พระพุทธศาสนา พว.

A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพlaิ่มtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก

asean

กจิ กรรมกำรเรียนรู้ ตัวชี้วัด
๑. แบ่งกลุ่มนักเรียนเพื่อแสดงบทบาทสมมุติในการเข้าร่วมศาสนพิธีต่าง ๆ ท่ีได้เรียนในหน่วย
การเรียนรู้นี้ คือ การท�าบุญตักบาตร การจัดเครื่องไทยธรรม เคร่ืองไทยทาน การถวายภัตตาหาร ส ๑.๒ ม.๒/๓
การถวายสังฆทาน การกรวดน้�า การถวายผ้าอาบน้�าฝน การทอดกฐนิ และการทอดผา้ ป่า โดยแตล่ ะ
กลมุ่ อาจมจี า� นวนสมาชกิ ไมเ่ ทา่ กนั ขน้ึ อยกู่ บั ความเหมาะสมของศาสนพธิ นี นั้ ๆ ใหน้ กั เรยี นศกึ ษาขอ้ มลู แนวค�ำตอบ
เพม่ิ เตมิ จดั เตรยี มอปุ กรณท์ เี่ ก่ยี วข้อง แล้วจงึ แสดงบทบาทสมมตุ ิ
๒. ให้นักเรียนเขียนเล่าประสบการณ์การเข้าร่วมในศาสนพิธีอย่างใดอย่างหน่ึง เพื่อบอกเล่าความ ๑. เป็นเคร่ืองยึดเหนี่ยวจิตใจ และยังเป็น
ประทบั ใจ คณุ คา่ และการปฏบิ ตั ติ นในการเขา้ รว่ มในศาสนพธิ นี นั้ ทง้ั นน้ี กั เรยี นสามารถวาดภาพ หรอื การรักษาเอกลักษณ์ของความเป็นชาติไทย
นา� ภาพถา่ ยมาประกอบการเล่าเร่ืองนั้น ๆ ได้ เอาไว้ แสดงให้เห็นถึงการเป็นสังคม
คำ� ถำมพฒั นำกระบวนกำรคิด ชาวพุทธ
๑. ในฐานะทนี่ กั เรยี นเปน็ พทุ ธศาสนกิ ชน นกั เรยี นมองเหน็ คณุ คา่ ของศาสนพธิ ที สี่ า� คญั ในพระพทุ ธศาสนา
อยา่ งไรบา้ ง ๒. การทำ�บุญตักบาตร การถวายภัตตาหาร
๒. ศาสนพิธีที่ส�าคัญในพระพุทธศาสนามีอะไรบ้าง และนักเรียนสามารถปฏิบัติตนให้ถูกต้องตามศาสนพิธี การถวายสังฆทานและเคร่ืองสังฆทาน
เหลา่ นัน้ ได้อยา่ งไร การถวายผ้าอาบน้ําฝน การจัดเคร่ือง
๓. หากนกั เรยี นตอ้ งการทา� บญุ ตกั บาตร นกั เรยี นจะตอ้ งเตรยี มตวั อยา่ งไร พรอ้ มอธบิ ายถงึ การปฏบิ ตั ติ น ไทยธรรม เคร่อื งไทยทาน การกรวดนํ้า และ
ทีถ่ กู ต้องในการท�าบญุ ตกั บาตร การทอดกฐิน ทอดผ้าป่า โดยก่อนการ
๔. สิ่งของท่ีควรถวายพระภกิ ษคุ ืออะไร และส่ิงของตอ้ งห้ามส�าหรับพระภิกษุคอื อะไร เข้าร่วมศาสนพิธี ควรสืบค้นข้อมูลหรือ
๕. การถวายผา้ อาบนา�้ ฝนนิยมถวายในวันใด และมีระเบียบปฏบิ ัตอิ ยา่ งไร ซักถามจากผู้ใหญ่เพื่อให้ปฏิบัติได้อย่าง
ถกู ตอ้ งและเหมาะสมเมอื่ เขา้ ร่วมศาสนพธิ ี
คุณค่าของศาสนพิธแี ละการปฏิบตั ติ นได้อย่างถูกตอ้ ง 133
๓. ในการท�ำ บญุ ตกั บาตร กอ่ นถวายตอ้ งตง้ั ใจ
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ที่จะเสียสละอย่างแท้จริง ขณะถวายควร
มีใจเล่ือมใส ถวายด้วยความเคารพ และ
นกั เรยี นร่วมกนั อภปิ รายวา่ การปฏิบัติศาสนพธิ มี ปี ระโยชน์อยา่ งไร เมื่อถวายแล้วต้องยินดีในทานของตนเอง
ตอ่ ตัวนักเรียนและสงั คม จิตใจเบิกบานเม่ือนึกถึงทานท่ีตนเองได้
ถวายไปแลว้ และเมอ่ื ถวายเสรจ็ ควรท�ำ ความ
เคารพพระสงฆด์ ้วยความนอบนอ้ ม

๔. สิ่งของที่ควรถวายคือภตั ตาหารเครื่องดม่ื
เวชภัณฑ์ หรือข้าวของเคร่ืองใช้อื่น ๆ ท่ี
จำ�เป็นสำ�หรับพระภิกษุ ส่ิงของต้องห้าม
สำ�หรับพระภิกษุ ต้องไม่เป็นเน้ือสัตว์ที่ฆ่า
เพ่ือถวายพระภิกษุโดยเฉพาะ ไม่ถวาย
ของดิบ ไม่ถวายบุหร่ี สุรา หรือสารเสพติด
ทุกชนิด

๕. นิยมถวายกันในวันอาสาฬหบูชาก่อน
วันเข้าพรรษา ๑ วัน หรือวันข้ึน ๑๕ ค่ํา
เดอื น๘ โดยมีระเบียบปฏบิ ตั ิ คือภิกษแุ ละ
สามเณร อุบาสกและอุบาสิกามาพร้อมกัน
ท่ีอุโบสถ หรือศาลาการเปรียญตามความ
เหมาะสม จากนั้นภิกษุแสดงธรรม แล้ว
ผ้ถู วายวา่ นะโม ๓ จบ และกล่าวคำ�ถวาย

133 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้

บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

เป้าหมายการเรยี นรู้

มาตรฐานการเรยี นรู้

มาตรฐาน ส ๑.๒
เขา้ ใจ ตระหนักและปฏบิ ตั ิตนเป็นศาสนกิ ชน
ที่ดี และธำ�รงรักษาพระพุทธศาสนาหรือ
ศาสนาทต่ี นนบั ถอื

สมรรถนะสำ�คญั ของผเู้ รยี น ๑๕หน่วยการเรยี นรูท้ ี่ วันสาำ คัญทางพระพุทธศาสนา
๑. ความสามารถในการสือ่ สาร และการปฏบิ ตั ิตนได้ถกู ตอ้ ง
๒. ความสามารถในการคดิ
๓. ความสามารถในการใช้ทกั ษะชีวติ ตัวชี้วัด

คุณลักษณะอนั พึงประสงค์ อธบิ ายคา� สอนที่เกี่ยวเน่ืองกับวนั สา� คัญทางศาสนาและปฏิบัติตนได้ถกู ต้อง (ส ๑.๒ ม.๒/๔)

รกั ชาติ ศาสน์ กษตั ริย์ ผงั สาระการเรยี นรู้
ตัวชี้วดั ที่ ๑.๓ ศรัทธา ยึดมั่น และปฏบิ ัติตน
ตามหลักของศาสนา วันส�ำ คญั ท�งพระพุทธศ�สน�
ซื่อสตั ย์สจุ รติ และก�รปฏิบตั ติ นได้ถูกต้อง
ตวั ชวี้ ดั ที่ ๒.๑ ประพฤตติ รงตามความเปน็ จรงิ
ตอ่ ตนเองทั้งทางกาย วาจา ใจ หลักธรรมเบอ้ื งตน้ ทเ่ี ก่ียวเนอื่ ง ระเบยี บพธิ แี ละการปฏิบตั ติ น
ตวั ชวี้ ดั ท่ี ๒.๒ ประพฤตติ รงตามความเปน็ จรงิ ในวันสา� คัญทางพระพทุ ธศาสนา ในวนั สา� คญั ทางพระพทุ ธศาสนา
ต่อผ้อู นื่ ทง้ั ทางกาย วาจา ใจ
ใฝ่เรียนรู้ สาระสาำ คัญ
ตัวชี้วัดท่ี ๔.๑ ตั้งใจ เพยี รพยายาม
ในการเรียนและเขา้ รว่ มกิจกรรมการเรยี นรู้ ในวนั สา� คญั ทางพระพทุ ธศาสนา พุทธศาสนิกชนควรเขา้ รว่ มประกอบพธิ ีกรรมตามระเบยี บพธิ ี
ตัวช้ีวดั ท่ี ๔.๒ แสวงหาความรจู้ ากแหล่ง ปฏบิ ัติ เพื่อน้อมนา� หลักธรรมคา� สอนท่เี ก่ยี วขอ้ งมายึดถือปฏิบัติเป็นแนวทางในการด�าเนินชีวติ
เรยี นรตู้ า่ ง ๆ ทงั้ ภายในและภายนอกโรงเรยี น
ด้วยการเลือกใชส้ ่อื อยา่ งเหมาะสม บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 จดุ ประกายโครงงาน
บันทึกความรู้ วิเคราะห์ สรุปเป็นองค์ความรู้
สามารถน�ำ ไปใช้ในชวี ติ ประจ�ำ วันได้ นักเรียนแบ่งกลุ่มตามความเหมาะสม ศึกษาวัฒนธรรม ประเพณีท่ีเก่ียวข้อง
ม่งุ มัน่ ในการท�ำ งาน กับวันสำ�คัญทางศาสนา โดยศึกษาที่มาและความสำ�คัญ หลักธรรมท่ีเก่ียวข้อง
ตัวช้ีวดั ท่ี ๖.๑ ตั้งใจและรบั ผดิ ชอบ กิจกรรมทางศาสนา และกิจกรรมในงานประเพณี เขียนผลการศึกษาในรูปแบบ
ในการปฏิบตั ิหนา้ ท่กี ารงาน โครงงาน แลว้ นำ�เสนอหนา้ ชั้นเรยี น
ตวั ชวี้ ดั ท่ี ๖.๒ ท�ำ งานดว้ ยความเพยี รพยายาม
และอดทนเพอ่ื ให้งานส�ำ เรจ็ ตามเป้าหมาย
รกั ความเปน็ ไทย
ตัวชีว้ ดั ท่ี ๗.๑ ภาคภมู ใิ จในขนบธรรมเนียม
ประเพณี ศลิ ปะ วัฒนธรรมไทย และมคี วาม
กตญั ญูกตเวที

สุดยอดคู่มือครู 134

A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก

asean

จุดประกายความคดิ ตวั ชี้วดั

ในวนั ส�ำคัญ Stส ๑.๒ ม.๒/๔
ทำงพระพทุ ธ-
ศำสนำ นักเรียน ภาระงาน/ชนิ้ งาน
ควรปฏิบตั ิตน
แบบบันทึกการศึกษาวันสำ�คัญ
อย่ำงไร ทางพระพทุ ธศาสนา

๑. หลกั ธรรมเบ้ืองต้นท่เี ก่ยี วเนอ่ื งในวันส�ำคญั ทำงพระพุทธศำสนำ ep 1

วนั สำ� คญั ทำงพระพทุ ธศำสนำ เปน็ วนั ทเี่ กดิ เหตกุ ำรณส์ ำ� คญั เกยี่ วกบั พระรตั นตรยั กำรกำ� หนดใหม้ ี ขนั้ สงั เกต
วันส�ำคัญทำงพระพุทธศำสนำก็เพ่ือให้พุทธศำสนิกชนประกอบศำสนกิจ เพ่ือบูชำคุณพระรัตนตรัย และ รวบรวมข้อมูล

ประพฤติตนตำมหลกั ธรรมคำ� สอนท่เี กีย่ วข้องกบั วนั ส�ำคัญน้นั วันส�ำคญั ทำงศำสนำ มดี งั น้ี ๑. นักเรียนรว่ มกันสนทนา โดยใชค้ ำ�ถาม
ดังน้ี
๑.๑ วนั มาฆบูชา
• วันสำ�คัญทางพระพุทธศาสนา
วันมำฆบูชำ หรือวันเพ็ญเดือน ๓ เรียกอีกอย่ำงหนึ่งว่ำ “วันจำตุรงคสันนิบำต„ เป็นวันที่ ที่นกั เรียนร้จู กั มีวนั อะไรบ้าง
พระพุทธเจำ้ ทรงแสดงหลักธรรม “โอวำทปำติโมกข์„ แกพ่ ระภกิ ษุทไ่ี ด้รับกำรบวชแบบเอหภิ ิกขุอปุ สมั ปทำ
ซงึ่ เปน็ พระอรหันต ์ รวมทัง้ ส้ิน ๑,๒๕๐ องค ์ ทีม่ ำประชุมกันโดยมิได้นดั หมำย ณ พระวหิ ำรเวฬวุ นั (ตวั อยา่ งคำ�ตอบ วนั วสิ าขบูชา
หลักธรรมโอวำทปำติโมกข์ เป็นค�ำสอนท่ีเป็นหัวใจของพระพุทธศำสนำ ซ่ึงกล่ำวรวมไว้ วันอาสาฬหบชู า วันเขา้ พรรษา
๓ ประกำร คอื ละเวน้ ควำมช่ัว ทำ� แตค่ วำมดี ท�ำจิตใจใหผ้ ่องใส วันออกพรรษา)
นอกจำกนยี้ งั ไดก้ ลำ่ วถงึ หลกั ธรรมขอ้ อนื่ ๆ ไวด้ ว้ ย คอื ควำมอดทนอดกลน้ั (ขนั ต)ิ ไมท่ ำ� รำ้ ย • นักเรยี นทราบหรอื ไม่
หรอื เบยี ดเบยี นผอู้ น่ื ทงั้ ทำงกำย วำจำ และสำ� รวมใจไมใ่ หค้ วำมชวั่ เขำ้ ครอบงำ� รจู้ กั ประมำณตน และฝกึ จติ วา่ วนั ส�ำ คญั ทางพระพทุ ธศาสนามที ม่ี า
ใหเ้ กิดสมำธิ
อย่างไร ยกตัวอยา่ งประกอบ
วันสำ�คญั ท�งพระพุทธศ�สน�และก�รปฏบิ ัตติ นได้ถกู ตอ้ ง 135 (ตัวอย่างคำ�ตอบ วันสำ�คัญทางพระ-

