แผนการดำเนินงาน_ประจำปี_2565

แผนการด�ำ เนนิ งานประจำ�ปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

นวััตกรรม หมายถึึง ชุุดข้้อมููล/ความรู้้�ใหม่่ทั้้�งที่่�เป็็นเนื้้�อหาเกี่ �ยวกัับกระบวนการใหม่่ ที่่�มาจากบทเรีียน สถานการณ์์ใหม่่ๆ
ที่่ส� อดคล้อ้ งกับั สภาพปัญั หา และความต้อ้ งการของชุมุ ชนและสังั คมต่่อการจัดั การปัจั จัยั เสี่ย� งสุขุ ภาพ ผ่่านกลไก ที่่เ� ชื่อ�่ มประสาน
ความร่่วมมืือของประชาชนกลุ่่�มเป้้าหมาย
สุุขภาพจิิต หมายถึึง ความสามารถของประชาชนในการปรัับตััวให้้เข้้ากับั สิ่่�งแวดล้้อมได้้ โดยไม่่มีีข้อ้ ขัดั แย้้งภายในจิติ ใจ มีีความ
สามารถในการปรัับตััวต่่อตนเองและสิ่ �งแวดล้้อมที่่�มีีการเปลี่ �ยนแปลง/ ตามสถานการณ์์ รวมทั้้�งการเป็็นผู้้�มองโลกในแง่่ดีี
พึ่ง�่ ตนเองได้้ มองตนเองอย่่างถููกต้อ้ งตามความเป็น็ จริงิ มีีความพอใจในสถานภาพของตนและรู้�สึกในคุณุ ค่่าของตน สามารถควบคุมุ
อารมณ์์ของตนได้้
สุุขภาวะทางเพศที่่�ปลอดภััย หมายถึึง การมีีชีีวิิตทางเพศที่่�เป็็นสุุขและปลอดภััย ทั้้�งในระดัับบุุคคลและระดัับสัังคม โดย
ประชาชนสามารถเข้า้ ถึึงข้อ้ มููล มีีความรู้เ�้ กี่ย� วกับั ความเสี่ย� งทางเพศที่่ต� ้อ้ งเผชิญิ สามารถเข้า้ ถึึงบริกิ ารสุขุ ภาพทางเพศ อยู่ใ� นสภาพ
แวดล้อ้ มที่่เ� อื้อ� ต่่อการส่่งเสริมิ สุขุ ภาวะทางเพศ เพื่่�อนำ�ำ ไปสู่ก� ารใช้ถ้ ุงุ ยางอนามัยั ทุกุ ครั้้�งที่่�มีีเพศสััมพันั ธ์์ การลดอัตั ราการคลอดใน
ผู้�ห้ ญิงิ ที่่ม� ีีอายุุ 15-19 ปีี การลดอััตราการเกิิดโรคติิดต่่อทางเพศสััมพัันธ์์
การจัดั การมลพิษิ สิ่ง� แวดล้อ้ ม หมายถึึง ความสามารถของประชาชนในการเฝ้า้ ระวังั เกี่ย� วกับั ปัญั หาสุขุ ภาพที่่ส� ืืบเนื่อ�่ งจากมลพิษิ
ทางอากาศ มลพิษิ จากขยะ และมลพิิษอุุตสาหกรรมได้ด้ ้้วยชุมุ ชน โดยชุมุ ชนมีีส่่วนร่่วมในขั้น� ตอนการพัฒั นานโยบายสาธารณะ
ผ่่านร่่าง พ.ร.บ. อากาศสะอาด พ.ร.บ. การรายงานการปล่่อยมลพิษิ และการเคลื่อ�่ นย้า้ ยสารมลพิษิ สู่ส�ิ่ง� แวดล้อ้ ม การนำ�ำ ขยะอิเิ ล็ก็ ทรอนิกิ ส์์
จากต่่างประเทศ กฎหมายที่่เ� ชื่อ�่ มโยงเครืือข่่ายความร่่วมมืือระดับั ชาติใิ นกลุ่ม�่ ประเทศอาเซีียน และการบังั คับั ใช้ก้ ฎหมายกัับการ
จัดั การขยะจากอุตุ สาหกรรมของโรงงาน
การคุ้�มครองผู้�บริิโภคและพััฒนาระบบยา หมายถึึง การพััฒนาและขัับเคลื่่�อนมาตรการ นโยบาย เพื่่�อการเข้้าถึึงสิิทธิิของผู้้�
บริโิ ภคสินิ ค้า้ และบริกิ ารสุขุ ภาพที่่ป� ลอดภัยั ผ่่านการใช้ป้ ระโยชน์จ์ ากงานวิชิ าการงานวิจิ ัยั นวัตั กรรม เครื่อ�่ งมืือเทคโนโลยีีดิจิ ิทิ ัลั หรืือ
Platform ออนไลน์์ สำำ�หรัับการเฝ้้าระวัังผลิติ ภััณฑ์์ที่่�ทำำ�ลายสุุขภาพไม่่ปลอดภััย หลอกลวงสร้้างความไม่่เป็็นธรรมกับั ผู้้�บริิโภค
รวมทั้้ง� ขยายช่่องทางให้ผ้ ู้�้ บริโิ ภครอบรู้/�้ เท่่าทันั สินิ ค้า้ และบริกิ ารสุขุ ภาพที่่ไ� ม่่ปลอดภัยั รวมทั้้ง� การเข้า้ ถึึงระบบแจ้ง้ เตืือนที่่เ� ชื่อ�่ มโยง
การดำำ�เนิินงานของหน่่วยงานที่่�เกี่ �ยวข้้องให้้บัังคัับใช้้กฎหมายการคุ้�มครองผู้้�บริิโภคและ เกิิดพฤติิกรรมการใช้้ยาที่่�ปลอดภััยได้้
อย่่างทัันท่่วงทีี

งบประมาณ กลุ่มแผนงานสรา้ งเสริมสุขภาพจติ 60.00
กลุม่ แผนงานสร้างเสรมิ สุขภาวะทางเพศ 33.00
หน่วย : ลา้ นบาท กลุ่มแผนงานคุ้มครองผบู้ ริโภคดา้ นสุขภาพและการพฒั นาระบบยา 35.00
กลุ่มแผนงานส่งิ แวดลอ้ มกบั สุขภาพ 70.00
การพฒั นาและบริหารงานสร้างเสรมิ สุขภาพ
รวม 2.00
200.00

82 ส�ำ นกั งานกองทุนสนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.)

แผนการดำ�เนินงานประจ�ำ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

แผน 5
แผนสุขภาวะ
ประชากรกลมุ่ เฉพาะ

สำ�นกั งานกองทุนสนบั สนนุ การสรา้ งเสริมสุขภาพ (สสส.) 83

แผนการด�ำ เนินงานประจำ�ปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

สรุุปสถานการณ์์และแนวโน้้ม
การดำ�ำ เนินิ งานของแผนสุขุ ภาวะประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะมีีความต่่อเนื่อ�่ งและก้า้ วหน้า้ ในการลดความเหลื่อ�่ มล้ำ��ำ สร้า้ งความเป็น็ ธรรม
ทางสุุขภาพในประชากรกลุ่่�มเฉพาะมาโดยตลอด อย่่างไรก็็ดีี ปััญหาความเหลื่่�อมล้ำำ��ยัังคงทวีีความรุุนแรงมากขึ้ �น โดยเฉพาะ
ปััญหาความเหลื่่�อมล้ำำ��ของผลลััพธ์์ทางด้้านสุุขภาพ ซึ่่�งเป็็นหนึ่่�งในเป้้าหมายที่่�นานาประเทศต่่างก็็ให้้ความสำำ�คััญเป็็นอัันดัับต้้นๆ
ในการกำ�ำ หนดนโยบายสาธารณะ โดยองค์์การอนามัยั โลก (WHO) ได้้บ่่งชี้้ว� ่่าปััญหาความเหลื่อ�่ มล้ำำ��ของผลลัพั ธ์์ทางด้้านสุขุ ภาพ
นั้้น� ไม่่ได้เ้ กิดิ ขึ้น� จากพฤติกิ รรมส่่วนบุคุ คลเพีียงอย่่างเดีียวเท่่านั้้น� แต่่ยังั มีีปัจั จัยั ทางสังั คมที่่ก� ำ�ำ หนดสุขุ ภาพ (Social Determinants
of Health: SDH) นำำ�ไปสู่ป� ัญั หาความเหลื่อ่� มล้ำำ��ทางด้า้ นสุุขภาพด้ว้ ย
แผนสุุขภาวะประชากรกลุ่่�มเฉพาะจึึงได้้วิิเคราะห์์ประเด็็นปััญหาที่่�เกิิดจากการเชื่่�อมโยงปััจจััยสัังคมกำำ�หนดสุุขภาพ ไปจนถึึง
สถานการณ์ท์ างสุขุ ภาพของประชากรกลุ่ม�่ ต่่างๆ เพื่อ�่ ให้บ้ รรลุถุ ึึงเป้า้ หมายในการสร้า้ งเสริมิ สุขุ ภาพของทุกุ คนบนแผ่่นดินิ ไทยตาม
วิิสัยั ทัศั น์ข์ องกองทุนุ โดยใช้ก้ รอบแนวคิดิ ในการทำำ�งานที่่ส� ำำ�คััญคืือ กรอบปััจจัยั ทางสัังคมที่ก่� ำ�ำ หนดสุุขภาพ (Social Deter
minants of Health) ตามแนวคิดิ ขององค์ก์ ารอนามัยั โลก (WHO) /32 ทั้้ง� นี้เ�้ พื่อ�่ ให้เ้ กิดิ ความต่่อเนื่อ�่ งในการดำ�ำ เนินิ งานของแผน
และเพื่่�อให้้ยัังคงความเป็็นสากลในการทำำ�งาน ซึ่่�งกรอบแนวคิิดในการศึึกษาปััจจััยทางสัังคมที่่�กำำ�หนดสุุขภาพโดยมุ่่�งความ
สัมั พันั ธ์ร์ ะหว่่างปัจั จัยั เชิงิ บริบิ ทโครงสร้า้ งทางสังั คมที่เ�่ ป็น็ อยู่� (Structure determinants) ได้แ้ ก่่ ปัจั จัยั ที่่เ� กี่ย� วข้อ้ งกับั บริบิ ท
ทางสังั คม เศรษฐกิจิ และการเมืือง (Socioeconomic and political context) อาทิิ การกระจายทางรายได้้ เพศ เชื้�อชาติิ
ความพิิการ และโครงสร้้างการกำำ�กัับดููแลของภาครััฐ ซึ่่�งปััจจััยเหล่่านี้้�ถืือเป็็นตััวกำำ�หนดตำำ�แหน่่งและสถานภาพทางเศรษฐกิิจ
สัังคมให้้กับั บุุคคล (Socioeconomic position) เช่่น ลำำ�ดับั ชนชั้�นตามรายได้้ การศึึกษา อาชีีพ เพศ เชื้�อชาติิ ที่่�ล้้วนส่่งผลต่่อการ
มีีสิิทธิิมีีเสีียงและการเข้้าถึึงทรััพยากรของบุุคคลเหล่่านั้้�น และปััจจััยส่่งผลทางสุุขภาพ (Intermediary determinants)
ที่่เ� ป็น็ ตัวั กลางจะสะท้อ้ นให้เ้ ห็น็ ถึึงลำ�ำ ดับั ชั้้น� /สถานะสังั คมของบุคุ คลที่่ม� ีีความแตกต่่างกันั และส่่งผลกระทบต่่อสุขุ ภาวะของประชาชน
ที่่ต� ่่างกันั ได้แ้ ก่่ สภาพความเป็น็ อยู่� สภาพจิติ ใจ พฤติกิ รรม และปัจั จัยั ทางชีีววิทิ ยา ซึ่ง�่ ล้ว้ นเป็น็ ผลลัพั ธ์ม์ าจากการมีีปัจั จัยั เชิงิ โครงสร้า้ ง
บริิบททางสัังคมและเศรษฐกิจิ ที่่�แตกต่่างกันั อีีกทอดหนึ่่�ง เช่่น การเข้า้ ถึึงอาหารที่่�ดีีและมีีคุุณภาพ ประเภทงานที่่�ทำ�ำ ระดับั ความ
เครีียดจากสภาพแวดล้อ้ ม /33 ดังั แสดงตามภาพ

/32 การจำำ�แนกปััจจััยสัังคมกำำ�หนดสุุขภาพตามระดับั ความใกล้้ชิดิ กัับตััวบุคุ คล แบ่่งออกเป็็น 5 กลุ่�ม่ ประกอบด้้วย กลุ่่ม� แรก คืือ อายุุ เพศ และปััจจัยั ทางพันั ธุกุ รรม ปััจจัยั กลุ่ม�่ ที่่�สอง คืือ
ปัจั จััยการใช้ช้ ีีวิติ ของแต่่ละบุคุ คล (Individual lifestyle factors) ปัจั จัยั กลุ่่ม� ที่่ส� าม คืือ อิทิ ธิพิ ลจากสัังคมชุุมชน (Social and community networks) ปัจั จัยั กลุ่ม�่ ที่่�สี่� คืือ
สภาวะแวดล้้อมในการดำำ�รงชีีวิติ และการทำ�ำ งาน (Living and working conditions) และปัจั จัยั กลุ่�ม่ ที่่�ห้า้ ที่่� คืือ ปััจจััยทั่่ว� ไปทางด้า้ นเศรษฐกิิจ สังั คม วัฒั นธรรมและสภาพแวดล้้อม
(General socio-economic, cultural and environmental conditions. World Health Organization. (1986). Ottawa Charter for Health Promotion.
/33 สาระสำำ�คัญั ของกรอบแนวคิดิ ดังั กล่่าวแสดงให้้เห็็นว่่าปััจจัยั สภาพแวดล้้อม ตลอดจนสถานะทางสังั คม เศรษฐกิจิ และการเมืืองของประชาชนก่่อให้้เกิดิ ตำำ�แหน่่งหรืือสถานภาพ
ทางเศรษฐกิจิ และสังั คมที่่�แตกต่่างกััน โดยมีีปัจั จััยที่่เ� กี่�ยวข้อ้ ง ได้้แก่่ รายได้้ การศึึกษา อาชีีพ เพศ เชื้อ� ชาติิ ตลอดจนปััจจััยส่่งผ่่านทางสุุขภาพ. Health Organization (2010).
A Conceptual Framework for Action on The Determinants of Health.

