ทักษะการพัฒนาอาชีพ 21002

หนงั สือเรียนสาระการประกอบอาชีพ

รายวชิ า ทกั ษะการพฒั นาอาชีพ

(อช21002)

ระดบั มัธยมศึกษาตอนต้น
(ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560)

หลกั สูตรการศึกษานอกระบบระดบั การศึกษาข้นั พ้นื ฐาน
พทุ ธศกั ราช 2551

สานกั งานส่งเสริมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอธั ยาศยั
สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
กระทรวงศึกษาธิการ

ห้ามจาหน่าย

หนงั สือเรียนเล่มน้ีจดั พมิ พด์ ว้ ยเงินงบประมาณแผน่ ดินเพ่ือการศึกษาตลอดชีวติ สาหรับประชาชน ลิขสิทธ์ิ
เป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ

เอกสารทางวชิ าการลาดบั ที่ 28/2555

หนงั สือเรียนสาระการประกอบอาชีพ

รายวชิ า ทกั ษะการพฒั นาอาชีพ (อช21002)

ระดบั มธั ยมศึกษาตอนต้น
ฉบบั ปรับปรุง พ.ศ. 2560

ลิขสิทธ์ิเป็นของ สานกั งาน กศน. สานกั งานปลดั กระทรวงศึกษาธิการ
เอกสารทางวชิ าการลาดบั ที่ 28/2555

คาํ นํา

กระทรวงศึกษาธิการไดประกาศใชหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษาข้ันพ้ืนฐาน
พุทธศกั ราช 2551 เม่ือวันท่ี 18 กันยายน พ.ศ. 2551 แทนหลักเกณฑและวิธีการจัดการศึกษานอกโรงเรียน
ตามหลักสูตรการศึกษาข้ันพื้นฐาน พุทธศักราช 2544 ซึ่งเปนหลักสูตรที่พัฒนาขึ้นตามหลักปรัชญาและ
ความเชือ่ พน้ื ฐานในการจัดการศกึ ษานอกโรงเรยี นท่มี ีกลุมเปาหมายเปน ผใู หญม ีการเรียนรูและส่ังสมความรู
และประสบการณอ ยางตอเน่อื ง

ในปง บประมาณ 2554 กระทรวงศึกษาธิการไดกําหนดแผนยุทธศาสตรในการขับเคลื่อนนโยบาย
ทางการศึกษาเพ่ือเพม่ิ ศกั ยภาพและขีดความสามารถในการแขงขันใหประชาชนไดมีอาชีพท่ีสามารถสราง
รายไดทีม่ ง่ั ค่ังและมัน่ คง เปนบคุ ลากรทีม่ วี ินัย เปย มไปดวยคณุ ธรรมและจรยิ ธรรม และมจี ิตสาํ นกึ รับผดิ ชอบ
ตอตนเองและผูอ่ืน สํานักงาน กศน. จึงไดพิจารณาทบทวนหลักการ จุดหมาย มาตรฐาน ผลการเรียนรู
ท่ีคาดหวงั และเนื้อหาสาระ ทั้ง 5 กลุมสาระการเรียนรู ของหลักสูตรการศึกษานอกระบบระดับการศึกษา
ข้ันพ้นื ฐาน พทุ ธศักราช 2551 ใหมคี วามสอดคลองตอบสนองนโยบายกระทรวงศึกษาธิการ ซ่งึ สงผลใหตอง
ปรับปรุงหนังสือเรียน โดยการเพ่ิมและสอดแทรกเน้ือหาสาระเกี่ยวกับอาชีพ คุณธรรม จริยธรรมและ
การเตรยี มพรอ ม เพอ่ื เขาสูประชาคมอาเซียน ในรายวชิ าท่มี คี วามเก่ียวขอ งสมั พนั ธกนั แตย งั คงหลักการและ
วธิ ีการเดมิ ในการพัฒนาหนังสือท่ีใหผูเรียนศึกษาคนควาความรูดวยตนเอง ปฏิบัติกิจกรรม ทําแบบฝกหัด
เพื่อทดสอบความรูความเขาใจ มีการอภิปรายแลกเปลี่ยนเรียนรูกับกลุม หรือศึกษาเพ่ิมเติมจากภูมิปญญา
ทองถ่ิน แหลงการเรยี นรูและส่ืออนื่

การปรบั ปรุงหนงั สือเรยี นในครัง้ น้ี ไดร บั ความรว มมืออยางดียงิ่ จากผูทรงคุณวุฒิในแตละสาขาวิชา
และผูเก่ียวของในการจัดการเรียนการสอนท่ีศึกษาคนควา รวบรวมขอมูลองคความรูจากส่ือตาง ๆ มา
เรยี บเรียงเนื้อหาใหค รบถว นสอดคลองกบั มาตรฐาน ผลการเรยี นรูทค่ี าดหวัง ตัวชี้วัดและกรอบเน้ือหาสาระ
ของรายวชิ า สาํ นกั งาน กศน. ขอขอบคุณผูมีสวนเกี่ยวของทุกทานไว ณ โอกาสนี้ และหวังวาหนังสือเรียน
ชุดน้ีจะเปนประโยชนแกผูเรียน ครู ผูสอน และผูเก่ียวของในทุกระดับ หากมีขอเสนอแนะประการใด
สาํ นักงาน กศน. ขอนอมรบั ดว ยความขอบคณุ ย่ิง

สารบญั หนา

คาํ นํา 1
คาํ แนะนาํ การใชห นงั สอื เรียน 2
โครงสรางรายวชิ าทกั ษะการพฒั นาอาชพี 15
บทท่ี 1 ทกั ษะในการพฒั นาอาชีพ 16
19
เรื่องท่ี 1 ความจาํ เปน ในการฝก ทักษะ กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด 22
ที่ใชน วตั กรรมเทคโนโลยเี พอื่ พัฒนาอาชพี 24
25
เรอ่ื งที่ 2 ความหมายความสําคัญของการจัดการอาชีพ 26
เรอ่ื งท่ี 3 แหลงเรยี นรู และสถานท่ีฝก อาชพี 34
เรอ่ื งที่ 4 การวางแผนฝก ทกั ษะอาชพี 38
เรอื่ งท่ี 5 การฝกทกั ษะอาชพี 41
บทที่ 2 การทาํ แผนธุรกจิ เพอ่ื การพฒั นาอาชีพ 43
เรื่องท่ี 1 ความหมายและความสําคญั ของการจดั การพฒั นาอาชพี 44
เรื่องที่ 2 การวิเคราะหช มุ ชนเพือ่ การพัฒนาอาชพี 45
เรอ่ื งที่ 3 การกาํ หนดวสิ ัยทัศน พนั ธกจิ เปา หมาย และกลยุทธในการวางแผน 51
53
พัฒนาธรุ กจิ ของชมุ ชน 57
เรอ่ื งท่ี 4 ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง 58
เรื่องท่ี 5 การวางแผนปฏบิ ัตกิ าร 59
บทที่ 3 การจดั การความเสย่ี ง 63
เร่อื งท่ี 1 ความหมายของความเสี่ยง และการจดั การความเส่ยี ง
เรื่องที่ 2 การวเิ คราะหศ กั ยภาพ และการจัดการความเสย่ี งกบั ผลการดําเนินงาน
เร่อื งท่ี 3 การแกป ญ หาความเสีย่ ง
เรอ่ื งท่ี 4 การวางแผนปฏิบัตกิ ารจดั การความเสย่ี ง
บทท่ี 4 การจดั การการผลติ การบริการ
เร่อื งท่ี 1 การจัดการเก่ยี วกับการควบคุมคณุ ภาพการผลิตหรือการบรกิ าร
เรอ่ื งท่ี 2 การใชน วัตกรรมและเทคโนโลยใี นการผลติ
เรอื่ งท่ี 3 การลดตนทนุ การผลติ หรือการบรกิ าร