พุทธศาสนามีที่มาจากพุทธประวัติ เช่น
วันวิสาขบูชาเป็นวันท่ีพระพุทธเจ้าประสูติ
ตรัสรู้ และปรินิพพาน)

เสริมความรู้ ครูควรสอน

เอหิภกิ ขอุ ปุ สัมปทา หมายถึง การอปุ สมบท โดยพระพุทธเจ้าเป็นผอู้ ปุ สมบทให้
ดว้ ยพระวาจา เปน็ การบวชใหด้ ้วยพระองค์เอง ส�ำ หรับภกิ ษสุ าวกในยคุ แรก

135 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้

บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ขั้นคิดวิเคราะห์
St
และสรุปความรู้
๑.๒ วนั วิสาขบูชา
วันวิสาขบูชา หรือวันเพ็ญเดือน ๖ เป็นวันท่ีพระพุทธเจ้าประสูติ ตรัสรู้ และปรินิพพาน
๒. นักเรียนแบ่งกลุ่มออกเป็น ๕ กลุ่ม หลกั ธรรมท่ีเกย่ี วเน่อื งกับเหตกุ ารณใ์ นวันดงั กลา่ ว คือ

ดังนี้ ประสตู ิ
ในวนั ทพี่ ระพทุ ธเจา้ ประสตู ิ ไดท้ รงเปลง่ พระสรุ เสยี งวา่ “เราเปน็ เลศิ แหง่ โลก เราเปน็ ผปู้ ระเสรฐิ
กลุ่มที่ ๑ วันมาฆบชู า แหง่ โลก เราคอื ผเู้ ปน็ ใหญแ่ หง่ โลก ชาตนิ เ้ี ปน็ ชาตสิ ดุ ทา้ ยของเรา ภพใหมไ่ มม่ แี กเ่ ราอกี แลว้ „ แมพ้ ระพทุ ธเจา้
กลุ่มท่ี ๒ วันวิสาขบชู า จะทรงก�าเนิดในวรรณะกษัตริย์ท่ีพร่ังพร้อมไปด้วยสิ่งปรนเปรอความสุข แต่ก็ทรงพบว่าสิ่งเหล่านั้นมิได้

กล่มุ ที่ ๓ วันอฐั มีบชู า ทา� ใหช้ วี ติ มคี วามสขุ ทแ่ี ทจ้ รงิ ชวี ติ มนษุ ยม์ แี ตค่ วามทกุ ข์ จงึ ทรงตงั้ ความปรารถนาอยา่ งแรงกลา้ ทจ่ี ะแสวงหา
กลมุ่ ท่ี ๔ วนั อาสาฬหบชู า ทางพ้นทุกข์ตามท่ีทรงต้ังพระทัยไว้ว่าจะไม่เกิดอีก ทรงด�าเนินทุกวิถีทางด้วยความเพียรพยายาม
กล่มุ ท่ี ๕ วนั ธรรมสวนะ อย่างย่ิงยวด และทรงใช้สติปัญญาพิจารณา ในที่สุดก็ทรงค้นพบทางสายกลางจนได้ตรัสรู้ความจริง
ของชีวติ และหนทางท่ีจะหลุดพ้นจากความทุกข์ในชวี ิต
ตรัสรู้
ศกึ ษาเกยี่ วกบั วนั ส�ำ คญั ทางพระพทุ ธ- พระพุทธเจ้าทรงบ�าเพ็ญเพียรบารมี จนกระท่ังตรัสรู้อนุตรสัมมาสัมโพธิญาณ เป็น
ศาสนา สรุปทีม่ าและความสำ�คัญของ
พระอรหนั ตสัมมาสัมพทุ ธเจ้า หลกั ธรรมที่พระองคต์ รัสรู้ คือ อรยิ สจั ๔ ความจรงิ อันประเสริฐ ๔ ประการ
วันสำ�คัญและหลักธรรมเบื้องต้น
ท่ีเกี่ยวเนื่องในวันสำ�คัญ โดยใช้ คือ ทกุ ข์ (ความทุกข์ ปญั หา) สมุทยั (เหตุแห่งทุกข)์ นิโรธ (ความดับทุกข)์ และมรรค (หนทางดับทุกข)์
แผนภาพความคิด จากนน้ั แต่ละกลุ่ม ปรินิพพาน

ก่อนที่พระพุทธเจ้าจะปรินิพพานได้ทรงแสดงพระวาจาเป็นครั้งสุดท้ายว่า “ส่ิงทั้งหลาย
ที่เกิดจากปัจจัยปรุงประกอบข้ึนล้วนมีอันจะต้องเส่ือมสลายไป เธอท้ังหลายจงยังความไม่ประมาท

ออกมานำ�เสนอหน้าชนั้ เรียน ใหถ้ งึ พร้อม” เปน็ การเตอื นใจให้ดา� เนินชวี ติ ดว้ ยความดงี าม
ดงั ตวั อย่าง
๑.๓ วนั อฐั มีบูชา

วันอัฐมีบูชา คือ การบูชาในวันแรม ๘ ค�่า เดือน ๖ เป็นวันถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระ

วัน อัฐมีบูชา ซง่ึ ถดั จากวนั วสิ าขบชู า ๘ วนั และเพอื่ เปน็ การรา� ลกึ ถงึ พระคณุ ของพระพทุ ธเจา้ ๓ ประการ คอื ความบรสิ ทุ ธิ์
ปราศจากกเิ ลสของพระองค์ (พระวสิ ทุ ธิคณุ ) ปัญญาในการตรัสรู้ของ

ทม่ี าและความส�ำ คัญ หลักธรรมท่เี กยี่ วเนอ่ื ง พระองค์ (พระปญั ญาคณุ ) และการแสดงพระธรรมคา� สอนแกช่ าวโลก

(พระกรุณาคุณ)

เปน็ วันถวายพระเพลงิ ในวันส�ำ คัญ การบูชาในวันดังกล่าว เป็นการเตือนสติให้ด�ารงตน
พระพุทธสรรี ะ ในวัน กฎไตรลกั ษณ์ คอื ตงั้ มน่ั อยใู่ นความไมป่ ระมาท และใหเ้ ขา้ ใจถงึ ความจรงิ ของสงิ่ ทง้ั หลาย
แรม ๘ ค่าํ เดือน ๖ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ตามกฎไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา ทุกส่ิงทุกอย่าง
ถัดจากวันวิสาขบชู า หมายถงึ ทุกสงิ่ ไมจ่ ีรงั ไมจ่ รี ังยงั่ ยืน มีเกิด ดา� รงอยู่ และดับสลายไปในทสี่ ุด ไม่มใี ครหรือสง่ิ ใด
๘ วัน ยั่งยืน มีเกิด ดำ�รงอยู่ จะหลกี หนีความจรงิ นี้ได้ ไม่เว้นแม้แต่พระองคเ์ อง
และดับสลายไป
ไม่มใี ครหลกี หนไี ด้ พระพุทธเจ้�ทรงแสดง ‘ธมั มจักกปั ปวัตนสตู ร’
แกป่ ญั จวัคคียท์ งั้ ๕ จนบรรลุ
อรหตั ผลเปน็ พระอรหันต์

136 พระพทุ ธศ�สน� ม.๒

เสริมความรู้ ครูควรสอน

ทศบารมี หมายถึง การบ�ำ เพญ็ เพยี รบารมี ๑๐ ประการ ในชาตติ า่ ง ๆ ของพระพทุ ธเจ้า
ไดแ้ ก่
๑. พระเตมีย์ บำ�เพญ็ เนกขมั มะบารมี ๒. พระมหาชนก บำ�เพญ็ วิริยบารมี
๓. พระสวุ รรณสาม บ�ำ เพ็ญ เมตตาบารม ี ๔. พระเนมริ าช บำ�เพญ็ อธิษฐานบารมี
๕. พระมโหสถ บ�ำ เพ็ญ ปัญญาบารม ี ๖. พระภูรทิ ตั ต์ บำ�เพ็ญ ศลี บารมี
๗. พระจนั ทกมุ าร บ�ำ เพ็ญ ขันติบารม ี ๘. พระนารทะ บ�ำ เพ็ญ อุเบกขาบารมี

๙. พระวิทรู บำ�เพ็ญ สจั จบารม ี ๑๐. พระเวสสันดร บ�ำ เพญ็ ทานบารมี

สุดยอดคู่มือครู 136

A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgส่ือthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก

ep 2aseanSt

๑.๔ วันอาสาฬหบูชา ขน้ั คิดวเิ คราะห์
และสรุปความรู้
วันอาสาฬหบูชา หรือวันเพ็ญเดือน ๘ เป็นวันที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา คือ
ธัมมจักกัปปวัตนสูตร ท�าให้เกิดพระสงฆ์ข้ึนเป็นคร้ังแรกในโลก คือ พระอัญญาโกณฑัญญะ เป็นวันที่ ๓. นักเรียนวิเคราะห์หลักธรรมคำ�สอน
มพี ระรตั นตรัยครบองค์สาม คือ พระพุทธ พระธรรม และพระสงฆ์ ทเ่ี กยี่ วขอ้ งกบั วนั สำ�คัญทางพระพทุ ธ-
ศาสนา แล้วเสนอแนวทางการปฏิบัติ
หลักธรรมท่ีเก่ียวเนื่องกับวันดังกล่าวคือ ธัมมจักกัปปวัตนสูตร เป็นข้อธรรมที่ควรละเว้น ที่สอดคล้องกับหลักธรรม โดยใช้
๒ ประการ คอื แผนภาพความคดิ ดงั ตัวอย่าง

๑. การหมกมนุ่ อยใู่ นกาม (กามสขุ ลั ลกิ านุโยค) หลกั ธรรมโอวาทปาตโิ มกข์
๒. การทา� ตนให้ลา� บาก (อัตตกลิ มถานโุ ยค)
อกี ท้งั ยงั ทรงส่งั สอนใหเ้ ดินทางสายกลาง (มัชฌิมาปฏิปทา) คอื อรยิ มรรค หรือมรรคมีองค์ ๘ หลัก แนวทางการปฏิบัติตน หลกั
การด�าเนินชีวิตสายกลาง (มัชฌิมาปฏิปทา) คือ มรรคมีองค์ ๘ ได้แก่ สัมมาทิฏฐิ (ความเห็นชอบ) เบญจธรรม ทส่ี อดคลอ้ งกบั หลักธรรม อริยสจั ๔
สัมมาสังกัปปะ (ความด�าริชอบ) สัมมาวาจา (ความเจรจาชอบ) สัมมากัมมันตะ (ความกระท�าชอบ) ทำ�ความดี ละเวน้ ความช่วั
สัมมาอาชีวะ (ความเลี้ยงชีพชอบ) สัมมาวายามะ (ความพยายามชอบ) สมั มาสติ (ความระลึกชอบ) และ
สัมมาสมาธิ (ความต้ังจิตม่ันชอบ) มรรคมีองค์ ๘ เป็นข้อปฏิบัติในการด�าเนินชีวิตที่พอดีอันจะน�าไปสู่ ท�ำ จติ ใจให้ผอ่ งใส
ความดับทุกข์ ท่ีเกิดจากการหมกมุ่นอยู่ด้วยกาม และการท�าตนให้ล�าบาก ดังน้ัน ในวันอาสาฬหบูชา
พทุ ธศาสนิกชนควรได้นอ้ มน�ามรรคมอี งค์ ๘ มาเปน็ หลักในการด�าเนินชีวิต หลักเบญจศีล

๑.๕ วนั ธรรมสวนะ ๔. นักเรียนศึกษาระเบียบและวิธีการ
ปฏิบัติตนในวันสำ�คัญทางพระพุทธ-
วันธรรมสวนะ คือ วันก�าหนดประชุมฟังธรรม หรือที่เรียกว่า “วันพระ„ เดือนหน่ึง ๆ ศาสนา จากน้ันร่วมกันแสดงความ
มวี ันพระ ๔ วนั คือ วนั ขน้ึ ๘ คา่� วันแรม ๘ ค�่า วนั ขึ้น ๑๕ ค�า่ และวันแรม ๑๕ ค่�า หรือ ๑๔ คา่� ในเดอื นขาด คดิ เห็น โดยใชค้ �ำ ถาม ดังน้ี
ในวนั ดงั กลา่ วพุทธศาสนิกชนมีโอกาสได้ฟงั เทศน์ ฟังธรรม เพื่อชา� ระจติ ใจใหบ้ ริสทุ ธ์ิ
• ระเบียบพิธีและการปฏิบัติตน
หลกั ธรรมทศี่ าสนกิ ชนควรยดึ ถอื ปฏิบัติ ได้แก่ ในวนั ธรรมสวนะมคี วามส�ำ คญั อยา่ งไร
เบญจศลี หรอื ศลี ๕ ได้แก่ (ตัวอย่างคำ�ตอบ เป็นระเบียบพิธีที่เปิด
โ อ ก า ส ใ ห้ พุ ท ธ ศ า ส นิ ก ช น มี โ อ ก า ส
๑. เวน้ จากการฆ่าสตั ว์ ฟังพระธรรมเทศนา ทำ�บุญตักบาตร และ
๒. เว้นจากการลกั ทรพั ย์ และถอื เอาของทเ่ี ขามิได้ให้เป็นของตน บรจิ าคทาน)
๓. เวน้ จากการประพฤติผิดในกาม
๔. เวน้ จากการพูดเท็จ พูดโกหก พดู สอ่ เสยี ด • ระเบียบพธิ ปี ฏิบัติของพระภิกษุ
๕. เว้นจากการดืม่ สรุ าและสง่ิ เสพติด ในวันเข้าพรรษาและวันออกพรรษา
เบญจธรรม หรือธรรม ๕ ได้แก่
๑. มีความเมตตาและกรุณา
๒. ประกอบอาชีพสจุ ริต
๓. มีความสา� รวม และระวงั ยับยั้งใจในทางกามารมณ์
๔. มีความซื่อสตั ย์ ซ่อื ตรง
๕. มสี ติสัมปชญั ญะ ระลกึ ไดอ้ ยเู่ สมอ

วันสำ�คญั ท�งพระพทุ ธศ�สน�และก�รปฏิบัติตนไดถ้ ูกตอ้ ง 137

ข้อสอบเน้นสมรรถนะ มคี วามส�ำ คญั อยา่ งไร (ตวั อยา่ งค�ำ ตอบ
เ ป็ น โ อ ก า ส ใ ห้ ข อ ข ม า โ ท ษ ต่ อ กั น ใ น
ข้อใดจบั คู่กนั ได้ถกู ต้อง (เฉลย ๓ เพราะวันมาฆบูชาเป็นวันที่ วันเข้าพรรษา และให้ภิกษุว่ากล่าว
๑ วนั อฐั มีบชู า ﹣ อรยิ สจั ๔ พระพุทธเจ้าทรงแสดงหลักธรรมโอวาท- ตกั เตอื นกันไดใ้ นวนั ออกพรรษา)

