที่ ๓ ยุทธวิธีเสริมสรางเครือขาย ๙ เรื่องที่ ๓.๑ การ สรางเครือขายใน การเผยแผ ๓.๑ เพื่อใหมีความรู ความเขาใจ แนวทางในการสรางเครือขาย การบริหารจัดการเครือขาย และ ส า ม า ร ถ วิ เ ค ร า ะ ห กํ า ห น ด แนวทางในการสรางเครือขายใน การเผยแผ ๓.๒ เพื่อใหมีความรูดานการสราง วัดไทย ๓.๑.๑ อธิบายแนวคิดการสราง เครือขาย ๓.๑.๒ วิเคราะหและกําหนดแนว ทางการสรางและกลไกการ ขับเคลื่อนเครือขายการเผยแผใน พื้นที่ ๙

๒๗ ๓.๑.๓ สามารถวางแผนการสราง วัดในตางแดน หนวยที่ ๔ กลยุทธการขับเคลื่อนงานดานการเยียวยาคลายทุกข ๗ เรื่องที่ ๔.๑ การ วางแผนกลยุทธ ดานการเยียวยา คลายทุกข ๔.๑ เพื่อใหมีความเขาใจปจจัย กําหนดการเผยแผ กลวิธีในการ เยียวยาคลายทุกขที่สอดคลองกับ ปจจัยกําหนดการเผยแผ และ บริบทพื้นที่ ๔.๒ เพื่อใหเขาใจวิธีการถายทอด แผนกลยุทธสูแผนปฏิบัติการดาน เยียวยาคลายทุกข ๔.๑.๑ ระบุแนวคิด หลักการของ การเยียวยาคลายทุกข ๔.๑.๒ วิเคราะหประเด็นการเผย แผกับการเยียวยาคลายทุกข ๔.๑.๓ จัดทําแผนการเยียวยา คลายทุกข ติดตามและประเมินผล ๗ หนวยที่ ๕ กลยุทธการขับเคลื่อนงานดานการเขียน ๗ เรื่องที่ ๕.๑ การ วางแผนกลยุทธ ดานการเขียน ๕.๑ เพื่อใหมีความเขาใจปจจัย กําหนดการเผยแผ กลวิธีในการ เ ขี ย น ที่ ส อ ด ค ล อ ง กั บ ป จ จั ย กําหนดการเผยแผ และบริบท พื้นที่ ๕.๒ เพื่อใหเขาใจวิธีการถายทอด แผนกลยุทธสูแผนปฏิบัติการดาน การเขียน ๕.๑.๑ ระบุแนวคิด หลักการของ การเขียน ๕.๑.๒ วิเคราะหประเด็นการเผย แผกับการเขียน ๕.๑.๓ จัดทําแผนการเขียน ติดตามและประเมินผล ๗ หนวยที่ ๖ กลยุทธการขับเคลื่อนงานดานการออกแบบสื่อ ๗ เรื่องที่ ๖.๑ การ วางแผนกลยุทธ ดานการออกแบบ สื่อ ๔.๑ เพื่อใหมีความเขาใจปจจัย กําหนดการเผยแผ กลวิธีในการ ออกแบบสื่อที่สอดคลองกับปจจัย กําหนดการเผยแผ และบริบท พื้นที่ ๔.๒ เพื่อใหเขาใจวิธีการถายทอด แผนกลยุทธสูแผนปฏิบัติการดาน การออกแบบสื่อ ๔.๑.๑ ระบุแนวคิด หลักการของ การออกแบบสื่อ ๔.๑.๒ วิเคราะหประเด็นการเผย แผกับการออกแบบสื่อ ๔.๑.๓ จัดทําแผนการออกแบบ สื่อ ติดตามและประเมินผล ๗ รวม ๔๔ ผูเขารับการอบรม ผูเขารับการอบรมในหลักสูตรนี้ประกอบดวย ๑. พระธรรมทูตผูผานการฝกอบรมจากหลักสูตรอบรมพระธรรมทูตสายตางประเทศของ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ๒. พระธรรมทูตสายตางประเทศทั่วไปที่เคยทํางานเผยแผพระพุทธศาสนาอยูในตางประเทศ

๒๘ รูปแบบการอบรม การจัดการอบรมเปนการนําเอาหลักสูตรมากําหนดผลลัพธที่พึงประสงค ไดใชแนวทางของ SPICES Model เปนฐานในการจัดการอบรม คือ S = Student-centered การจัดการเรียนการสอนใหผูเรียนเปนศูนยกลาง P = Problem-based การแสวงหาความรูโดยการใชปญหาเปนตัวตั้ง แลวคิดวิเคราะหหาความรู สวนที่ขาด และคนควาเพื่อใหไดความรูใหม I = Integrated or Interprofessional การเรียนการสอนแบบองครวมเชื่อมประสานกัน ไมแยก สวน C = Community-based จัดการเรียนการสอนใชพื้นที่ในสถานการณจริงเพื่อใหผูเรียนมี ความคุนเคยกับปญหา และสภาพแวดลอมที่จะตองปฏิบัติงานจริง E = Elective-driven เนื้อหาคัดเฉพาะสวนที่จําเปน เปนสวนที่ขาดของผูเรียน เพื่อนําไปสู สมรรถนะที่กําหนด S = Systematic จัดกระบวนการเรียนการสอน (นวลขนิษฐ ลิขิตลือชา, ๒๕๖๐) เทคนิคการฝกอบรม การอบรมตามหลักสูตรพระธรรมทูตสายตางประเทศเชิงปฏิบัติการ ตองการเรียนรูตนเองและเกิด การแลกเปลี่ยนการเรียนรูจากประสบการณการทํางานของแตละคน จึงไดใชเทคนิคในการอบรมโดยใช การ เรียนรูเชิงปฏิบัติการ (Action Learning) และการเรียนรูแบบมีสวนรวม (Collaborative Learning) (ดัง รายละเอียดบทที่ ๒) การประเมินผลและการจบหลักสูตร การประเมินผลประกอบดวยการประเมินทั้งความรู ความเขาใจ และพฤติกรรมระหวางการอบรม การ ประเมินความพึงพอใจของผูเขาอบรม และการประเมินผลเมื่อสิ้นสุดการอบรม ดังนี้ ๑. การประเมินระหวางการอบรม เปนการประเมินกระบวนการเรียนรูโดยแบงเปน ๒ วิธีการ ดังนี้ ๑.๑ บันทึกเวลาเขารวมอบรมเพื่อพิจารณาความตอเนื่องของการเขารวมการเรียนรู โดยใช แบบบันทึกเวลาในการเขารับการอบรม โดยผูเขาอบรมตองเขารวมกิจกรรมมากกวาหรือเทากับรอยละ ๘๐ ของเวลาทั้งหมด ๑.๒ การประเมินกระบวนการเรียนรูดําเนินการตามวิธีการดังนี้ ๑.๒.๑ สังเกตการแสดงออกถึงความสนใจ ตั้งใจ ในกิจกรรมการเรียนรู ๑.๒.๒ สังเกตจากการตอบคําถามและสรุปของผูเขาอบรม ๑.๒.๓ ผลงานกลุมที่ไดรับมอบหมาย ๒. การประเมินเมื่อสิ้นสุดการอบรมแบงเปน ๒ วิธีการ ดังนี้ ๒.๑ การประเมินความพึงพอใจของผูเขารับการอบรม อยูในระดับมาก ๒.๒ การประเมินสมรรถนะทั้ง ๖ ดาน อยูในระดับมาก การนําหลักสูตรไปใช หนวยงานที่นําหลักสูตรไปใชในการอบรม ควรปฏิบัติตามเงื่อนไข ดังนี้

๒๙ ๑. การอบรมตองใชเวลาและเนื้อหาที่กําหนดไวตามหลักสูตรนี้ และสามารถเพิ่มเติมไดตามพื้นที่ ตามความเหมาะสม ๒. ในการอบรมหลักสูตรดังกลาวจะตองเนนบทบาทหนาที่ของผูนําการเปลี่ยนแปลงบนแนวคิด ดานคุณธรรม จริยธรรมเปนหลัก และไมควรเกิดขอบเขตเนื้อหาที่กําหนด ๓. การจัดการอบรมควรจะทําติดตอกันในครั้งเดียว หรือจะจัดแบงหลักสูตรมากกวา ๑ ครั้งได ตามความเหมาะสม ระยะเวลาการอบรม การฝกอบรมตามหลักสูตรพัฒนาผูนําการเปลี่ยนแปลงบนรากฐานคุณธรรม จริยธรรมใชเวลา ๗ วัน (จํานวน ๔๔ ชั่วโมง) โดยมีรายละเอียดตามเนื้อหารายวิชา ตามตาราง ๓-๓ ตารางที่ ๓-๓ รายละเอียดตามเนื้อหารายวิชา ลําดับ แนวคิด/ธรรมะ สมรรถนะ กิจกรรม เวลา/ ชม. หนวยที่ ๑ การพัฒนาคุณภาพการเผยแผพระพุทธศาสนา จํานวน ๗ ชั่วโมง ๑. อุดมการณ/กัลยาณ ธรรม ทัศนคติ ๑. หัวใจแหงการเผยแผ ๒. ตนแบบตนธรรม ๗ หนวยที่ ๒ การบริหารจัดการขอมูลเพื่อการเผยแผ จํานวน ๗ ชั่วโมง ๒. วิถีชีวิต/มรรค ความรู ๑. เรียนรูความคิด ชีวิตพระ ธรรมทูต (ภาคผนวก ๑ ขั้นตอนปฏิบัติในการ เดินทางไปตางประเทศ) ๗ หนวยที่ ๓ ยุทธวิธีเสริมสรางเครือขาย จํานวน ๙ ชั่วโมง ๓. เครือขาย/สังฆะ การพัฒนา ๑. ชุมชนศึกษา ๒. ชุมชนสัมพันธ (ภาคผนวก ๒ การสราง วัดไทยในตางประเทศ) ๙ หนวยที่ ๔ กลยุทธการขับเคลื่อนงานดานการเยียวยาคลายทุกข จํานวน ๗ ชั่วโมง ๔. จิตวิทยาการให คําปรึกษาเชิงพุทธ/จิตต ภาวนา การเยียวยาคลายทุกข ๑. จิ ต วิ ท ย า ก า ร ใ ห คําปรึกษา ๗ หนวยที่ ๕ กลยุทธิ์การขับเคลื่อนงานดานการเขียน จํานวน ๗ ชั่วโมง ๕. การสื่อสาร/โยนิโส มนสิการ การเขียน ๑. เขียนสื่อธรรม ๗ หนวยที่ ๖ กลยุทธิ์การขับเคลื่อนงานดานการออกแบบสื่อ จํานวน ๗ ชั่วโมง ๖. ประชาสัมพันธ/ปรโตโฆ สะ การออกแบบสื่อ ๑. สื่อธรรมใหถึงโลก ๗ รวม ๔๔