บทท่ี 5 การจดั การการตลาด 66
เร่ืองท่ี 1 การจดั การการตลาด 67
เรอ่ื งท่ี 2 การจัดทําแผนปฏบิ ัตกิ าร 76
80
บทที่ 6 การขับเคล่อื นเพอ่ื พัฒนาธรุ กจิ 81
เร่อื งท่ี 1 การวิเคราะหความเปน ไปไดข องแผนพัฒนาอาชพี 83
เรือ่ งท่ี 2 การพัฒนาแผนพัฒนาอาชีพ 84
เรอ่ื งท่ี 3 ข้ันตอนการขับเคลอ่ื นแผนพฒั นาอาชพี 87
เรอื่ งที่ 4 ปญหาอปุ สรรคและแนวทางแกไ ขทเ่ี กดิ จากการขบั เคล่อื นแผนธรุ กิจ 90
91
บทที่ 7 โครงการพฒั นาอาชพี 94
เรอื่ งท่ี 1 ความสาํ คัญของโครงการพฒั นาอาชีพ 101
เรื่องท่ี 2 ข้ันตอนการเขยี นโครงการพฒั นาอาชพี
เรื่องที่ 3 การเขยี นแผนปฏบิ ัตกิ าร 102
106
เรื่องที่ 4 การตรวจสอบโครงการพฒั นาอาชีพ
บรรณานกุ รม

คําแนะนําการใชห นังสอื เรยี น

หนงั สอื เรยี นสาระการประกอบอาชีพ รายวชิ าทกั ษะการพฒั นาอาชีพ รหสั อช21002 ระดบั
มัธยมศกึ ษาตอนตน เปน หนังสอื เรียนทจ่ี ัดทําขนึ้ สําหรับผูเรียนทีเ่ ปนนกั ศึกษานอกระบบ

ในการศกึ ษาหนงั สือเรยี นสาระการประกอบอาชีพ รายวชิ าทกั ษะการพฒั นาอาชพี ผเู รียนควรปฏบิ ตั ิ
ดงั น้ี

1. ศกึ ษาโครงสรา งรายวิชาใหเ ขาใจในหวั ขอ และสาระสาํ คญั ผลการเรยี นรทู ค่ี าดหวัง และขอบขาย
เน้อื หาของรายวชิ าน้นั ๆ โดยละเอยี ด

2. ศึกษารายละเอียดเน้ือหาของแตละบทอยางละเอยี ด และทํากิจกรรมตามทกี่ ําหนด ถาผเู รียนไม
เขาใจควรกลับไปศึกษาและทําความเขา ใจเน้อื หาใหม

3. ปฏบิ ัติกจิ กรรมทา ยเร่อื งของแตล ะเรอ่ื ง เพื่อเปนการสรุปความรู ความเขา ใจของเนอื้ หาในเร่ืองนั้น ๆ
อีกครั้ง และการปฏิบัตกิ ิจกรรมของแตละเน้อื หา แตล ะเร่ือง ผูเรียนสามารถนาํ ไปตรวจสอบกบั ครแู ละ
เพอ่ื น ๆ ทร่ี ว มเรียนในรายวิชาและระดบั เดยี วกนั ได

4. แบบเรียนเลมนี้มี 7 บทเรียน ประกอบดว ย
บทท่ี 1 ทักษะในการพัฒนาอาชีพ
บทที่ 2 การทาํ แผนธรุ กจิ เพ่ือการพฒั นาอาชพี
บทที่ 3 การจดั การความเสี่ยง
บทท่ี 4 การจดั การผลผลิต การบรกิ าร
บทที่ 5 การจดั การการตลาด
บทที่ 6 การขับเคลือ่ นเพ่อื พัฒนาธรุ กจิ
บทท่ี 7 โครงการพฒั นาอาชีพ

โครงสรา งรายวิชาทักษะการพฒั นาอาชีพ อช21002

ระดับมัธยมศึกษาตอนตน

สาระการเรยี นรู
การประกอบอาชีพจาํ เปน ตองพัฒนาอยางตอเน่ืองเพ่ือใหทันกับการเปล่ียนแปลง โดยศึกษา

วิเคราะห ทกั ษะในกระบวนการผลิต กระบวนการตลาดในอาชีพที่ประกอบการอยูในขณะน้ัน วามีจุดออน
จุดแข็ง อยา งไร เพอ่ื ปรบั ปรุงแกไ ขใหทนั กับการเปล่ียนแปลงน้นั
มาตรฐานการเรียนรรู ะดบั

มคี วามรู ความเขาใจทักษะในการพัฒนาอาชีพท่ีตัดสินใจเลือกบนพ้ืนฐานความรู กระบวน
การผลติ กระบวนการตลาดท่ีใชนวตั กรรม เทคโนโลยีท่ีเหมาะสม และประยกุ ตใชภูมปิ ญ ญา

มีความรู ความเขาใจและสามารถจัดทําแผนงานและโครงการธุรกิจเพื่อพัฒนาอาชีพ
เขา สตู ลาดการแขงขนั ตามแนวคดิ ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง เพื่อสูความเขม แขง็
ผลการเรยี นรทู ีค่ าดหวงั

1. อธิบายทกั ษะท่ีเก่ยี วของในกระบวนการผลิต กระบวนการตลาดท่ใี ชน วัตกรรมเทคโนโลยี
ในการพฒั นาอาชีพที่ตัดสนิ ใจเลอื กได

2. เหน็ ความสมั พันธข องการจัดระบบเตรยี มความพรอ มกบั การพฒั นาอาชพี
3. ปฏิบัติการวิเคราะหทกั ษะในการพฒั นาอาชีพ
4. อธบิ ายความหมายความสําคัญของการจดั การอาชพี เพ่อื พฒั นาอาชพี ได
5. ดาํ เนนิ การปรบั ปรุงแผนธรุ กิจดานการจดั การการผลติ หรอื การบริการ และดานการจัดการ
การตลาดตามแนวคิดปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งได
6. อธิบายความสัมพนั ธระหวางระบบการพฒั นาธุรกิจกบั การขบั เคล่อื นธรุ กจิ อยางมคี ณุ ธรรม
7. ปฏิบตั กิ ารจัดทาํ แผนและโครงการพฒั นาอาชีพได
ขอบขา ยเนอ้ื หา
บทที่ 1 ทักษะในการพฒั นาอาชพี
บทที่ 2 การทาํ แผนธรุ กจิ เพื่อการพฒั นาอาชพี
บทท่ี 3 การจดั การความเส่ยี ง
บทท่ี 4 การจดั การผลผลติ การบรกิ าร
บทที่ 5 การจดั การการตลาด
บทท่ี 6 การขับเคล่อื นเพ่ือพัฒนาธรุ กิจ
บทที่ 7 โครงการพฒั นาอาชีพ