84 ส�ำ นกั งานกองทุนสนบั สนุนการสร้างเสริมสขุ ภาพ (สสส.)

แผนการด�ำ เนนิ งานประจำ�ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

ภาพแสดงกรอบปััจจัยั ทางสัังคมที่่�กำ�ำ หนดสุุขภาพ
(Social Determinants of Health)

neral socio-economic, cultural and environmental conditi

Living and working
conditions
ons
Ge Work ksUnemployment
Soenvironment tors
Indi
Education cial avnidducaolmlifmesutnylietyfancetwor Water and
sanitation
Agriculture Age, sex and
and food constitutional Health care
services
production factors Housing

สถานการณ์์โรคอุุบัตั ิใิ หม่่ที่่เ� กิิดขึ้�นในปัจั จุบุ ััน คืือ การระบาดของโรคโควิิด-19 ส่่งผลกระทบรุุนแรงต่่อกลุ่ม�่ ประชากรเฉพาะ ซึ่�่ง
เป็น็ กลุ่ม�่ ที่่ม� ีีความเปราะบางโดยทั่่ว� ไปแล้ว้ ยิ่ง� จะมีีความเปราะบางมากยิ่ง� ขึ้น� ในสถานการณ์ก์ ารแพร่่ระบาดของโรคโควิดิ -19 การ
สนับั สนุนุ การสร้า้ งเสริมิ สุขุ ภาพผ่่านประชากรกลุ่่�มต่่างๆ ที่่ม� ีีปััจจััยด้า้ นเศรษฐกิจิ และสังั คมเป็น็ เหตุุที่่น� ำ�ำ ไปสู่ภ� าวะทางสุุขภาพที่่�
เหลื่อ�่ มล้ำ��ำ ให้เ้ กิดิ การสร้า้ งความเป็น็ ธรรมให้แ้ ก่่สังั คมนั้้น� การทำ�ำ งานเพื่อ�่ ลดความเหลื่อ�่ มล้ำ��ำ ทางโครงสร้า้ งหรืือปัจั จัยั สังั คมกำ�ำ หนด
สุุขภาพจึึงไม่่ใช่่เป็น็ เพีียงการบรรเทาทุุกข์์ให้ก้ ลุ่ม่� ประชากรชายขอบหรืือคนบางกลุ่�่มเท่่านั้้น� หากเป็็นการลดความเหลื่�่อมล้ำ��ำ ทาง
โครงสร้้างของสัังคมโดยรวม เพราะโครงสร้้างความเหลื่่�อมล้ำำ��นั้้�นไม่่ได้้กระทำำ�ต่่อกลุ่่�มประชากรชายขอบเพีียงกลุ่่�มเดีียว หาก
ครอบคลุมุ ถึึงกลุ่ม�่ ประชากรทุกุ กลุ่ม�่ ในสังั คม ซึ่ง�่ ความท้า้ ทายของการทำ�ำ งานเพื่อ�่ บรรลุคุ วามเป็น็ ธรรมทางสุขุ ภาพ เป็น็ การทำ�ำ งาน
ที่่ล� ดความเหลื่อ�่ มล้ำ��ำ ผ่่านปััจจัยั ทางสังั คมที่่จ� ะสร้า้ งการเปลี่ย� นแปลงทั้้ง� ในระดับั วิิธีีคิดิ และเชิงิ โครงสร้า้ งได้้ ต้อ้ งอาศัยั ยุทุ ธศาสตร์์
การสร้้างแนวร่่วมสนัับสนุุนจากกลุ่่�มอื่่�น นอกเหนืือจากการเสริิมพลัังอำำ�นาจกลุ่่�มประชากรชายขอบแต่่เพีียงอย่่างเดีียว เพราะ
(1) ประชากรทุุกกลุ่่�มในสัังคมได้้รัับประโยชน์์จากการลดความเหลื่่�อมล้ำำ��ทางโครงสร้้าง และ (2) ผู้้�คนกลุ่่�มอื่่�นที่่�ไม่่ใช่่กลุ่่�ม
ชายขอบมีีอภิสิ ิทิ ธิ์์แ� ละต้น้ ทุนุ ทางสังั คมมากพอที่่จ� ะมาหนุนุ เสริมิ อำ�ำ นาจต่่อรองของกลุ่ม�่ ประชากรชายขอบ และสร้า้ งระบบนิเิ วศ
ของการขับั เคลื่่อ� นเชิิงนโยบายที่่เ� กื้�อหนุุนการตัดั สินิ ใจร่่วมกัันได้้
แม้้ว่่า กองทุนุ จะกำ�ำ หนดให้้ทุกุ แผนหลักั ดำำ�เนินิ งานโดยคำ�ำ นึึงถึึงปััญหาความเหลื่อ่� มล้ำ�ำ�แต่่ก็็มีีความจำ�ำ เป็น็ ที่่จ� ะต้อ้ งให้้ความสำ�ำ คััญ
เป็น็ พิเิ ศษกับั “ประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะ” ซึ่ง�่ หมายถึึงประชากรบางกลุ่ม�่ ที่่ม� ีีทั้้ง� ความเปราะบาง (Vulnerability) มีีความเสี่ย� ง (Risk)
หรืือต้้องการกระบวนการพิิเศษในการเข้้าถึึงการสร้้างเสริิมสุุขภาพ สุุขภาวะ อัันถืือเป็็นปััจจััยส่่งผ่่านสัังคมกำำ�หนดสุุขภาพ
(Intermediary determinants) ที่่�ทำำ�ให้้สููญเสีียสุุขภาวะ เข้้าไม่่ถึึงบริิการ และไม่่ได้้รัับประโยชน์์จากการส่่งเสริิมสุุขภาพตาม

สำ�นกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.) 85

แผนการดำ�เนนิ งานประจำ�ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

นโยบายในภาพรวม และในปััจจุุบันั พบว่่า ปัจั จััยทางด้้านเศรษฐกิิจ สัังคม ศาสนา และวัฒั นธรรม ส่่งผลให้้ประชากรกลุ่่�มนี้�้ต้้อง
เผชิญิ กับั ปัญั หาด้า้ นสุขุ ภาพ และสถานการณ์ป์ ัญั หาที่่�ท้า้ ทายร่่วมกันั ตามที่่ก� ล่่าวไปข้า้ งต้น้ ดังั นั้้น� การสร้า้ งเสริมิ สุขุ ภาวะสำ�ำ หรับั
ประชากรกลุ่่�มเฉพาะนี้้� จึึงต้้องมีีการทำำ�งานผ่่านปััจจััยสัังคมกำำ�หนดสุุขภาพในระดัับต่่างๆ ซึ่่�งการดำำ�เนิินงานของแผนประชากร
กลุ่่�มเฉพาะในช่่วงที่่�ผ่่านมาได้้สนัับสนุุนการดำำ�เนิินงานเพื่่�อลดความเหลื่่�อมล้ำำ�� สร้้างความเท่่าเทีียม ความเป็็นธรรมทางสุุขภาพ
ในกลุ่ม�่ ประชากรเฉพาะกลุ่ม�่ ต่่างๆ ที่่ม� ีีสถานการณ์ป์ ัญั หาและผลกระทบจากความไม่่เป็น็ ธรรมทางสุขุ ภาพอย่่างชัดั เจน และยังั คง
มีีประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะบางส่่วนที่่ย� ังั คงต้อ้ งติดิ ตามสถานการณ์แ์ ละผลกระทบต่่อการมีีสุขุ ภาวะที่่ด� ีี เพื่อ�่ นำ�ำ มาสู่ก� ารวางยุทุ ธศาสตร์์
แนวทางการดำำ�เนิินงานในอนาคตอย่่างเหมาะสมต่่อไป ทั้้�งนี้้� ข้้อมููลสถานการณ์์สำำ�คััญที่่�เกี่ �ยวข้้องตามกลุ่่�มประชากรเฉพาะ
ที่่ด� ำำ�เนินิ การสรุุปได้้ ดังั นี้้�
สถานการณ์์คนพิิการ
จากข้้อมููล ณ วัันที่่� 31 มีีนาคม พ.ศ. 2564 พบว่่า มีีคนพิิการที่่�มีีบััตรประตััวคนพิิการทั่่�วประเทศจำำ�นวน 2.09 ล้้านคน
คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 3.21 ของประชากรทั้้ง� ประเทศ /34 เป็น็ เพศชาย 1.09 ล้า้ นคน (ร้อ้ ยละ 52.18) และเพศหญิงิ 1.00 ล้า้ นคน (ร้อ้ ยละ
47.82) โดยส่่วนใหญ่่เป็น็ คนพิิการทางการเคลื่�่อนไหวหรืือทางร่่างกาย รองลงมาเป็็นคนพิกิ ารทางการได้ย้ ินิ หรืือสื่�่อความหมาย
ทางการเห็น็ ทางจิิตหรืือพฤติกิ รรม ทางสติปิ ััญญา พิกิ ารมากกว่่า 1 ประเภท ออทิิสติิก ทางการเรีียนรู้�้ ตามลำ�ำ ดับั เมื่อ่� พิิจารณา
ตามช่่วงอายุุและประเภทความพิิการ พบว่่า มีีคนพิิการในวััยสููงอายุุ (อายุตุั้�งแต่่ 60 ปีีขึ้�นไป) มากที่่ส� ุุดจำำ�นวน 1.15 ล้้านคน
คิิดเป็็นร้อ้ ยละ 55.14 ของจำ�ำ นวนคนพิกิ ารทั้้ง� หมด ขณะที่่เ� ด็็กพิกิ ารปฐมวัยั มีีจำ�ำ นวนน้อ้ ยที่่ส� ุุดจำ�ำ นวน 12,745 คน
ภายใต้ส้ ถานการณ์ก์ ารแพร่่ระบาดของโรคโควิดิ -19 กระทบกัับคนพิกิ าร ทั้้ง� ด้า้ นสุขุ ภาพ สังั คม และเศรษฐกิิจ ด้า้ นสุขุ ภาพ เนื่อ�่ ง
จากคนพิิการมีีภููมิิต้้านทานน้้อยจึึงมีีความเสี่ �ยงสููงกว่่าคนทั่่�วไป อีีกทั้้�งการเข้้าถึึงระบบบริิการสุุขภาพทุุกรููปแบบเป็็นไปได้้ยาก
เพราะความจำ�ำ กัดั ของร่่างกายการเดินิ ทางลำ�ำ บาก และอาจมีีภาวะความยากจนร่่วมด้ว้ ย ด้า้ นเศรษฐกิจิ พบว่่าสถานประกอบการ
มัักเลิิกจ้้างคนพิิการก่่อนพนัักงานทั่่�วไป คนพิิการที่่�ประกอบอาชีีพอิิสระ ส่่วนใหญ่่ไม่่สามารถประกอบอาชีีพได้้ เช่่น การนวด
ขายลอตเตอรี่� ส่่งผลให้ข้ าดแคลนรายได้ไ้ ม่่สามารถจัดั ซื้อ� อุปุ กรณ์ป์ ้อ้ งกันั ตนเอง ในด้า้ นสังั คม เกิดิ การปรับั เปลี่ย� นรููปแบบการใช้้
ชีีวิติ จากเดิมิ มีีการรวมกลุ่ม�่ ทำ�ำ งาน สร้า้ งอาชีีพ กลายเป็น็ ถููกจำ�ำ กัดั ให้อ้ ยู่ใ� นบ้า้ น ส่่งผลต่่อความเครีียด ซึึมเศร้า้ การลดทอนคุณุ ค่่า
ในตััวเอง และยัังทำำ�ให้ค้ นพิิการส่่วนใหญ่่ต้้องปรับั ตัวั เพื่�่อเรีียนรู้แ�้ ละใช้เ้ ทคโนโลยีีมากขึ้�นด้้วย

สถานการณ์์ผู้้�สูงู อายุุ
สถานการณ์ป์ ระชากรผู้�้สูงอายุุไทยในปีี พ.ศ. 2563 /35 มีีผู้้�สูงอายุทุ ี่่�มีีอายุุ 60 ปีีขึ้�นไป จำำ�นวน 12.0 ล้้านคน คิิดเป็น็ ร้อ้ ยละ 18.0
โดยจำ�ำ แนกเป็น็ ชาย 5.10 ล้า้ นคน คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 42.5 ของประชากรผู้�้สูงอายุุ และเป็น็ หญิงิ จำ�ำ นวน 6.90 ล้า้ นคน คิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ
57.5 ของประชากรผู้�้สูงอายุุ ซึ่่ง� คาดว่่าประเทศไทยจะเป็น็ สัังคมผู้�้สูงอายุโุ ดยสมบููรณ์์ (Complete Aged Society) ในปีี พ.ศ.
2565 ในส่่วนของผู้้�สูงอายุทุ ี่่อ� ยู่ล� ำ�ำ พังั มีีแนวโน้ม้ เพิ่่ม� ขึ้น� พบว่่า มีีผู้�้สูงอายุทุ ี่่อ� ยู่ค� นเดีียวลำ�ำ พังั ในครัวั เรืือน ร้อ้ ยละ 11.0 และร้อ้ ยละ
21.0 อยู่ล� ำำ�พังั กัับคู่่�สมรส ซึ่่ง� ทั้้�ง 2 กลุ่�ม่ มีีแนวโน้้มเพิ่่ม� ขึ้�น และจััดเป็น็ กลุ่่�มเสี่ย� งที่่�มีีความเปราะบางต่่อปััญหาต่่างๆ
ทั้้ง� นี้�ใ้ นช่่วงสถานการณ์์การแพร่่ระบาดของโรคโควิดิ -19 ผู้้�สูงอายุถุ ืือเป็น็ กลุ่่ม� เสี่�ยงที่่จ� ะได้ร้ ับั เชื้อ� มากกว่่าและรุนุ แรงกว่่าช่่วงวััย
อื่่�นๆ เนื่่�องด้้วยสภาพร่่างกายที่่�ไม่่แข็็งแรง ภููมิิคุ้�มกัันลดลงตามวััย โดยเฉพาะผู้้�สููงอายุุที่่�มีีโรคประจำำ�ตััว เช่่น โรคเบาหวาน