๓๐ หนวยที่ ๑ การพัฒนาคุณภาพการเผยแผพระพุทธศาสนา *แนวคิด การเผยแผพระพุทธศาสนานั้นมีการพัฒนารูปแบบตามลําดับตั้งแตสมัยพุทธกาลจนถึงปจจุบัน เปนการเพิ่มคุณภาพของบุคคลผูเผยแผตองมีจิตใจหนักแนน ยึดมั่นอุดมการณ และมีกระบวนการปรับเปลี่ยน ทัศนคติมุมมองตอการยึดถือประโยชนที่จะเกิดแกชุมชนและบุคคลอื่นเปนสําคัญ *จุดประสงคการเรียนรู เมื่อสิ้นสุดการอบรมผูเขาอบรมสามารถแสดงใหเห็นบทบาทของพระธรรมทูตสายตางประเทศ เปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับ ๑. สามารถอธิบายแนวคิดของการเผยแผในแตละยุคสมัย ๒. สามารถวิเคราะหแนวทางการเปนพระธรรมทูตสายตางประเทศที่มีอุดมการณ ๓. สรางทักษะการเปนพระธรรมทูตสายตางประเทศ *สาระสําคัญ ประกอบดวย ๒ สาระสําคัญ ๑. แนวคิดเรื่องการพัฒนาคุณภาพการเผยแผดวยหลักธรรม เวลา ๒ ชั่วโมง ๑.๑ แนวคิดและขั้นตอนการพัฒนาคุณภาพการเผยแผดวยหลักธรรม ๑.๒ การวิเคราะหและสังเคราะหกระบวนการพัฒนาคุณภาพดวยหลักธรรม ๒. แนวคิดเรื่องกระบวนการปรับปรุงคุณภาพการเผยแผพระพุทธศาสนา เวลา ๕ ชั่วโมง ๑.๑ แนวคิดของพระธรรมทูตสายตางประเทศตนแบบ ๑.๒ กลยุทธการพัฒนาพระธรรมทูตสายตางประเทศตนแบบ *กิจกรรมการเรียนรู องคประกอบ/ กลุม/เวลา กิจกรรม เนื้อหา ๒ ชั่วโมง กิจกรรม “หัวใจการเผยแผ” ประสบการณ กลุมใหญ ๒๐ นาที ๑. พระวิทยากรแนะนําผูเขารับการฝกอบรมวา กิจกรรมนี้ชื่อวา “กิจกรรมเครือขายประสานใจ” แลว ใหสัญญาณเจาหนาที่ หรือพระวิทยากรพี่เลี้ยงนํา ชิ้นสวนหัวใจ แบงตามสี ตัดเปนชิ้น แจกใหผูเขารับ การฝกอบรม ๒. เมื่อแจกชิ้นสวนหัวใจเสร็จแลว พระวิทยากรใหผู เขาอบรมเขียนถึง “หลักธรรมอันเปนหัวใจการเผย แผ” มา ๑ หลักธรรม (หลักธรรมนี้ไดทั้งหลักธรรมใน ฐานะพระธรรมทูตควรยึดถือ) พรอมทั้งบอกเหตุผล ประกอบ ๓. เมื่อผูอบรมเขียนเสร็จแลว พระวิทยากรใหสัญญาณ วา “เริ่มตามหาหัวใจการเผยแผที่เหลือได” ผูเขา อบรมจะลุกขึ้นแลวตามหาหัวใจมาตอกัน ป ร ะ ส บ ก า ร ณ จ า ก ก า ร แ ก ป ญ ห า แ ล ะ ส ร า ง ประสบการณการทํางาน รวมกัน ใบความรูที่ ๑.๑ แ น ว คิ ด เ รื่ อง ก า ร พั ฒ น า คุณภ าพ กา รเ ผย แผ ดว ย หลักธรรม

๓๑ ๓. เมื่อผูเขาอบรมตอจนเกือบเสร็จจะพบวา ชิ้นสวน หัวใจหายไปหนึ่งชิ้น ก็ใหพระวิทยากรแนะนําเพิ่มเติม วา “ตอนนี้เรามาอยูรวมกัน เราทุกคนจึงตองมีใจ เดียวกัน สามัคคีกัน แลวคิดวาชิ้นสวนหัวใจที่เหลือ นาจะอยูกับใครมากที่สุด” ผูเขาอบรมก็จะเดินเขามา หาพระวิทยากร เมื่อไดหัวใจมาใหเติมหัวใจใหเต็ม ค ว า ม คิ ด ร ว บ ยอด กลุมยอย ๑ ชั่ ว โ ม ง ๒ ๐ นาที ๑. ใหพระวิทยากรแนะนําใหผูเขาอบรมในกลุมนั่งสงบ อยูกับตนเองแลวทบทวนถึงหลักธรรมที่เปนหัวใจของ การเผยแผในมุมมองของแตละทาน พรอมเหตุผล ๒. หลังจากนั้นใหผูเขาอบรมในกลุมแตละคน เลาถึง หลักธรรม พรอมบอกถึงเหตุผลวาทําไมผูเขาอบรมจึง ใชหลักธรรมนี้ในการเผยแผ ๓. หลังจากผูเขาอบรมไดเลาแลกเปลี่ยนครบทุกคน แลว ใหทุกคนในกลุมวิเคราะหและสรุปหลักธรรม ทั้งหมดโดยวางเปนกรอบ ๔. ผูเขาอบรมเขียนขอมูลทั้งหมดลงในแผนกระดาษบรู ฟและกระดาษที่เตรียมไว ใบกิจกรรมที่ ๑.๑ การวิเคราะหแนวทางการ แกปญหาผานกิจกรรมหัวใจ การเผยแผ สะทอนความคิด กลุมใหญ ๑๐ นาที ใหผูเขาอบรมสะทอนความคิดเหลานี้ ๑. ทําไมผูเขาอบรมจึงใชหลักธรรมนี้ในการเผยแผ ๒. ผูเขาอบรมใชวิธีการอยางไรในการแกปญหาจึงทํา ใหตอหัวใจจนเสร็จ ใบกิจกรรมที่ ๑.๑ การวิเคราะหแนวทางการ แกปญหาผานกิจกรรมหัวใจ การเผยแผ ค ว า ม คิ ด ร ว บ ยอด กลุมใหญ ๑๐ นาที พระวิทยากรสรุปประเด็นสําคัญ ๑. การวิเคราะหกระบวนการพัฒนาแนวคิดการเผยแผ โดยเริ่มจากหลักธรรมแลวหาเหตุผลเพิ่มเติม และ ชวยกันเติมเต็มระหวางกัน ๒. สังเคราะหแนวคิดของหลักธรรมในหัวใจที่เชื่อมโยง หากันไดนั้นมีหลักธรรมทั้งหมดทุกกลุมคืออะไร และ จะใชอยางไรในการพัฒนาตนเองในการเผยแผ พระพุทธศาสนารวมกันอยางไร ใบความรูที่ ๑.๑ แ น ว คิ ด เ รื่ อ ง ก า ร พั ฒ น า คุณภ าพ กา รเ ผย แผ ดว ย หลักธรรม ใบกิจกรรมที่ ๑.๑ การวิเคราะหแนวทางการ แกปญหาผานกิจกรรมหัวใจ การเผยแผ ๕ ชั่วโมง กิจกรรม “ตนแบบ ตนธรรม” ประสบการณ กลุมใหญ ๓๐ นาที ๑. พระวิทยากรแบงกลุมเปน ๔ กลุม กลุมที่ ๑ บุคคลที่เปนตนแบบพระธรรมทูตในสมัย พุทธกาล และพิจารณาวาบุคคลดังกลาวนั้นมีตนธรรม หรือหลักธรรมในการปฏิบัติอยางไร กลุมที่ ๒ บุคคลที่เปนตนแบบพระธรรมทูตในสมัยหลัง พุทธกาล (สมัยพระเจาอโศก) และพิจารณาวาบุคคล ประสบการณของบุคคลที่ เปนพระธรรมทูตที่ทํางานเผย แผในยุคสมัยตางๆ ใบความรูที่ ๑.๒ แนวคิดของพระธรรมทูตสาย ตางประเทศตนแบบ