1

บทที่ 1
ทักษะในการพัฒนาอาชพี

สาระการเรยี นรู
การประกอบอาชีพจําเปนตองมีการพัฒนาทั้งดานกระบวนการผลิต และกระบวนการตลาด

อยางตอเนื่อง เพื่อใหสินคาอยูในตลาดไดนาน โดยนาํ นวัตกรรมเทคโนโลยีมาประยุกตใชกับภูมิปญญา
ใหเหมาะสม

นอกจากจะมคี วามรู ความสามารถในทกั ษะกระบวนการผลิตและกระบวนการตลาดแลว ผูประกอบ
ธุรกิจจาํ เปนตองมีความสามารถดานอื่น ๆ ประกอบดวย ไดแก การหาแหลงที่เอื้อตอการพัฒนาอาชีพ
ความเขาใจในปรัชญาของเศรษฐกจิ พอเพียง และการพัฒนาตนเองอยา งสมํ่าเสมอ จงึ จะทาํ ใหอาชพี มีความเขม แขง็

กอนที่จะฝกทักษะเพ่ือพัฒนาอาชีพจะตองทราบวา จะฝกทักษะอะไรบาง แลววางแผนการฝกวา
จะฝกอยางไร ท่ไี หน เมอ่ื ไร ระหวา งการฝก ควรมีการจดบนั ทึกเพอื่ สรุปเปน องคค วามรู
ตัวชี้วัด

1. อธิบายความจําเปนในการฝกทักษะกระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ท่ีใชนวัตกรรม
เทคโนโลยี

2. อธบิ ายความหมาย ความสําคัญของการจัดการอาชีพ และระบบการจัดการเพ่ือการพัฒนาอาชีพ
โดยประยกุ ตใ ชภมู ปิ ญญา

3. อธิบายแหลง เรยี นรทู ี่เอื้อตอ การพฒั นาอาชีพได
4. สามารถวเิ คราะหต นเองในการพัฒนาอาชีพได
5. อธบิ ายวธิ กี ารวางแผน การฝกทักษะเพอ่ื พัฒนาอาชพี ได
6. มที ักษะการบนั ทกึ ขอ มลู การฝกทกั ษะและขอมลู จากแหลง เรยี นรเู พื่อพัฒนาอาชพี ได
ขอบขา ยเนื้อหา
เรื่องที่ 1 ความจาํ เปนในการฝกทักษะ กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ที่ใชนวัตกรรมเทคโนโลยี

เพื่อพัฒนาอาชีพ
เรือ่ งท่ี 2 ความหมายความสําคญั ของการจดั การอาชีพ
เร่ืองที่ 3 แหลงเรียนรู และสถานทฝ่ี ก อาชพี
เรอื่ งท่ี 4 การวางแผนโดยการกาํ หนดสิง่ ตา ง ๆ
เรอื่ งท่ี 5 การฝก ทกั ษะอาชพี

2

เร่ืองที่ 1 ความจาํ เปนในการฝกทักษะ กระบวนการผลิต กระบวนการตลาด ที่ใชนวัตกรรมเทคโนโลยี
เพื่อพัฒนาอาชีพ

1.1 ความจาํ เปนในการฝกทักษะเพ่อื พฒั นาอาชพี
การพฒั นาทักษะอาชีพดานตาง ๆ ใหทนั ตอการเปลีย่ นแปลงของตลาด ไดแก ความรู ความสามารถ

ในกระบวนการผลิต และกระบวนการการตลาด การพัฒนาอาชพี มีความสําคัญและจําเปน ดังน้ี
1. ดานเศรษฐกิจ จากการแขงขันทางธุรกิจท่ีมีการแขงขันทางการตลาดสูง จึงเกิดการรวมกลุม

การคาตาง ๆ เชน เขตการคาเสรีอาเซียน เขตเศรษฐกิจยุโรป ดังนั้นการพัฒนาอาชีพจึงจําเปนตองมี
การพัฒนาสินคาใหสามารถเขาสูตลาดการแขงขัน และเปนที่ยอมรับของตางประเทศ

2. ดา นสังคม ประเทศทม่ี ีเศรษฐกจิ ดจี ะสงผลใหส ภาพของสังคมดขี นึ้ เชน ปราศจากโจรผรู า ย
3. ดานการศึกษา ครอบครัวท่ีมีเศรษฐกิจดีจะสามารถสงบุตรหลานเขารับการศึกษาไดตามความ
ตองการ และในอนาคตเยาวชนเหลา นกี้ จ็ ะเปนประชากรท่ีมีคุณภาพ มีความสามารถในการประกอบอาชีพ
สงผลตอเศรษฐกจิ สงั คมใหม คี วามเจริญกา วหนาตอ ไป
1.2 ความจาํ เปนในการพัฒนากระบวนการผลิต
จากสภาพสงั คมทม่ี ีการเปล่ียนแปลงอยูต ลอดเวลา สงผลใหค วามตองการสนิ คาของผูบรโิ ภคมคี วาม
แตกตางกันท้ังทางดานปริมาณและดานคุณภาพ ดังน้ัน การพัฒนาอาชีพจึงมีความจําเปนเพื่อรองรับ
การเปลย่ี นแปลงดงั กลาว เทคนคิ และวิธีการในการพัฒนากระบวนการผลติ และกระบวนการตลาด โดยการ
นาํ ภูมปิ ญ ญา นวัตกรรม เทคโนโลยี มาประยุกตใชในการพฒั นาการประกอบอาชีพ
กระบวนการผลิต เปนการบรหิ ารจัดการดา นทุน แรงงาน ที่ดินหรือสถานท่ใี หเกิดผลผลิตหรือสินคา
ท่ีมีการพัฒนาอยางตอเน่ือง เพื่อใหตรงกับความตองการของตลาด องคประกอบของกระบวนการผลิต
นําเสนอไดต ามแผนภูมิ ดังน้ี

กระบวนการผลิต องคป ระกอบ ศึกษา วิเคราะห
ทุน
แรงงาน
สถานที่
การจดั การ

สรปุ สง่ิ ทีต่ องพฒั นา
แผนภมู ิ กระบวนการผลติ

1. ทุน หมายถงึ ปจ จยั ท่ีเปนเงินทนุ วสั ดุ อปุ กรณ วตั ถุดบิ เครื่องมือเครื่องจกั ร ซง่ึ ตองศกึ ษาวามที นุ ใด
เขา มาเกี่ยวของ และถาจะปรับปรุงแกไขตองพิจารณาวาตองใชทุนประเภทใดมากนอยเพียงใด

3

ลดจํานวนที่ใชไปบางไดหรือไม หรือใชสิ่งทดแทนท่ีมีราคาถกู แทนส่งิ ที่มรี าคาแพงไดหรือไม หรอื เนนใช
ทุนทมี่ ีอยใู นทองถนิ่ เพราะถา ใชท นุ จากท่อี ืน่ จะมคี าใชจ ายสูงข้นึ เชน คาขนสง คา แรงงาน ถาเปนเงนิ ที่ตอง
ใชในการลงทุนที่ตองไปกูยืม เสียดอกเบ้ียในอัตราท่ีสูงจะทาํ อยางไรถึงจะลดดอกเบ้ียใหตา่ํ ลง ซึ่งจะมี
ผลตอการลดตนทนุ