/34 ศููนย์์ข้อ้ มููลคนพิกิ ารและเทคโนโลยีีสารสนเทศ, “รายงานข้้อมููลสถานการณ์ด์ ้า้ นคนพิิการในประเทศไทย กรมส่่งเสริมิ และพัฒั นาคุณุ ภาพชีีวิิตคนพิกิ าร
ข้้อมููลสิ้้�นสุุด ณ วันั ที่่� 31 มีีนาคม พ.ศ. 2564”. เข้้าถึึงได้จ้ าก: https://ecard.dep.go.th/person_info/. สืืบค้น้ เมื่่อ� สืืบค้้นเมื่�่อ 23 มิิถุนุ ายน พ.ศ. 2564.
/35 มููลนิธิ ิิสถาบันั วิจิ ัยั และพััฒนาผู้�้สูงอายุุไทย, “รายงานสถานการณ์ผ์ ู้้�สูงอายุุไทย พ.ศ. 2563”, (สถาบัันวิจิ ััยประชากรและสัังคม มหาวิิทยาลัยั มหิิดล,2564)

86 สำ�นกั งานกองทุนสนับสนนุ การสร้างเสริมสขุ ภาพ (สสส.)

แผนการดำ�เนินงานประจ�ำ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

โรคความดัันโลหิติ สููง โรคปอด โรคมะเร็็ง กลุ่่�มนี้เ�้ ป็น็ กลุ่ม�่ เสี่ย� งที่่จ� ะติิดเชื้�อโรคโควิิด-19 ได้้ง่ายและมีีอาการรุุนแรง ทั้้�งนี้้� พบว่่า มีี
ผู้�้สูงอายุใุ นประเทศไทยติดิ เชื้อ� โรคโควิดิ -19 จำ�ำ นวน 14,409 คน /36หรืือคิดิ เป็น็ ร้อ้ ยละ 7 ของผู้ต�้ ิดิ เชื้อ� ทั้้ง� หมด /37และมีีอัตั ราป่ว่ ยตาย
ของวัยั สููงอายุุร้อ้ ยละ 6.4 โดยผู้้�สูงอายุุที่่�ติิดเชื้อ� ส่่วนใหญ่่อยู่�ในช่่วงวััย 60-74 ปีี และส่่วนใหญ่่ได้ร้ ับั เชื้�อจากคนใกล้ช้ ิดิ ในบ้า้ น
สถานการณ์์คนไร้บ้ ้า้ น
ในปีี พ.ศ. 2562 สำ�ำ นักั สนับั สนุนุ สุขุ ภาวะประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะ โดยความร่่วมมืือของสถาบันั วิจิ ัยั สังั คม จุฬุ าลงกรณ์ม์ หาวิทิ ยาลัยั
เครืือข่่ายสลัมั สี่ภ� าค และกรมพัฒั นาสังั คมและสวัสั ดิกิ าร กระทรวงการพัฒั นาสังั คมและความมั่น� คงของมนุษุ ย์์ ทำ�ำ การสำ�ำ รวจจำ�ำ นวน
ประชากรคนไร้้บ้า้ นทั่่ว� ประเทศ พบจำ�ำ นวนคนไร้้บ้า้ นทั้้ง� สิ้น� 2,721 คน แบ่่งเป็็นเพศชาย 2,310 คน เพศหญิงิ 390 คน กลุ่ม�่
หลากหลายทางเพศ 12 คน และไม่่ทราบเพศ 9 คน โดยกรุงุ เทพมหานครพบคนไร้บ้ ้า้ นมากที่่�สุดุ จำำ�นวน 1,029 คน รองลงมาคืือ
นครราชสีีมา จำ�ำ นวน 133 คน เชีียงใหม่่ จำ�ำ นวน 112 คน สงขลา จำ�ำ นวน 100 คน ชลบุรุีี จำ�ำ นวน 87 คน ขอนแก่่น จำ�ำ นวน 76 คน
ทั้้ง� นี้�้ ความเปราะบางของคนไร้้บ้า้ นที่่พ� บ ได้แ้ ก่่ การไม่่มีีสถานะทางทะเบีียนทำ�ำ ให้เ้ ข้า้ ไม่่ถึึงสิทิ ธิิสุขุ ภาพและสวััสดิิการต่่างๆ การ
ไม่่มีีศักั ยภาพในการเข้า้ ถึึงที่่อ� ยู่อ� าศัยั ทุกุ ประเภท การมีีอาชีีพที่่ส� ามารถสร้า้ งรายได้ท้ ี่่เ� พีียงพอต่่อการดำ�ำ รงชีีพ และคนไร้้บ้า้ นมิไิ ด้้
มีีลักั ษณะของความคงที่่� (static) หากแต่่มีีความลื่น�่ ไหลและพลวัตั (dynamic) อันั สัมั พันั ธ์ก์ ับั ภาวะและระดับั ความเปราะบางทาง
เศรษฐกิจิ สังั คมในแต่่ละช่่วงเวลา ฯลฯ

ผลจากสถานการณ์ก์ ารระบาดโรโควิดิ -19 มีีการพยากรณ์จ์ ำ�ำ นวนคนไร้บ้ ้า้ นในกรุงุ เทพมหานคร บ่่งชี้ว�้่่าจากผลกระทบทางเศรษฐกิจิ
และสังั คมที่่เ� กิดิ ขึ้น� จะส่่งผลให้้จำ�ำ นวนคนไร้้บ้า้ นมีีโอกาสเพิ่่�มมากขึ้น� ไม่่ต่ำ��ำ กว่่าร้้อยละ 30 /38 ซึ่่�งกลุ่่ม� คนไร้้บ้้าน ถืือเป็็นกลุ่�ม่ ที่่ม� ีี
ความเสี่ย� งสููงจากการอยู่ใ� นพื้้น� ที่่ส� าธารณะ ประกอบอาชีีพ เก็บ็ ของเก่่า รับั จ้า้ งทั่่ว� ไป ซึ่ง�่ โดยลักั ษณะอาชีีพและวิถิ ีีชีีวิติ ความเป็น็ อยู่�
มัักจะอาศััยอยู่�ในเขตชุุมชนเมืืองที่่�มีีความหนาแน่่นของประชากรสููง มีีความเสี่�ยงต่่อการรัับเชื้�อและแพร่่เชื้�อได้้ง่ าย และยัังเป็็น
กลุ่ม�่ ที่่ม� ีีโอกาสการเข้า้ ถึึงบริกิ ารของรัฐั และปัจั จัยั ในการดำ�ำ รงชีีวิติ ต่่างๆได้น้ ้อ้ ยกว่่าคนทั่่ว� ไป จึึงนับั เป็น็ กลุ่ม�่ ที่่�มีีความยากลำ�ำ บาก
ที่่�สุุดกลุ่่ม� หนึ่ง�่ ในสถานการณ์์เช่่นนี้้�
สถานการณ์แ์ รงงานนอกระบบ
ข้้อมููลจากสำ�ำ นักั งานสถิติ ิแิ ห่่งชาติิ ปีี พ.ศ. 2563 มีีแรงงานไทย 37.9 ล้า้ นคน แบ่่งเป็็นแรงงานในระบบ 17.5 ล้้านคน (ร้อ้ ยละ
46.2) และแรงงานนอกระบบ 20.4 ล้า้ นคน (ร้อ้ ยละ 53.8) โดยแรงงานนอกระบบแบ่่งเป็น็ เพศชาย 11.2 ล้า้ นคน (ร้อ้ ยละ 54.9)
เพศหญิิง 9.2 ล้้านคน (ร้้อยละ 45.1) ) ประกอบกัับรายงานการสำำ�รวจสถานการณ์์เศรษฐกิิจแบบกิ๊๊�ก (Gig Economy) ของ
ประเทศไทย สำ�ำ รวจผู้�้ที่ป� ระกอบอาชีีพพาร์ท์ ไทม์์ ฟรีีแลนซ์์ เอาท์ซ์ อร์ส์ และผู้�้ที่ร� ับั จ้า้ งผ่่านออนไลน์แ์ พลตฟอร์ม์ พบว่่า ผลสำ�ำ รวจ
ของอีีไอซีีประมาณการแรงงานกิ๊ก� ร้อ้ ยละ 30 ของคนวัยั ทำ�ำ งาน โดยพบว่่าเป็น็ ผู้�้ที่ท� ำ�ำ งานประจำ�ำ อยู่แ� ล้ว้ และรับั งานอิสิ ระ ร้อ้ ยละ 20
รับั งานอิิสระครั้้ง� คราวหรืือเต็็มตััว ร้้อยละ 10 โดยร้อ้ ยละ 22.8 ไม่่มีีประกันั สุุขภาพทั้้ง� ของรัฐั และเอกชน นอกจากแรงงานที่่�ได้้
กล่่าวมาข้า้ งต้น้ แล้ว้ ยังั มีีแรงงานที่่ท� ำ�ำ งานบนแพลตฟอร์ม์ ต่่างๆ (Platform labor) ปัจั จุบุ ันั ไม่่ว่่าจะเป็น็ บริกิ ารขนส่่งประเภทต่่างๆ
บริกิ ารซักั รีีด ทำ�ำ ความสะอาดบ้า้ น บริกิ ารนวด ฯลฯ โดยพบว่่า งานแพลตฟอร์ม์ ไม่่มีีสัญั ญาจ้า้ ง ไม่่ได้เ้ ป็น็ พนักั งานประจำ�ำ ของบริษิ ัทั
แต่่ได้ร้ ัับเงิินจากการทำ�ำ งานเป็็นรายชิ้�น ปัจั จุุบัันคนงานแพลตฟอร์ม์ ต้้องเผชิญิ กับั ความเสี่�ยงของโควิดิ -19 และพบปััญหา 3 เรื่�่อง
คืือ รายได้้ สวััสดิิการ และสิิทธิขิ องคนงาน ที่่ม� ีีรากของปััญหามาจากสถานภาพของคนงาน /39

/36 กรมกิิจการผู้้�สูงอายุุ, “ตััวเลขผู้�้สูงอายุทุ ี่่�ติิดเชื้�อโควิิด-19”, เข้า้ ถึึงได้จ้ าก: https://www.dop.go.th/th/know/side/1/1/857. สืืบค้น้ เมื่่�อ 23 มิถิ ุนุ ายน พ.ศ. 2564
/37 ศููนย์ข์ ้อ้ มููล COVID-19. “ตัวั เลขผู้ต�้ ิิดเชื้อ� โควิดิ -19”, เข้า้ ถึึงได้จ้ าก: https://www.facebook.com/informationcovid19/photos/a.1. สืืบค้้นเมื่�อ่ 23มิิถุนุ ายน พ.ศ. 2564.
/38 พีีระ ตั้ง� ธรรมรัักษ์์ และ ณััฎฐ์์ศุุภณ ดำ�ำ ชื่�น่ , “การประมาณการประชากรคนไร้้บ้้านภายใต้ส้ ถานการณ์ก์ ารระบาดของไวรััสโคโรนา 2019 (COVID-19)”,
(แผนงานพัฒั นาองค์ค์ วามรู้�้และประสานเครืือข่่ายเพื่�อ่ การสร้้างเสริมิ สุุขภาวะคนไร้บ้ ้้าน, สำำ�นัักงานกองทุนุ สนับั สนุนุ การสร้า้ งเสริมิ สุขุ ภาพ, 2563).
/39 WAY Magazine, “โอกาสหรืือวิิกฤติิของแรงงานแพลตฟอร์์มกับั ‘ระยะห่่าง’ ระหว่่างหยาดเหงื่อ� กัับความเป็็นธรรม”, (2564),
เข้้าถึึงได้จ้ าก: https://waymagazine.org/labor-welfare-for-platform-labor/