๓๒ ดังกลาวนั้นมีตนธรรมหรือหลักธรรมในการปฏิบัติ อยางไร กลุมที่ ๓ บุคคลที่เปนตนแบบพระธรรมทูตในยุคสมัย สุโขทัย-อยุธยา และพิจารณาวาบุคคลดังกลาวนั้นมีตน ธรรมหรือหลักธรรมในการปฏิบัติอยางไร กลุมที่ ๔ บุคคลที่เปนตนแบบพระธรรมทูตในสมัย ปจจุบัน ๒. ใหแตละกลุมคนหาบุคคลที่เปนตนแบบในแตละยุค สมัย และหาตนธรรมคือรูปแบบหลักธรรมที่ทาน เหลานั้นมี และหลักธรรมที่ทานเหลานั้นเผยแผ และ พิจารณาวาบุคคลดังกลาวนั้นมีตนธรรมหรือหลักธรรม ในการปฏิบัติอยางไร ค ว า ม คิ ด ร ว บ ยอด กลุมยอย ๑ ชั่ ว โ ม ง ๓ ๐ นาที ๑. ใหพระวิทยากรแนะนําใหผูเขาอบรมในกลุมได ชวยกันทบทวนถึงบุคคลตนแบบตนธรรม ๒. เมื่อผูเขาอบรมทุกคนในกลุมชวยกันหาบุคคลที่เปน ตนแบบและหาตนธรรมแลว หลังจากนั้นใหผูเขาอบรม ในกลุมแตละคนชวยกันหาเลาประวัติ แนวคิด และ การทํางานของบุคคลที่เปนตนแบบของตนเอง พรอม บอกถึงเหตุผลวาทําไมถึงมีบุคคลนี้เปนแบบอยางใน การทํางาน ๓. ใหทุกคนในกลุมวิเคราะหและสรุปตนแบบวามี ลักษณะใดบาง และตนธรรมมีลักษณะแบบใดบาง ๔. ผูเขาอบรมเขียนขอมูลทั้งหมดลงในแผนกระดาษบรู ฟและกระดาษที่เตรียมไว ใบกิจกรรมที่ ๑.๒ การวิเคราะหพระธรรมทูต สายตางประเทศตนแบบ สะทอนความคิด กลุมใหญ ๑๐ นาที ใหผูเขาอบรมสะทอนความคิดเหลานี้ ๑. ผูเขาอบรมมีตนแบบลักษณะแบบใดบาง ๒. ผูเขาอบรมมีตนธรรมลักษณะแบบใดบาง ๓. ในการทํางานในกลุมมีรูปแบบการทํางานอยางไร บาง ใบกิจกรรมที่ ๑.๒ การวิเคราะหพระธรรมทูต สายตางประเทศตนแบบ ค ว า ม คิ ด ร ว บ ยอด กลุมใหญ ๑๐ นาที พระวิทยากรสรุปประเด็นสําคัญ ๑. การวิเคราะหกระบวนการเปนผูนําตองมีตนแบบ และตนธรรม ๒. สังเคราะหแนวคิดที่ไดจากตนแบบตนธรรมในการ เปนผูนําการเปลี่ยนแปลงเพื่อใหผูคนเชื่อถือและพรอม จะดําเนินตาม ใบความรูที่ ๑.๒ แนวคิดของพระธรรมทูตสาย ตางประเทศตนแบบ ใบกิจกรรมที่ ๑.๒ การวิเคราะหพระธรรมทูต สายตางประเทศตนแบบ

๓๓ *สื่อการเรียนการสอน ๑. กระดาษบรูฟ, กระดาษ A4, ปากกา ๒. ใบความรูที่ ๑.๑ และ ๑.๒ ๓. ใบกิจกรรมที่ ๑.๑ และ ๑.๒ *การประเมินผล ๑. สังเกตการแสดงออกถึงความสนใจ ความตั้งใจ ในกิจกรรมอบรม ๒. สังเกตจากการตั้งคําถามและการตอบคําถามของผูเขาอบรม ๓. ผลงานกลุมที่ไดรับมอบหมาย

๓๔ ใบความรูที่ ๑.๑ แนวคิดเรื่องการพัฒนาคุณภาพการเผยแผดวยหลักธรรม สาระสําคัญ เนื้อหา ๑. กลยุทธในการพัฒนา คุณภาพดวยหลักธรรม การเผยแผพระพุทธศาสนา คือ การมุงหมายที่จะใหศาสนิกชนไดสําเร็จซึ่ง อรรถประโยชนอันสูงสุด ๓ ประการกับชีวิตของตนเอง ไดแก (๑) ทิฏฐธัมมิกัตถะประโยชน คือ มีจุดมุงหมายใหเกิดประโยชนปจจุบัน หรือ ประโยชนในภพนี้แกผูไดสดับฟงซึ่งพระธรรม (๒) สัมปรายิกัตถะประโยชน คือ ประโยชนในเบื้องหนา หรือประโยชนในภพ หนา เชนการใหบําเพ็ญกุศลกรรม ละอุศลกรรม (๓) ปรมัตถะประโยชน คือ ประโยชนอยางยิ่ง หรือประโยชนสูงสุด คือการถึง พระนิพพาน ----------------------------------------------------------------------------------------- การแสดงธรรมไว ๓ ประการ ๑. อิทธิปาฏิหาริย หมายถึง การแสดงฤทธิ์ตาง ๆ ๒. อาเทสนาปาฏิหาริย คือ ปาฏิหาริยจากการแสดงธรรมดวยการรูวาระจิต ดักใจคนอื่นไดวาเขาคิดอยางไร หรือเพียงแตเห็นเครื่องหมายบางอยางก็ ทํานายไดวา จิตใจของผูนั้นผูนี้เปนอยางไร รวมความวาสามารถกําหนดรูวาระ จิตของผูอื่นได ๓. อนุสาสนีปาฏิหาริย คือ การสอนใหผูอื่นไดรูไดเห็นสภาพชีวิตตามความเปน จริง สอนใหรูจักนึกคิด ใหรูจักสนใจสิ่งอันควรสนใจใหละสิ่งควรละ บําเพ็ญสิ่ง ควรบําเพ็ญ พระพุทธเจาทรงโปรดรูปแบบอนุสาสนีปาฏิหาริยมากที่สุด เนื่องจากเห็นวาเปนปาฏิหาริยที่สามารถดํารงอายุพระศาสนาไดยาวนานกวา ปาฏิหาริยอื่น ๆ และทรงสรรเสริญอนุสาสนีปาฏิหาริยวาเปนเลิศกวาปาฏิหาริย ทั้งปวงอีกดวย ----------------------------------------------------------------------------------------- ธรรมเทสกธรรม คือ ธรรมของนักเทศก, องคแหงธรรมกถึก, ธรรมที่ผูแสดง ธรรมหรือสั่งสอนคนอื่นควรตั้งไวในใจ มี ๕ ประการ คือ ๑. อนุปุพฺพิกถํ กลาวความไปตามลําดับ คือ แสดงหลักธรรมหรือเนื้อหาวิชา ตามลําดับความงายยากลุมลึก มีเหตุผลสัมพันธตอเนื่องกันไปโดยลําดับ ๒. ปริยายทสฺสาวี ชี้แจงยกเหตุผลมาแสดงใหเขาใจ คือ ชี้แจงใหเขาใจชัดในแต ละแงแตละประเด็น โดยอธิบายขยายความ ยักเยื้องไปตางๆ ตามแนวเหตุผล ๓. อนุทยตํ ปฏิจฺจ แสดงธรรมดวยอาศัยเมตตา คือ สอนเขาดวยจิตเมตตา มุง จะใหเปนประโยชนแกเขา ๔. น อามิสนฺตโร ไมแสดงธรรมดวยเห็นแกอามิส คือ สอนเขามิใชเพราะมุงที่ ตนจะไดลาภ หรือผลประโยชนตอบแทน ๕. อตฺตานฺจ ปรฺจ อนุปหจฺจ แสดงธรรมไมกระทบตนและผูอื่น คือ สอน ตามหลักตามเนื้อหา มุงแสดงธรรม แสดงธรรม ไมยกตน ไมเสียดสีขมขี่ผูอื่น (พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยุตฺโต), ๒๕๕๘)

๓๕ ใบความรูที่ ๑.๒ แนวคิดของพระธรรมทูตสายตางประเทศตนแบบ สาระสําคัญ เนื้อหา ๑. แนวคิดของพระ ธ ร ร ม ทู ต ส า ย ตางประเทศตนแบบ กัลยาณมิตตตา แปลวา ความมีกัลยาณมิตร คือ มีผูแนะนําสั่งสอน ที่ปรึกษา เพื่อนที่ คบหา และบุคคลผูแวดลอมที่ดี, ความรูจักเลือกเสวนาบุคคล หรือเขารวมหมูกับทานผู ทรงคุณทรงปญญามีความสามารถ ซึ่งจะชวยแวดลอม สนับสนุนชักจูง ชี้ชองทาง เปน แบบอยาง ตลอดจนเปนเครื่องอุดหนุนเกื้อกูลแกกัน ใหดําเนินกาวหนาไปดวยดี ใน การศึกษาอบรม การครองชีวิต การประกอบกิจการ และธรรมปฏิบัติ, สิ่งแวดลอมทาง สังคมที่ดี “ภิกษุทั้งหลาย เมื่อดวงอาทิตยอุทัยอยู ยอมมีแสงอรุณขึ้นมากอน เปนบุพนิมิต ฉันใด ความมีกัลยาณมิตรก็เปนตัวนํา เปนบุพนิมิต แหงการเกิดขึ้นของอารย อัษฎางคิกมรรค แกภิกษุ ฉันนั้น” “ความมีกัลยาณมิตร เทากับเปนพรหมจรรย (การครองชีวิตประเสริฐ) ทั้งหมด ทีเดียว เพราะวา ผูมีกัลยาณมิตรพึงหวังสิ่งนี้ได คือ จักเจริญ จักทําใหมากซึ่งอารย อัษฎางคิกมรรค” “อาศัยเราผูเปนกัลยาณมิตร เหลาสัตวผูมีชาติเปนธรรมดา ก็พนจากชาติผูมีชรา เปนธรรมดา ก็พนจากชรา ผูมีมรณะเปนธรรมดา ก็พนจากมรณะ ผูมีโสกะ ปริเทวะ ทุกข โทมนัส และอุปายาสเปนธรรมดา ก็พนจากโสกะ ปริเทวะ ทุกข โทมนัส และอุ ปายาส” “เราไมเล็งเห็นองคประกอบภายนอกอื่นแมสักอยางเดียว ที่มีประโยชนมาก สําหรับภิกษุผูเปนเสขะ เหมือนความมีกัลยาณมิตร, ภิกษุผูมีกัลยาณมิตร ยอมกําจัด อกุศลได และยอมยังกุศลใหเกิดขึ้น” “ความมีกัลยาณมิตร ยอมเปนไปเพื่อประโยชนยิ่งใหญ, เพื่อความดํารงมั่นไม เสื่อมสูญ ไมอันตรธานแหงสัทธรรม” (พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยุตฺโต), ๒๕๕๘) ------------------------------------------------------------------------------------------------------ กัลยาณมิตรธรรม คือองคคุณของกัลยาณมิตร, คุณสมบัติของมิตรดีหรือมิตรแท คือ ทานที่คบหรือเขาหาแลวจะเปนเหตุใหเกิดความดีงามและความเจริญ ในที่นี้มุงเอามิตร ประเภทครูหรือพี่เลี้ยงเปนสําคัญ มี ๗ ประการ คือ ๑. ปโย นารัก ในฐานเปนที่สบายใจและสนิทสนม ชวนใหอยากเขาไปปรึกษา ไต ถาม ๒. ครุ นาเคารพ ในฐานประพฤติสมควรแกฐานะ ใหเกิดความรูสึกอบอุนใจ เปน ที่พึ่งใจ และปลอดภัย ๓. ภาวนีโย (นาเจริญใจ หรือนายกยอง ในฐานทรงคุณคือความรูและภูมิปญญา แทจริง ทั้งเปนผูฝกอบรมและปรับปรุงตนอยูเสมอ ควรเอาอยาง ทําใหระลึกและเอย อางดวยซาบซึ้งภูมิใจ ๔. วตฺตา จ รูจักพูดใหไดผล รูจักชี้แจงใหเขาใจ รูวาเมื่อไรควรพูดอะไรอยางไร คอยใหคําแนะนําวากลาวตักเตือน เปนที่ปรึกษาที่ดี