2. แรงงาน หมายถึง แรงงานคน สัตว เครื่องจักรตาง ๆ ท่ีใชในการผลิต ผูเรียนจะตองศึกษา
วิเคราะห การใชแรงงานวาใชแรงงานคุมคากับเงินทุนและเวลาหรือไม ใชแรงงานเหมาะสมกับงาน
หรือขนาดของพื้นท่ีหรือไม เชน พ้ืนทนี่ อยก็ควรใชแรงงานคนไมค วรใชเคร่ืองจักรขนาดใหญ แรงงานท่ีใช
มีคุณภาพหรือไม มีการใหข วญั กําลงั ใจแกแรงงานท่ีใชหรอื ไม

3. สถานท่ี หมายถึง ท่ีดินทํากิน หรือสถานท่ีตาง ๆ เชน หางสรรพสินคา รานคา ซึ่งเปนสถานที่
ประกอบการ ถาเปนที่ดินทํากินอาชีพเกษตรก็อาจจะพิจารณาวาไดใชที่ดินคุมคากับการลงทุนหรือไม
ใชทั้งหมด หรือใชอยางเหมาะสมกับการปลูกพืชหรือเลี้ยงสัตวหรือไม มีการทํานุบํารุงที่ดินทํากินบาง
หรือไม เชน บํารงุ ดินโดยปลกู พืชตระกลู ถ่วั แลวไถกลบเพอื่ บํารุงดิน

สาํ หรบั อาชีพบริการ เชน ขายอาหาร เปด รานเสริมสวย ซอมรองเทา นวดแผนโบราณ ซ่ึงตองอาศัย
ทําเลที่ต้ัง เชน อยูในยานชุมชน การเดินทางสะดวกสบาย มีท่ีจอดรถใหลูกคา ส่ิงตาง ๆ เหลาน้ีตองนํามา
พจิ ารณาเพ่ือพฒั นาใหดขี ึ้น

4. การจัดการ เปนการนําทุน แรงงาน และที่ดินหรือสถานที่ไปบริหารจัดการใหเกิดผลผลิต
อยางคมุ คาและไดป ระโยชนสงู สดุ ดังน้ัน การจัดการจึงเปน สง่ิ สําคัญและจําเปนตอการประกอบธุรกิจ ถามี
กระบวนการจัดการท่ีผานการคิด วิเคราะห วางแผนอยางเปนขั้นตอน รอบคอบบนฐานขอมูลท่ีเปนจริง
และตามสถานการณในขณะนั้นก็นับวาไดเปรียบกวาบุคคลอื่น ๆ ท่ีไมไดใหความสาํ คัญ แตทาํ ดวยความ
เคยชิน ทําใหข าดการพฒั นาอยางตอ เน่ือง จึงทําใหธุรกิจมีแตคงที่หรือถอยหลัง เพื่อใหอาชีพดําเนินตอไปได
มีรายไดใหค รอบครวั มีกินมใี ชใ นครัวเรือน ควรตอ งคาํ นงึ ถงึ การออมเงนิ เพื่อเปน หลักประกนั ของครอบครัว
ตอการดํารงชีวิตของลูกหลานและการศึกษาตอ การประกอบอาชีพจําเปนตองมีการจัดการในการนํา
นวัตกรรมหรอื เทคโนโลยีมาใชในการผลติ เพ่อื ใหผลผลติ มคี ุณภาพ และมีปรมิ าณเพยี งพอตอ ความตองการ
ของตลาด
1.3 ความจําเปน ในการพฒั นากระบวนการตลาด เปนการบริหารจัดการดานการตลาด เริ่มต้ังแตการศึกษา
ความตองการของลกู คา การกาํ หนดเปาหมาย การทําแผนการตลาด การสง เสริมการขาย การกําหนดราคาขาย
การขาย การสงมอบสินคาใหกับลูกคา ผูผลิตก็ตองศึกษาวิเคราะหจุดออน จุดแข็งของกระบวนการตลาด
ทุกขนั้ ตอนเพอ่ื นาํ ขอมลู มาใชพ ฒั นาอาชีพ

การตลาดเปน เรื่องยากของผูป ระกอบอาชีพใหม รวมถึงผูท่ีประกอบอาชีพอยูแลว การศึกษาขอมูล
และการทําความเขาใจในวิธีการตลาดจะสามารถนํามาปรับใชเพ่ือการพัฒนากระบวนการตลาด สามารถ
แสดงกระบวนการไดต ามแผนภูมิ ดงั นี้

กระบวนการตลาด องคป ระกอบ 4
ผลิตภัณฑ สนิ คา ศึกษา วิเคราะห
ราคา
ชอ งทางการจดั จาํ หนาย
สงเสริมการขาย

สรปุ สง่ิ ทต่ี องพัฒนา

แผนภมู ิ กระบวนการตลาด
1. ผลิตภัณฑ สินคา หมายถึง ผลผลิต ผลิตภัณฑ การบริการ เชน ผลผลิตการเกษตร ผลิตภัณฑ
แปรรปู ตาง ๆ หรือเปนสินคา ประเภทบริการ เชน ขายอาหาร เสริมสวย นวดแผนโบราณ ซ่ึงผูประกอบการ
ตองพิจารณาความตองการของลูกคาอยูตลอดเวลาวา ความตองการนั้นลดลงหรือเพิ่มขึ้น ถาลดลงจะตองมี
การศึกษา วิเคราะห ลักษณะของผลผลิต ผลิตภัณฑ เชน รูปลักษณ ความสวยงาม ความต่ืนตาต่ืนใจ
ประโยชนของการใชสอย โดยยึดความตองการของกลุมลูกคาเปนสําคัญ สําหรับอาชีพบริการตองให
ความสาํ คัญกบั การบริการดว ย เชน มารยาทการบรกิ าร ความรบั ผิดชอบ การมีมนษุ ยสัมพันธ
2. ราคา หมายถึง การต้ังราคาขายสินคา ซ่ึงข้ึนอยูกับตนทุนการผลิต เชน คาวัสดุอุปกรณ
คาดอกเบ้ีย คา เชาสถานที่ คา แรงงาน คาประชาสมั พนั ธ คาขนสง คา น้ํามนั ถาสงไปขายตางประเทศจะมี
ราคาแพงกวาขายในประเทศไทย แตอยางไรก็ตามผูขายควรเนนการตั้งราคาใหเหมาะสมกับคุณภาพของ
สินคา และควรใหใกลเคียงกับคูแขงขัน ถาสินคาใดคูแขงนอย ผูขายก็ควรต้ังราคาใหยุติธรรมกับผูบริโภค
ไมควรเอาเปรยี บลกู คาเกนิ ไป