๒ วันวสิ าขบูชา ﹣ เบญจศีล ปาติโมกข์แก่พระภิกษุที่ได้รับการบวชแบบ

๓ วนั มาฆบูชา ﹣ โอวาทปาตโิ มกข ์ เอหิภิกขุอุปสัมปทา ซึ่งเป็นพระอรหันต์
๔ วันธรรมสวนะ ﹣ ธมั มจักกปั ปวัตนสูตร ๑,๒๕๐ องค์ ที่มาประชุมพร้อมกันโดยไม่ได้
นดั หมาย)

137 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้

บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ข้นั คดิ วเิ คราะห์
St
และสรปุ ความรู้
อัฏฐศลี หรือศีล ๘ ได้แก่
๑. เวน้ จากการฆา่ สตั ว์
๕. นกั เรยี นสรปุ ระเบยี บพธิ กี ารปฏบิ ตั ติ น ๒. เว้นจากการลกั ทรัพย์ และถอื เอาของท่ีเขามิได้ให้เปน็ ของตน

ในวันส�ำ คญั ทางพระพทุ ธศาสนา โดย ๓. เวน้ จากการประพฤติผดิ พรหมจรรย์ คอื ร่วมประเวณี
ใช้แผนภาพความคิด ดังตัวอย่าง ๔. เว้นจากการพูดเทจ็
๕. เว้นจากการดมื่ สุราและส่งิ เสพติด

วนั ธรรมสวนะ ๖. เว้นจากการบริโภคอาหารในยามวกิ าล คอื หลงั เทีย่ งไปแลว้ จนถงึ เช้าวันใหม่
- ท�ำ บุญ ตักบาตร ๗. เว้นจากการฟ้อนร�า ขับร้อง บรรเลงดนตรี ดูการละเล่น อันเป็นข้าศึกต่อพรหมจรรย์
- บริจาคทาน การทัดทรงดอกไม้ ของหอม และเครือ่ งลบู ไล้ ซึง่ ใชเ้ ปน็ เครอ่ื งประดบั ตกแต่ง
- ฟังพระธรรมเทศนาที่วัด ๘. เว้นจากการนอนในทอ่ี นั สงู และหรหู ราฟุ่มเฟอื ย

ระเบียบพิธีการ วันเขา้ พรรษา ๒. ระเบยี บพธิ แี ละก�รปฏบิ ตั ติ นในวนั สำ�คัญท�งพระพทุ ธศ�สน�
และการปฏิบัตติ น ﹣ พระภกิ ษุ
ในวนั สำ�คญั ทาง จะขอขมาโทษต่อกนั ๒.๑ วันธรรมสวนะ
พระพทุ ธศาสนา ﹣ ถวายเทยี นพรรษา
วันธรรมสวนะหรือวันพระ พุทธศาสนิกชนส่วนใหญ่มักนิยมไปท�าบุญตักบาตร
วนั ออกพรรษา ถวายภัตตาหาร และฟังพระธรรมเทศนากันที่วัด โดยท่ัวไปศาสนพิธีจะเร่ิมตั้งแต่ช่วงเช้า พระภิกษุ
พระภกิ ษจุ ะท�ำ ปวารณา สามเณร อุบาสก อุบาสิกา พุทธศาสนิกชนทั้งหลายจะไปพร้อมกันที่วิหาร อุโบสถ หรือศาลาการเปรียญ
คือใหภ้ กิ ษุวา่ กลา่ ว ซงึ่ เป็นสถานท่ีส�าหรบั ใชใ้ นการประกอบพธิ กี รรมทางศาสนา

เมอื่ พรอ้ มกนั แลว้ พระภกิ ษจุ ะเรมิ่ ดว้ ยการท�าวตั รเชา้ จากนน้ั หวั หนา้ อบุ าสกหรอื อบุ าสกิ ากลา่ ว
นา� ถอื ศลี ๕ หรอื ศลี ๘ ในระหวา่ งนพ้ี ระผแู้ สดงธรรมจะขน้ึ ธรรมาสน์ เมอ่ื กลา่ วคา� ถอื ศลี แลว้ อบุ าสก อบุ าสกิ า

ตักเตือนกันได้ ทั้งหลาย คุกเข่าประนมมือ กล่าวค�าอาราธนาศีลพร้อมกัน พระผู้แสดงธรรมจะให้ศีล เมื่อรับศีลแล้ว

พระจะแสดงธรรม อบุ าสกอบุ าสิกาควรตง้ั ใจฟงั จนจบ แล้วกล่าวสาธุการ เป็นอันเสรจ็ พธิ ี

วนั เทโวโรหณะ นอกจากระเบียบพิธีและการปฏิบัติตนข้างต้นแล้ว การบริจาคทาน ก็เป็นอีกวิธีการหน่ึงท่ี

ตักบาตรเทโวโรหณะ พุทธศาสนิกชนนิยมปฏิบัติในวันธรรมสวนะ ทั้งที่เป็นการให้ทานแก่คน และการให้ชีวิตแก่สัตว์ เช่น

แสดงถึงการรบั เสด็จ การปลอ่ ยนก ปล่อยปลา หรือให้อาหารสตั ว์
พระพทุ ธเจา้
๒.๒ วันเขา้ พรรษา
การเข้าพรรษา คือ การที่พระภิกษุต้ังใจว่าจะอยู่ประจ�าท่ีวัดใดวัดหนึ่ง ไม่ไปค้างคืนที่ใดใน
๖. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า
โดยใช้ค�ำ ถาม ดงั นี้ ช่วงฤดฝู นตลอดเวลา ๓ เดอื น ซ่งึ ตรงกบั วันแรม ๑ คา�่ เดือน ๘ ถงึ วันขึ้น ๑๕ คา่� เดอื น ๑๑
ระเบียบพิธีปฏิบัติของพระภิกษุท่ีจะต้องกระท�าในวันเข้าพรรษา คือ การเตรียมเครื่องบูชา
• วันสำ�คัญทางพระพุทธศาสนา
ได้แก่ ดอกไม้ ธปู เทียน เพื่อใช้สกั การะปูชนยี วตั ถใุ นวดั และใช้ท�าสามีจกิ รรมหรือการขอขมาโทษตอ่ กัน
เมื่อถึงก�าหนดเวลาพระภิกษุสามเณรจะท�าการขอขมาโทษต่อกันและอธิษฐานเข้าพรรษา ต่อหน้า

มี คุ ณ ค่ า แ ล ะ ค ว า ม สำ � คั ญ อ ย่ า ง ไ ร พระประธานในอโุ บสถ เพ่ือเป็นการเริ่มต้นการจ�าพรรษา

(ตัวอย่างคำ�ตอบ เป็นวันท่ีเปิดโอกาสให้ 138 พระพทุ ธศ�สน� ม.๒
พุทธศาสนิกชนมีโอกาสทำ�บุญตักบาตร

ฟังพระธรรมเทศนา เป็นการเตือนให้

ระลึกถึงเหตุการณ์สำ�คัญในพุทธประวัติ ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
และเป็นการสืบทอดพระพุทธศาสนา
ให้คงอยู่ต่อไป) วันส�ำ คญั ทางพระพทุ ธศาสนาวันใดไดร้ ับการประกาศวา่ เปน็ วนั ส�ำ คัญของโลก
๑ วนั มาฆบชู า ๒ วันวสิ าขบูชา
๓ วนั อัฐมีบูชา ๔ วันอาสาฬหบูชา

(เฉลย ๒ เพราะในวันที่ ๑๕ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ คณะกรรมาธิการองคก์ ารสหประชาชาติ
ได้มมี ติประกาศใหว้ นั วิสาขบชู าเป็นวันสำ�คญั วันหน่ึงของโลก)

สุดยอดคู่มือครู 138 ระเบยี บพธิ ีและการ
ปฏบิ ตั ติ นในวนั สำ�คัญ
ทางพระพทุ ธศาสนา

A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพlaิ่มtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด ep 3aseanรอบรู้อาเซียนและโลก

St ขนั้ ปฏิบตั ิ
และสรุปความรู้
สา� หรบั พทุ ธศาสนกิ ชนจะนยิ มทา� บญุ ตกั บาตร ถอื ศลี ฟงั พระธรรมเทศนา งดเวน้ จากอบายมขุ หลังการปฏบิ ตั ิ

ทง้ั ปวง และนยิ มทา� เครื่องสกั การบชู าพระภกิ ษุสามเณร เช่น ดอกไม้ ธูปเทียน ผา้ อาบนา้� ฝน นอกจากน้ยี ัง ๗. นักเรียนเลือกศึกษาวันสำ�คัญทาง
พระพุทธศาสนาที่นักเรียนสนใจ โดย
มกี ารหลอ่ เทยี นขนาดใหญ่ หรอื ทเ่ี รยี กวา่ “เทยี นพรรษา„ เพอ่ื ใหพ้ ระภกิ ษไุ ดใ้ ชจ้ ดุ บชู าพระประธานไดต้ ลอด ศกึ ษาทมี่ าและความส�ำ คญั หลกั ธรรม
ทเี่ กยี่ วเนอื่ งในวนั ส�ำ คญั ทางพระพทุ ธ-
๓ เดือน โดยจะมกี ารแห่แหนกนั ก่อนจะน�าไปถวายเป็นพุทธบชู า จนกลายเป็นประเพณี “แหเ่ ทยี นพรรษา„ ศาสนา ระเบยี บพธิ แี ละการปฏบิ ตั ติ น
ในวนั ส�ำ คญั ทางพระพทุ ธศาสนา และ
ซ่งึ จะมีขนึ้ เปน็ ประจ�าทกุ ปี วิเคราะห์ประโยชน์ท่ีได้รับต่อตนเอง
และสังคม บันทึกลงในแบบบันทึก
๒.๓ วนั ออกพรรษา ดังตัวอย่าง
วันออกพรรษา คือ วันท่ีพระภิกษุพ้นจากการอยู่จ�าพรรษาตลอดระยะเวลา ๓ เดือน

ในช่วงฤดฝู น ตรงกบั วนั ข้นึ ๑๕ ค่า� เดอื น ๑๑ ซึ่งพระภิกษุจะตอ้ งคา้ งคืนในวัดนัน้ อีก ๑ คนื จงึ จะออกไป

ค้างคืนที่อ่ืนได้ในวันรุ่งขึ้น คือ วันแรม ๑ ค�่า

เดือน ๑๑

ในวันออกพรรษา พระภิกษุจะมี

การท�าปวารณา คือ การเปิดโอกาสให้พระภิกษุ

ว่ากล่าวตักเตือนกันได้ เป็นพิธีภายในของสงฆ์

โดยเฉพาะ ส�าหรับระเบียบพิธีของพุทธศาสนิกชน

คือ การท�าบุญ รักษาศีล และฟังธรรม นอกจากน้ี แบบบนั ทึกการศกึ ษาวันสำ�คัญทางพระพทุ ธศาสนา

ยังมีการตักบาตร ที่เรียกว่า ตักบาตรเทโวโรหณะ ก�รถว�ยเทยี นพรรษ� นยิ มกระทำ�กันในวันเข้�พรรษ� • วัน (ธรรมสวนะ (วนั พระ))
ซ่ึงในบางท้องถ่ินจัดขนึ้ เปน็ งานประจา� ปี เพ่ือถว�ยเปน็ พทุ ธบชู � • ทม่ี าและความสำ�คญั
(เป็นวนั กำ�หนดประชมุ ฟงั ธรรม เดือนหนึ่งจะมี ๔ วัน
๒.๔ วันเทโวโรหณะ คอื วันข้ึน ๘ ค่าํ วนั แรม ๘ คาํ่ และวันข้ึน ๑๕ ค่าํ
วันเทโวโรหณะ คือ วันที่พระพุทธเจ้าเสด็จลงมาจากสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ หลังจากเสด็จไป วนั แรม ๑๕ ค่าํ )
• หลกั ธรรมท่ีเกยี่ วเนอ่ื งในวนั สำ�คัญ
จ�าพรรษาเพอื่ โปรดพทุ ธมารดา เปน็ เวลา ๓ เดอื น เมอ่ื พระองคเ์ สด็จลงมา พทุ ธศาสนิกชนจงึ เตรยี มอาหาร ทางพระพุทธศาสนา
(- หลักเบญจศีล หรือศีล ๕
ไปถวายพระองค์และพระภิกษุท่ีไปรับเสด็จ จึงท�าให้เกิดประเพณี “ตักบาตรเทโวโรหณะ„ ซ่ึงตรงกับ - หลักเบญจธรรม หรอื ธรรม ๕
- อัฏฐศีล หรอื ศีล ๘)
วนั แรม ๑ ค�า่ เดอื น ๑๑ • ระเบยี บพิธแี ละการปฏิบัตติ น
ในวันสำ�คญั ทางพระพทุ ธศาสนา
ระเบยี บพธิ ปี ฏบิ ตั ใิ นวนั ออกพรรษา จะมกี ารจดั เตรยี มขบวนแหพ่ ระพทุ ธรปู ซง่ึ มกี ารตกแตง่ (ท�ำ บุญตักบาตร บริจาคทาน ฟงั พระธรรมเทศนาทวี่ ดั )

อยา่ งสวยงาม เพอื่ ให้พุทธศาสนกิ ชนไดม้ าท�าบุญใส่บาตร ส�าหรบั พทุ ธศาสนิกชนจะมกี ารเตรียมอาหารมา
• ประโยชน์ท่ีได้รบั
เพอ่ื ใสบ่ าตร เปน็ อาหารพเิ ศษ คอื ขา้ วตม้ ลกู โยน บางทอ้ งถนิ่ อาจจ�าลองสถานการณว์ นั ทพี่ ระพทุ ธเจา้ เสดจ็ ตอ่ ตนเอง (มีความสุข หน้าตาสดใส)
ตอ่ สังคม (เกดิ ความสงบสุข ปราศจากความขัดแย้ง)
ลงมาจากสวรรคช์ นั้ ดาวดงึ ส์ จากน้ันจะมีการอาราธนาศีล สมาทานศลี รกั ษาศีล ฟงั ธรรม แผ่เมตตา และ