๓๖ ๕. วจนกฺขโม อดทนตอถอยคํา คือ พรอมที่จะรับฟงคําปรึกษาซักถามคํา เสนอแนะวิพากษวิจารณ อดทน ฟงไดไมเบื่อ ไมฉุนเฉียว ๖. คมฺภีรฺจ กถํ กตฺตา แถลงเรื่องล้ําลึกได สามารถอธิบายเรื่องยุงยากซับซอน ใหเขาใจ และใหเรียนรูเรื่องราวที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้นไป ๗. โน จฏฐาเน นิโยชเย (ไมชักนําในอฐาน คือ ไมแนะนําในเรื่องเหลวไหล หรือ ชักจูงไปในทางเสื่อมเสีย (พระพรหมคุณาภรณ (ป.อ. ปยุตฺโต), ๒๕๕๘) ๒. กลยุทธการพัฒนา พระธรรมทูตสาย ตางประเทศตนแบบ ประวัติ เจาประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย (เกี่ยว อุปเสโณ) ดานตางประเทศ เจาประคุณสมเด็จฯ เปนผูริเริ่มเผยแผพระพุทธศาสนาใน ตางประเทศ ริเริ่มการสรางวัดไทยในตางประเทศ ริเริ่มใหมีการฝกอบรมพระธรรมทูต ไปประจํา ณ วัดไทยในตางประเทศ และริเริ่มสานศาสนสัมพันธกับพระพุทธศาสนา ฝายมหายาน ไดออกเดินทางไปตางประเทศทั่วทุกมุมโลก เพื่อหาแนวทางที่จะใหมีวัด เกิดขึ้นในประเทศนั้นๆ พระพุทธศาสนาเริ่มหยั่งรากฝงลึกลงบนดินแดนแหงนั้นแลว ทําใหวัดไทยเกิดขึ้นอีกมากมายในเวลาตอมา เชน วัดพุทธาราม เนเธอรแลนด วัดพุ ทธาราม กรุงสตอกโฮลม วัดพุทธาราม เฟรดิกา วัดสยามินทรมังคลาราม ประเทศ สวีเดน วัดไทยนอรเวย ประเทศนอรเวย วัดไทยเดนมารค กรุงโคเปนเฮเกน ประเทศ เดนมารค วัดไทยฟนแลนด กรุงเฮลซิงกิ วัดไทยเบอรลิน ประเทศเยอรมัน วัดไทย ไอซแลนด และวัดไทยเบลเยียม ซึ่งขยายวัดออกไปอีกถึง ๓ วัดในลักซัมเบิรก ในเวลา ตอมา เจาประคุณสมเด็จฯ เปนคณะกรรมการจัดตั้งสภาสงฆแหงโลก เปนผูริเริ่ม สานศาสนสัมพันธกับพระพุทธศาสนาฝายมหายาน เปนผูริเริ่มจัดงานวิสาขบูชา โลก เปนผูริเริ่มเผยแผพระพุทธศาสนาในตางประเทศ ริเริ่มการสรางวัดไทยใน ตางประเทศ และริเริ่มใหมีการฝกอบรมพระธรรมทูตไปประจํา ณ วัดไทยใน ตางประเทศ ไดออกเดินทางไปตางประเทศทั่วทุกมุมโลก สรางศาสนาสัมพันธอันดี กับผูนําตางศาสนา เพื่อหาแนวทางที่จะใหมีวัดเกิดขึ้นในประเทศนั้นๆ อันมีแรง บันดาลใจมาจากเจาประคุณสมเด็จพระสังฆราช (อยู ญาโณทยมหาเถร) ผูเปนพระ อาจารย

๓๗ ความสําเร็จของการเผยแผพระพุทธศาสนาในตางประเทศทั่วโลก จน พระพุทธศาสนาเบงบานกลางหิมะในโลกตะวันตกอยางแข็งแกรง เกิดจากการ วางรากฐานที่สําคัญของเจาประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย (เกี่ยว อุปเสโณ) ผูริเริ่มการ เผยแผพระพุทธศาสนาไปทั่วโลก ริเริ่มการสรางวัดไทยในตางประเทศ และริเริ่มใหมี การฝกอบรมพระธรรมทูตไปประจํา ณ วัดไทยในตางประเทศ เปนเหตุใหพระสงฆผู ปฏิบัติหนาที่เปนพระธรรมทูตไดยึดเปนแนวทางอันเดียวกัน เปนที่มาแหงความสําเร็จ ของงานพระศาสนาในตางประเทศ นับไดวา เจาประคุณสมเด็จฯ เปนผูเปดวิสัยทัศน ธรรมสูวิสัยทัศนโลก ทําใหพระพุทธศาสนาแผไพศาลไป เปนที่พักพิงทางดานจิตใจแก ชาวไทย และประชาชนในตางประเทศทั่วโลก เจาประคุณสมเด็จฯ นําพระพุทธศาสนากาวเขาสูโลกยุคใหม เจาประคุณสมเด็จฯ ไดริเริ่มวางรากฐานแนวคิดงานพระศาสนาเชิงรุกที่สําคัญ ในดานตางๆ เชน กอตั้งโรงพิมพการศาสนา จัดพิมพแถลงการณคณะสงฆ รวบรวม กิจการตางๆ เกี่ยวกับการบริหารงานคณะสงฆ ตลอดทั้งพระราชบัญญัติคณะสงฆ กฎกระทรวง กฎมหาเถรสมาคม ระเบียบ คําสั่งมหาเถรสมาคม เกี่ยวกับการปกครอง คณะสงฆและการพระศาสนา ออกเปนรายเดือนทุกวันที่ ๒๕ ของเดือน และหนังสือ ธรรมะอื่นๆ ใหมีสํานักงานพระพุทธศาสนาประจําจังหวัดทุกจังหวัด เพื่อรองรับงาน คณะสงฆ ริเริ่มใหจัดตั้งสํานักเรียนบาลีประจําจังหวัด ริเริ่มใหจัดตั้งสํานักปฏิบัติธรรม ประจําจังหวัด ริเริ่มใหยกรางหลักสูตรการเรียนการสอนภาคภาษาอังกฤษใน มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ยกรางหลักสูตรโรงเรียนพระปริยัติธรรม แผนกสามัญ จัดตั้งโรงพิมพมหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย ริเริ่มให มหาวิทยาลัยสงฆเปดหลักสูตรผูบริหารสําหรับพระสังฆาธิการ เพื่อยกระดับการศึกษา ของพระสังฆาธิการ ริเริ่มใหจัดตั้งมหาวิทยาลัยสําหรับคณะสงฆอนัมนิกาย ชื่อวา “มหาปญญาวิทยาลัย” ริเริ่มจัดตั้งสถานีวิทยุและโทรทัศนพระพุทธศาสนา ริเริ่มให พระสงฆนําเทคโนโลยีสมัยใหมมาใชกับงานเผยแผพระพุทธศาสนา ริเริ่มโรงเรียนวิถี พุทธ และโรงเรียนอาชีววิถีพุทธ ริเริ่มใหจัดตั้งกลุมโรงเรียนการกุศลของวัดใน พระพุทธศาสนา จัดการเรียนการสอนตามแนวโรงเรียนวิถีพุทธ ริเริ่มจัดตั้งพระธรรม ทูตอาสา ๕ จังหวัดชายแดนภาคใต ริเริ่มใหปรับการเจริญพระพุทธชัยมงคลคาถาใน วันขึ้นปใหม เปนการสวดมนตขามป เพื่ออนุวัติใหสอดคลองกับการเปลี่ยนแปลงของ สังคม จนเปนที่นิยมแพรหลายในปจจุบัน ริเริ่มการจัดกิจกรรมงานวัด และกิจกรรม วันสําคัญทางพรพุทธศาสนา อนุวัติใหสอดคลองกับโลกสมัยใหม ๗ คมธรรมสมเด็จพระพุฒาจารย (เกี่ยว อุปเสณมหาเถระ) สมเด็จพระพุฒาจารย (เกี่ยว อุปเสณมหาเถระ) อดีตประธานคณะผู ปฏิบัติหนาที่สมเด็จพระสังฆราชและอดีตเจาอาวาสวัดสระเกศ ราชวรมหาวิหาร นับเปนพระเถราจารยผูมีบทบาทสําคัญตอศาสนา วันนี้แมทานมรณภาพลงแลว แตทุก คําสอนยังมีคุณคาเสมอ Secret จึงขอคัดเลือกคมธรรมของทานมาฝากผูอาน เพื่อจะ ไดนอมนําไปปฏิบัติ ๑. เมื่อไดยินอะไรในทางที่เสียแลว ก็อยาเพิ่งตัดสินใจวาเสียเพราะ เพียงแตเขาพูดกัน ตองใครครวญพิจารณาใหดีเสียกอนในลักษณะฟงหูไวหู ถายังไม เห็นที่ประจักษดวยตนเอง ก็อยาเพิ่งไปตอหรือไปเสริมใหเกิดความเสียหายขึ้น