ดงั นั้น ผูป ระกอบการควรศกึ ษาวิเคราะหวา ราคาของปจจัยการผลิตผันแปรอยางไรลดลงหรือ
เพิม่ ขน้ึ หรอื จัดหาวัสดทุ มี่ รี าคาถูกทดแทนวสั ดุท่ีราคาแพงได เพือ่ ใหต นทนุ ลดลงได หรือสามารถปรับลด
อตั ราดอกเบ้ยี คา เชา สถานท่ี คาขนสง หรอื ลดการประชาสัมพันธก็จะทําใหตนทุนการผลิตลดลง ซึ่งจะมี
ผลตอการกาํ หนดราคาขายผลิตภณั ฑ ถากาํ หนดราคาขายตํา่ กวาคูแขง แตปริมาณการขายมากจะดีกวาขาย
ราคาแพง ซึ่งผลกาํ ไรโดยรวมสูงกวา กน็ า จะยึดหลักการน้ี

3. ชองทางการจดั จาํ หนาย เปนการกระจายสินคาใหไปถึงผูบริโภคอยางปลอดภัย ซึ่งมีหลายวิธี
เชน การขายผา นคนกลาง การขายปลกี ซึ่งผูประกอบการจะตองพจิ ารณาความรู ความสามารถและศึกษา
ศกั ยภาพของตนเองในการเลอื กชองทางการจัดจาํ หนายสินคา ซงึ่ ไมจําเปน ตองมชี อ งทางจําหนายสนิ คา เพียง
วิธีเดียว อาจใชหลาย ๆ วิธีเพอื่ ใหเหมาะสม เชน แตเดิมขายผลไมผานคนกลางเพียงอยางเดียว ตอมาเพ่ิม
วิธีการขายปลีก ทําใหมชี อ งทางการจัดจาํ หนายทงั้ ขายผานคนกลางและขายปลีก

5
4. การสงเสริมการขาย เปน การใชเทคนคิ หรือวิธีการใหลูกคารูจักและตองการซ้ือสินคาโดยวิธีตาง ๆ
เชน การจัดใหมกี ารชงิ รางวัล การมีสวนลด การซ้ือ 1 แถม 1 การสงเสรมิ การขายอาจจะประชาสัมพันธโดย
วิธีตา ง ๆ เชน แจกแผน ปลวิ ประกาศลงในหนงั สือพมิ พ วิทยุ โทรทศั น
นอกจากจะสง เสรมิ การขายดวยวธิ ตี าง ๆ แลว การบริการหลงั การขายก็เปนเรื่องสําคัญ เพราะการท่ี
ลกู คา สั่งซ้ือสนิ คา ครัง้ หนงึ่ น้นั ไมไดหมายความวาผูขายจะขายไดครงั้ เดียว แตห ากมีการบริการหลังการขายที่ดี
ลกู คาก็สามารถกลับมาซอ้ื ใหม หรอื อาจบอกตอคนอน่ื ๆ ใหม าใชบริการกไ็ ด ดงั น้ัน ผปู ระกอบการจะตอง
ศึกษา วิเคราะห การสงเสริมการขายท่ีดําเนินการอยูวา มีขอดีขอเสียอยางไร ควรมีการปรับปรุงวิธีการ
หรือไมอยางไร

----------------------------------

กิจกรรมที่ 1
แบบวเิ คราะหอ าชพี เพื่อการพฒั นาอาชพี
ใหผเู รียนแตละคนไปสอบถามผูประกอบอาชีพท่ีผูเรียนสนใจหรืออาชีพท่ีตนเองประกอบการอยู
เกี่ยวกับสถานที่ดําเนินงาน และสิ่งที่ควรปรับปรุง ทั้งดานกระบวนการผลิต และกระบวนการตลาด
แลวบันทึกลงในแบบบนั ทกึ

แบบบันทกึ
วิเคราะหอ าชพี เพ่ือพัฒนาอาชพี

ชอื่ ผปู ระกอบอาชพี ............................................................... อาชีพ..................................................................
ท่ีอยู. .....................................................................................................................................................

เรื่อง สภาพทดี่ าํ เนนิ งาน สิ่งทค่ี วรปรบั ปรงุ
1. กระบวนการผลติ
1.1 การใชทนุ

มี ก า ร ใ ช ทุ น ป ร ะ เ ภ ท ใ ด บ า ง แ ล ะ
พัฒนาอยางไร มีสภาพ ปญหา อุปสรรค
อยางไรและควรปรบั ปรงุ อยางไร

1.2 การใชแรงงาน
แรงงานที่ใชงานเปนแรงงานประเภทใด

มีปญ หา อุปสรรคอยางไรและควรปรับปรุง
อยางไร

เรอื่ ง สภาพทีด่ ําเนนิ งาน 6
1.3 สถานทที่ ํากนิ ส่งิ ที่ควรปรบั ปรงุ

มีการพัฒนาสถานท่ีทํากินมากนอย
เพียงใด เปนของตัวเองหรือเชา มีปญหา
อปุ สรรคอยางไรและควรปรับปรุงอยางไร
1.4 การจดั การ

มี วิ ธี ก า ร พั ฒ น า ก า ร จั ด ก า ร ด า น
การวางแผน การดาํ เนนิ การตามแผน มกี าร
จดบันทึก มีการทําบัญชีรับ-จายหรือไม
และคุมคากับการลงทุนหรือไม มีปญหา
อุปสรรคอยางไร และควรปรบั ปรุงอยา งไร

2. กระบวนการตลาด
2.1 ผลผลิต ผลติ ภณั ฑ การบริการ

มีการผลิตสินคา และการพฒั นาสินคา
ใหตรงกบั ความตองการของลูกคาหรือไม
และพัฒนาอยางไร มีปญหา อุปสรรค
อยา งไรและควรปรับปรุงอยา งไร
2.2 ราคา

มีการตั้งราคาและการปรับปรุงการ
ตั้งราคาที่เหมาะสมหรือไม เพราะเหตุใด
คุมกับการลงทุน และราคาขายของคแู ขงขัน
เปนอยางไร มปี ญ หาอุปสรรคอยางไรและ
ควรปรบั ปรุงอยา งไร
2.3 ชองทางการจดั จําหนาย

มีชองทางการจัดจําหนายและการ
พัฒนาชองทางการจัดจําหนายหรือไม
อยางไร มีปญหา อุปสรรค อยางไรและ
ควรปรับปรุงอยางไร
2.4 การสงเสรมิ การขาย

มีการสงเสริมการขายและการพัฒนา
การสง เสริมการขายหรือไม อยางไร มีปญหา
อุปสรรคอยา งไรและควรปรบั ปรงุ อยางไร

7

กจิ กรรมที่ 2
แบบบนั ทกึ แนวทางการพฒั นาอาชีพ
ใหผูเรียนรวมกลุมตามอาชีพท่ีไดไปสัมภาษณผูรูหรือผลการวิเคราะหอาชีพของตนเอง
ตามใบงานท่ี 1 โดยนําขอมูลที่ไดมาแลกเปลี่ยนความรูซ่ึงกันและกัน แลวใหผูเรียนสรุปเปนแนวทาง
การพัฒนาอาชีพของตนเอง พรอมเงื่อนไข (ถามี) เพื่อนําไปสูความเปนไปไดในการพัฒนาอาชีพ ลงใน
แบบบนั ทกึ

แบบบันทกึ
แนวทางการพัฒนาอาชีพ
อาชีพ.......................................................................................................................