กรวดนา้� อทุ ศิ สว่ นกุศลให้ผทู้ ล่ี ่วงลับไปแล้ว

วันส�ำ คญั ท�งพระพทุ ธศ�สน�และก�รปฏิบัติตนไดถ้ ูกต้อง 139

เสริมความรู้ ครูควรสอน จากน้ันนักเรียนตรวจสอบความ
ถูกต้องเรียบร้อยของแบบบันทึก
พระพทุ ธรปู ปางลลี า เปน็ พระพทุ ธรปู ทส่ี รา้ งตามพทุ ธประวตั ติ อนทพี่ ระพทุ ธเจา้ หากพบข้อผิดพลาดให้ปรับปรุงแก้ไข
เสดจ็ ลงมาจากสวรรคช์ นั้ ดาวดงึ ส์ หลงั จากเสด็จไปจ�ำ พรรษาเพ่อื โปรดพทุ ธมารดา ใหด้ ียิ่งข้นึ
เปน็ เวลา ๓ เดือน

139 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 3 ขนั้ ปฏบิ ัติ
St แหลละังสกราุปรปควฏาิบมัตริู้

ผังสรุปสาระสา� คัญ

๘. นักเรียนร่วมกันสรุปสิ่งที่เข้าใจเป็น หลกั ธรรมเบือ้ งตน้ ทเ่ี ก่ยี วเนอ่ื งในวันสำาคญั ทางพระพทุ ธศาสนา
ความร้รู ว่ มกนั ดงั น้ี ๑. วันมาฆบูชา พระพุทธเจ้าแสดงหลักธรรม “โอวาทปาติโมกข์” แก่พระภิกษุที่ได้รับการบวชแบบ

• วันสำ�คัญทางพระพุทธศาสนามีที่มา เอหภิ ิกขุอุปสัมปทา ซึง่ เปน็ พระอรหันต์ รวมทั้งสนิ้ ๑,๒๕๐ องค์ มารวมตวั กันโดยมิไดน้ ดั หมาย
จากเหตุการณ์สำ�คัญตามพุทธประวัติ หลักธรรมโอวาทปาติโมกข์ กล่าวถงึ ค�าสอนท่ีเปน็ หัวใจของพระพุทธศาสนา ๓ ประการ คอื ละเว้น
พุทธศาสนิกชนจึงควรระลึกถึงเหตุ ความช่วั ท�าแตค่ วามดี และท�าจิตใจใหผ้ ่องใส
ที่มาของวันสำ�คัญ เรียนรู้ทำ�ความ ๒. วนั วสิ าขบชู า พระพทุ ธเจา้ ทรงแสดงหลกั ธรรมท่ีเกย่ี วเนือ่ งกับเหตกุ ารณ์ท้งั ๓ ไดแ้ ก่
เข้าใจและปฏิบัติตามหลักธรรมที่ ๑) ประสูติ วันที่พระองค์อุบัติมาในภพชาติท่ีจะได้เป็นพระพุทธเจ้า จากการบ�าเพ็ญบารมีส�าคัญ
เกยี่ วเนอ่ื ง เพอื่ เปน็ แนวทางการด�ำ เนนิ
ชี วิ ต อ ย่ า ง มี ส ติ แ ล ะ มี ค ว า ม สุ ข ๑๐ ประการ หรือ ทศบารมี
ก า ร เ ข้ า ร่ ว ม ใ น พิ ธี ก ร ร ม เ น่ื อ ง ใ น ๒) ตรัสรู้ หลกั ธรรมที่พระองคต์ รสั รู้ คือ อริยสัจ ๔ หมายถงึ ความจรงิ อันประเสริฐ ไดแ้ ก่ ทกุ ข์
วนั สำ�คญั นอกจากจะเกิดประโยชนแ์ ก่
ผู้ปฏิบัติแล้วยังเป็นการสร้างความ สมุทยั นโิ รธ มรรค
สามคั คใี หเ้ กดิ ขนึ้ ในสงั คมและเปน็ การ ๓) ปรินิพพาน พระพทุ ธเจ้าทรงแสดงธรรมคร้งั สุดท้ายว่า ทกุ สงิ่ เกดิ ขึ้น ดา� รงอย่แู ละดบั สลายไป
ปฏบิ ตั ติ นเพอ่ื สบื ทอดพระพทุ ธศาสนา ๓. วนั อัฐมบี ูชา วนั ถวายพระเพลิงพระพุทธสรรี ะ เตอื นสติให้อยใู่ นความไม่ประมาท
ใหด้ �ำ รงอยู่ต่อไป ๔. วันอาสาฬหบูชา พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา คือ ธัมมจักกัปปวัตนสูตร แก่ปัญจวัคคีย์
เป็นข้อธรรมที่ควรเวน้ ๒ ประการ คอื การหมกมุน่ อยูใ่ นกาม และการท�าตนให้ล�าบาก
๕. วันธรรมสวนะ หรือ วันพระ หลักธรรมที่พุทธศาสนิกชนควรยึดถือปฏิบัติ ได้แก่ เบญจศีล
(ศีล ๕) เบญจธรรม (ธรรม ๕) และอัฏฐศีล (ศลี ๘)

วนั ส�ำ คญั ท�งพระพุทธศ�สน�
และก�รปฏบิ ตั ติ นไดถ้ กู ต้อง

ระเบยี บพิธแี ละการปฏิบตั ิตนในวนั สำาคญั ทางพระพุทธศาสนา

๑. วันธรรมสวนะ หรือ วันพระ พิธีและการปฏิบัติตน คือ ท�าบุญตักบาตร ถวายภัตตาหาร
ฟังธรรมเทศนา และบรจิ าคทาน

๒. วนั เขา้ พรรษา คอื ภกิ ษจุ ะอยจู่ า� พรรษาทวี่ ดั ใดวดั หนง่ึ ตลอดฤดฝู นเปน็ เวลา ๓ เดอื น พทุ ธศาสนกิ ชน
จะทา� บุญตกั บาตร ถือศลี งดเว้นอบายมุข และจดั งานประเพณีแหเ่ ทียนพรรษา

๓. วนั ออกพรรษา คือ วันทีภ่ ิกษพุ น้ จากการจ�าพรรษา ๓ เดือน พระภิกษุจะทา� ปวารณาหรือว่ากล่าว
ตกั เตอื นกัน พุทธศาสนิกชนจะตกั บาตร ฟงั ธรรม รกั ษาศีล และมปี ระเพณีตักบาตรเทโวโรหณะ

๔. วันเทโวโรหณะ ตรงกับวันแรม ๑ ค�่า เดือน ๑๑ ในสมัยพุทธกาล เป็นวันท่ีพระพุทธเจ้าเสด็จ
กลบั จากโปรดพทุ ธมารดาบนสวรรคช์ น้ั ดาวดงึ สเ์ ปน็ เวลา ๓ เดอื น พทุ ธศาสนกิ ชนจงึ เตรยี มอาหาร
ไปถวาย ท�าใหเ้ กดิ ประเพณี ตกั บาตรเทโวโรหณะ อาหารพิเศษคือ ข้าวต้มลกู โยน

140 พระพุทธศาสนา ม.๒

ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

ข้อใดคอื ความแตกตา่ งของพธิ กี รรมทางศาสนาในวันมาฆบชู า วนั วิสาขบชู า
และวันอาสาฬหบชู า
๑ การหลอ่ เทียนพรรษา (เฉลย ๓ เพราะวันมาฆบูชา เป็นการแสดง
๒ การเวยี นเทยี น
หลักธรรม คือ โอวาทปาติโมกข์ วันวิสาขบูชา

๓ หลกั ธรรมทีเ่ ก่ียวขอ้ ง แสดงธรรม คือ อริยสัจ ๔ และวันอาสาฬหบูชา
๔ ประเพณีตักบาตรเทโวโรหณะ แสดงธรรม คือ ธมั มจักกัปปวัตนสูตร)

สุดยอดคู่มือครู 140

A ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก

ep 4asean
St St
ความรูเ้ พม่ิ เติม ขน้ั สอื่ สารและนำ� เสนอ

เรือพระ คือ รถหรือล้อเล่ือนที่ประดับตกแต่งให้เป็นรูปเรือแล้ววางบุษบก ใช้ส�าหรับอาราธนา ๙. นักเรียนออกมานำ�เสนอแบบบันทึก
พระพุทธรูปมาประดิษฐานแล้วลากไปรอบเมืองในวันออกพรรษา เพ่ือให้พุทธศาสนิกชนได้มาท�าบุญ การศึกษาวันสำ�คัญทางพระพุทธ-
ใสบ่ าตร เรยี กว่า ประเพณีชักพระ (ลากพระ) ซึ่งเปน็ ประเพณีท้องถน่ิ ของทางภาคใต้ ศาสนาหน้าช้ันเรียน จากนั้นครู
ชว่ ยปรบั ปรงุ แก้ไขใหด้ ขี ้ึน
ceremony คา� ศัพทส์ �าคญั
meditation (เซอ' รโิ มน)ี พธิ กี รรม 5ep ข้ันประเมนิ เพอื่ เพ่ิมคุณคา่
morals บรกิ ารสังคม
(เมดดะเท' ชนั ) การท�าสมาธิ และจติ สาธารณะ

(มอเริลซ)์ หลักศลี ธรรมท่ใี ช้ในการดา� เนนิ ชีวติ ๑๐. นักเรียนร่วมกันจัดป้ายนิเทศ
เพื่อเผยแพร่ความรู้เร่ืองวันสำ�คัญ
จุดประกายโครงงาน ทางพระพุทธศาสนา หลักธรรมที่
เก่ียวเนื่อง ระเบียบพิธีการและการ
ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มตามศาสนาหรือนิกายทางศาสนา แต่ละกลุ่มศึกษาค้นคว้าหลักธรรม ปฏิบัติตนในวันสำ�คัญทางพระพุทธ-
ท่ีเกี่ยวเนื่องในวันส�าคัญทางศาสนา กลุ่มละ ๑ วัน จากน้ันออกมาน�าเสนอหน้าชั้นเรียน และจัดท�า ศาสนา
ป้ายนเิ ทศเผยแพรค่ วามรจู้ ากการศกึ ษา

กิจกรรมบรู ณาการอาเซียน
ให้นักเรียนสนทนาแลกเปลี่ยนความรู้และความคิดเห็นเกี่ยวกับงานประเพณีของประเทศใน
ภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่เก่ียวเน่ืองกับศาสนาโดยพิจารณาว่า งานประเพณีท่ีเก่ียวเนื่องกับ
ศาสนากอ่ ใหเ้ กิดประโยชนใ์ ดแกป่ ระชาคมอาเซยี น

เวบ็ ไซต์แนะนา�

http://www.mcu.ac.th มหาวทิ ยาลัยมหาจฬุ าลงกรณราชวิทยาลัย
http://www.dra.go.th กรมการศาสนา

วนั สำ�คัญท�งพระพทุ ธศ�สน�และก�รปฏบิ ตั ิตนได้ถกู ตอ้ ง 141

บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21

นักเรียนแบ่งกลุ่มตามความเหมาะสม ศึกษาความรู้เก่ียวกับวันสำ�คัญทาง
ศาสนาของศาสนาอื่น ๆ จากนั้นนำ�ข้อมูลความรู้ท่ีได้มาจัดทำ�ในรูปแบบรายงาน
แลว้ ออกมานำ�เสนอใหเ้ พือ่ นฟังหน้าชัน้ เรียน

141 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

ตัวช้ีวัด กจิ กรรมการเรยี นรู้

ส ๑.๒ ม.๒/๔ ๑. ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มเป็น ๔ กลุ่ม ศึกษาหลักธรรมที่เก่ียวเน่ืองกับวันส�าคัญทางพระพุทธศาสนา
๔ เร่ือง ดังนี้
- หลักธรรม “โอวาทปาติโมกข์„
- หลักธรรม “อริยสจั ๔„
- หลกั ธรรม “กฎไตรลกั ษณ„์
- หลกั ธรรม “ธมั มจักกัปปวัตนสูตร„
ว่ามีความเกย่ี วข้องกบั วันส�าคญั ใด อยา่ งไร แลว้ น�ามาอภปิ รายหนา้ ช้ันเรยี น

๒. ใหน้ กั เรยี นเลา่ ประสบการณใ์ นการรว่ มประกอบพธิ กี รรมในวนั ส�าคญั ทางพระพทุ ธศาสนาของตนเอง
หน้าชนั้ เรียน

แนวค�ำตอบ ค�าถามพฒั นากระบวนการคิด
๑. หลกั ธรรม “โอวาทปาตโิ มกข„์ เกยี่ วขอ้ งกบั วนั สา� คญั ทางพระพทุ ธศาสนาวนั ใด และสอนเกย่ี วกบั เรอ่ื ง
๑. หลักธรรมโอวาทปาติโมกข์เกี่ยวข้องกับ
วันมาฆบูชา เป็นคำ�สอนที่เป็นหัวใจสำ�คัญ อะไร
ของพระพุทธศาสนา ๓ ประการ คือ ๒. ปฐมเทศนาท่ีพระพุทธเจา้ ทรงแสดงเรยี กวา่ อะไร และทรงแสดงแก่ใคร
ทำ�ความดี ละเว้นความชั่ว ทำ�จิตใจ ๓. ในวนั ธรรมสวนะ นักเรยี นควรปฏิบัตติ นอยา่ งไร
ใหผ้ อ่ งใส ๔. วันอัฐมีบูชา มีความสา� คญั อยา่ งไร และนักเรียนไดเ้ รยี นรหู้ ลักธรรมใดในวนั ดงั กล่าว
๕. พุทธศาสนิกชนสว่ นใหญม่ รี ะเบยี บพิธีปฏิบตั ิตนอย่างไรในวนั เทโวโรหณะ
๒. ปฐมเทศนาที่พระพุทธเจ้าทรงแสดง คือ
ธัมมจักกัปปวัตนสูตร ทรงแสดงธรรม 142 พระพุทธศ�สน� ม.๒
แกป่ ัญจวัคคยี ท์ ั้ง ๕
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
๓. ท�ำ บญุ ตกั บาตรถวายภตั ตาหาร บรจิ าคทาน
และฟงั พระธรรมเทศนาท่วี ดั นักเรียนแบ่งกลุ่มสืบค้นข้อมูลเก่ียวกับหลักคำ�สอนท่ีเกี่ยวเนื่องกับวันสำ�คัญ
ทางพระพุทธศาสนามากลุ่มละ ๑ วันสำ�คัญ แล้วนำ�ข้อมูลความรู้ท่ีได้มาจัดทำ�เป็น
๔. เป็นวันถวายพระเพลิงพระพุทธสรีระของ หนงั สอื เลม่ เลก็ พรอ้ มออกแบบใหส้ วยงาม จากนน้ั ออกมาน�ำ เสนอผลงานหนา้ ชน้ั เรยี น
พระพุทธเจ้า ซึ่งถัดจากวันวิสาขบูชา ๘ วัน
เพื่อระลึกถึงพระคุณของพระพุทธเจ้า
หลักธรรมที่ได้เรียนรู้ คือ หลักไตรลักษณ์
ประกอบด้วย อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา
หมายถึง ทุกสิ่งไม่จีรังย่ังยืน มีเกิดขึ้น
ดำ�รงอยู่ และดับสลายไป ไม่มีใครหรือ
ส่ิงใดจะหลกี หนีได้