ส�ำ นักงานกองทุนสนบั สนุนการสรา้ งเสริมสุขภาพ (สสส.) 87

แผนการด�ำ เนินงานประจ�ำ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

นอกจากนี้้� สถานการณ์์การแพร่่ระบาดของโรคโควิิด-19 ส่่งผลต่่อแรงงานนอกระบบในเรื่่�องการขาดหลัักประกัันทางรายได้้
ไม่่สามารถประกอบกิิจการได้้ ถึึงแม้้ภาครััฐจะให้้การช่่วยเหลืือแต่่ยัังเป็็นกลุ่่�มที่่�ประสบความยากลำำ�บากอยู่ � อย่่างไรก็็ตาม
ผลกระทบจากโรคโควิิด-19 ทำำ�ให้้เกิิดชีีวิิตวิิถีีใหม่่ในระบบเศรษฐกิิจทั่่�วโลก ประชาชนมีีพฤติิกรรมการใช้้ Online platform
เพื่อ�่ ซื้อ� สินิ ค้า้ และบริกิ ารมากขึ้น� และการใช้้ AI ทดแทนแรงงานคน ส่่งผลกระทบต่่อแรงงานในระบบและนอกระบบที่่ต� ้อ้ งพัฒั นา
ศัักยภาพตนเองให้ม้ ีีความพร้้อมมากขึ้�น
สถานการณ์์ผู้้�มีปี ััญหาสถานะบุคุ คล สถานการณ์์ชาติพิ ัันธุ์์� และชนเผ่่าพื้้�นเมืือง
สถานการณ์ผ์ ู้้�มีีปัญั หาสถานะบุุคคล
ข้้อมููลจากสำ�ำ นักั บริหิ ารการทะเบีียน กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย เดืือนธันั วาคม 2563 ระบุุผู้�้ที่�ยัังไม่่ได้้รัับสัญั ชาติไิ ทย
จำำ�นวน 958,607 คน เป็็นเพศชาย 501,224 คน และเพศหญิิง 457,383 คน /40 ซึ่่�งจากข้้อมููลของกองเศรษฐกิิจสุุขภาพ
และประกัันสุขุ ภาพ สำ�ำ นักั งานปลัดั กระทรวงสาธารณสุขุ ณ วันั ที่่� 21 มกราคม พ.ศ. 2563 ระบุวุ ่่า มีีบุคุ คลที่่�มีีปัญั หาสถานะและ
สิทิ ธิไิ ด้ร้ ับั สิิทธิิ (คืืนสิิทธิ)ิ ขั้น� พื้้�นฐานด้้านสาธารณสุุข ตามมติคิ ณะรัฐั มนตรีีในการให้ส้ ิิทธิิ (คืืนสิิทธิิ) ขั้�นพื้้น� ฐานด้า้ นสาธารณสุุข
แก่่บุุคคลที่่�มีีปััญหาสถานะและสิิทธิิ จำำ�นวน 546,046 คน นอกจากนี้้�กลุ่่�มเด็็กรหััส G ในปีีพ.ศ. 2563 มติิ ครม.
เห็น็ ชอบในหลักั การการให้ส้ ิทิ ธิิ (คืืนสิทิ ธิ)ิ ขั้น� พื้้น� ฐานด้า้ นสาธารณสุขุ กับั เด็ก็ รหัสั G จำ�ำ นวน 3,042 คน และเพิ่่ม� เติมิ ใน ปีพี .ศ.2564
มติิ ครม. เห็็นชอบในหลัักการการให้้สิิทธิิ (คืืนสิทิ ธิิ) ขั้น� พื้้น� ฐานด้้านสาธารณสุุขกับั เด็็กรหััส G ครั้้ง� ที่่� 2 จำ�ำ นวน 5,203 คน ขณะ
เดีียวกันั ยัังพบข้อ้ จำ�ำ กัดั และอุุปสรรคบางประการ เช่่น ความไม่่ครอบคลุุมกลุ่่ม� ที่่ม� ีีปัญั หาสถานะทางทะเบีียน ความไม่่ยั่่�งยืืนของ
งบประมาณ ประสิิทธิภิ าพในการบริหิ ารจัดั การกองทุุนคืืนสิทิ ธิิ และปััญหาการเข้้าถึึงสิิทธิิและบริิการสุุขภาพทั้้ง� ในเชิงิ มาตรฐาน
บริิการสุุขภาพอันั เนื่่อ� งมาจากปััญหาการสื่�่อสารภาษาระหว่่างผู้้ใ� ห้้บริิการและผู้้�รัับบริิการ เป็็นต้น้

สถานการณ์์กลุ่�่มชาติพิ ันั ธุ์� และชนเผ่่าพื้น�้ เมืือง
ในปัจั จุุบันั ประเทศไทยมีีประชากรกลุ่�่มชาติพิ ันั ธุ์�อยู่ใ� นพื้้�นที่่�ครอบคลุุม จำำ�นวน 67 จัังหวััด 56 กลุ่ม�่ มีีประชากรรวมประมาณ
6,100,000 คน /41 ในที่่น� ี้ก�้ ลุ่ม�่ ชาติพิ ันั ธุ์� และชนเผ่่าพื้้น� เมืืองหมายรวมถึึงกลุ่ม�่ ชาติพิ ันั ธุ์� ชนเผ่่าพื้้น� เมืือง ไทยพลัดั ถิ่น� กลุ่ม�่ คนดั้ง� เดิมิ
และกลุ่�ม่ ชาวเล เป็็นต้้น รวมทั้้�งกลุ่�ม่ ที่่�มีีสถานะทางทะเบีียนเป็น็ คนสััญชาติิไทย และกลุ่่ม� คนตกหล่่นจากการสำ�ำ รวจตามนโยบาย
และกฎหมายของรััฐบาล แม้้ว่่าประเทศไทยจะให้้สถานะทางการทะเบีียนกัับคนกลุ่่�มนี้้� เพื่่�อให้้ได้้สิิทธิิพิิสููจน์์ตััวบุุคคลให้้ได้้รัับ
สัญั ชาติไิ ทย แต่่คนกลุ่ม�่ นี้ก�้ ็ถ็ ููกจัดั เป็น็ “พลเมืืองชั้น� สอง” มีีสิทิ ธิไิ ม่่เท่่าเทีียมเหมืือนกับั คนไทยทั่่ว� ไป /42ผนวกกับั ความหลากหลายด้า้ น
เชื้อ� ชาติิ อุปุ สรรคด้า้ นการสื่อ�่ สาร การใช้ภ้ าษา ความแตกต่่างทางวัฒั นธรรมและประเพณีีทำ�ำ ให้ค้ นกลุ่ม�่ นี้ถ�้ ููกการกีีดกันั (Excluded)
ออกจากการเข้้าถึึงทรัพั ยากร สิทิ ธิิและสวััสดิกิ ารของรััฐกลายเป็น็ กลุ่่ม� ที่่�เปราะบาง และถููกเลืือกปฏิิบัตั ิใิ นหลายมิติ ิิ
สถานการณ์์แรงงานข้า้ มชาติิ
ข้้อมููลจากสำ�ำ นัักบริิหารแรงงานต่่างด้้าว กรมการจััดหางาน กระทรวงแรงงาน รายงานสถานการณ์์แรงงานข้้ามชาติิในประเทศ
ไทย ณ เดืือนพฤษภาคม พ.ศ. 2564 ระบุุว่่ามีีแรงงานข้้ามชาติจิ ำ�ำ นวน 2,307,812 คน แบ่่งเป็น็ แรงงานฝีีมืือและอื่น่� ๆ จำ�ำ นวน
217,531 คน (ร้อ้ ยละ 9) และแรงงานประเภททั่่�วไปซึ่่�งมีีสััญชาติิ พม่่า ลาว กััมพููชา เวีียดนาม จำ�ำ นวน 2,090,281 คน (ร้้อยละ
91) นอกจากนี้�้ ข้อ้ มููลจากองค์ก์ ารยููนิเิ ซฟประเทศไทย เสนอว่่ามีีแรงงานข้า้ มชาติทิี่่ไ� ม่่ได้ม้ ีีการลงทะเบีียนอย่่างถููกต้อ้ งตามกฎหมาย

/40 กระทรวงมหาดไทย, “ประกาศสำ�ำ นัักทะเบีียนกลาง เรื่่อ� ง จำ�ำ นวนราษฎรทั่่ว� ราชอาณาจัักร ตามหลัักฐานการทะเบีียนราษฎร”, (2563),
เข้้าถึึงได้้จาก: https://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_63.pdf
/41 กระทรวงการพัฒั นาสังั คมและความมั่�นคงของมนุษุ ย์์ และศููนย์์ศึึกษาสันั ติิภาพและความขัดั แข้้ง จุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลััย. “ยุุทธศาสตร์์ความมั่น� คงของมนุุษย์์ พ.ศ.2556-2566”.
(สํํานักั งานปลััดกระทรวง กระทรวงการพััฒนาสัังคมและความมั่น� คงของมนุุษย์์, 2556)
/42 กาญจนา เทีียนลาย และธีีรนงค์์ สกุลุ ศรีี, “ประชากรชายขอบ: มุมุ มองในเชิิงจำ�ำ นวนและการกระจาย”, (2559),
เข้้าถึึงได้จ้ าก: http://www2.ipsr.mahidol.ac.th/ConferenceVIII/Download/Article_Files/2-MarginalisedPopulations-Kanchana.pdf

88 สำ�นักงานกองทนุ สนบั สนุนการสร้างเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.)

แผนการด�ำ เนินงานประจำ�ปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

ประมาณ 1 ล้้านคน เฉพาะจำำ�นวนเด็็กลููกแรงงานอพยพอย่่างเดีียวคาดว่่ามีีอยู่�ประมาณ 300,000 ถึึง 400,000 คน จะเห็็นได้้ว่่า
มีีจำำ�นวนแรงงานและประชากรข้้ามชาติิอยู่�ในประเทศไทย ประมาณ 3.3 ล้้านคน แม้้ว่่าประเทศไทยมีีกฎหมายและนโยบาย
คุ้�มครองแรงงานข้้ามชาติิหลายเรื่่�อง แต่่ยัังพบมีีช่่องว่่างสำำ�คััญหลายด้้าน อัันได้้แก่่ วััฒนธรรม ขนบธรรมเนีียม ประเพณีี
และภาษาที่่�มีีความแตกต่่างกััน สิิทธิิทางสัังคมและสุุขภาพ การบริิการที่่�เป็็นมิิตร รวมไปถึึงการเข้้าถึึงกระบวนการสร้้างเสริิม
สุขุ ภาพ และการไม่่สามารถรวมกลุ่ม่� เพื่อ�่ จัดั ตั้�ง “สหภาพแรงงาน” เพื่อ�่ ต่่อรองกับั นายจ้า้ งได้้

ในช่่วงสถานการณ์์การระบาดของโรคโควิิด-19 ตั้�งแต่่ปีี พ.ศ. 2563 ถึึงปััจจุุบััน แม้้มีีความพยายามดำำ�เนิินงานโดยการพััฒนา
กลไกและเครื่อ�่ งมืือสื่อ�่ สารหลายรููปแบบ เพื่อ�่ ให้แ้ รงงานข้า้ มชาติเิ ข้า้ ถึึงข้อ้ มููลข่่าวสาร ที่่จ� ำ�ำ เป็น็ ต่่อการดำ�ำ เนินิ ชีีวิติ ภายใต้ส้ ถานการณ์์
ดัังกล่่าว แต่่ก็็ยัังพบว่่ามีีแรงงานข้า้ มชาติิส่่วนหนึ่ง�่ ยัังเข้า้ ไม่่ถึึงข้้อมููลข่่าวสาร และยังั คงมีีแรงงานข้า้ มชาติิในแคมป์พ์ ัักและสถาน
ประกอบการต่่างๆ ติิดเชื้�ออย่่างต่่อเนื่่อ� ง
สถานการณ์ม์ ุสุ ลิิมไทย
รายงานสำำ�มะโนประชากรมุุสลิิมไทยซึ่�่งสำ�ำ รวจตามสำำ�มะโนประชากรและเคหะทุุก 10 ปีี ระบุุว่่าประเทศไทยมีีประชากรมุุสลิิม
ไทยจำำ�นวน 3,260,111 คน ในปีี พ.ศ. 2553 /43 เป็็นชายร้้อยละ 49.47 และหญิิงร้้อยละ 50.53 ซึ่่�งประมาณร้้อยละ 44
อาศััยอยู่ใ� นจังั หวััดชายแดนภาคใต้้ (ปัตั ตานีี ยะลา และนราธิิวาส) รองลงมาอาศัยั อยู่�ในจัังหวัดั ต่่างๆ ในภาคใต้้ประมาณร้อ้ ยละ
34 ร้้อยละ 11.75 อาศััยอยู่ �ในกรุุงเทพฯ ร้้อยละ 8.61 อาศััยอยู่ �ในปริิมณฑลของกรุุงเทพฯ และ จัังหวััดอื่่�นของภาคกลาง
และร้้อยละ 1.64 อาศัยั อยู่�ในภาคเหนืือและภาคอีีสาน โดยมุุสลิมิ ไทย ในแต่่ละพื้้น� ที่่ม� ีีภููมิิหลัังทางด้า้ นชาติพิ ัันธุ์�และวััฒนธรรมที่่�
แตกต่่างกััน ทั้้�งนี้้�ในช่่วงที่่ผ� ่่านมา พบว่่า คุุณภาพชีีวิิตของมุุสลิิมไทยหลายดััชนีีด้้อยกว่่าประชากรไทยโดยเฉลี่�ยในประเด็็นหลััก
คืือ ด้า้ นสุุขภาพ ด้า้ นเศรษฐกิจิ สังั คม และการศึึกษา รวมถึึงปััญหาสถานการณ์์ความรุนุ แรงในพื้้น� ที่่�จัังหวัดั ชายแดนภาคใต้้
ในสถานการณ์์การแพร่่ระบาดของโรคโควิิด-19 มุุสลิิมไทยจำำ�นวนไม่่น้้อยยัังคงมีีปััญหาความไม่่แตกฉานทางสุุขภาพผนวกกัับ
ความรู้�ความเข้า้ ใจทางศาสนาที่่ไ� ม่่ลึึกซึ้ง� พอ รวมถึึงมุสุ ลิมิ ไทยมีีหลายกิจิ กรรมที่่ส� ร้า้ งการรวมกลุ่ม�่ และความผููกพันั ใกล้ช้ ิดิ ทางสังั คม
ผ่่านการปฏิบิ ัตั ิศิ าสนกิจิ เช่่น การละหมาดรวม การละหมาดวันั ศุกุ ร์์ การจับั มืือทักั ทาย งานประจำ�ำ ปีขี องมัสั ยิดิ ตลอดจนงานบุญุ ต่่างๆ
กิิจกรรมเหล่่านี้�้ได้้รับั ผลกระทบ และมีีโอกาสเสี่ย� งในการแพร่่และรับั เชื้อ� คน จึึงจำำ�เป็น็ ต้้องสร้า้ งความเข้า้ ใจ และรัักษาระยะห่่าง
ทางสังั คม (Social distancing) เพื่�่อลดโอกาสการติิดเชื้�อ
สถานการณ์์ผู้้�หญิิง
ข้อ้ มููลประชากรของประเทศไทยจากสำ�ำ นักั ทะเบีียนกลาง ระบุวุ ่่า ณ วัันที่่� 31 ธัันวาคม พ.ศ. 2563 พบว่่า ประชากรทั่่�วประเทศ
มีีสัญั ชาติิไทย ทั้้ง� สิ้น� 65,228,120 คน เป็น็ เพศชาย 31,874,308 คน และเพศหญิงิ 33,353,812 คน /44 แม้้ว่่าประชากรหญิิงใน
สัังคมส่่วนใหญ่่จะมีีความก้้าวหน้า้ ทางเศรษฐกิิจและสัังคมหลายด้้าน เช่่น ด้้านการศึึกษา อาชีีพ การพึ่�่งพาตนเองทางเศรษฐกิจิ
และการเมืือง แต่่ผู้้�หญิงิ ในทุุกสัังคมยัังต้อ้ งเผชิญิ กับั ปััญหาความรุุนแรงในครอบครััวและความรุุนแรงทางเพศอย่่างต่่อเนื่่อ� ง จาก
การสำำ�รวจความชุุกของปััญหาความรุุนแรงในครอบครััวของประเทศไทย โดยคณะแพทยศาสตร์์ โรงพยาบาลรามาธิิบดีี เมื่่�อปีี