เรอ่ื ง แนวทางการพัฒนาอาชพี เงอ่ื นไข (ถาม)ี
1. การพัฒนากระบวนการผลติ

1.1 การใชท ุน

1.2 การใชแ รงงาน

1.3 สถานที่

1.4 การจัดการ

8

เรอื่ ง แนวทางการพฒั นาอาชีพ เง่อื นไข (ถา ม)ี
2. กระบวนการตลาด

2.1 ผลผลิต ผลิตภณั ฑ การบรกิ าร

2.2 ราคา
2.3 ชองทางการจัดจาํ หนาย
2.4 การสงเสริมการขาย

9

1.4 การพัฒนาอาชพี ตอ ยอดและประยุกตใ ชภมู ิปญ ญา
ในปจจุบันการพัฒนาอาชีพตอยอดเปนเรื่องสําคัญสําหรับผูผลิต เพราะการท่ีมีผูผลิตจํานวนมาก

ท่ีผลิตสนิ คา ซา้ํ ๆ กันจะทาํ ใหเกิดตัวเลือกในการบริโภคผลิตภัณฑ ซึ่งเปนการดีสําหรับผูบริโภค แตไมดี
สาํ หรบั ผผู ลติ เพราะจะทาํ ใหเกิดสว นแบงตลาดมากข้ึน ดังนั้นผูผลิตตองมีความคิดริเร่ิมสรางสรรคในการ
พฒั นาตอ ยอดจากผลิตภณั ฑเดมิ ใหมีความแตกตางและนา สนใจสําหรับผบู ริโภค

ภมู ปิ ญญา หมายถงึ ความรู ความสามารถ ความชาญฉลาด ทักษะและเทคนิคอนั เกดิ จากพ้ืนความรู
ที่ผา นกระบวนการสืบทอด เลือกสรร ปรับปรุง พัฒนา การสรางงาน ดวยประสบการณที่สะสมมาเปน
เวลานานอยางเหมาะสม สอดคลองกบั ยุคสมยั

การพัฒนาอาชีพโดยการประยุกตใชภูมิปญญา เปนการนําภูมิปญญามาเชื่อมโยงใหสอดคลองกับ
อาชีพเดิม จงึ จําเปนตองศกึ ษา วเิ คราะห จุดออ น จุดแข็งของอาชพี ถึงแมเรือ่ งใดจะเปน จุดแขง็ อยแู ลว ก็ตอง
วิเคราะหวา ควรจะพฒั นาอะไรไดอกี สว นจดุ ออนย่งิ ตองวเิ คราะหอ ยา งรอบคอบถ่ีถวน เพ่ือใหดีข้ึนกวาเดิม
เชน ปจ จบุ นั นยิ มใชของโบราณ กอ็ าจจะนาํ มาประยกุ ตใชใ นการพัฒนาอาชพี เชน มีอาชีพขายกาแฟอยแู ลว
กอ็ าจจะนาํ วธิ ชี งกาแฟแบบโบราณมาประยกุ ตใช เพือ่ ใหเ ปนจุดขายและเปน การอนรุ กั ษของดีดง้ั เดมิ

10

กิจกรรมที่ 3
ภมู ปิ ญญาท่ตี อ งใชใ นการพฒั นาอาชพี
ใหผูเรียนวิเคราะหอาชีพท่ีสนใจวา จะนําภูมิปญญามาประยุกตใชในการพัฒนาอาชีพไดอยางไร
ลงในแบบบนั ทึก โดยมผี ูรชู วยพจิ ารณาความเปนไปไดของภูมปิ ญญาท่ีจะนํามาประยกุ ตใ ชในการพัฒนาอาชีพ

แบบบันทกึ
ภมู ิปญ ญาทีต่ อ งใช
อาชีพ .......................................................................................................................
ชอ่ื ผูรู ........................................................................................................................
ภมู ปิ ญญาทใี่ ช……………………………………………………………………………………………….
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
ประยุกตใ ชใ นการพัฒนาอาชีพไดอยางไร
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………

11

1.5 ทกั ษะการใชน วตั กรรม เทคโนโลยีเพอ่ื การพฒั นาอาชีพ
นวตั กรรม หมายถึง ความคดิ การปฏบิ ัติ หรือสิง่ ประดษิ ฐใหมท่ียังไมเคยใชมากอนหรือเปนการ

พัฒนา ดัดแปลง มาจากของเดมิ ทม่ี อี ยแู ลว
เทคโนโลยี หมายถึง การใชความรู เครื่องมือ ความคิด หลักการ เทคนิค ระเบียบวิธีการ

ตลอดจนกระบวนการทมี่ นษุ ยพ ฒั นาขึน้ เพอ่ื ชวยในการทํางานหรือแกปญหาตา ง ๆ เชน อุปกรณ เครื่องจกั ร
วสั ดุ หรอื แมกระท่ังสง่ิ ที่ไมสามารถจับตองได

การท่ีจะยอมรับหรอื ปฏเิ สธนวัตกรรม เทคโนโลยี อาจจะตองพิจารณาประสิทธิภาพของ
นวัตกรรม เทคโนโลยี สว นใหญกจ็ ะดูองคป ระกอบ 4 ดา น คือ

1. ความสามารถในการทาํ งาน
2. ประหยัดคาใชจ า ย
3. ทาํ งานไดรวดเร็ว
4. ไมทาํ ลายส่งิ แวดลอ ม
ความสามารถในการทํางาน ไดต รงตามวตั ถุประสงคข องนวตั กรรม เทคโนโลยี ไดม ากนอยเพียงใด
แตจ าํ เปน ตอ งมีเกณฑช วี้ ดั เพ่อื การยอมรับวาเทาใดจงึ จะยอมรบั ได อาจจะเปรยี บเทยี บกบั ความสามารถเดิม
ท่เี คยใชมา แตอยางไรกต็ ามการนํานวตั กรรม เทคโนโลยีมาใชตอ งดีขึ้นกวาเดิม อาจกําหนดเปนรอยละก็ได
เชน การใชเ ครอ่ื งนวดขาวเคร่อื งใหมสามารถนวดขา วไดมากกวา เดิมรอยละ 20 ซง่ึ ยอมรับได
ประหยัดคาใชจาย เปนการมงุ ประเมนิ เทียบเคยี งระหวา ง นวตั กรรม เทคโนโลยขี องใหมท จ่ี ะนําเขา
มาใชแทนเทคโนโลยีเกา โดยพิจารณาเปรียบเทียบราคานวัตกรรม เทคโนโลยีใหมท่ีตองจายเปนเงิน และ
การลดรายจา ยจากเดิม
การทํางานไดรวดเร็ว เปนการประเมินเทียบเคียงความรวดเร็วในการทํางานการใชเวลาระหวาง
นวัตกรรม เทคโนโลยเี กากับใหม
ไมทําลายส่ิงแวดลอม ผูประกอบการตองคํานึงอยูเสมอวานวัตกรรม เทคโนโลยีจะนํามาใชตอง
เปนมติ รกับสิ่งแวดลอม และไมทาํ ใหผูทีอ่ ยูอ าศัยใกลเ คยี งเดอื ดรอ น

12

การประเมินการทํางานของนวตั กรรม เทคโนโลยี
การประเมินการทํางานของนวตั กรรม เทคโนโลยีตามองคป ระกอบท้ัง 4 ดา น ซ่งึ จะยอมรับ