๕. มกี ารจดั แหพ่ ระพทุ ธรปู แลว้ พทุ ธศาสนกิ ชน
จะมาร่วมกันตักบาตร จำ�ลองสถานการณ์
วันท่ีพระพุทธเจ้าเสด็จลงมาจากสวรรค์
ชั้นดาวดงึ ส์ จากน้นั จะมพี ิธีการ คือ อาราธนา-
ศีล สมาทานศีล รักษาศีล ฟังธรรม
แผ่เมตตา และกรวดนา้ํ อทุ ิศส่วนกุศล

สุดยอดคู่มือครู 142

A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก

asean

เป้าหมายการเรยี นรู้

๑๖หนว่ ยการเรยี นรทู้ ี่ ศาสนพิธี พธิ ีกรรม ตามแนวปฏบิ ตั ิ มาตรฐานการเรียนรู้
ของศาสนาอืน่ ๆ มาตรฐาน ส ๑.๒
เขา้ ใจ ตระหนักและปฏบิ ัติตนเป็นศาสนกิ ชน
ตัวช้วี ดั ท่ีดี และธำ�รงรักษาพระพุทธศาสนาหรือ
ศาสนาทตี่ นนับถือ
อธิบายความแตกต่างของศาสนพิธี พิธีกรรมตามแนวปฏิบัติของศาสนาอ่ืน ๆ เพ่ือน�าไปสู่
การยอมรับและความเขา้ ใจซง่ึ กันและกนั (ส ๑.๒ ม.๒/๕) สมรรถนะสำ�คญั ของผ้เู รยี น

ผังสาระการเรียนรู้ ๑. ความสามารถในการส่อื สาร
๒. ความสามารถในการคิด
ศาสนพิธี พธิ ีกรรม ตามแนวปฏิบัติ ๓. ความสามารถในการแกป้ ัญหา
ของศาสนาอนื่ ๆ ๔. ความสามารถในการใช้ทกั ษะชวี ติ

ศาสนาอิสลาม ศาสนาสิกข์ คุณลกั ษณะอันพงึ ประสงค์
ศาสนาครสิ ต์ ศาสนาพราหมณ์-ฮนิ ดู รกั ชาติ ศาสน์ กษตั รยิ ์
ตัวชวี้ ัดที่ ๑.๑ เป็นพลเมืองดีของชาติ
สาระสาำ คัญ ตัวช้ีวัดที่ ๑.๓ ศรัทธา ยึดม่ัน และปฏิบัติตน
ตามหลักของศาสนา
สังคมไทยประกอบด้วยผทู้ ่นี บั ถอื ศาสนาต่าง ๆ กนั ศาสนาทุกศาสนามีศาสนพธิ ี พธิ ีกรรมและ
แนวปฏบิ ตั ทิ แ่ี ตกตา่ งกนั ออกไป เราจงึ ควรศกึ ษาเรยี นรใู้ หเ้ กดิ ความเขา้ ใจ เพอ่ื กอ่ ใหเ้ กดิ ความสมั พนั ธ์ มีวนิ ัย
อันดีระหวา่ งผทู้ น่ี ับถือศาสนาเดียวกนั และตา่ งศาสนากัน ตัวชี้วดั ท่ี ๓.๑ ปฏิบตั ิตามขอ้ ตกลง กฎเกณฑ์
ระเบยี บ ข้อบังคบั ของครอบครัว โรงเรียน และ
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 จดุ ประกายโครงงาน สงั คม
ใฝ่เรยี นรู้
นักเรียนแบ่งกลุ่มตามความเหมาะสม แล้วเลือกศึกษาชุมชนท่ีมีประชาชน ตัวชวี้ ดั ที่ ๔.๑ ตั้งใจ เพียรพยายาม
ในการเรียนและเข้าร่วมกจิ กรรมการเรยี นรู้
นับถือศาสนาหลายศาสนาในประเทศไทยกลุ่มละ ๑ ชุมชน เขียนผลการศึกษาใน ตวั ชี้วดั ท่ี ๔.๒ แสวงหาความรู้จากแหลง่
เรยี นรตู้ า่ ง ๆ ทงั้ ภายในและภายนอกโรงเรยี น
รูปแบบโครงงาน โดยศึกษาเกี่ยวกับความเป็นมาของชุมชน ศาสนาท่ีคนในชุมชน ด้วยการเลอื กใช้ส่ืออยา่ งเหมาะสม
บันทึกความรู้ วิเคราะห์ สรุปเป็นองค์ความรู้
นบั ถอื แล้ววเิ คราะห์บทบาทของศาสนาทีท่ ำ�ใหค้ นในชุมชนอย่รู ว่ มกนั ได้ สามารถน�ำ ไปใชใ้ นชีวติ ประจำ�วนั ได้
มุง่ มัน่ ในการท�ำ งาน
ตัวชีว้ ัดที่ ๖.๑ ตัง้ ใจและรบั ผดิ ชอบ
ในการปฏบิ ตั หิ น้าท่ีการงาน
ตวั ชว้ี ดั ท่ี ๖.๒ ท�ำ งานดว้ ยความเพยี รพยายาม
และอดทนเพือ่ ใหง้ านสำ�เร็จตามเป้าหมาย

143 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ข้ันคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้
บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

ตวั ชว้ี ดั

ส ๑.๒ ม.๒/๕ จุดประกายความคดิ

Stภาระงาน/ชิ้นงาน นกั เรียนคิดวา่
ศาสนาแต่ละศาสนา
แบบบันทึกการศึกษาพิธีกรรมของ มศี าสนพิธี พธิ กี รรม
ศาสนาอ่ืน ๆ
และแนวปฏบิ ตั ิ
ep 1 ทีเ่ หมอื นกนั หรอื ไม่

ขน้ั สังเกต
รวบรวมขอ้ มูล

๑. นักเรียนสังเกตภาพศาสนสถานของ ศาสนพธิ ี หรอื พิธีกรรม หมายถงึ ระเบยี บแบบแผน หรอื แบบอยา่ งทีพ่ งึ ปฏบิ ตั ิในทางศาสนา เปน็
ศาสนาต่าง ๆ จากนั้นร่วมกันสนทนา องค์ประกอบอย่างหน่ึงของศาสนา เป็นส่ิงแสดงถึงความเชื่อความศรัทธาของศาสนิกชนในศาสนาน้ัน ๆ
โดยใช้คำ�ถาม ดงั น้ี ศาสนาแตล่ ะศาสนามีแนวปฏบิ ัติของศาสนพธิ หี รือพิธีกรรมทีแ่ ตกต่างกัน

• นักเรียนรู้หรือไม่ว่าภาพใดเป็น ๑. ศาสนาอสิ ลาม
ศาสนสถานของศาสนาใดบ้าง
ศาสนาอิสลาม มีศาสดาคือ มุฮัมหมัด มีคัมภีร์ทางศาสนาเรียกว่า คัมภีร์อัลกุรอาน นับถือ
(ตัวอย่างคำ�ตอบ รู้ ภาพมัสยิด เป็น อลั ลอฮ์ เปน็ พระเจา้ สูงสุด หลักคา� สอนของศาสนาอิสลาม มี ๒ หลักใหญ่ ๆ คอื
หลกั ศรทั ธา ๖ ประการ ไดแ้ ก่ ศรทั ธาตอ่ พระเจา้ (อลั ลอฮ)์ ศรทั ธาตอ่ เทวทตู (ผรู้ บั ใชพ้ ระเจา้ ) ศรทั ธา
ศาสนสถานของศาสนาอสิ ลาม ภาพโบสถ์ ตอ่ คัมภีร์ ศรัทธาตอ่ ศาสนทูต (นบี) ศรัทธาตอ่ วนั ส้ินโลก และศรัทธาต่อกฎของพระเจา้
หลกั ปฏบิ ัต ิ ๕ ประการ ได้แก่ การปฏญิ าณตน การละหมาด การถอื ศีลอด การบรจิ าคซะกาต และ
เป็นศาสนสถานของศาสนาคริสต์) การประกอบพิธีฮัจญ์ ซ่ึงหลักปฏิบัติ ๕ ประการดังกล่าวข้างต้นน้ี ถือเป็นแนวปฏิบัติและเป็นพิธีกรรม
• นกั เรยี นรู้เร่อื งราวของศาสนาใดบ้าง ทีช่ าวมุสลิมทุกคนต้องถือปฏบิ ัตเิ ป็นสา� คัญ

อยา่ งไร 144 พระพุทธศาสนา ม.๒
( ตั ว อ ย่ า ง คำ � ต อ บ ศ า ส น า ค ริ ส ต์
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
มีพระเยซูเป็นศาสดา นับถือพระเจ้า
ขอ้ ใดเปน็ ศาสนาประเภทพหุเทวนิยม
องค์เดียว คือ พระเยโฮวาห์ ศาสนา ๑ สิกข ์ ๒ อิสลาม ๓ พระพทุ ธศาสนา ๔ พราหมณ﹣์ ฮนิ ดู
(เฉลย ๔ พหเุ ทวนยิ ม หมายถึง การนับถือพระเจา้ หลายองค์ โดยศาสนาพราหมณ์ ﹣ฮนิ ดู
พราหมณ์﹣ฮินดู มีเทพเจ้าสูงสุด ๓ องค์ นบั ถือเทพเจา้ หลายองค์ มเี ทพเจ้าสงู สดุ ๓ องค์ คอื พระพรหม พระศิวะ และพระนารายณ)์

เรียกว่า พระตรมี รู ติ)
• นักเรียนคิดว่าสังคมที่มีความ

หลากหลายทางศาสนาจะสามารถอยู่
ร่วมกนั ได้หรือไม่ อยา่ งไร
(ตัวอย่างคำ�ตอบ อยู่ร่วมกันได้ ด้วยการ

ทำ�ความรู้จักในศาสนาของกันและกัน

เพื่อให้เกิดความเข้าใจ และอยู่ร่วมกัน

อย่างสันต)ิ

สุดยอดคู่มือครู 144

A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ข้ันSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก

ep 2aseanSt

๑.๑ การปฏิญาณตน ขนั้ คดิ วเิ คราะห์
ผู้ที่นับถือศาสนาอิสลามต้องประกอบพิธีปฏิญาณตนว่า “ไม่มีพระเจ้าใด นอกจากอัลลอฮ์ และสรปุ ความรู้

และมุฮัมหมดั คอื ศาสนทูตของพระองค์„ เพอื่ แสดงถงึ ความเช่ือความศรทั ธาในอลั ลอฮ์ และมฮุ ัมหมดั ๒. นักเรียนแบ่งกลุ่มออกเป็น ๔ กลุ่ม
ดังนี้
๑.๒ การละหมาด
การละหมาด คือ การสวดมนต์ การแสดงความเคารพต่อพระเจ้า (อัลลอฮ์) ซึ่งชาวมุสลิม กลุ่มท่ี ๑ ศาสนาอิสลาม
กลมุ่ ท่ี ๒ ศาสนาครสิ ต์
จะต้องท�าการละหมาดวันละ ๕ เวลา คอื ยา�่ รุ่งหรอื ก่อนพระอาทติ ย์ข้ึน กลางวัน เย็น พลบค่�า กลางคืน กลุ่มที่ ๓ ศาสนาพราหมณ์ ﹣ฮนิ ดู
กลุ่มที่ ๔ ศาสนาสิกข์
โดยหนั หนา้ ไปทางเมืองมักกะฮ์ ประเทศซาอุดีอาระเบีย แต่ละกลุ่มศึกษาศาสนพิธี พิธีกรรม

ในการท�าพิธีละหมาดชาวมุสลิมจะต้องแต่งกายด้วย และแนวปฏิบัติของศาสนา จากนั้น
วิเคราะห์ผลที่เกิดขึ้นต่อศาสนิกชน
เสื้อผ้าที่สะอาดเรียบร้อย สตรีต้องแต่งกายมิดชิด เปิดเผยเฉพาะ โดยใช้แผนภาพความคิด ดงั ตวั อย่าง

ใบหน้าและฝา่ มือ ก่อนการท�าพธิ ีละหมาดทุกครั้งตอ้ งทา� ความสะอาด ศาสนพธิ ี พธิ ีกรรม และแนวปฏบิ ัติ
ของศาสนา ครสิ ต์
สว่ นตา่ ง ๆ ของรา่ งกาย ดงั น้ี
พิธรี ับศลี ศกั ด์สิ ทิ ธ์ิ เป็นพิธีกรรม
๑. ลา้ งมือทง้ั สองข้าง ท่ีเป็นส่วนหน่ึงของชีวิตต้ังแต่เกิด
จนตาย
๒. ลา้ งปาก
ผลทีเ่ กิดข้นึ ต่อ
๓. ล้างหน้า จากหน้าผากถึงคาง และจากหูข้างหนึ่ง
ศาสนิกชน
ไปยังอีกข้างหนง่ึ
มีชีวิตที่เชื่อม่ันและศรัทธาต่อศาสนา
๔. ล้างเท้าท้งั สองขา้ ง เ พ ร า ะ พิ ธี ก ร ร ม ท า ง ศ า ส น า เ ป็ น
ส่วนหนึง่ ของการด�ำ เนินชีวติ
๕. ลูบศีรษะ

การทา� พธิ ลี ะหมาดนนั้ จะทา� ทม่ี สั ยดิ ทบี่ า้ น หรอื ทท่ี า� งาน มัสยิด เปน็ สถานท่ปี ระกอบพิธีกรรม
ก็ได้ ยกเว้นเฉพาะวันศกุ ร์ บังคบั ให้ต้องท�าทมี่ สั ยิด ของศาสนาอิสลาม

๑.๓ การถือศีลอด

ศาสนาอิสลามกา� หนดให้ชาวมุสลิมทุกคนต้องถือศีลอด คือ การงดเว้นจากการกิน การด่ืม

ตั้งแตพ่ ระอาทิตย์ขนึ้ จนพระอาทิตย์ตก รวมถึงการมเี พศสัมพนั ธ์ ตลอดจนการละเวน้ ความช่วั ท้งั ทางกาย