/43 มููลนิธิ ิสิ ร้า้ งสุุขมุสุ ลิมิ ไทย, “รายงานสำ�ำ มะโนประชากรมุสุ ลิิมไทย”, (2553)
/44 กระทรวงมหาดไทย, “ประกาศสำ�ำ นักั ทะเบีียนกลาง เรื่อ�่ ง จำ�ำ นวนราษฎรทั่่ว� ราชอาณาจักั ร ตามหลักั ฐานการทะเบีียนราษฎร”, (2563),
เข้า้ ถึึงได้้จาก: https://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_63.pdf

ส�ำ นกั งานกองทุนสนับสนนุ การสรา้ งเสริมสุขภาพ (สสส.) 89

แผนการดำ�เนินงานประจ�ำ ปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

พ.ศ. 2560 พบว่่า ร้้อยละ 34.6 ของครอบครััวที่่ส� ำำ�รวจมีีการใช้้ความรุุนแรงรููปแบบต่่างๆ โดยความรุุนแรงทางด้้านจิิตใจ /45
พบมากที่่�สุุด ขณะที่่�ความรุุนแรงบนโลกออนไลน์์มีีแนวโน้้มเพิ่่�มสููงขึ้ �นอัันเนื่่�องจากความก้้าวหน้้าทางเทคโนโลยีีที่่�เพิ่่�มมากขึ้ �น
การเกิิดสถานการณ์์การแพร่่ระบาดของโรคโควิิด-19 ความรุุนแรงในครอบครััวมีีแนวโน้้มเพิ่่�มขึ้�น /46 เนื่่�องจากสิ่�งแวดล้้อมของ
สถานการณ์์จะเอื้อ� ให้้เกิิดความรุุนแรงในครอบครััวได้้ /47
สถานการณ์์ผู้้�ต้้องขังั หญิิง
ประเทศไทยมีีจำำ�นวนผู้้�ต้้องขังั หญิงิ 36,913 คน (ข้้อมููล เดืือนมิิถุนุ ายน พ.ศ. 2564) /48 และมีีสถิติ ิิสููงที่่ส� ุดุ ในโลกถึึง 2 ด้า้ น คืือ
มีีอััตราผู้�้ ต้อ้ งขังั หญิิงต่่อจำ�ำ นวนผู้้�ต้้องขังั ทั้้ง� หมด (ร้อ้ ยละ 14.6 เปรีียบเทีียบกัับร้้อยละ 8.8 ของสหรััฐอเมริกิ า) และสััดส่่วนผู้�้ ต้้อง
ขังั หญิิงต่่อแสนประชากรไทยสููงที่่ส� ุุดในโลก ข้้อจำ�ำ กััดและผลกระทบเมื่�่อจำำ�นวนคนมากเกินิ กว่่าที่่�เรืือนจำ�ำ หรืือทััณฑสถานรองรับั
ได้้ ทำำ�ให้้ภาพรวมของคุุณภาพชีีวิติ ในเรืือนจำ�ำ ทั้้�งการอยู่�อาศัยั สุขุ ภาพอนามัยั การทำ�ำ กิจิ วัตั รประจำำ�วันั เรีียนหนังั สืือ ฝึกึ อาชีีพ
พัักผ่่อนนอนหลัับ ทั้้�งหมดล้้วนเกิิดขึ้น� อย่่างแออัดั ในพื้้น� ที่่�คัับแคบของแดนหญิิงในเรืือนจำ�ำ หรืือทััณฑสถาน ปััญหาหลักั ที่่�เกี่�ยวกัับ
บริกิ ารทางสุุขภาพต่่อผู้้�ต้อ้ งขัังหญิิงในเรืือนจำ�ำ คืือ การเข้า้ ไม่่ถึึงบริกิ าร หรืือเข้า้ ถึึงได้ช้ ้า้ ในเวลาเจ็บ็ ป่ว่ ยเพราะบุุคลากรในเรืือนจำำ�
เช่่น พยาบาล หรืือผู้้�คุุมที่่จ� ะพาไปโรงพยาบาลมีีไม่่พอ ที่่�สำ�ำ คัญั คืือขาดงบประมาณ

ในสถานการณ์ก์ ารระบาดของโรคโควิดิ -19 เพื่อ�่ ป้อ้ งกันั ไม่่ให้เ้ กิดิ การแพร่่ระบาด ทางกรมราชทัณั ฑ์ม์ ีีนโยบายให้เ้ รืือนจำ�ำ ดำ�ำ เนินิ การ
ป้อ้ งกันั อยู่พ� อสมควรโดยเฉพาะจำ�ำ กัดั การติดิ ต่่อกับั ภายนอก จึึงเห็น็ ว่่าหากเรืือนจำ�ำ มีีการพัฒั นานวัตั กรรมและความรู้เ� พื่อ�่ ปรับั เปลี่ย� น
เรืือนจำ�ำ ให้ส้ อดคล้อ้ งกับั การสร้้างวิถิ ีีชีีวิติ ใหม่่ (New Normal) เนื่อ�่ งจากสถานการณ์์การแพร่่ระบาดของโรคโควิดิ -19 ในเรืือนจำ�ำ
อาจจะช่่วยลดการแพร่่ระบาดในเรืือนจำ�ำ ลงได้้

สถานการณ์ก์ ลุ่่�มบุคุ คลที่่�มีีความหลากหลายทางเพศ
การสำ�ำ รวจจำ�ำ นวนประชากรบุคุ คลที่่ม� ีีความหลากหลายทางเพศในระดับั ประเทศ โดยสำ�ำ นักั งานสถิติ ิแิ ห่่งชาติิ ผลการสำ�ำ รวจเบื้้อ� งต้น้
พบว่่า ในจำ�ำ นวนประชากรทั้้�งหมดมีีบุคุ คลที่่ม� ีีความหลากหลายทางเพศร้อ้ ยละ 0.7 และในประชากรอายุุระหว่่าง 15- 20 ปีี มีี
ประชากรกลุ่่�มบุุคคลที่่�มีีความหลากหลายทางเพศร้้อยละ 1.5 /49 นอกจากนั้้�น ยัังมีีตััวเลขจากการคาดประมาณของเว็็บไซต์์
LGBT-Capital.com ในปีี 2562 ระบุวุ ่่าปััจจุุบันั มีี LGBT ทั่่ว� โลกราว 371 ล้า้ นคน โดย ในประเทศไทยมีี LGBT ราว 3.6 ล้้านคน
หรืือคิิดเป็็นร้้อยละ 5 ของจำำ�นวนประชากรทั้้�งหมด /50 ทั้้�งนี้้�กฎหมายและนโยบายต่่างๆ ของประเทศไทย ที่่�ยัังไม่่ครอบคลุุม
ดููแลกลุ่่�มผู้้�ที่�มีีความหลากหลายทางเพศ นำำ�มาสู่ �การถููกตีีตราและเลืือกปฏิิบััติิในหลายรููปแบบ นอกจากนี้้�การสำำ�รวจเรื่่�องการ
ฆ่่าตััวตาย พบว่่า กลุ่�ม่ บุุคคลที่่�มีีความหลากหลายทางเพศ เกืือบ 1 ใน 6 เคยพยายามฆ่่าตััวตาย โดยเฉพาะกลุ่ม�่ อายุุ 18-24 ปีี
ที่่�ไม่่ได้้รัับการยอมรับั และถููกเลืือกปฏิิบัตั ิจิ ากคนในครอบครััวเป็็นกลุ่่�มที่่ม� ีีความเสี่�ยงในการฆ่่าตัวั ตายสููงสุุด /51

/45 รณชััย คงสกนธ์,์ “รายงานผลการสำ�ำ รวจระดับั ประเทศความรุุนแรงในครอบครัวั ไทยต่่อผู้�ห้ ญิิงและบุุคคล”
(ศููนย์์จัดั การความรุุนแรงในครอบครััว คณะแพทยศาสตร์โ์ รงพยาบาลรามาธิิบดีี มหาวิิทยาลัยั มหิดิ ล, 2560)
/46 อธิษิ ฐาน จัันทร์ก์ ลม, “ความขัดั แย้้งบนโลกออนไลน์์ ‘ฮีีโร่่ยุุคไซเบอร์์’ หรืือ ‘ศาลเตี้้ย� ’?”, (2562), เข้้าถึึงได้จ้ าก: https://www.matichon.co.th/prachachuen/news_1329892
/47 Peterman A, Potts A, O’Donnell M, Thompson K, Shah N, Oertelt-Prigione S et al. , “Pandemics and Violence Against Women and Children”,
(CGD Working Paper 528.Washington, DC Center for Global Development., 2020),
เข้า้ ถึึงได้จ้ าก: http://www.cgdev.org/publication/pandemics-and-violence-against-women-and-children
/48 กรมราชทััณฑ์์, “สถิิติผิ ู้�้ ต้้องราชทัณั ฑ์ท์ ั่่�วประเทศ”, เข้า้ ถึึงได้จ้ าก: http://www.correct.go.th/rt103pdf/report_pdf.php?date=2021-06-01&report= ,
สืืบค้้นเมื่อ�่ วัันที่่� 25 มิถิ ุุนายน 2564
/49 รองศาสตราจารย์์ ดร.กฤตยา อาชวนิจิ กุลุ ได้้ให้้ข้้อมููลเบื้้อ� งต้้นเกี่ย� วกัับการสำำ�รวจข้้อมููลประชากรบุุคคลที่่ม� ีีความหลากหลายทางเพศ ในการประชุุมเสวนาและรัับฟังั ความคิดิ เห็็น
ต่่อร่่างยุุทธศาสตร์ส์ ุุขภาวะ LGBTIQN+ ในประเทศไทย พ.ศ.2564-2566 เมื่�่อวัันที่่� 22 กัันยายน 2563
/50 LGBT Capital, “Estimated LGBT Purchasing Power: LGBT-GDP”, (2020), เข้า้ ถึึงได้จ้ าก http://www.lgbt-capital.com/docs/Estimated_LGBT-GDP_(table)_-_2020.pdf
/51 UNDP Thailand, “รับั ได้แ้ ต่่ไม่่อยากสุุงสิิง รายงานผลการสำ�ำ รวจเพื่�่อสอบถามประสบการณ์์การถููกตีีตราและเลืือกปฏิิบััติขิ องผู้�้ที่ม� ีีความหลากหลายทางเพศในประเทศไทย”,
(UNDP Thailand, 2562)

90 สำ�นกั งานกองทนุ สนบั สนุนการสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.)