๓๘ ๒. ถาอยากรวย จนเปนทุกข ก็ไมตองรวย ถึงรวยก็ไมมีประโยชนใดๆ เพราะถึงรวยแลว ก็ยังเปนทุกข ที่อยากรวย ก็เพราะตองการใหเปนสุข ไมใชวาตองการ ใหเปนทุกข ถารวยแลวชีวิตตองเปนสุขดวย แตสุขอยางผูครองเรือน ๓. บางคนขางนอกนั้นแลดูเรียบงามจริงๆ เชียว เปนคนที่โกในสังคมวา อยางนั้นเถอะ จะเปนรถนั่งก็ดี จะเปนเครื่องใชไมสอยก็ดี แหม ภูมิฐานเหลือเกิน แตวา ขางในนั้นเปนอาวุธทั้งหมด พรอมที่จะเชือดจะเฉือนบุคคลผูอื่นได พรอมที่จะเชือดจะ เฉือนสังคม เพื่อใหเปนประโยชนแกตนในทันทีทันใด นี่แหละตองระวังมากๆ เดี๋ยวนี้มี มากเหลือเกิน ๔. ของดีกับของเสียอยูไมใชไกลที่ไหน บางทีก็อยูปนๆ กัน แตถานอมใจ ใหดีแลวก็จะมองเห็นวานี่เปนสิ่งดี นี่เปนสิ่งไมดี สิ่งนี้ควรจะยึดไวเปนแบบ คนนี้ควรจะ คบไวเปนมิตร คนนี้ไมควรคบเปนมิตร ไมควรคบ แตวาไมจําเปนที่จะตองแสดงออกวา ไมควรคบ หรือวาใชวาจาวาเราไมคบแลว เพราะวาจะเปนภัยไดอีกเหมือนกัน เพียงแต วาเราเรียนใหรู ศึกษาใหรู ๕. โดยมากเราขอกันวา ขอใหรวยเทานั้นเทานี้ ขอใหไดเปนอยางนั้นอยาง นี้ เปนธรรมดาของคนธรรมดาสามัญตองอยากรวย อยากใหเปนอยางนั้นอยางนี้ ตาม แบบของผูที่ยังเปนคฤหัสถ คือ ผูครองเรือน แตวา เราก็ตองประคองความอยากให พอดีๆ อยาใหอยากจนเกินความพอดี อยากรวย แตอยาอยากจนกระทั่งเปนทุกข ๖. พอแมรักลูก รักจริงๆ แตวาบางทีก็เลยไป จนกลายเปนหลงลูกหลง ลาน จนเปนเหตุใหเกิดความทุกข เมตตาลูก เมตตาหลานเปนเหตุใหเกิดความสุข แยก ใหได พิจารณาใหดี แลวก็จะทําใหไมลําบาก เมตตาก็จะเปนเหตุใหเกิดความสุขได แต วาถากลายเปนโมหะ คือ หลง ก็เปนเหตุใหเกิดความทุกข ๗. เมื่อมีทรัพยสินเงินทองแลวก็ตองพยายามฝกตนวา มีขาวของเงินทอง แลว ชีวิตนี้อยูไดแลว ไมตายแน ไมตายเพราะอด เมื่อไมตายเพราะอด จะทําอยางไร ตอไป สิ่งที่จะทําตอไป ก็ตองทําในทางดี ที่เปนทางธรรม ใหชีวิตนี้เปนชีวิตที่มีคา พูด อยางทั่วๆ ไปวา ใหมีชีวิตที่มีคา ไมใหชีวิตเปนโมฆะ คือ ไมใหชีวิตปราศจากประโยชน (สถาบันพัฒนาพระวิทยากร, ๒๕๖๐) ประวัติพระโพธิญาณเถร (หลวงพอชา) การเผยแผในตางประเทศ นับเปนเวลา ๒๓ ปกวา ที่หลวงพอชาไดอาศัยวัดบานหนองปาพง เปนหลักชัย ในการประกาศสัจธรรมอันนําสันติสุข มาสูมวลมนุษย ไดมีภิกษุสามเณร และประชาชน เดินทางมา ฝากตัวเปนลูกศิษย เพื่ออบรมการปฏิบัติธรรม เพิ่มจํานวนมากขึ้นเรื่อยๆ

๓๙ จนกระทั่งไดขยายสํานักสาขาแยกออกไป ในตางอําเภอและตางจังหวัด ซึ่งในปจจุบันนี้ มีอยูประมาณ ๘๒ สาขา และมีชาวตางประเทศเกิดความเลื่อมใสมาขอบวชเปนศิษย เพื่ออยูปฏิบัติธรรม เพิ่มจํานวนมากขึ้น จนกระทั่งหลวงพอไดอนุญาตใหจัดตั้งสํานัก สาขา สําหรับชาวตางประเทศขึ้นเปนสวนหนึ่งตางหากมีชื่อเรียกวา วัดปานานาชาติ เปนสาขาที่ ๑๙ ของวัดหนองปาพง ตั้งอยูในเขตตําบลบุงหวาย อําเภอวารินชําราบ จังหวัดอุบลราชธานี ในป พ.ศ.๒๕๑๙ อาจารยสุเมโธ ไดเดินทางไปเยี่ยมโยมมารดาที่สหรัฐอเมริกา ขากลับเดินทางมาแวะประเทศอังกฤษ พักที่สํานักธรรมประทีปแฮมปสะเตท กรุง ลอนดอน ประเทศอังกฤษ ไดมีเจาหนาที่ของสํานักนั้นมาสนทนาธรรมจนเกิดศรัทธา เลื่อมใส เขาถามถึงสํานักที่เปนครูบาอาจารย นิมนตใหทานอยูจําพรรษาที่อังกฤษ อาจารยสุเมโธ จึงไดบอกวาเปนลูกศิษยของหลวงพอชาแหงวัดหนองปาพง อ. วารินชํา ราบ จ. อุบลราชธานี (ประเทศไทย) ถาตองการอยากใหอยูในประเทศอังกฤษ ก็ใหไป ตกลงขอจากหลวงพอชาเสียกอน ตอจากนั้นอาจารยสุเมโธ จึงไดเดินทางกลับมา ประเทศไทย จึงเปนเหตุใหชาวสังฆทรัสตแหงประเทศอังกฤษ ไดติดตอขอนิมนตหลวงพอ ชาและอาจารยสุเมโธ ใหเดินทางไปประกาศ สัจธรรม และเพื่อประดิษฐานหลักปฏิบัติ ไวในภาคพื้นตะวันตก ใหเจริญรุงเรืองโชติชวงชัชวาล ตามสมควรแกกาลและฐานะที่ จะพึงมีพึงเปนได ดังนั้น เมื่อวันที่ ๒ พฤษภาคม ๒๕๒๐ ซึ่งเปนปที่ หลวงพอไดมีอายุ ๕๙ ป พรรษา ๓๘ หลวงพอไดออกเดินทางจากวัดหนองปาพง สูกรุงเทพฯ เมื่อวันที่ ๕ พฤษภาคม ๒๕๒๐ ขึ้นเครื่องบินออกจากดอนเมือง วันที่ ๖ พฤษภาคม ๒๕๒๐ ขณะที่เครื่องบิน บินมุงสูเมืองการาจีประเทศ ปากีสถานหลวงพอไดบันทึกไววาเหตุการณ ที่เกิดขึ้นในการเดินทาง ในวันที่ ๖ ในขณะ ที่บินอยู เครื่องบิน ไดเกิดอุบัติเหตุยางระเบิด ๑ เสน บนอากาศ พนักงานการบิน จึงได ประกาศ ใหผูโดยสารเตรียมตัวรัดเข็มขัดมีฟนปลอมก็ตองถอดออก แมกระทั่งแวนตา หรือรองเทาเครื่องบริขารทุกอยาง ตองเตรียมพรอมหมด ผูโดยสารทุกคนเมื่อเก็บ บริขารทุกอยางหมดแลว ตางคนก็ตางเงียบคงคิดวาคงเปนวาระสุดทายของ พวกเรา ทุกคนเสียแลว ขณะนั้นเราก็ไดคิดวา เปนครั้งแรกที่เราไดเดินทางมาเมืองนอกเพื่อสราง ประโยชนแกพระศาสนา จะเปนผูมีบุญอยางนี้เทียวหรือ ? เมื่อระลึกไดเชนนี้แลว ตั้ง สัตยอธิษฐานมอบชีวิตใหพระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ แลวก็กําหนดจิตรวมลงใน สถานที่ควรอันหนึ่ง แลวก็ไดรับความสงบ เยือกเย็น ดูคลายกับไมมีอะไรเกิดขึ้นพักในที่ ตรงนั้นจนกระทั่งเครื่องบินไดลดระดับลงมาถึงแผนดินดวยความปลอดภัย เมื่อหลวงพอกลับถึงประเทศไทยแลวมีคนเรียนถามหลวงพอวาเมื่อเครื่องบิน เอียงวูบๆเชนนั้นเจาหนาที่เขาบอก ใหเตรียมตัวแลวหลวงพอทําอยางไร ? หลวงพอ ตอบวา คูขาขึ้นนั่งสมาธิ หลับตา ตั้งจิตรวมลงผอนลมเขาออก เพงๆไปที่ลอเครื่องบิน จนกระทั่งเครื่องบินมีการทรงตัว เมื่อเครื่องบินลงจอดเรียบรอยแลวจึงลืมตา หลวงพอ เลาวา ทางหอบังคับการบินไดสง เฮลิคอปเตอรขึ้นคุมกันความปลอดภัย ทางพื้นดินก็มี รถดับเพลิงเตรียมพรอมคอยดับ ถามีการเกิดเพลิงไหม แตก็นาแปลกใจที่เครื่องบินลงสู นามดวยความปลอดภัยและเรียบรอย