วาจา และใจ เป็นเวลา ๑ เดือนในช่วงเดือน เราะมะฎอน ซึ่งหมายถึงเดือน ๙ ของปฏิทินศาสนาอิสลาม

เพอ่ื ฝกึ ฝนรา่ งกายและจติ ใจให้มคี วามอดทนและหนกั แน่น

๑.๔ การบรจิ าคซะกาต
การบริจาคซะกาต หมายถึง การจ่ายทานของชาวมุสลิมผู้มีทรัพย์สินครบรอบหนึ่งปี

เพื่อช่วยเหลอื คนยากจน เปน็ การขัดเกลาจิตใจใหร้ จู้ ักเสียสละ และขจดั ความตระหนใ่ี ห้พ้นจากจิตใจ

๑.๕ การประกอบพธิ ีฮจั ญ์
การประกอบพิธีฮัจญ์ หรือการไปแสวงบุญ เป็นการออกเดินทางไปปฏิบัติศาสนกิจที่เมือง

มกั กะฮ์ ประเทศซาอดุ อี าระเบยี ซงึ่ เปน็ พธิ กี รรมทม่ี ขี อ้ จ�ากดั ใหเ้ ฉพาะผทู้ ม่ี คี วามสามารถเทา่ นนั้ คอื มคี วาม

พรอ้ มทง้ั ทางรา่ งกาย จติ ใจ สตปิ ญั ญา และทรพั ยส์ นิ พธิ นี จี้ ะกระทา� ในเดอื น ๑๒ ของปฏทิ นิ ศาสนาอสิ ลาม

ศาสนพิธี พธิ ีกรรม ตามแนวปฏิบัติของศาสนาอ่นื ๆ 145

ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

ขอ้ ใดเปน็ ศาสดาผเู้ ผยแผ่ศาสนา
๑ พระศิวะ ๒ อัลลอฮ์ ๓ พระพุทธเจา้ ๔ พระเยโฮวาห์
(เฉลย ๓ เพราะพระพุทธเจา้ เปน็ ศาสดาผู้เผยแผพ่ ระพุทธศาสนา ในขณะทพี่ ระศิวะ คือ เทพเจ้า
ในศาสนาพราหมณ-์ ฮินดู อัลลอฮ์ คอื เทพเจ้าในศาสนาอสิ ลาม และพระเยโฮวาห์ คอื เทพเจ้า
ในศาสนาครสิ ต)์

145 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้

บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 2 ขัน้ คดิ วิเคราะห์
St
และสรุปความรู้
ผู้ที่เข้าร่วมพิธีทุกคนต้องแต่งกายด้วยชุดสีขาว ซ่ึงผู้ที่เดินทางมาร่วมประกอบพิธีกรรมดังกล่าวเป็น

๓. นักเรียนเปรียบเทียบความเหมือน ชาวมุสลมิ ที่มาจากประเทศตา่ ง ๆ ทั่วโลก
แ ล ะ ค ว า ม แ ต ก ต่ า ง ข อ ง ศ า ส น พิ ธี
พิธีกรรม และแนวปฏิบัติของศาสนา ๒. ศาสนาครสิ ต์
โดยใช้แผนภาพความคดิ ดังตวั อย่าง
ศาสนาคริสต์ เป็นศาสนาที่มีรากฐานมาจากศาสนายิวซึ่งมีโมเสสเป็นศาสดา พระเยซูผู้เป็นศาสดา
ของศาสนาคริสตท์ รงปฏิรปู ศาสนายวิ ใหบ้ ริสุทธขิ์ น้ึ และกอ่ ตง้ั เป็นศาสนาใหม่ คอื ศาสนาคริสต์ มีคัมภรี ์
ส�าคัญเรียกว่า คัมภีร์ไบเบิล หลักค�าสอนส�าคัญของศาสนาคริสต์ คือ ต้องมีศรัทธาในพระเยซู และรัก

เพอื่ นบา้ น เพ่ือนมนษุ ย์เหมือนรักตนเอง โดยยดึ หลกั บัญญตั ิ ๑๐ ประการ หลักตรีเอกานุภาพ คือ ศรทั ธา

ศาสนา อิสลาม ศาสนา คริสต์ ในพระเจ้าองคเ์ ดยี ว หลกั ความรกั และหลกั อาณาจักรของพระเจ้า

สา� หรบั พธิ กี รรมท่ีเป็นแนวปฏิบตั ิของศาสนาครสิ ต์ทีส่ า� คญั คอื พธิ รี บั ศลี ศักดส์ิ ทิ ธิ์ ทส่ี �าคญั ดังน้ี
๑. ศลี ล้างบาปหรือศีลจุม่ คือ พธิ ีล้างบาปใหแ้ กท่ ารกทเ่ี กิดใหม่ หรอื ผู้ทเ่ี ขา้ มานบั ถือศาสนาครสิ ต์
- ปฏิบตั พิ ธิ กี รรม เคหวมาือมน - ปฏบิ ัติพธิ กี รรม โดยใชน้ �้าศักด์สิ ทิ ธ์เิ ทบนศรี ษะเพื่อเปน็ การช�าระบาป

เป็นกจิ วตั รประจ�ำ วนั พธิ กี รรมท่ีแสดง ในวนั สำ�คญั ทางศาสนา ๒. ศีลก�าลัง คือ พิธีเจิมหน้าผากด้วยน�้ามัน เพื่อเป็นการยืนยันว่ามีความศรัทธาในศาสนาคริสต์

ความศรทั ธา - ปฏบิ ัตพิ ิธีกรรม และเปน็ การแสดงถึงความเป็นครสิ ตศ์ าสนกิ ชนอย่างสมบรู ณ์

ตอ่ พระเจา้ ในช่วงเวลาสำ�คัญ ๓. ศลี แกบ้ าป คือ พธิ ีสารภาพบาป โดยชาวคริสตจ์ ะไปทโ่ี บสถ์เพือ่ สารภาพบาปทตี่ นได้กระท�าไว้

ของชวี ติ กับบาทหลวง ผเู้ ปน็ ตัวแทนพระเจ้าซงึ่ จะเปน็ ผยู้ กบาปให้ และจะคอยตกั เตอื นมิให้กระท�าบาปอกี
๔. ศีลมหาสนิท คือ พิธีรับศีล โดยการรับขนมปังและเหล้าองุ่น ซ่ึงเป็นสัญลักษณ์แทนกายและ
๔. นั ก เ รี ย น พิ จ า ร ณ า ลั ก ษ ณ ะ ข อ ง พระโลหิตของพระเยซมู ารบั ประทาน เพอ่ื เป็นการระลกึ ถงึ พระเยซู
๕. ศีลเจมิ คนไข้ คือ พิธเี จมิ คนไขเ้ จ็บหนัก ด้วยนา้� มันศกั ดิ์สิทธิโ์ ดยบาทหลวงเป็นผทู้ �าพธิ ี เพ่อื ให้
ศาสนพธิ ี พธิ กี รรม และแนวปฏบิ ตั ขิ อง ผู้ปว่ ยมสี ติระลกึ วา่ พระเจา้ อย่กู บั เขา เพื่อชว่ ยให้มีกา� ลงั ใจและเป็นพลังบรรเทาความเจ็บปวด
แต่ละศาสนา จากนั้นร่วมกันแสดง ๖. ศีลบรรพชาหรอื ศีลบวช คือ พธิ สี �าหรับผ้ทู ี่จะบวชเปน็ บาทหลวง โดยมีสังฆราชเป็นผ้ทู �าพิธี

ความคิดเห็นถึงความสำ�คัญท่ีมีต่อ ๗. ศีลสมรส คือ พิธีแต่งงาน ซ่ึงกระท�าในโบสถ์ บาทหลวงเป็นผู้ท�าพิธี ท้ังพิธีทางศาสนาและ
เป็นพยาน โดยจะถามความสมัครใจของคู่บ่าวสาว เพื่อเป็นการยืนยันและแสดงถึงความสัมพันธ์
ศาสนิกชน โดยใช้แผนภาพความคิด ทกี่ ระชับแน่นทีเ่ ขาทั้งสองจะไมแ่ ยกจากกัน
ดังตวั อย่าง
นอกจากพิธีรับศีลศักดิ์สิทธ์ิดังกล่าวข้างต้นแล้ว ศาสนาคริสต์ยังมีแนวปฏิบัติอ่ืน ๆ ที่ก�าหนดให้

ชาวครสิ ต์ปฏิบตั ิ เช่น การทา� เครอ่ื งหมายกางเขนเพื่อแสดงความเคารพตามหลักตรีเอกานภุ าพ ตามลา� ดบั

เป็นสว่ นหน่ึงของการดำ�เนินชวี ติ ดังน้ี
๑. ยกมอื ขวาแตะหนา้ ผาก กล่าววา่ เดชะพระนามพระบิดา

๒. ยกมอื ขวาแตะที่บา่ ซา้ ย กล่าววา่ พระบตุ ร

ความสำ�คัญของ ๓. ยกมือขวาแตะท่บี ่าขวา กลา่ ววา่ พระจติ
ศาสนพิธี พิธีกรรมและ แลว้ พนมทห่ี นา้ อกและกลา่ ววา่ อาแมน หมายความวา่ ขอกศุ ลนจ้ี งดลบนั ดาลใหพ้ ระเจา้ สถติ อยกู่ บั
แนวปฏิบัตขิ องศาสนา ขา้ พเจ้าในกาลทกุ เม่ือ

เปน็ ส่งิ ยดึ เหน่ยี วจิตใจ เปน็ แนวทางในการ 146 พระพทุ ธศาสนา ม.๒
ของศาสนกิ ชน ดำ�เนินชีวิต
ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

ข้อใดคือเป้าหมายสำ�คญั ของการเรียนรู้ศาสนพิธีของตา่ งศาสนา
๑ นำ�ความรไู้ ปใช้ในการสอบ
๒ ยอมรบั ในความแตกตา่ งและอยูร่ ่วมกนั อย่างสนั ติ
๓ เพอ่ื ปฏิบตั ิตนอยา่ งมมี รรยาทต่อผู้นบั ถือต่างศาสนา
๔ เพอ่ื เปน็ ขอ้ มลู ในการเปลีย่ นการนับถือศาสนา
(เฉลย ๒ เพราะการเรียนรศู้ าสนพิธี พธิ กี รรมของตา่ งศาสนาทำ�ใหเ้ ราเข้าใจและยอมรับ
ในความแตกตา่ งทางศาสนาซงึ่ จะน�ำ ไปสกู่ ารใชช้ วี ติ รว่ มกนั อยา่ งสนั ตขิ องศาสนกิ ชนทกุ ศาสนา)

สุดยอดคู่มือครู 146

A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพlaิ่มtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวช้ีวัด รอบรู้อาเซียนและโลก

Stasean

พิธีกรรมอีกอย่างหนึ่งของศาสนาคริสต์ คือ พิธีมิสซา เป็นการไปเข้าร่วมสวดมนต์ท่ีโบสถ์ทุก ๆ ep 2
วนั อาทติ ย์ ซึ่งมกั กระท�าร่วมกันกบั พธิ ีรบั ศลี มหาสนทิ
ข้ันคดิ วิเคราะห์
๓. ศาสนาพราหมณ์-ฮนิ ดู และสรปุ ความรู้

ศาสนาพราหมณ์และศาสนาฮินดูเป็นศาสนาเดียวกัน โดยที่ศาสนาฮินดูพัฒนาข้ึนมาจากศาสนา ๕. นักเรียนคิดประเมินเพื่อเพ่ิมคุณค่า
โดยวิเคราะห์ผลจากการศึกษาศาสน-
พราหมณ์ คัมภีร์ทางศาสนาของศาสนาพราหมณ-์ ฮนิ ดู ในสมยั พระเวทมี ๓ คัมภีร์ เรียกว่า ไตรเพท ตอ่ มา พิธี พิธีกรรม ตามแนวปฏิบัติของ
ศาสนาว่ามีคุณค่า ความสำ�คัญ และ
เพม่ิ เปน็ ๔ คมั ภรี ์ คอื คมั ภรี ท์ ใ่ี ชส้ วดสรรเสรญิ เทพเจา้ (ฤคเวท) คมั ภรี ท์ เี่ ปน็ ระเบยี บวธิ ใี นการทา� พธิ บี ชู ายญั ประโยชนอ์ ยา่ งไรตอ่ ตนเองและสงั คม
โดยบันทึกลงในแผนภาพความคิด
และบวงสรวงต่าง ๆ (ยชุรเวท) คัมภีร์ท่ีใช้สวดในพิธีถวายน้�าโสมแก่พระอินทร์และขับกล่อมเทพเจ้า ดังตัวอยา่ ง

(สามเวท) และคัมภรี ท์ ่ีรวบรวมคาถาตา่ ง ๆ (อถรรพเวท) ตนเอง

ศาสนาพราหมณ-์ ฮนิ ดู นบั ถอื เทพเจา้ หลายองค์ มเี ทพเจา้ สงู สดุ

๓ องค์ คือ พระพรหม พระอิศวร (ศวิ ะ) และพระนารายณ์

ส�าหรับหลักธรรมค�าสอนของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู ได้แก่

หลักธรรม ๑๐ ประการ หลักอาศรม ๔ (พรหมจารี คฤหัสถ์ วานปรัสถ์ - มีความสุขท้งั กาย
และใจ
และสันยาสี) หลักปรมาตมนั และโมกษะ คณุ ค่าและความสำ�คัญ - เป็นโอกาส
ของศาสนพธิ ี พิธกี รรม ส่งผลตอ่ ในการทำ�ความดี
แนวปฏิบัติในการประกอบพิธีกรรมทางศาสนาของศาสนา
ตามแนวปฏิบตั ิ สังคม
พราหมณ์-ฮินดู ท่สี า� คญั คอื ของศาสนา

๑. หลักปฏบิ ตั เิ ก่ยี วกับวรรณะ ศาสนาพราหมณ์-ฮนิ ดู มกี าร

แบง่ ชนช้ันวรรณะ เป็น ๔ วรรณะ คือ พราหมณ์ กษัตริย์ แพศย์ และ

ศูทร แตล่ ะชน้ั วรรณะต่างกม็ แี นวปฏบิ ตั ิของแตล่ ะวรรณะ ซ่งึ ผู้ทอ่ี ยู่ - สงั คมสงบสขุ
เป็นระเบยี บ
ในวรรณะนน้ั ๆ จะละเมดิ มไิ ด้ หลกั ปฏบิ ตั เิ กยี่ วกบั วรรณะ จะเกย่ี วขอ้ ง พระอศิ วร ๑ ใน ๓ เทพเจา้ เรยี บรอ้ ย
กบั การแต่งงาน อาหารการกิน อาชพี ทอี่ ยู่ ดังนี้ ของศาสนาพราหมณ-์ ฮินดู