แผนการดำ�เนนิ งานประจ�ำ ปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

จุุดเน้น้ ของแผน
แผนสุขุ ภาวะประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะได้ท้ บทวนสถานการณ์แ์ ละแนวทางการดำ�ำ เนินิ งานร่่วมกับั ภาคีีหลักั พร้อ้ มทั้้ง� นำ�ำ ทิศิ ทางและเป้า้ หมาย
ระยะ 10 ปีี (2565-2574) และข้อ้ เสนอแนะจากคณะกรรมการบริหิ ารแผนคณะที่่� 2 และกรอบนโยบายจัดั ทำ�ำ แผนหลักั 3 ปีี (2565 –
2567) เป็็นกรอบแนวทางในการจััดทำำ�แผนดำำ�เนินิ การ ปีี 2565 ซึ่ง�่ สอดรับั กัับนโยบายระดัับประเทศ เช่่น แผนพัฒั นาเศรษฐกิิจ
และสัังคมแห่่งชาติิฉบัับที่่� 12 นโยบายรััฐบาล และนโยบายระดัับกระทรวงต่่างๆ ที่่�แผนสุุขภาวะประชากรกลุ่่�มเฉพาะร่่วม
ขัับเคลื่�อ่ นการดำำ�เนิินงาน และได้้ทบทวนเตรีียมแนวทางการดำ�ำ เนิินงานเพื่�่อสร้้างเสริิมสุขุ ภาวะประชากรกลุ่�ม่ เฉพาะในระยะถััด
ไป โดยมุ่ง� เน้น้ การดำ�ำ เนินิ งานที่่ร� องรับั กับั สถานการณ์ว์ ิกิ ฤตต่่างๆ โดยเฉพาะสถานการณ์ก์ ารแพร่่ระบาดของโรคโควิดิ -19 ที่่เ� กิดิ ขึ้น�
อย่่างกะทัันหัันได้้อย่่างเหมาะสม และยัังคงเน้้นการลดความแตกต่่างด้้านการเข้้าถึึงสิิทธิิและโอกาสในการดำำ�รงชีีวิิตอย่่างมีี
สุขุ ภาวะ ไม่่ถููกเลืือกปฏิบิ ัตั ิจิ ากความแตกต่่างของลักั ษณะประชากร และรองรัับการเปลี่ย� นแปลงทางสังั คม โดยเฉพาะในประชากร
กลุ่่�มเฉพาะที่่�มีีความยากลำำ�บาก ตลอดจนบููรณาการ เชื่่�อมร้้อยแนวทางการดำำ�เนิินงานระหว่่างกลุ่่�มประชากรเฉพาะเพื่่�อสร้้าง
ความเข้้มแข็ง็ และยั่ง� ยืืนในการดำ�ำ เนิินงาน

จากกรอบนโยบายในการจัดั ทำ�ำ แผนการดำ�ำ เนินิ งานข้า้ งต้น้ สามารถสรุปุ เป็น็ กรอบแนวทางในการจัดั ทำ�ำ แผนดำ�ำ เนินิ งานประจำ�ำ ปีี
พ.ศ. 2565 โดยมีีจุดุ เน้้นหลักั ดังั นี้�้
1. การใช้้ทิิศทางและเป้า้ หมาย ระยะ 10 ปีี (พ.ศ. 2565 - 2574)
• ปัจั จัยั เชิงิ โครงสร้า้ งมีีความสำ�ำ คัญั ต่่อการพัฒั นากลไกในระยะยาว ช่่วยสนับั สนุนุ การสร้า้ งความเท่่าเทีียมกันั ในการเข้า้ ถึึง
สุุขภาวะของกลุ่�ม่ ประชากรทุุกกลุ่่�ม โดยการทำ�ำ งานด้้านการพัฒั นาปัจั จััยเชิงิ โครงสร้้างนั้้�นจำ�ำ เป็็นต้้องวัดั ผลได้้
• การทำ�ำ งานร่่วมกันั ระหว่่างเป้า้ หมายเชิงิ ยุทุ ธศาสตร์ข์ องกองทุนุ เพื่อ�่ ลดความเหลื่อ�่ มล้ำ��ำ ทางสุขุ ภาพ ได้แ้ ก่่ ยาสููบ สุรุ าและ
สิ่่�งเสพติิด อาหาร กิิจกรรมทางกาย ความปลอดภััยทางถนน สุขุ ภาพจิิต มลพิษิ ทางสิ่ง� แวดล้้อม ปัญั หาสุขุ ภาพอุบุ ัตั ิใิ หม่่
และปัจั จัยั เสี่ย� งอื่น�่ ที่่แ� ต่่ละกลุ่ม�่ ประชากรเฉพาะจำ�ำ เป็น็ ต้อ้ งมีีบทบาทในการทำ�ำ งานร่่วมกันั เพื่อ�่ ให้บ้ รรลุเุ ป้า้ หมาย
2. สร้า้ งผลลััพธ์ท์ างสุุขภาพอย่่างก้้าวกระโดด ขยายผลต้้นแบบงานสร้้างเสริิมสุุขภาพ
• การขยายองค์์ความรู้้�ไปสู่ �ภาคประชาชน ภาคเอกชน โดยเฉพาะกลุ่�่มคนรุ่�นใหม่่หรืือกลุ่่�มธุุรกิิจ จะช่่วยสร้้างผลลััพธ์์
อย่่างก้้าวกระโดดได้้ง่ายมากขึ้�น
• การถอดบทเรีียนองค์ค์ วามรู้อ�้ ย่่างเป็น็ กลไกรููปธรรมและสามารถพิสิ ููจน์ผ์ ลงานความสำ�ำ เร็จ็ ต่่าง ๆ ได้้ จะสนับั สนุนุ ให้เ้ กิดิ
ความร่่วมมืือกับั กลุ่ม่� ธุรุ กิจิ สตาร์์ทอัพั (Startup) และกลุ่�ม่ วิสิ าหกิิจเพื่อ่� สังั คม (Social enterprise) ได้ง้่ายขึ้น� นำ�ำ ไปสู่�
การขยายผลต้้นแบบงานสร้้างเสริมิ สุุขภาพ
3. สนัับสนุุนการใช้เ้ ทคโนโลยีีและระบบดิิจิทิ ัลั เพื่่อ� สร้้างเสริมิ สุุขภาพ
• การสร้า้ งเครื่อ�่ งมืือกลไกหรืือระบบเทคโนโลยีีต่่างๆ ที่่ส� ามารถเข้า้ มาช่่วยสนับั สนุนุ งานด้า้ นส่่งเสริมิ สุขุ ภาวะ เอื้อ� ต่่อการ
เชื่่�อมโยงข้้อมููล และการเข้้ามามีีส่่วนร่่วมของกลุ่�ม่ ประชากรได้้มากขึ้�น โดยเฉพาะอย่่างยิ่�งการสร้้างฐานข้้อมููลดิจิ ิิทัลั ที่่�
สามารถเริ่�มได้เ้ ลยและเป็น็ ประโยชน์ต์ ่่อไปในระยะยาวต่่อการทำ�ำ งานสร้้างเสริมิ สุขุ ภาวะของกลุ่ม�่ ประชากร
• คำำ�นึึงถึึงการสร้้างความร่่วมมืือและการแลกเปลี่�ยนองค์์ความรู้้�กัับกลุ่่�มผู้้�เชี่�ยวชาญ เช่่น สถาปนิิก นัักนวััตกรรมสัังคม
วิศิ วกร นัักวิิทยาศาสตร์์ หรืือ นัักเศรษฐศาสตร์์ เพื่�่อพัฒั นาเครื่�อ่ งมืือ/กลไก สร้้างเสริิมสุุขภาพของกลุ่่�มประชากร

ส�ำ นักงานกองทนุ สนับสนนุ การสร้างเสริมสุขภาพ (สสส.) 91

แผนการดำ�เนนิ งานประจำ�ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

4. ให้้คำ�ำ นึึงถึึงผลกระทบต่่อเนื่่อ� งจากการแพร่่ระบาดของเชื้้อ� โควิิด-19 และปััจจััยเสี่่�ยงอุุบัตั ิิใหม่่ที่�่เกี่่�ยวข้อ้ ง
• การสร้า้ งระบบสวัสั ดิกิ ารพื้้น� ฐานที่่ม� ีีความยืืดหยุ่น� รวดเร็ว็ ทันั ต่่อสถานการณ์ท์ ี่่เ� ปลี่ย� นแปลงไป และคำ�ำ นึึงถึึงความลื่น�่ ไหล
ของกลุ่่�มประชากรเฉพาะต่่างๆ ที่่�สามารถเปลี่�ยนแปลงสถานภาพไปตามเงื่�อนไขทางสัังคมหรืือปััจจััยทางกายภาพได้้
ตลอดเวลา เช่่น แรงงานสตรีีนอกระบบที่่อ� าจกำำ�ลัังเข้้าสู่ส� ภาวะไร้บ้ ้า้ น หรืือ คนพิิการที่่�กำำ�ลังั เข้้าสู่ว� ััยชรา เป็็นสิ่�งจำำ�เป็็น
• การพััฒนากลไกที่่ส� อดคล้อ้ งกัับรัฐั บาลอััจฉริิยะ (Smart government) เพื่่อ� ให้้เกิดิ การมีีส่่วนร่่วม และการออกแบบ
นโยบายที่่ต� รงกลุ่ม�่ เป้า้ หมายบนพื้้น� ฐานของการใช้ข้ ้อ้ มููลโดยการเชื่อ�่ มต่่อฐานข้อ้ มููลกับั ภาครัฐั หรืือ การสื่อ�่ สารกับั ภาครัฐั
อย่่างเป็น็ ระบบ
5. สร้า้ งความเชื่่�อมโยงเครืือข่่ายสนัับสนุุนงานด้้านการสร้้างเสริมิ สุุขภาพทั้้ง� ในระดัับชาติแิ ละสากล
• ความเป็็นพลเมืืองในระดัับโลก มีีความสำำ�คััญต่่อการมีีส่่วนร่่วมในการกำำ�หนดสิิทธิิและสวััสดิิการขั้�นพื้้�นฐานทางด้้าน
สุุขภาวะของประชากร โดยอาจจะเป็น็ ส่่วนร่่วมของประชากรกลุ่่ม� อื่น่� ในการกำ�ำ หนดให้้ประชากรกลุ่�ม่ เฉพาะก็ไ็ ด้้
• การขยาย หรืือเผยแพร่่องค์ค์ วามรู้ใ้� นลักั ษณะของระบบพี่่เ� ลี้ย�้ ง (Mentoring system) โดยภาคีี จะช่่วยสนับั สนุนุ ให้เ้ กิดิ
การมีีส่่วนร่่วมในการพัฒั นาระบบหรืือกลไกเพื่่อ� การเสริิมสร้้างสุุขภาวะประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะได้้
โดยมีีจุดุ เน้้นในแต่่ละกลุ่่�มประชากรดังั นี้�้
ผู้้�สููงอายุุ
สนัับสนุุนการยกระดัับเพื่่�อขัับเคลื่่�อนนโยบายรองรัับสัังคมสููงวััย และส่่งเสริิมความรอบรู้้�ด้้านสุุขภาพนำำ�ไปสู่ �การมีีพฤติิกรรม
สุุขภาพที่่�พึึงประสงค์์ และพััฒนาศัักยภาพเครืือข่่ายผู้้�สูงอายุุให้้เกิิดการช่่วยเหลืือเกื้�อกููลกัันในเครืือข่่ายผู้้�สูงอายุุ ร่่วมกัับการใช้้
เทคโนโลยีีในรููปแบบที่่เ� หมาะสมเพื่อ�่ ยกระดัับคุณุ ภาพชีีวิิตให้้เป็็นผู้้�สูงอายุทุ ี่่ม� ีีคุุณภาพ
คนพิกิ าร
สนับั สนุนุ ต้น้ แบบ กลไกของศููนย์บ์ ริกิ ารคนพิกิ ารทั่่ว� ไป หน่่วยจัดั บริกิ าร และระบบการจ้า้ งงานหรืือการมีีงานทำ�ำ ที่่ส� ามารถนำ�ำ ไป
ปรัับใช้้เพื่่�อยกระดัับการสร้้างเสริิมสุุขภาวะ และส่่งเสริมิ พฤติกิ รรมสุุขภาพ โดยมีีการติดิ ตามประเมินิ ผลที่่�มีีประสิิทธิิภาพ
ผู้้�มีีปััญหาสถานะบุุคคลและแรงงานข้้ามชาติิ
สนัับสนุุนให้้กลุ่่�มผู้้�มีีปััญหาสถานะบุุคคลและแรงงานข้้ามชาติิ เข้้าถึึงหลัักประกัันทางด้้านสุุขภาพ มีีแกนนำำ�ที่่�มีีความรอบรู้้�ด้้าน
สุขุ ภาพ ร่่วมกับั การพััฒนาความรู้�้ที่เ� หมาะสมกับั การพัฒั นากลไกและรููปแบบบริิการสุขุ ภาพที่่�เป็น็ มิติ ร
แรงงานนอกระบบ
พัฒั นากลไกคุ้�มครองทางสังั คม นวัตั กรรมการสร้า้ งเสริมิ สุขุ ภาพสำ�ำ หรับั แรงงานนอกระบบ อาชีีวอนามัยั และความปลอดภัยั รวม
ไปถึึงลดผลกระทบที่่�เกิิดขึ้น� จากโควิิด-19 ที่่�สอดคล้้องกัับบริิบทและวิิถีีชีีวิิตของแรงงานนอกระบบในสถานการณ์์ปััจจุบุ ััน
มุุสลิมิ ไทย
พััฒนากลไกทางสัังคมและสุุขภาพที่่�เหมาะสมกัับบริิบทสัังคมมุุสลิิมไทย เพื่่�อยกระดัับความรอบรู้้�ทางสุุขภาพ และพฤติิกรรม
สุุขภาวะของมุสุ ลิิมไทย ที่่ส� อดคล้อ้ งกัับวิถิ ีีชีีวิติ และหลัักคำำ�สอนในศาสนาอิิสลาม

92 สำ�นักงานกองทนุ สนับสนุนการสร้างเสรมิ สุขภาพ (สสส.)