หรือปฏิเสธการใชนวัตกรรม เทคโนโลยี ผูเรียนจําเปนตองกําหนดลักษณะบงชี้ความสําเร็จ และเกณฑ
ตัวชีว้ ดั ความสําเร็จดว ยตนเอง ดงั ตัวอยา ง
ตวั อยาง การประเมนิ การทํางานของนวัตกรรม เทคโนโลยตี ามองคประกอบ

องคป ระกอบการประเมนิ ลกั ษณะบง ช้ีความสาํ เร็จ เกณฑก ารยอมรับ
1. ความสามารถในการทาํ งาน
2. การประหยัดคาใชจา ย 1. ส่งิ ท่นี วัตกรรม เทคโนโลยี 1. รอ ยละ 90 ของสิง่ ท่ีทําได
ทําได
3. ทาํ งานไดรวดเร็ว
2. ประหยัดคาใชจายไดรอยละ 25 2. ประหยัดคาใชจายข้ันตํ่าที่
4. ไมท ําลายส่งิ แวดลอม เชน หวานขาวเคยใชแรงคน 10 คน ยอมรั บได ร อยละ 25 จาก
ในเวลา 10 วัน จึงหวานขา วเสรจ็ โดย คาใชจายเดิม เชนใชรถหวาน
แตละคนไดค า แรงคนละ 150 บาท/วัน ขา วเหมารวมคาแรง คานํ้ามัน
ดังน้ัน รวมเปนจํานวนเงินท่ีตองเสีย และ ค าสึ ก ห รอ ต อง เ สี ย
15,000 บาท คา ใ ช จ า ย ทั้ งหมดเป นเงิ น
11,250 บาท ทําใหมีคาใชจาย
ลดลงรอ ยละ 25 เปนคาใชจาย
ท่ลี ดลงซง่ึ อยูใ นเกณฑ

3. ทํางานไดเร็วกวาเทคโนโลยีเกา 3. ประหยัดเวลาทํางานข้ันตํ่า
รอ ยละ 25 เชน เคยหวานขาวใชเวลา ที่ยอมรับได รอยละ 25 จาก
12 วันในพื้ นที่ 10 ไ ร แตถาใ ช เทคโนโลยเี ดมิ
นวัตกรรม เทคโนโลยีใหม จะใช
เวลาเพยี ง 9 วันเทานน้ั

4. นวัตกรรม เทคโนโลยีไมทําลาย 4. ใชเคร่ืองมือตรวจสอบหรือ

สง่ิ แวดลอม สงั เกตระบบนิเวศในบริเวณน้นั

13

กจิ กรรมท่ี 4
เกณฑก ารประเมนิ ประสิทธภิ าพนวตั กรรม เทคโนโลยี
ใหผเู รียนกําหนดเกณฑก ารประเมนิ ประสทิ ธภิ าพนวัตกรรม เทคโนโลยใี นการพัฒนาอาชพี
ตามองคป ระกอบการประเมนิ ทก่ี าํ หนด

แบบบันทกึ
อาชพี .............................................................................................
องคป ระกอบการประเมนิ ลกั ษณะบง ชคี้ วามสําเรจ็ เกณฑการยอมรับ

ความสามารถในการทาํ งาน

การประหยัดคาใชจาย

ทํางานไดรวดเร็ว
ไมทาํ ลายส่ิงแวดลอ ม

14

กจิ กรรมท่ี 5
การตดั สนิ ใจเพอ่ื ยอมรบั นวตั กรรม เทคโนโลยี

ใหผูเรียนวิเคราะหและกําหนดวาจะนํานวัตกรรม เทคโนโลยีใดบาง มาใชเพ่ือพัฒนาอาชีพ
แลว นาํ มาประเมินประสทิ ธภิ าพตามองคประกอบการประเมินลงในแบบบันทึก เพ่ือพิจารณาวาจะยอมรับ
ตามเกณฑที่กําหนดหรือไม ตัดสินใจวาจะใชนวัตกรรม เทคโนโลยี พรอมแสดงเหตุผลการตัดสินใจ
ประกอบดว ย
แบบบนั ทกึ
การตัดสนิ ใจเพ่อื ยอมรับนวตั กรรม เทคโนโลยี
อาชพี ........................................................................................
ไมผา นเกณฑ
นวัตกรรม ผา นเกณฑป ระเมนิ ประเมิน การตดั สินใจ เหตผุ ล
เทคโนโลยี (องคป ระกอบ)
(องคป ระกอบ)

15

เรอ่ื งที่ 2 ความหมาย ความสาํ คัญของการจดั การอาชพี
การจัดการอาชีพ หมายถึง กระบวนการจัดกิจกรรมงานอาชีพ นับต้ังแตการวางแผนการจัดการ

องคก าร การตัดสนิ ใจ การสัง่ การ การควบคมุ การติดตามผล เพื่อใหไดผลผลิตหรือบริการที่เปนที่ตองการ
ของลูกคา และไดรับการยอมรบั จากสังคม

ความสําคัญของการจดั การอาชีพ จากคาํ จาํ กดั ความของการจัดการอาชีพ ทาํ ใหทราบถึงความสําคัญ
ของการจัดการอาชีพ เพราะทําใหผบู รหิ ารสามารถพฒั นากจิ การใหมุงไปสูความมปี ระสทิ ธภิ าพและสามารถ
ดําเนินการใหบรรลวุ ตั ถุประสงคของกิจการได กลาวคือ กิจการสามารถผลิตสินคาหรือบริการท่ีมีคุณภาพ
ทันเวลาตรงตามความตอ งการของลูกคา และกจิ การ ไดรับผลตอบแทนคอื กาํ ไรสงู สดุ สามารถขยายกจิ การได
หรือเพม่ิ พูนในการดําเนินการได

จากการศึกษาวิจัยพบวา การจดั การอาชพี ใหประสบความสําเร็จประกอบดวย
1. การจัดการอยางมีคุณภาพ หมายถึง ผูบริหารมีความรูประสบการณ สามารถทํางานใหบรรลุ

ผลสําเร็จอยางมีประสทิ ธภิ าพ
2. ผลติ ภณั ฑท่ีมีคุณภาพ หมายถึง การผลิตสินคา ท่ีมีคุณภาพ อาจกระทําไดโดยการใชเทคนิคตาง ๆ

เร่ิมตงั้ แตก ารใชว ตั ถดุ บิ กระบวนการผลิต การตรวจคณุ ภาพสนิ คากอนสง มอบใหลูกคา
3. ผลิตภณั ฑท ่ที ันสมัยดว ยนวตั กรรมใหม
4. การลงทนุ ระยะยาวอยางมีคณุ คา
5. สถานภาพการเงินม่ันคง
6. มคี วามสามารถในการดงึ ดดู ใจลกู คาใหส นใจผลติ ภณั ฑ สินคา
7. คาํ นงึ ถงึ ความรบั ผิดชอบตอ สงั คมและสง่ิ แวดลอม
8. การใชทรัพยส ินอยางคุมคา

16

เร่อื งที่ 3 แหลง เรยี นรูและสถานท่ีฝก อาชพี
จากการทผี่ ูเ รียนไดศ ึกษาเกี่ยวกับการพัฒนากระบวนการผลิต กระบวนการตลาด การประยุกตใช