๑) การห้ามแต่งงานนอกวรรณะ ชายท่ีเป็นวรรณะพราหมณ์แต่งงานกับหญิงวรรณะอ่ืนได้

เรียกวา่ อนุโลม แตห่ ญงิ วรรณะพราหมณ์จะแตง่ งานกบั ชายวรรณะอนื่ ไม่ได้

๒) อาหารการกนิ คนตา่ งวรรณะกนั จะปรงุ อาหารใหก้ นั กนิ ไมไ่ ด้ตอ้ งใหผ้ ทู้ อ่ี ยใู่ นวรรณะเดยี วกนั

ปรงุ ให้กนั

๓) อาชพี บคุ คลทเ่ี กดิ ในวรรณะใดตอ้ งประกอบอาชพี ตามทก่ี า� หนดไวส้ า� หรบั บคุ คลในวรรณะนนั้

๔) ที่อยู่ ห้ามไม่ให้ชาวฮินดูมีบ้านเรือนที่อยู่อาศัยนอกประเทศอินเดีย และห้ามไม่ให้เดินเรือ

ในทะเล แตป่ ัจจุบันขอ้ ปฏบิ ัติไดเ้ ปล่ยี นไป

๒. พิธีสังสการ เป็นพิธีกรรมประจ�าบ้าน มี ๑๒ ประการ คือ พิธีตั้งครรภ์ พิธีเมื่อเข้าใจว่า

เดก็ ในครรภ์มีชีวิต พิธแี ยกผ้หู ญงิ เม่อื มีครรภ์ พธิ คี ลอดบุตร พิธตี ้งั ชื่อบุตร พิธีนา� เดก็ อายขุ ณะ ๔ เดอื น

ออกไปดูดวงอาทิตย์รุ่งอรุณ พิธีป้อนข้าว พิธีโกนผม พิธีตัดผม พิธีเร่ิมการศึกษา พิธีกลับบ้าน

เมอ่ื ศกึ ษาจบ และพิธแี ตง่ งาน โดยพราหมณจ์ ะเป็นผทู้ �าพธิ ีให้

ศาสนพิธี พธิ ีกรรม ตามแนวปฏิบัติของศาสนาอื่น ๆ 147

ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

ข้อใดกลา่ วถูกตอ้ งเก่ียวกบั ลกั ษณะของพิธีกรรมในศาสนาพราหมณ﹣์ ฮนิ ดู
๑ พิธีกรรมเปน็ ส่วนหนงึ่ ของชีวติ ต้ังแต่เกิดจนตาย
๒ ไมม่ ีรปู เคารพในการประกอบพิธีกรรม
๓ ทำ�ความสะอาดรา่ งกายกอ่ นประกอบพิธี
๔ ลกั ษณะพิธแี ตกต่างกนั ตามลำ�ดบั ชนชั้นทางสังคม
(เฉลย ๔ เพราะศาสนาพราหมณ์ -ฮนิ ดู มีหลกั ปฏิบัติเกีย่ วกับวรรณะ ซึ่งเป็นการแบ่งชนช้ัน
ในสงั คม แตล่ ะช้ันวรรณะต่างกม็ แี นวปฏบิ ัติของตนเอง และจะละเมิดไม่ได)้

147 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ข้ันสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้

บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
ep 3 ข้นั ปฏิบตั ิ
St แหลละงั สกราุปรปควฏาบิ มตั ริู้

๓. พธิ ศี ราทธ์ เปน็ พธิ ที า� บญุ อทุ ศิ ใหแ้ กบ่ ดิ า มารดา หรอื บรรพบรุ ษุ ผลู้ ว่ งลบั ไปแลว้ ซง่ึ จะกระทา� กนั

๖. นั ก เ รี ย น เ ลื อ ก พิ ธี ก ร ร ม ข อ ง ในเดือน ๑๐ ต้งั แต่วนั แรม ๑ คา�่ ถึงวันแรม ๑๕ คา่� เรียกการท�าบญุ นี้วา่ ทา� บณิ ฑะ
๔. พธิ ีบชู าเทพเจา้ ซงึ่ แตล่ ะวรรณะจะมีการปฏบิ ัติต่างกนั

ศาสนาอ่ืน ๆ คนละ ๑ พิธีกรรม ๔. ศาสนาสกิ ข์
แลว้ ศกึ ษาคน้ ควา้ ทมี่ าและความหมาย
ของพิธีกรรม ขั้นตอนการประกอบ ศาสนาสกิ ข์ (ซกิ ข)์ เกดิ ขน้ึ เพอ่ื ท�าใหช้ าวอนิ เดยี ทน่ี บั ถอื ศาสนาฮนิ ดแู ละศาสนาอสิ ลามมคี วามสามคั คกี นั
พิธีกรรม แนวทางการปฏิบัติตนของ ผู้ทีน่ บั ถือศาสนาสิกข์และผ่านพิธี “ปาหลุ „ จะไดน้ ามวา่ “สิงห์„ ตอ่ ท้ายชือ่ เหมอื นกนั ทกุ คน ศาสนาสกิ ข์
ศาสนิกชน และประโยชน์ท่ีได้รับ สอนใหน้ บั ถอื เทพเจา้ เพยี งองคเ์ ดยี ว และใหค้ วามส�าคญั ในเรอ่ื งความเสมอภาคและสอนวา่ ผหู้ ญงิ กบั ผชู้ าย
ต่อตนเองและสังคม บันทึกลงใน มคี วามเทา่ เทียมกัน ซง่ึ กล่าวไวใ้ นคมั ภรี ์ส�าคญั ของศาสนาสกิ ข์ ที่เรียกวา่ ครนั ถสาหพิ
แบบบนั ทึก ดงั ตวั อย่าง
พิธกี รรมทางศาสนาทีส่ �าคญั ของศาสนาสิกข์ คือ
แบบบนั ทกึ การศกึ ษาพธิ กี รรมของศาสนาอน่ื ๆ ๑. พธิ อี มฤตสงั สการ เปน็ พธิ รี บั คนเขา้ ในศาสนา โดยใหช้ าวสกิ ขน์ งั่ พรอ้ มกนั ในทแ่ี หง่ เดยี วกนั แลว้
หยบิ อาหารใสป่ ากใหแ้ กก่ นั โดยไมค่ า� นงึ ถงึ ชนชนั้ วรรณะ ไมว่ า่ อยใู่ นวรรณะใดกร็ บั เขา้ ศาสนาสกิ ขท์ ง้ั หมด
• พธิ กี รรม (พิธรี ับศีลมหาสนิท) ๒. พิธีสังคัต เป็นพิธีชุมนุมของศาสนิกชน ผู้เข้าร่วมพิธีต้องเช็ดรองเท้า ตักน้�า ท�าทุกอย่างด้วย
ตนเอง ไมม่ ผี ใู้ ดไดร้ บั การยกเวน้ โดยเชอื่ กนั วา่ หากผใู้ ดปฏบิ ตั ติ ามไดม้ ากยง่ิ เปน็ ศาสนกิ ชนของศาสนาสกิ ข์
ทดี่ มี ากเชน่ กัน

• ศาสนา (คริสต)์

• ท่มี าและความหมายของพธิ กี รรม

(พิธกี รรมที่ใช้ระลกึ ถึงพระเยซใู นวันก่อนเกิดเหตกุ ารณ์

การตรงึ ไมก้ างเขน)



• ข้ันตอนการประกอบพิธีกรรม

(บาทหลวงจะเตรียมขนมปัง ซ่ึงเป็นสัญลักษณ์แทนกาย และ

เหลา้ องนุ่ สญั ลกั ษณแ์ ทนพระโลหติ ใหศ้ าสนกิ ชนรบั ประทาน)



• แนวทางการปฏิบตั ิตนของศาสนกิ ชน

(- ศึกษาความส�ำ คญั ของพธิ กี รรม

- เข้ารว่ มประกอบพิธกี รรมดว้ ยความศรทั ธา

- ปฏบิ ตั ิตามค�ำ สอนของพระเยซ)ู

• ประโยชนท์ ไ่ี ด้รบั

ต่อตนเอง(มคี วามสขุ ความเขา้ ใจตอ่ การเสยี สละของพระเยซ)ู

ต่อสังคม(สงั คมสงบสุขจากการปฏบิ ตั ิตนตามหลักค�ำ สอน)

จากนั้นนักเรียนตรวจสอบความ 148 พระพทุ ธศาสนา ม.๒
ถูกต้องเรียบร้อยของแบบบันทึก
หากพบข้อผิดพลาดให้ปรับปรุงแก้ไข บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21
ให้ดยี งิ่ ขึ้น
นักเรียนร่วมกันอภิปรายว่าศาสนามีความสำ�คัญอย่างไรต่อการสร้างความ
เขา้ ใจอนั ดีภายในประเทศ

สุดยอดคู่มือครู 148

A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขinั้นgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพg่ือuเพla่ิมtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก

ผังสรุปสาระส�าคญั Stasean

ep 3 ขน้ั ปฏิบตั ิ
และสรุปความรู้
หลงั การปฏิบัติ

ศาสนาอิสลาม ๗. นักเรียนร่วมกันสรุปส่ิงท่ีเข้าใจเป็น
ศาสนาอสิ ลามมี ๒ หลกั คา� สอนใหญ่ ๆ คอื หลักศรทั ธา ๖ ประการ และหลกั ปฏิบตั ิ ๕ ประการ ความรู้ร่วมกัน ดังนี้
หลกั ปฏิบัติ ๕ ประการ ได้แก่
๑. การปฏิญาณตน โดยปฏิญาณตอ่ อลั ลอฮ์ และศาสดามุฮมั หมดั • ศาสนพธิ หี รอื พธิ ีกรรมทางศาสนา
๒. การละหมาด เป็นการสวดมนต์ แสดงความเคารพตอ่ พระเจ้า วนั ละ ๕ เวลา ตามเวลาที่ก�าหนด คือส่ิงสำ�คัญท่ีช่วยยึดเหน่ียวจิตใจ
๓. การถือศีลอด จะถือศลี อดเป็นเวลา ๑ เดอื น ในช่วงเดอื นเราะมะฎอน ตรงกับเดือน ๙ ของปฏิทนิ ของ ของศาสนิกชน เป็นแนวทางและ
สว่ นหนงึ่ ของการด�ำ เนนิ ชวี ติ การศกึ ษา
ศาสนาอิสลาม และเรียนรู้ศาสนพิธี พิธีกรรมตาม
๔. การบรจิ าคซะกาต เป็นการบริจาคทาน เพอื่ ช่วยเหลอื คนยากจน แนวปฏิบัติของศาสนาอื่น ๆ จึงเป็น
๕. การประกอบพิธีฮัจญ์ คือการไปแสวงบุญที่เมืองมักกะฮ์ ประเทศซาอุดีอาระเบีย โดยขึ้นอยู่กับ การทำ�ความเข้าใจในความแตกต่าง
ของความคิด ความเชื่อ และการ
ความพร้อมของแตล่ ะบคุ คล กระทำ�อย่างมีเหตุผล ซ่ึงจะช่วย
ศาสนาคริสต์ ลดอคติ และสร้างการยอมรับใน
พิธีกรรมของศาสนาคริสต์ท่สี �าคญั คือ พธิ ีรับศลี ศักด์สิ ทิ ธ์ิ โดยพิธที ส่ี �าคญั คือ ความแตกต่าง เพ่ือให้ประชาชน
๑. ศีลล้างบาป หรือศลี จุ่ม คอื พิธีล้างบาปใหแ้ ก่ทารกเกดิ ใหม่ หรอื ผ้มู านับถอื ศาสนาครสิ ต์ ใ น สั ง ค ม ท่ี มี ค ว า ม ห ล า ก ห ล า ย
๒. ศลี กา� ลัง คือ พิธเี จิมหนา้ ผากด้วยนา้� มนั เพื่อยนื ยนั ความศรัทธาและการเปน็ ครสิ ตศ์ าสนกิ ชน ในด้านต่าง ๆ สามารถอยู่ร่วมกันได้
๓. ศีลแกบ้ าป คือ พิธสี ารภาพบาป อยา่ งสันติ
๔. ศลี มหาสนิท คือ พธิ ีรบั ศีลโดยการรบั ขนมปงั และเหลา้ อง่นุ เพื่อเป็นการระลกึ ถึงพระเยซู
๕. ศลี เจมิ คนไข ้ คอื การเจมิ คนไข้เจบ็ หนัก เพอ่ื ให้มีก�าลงั ใจ
๖. ศีลบรรพชาหรอื ศีลบวช สา� หรับผ้ทู ่จี ะเป็นบาทหลวง โดยมีสังฆราชเป็นผู้ทา� พธิ ี
๗. ศลี สมรส คอื พิธีแตง่ งาน

ศาสนพธิ ี พธิ กี รรม ตามแนวปฏบิ ตั ิ ศาสนาพราหมณ-์ ฮนิ ดู
ของศาสนาอ่นื ๆ แนวปฏบิ ัตใิ นการประกอบพธิ กี รรมทางศาสนาท่ีส�าคัญคอื
ศาสนาสกิ ข์ ๑. หลักปฏบิ ัติเก่ยี วกบั วรรณะ คือ การก�าหนดลา� ดบั ชน้ั ทางสังคม
๒. พิธสี งั สการ เปน็ พิธีกรรมประจ�าบ้าน ๑๒ ประการ
๓. พธิ ศี ราทธ ์ เป็นพิธที �าบญุ อทุ ิศให้แกบ่ ดิ า มารดาหรอื บรรพบรุ ุษ

ผูล้ ว่ งลบั ไปแล้ว
๔. พธิ ีบูชาเทพเจา้ ซงึ่ จะปฏิบตั ิแตกตา่ งกนั ตามวรรณะ

พธิ ีกรรมสา� คัญของศาสนาสกิ ข์ คือ
๑. พิธีอมฤตสังสการ เป็นพิธีรับคนเข้าในศาสนาโดยหยิบอาหารใส่ปากให้แก่กันโดยไม่ค�านึงถึง