๔๐ วันที่ ๑๒ พฤษภาคม ๒๕๒๐ ซึ่งนับวาวันแรกที่หลวงพอ ไดออกบิณฑบาต ที่ บานเศรษฐีผูนี้เขาไดถวายอุปฏฐากเปนอยางดี เขาชอบฟงธรรม สนทนาธรรม และนั่ง สมาธิดวย นับวาเมื่อมาอยู อังกฤษพึ่งจะไดออกบิณฑบาตเปนครั้งแรก หลวงพอได แสดงธรรม และอบรมกรรมฐานใหญาติโยมผูสนใจ ซึ่งมาประชุมกันอยูที่บานเศรษฐีผู นั้นและพักอยูในบริเวณบานเศรษฐีซอร ๓ วันจึงไดกลับลอนดอน โยมฟรีดาผูอุปฏฐากธรรมประทีป ไดเอารถมานิมนตไปชมมหาวิทยาลัยอ็อกซ ฟอรด ซึ่งเปนมหาวิทยาลัยที่มีชื่อเสียง คนรูจักดีและไดไปชมสถานที่ตางๆพอสมควร วันที่ ๑๖ พฤษภาคม ๒๕๒๐ ไดมีพระญี่ปุนมาพัก ดวยกันอยูที่วัดธรรม ประทีป หลวงพอไดสนทนากันตอนหนึ่ง หลวงพอจึงถามวา รักษาศีลเทาไหร? เขาจึง ตอบวา การกระทํา ซึ่งติใหสมบูรณอยูเทานั้นเรียกวาการปฏิบัติของเรา และใหอยูใน ปจจุบันไมมีตนไมมีปลาย เปนอยูทั้งกลางวันและกลางคืน เขาบอก หลวงพอวาเขาเปน คนญี่ปุน ไดกระทําการปฏิบัติลัทธิเฉ็นจาธิเบตวันที่ ๑๗ พฤษภาคม ๒๕๒๐ ออก บิณฑบาตในลอนดอน ครั้งแรก หลวงพอไดเขียนไวในสมุดบันทึกวา วันนี้เปนวันแรกที่ ไดออกบิณฑบาตในกรุงลอนดอนพรอมดวยพระสุเมโธ ๑ พระเขมธัมโม ชาวอังกฤษ ๑ และสามเณรชินทัตโต ๑ ซึ่งเปนสัญชาติฝรั่งเศส พระโพธิญาณเถรเปนหัวหนา ออก บิณฑบาตวันแรกไดขาวพออิ่ม ผลแอปเปล ๒ ใบ กลวยหอม ๑ ใบ ไม ๑ ใบ แตงกวาง ๑ ลูก แครรอต ๒ หัว ขนม ๒ กอน ดีใจซึ่งไดอาหารวันนี้ เพราะเราเขาใจวาเปน อาหารพระพอ คือเปนมูลของพระพุทธเจานั่นเอง และเปนอาหารที่เกิดจากการ บิณฑบาตได เมืองนี้ยังไมเคยมีพระบิณฑบาตเลย เพราะเขามีความอายกันเปน สวนมาก แตตรงกันขามกับเราๆ เห็นวา คําที่วาอายนี้ เราเห็นวาอายตอบาป อายตอ ความผิดเทานั้น ซึ่งเปนความหมายของพระองคนี้ เปนความเห็นของเราเอง จะถูกหรือ ผิดก็ขออภัยจากนักปราชญทั้งหลายดวย และวันเดียวกันนั้นโยมของเขมธัมโม ทั้งผัว เมียไดถวายอาหารดวย ไดขอฟงเทศนและฝกกรรมฐานเปนพิเศษอยางเปนที่พอใจ หนังสือพิมพไดสะกดรอยไปขางหลัง แลวถายรูปเปนระยะๆ ในระหวางการ เที่ยวบิณฑบาต เพราะเปนของแปลกๆ ประชาชนชาวเมืองลอนดอนยืนดูกันเปนแถวๆ ทั้งเด็กและผูใหญ เย็นวันหนึ่งมีหญิงคนหนึ่งมาที่วัดธรรมประทีป ถามปญหาวา คนตายแลวไป อยูที่ไหน ? และวิญญาณไปอยูอยางไร ? หลวงพอจึงพูดวา ปญหาอยางนี้พระพุทธเจา ไมทรงใหตอบ เพราะเรื่องอยางนี้มิใชเหตุ (จําเปน) ขณะนั้นหลวงพอนั่งอยูบน ธรรมาสนมีเทียนจุดไว ๒ เลม หลวงพอจึงถามวา โยมมองเห็นเทียนนี้ไหม? เขาตอบวา เห็น หลวงพอจึงถามวา เห็นไฟนี่ไหม ? เขาก็ตอบวา เห็น ทันใดนั้น หลวงพอจึงเอา ปากเปาลมใหเทียนเลมหนึ่งดับแลวถามวา เปลวของไฟนี้หายไปทิศไหน ? เขาตอบวา ไมรู รูแตวาเปลวไฟดับไปเทานั้น หลวงพอจึงถามอีกวา แกปญหาอยางนี้พอใจไหม ? เขาตอบวา ยังไมพอใจ ในคําตอบนี้ หลวงพอจึงพูดวา ถาอยางนั้น เราก็ไมพอใจใน คําถามของโยมเหมือนกัน เทานั้นเอง กิเลสของเขาก็พุงขึ้น เขาทําตาถลึงขึ้น สะบัด หนาแลวก็หมดเวลาพอดี การพักอยูที่วัดธรรมประทีปลอนดอนนั้น ที่ทําประจํา คือ ตอนเชาออก บิณฑบาต ตอนบายถึงเย็นแสดงธรรมสอบรมกรรมฐานใหญาติโยมที่มา และตอบ ปญหาที่เขาถามเปนประจํา แมไปที่เมืองอื่นๆ ก็ปฏิบัติอยางนี้อยูเปนประจํา แลวแต เวลาและโอกาส

๔๑ ในขณะที่หลวงพอไปประกาศสัจธรรมอยูในประเทศอังกฤษ ไดมีฝรั่งคนหนึ่ง เรียนถามทานวา ชีวิตของพระเปนอยางไร ? ทําไมชาวบานถึงไดเลี้ยงดูโดยที่พระไมได ทําอะไร ? หลวงพอจึงตอบแบบใหเขาตองขบคิดปญหาของตัวเองวา ถึงบอกใหก็ไมรู หรอกมันเหมือนกับนกที่อยากรูเรื่องของปลา ในน้ํา ถึงปลาจะบอกความจริงวา อยูใน น้ํานั้นเปนอยางไร นกก็ไมมีทางที่จะรูได ตราบใดที่นกยังไมไดเปนปลา คําพูดที่ซึ้งใจ จับใจของหลวงพอมันเขาไปติดอยูกับใจของคนเหลานั้นอีกนาน ดังนั้นเมื่อหลวงพอกลับสูเมืองไทยแลว ในระหวางพรรษาป ๒๕๒๐ นั้นเอง หลวงพอจึง ไดรับหนังสือจาก คณะผูจัดทําภาพยนตรเพื่อการศึกษาของสถานีวิทยุ และโทรทัศน บี. บี.ซี. กรุงลอนดอน ติดตอเขามาถายทําภาพยนตร ในเรื่องที่เกี่ยวกับพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะวัดหนองปาพง ตอนทายของหนังสือติดตอฉบับนั้นมีขอความอยูประโยค หนึ่งที่เขาพูดเนนวา หวังวาทานอาจารย คงจะเปนปลาที่เห็นประโยชน (เกื้อกูล) แกนก ดังนั้นเมื่อประมาณตนเดือนตุลาคมของปนั้นเอง คณะของเขาจึงไดเดิน ทางเขามาเพื่อทําภาพยนตรดังกลาวซึ่งเปนเรื่องราวสารคดีเกี่ยวกับชีวิต และกิจวัตร ประจําวัน และขอวัตรปฏิบัติทั้งปวงของพระปา อันมีนามวา พระกรรมฐานโดยตรง หลังจากนั้นไมนานภาพยนตรสารคดีเพื่อการศึกษาเรื่องนั้นก็ไดกระจายออกไปคอน โลก ในคราวออกไปประกาศสัจธรรมสูภาคพื้นตะวันตกของหลวงพอครั้งนี้ นอกจากที่ประเทศอังกฤษแลวในระหวางวันที่ ๓๐ พฤษภาคม ถึงวันที่ ๘ มิถุนายน ๒๕๒๐ นั้น หลวงพอ ยังไดแผเมตตาไปถึงชาวปารีสประเทศฝรั่งเศสอีกดวย ชวยใหคน ของประเทศนั้น และผูพึ่งยายเขาไปอยูรวม เขาไดดื่มด่ําในรส แหงพระสัทธรรม อัน พรั่งพรูออกจากโอษฐของหลวงพอเปนเวลา ตั้ง ๙ วัน หลวงพอพูดใหฟงวา เปนที่เกิด ความสังเวชนาสงสาร ชาวลาว เขมร ญวน อพยพเหลานั้นบานแตกสาแหรกขาด เปน คนพลัดถิ่นเหินหางดินแดนมาตุภูมิส เพราะไฟกิเลสที่คนเรากอขึ้นทําลายกัน คนที่เคย ร่ํารวยอยูดีสบายมากลับกลายเปนคนจนขัดนพลัดจากบานเกิดเมืองนอนมีผิวพรรณ หมองคล้ํา น้ําตานองหนา ความพลัดพรากจากของที่รักที่พอใจมันก็ เปนทุกข คนตาดี เทานั้น จึงจะมองเห็นธรรม สวนคนตาบอด (ตาใน) ยอมมองไมเห็นธรรมเลย ตอนหนึ่งทานไดใหโอวาท เปนการปลอบใจ ของผูพลัดถิ่น เหลานั้นวา เลิกคิด เสีย อยาไปคิดถึงมัน เรื่องที่ผานไปแลวมัน ก็ผานไปแลว เหมือนวันวาน อยาไปเก็บเอา มาเปนหนามทิ่มแทงตัวเองอีกเลย ใหถือวาเราเกิดใหมแลว บานของเรานั้นอยูที่ไหน เลา อยูที่นี่ตรงนี้แหละ ญาติมิตรของเราก็อยูมีที่นี่แลว ที่เราจากมามันไมใชบานของเรา ถาเปนบานของเราจริงเราก็ตองอยูไดซิอยาไปคิดอะไรมากจะลําบากตัวเองเปลาๆ จง อุตสาหทํามาหาเลี้ยงชีพโดยสุจริตดํารงชีวิตสรางความดีตอไป ใหมีความสามัคคี เอื้อเฟอ ชวยเหลือกันมีเมตตาอารีตอกัน จะอยูที่ไหน ก็ไมมีใครอยูไดนานเทาไหรหรอก เดี๋ยวเราก็พากันจากมันไปหมดนั่นแหละ คุณสมบัติของสาวกพระพุทธเจาในการเผยแผ ๑. ตองมีคุณสมบัติ ๔ ประการคือ ปฏิบัติดี (สุปฏิปนโน) ปฏิบัติตรง (อุชุ ปฏิปนโน) ปฏิบัติถูกทาง (ญายปฏิปนโน) ปฏิบัติสมควร (สามีจิปฏิปนโน) ใหสมบูรณ