แผนการด�ำ เนนิ งานประจ�ำ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

คนไร้บ้ ้า้ น
การพัฒั นากลไกการประสานงานในชุมุ ชนแออัดั เพื่อ�่ ลดความเสี่ย� งทางสุขุ ภาวะและความเปราะบางทางสังั คมและเศรษฐกิิจ เสริมิ
ศัักยภาพแกนนำำ�ชุุมชน/แกนนำำ�คนไร้้บ้้านให้้มีีความรู้้�และความเข้้าใจทางด้้านสุุขภาวะและการดููแลทางสุุขภาพของตนเองและ
สมาชิกิ ในเครืือข่่าย
ผู้ �หญิงิ
สนับั สนุุนการพััฒนาองค์์ความรู้้�เรื่�่องสถานการณ์์ความรุุนแรงร่่วมกัับหน่่วยงานที่่�เกี่�ยวข้อ้ ง และเปิิดพื้้�นทีีให้ค้ นรุ่�นใหม่่/องค์ก์ รที่่�
สนใจมีีส่่วนร่่วมในการแก้ไ้ ขปััญหาความรุุนแรงอันั เนื่�อ่ งจากเหตุแุ ห่่งเพศ และความรุุนแรงในครอบครัวั
ผู้้�ต้้องขัังหญิิง
สนับั สนุนุ การพัฒั นาเรืือนจำ�ำ สุขุ ภาวะ และนวัตั กรรมความรู้�้ จากการปรับั เปลี่ย� นเรืือนจำ�ำ เพื่อ�่ ให้ไ้ ด้ต้ ัวั อย่่างที่่ด� ีีของการสร้า้ งวิถิ ีีชีีวิติ
ใหม่่ และยกระดับั การทำำ�งานให้้ผู้้�ต้อ้ งขังั มีีสุขุ ภาวะที่่�ดีี
ผู้้�มีีความหลากหลายทางเพศ
สนัับสนุนุ การพัฒั นาองค์์ความรู้�้ และงานวิิชาการ กลไกและรููปการดำ�ำ เนินิ งานเพื่อ�่ สนับั สนุนุ การดำ�ำ เนินิ งานสร้้างเสริมิ สุุขภาพที่่�
ให้ค้ วามสำำ�คัญั กัับความละเอีียดอ่่อนในมิติ ิคิ วามหลากหลายทางเพศ

สำ�นักงานกองทนุ สนับสนนุ การสรา้ งเสริมสขุ ภาพ (สสส.) 93

แผนการด�ำ เนนิ งานประจำ�ปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

เป้้าหมายการดำ�ำ เนิินงาน
ตััวชี้้ว� ััดหลักั

เกิิดการพััฒนาระบบฐานข้้อมูลู ความเหลื่่�อมล้ำ�ำ� และ เกิดิ การพััฒนาองค์ค์ วามรู้้� นวัตั กรรมเพื่่�อสนัับสนุุน
1 ความไม่เ่ ป็น็ ธรรมทางสุุขภาพสุขุ ภาพของประชากร 2 การทำำ�งานเพื่่�อเสริมิ สร้้างสุขุ ภาวะและลด

กลุ่่�มเฉพาะเพื่่อ� ใช้้ในการวางแผน ติิดตามการ ความไม่เ่ ป็็นธรรมทางสุุขภาพของกลุ่่�มประชากร
ดำ�ำ เนินิ การเพื่่อ� ลดความเหลื่่อ� มล้ำ��ำ สร้้างความ เฉพาะ ให้้เกิดิ ความยั่่�งยืนื ต่่อเนื่่�อง และต่อ่ ยอด
เป็น็ ธรรมทางสุขุ ภาพ และการดำำ�เนิินงานเพื่่อ� การทำ�ำ งานในระยะยาวให้้มีีประสิทิ ธิิภาพมากขึ้�น้
รองรับั ทิิศทาง และเป้า้ หมายระยะ 10 ปีี จำ�ำ นวน จำ�ำ นวนอย่า่ งน้้อย

1 ระบบ 6 ประเด็็น

ในอย่่างน้้อย 6 กลุ่่�มประชากร

เกิิดการพััฒนาพื้้�นที่่� หรืือโมเดลต้น้ แบบเสริมิ สร้้าง เกิดิ การพััฒนากลไกการทำำ�งานของภาคีเี ครือื ข่า่ ย
3 สุขุ ภาวะ ลดความเหลื่่�อมล้ำ��ำ และลดความไม่เ่ ป็น็ ธรรม 4 เพื่่�อเสริมิ สร้้างสุขุ ภาวะ ลดความเหลื่่�อมล้ำ�ำ�

ทางสุุขภาพของกลุ่่�มประชากรเฉพาะที่ส�่ ามารถ และลดความไม่เ่ ป็็นธรรมทางสุขุ ภาพของกลุ่่�ม
ยกระดับั ไปสู่่�การขยายผลได้้ อย่่างน้้อย ประชากรเฉพาะให้้สามารถขัับเคลื่่อ� นการทำ�ำ งานได้้
อย่่างเป็็นรูปู ธรรม อย่่างน้้อย
6 รููปแบบ
5 กลไก

เกิิดข้อ้ เสนอเชิิงนโยบายที่่�นำำ�ไปสู่่�การขับั เคลื่่�อนเพื่่�อลดความเหลื่่�อมล้ำำ�� ลดความไม่่เป็น็ ธรรมทางสุุขภาพ
5 ในประชากรกลุ่่�มเฉพาะอย่า่ งมีีส่่วนร่่วม อย่า่ งน้้อย

3 ประเด็็น

ตัวั ชี้้ว� ัดั ร่่วม
บููรณาการการทำำ�งานร่่วมกับั แผนสุขุ ภาวะเด็็ก เยาวชน และครอบครัวั ในการขยายผลและส่่งต่่อชุุดความรู้�ใ้ ห้ก้ ัับเครืือข่่ายของ
แผนสุุขภาวะเด็็ก เยาวชนและครอบครััว อย่่างน้้อย 3 ชุดุ ความรู้้�/เครื่�อ่ งมืือ ได้้แก่่ ชุดุ ความรู้เ�้ รื่อ่� งการดููแลและพััฒนาเด็็ก ชุุด
ความรู้เ�้ รื่่อ� งการลดความรุนุ แรงในครอบครััว และชุดุ กิจิ กรรมการสร้้างสานสัมั พัันธ์ร์ ะหว่่างวััยสููงอายุุ กัับเด็็กเยาวชน โดยการมีี
ส่่วนร่่วมของ 3 เครืือข่่าย ได้แ้ ก่่ เครืือข่่ายตำ�ำ บลส่่งเสริมิ การมีีส่่วนร่่วมของสภาเด็ก็ และเยาวชน เครืือข่่ายตำ�ำ บลบููรณาการสุขุ ภาวะ
เด็ก็ เยาวชนและครอบครััว และเครืือข่่ายชมรมผู้�้สูงอายุุ

94 ส�ำ นกั งานกองทุนสนับสนนุ การสร้างเสรมิ สุขภาพ (สสส.)

แผนการดำ�เนินงานประจ�ำ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

วััตถุุประสงค์์
1. เพื่่�อพััฒนาองค์์ความรู้้�สนัับสนุุนการทำำ�งานเพื่่�อเสริิมสร้้างสุุขภาวะและลดความไม่่เป็็นธรรมทางสุุขภาพของกลุ่่�มประชากร
เฉพาะ ให้้เกิดิ ความยั่�งยืืน ต่่อเนื่อ่� ง และต่่อยอดการทำ�ำ งานในระยะยาวให้ม้ ีีประสิิทธิิภาพมากขึ้น�
2. เพื่อ�่ ส่่งเสริมิ ศักั ยภาพของกลไกการทำ�ำ งานของภาคีีเครืือข่่าย เพื่อ�่ ให้ส้ ามารถขับั เคลื่อ�่ นการทำ�ำ งานได้อ้ ย่่างเป็น็ รููปธรรมมากยิ่ง� ขึ้น�
3. เพื่�อ่ เสริิมสร้า้ งพื้้�นที่่� หรืือโมเดลต้้นแบบ เพื่อ�่ การขยายผลในระดับั ท้้องถิ่น� และระดัับประเทศให้เ้ ป็็นรููปธรรมมากขึ้น�
4. เพื่่�อออกแบบการสื่่�อสารสาธารณะให้้เกิิดการมีีส่่วนร่่วม อัันนำำ�ไปสู่ �การปรัับเจตคติิของสัังคมสู่ �สัังคมที่่�ยอมรัับความหลาก
หลายและให้ค้ วามสำำ�คัญั กัับความเท่่าเทีียมกัันในการเข้้าถึึงสิิทธิิและสวัสั ดิิการทางสุขุ ภาพในระดัับที่่ส� ููงขึ้�น
5. เพื่่�อขัับเคลื่่�อนนโยบายที่่�มีีเป้้าหมายในการเสริิมสร้้างสุุขภาวะที่่�ดีีและลดความไม่่เป็็นธรรมทางสุุขภาพของประชากรกลุ่่�ม
เฉพาะ ทั้้ง� โดยตรงและโดยอ้้อม ที่่�เป็น็ รููปธรรมมากขึ้น�
แนวทางการดำ�ำ เนินิ งาน
กลุ่่�มเป้้าหมาย
กลุ่ม�่ เป้า้ หมายที่่แ� ผนสุขุ ภาวะประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะสนับั สนุนุ การดำ�ำ เนินิ งานในช่่วงปีี 2565 จำ�ำ นวน 10 กลุ่ม�่ ประชากรที่่ม� ีีแนวโน้ม้
ได้้รัับผลกระทบจากความเหลื่่�อมล้ำ�ำ� และความไม่่เป็น็ ธรรมทางสุุขภาพ ประกอบด้ว้ ย 1) คนพิกิ าร 2) ผู้�้สูงอายุุ 3) คนไร้้บ้้าน 4)
แรงงานนอกระบบ 5) ผู้้�มีีปัญั หาสถานะบุุคคลและกลุ่่ม� ชาติพิ ันั ธุ์� 6) แรงงานข้า้ มชาติิ 7) มุสุ ลิิมไทย) 8) ผู้ห�้ ญิิง 9) ผู้�้ ต้้องขังั หญิงิ
และ 10) กลุ่่�มผู้�้ มีีความหลากหลายทางเพศ
ขอบเขตการดำ�ำ เนิินงาน
1. พัฒั นานวัตั กรรม กลไก และนโยบายสาธารณะ เพื่อ�่ การมีีสุขุ ภาวะ ลดความเหลื่อ�่ มล้ำ��ำ สร้า้ งความเป็น็ ธรรมทางสุขุ ภาพสำ�ำ หรับั
ประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะ โดยสร้้างผลลัพั ธ์์ทางสุขุ ภาพอย่่างก้า้ วกระโดด และยกระดัับการขยายผลต้น้ แบบเพื่อ�่ การสร้า้ งเสริิม
สุขุ ภาพ ลดปััจจัยั เสี่ย� งทางสุุขภาพ
2. พััฒนาต้้นแบบและยกระดับั การขยายผลการดำ�ำ เนิินงานในระดัับพื้้�นที่่� โดยมีีพื้้�นที่่�เป้้าหมายทั้้�งบริิบทเขตเมืือง และชุุมชน
ท้อ้ งถิ่น� ซึ่่ง� มีีจุดุ เน้้นแตกต่่างกันั ตามความเหมาะสม และบริิบทของประชากรกลุ่่�มเฉพาะนั้้น� ๆ
3. สนับั สนุนุ และเสริมิ ศักั ยภาพการใช้เ้ ทคโนโลยีีและระบบดิิจิทิ ัลั เพื่อ�่ เป็น็ เครื่อ�่ งมืือในการยกระดัับการสร้า้ งเสริมิ สุขุ ภาพและมีี
สุขุ ภาวะที่่ด� ีีของประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะต่่าง ๆ อย่่างเหมาะสม โดยไม่่ก่่อให้้เกิิดความเหลื่�อ่ มล้ำ�ำ� จากการใช้เ้ ทคโนโลยีี
4. สนัับสนุุนการเตรีียมความพร้้อมและปรัับตััวของประชากรกลุ่่�มเฉพาะต่่อผลกระทบต่่อเนื่่�องจากการแพร่่ระบาดของโรค
โควิิด-19 และปััจจััยเสี่ �ยงอุุบััติิใหม่่ที่่�เกี่ �ยวข้้อง เพื่่�อให้้ประชากรกลุ่่�มเฉพาะสามารถดำำ�เนิินชีีวิิต หรืือได้้รัับการช่่วยเหลืือ
เยีียวยา ช่่วยเหลืือเกื้อ� กููลกัันเองได้อ้ ย่่างเหมาะสม
5. พัฒั นาศักั ยภาพแกนนำำ�ประชากรกลุ่ม่� เฉพาะ คนทำ�ำ งานกัับประชากรกลุ่ม่� เฉพาะ และเครืือข่่ายแกนนำ�ำ ประชากรกลุ่ม่� เฉพาะ
ที่่ใ� ห้ม้ ีีความสามารถจัดั การตัวั เอง เข้า้ ถึึงสวัสั ดิกิ ารขั้น� พื้้น� ฐาน นำ�ำ ไปสู่ก� ารลดความเหลื่อ�่ มล้ำ��ำ สร้า้ งความเป็น็ ธรรมทางสุขุ ภาพ