วรรณะ
๒. พธิ ีสงั คัต เปน็ พิธีชมุ นมุ ของศาสนกิ ชน ผ้เู ขา้ รว่ มพธิ ตี ้องเชด็ รองเทา้ ตกั นา้� และท�าทกุ อยา่ งด้วยตนเอง

ศาสนพธิ ี พธิ กี รรม ตามแนวปฏิบัติของศาสนาอื่น ๆ 149

ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

การประกอบพิธีกรรมในข้อใดมจี ดุ ประสงคค์ ล้ายคลงึ กนั
๑ พิธีรับศลี ลา้ งบาปและพิธอี มฤตสงั สการ (เฉ ลย ๑ เพราะพิธรี บั ศีลลา้ งบาป
๒ พธิ สี งั สการและพธิ ีรบั ศีลมหาสนิท คือ การล้างบาปให้แก่ทารกเกิดใหม่ และผู้ที่หันมานับถือ
๓ พธิ ีศราทธ์และพิธสี ังคตั ศาสนาครสิ ต์ คลา้ ยคลึงกับพิธอี มฤตสงั สการ

๔ พธิ สี ังสการและพิธอี มฤตสังสการ ในศาสนาสิกขซ์ ง่ึ เป็นพิธีการรับคนเขา้ ในศาสนาเช่นกนั )

149 สุดยอดคู่มือครู

GPAS 5 Steps ขั้นสังGเกตatรhวeบrรiวnมgข้อมูล ขั้นคิดวิPเคrรoาcะหe์แsลsะiสnรgุปความรู้

บูรณาการทักษะศตวรรษท่ี 21 ข้อสอบเน้นสมรรถนะ

St Step 4

ขนั้ สอื่ สารและนำ� เสนอ คำ� ศพั ทส์ �ำคัญ ศาสนาครสิ ต์
Christiannity (คริส' ชแี อน' นิที) ศาสนาฮินดู
๘. นักเรียนออกมานำ�เสนอผลการ Hinduism (ฮิน' ดูอซิ มึ ) ศาสนาอสิ ลาม
ศึกษาพิธีกรรมของศาสนาอื่น ๆ ศาสนาสกิ ข์
จากน้ันครูช่วยนักเรียนปรับปรุงแก้ไข Islam (อซิ ' เลิม)
ให้ดยี ิง่ ขึน้
Sikhism (ซีด' คิซมึ )

5ep ขนั้ ประเมินเพ่อื เพ่มิ คณุ ค่า จุดประกายโครงงาน
บรกิ ารสงั คม
และจติ สาธารณะ ให้นกั เรียนแบ่งกลมุ่ เปน็ ๔ กลมุ่ เลือกศกึ ษาค้นควา้ เกยี่ วกับพธิ ีกรรมใดพิธกี รรมหนง่ึ ของศาสนา
ตา่ ง ๆ ท่ีไดศ้ กึ ษาในหนว่ ยการเรียนรู้นี้ แล้วน�ามาเสนอหน้าชัน้ เรียน

๙. นักเรียนร่วมกันจัดนิทรรศการ กิจกรรมบูรณาการอาเซียน
ความรู้เรื่องศาสนพิธี พิธีกรรม ให้นักเรียนแบ่งกลุ่มตามความเหมาะสม แต่ละกลุ่มศึกษาศาสนาที่เข้ามามีอิทธิพลในภูมิภาค
ตามแนวปฏิบัติของศาสนาต่าง ๆ เอเชียตะวนั ออกเฉยี งใต้ โดยยกตัวอยา่ งหลกั ฐาน เช่น โบราณสถาน หรอื ศาสนสถาน จากนั้นออกมา
โ ด ย ใ ห้ นั ก เ รี ย น เ ป็ น ผู้ อ อ ก แ บ บ นา� เสนอหน้าช้ันเรียน
นทิ รรศการและน�ำ เสนอดว้ ยตนเอง

เวบ็ ไซต์แนะนา� มหาวทิ ยาลยั มหามกุฏราชวิทยาลัย
สา� นักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหง่ ชาติ
http://www.religion.mbu.ac.th
http://www.culture.go.th

150 พระพุทธศาสนา ม.๒

บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21

นักเรียนแบ่งกลุ่มออกเป็น ๑๐ กลุ่ม ศึกษาการนับถือศาสนาของ
๑๐ ประเทศสมาชิกอาเซียน จากน้ันร่วมกันอภิปรายว่าศาสนามีความสำ�คัญ
อย่างไรต่อความร่วมมือของกลุ่มประเทศสมาชิกอาเซียน เขียนผลการศึกษา
ในรูปแบบรายงาน แลว้ ออกมานำ�เสนอหน้าชัน้ เรียน

สุดยอดคู่มือครู 150

A ข้ันปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applyขin้ันgสื่อthสeารCแoลmะนm�ำuเnสiนcaอtion Skill ขั้นSปeรlะfเม-Rินeเพgื่อuเพla่ิมtคinุณgค่า

pplying and Constructing the Knowledge

เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด รอบรู้อาเซียนและโลก

asean

กิจกรรมการเรียนรู้ ตัวชี้วัด

ส ๑.๒ ม.๒/๕

๑. ให้นักเรียนช่วยกันศึกษาค้นคว้าเกี่ยวกับศาสนสถานที่ใช้ประกอบพิธีกรรมทางศาสนาของศาสนา
ตา่ ง ๆ พรอ้ มท้งั หาภาพประกอบ แล้วนา� มาเสนอหน้าช้ันเรยี น

๒. ให้นักเรียนเปรียบเทียบความเหมือนและความแตกต่างของศาสนพิธี พิธีกรรมตามแนวปฏิบัติของ
ศาสนาต่าง ๆ ท่ีได้ศกึ ษาในหน่วยการเรียนรนู้ ้ี และสรปุ ลงในแผนภาพความคดิ ดังตวั อย่าง

ศาสนา สง่ิ ท่ี ศาสนา
เหมือนกัน

คา� ถามพฒั นากระบวนการคิด แนวคำ� ตอบ
๑. ศาสนพิธี คอื อะไร มคี วามส�าคัญอยา่ งไร
๒. ศาสนาอสิ ลามมีศาสนพิธี พธิ ีกรรมและแนวปฏิบัติอย่างไรบา้ ง ๑. ศาสนพิธี คือ การประกอบกิจกรรม
๓. ศาสนาคริสต์มศี าสนพธิ ี พธิ กี รรมและแนวปฏบิ ตั อิ ยา่ งไรบ้าง ทางศาสนา มีความสำ�คัญ คือ เป็นโอกาส
๔. ศาสนาพราหมณ์-ฮินดมู ีศาสนพธิ ี พธิ ีกรรมและแนวปฏบิ ัตอิ ย่างไรบา้ ง ใหป้ ระชาชนไดเ้ รยี นรหู้ ลกั ธรรมทางศาสนา
๕. ศาสนาสกิ ขม์ ีศาสนพธิ ี พิธกี รรมและแนวปฏบิ ัตอิ ยา่ งไรบ้าง และศาสนพิธียังเป็นส่วนหน่ึงของการ
ดำ�รงชีวิตของศาสนกิ ชน
ศาสนพิธี พธิ กี รรม ตามแนวปฏิบัตขิ องศาสนาอน่ื ๆ 151
๒. หลักปฏิบัติ ๕ ประการ คือ แนวปฏิบัติ
บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 และพิธีกรรมที่ชาวมุสลิมทุกคนต้อง
ถอื ปฏิบัติเป็นสำ�คัญไดแ้ ก่การปฏิญาณตน
นักเรียนแบ่งกลุ่มตามความเหมาะสม ศึกษาประเพณี วัฒนธรรมต่าง ๆ การละหมาด การถือศีลอด การบริจาค-
ที่เกี่ยวข้องหรือเกิดจากศาสนพิธี พิธีกรรม และแนวทางปฏิบัติของศาสนา ซะกาต และการประกอบพิธฮี ัจญ์
กลุ่มละ ๑ ตัวอย่าง เขียนผลการศึกษาในรูปแบบรายงาน จากน้ันออกมานำ�เสนอ
แลกเปลย่ี นความรหู้ น้าช้ันเรยี น ๓. พิธีรับศีลศักดิ์สิทธ์ิ คือ พิธีกรรมที่เป็น
แนวปฏิบัติของศาสนาคริสต์ ลักษณะของ
พิธี คือ เกี่ยวข้องต้ังแต่การเกิดและเป็น
ส่วนหนึ่งของการด�ำ รงชวี ิต

๔. แนวปฏิบัติและพิธีกรรมของศาสนา
พราหมณ์-ฮินดูท่ีสำ�คัญ คือ หลักปฏิบัติ
เกย่ี วกบั วรรณะเปน็ การแบง่ ชนชนั้ ทางสงั คม
พิ ธี สั ง ส ก า ร เ ป็ น พิ ธี ก ร ร ม ป ร ะ จำ � บ้ า น
๑๒ ประการ พิธศี ราทธ์ เปน็ การทำ�บุญอทุ ิศ
แก่ผูล้ ว่ งลับ และพธิ บี ชู าเทพเจา้

๕. แนวปฏิบัติและพิธีกรรมของศาสนาสิกข์
คือ พิธีอมฤตสังสการ เป็นพิธีรับคนเข้า
ศาสนาและพิธสี งั คตั เปน็ การชมุ นมุ กนั ของ
ศาสนกิ ชน

151 สุดยอดคู่มือครู

บรรณานกุ รม

การศาสนา, กรม. คู่มือครูพระสอนศีลธรรมในโรงเรียน. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์องค์การรับส่งสินค้าและ
พัสดภุ ัณฑ์ (ร.ส.พ.), ๒๕๔๘.

เดือน ค�าด.ี ศาสนศาสตร.์ กรงุ เทพฯ : มหาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตร,์ ๒๕๔๕.
บญุ มี แท่นแกว้ . จริยศาสตร.์ กรงุ เทพฯ : โอเดียนสโตร์, ๒๕๓๙.
บุษบง โควนิ ท.์ พุทธประวัติ. กรงุ เทพฯ : พฒั นาคุณภาพวชิ าการ (พว.), ๒๕๔๘.
พระญาณวโรดม. ศาสนาตา่ ง ๆ. กรุงเทพฯ : กิตตวิ รรณปนิ่ เกลา้ , ๒๕๓๒.
พระธรรมกิตตวิ งศ์ (ทองดี สุรเตโช ป.ธ. ๙, ราชบัณฑิต). พจนานุกรมเพอ่ื การศึกษาพุทธศาสน.์ กรุงเทพฯ :

ธรรมสภาและสถาบันลือธรรม, ๒๕๕๑.
พระธรรมปฎิ ก (ป.อ. ปยุตโฺ ต). พจนานุกรมพทุ ธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม. พิมพค์ รั้งที่ ๑๒. กรุงเทพฯ :

โรงพิมพ์มหาจุฬาลงกรณราชวทิ ยาลยั , ๒๕๔๖.
. พจนานกุ รมพทุ ธศาสน์ ฉบบั ประมวลศพั ท.์ พมิ พค์ รงั้ ท่ี ๑๑. กรงุ เทพฯ : โรงพมิ พม์ หาจฬุ าลงกรณ-
ราชวิทยาลยั , ๒๕๔๖.
. พระไตรปิฎกสง่ิ ทช่ี าวพทุ ธตอ้ งร.ู้ กรงุ เทพฯ : เอส.อาร.์ พร้นิ ต้งิ แมสโปรดักส์, ๒๕๔๖.
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยตุ ฺโต). ความสา� คญั ของพระพุทธศาสนาในฐานะศาสนาประจ�าชาติ. กรุงเทพฯ :
มูลนธิ ิพุทธธรรม, ๒๕๕๐.
พระสมชาย านวุฑโฺ ฒ. มงคลชวี ติ : ฉบับธรรมทายาท. กรงุ เทพฯ : ชมรมพทุ ธศาสตรส์ ากล, ๒๕๔๑.
ศึกษาธิการ, กระทรวง ส�านักงานคณะกรรมการการศึกษาข้ันพื้นฐาน. ตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้
แกนกลางกลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ตามหลักสูตรแกนกลาง
การศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตร
แห่งประเทศไทย, ๒๕๕๑.
. หลักสตู รแกนกลางการศกึ ษาข้นั พื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑. กรงุ เทพฯ :
โรงพมิ พ์ครุ ุสภาลาดพรา้ ว, ๒๕๕๑.
สมทรง ปญุ ญฤทธิ.์ มรรยาทชาวพทุ ธ ตอน ๑. กรุงเทพฯ : โรงพิมพก์ ารศาสนา, ๒๕๓๐.
เสฐยี รพงษ์ วรรณปก. พุทธศาสนสภุ าษิต. กรุงเทพฯ : ธรรมสภา, ๒๕๓๔.

152 พระพุทธศาสนา ม.๒

สุดยอดคู่มือครู 152



๑๒สครา่ นา้ งิยเมสหริมลัก ประการ

เสรมิ ข้อสอบ จัดบรรยากาศ
เนน้ สมรรถนะ เชิงบวก BBL
เพมิ่ ผลสมั ฤทธ์ิทางการเรยี น เน้นการคิด
และทักษะการคิด สร้างองคค์ วามรู้
ส่กู ารปฏิบตั ิ

รอบรู้ กิจกรรม
อาเซียน พฒั นาผู้เรยี น
และโลก เพ่อื เพิ่มความรู้
และทักษะ
ศตวรรษที่ ๒๑

GPAS ๓๖๐ ํแนวทางพัฒนา จดุ ประกาย
ครอบคลมุ โครงงาน
สง่ เสรมิ การสร้าง
K-P-A นวตั กรรม
เกง่ ดี มีสุข

สโู่ รงเรยี นมาตรฐานสากล

สถาบนั พฒั นาคณุ ภาพวิชาการ (พว.) ISBN : 978-616-05-4853-8
ส�ำ นักพมิ พ์ บริษทั พฒั นาคุณภาพวิชาการ (พว.) จำ�กดั website :
๑๒๕๖/๙ ถนนนครไชยศรี แขวงถนนนครไชยศรี เขตดสุ ติ กรงุ เทพฯ ๑๐๓๐๐
โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐ (อตั โนมตั ิ ๑๕ สาย), ๐-๒๒๔๑-๘๙๙๙ www.iadth.com 9 7 8 6 1 6 0 5 4 8 5 3 8
แฟกซ์ : ทุกหมายเลข, แฟกซ์อัตโนมตั ิ : ๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑, ๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖

สงวนลขิ สิทธ์ิ หนงั สอื เลม่ นีไ้ ด้จดทะเบยี นลขิ สทิ ธ์ิถูกตอ้ งตามกฎหมาย