๔๒ แลวจึงสอนธรรมใหถูกตองตามพุทธประสงค ใหเรียนรูสัจศาสตร แลวก็ใหบรรลุสัจ ธรรม คือบรรลุ คือใหจบประโยค ไมมีประโยคอื่นอีกตอไปที่เรียกวา เอกธัมโม ๒. ยืดหยุน แตไมยอหยอน หลวงพอเห็นวาพระวินัย และขอปฏิบัติ แมจะ ไมใหเปนที่ยอหยอน แตก็ตองยืดหยุนบางพอสมควร เพื่อปรับเขากับสภาพสังคม และ ชุมชนที่สงฆอาศัยอยู โดยไมยกประเพณีที่ถือกันคนละอยางขึ้นมาเปนขอขัดแยงทําให บาดหมางใจกัน งานเผยแผพระศาสนาในตางแดนเฉพาะอยางยิ่งประเทศตะวันตก ซึ่ง วัฒนธรรมประเพณีตางจากของคนไทยมาก ตองใชอุบายที่เปนกุศลในการปรับตัว อยางชนิดที่บัวไมใหช้ํา น้ําไมใหขุน แตเอาตัวปลามากินได (สถาบันพัฒนาพระวิทยากร , ๒๕๖๐)

๔๓ ใบกิจกรรมที่ ๑.๑ การวิเคราะหแนวทางการแกปญหาผานกิจกรรมหัวใจการเผยแผ *วัตถุประสงค เพื่อใหผูเขารับการฝกอบรมมีการเขาใจการอยูรวมกัน และการเปดใจในการเรียนรูรวมกัน สามารถจัดการปญหาการรวมแกปญหาและจัดระเบียบในสภาพการณที่ไมคุนเคย เพื่อคนหาหัวใจแหงการเผย แผพระพุทธศาสนารวมกัน *คําชี้แจง ๑. ใหผูเขาอบรมแบงเปนกลุมยอย ๖ กลุมๆ ละเทาๆ กันตามชิ้นสวนหัวใจที่ไดรับ ๒. ผูเขาอบรมวิเคราะหการทํางานเผยแผ และหลักธรรมจากการทํากิจกรรมหัวใจการเผยแผ ๓. สงตัวแทนกลุมมานําเสนอ กลุมละ ๕ นาที ๔. พระวิทยากรสรุปประเด็นสําคัญและโยงเขากับหลักการเผยแผ *ตารางการวิเคราะห ขอมูลเบื้องตน ๑. ชื่อกลุม ๒. หลักธรรมการเผยแผที่คนพบจากการพูดคุย : เพราะเหตุใด การนําไปประยุกตใชในการทํางานเผยแผ ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. วิเคราะหขั้นตอนการทํางาน (กิจกรรมหัวใจการเผยแผ) ๑. ๒. ๓. ๔. ๕.

๔๔ จัดลําดับความสําคัญของปญหา (พรอมแสดงเหตุผล) ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. การแกปญหา ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. บทสรุปที่ไดจากการทํางาน ๑. ๒. ๓. ๔. ๕.

๔๕ ใบกิจกรรมที่ ๑.๒ การวิเคราะหพระธรรมทูตสายตางประเทศตนแบบ *วัตถุประสงค เพื่อใหผูเขารับการฝกอบรมไดกรอบแนวคิดในพระธรรมทูตสายตางประเทศ และสามารถวาง กรอบแนวคิด หลักปฏิบัติตนตามแบบอยางที่ดี *คําชี้แจง ๑. ใหผูเขาอบรมแบงเปนกลุมยอย ๔ กลุม ๒. ผูเขาอบรมหาพระธรรมทูตที่เปนตนแบบ พรอมหลักธรรมในการเผยแผพระพุทธศาสนาของ ทาน ๓. สงตัวแทนกลุมมานําเสนอ ๔. พระวิทยากรสรุปประเด็นสําคัญ *ตารางการวิเคราะห บุคคลผูเปนตนแบบ (ผูเปนตนแบบในการเปนพระธรรมทูต) วิเคราะหรูปการทํางาน ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. ๖. คุณสมบัติสําคัญที่เปนตนแบบ ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. ลักษณะตนธรรม (ธรรมะที่ตนแบบใชในการเปนพระธรรมทูต) ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. วิเคราะหรูปการใชหลักธรรมในการทํางาน ๑. ๒.

๔๖ ๓. ๔. ๕. การนําไปประยุกตใชในการทํางาน ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. วิเคราะหขั้นตอนการทํางาน (กิจกรรมตนแบบตนธรรม) ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. จัดลําดับความสําคัญของปญหา (พรอมแสดงเหตุผล) ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. การแกปญหา ๑. ๒. ๓. ๔. ๕. การนําไปประยุกตใชในการทํางาน ๑. ๒. ๓. ๔. ๕.

๔๗ หนวยที่ ๒ การบริหารจัดการขอมูลเพื่อการเผยแผ *แนวคิด การบริหารจัดการถือเปนสิ่งสําคัญในการเปลี่ยนแปลงภารกิจของงานเผยแผพระพุทธศาสนาไปสู ความสําเร็จ โดยถือเปนความสามารถและความมุงมั่นของพระธรรมทูตสายตางประเทศที่จะชวยกระตุนและ ผลักดันหนวยงานไปสูความสําเร็จ ซึ่งการกําหนดลักษณะขอมูลดานตางๆ จําเปนตอการทํางานพระธรรมทูต สายตางประเทศเริ่มตั้งแตขั้นตอนการเดินทางไปตางประเทศ และขั้นตอนปฏิบัติในการใชชีวิตอยูใน ตางประเทศ ซึ่งตองอาศัยการแลกเปลี่ยนระหวางหนวยงานและผูอยูในพื้นที่เพื่อประโยชนในการประเมิน ความตองการดานการสรางเสริมไปสูความสําเร็จของแตละพื้นที่ รวมถึงเพื่อจัดการวิเคราะห สังเคราะหขอมูล ตางๆ เพื่อใชกําหนดเปนตัวชี้วัดในการวางแผนการเผยแผ และการออกแบบเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตของพื้นที่ รับผิดชอบ และเพื่อใชประโยชนจากการจัดการความรูในการพัฒนาพื้นที่โดยผูนําตองมีศักยภาพในการ ปรับเปลี่ยนรูปแบบการสื่อสาร ประสานงาน และวิธีการในการบริหารจัดการใหเกิดประโยชนสูงสุด และ ยกระดับงานพระพุทธศาสนาใหมีประสิทธิภาพ และความสามารถในการเปนศูนยกลางที่ยั่งยืนทั้งสุขภาพกาย และใจ *จุดประสงคการเรียนรู เมื่อสิ้นสุดการอบรมผูเขาอบรมสามารถแสดงใหเห็นบทบาทของพระธรรมทูตสายตางประเทศ เปลี่ยนแปลงเกี่ยวกับ ๑. ระบุถึงปญหา รวบรวม วิเคราะห สังเคราะหขอมูลที่เปนประโยชนในการเดินทางไป ตางประเทศ และศึกษาวิถีชุมชน เพื่อการประเมินการแกไขงานพระธรรมทูตสายตางประเทศที่สอดคลองกับ พื้นที่ ๒. สงเสริมกระบวนการแกไขปญหาและการรวมกับชุมชนเพื่อการแกไขปญหา ๓. ออกแบบกลไกการสื่อสารเพื่อใหเกิดความเขาใจรวมกันระหวางพื้นที่ ๔. สามารถใชขอมูลที่มีไดอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผลในการดําเนินงาน *สารสําคัญ ประกอบดวย ๑ สาระสําคัญ ๑. การบริหารจัดการงานสูความสําเร็จ เวลา ๗ ชั่วโมง ๑.๑ ประเมินปญหาดานการการเดินทางไปตางประเทศและปญหาดานการเผยแผโดยใช แหลงขอมูลทางดานสังคมและวัฒนธรรมทองถิ่น ๑.๒ การแปลงขอมูลใหเปนประโยชนในการวางแผนสรางเสริมการเดินทางและการเผยแผ ความยั่งยืนใหพื้นที่ ๑.๓ การสรางระบบบริหารจัดการใหเกิดองคความรูและแนวทางแกไขปญหาชุมชน *กิจกรรมการเรียนรู องคประกอบ/ กลุม/เวลา กิจกรรม เนื้อหา ๗ ชั่วโมง กิจกรรม “เรียนรูความคิด ชีวิตพระธรรมทูต” ประสบการณ กลุมใหญ ๑. วิทยากรพิเศษจากหนวยงานพระธรรมทูตสาย ตางประเทศหรือกงศุลไทยในตางประเทศมาใหความรู ประสบการณดานวิถีชีวิตและ กฎหมายในตางประเทศ