สำ�นักงานกองทุนสนบั สนุนการสรา้ งเสรมิ สุขภาพ (สสส.) 95

แผนการดำ�เนินงานประจ�ำ ปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

กลุ่่�มแผนงาน
กลุ่่�มแผนงานพัฒั นานวัตั กรรม ความรู้้� และนโยบาย
1. พัฒั นาความรู้เ� พื่อ�่ ยกระดับั การพัฒั นาคุณุ ภาพชีีวิติ ประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะภายใต้บ้ ริบิ ททางสังั คมและสถานการณ์ท์ ี่่เ� ปลี่ย� นแปลง
โดยรวบรวมพััฒนา วิิเคราะห์์ และถ่่ายทอดข้้อมููล งานวิิชาการ รวมทั้้�งพััฒนาเครื่่�องมืือในการปฏิิบััติิงาน หนุุนเสริิม การ
พััฒนาระบบให้้มีีความครอบคลุุม เหมาะสม ลดข้้อจำำ�กััดหรืือการกีีดกัันการเข้้าถึึงสิิทธิิขั้ �นพื้้�นฐานหรืือบริิการด้้านสัังคม
เพื่อ�่ นำ�ำ สู่่ก� ารขยายผลในระดับั ต่่างๆ โดยมุ่ง� เน้น้ ที่่ร� ะบบสุขุ ภาพ ระบบสวัสั ดิกิ ารสังั คม การปรับั สภาพแวดล้อ้ ม และเศรษฐกิจิ
การฟื้น้� ฟูู เยีียวยาประชากรกลุ่�ม่ เฉพาะจากสถานการณ์ว์ ิกิ ฤต
2. วิเิ คราะห์์ สังั เคราะห์ข์ ้อ้ มููล เพื่อ�่ จัดั ทำ�ำ ข้อ้ เสนอนโยบาย ที่่น� ำ�ำ ไปสู่ก� ารผลักั ดันั และขับั เคลื่อ�่ นนโยบายทั้้ง� ในระดับั ประเทศและ
ระดับั พื้้น� ที่่� รวมทั้้ง� การหนุนุ เสริมิ ให้เ้ กิดิ การนำ�ำ นโยบายสู่ก� ารปฏิบิ ัตั ิใิ นประเด็น็ ที่่ส� อดคล้อ้ งเชื่อ�่ มโยงกับั สถานการณ์ใ์ นบริบิ ท
ปััจจุบุ ันั นโยบายของรัฐั บาล นโยบายระดัับประเทศ และนโยบายสากลเพื่่อ� การพััฒนาคุุณภาพชีีวิติ ประชากรกลุ่ม่� เฉพาะ
กลุ่่�มแผนงานเสริิมสร้า้ งความเข้ม้ แข็ง็ เครือื ข่า่ ย
1. สร้้างเสริิมพลัังภาคีีในระดัับบุุคคล องค์์กร เครืือข่่าย ให้้มีีศัักยภาพ ขีีดความสามารถในการจััดการตนเองและการทำ�ำ งาน
เชิงิ รุกุ เพื่�อ่ สร้้างความเป็็นธรรมทางสุุขภาวะในประชากรกลุ่่ม� เฉพาะ
2. เพิ่่�มขีีดความสามารถเพื่อ�่ ยกระดับั ฐานคิิด การทำำ�งานของภาคีีเครืือข่่ายและประชากรกลุ่่�มเฉพาะ ที่่�มุ่�งสร้า้ งความเป็น็ ธรรม
ลดความเหลื่่�อมล้ำำ��ทางสุุขภาวะ ตลอดจนการทำำ�งานที่่�สามารถปรัับตััวรองรัับกัับบริิบทสถานการณ์์ที่่�เปลี่�ยนแปลงได้้อย่่าง
ฉัับพลันั
3. มุ่่ง� เน้น้ การสาน เสริมิ พลังั เชื่อ�่ มร้อ้ ยประเด็น็ ระหว่่างกลุ่ม�่ ประชากรเฉพาะ เพื่อ�่ ให้เ้ กิดิ การบููรณาการการทำ�ำ งานของเครืือข่่าย
ภาคีีด้้านการสร้้างความเป็็นธรรม ลดความเหลื่่�อมล้ำำ�� ทางสุุขภาวะของประชากรกลุ่�ม่ เฉพาะทั้้�งในระดัับระดัับประเทศและ
ระดับั พื้้น� ที่่�
กลุ่่�มแผนงานพัฒั นานวัตั กรรมและพื้้�นที่่�ต้น้ แบบ
1. สนับั สนุุนการพัฒั นานวััตกรรม เพื่อ่� สนับั สนุนุ การทำ�ำ งาน เสริมิ สร้้างสุุขภาวะ และลดความไม่่เป็็นธรรมทางสุุขภาพของกลุ่ม�่
ประชากรเฉพาะ ให้้เกิดิ ความยั่ง� ยืืน ต่่อเนื่่�อง และต่่อยอดการทำ�ำ งานในระยะยาวให้ม้ ีีประสิิทธิิภาพมากขึ้�น
2. สนับั สนุนุ การพัฒั นาพื้้น� ที่่ต� ้น้ แบบ โดยเสริมิ สร้า้ งพื้้น� ที่่ห� รืือโมเดลต้น้ แบบ เพื่อ�่ การขยายผลในระดับั ท้อ้ งถิ่น� และระดับั ประเทศ
ให้เ้ ป็็นรููปธรรมมากขึ้น�
กลุ่่�มแผนงานด้า้ นการสื่่�อสารสัังคม
1. สนับั สนุนุ การจัดั การความรู้้�ที่เ� กิดิ ขึ้น� การดำ�ำ เนินิ งานของภาคีีเครืือข่่ายประชากรกลุ่ม�่ เฉพาะ ผ่่านการรวบรวมข้อ้ มููลจากภาคีี
เครืือข่่ายต่่างๆ การถอดบทเรีียน การวิิเคราะห์์/สัังเคราะห์์ข้้อมููลทางวิิชาการให้้สามารถสื่่�อสาร และนำำ�เสนอสู่�สาธารณะ
ผ่่านรููปแบบ ช่่องทางที่่เ� หมาะสม นำำ�ไปสู่ก� ารเปลี่ย� นแปลงหรืือการมีีสุุขภาวะที่่�ดีี
2. พัฒั นารููปแบบการสื่อ�่ สารเรื่อ�่ งความเป็น็ ธรรมทางสุขุ ภาวะที่่เ� หมาะสม เข้า้ กับั ยุคุ สมัยั ในการเปลี่ย� นมายาคติทิี่่ม� ีีต่่อประชากร
กลุ่ม่� เฉพาะ และช่่วยสร้า้ งความเข้า้ ใจของสัังคมต่่อประเด็็นที่่ม� ีีความละเอีียดอ่่อนต่่าง ๆ รวมทั้้ง� การสร้้างการยอมรับั ในการ
อยู่ร� ่่วมกันั ท่่ามกลางความหลากหลายของผู้้�คนในสัังคม ภายใต้บ้ ริิบททางสัังคม และสถานการณ์ท์ ี่่เ� ปลี่�ยนแปลง
3. สร้า้ งการมีีส่่วนร่่วมและความเข้า้ ใจกับั สาธารณะ ในเรื่อ� งความเป็น็ ธรรมทางสุขุ ภาพ เพื่อ�่ หาแนวร่่วมในการขับั เคลื่อ�่ นปรับั เปลี่ย� น
ฐานคิิดต่่อการลดความเหลื่อ�่ มล้ำำ��ทางสุุขภาพในมิติ ิิที่่�กว้้างขวางขึ้น�

96 ส�ำ นักงานกองทุนสนบั สนนุ การสร้างเสรมิ สุขภาพ (สสส.)

แผนการดำ�เนนิ งานประจ�ำ ปีงบประมาณ พ.ศ. 2565

ภาคีีหลััก
การดำำ�เนิินงานของแผนสุุขภาวะประชากรกลุ่่�มเฉพาะจะมีีการขัับเคลื่่�อนการดำำ�เนิินงานทั้้�งในเชิิงนโยบายและขัับเคลื่่�อนในพื้้�นที่่�
ร่่วมกับั หน่่วยงานภาครััฐ องค์์กรภาคประชาสัังคม และสถาบันั ทางวิิชาการต่่างๆ ดังั นี้�้

หน่ว่ ยงาน กระทรวงสาธารณสุุข กระทรวงการพััฒนาสัังคมและความมั่่�นคงของมนุุษย์์ กระทรวงแรงงาน กระทรวงยุุติธิ รรม
ภาครัฐั กระทรวงการคลังั กระทรวงมหาดไทยกระทรวงศึึกษาธิิการ กระทรวงวิทิ ยาศาสตร์แ์ ละเทคโนโลยีี กระทรวงการท่อ่ งเที่�ย่ วและกีีฬา
สำ�ำ นัักงานหลัักประกันั สุขุ ภาพแห่่งชาติิ สำำ�นัักงานคณะกรรมการสุขุ ภาพแห่่งชาติิ สำำ�นักั งานคณะกรรมการสิทิ ธิิมนุษุ ยชนแห่ง่ ชาติิ
และสถาบััน องค์์กรปกครองส่่วนท้อ้ งถิ่่น� กรุุงเทพมหานคร สถาบัันวิจิ ัยั ระบบสาธารณสุขุ วิทิ ยาลััยราชสุดุ า สถาบัันวิิศวกรรมฟื้น�้ ฟููสมรรถภาพ
การศึึกษา และเทคโนโลยีีสิ่่ง� อำ�ำ นวยความสะดวก สถาบัันพััฒนาวิสิ าหกิิจขนาดกลางและขนาดย่่อม สถาบัันพัฒั นาองค์์กรชุุมชน
ภาคประชา จุุฬาลงกรณ์ม์ หาวิิทยาลััย มหาวิิทยาลัยั ธรรมศาสตร์์ มหาวิิทยาลัยั มหิิดล มหาวิิทยาลัยั เทคโนโลยีีพระจอมเกล้้าธนบุุรีี
มหาวิิทยาลัยั เชีียงใหม่่ มหาวิิทยาลััยศิิลปากร มหาวิทิ ยาลัยั นครพน มหาวิิทยาลััยสงขลานครินิ ทร์์ มหาวิิทยาลััยขอนแก่่น
สัังคม มหาวิิทยาลัยั มหาสารคาม มหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีีราชมงคลรััตนโกสิินทร์์ วิทิ ยาลัยั พยาบาลบรมราชชนนีี นพรััตน์์วชิริ ะ
ภาคเอกชน มหาวิิทยาลัยั พะเยา มหาวิิทยาลัยั แม่ฟ่ ้้าหลวง มหาวิิทยาลัยั สุุโขทััยธรรมาธิิราช มหาวิทิ ยาลัยั ราชภัฎั เลย มหาวิทิ ยาลััยธุรุ กิจิ บัณั ฑิติ ย์์
และอื่่�น ๆ ฯลฯ

สถาบันั วิจิ ััยเพื่่�อการพััฒนาประเทศไทยมููลนิิธิิเพื่่�อเด็็กพิิการ มููลนิิธิเิ พื่่อ� นหญิงิ มูลู นิิธิหิ ญิงิ ชายก้้าวไกล สมาคมเพศวิิถีีศึึกษา
มูลู นิธิ ิิเพื่่อ� นเยาวชนเพื่่อ� การพััฒนา เครือื ข่า่ ยสตรีีชนเผ่่า มูลู นิิธิิสร้้างสุขุ มุุสลิิมไทย มูลู นิธิ ิิพัฒั นาที่่อ� ยู่่�อาศัยั สมาคมวิิถีีทางเลือื ก
เพื่่อ� การพััฒนาที่ย่� ั่่ง� ยืืน มูลู นิิธิพิ ัฒั นาชนกลุ่่�มน้้อยและชาติิพันั ธุ์์� มูลู นิิธิิศุภุ นิิมิิตแห่ง่ ประเทศไทย มููลนิิธิพิ ัฒั นาชุมุ ชนและเขตภููเขา
มููลนิิธิชิ ุมุ ชนไทย ศูนู ย์ป์ ฏิิบัตั ิกิ ารร่่วมเพื่่�อแก้ป้ ััญหาประชาชนบนพื้้�นที่่�สูงู มููลนิิธิเิ พื่่�อเยาวชนชนบท มููลนิิธิิช่่วยไร้้พรมแดน
มููลนิธิ ิภิ ิวิ ััฒน์์สาธารณสุุข สถาบันั เพื่่�อชุมุ ชนเกษตรกรรมยั่่�งยืืน เครืือข่า่ ยเกษตรกรรมทางเลืือกภาคอีีสาน
มูลู นิธิ ิินวัตั กรรมทางสัังคม มููลนิิธิสิ ร้้างสรรค์ส์ ัังคมและสุขุ ภาวะ มููลนิธิ ิิด้้วยกันั เพื่่อ� คนพิกิ ารและสัังคม มูลู นิธิ ิิการเรีียนรู้้�และพััฒนา
ประชาสัังคม มููลนิิธิวิ ััฒนธรรมชุุมชน สมาคมนัักวิจิ ัยั ประชากรและสังั คม มููลนิิธิิอาชีีวเวชศาสตร์์ไทย สถาบัันวิจิ ัยั และพััฒนาเพื่่อ�
เฝ้้าระวัังสภาวะไร้ร้ ัฐั สมาคมผู้้�ดูแู ลผู้้�ป่่วยสมองเสื่่�อม มููลนิิธิิพััฒนางานผู้้�สูงู อายุุ สมาคมนัักขัับเคลื่่�อนสัังคมเพื่่อ� สร้า้ ง
ความเป็็นธรรมทางสุขุ ภาวะ มูลู นิธิ ิิส่ง่ เสริิมความเสมอภาคทางสังั คม สมาคมส่่งเสริิมภาคประชาสังั คม มูลู นิธิ ิพิ ิทิ ัักษ์ด์ วงตาลำ�ำ ปาง
มููลนิธิ ิพิ ัฒั นาชุมุ ชนอย่า่ งยั่่�งยืืนเพื่่อ� คุณุ ภาพชีีวิิตดีี จัังหวััดขอนแก่น่ มูลู นิิธิิเครืือข่า่ ยพััฒนาศัักยภาพผู้้�นำำ�การสร้า้ งสุุขภาวะ
มููลนิธิ ิอิ ารยสถาปัตั ย์์เพื่่อ� คนทั้้�งมวล มููลนิิธิิสถาบัันวิิจััยระบบสุุขภาพชุุมชน สมาคมคนไร้้บ้า้ น มููลนิิธิเิ พื่่�อการศึึกษาและพััฒนาชาวเขา
ในประเทศไทย เป็็นต้น้

งบประมาณ กลุม่ แผนงานพัฒนาความรแู้ ละนโยบาย 100.00
กลุ่มแผนงานเสริมความเขม้ แขง็ เครือขา่ ย 65.00
หน่วย : ลา้ นบาท กล่มุ แผนงานพัฒนานวตั กรรมและพ้นื ทีต่ น้ แบบ 88.00
กล่มุ แผนงานส่ือสารสังคม 8.00
การพฒั นาและบริหารงานสร้างเสรมิ สขุ ภาพ 9.00
รวม
270.00

ส�ำ นักงานกองทุนสนับสนนุ การสร้างเสรมิ สุขภาพ (สสส.) 97

แผนการดำ�เนนิ งานประจำ�ปงี บประมาณ พ.ศ. 2565

แผน 6
แผนสุขภาวะชมุ ชน

98 ส�ำ นักงานกองทนุ สนับสนนุ การสร้างเสรมิ สขุ ภาพ (สสส.)