๔๘ ๕ ชั่วโมง ดานขั้นตอนการขอปฏิบัติงานในตางประเทศของพระ ธรรมทูต ขั้นตอนการเตรียมเอกสารสําหรับเดินทาง ดานกฎหมายและวิถีชีวิตในตางประเทศ ๒. มีการศึกษาดูงานในโรงแรมเพื่อฝกปฏิบัติการใน ดานการใชวิถีชีวิตในตางประเทศ ๓. ผูเขาอบรมถามตอบในแตละประเด็นที่ชวนสงสัย ใบความรูที่ ๒.๑ ประเมิน ป ญ ห า ด า น วิ ถี ชี วิ ต แ ล ะ กฎหมายในตางประเทศ (ภาคผนวก ๑ ขั้นตอน ปฏิบัติในการเดินทางไป ตางประเทศ) ค ว า ม คิ ด ร ว บ ยอด กลุมยอย ๑ ชั่ ว โ ม ง ๓ ๐ นาที ๑. พระวิทยากรแบงกลุมแลวสรุปแนวคิดในประเด็น เรื่องกฎหมายและวิถีชีวิตในตางประเทศโดยวิธีการคิด ๔ ระดับ และมีการแกไขปญหาไดอยางไรบาง ๒. แบงกลุมถอดบทเรียนในเรื่องการศึกษาดูงาน ใน ๓ ประเด็นคือ ๑. ไดความรูอะไรใหม ๒. มีทัศนคติ อยางไร ๓. สามารถนําไปประยุกตใชไดอยางไร ๓. ผูเขาอบรมเขียนขอมูลทั้งหมดลงในแผนกระดาษบรู ฟและกระดาษที่เตรียมไว ๔. ผูเขาอบรมเขียนการทํางานของสมาชิกภายในกลุม และหนาที่รับผิดชอบ ใบกิจกรรมที่ ๒.๑ เรียนรูคิด ชีวิตพระธรรมทูต สะทอนความคิด กลุมใหญ ๑๕ นาที ๑. ผูเขาอบรมนําเสนอทีละกลุม ๒. ผูเขาอบรมสรุปการแบงงานและการทํางาน ใบกิจกรรมที่ ๒.๑ เรียนรูคิด ชีวิตพระธรรมทูต ค ว า ม คิ ด ร ว บ ยอด กลุมใหญ ๑๕ นาที พระวิทยากรสรุปประเด็นสําคัญ ๑. การวิเคราะหกระบวนการและความชัดเจนของ ปญหาและการแกปญหา หลักธรรมที่ชวยสนับสนุน ๒. สังเคราะหแนวคิดการแกปญหาสูการปฏิบัติจริง และวางเปนรูปแบบในการทํางานเพื่อแกไขปญหาใน พื้นที่ ใบความรูที่ ๒.๑ ประเมิน ป ญ ห า ด า น วิ ถี ชี วิ ต แ ล ะ กฎหมายในตางประเทศ ใบกิจกรรมที่ ๒.๑ เรียนรูคิด ชีวิตพระธรรมทูต *สื่อการเรียนการสอน ๑. กระดาษบรูฟ, กระดาษ A4, ปากกา ๒. ใบความรูที่ ๒.๑ ๓. ใบกิจกรรมที่ ๒.๑ *การประเมินผล ๑. สังเกตการแสดงออกถึงความสนใจ ความตั้งใจ ในกิจกรรมอบรม ๒. สังเกตจากการตั้งคําถามและการตอบคําถามของผูเขาอบรม ๓. ผลงานกลุมที่ไดรับมอบหมาย

๔๙ ใบความรูที่ ๒.๑ ประเมินปญหาดานวิถีชีวิตและกฎหมายในตางประเทศ สาระสําคัญ เนื้อหา ๑. ขั้นตอนการเดินทางไป ตางประเทศ ภาคผนวก ๑ ขั้นตอนปฏิบัติในการเดินทางไปตางประเทศ ๒. ประเมินปญหาดานวิถี ชี วิ ต แ ล ะ ก ฎ ห ม า ย ใ น ตางประเทศ ปญหาพระธรรมทูตสายตางประเทศในประเทศสหรัฐอเมริกา ๑) ขาดทักษะดานภาษาอังกฤษ ๒) ขาดอุดมการณ ทําใหอาศัยพระพุทธศาสนาเพื่อแสวงหาผลประโยชน สวนตัว ๓) พฤติกรรมไมเหมาะสม ทําใหเกิดความเสื่อมเสียภาพลักษณของพระสงฆ ไทยในสายตาคนไทยและตางชาติ ๔) ไมทราบถึงกฎระเบียบทองถิ่นที่เกี่ยวของ เชน กฎหมายตรวจคนเขาเมือง ทําใหมีการละเมิดกฎหมายทองถิ่น ๕) ปญหาจากการบริหารวัด ทําใหเกิดความขัดแยงระหวางพระสงฆกับ คณะกรรมการของวัด (ธนวิทยสิงหเสนี, ๒๕๕๒) ปญหาพระธรรมทูตสายตางประเทศในประเทศยุโรป ๑) ปญหาความขัดแยงระหวางพระสงฆและคณะกรรมการวัดเรื่องการเงิน และการบริหารจัดการวัด นํามาซึ่งความแตกแยกของชุมชนไทย และมีการ ฟองรองดําเนินคดีในศาล ซึ่งสงผลเชิงลบตอภาพลักษณของพระพุทธศาสนา ในสายตาคนทองถิ่น ๒) จํานวนวัดไทยเพิ่มมากขึ้น ในขณะที่หนวยงานในสวนกลางของไทย ไม สามารถกํากับดูแลไดอยางทั่วถึง ๓) พระธรรมทูตบางรูปไมไดรับการตอใบอนุญาตใหพํานักตอ ทําใหตอง โยกยายไปยังประเทศอื่น โดยไมมีการแจงขอมูลใหสถานทูตหรือสถานกงสุล ทราบ และมักจะประสบปญหาการเขาเมืองโดยผิดกฎหมาย (ธนวิทย สิงห เสนี, ๒๕๕๒) วิธีคิดและการสรางความเขาใจตอสิ่งตางๆ วาเปนระบบที่เชื่อมโยงกัน เรียกวา การคิดเชิงระบบ (Systems Thinking) มี ๔ ระดับคือ ๑. ระดับเหตุการณ/ปรากฏการณ (event) เปนเรื่องในระดับที่เห็นชัดสุด แตการแกปญหาในระดับนี้เรียกวาปฏิกิริยาตอบสนองทันที (reaction) โดย การแกปญหานี้ยิ่งทําใหยิ่งยุง ยิ่งทํายิ่งบานปลาย เพราะเรายังไมเห็นปญหาที่ แทจริง ทําใหยิ่งแกยิ่งยุงวุนวาย ๒. ระดับรูปแบบของพฤติกรรม (pattern of behavior) มีลักษณะการทํา ใหเกิดขึ้นซ้ําแลวซ้ําอีก เปนแบบแผนพฤติกรรมของระบบ หาไดโดยการดู สถิติ ตัวเลย ทําใหสามารถทํานายแนวโนมในอนาคตได อาจถูกหรือผิด แต อยางนอยก็ทําใหมีทิศทางบางอยาง ทําใหสามารถออกแบบใหม (redesign) เปนการหาวิธีแกปญหาเชิงรับมือ เพราะมีการจับแบบแผนพฤติกรรมไดแลว ออกแบบใหม

๕๐ ๓. ระดับโครงสราง (systemic structure) ปญหาทุกระดับมีโครงสรางที่มี ผลตอแบบแผนพฤติกรรมที่เกิดขึ้น โครงสรางนี้มีอยูทั่วไป สําคัญที่วาเรา สังเกตเห็นหรือเปลา ตราบใดที่โครงสรางยังไมเปลี่ยน แบบแผนพฤติกรรมก็ จะเปนแบบนั้น ถาตองการใหเกิดการปรับแบบแผนพฤติกรรมจึงตองมีการ ปรับโครงสรางใหม (restructure) โดยตองศึกษาโครงสรางใหม ตั้งแต โครงสรางกายกายภาพไปจนถึงวัฒนธรรมประเพณีที่เราไมทันสังเกต เพราะ โครงสรางเปนเรื่องราว เปนพลังบางอยางที่สัมพันธกัน ๔. ระดับโลกทัศน/กระบวนทัศน (mental model/mind set) ในระดับ โครงสรางนั้นเกิดขึ้นสืบเนื่องกันมาอยางนาวนานเปนหลายๆ รอยป จน กลายเปนลักษณะนิสัยและกลายเปนวัฒนธรรมที่แสดงออกในรูปแบบขง กระบวนทัศน เชน พฤติกรรมของคนไทยที่มีตอคนตางชาติ ทําใหคนตางชาติ จํานวนไมนอยมาเมืองไทยแลวรูสึกอบอุน สบายใจ โดยการแกปญหาดวย การออกแบบใหม ไมใชทําเรื่องการคิดใหม แตเปนการปรับโลกทัศนใหม (rethink mind shift) เพราะหากเราถือแตเรื่องโครงสราง จะไมสามารถจับ สภาวะมนุษยที่มีแรงจูงใจลึกๆ ภายในได ฉะนั้น การปรับโครงสรางจึงทํา เหมือนคนไมมีจิตใจ แตถาเราคิดจะแกปญหาอยางแทจริง จําเปนตองเห็นให ชัดทั้งการตอบโต ออกแบบใหม การปรับโครงสรางและการคิดใหม เพราะ จะทําใหเกิดโครงสรางใหม สรางแบบแผนพฤติกรรมใหม และมีการตอบโต ใหมขึ้นมา (นภา ธรรมทรงศนะ, ๒๕๕๗)