ภูมปิ ญญาและนวตั กรรม เทคโนโลยีแลว ทําใหร ูวาตองพัฒนาอาชีพดา นใดบา ง ในการพัฒนาความรู เพอื่ การ
พัฒนาอาชพี จําเปน ที่ผปู ระกอบการอาชีพตองศึกษาขอมูลจากแหลงเรียนรูเฉพาะ เชน ตองการเงินทุนเพ่ือ
นําไปซอื้ เคร่ืองจกั รก็ตองศกึ ษาจากแหลง เงินทุน หรือขาดแรงงานก็ตองจดั เตรยี มหาแรงงานในชวงทีต่ อ งการ
เปน การเตรยี มความพรอมเพ่ือรองรับการพฒั นาอาชีพ

ผูที่มีความสามารถในการบริหารจัดการธุรกิจไดอยางมีประสิทธิภาพ จําเปนจะตองรูจักเลือกใช
ไดแ ก
1. แหลงเรยี นรูแ ละสถานท่ฝี กอาชีพ

แหลง เรียนรแู ละสถานทฝ่ี กอาชพี หมายถงึ แหลงที่มีขอมูล ขาวสาร ความรู ประสบการณ สารสนเทศ
และเทคโนโลยี สําหรบั ผูเรียนใชใ นการแสวงหาความรแู ละหรือฝกทกั ษะในการประกอบอาชพี ซ่ึงมีอยูตาม
ธรรมชาติ และมนษุ ยสรางขนึ้ แหลง ในที่น้ีอาจจะเปนเอกสาร สถานที่ ตัวบุคคล ผูรู แหลงเรียนรูธรรมชาติ
เชน ทะเล ปา ภูเขา แหลงเรียนรูท่มี นุษยส รา งขึ้น เชน หองสมุด พิพิธภณั ฑ อินเทอรเ น็ต เว็บไซตต า ง ๆ

แหลงเรียนรูและสถานที่ฝกอาชีพมีความสําคัญตอการจัดกิจกรรมการเรียนรูสําหรับผูเรียน
โดยเฉพาะผูเรียนที่อยูนอกระบบโรงเรียนที่ตองศึกษาหาความรูดวยตนเองเปนสวนใหญ จึงตองอาศัย
แหลงเรยี นรตู า ง ๆ ใกลตัว เชน หองสมดุ อาํ เภอ ศนู ยก ารเรยี นชมุ ชน ภูมิปญญา แหลงธรรมชาตติ า ง ๆ ผูเ รียน
สามารถศึกษาหาความรไู ดดวยตนเอง แหลง เหลา นเี้ ปน ขมุ ทรัพยทางปญญาท่สี ามารถคน หาความรไู ดไมร จู บ

ปจจุบันสถานท่ีฝกอาชีพมีหลากหลายท้ังภาครัฐและเอกชนท่ีจัดใหกับประชาชนทั่วไป เชน
สํานักงาน กศน. กระทรวงแรงงาน สํานักงานคณะกรรมการอาชีวศึกษา กระทรวงเกษตรและสหกรณ
โรงเรยี นของเอกชนตา ง ๆ ทเี่ ปดสอนหลักสูตรวิชาชพี ระยะส้นั
2. แหลงเงนิ ทนุ

แหลง เงินทุน หมายถึง แหลงที่สามารถใหกูยืมเงินเพ่ือการประกอบอาชีพได ซึ่งมีทั้งแหลงเงินทุน
ของภาครัฐและเอกชน เชน ธนาคารพาณิชยตาง ๆ สหกรณ กองทุนกูยืมตาง ๆ การที่จะกูยืมไดตองมี
โครงการรองรับ เพ่อื ใหแหลง เงินทนุ พจิ ารณาความเปนไปไดใ นการสงใชเงนิ คนื
3. แหลง วัสดุ อปุ กรณ เครอื่ งจกั ร

แหลงวสั ดุ อุปกรณ เครอ่ื งจกั ร หมายถึง แหลง ขายหรอื แหลงทีจ่ ะไดม าของวัสดุ อุปกรณ เคร่ืองจักร
ทีเ่ กี่ยวของกับการประกอบอาชีพ เชน ประกอบอาชพี การเกษตรจะตอ งมีวัสดอุ ปุ กรณ เครื่องจักรที่เก่ียวของ
เชน พนั ธพุ ืช ปยุ รถแทรกเตอร

17

4. แหลงแรงงาน
แหลง แรงงาน หมายถงึ แหลงทจี่ ะไดแรงงานมาใช ไดแ ก แรงงานจาก คน สตั ว และเครอื่ งจกั รท่ใี ช
- แรงงานคน หมายถึง แรงงานเจา ของกบั แรงงานนอกทจี่ างมาทํางาน
- แรงงานสตั ว หมายถึง แรงงานสัตวท่ีใชในการประกอบอาชีพ เชน แรงงานจากวัว ควาย ชาง มา

ท่ีนํามาใชในการประกอบอาชีพ
- เครื่องจักร บางอาชพี มกี ารใชเครื่องจักรในการประกอบอาชพี เชน อาชีพทํานาอาจจะตอ งใชรถไถ

อาชีพทําเหล็กดัดประตู หนาตาง อาจจะใชเคร่ืองเช่ือม ตองพิจารณาวา อาชีพของตนเองใชเครื่องจักร
อะไรบาง ทีม่ อี ยลู า สมัยหรอื ไมอ ยางไร ขนาดหรอื จํานวนพอเพยี งกับการผลิตหรือไม
5. ตลาด

คือ แหลงท่ีมีทั้งผูซื้อและผูขายสินคาตาง ๆ จากผูผลิตไปสูผูบริโภคหรือผูใชบริการน้ัน ๆ ไดรับ
ความพอใจ รว มถึงการพฒั นาอาชพี มีวัตถุประสงคในการขยายตลาดขายสินคา ใหมากขึ้น โดยพิจารณาตลาดเดิมวา
สามารถรบั สินคาทพี่ ัฒนาข้นึ ใหมไดหรอื ไม ถา ไมไ ดจ ะตอ งหาตลาดใหมร องรับ

18

กิจกรรมที่ 6
การสํารวจแหลง ทเ่ี ออ้ื ตอ การพฒั นาอาชพี
ใหผูเรียนสํารวจแหลงที่เอื้อตอการพัฒนาอาชีพของผูเรียนในชุมชนวา มีแหลงใดบาง
ตั้งอยูทใี่ ด มเี ง่ือนไขการใหบรกิ ารอยา งไร

แบบฝกหดั การใหบ ริการ
แหลง ท่เี ออ้ื ตอ การพัฒนาอาชีพ
ชอื่ ผสู าํ รวจ.....................................................................

แหลง ชื่อ – ท่ตี ้งั

1. แหลงเรยี นรู

2. สถานท่ีฝก อาชพี

3. แหลงเงนิ ทนุ

4. แหลงวัสดุ อปุ กรณ
เคร่ืองจกั ร

5. แหลงแรงงาน

6. ตลาด

19

เรื่องท่ี 4 การวางแผนฝก ทักษะอาชีพ

การวางแผน หมายถึง วธิ กี ารตดั สนิ ใจลวงหนา เพื่ออนาคตองคการ ซ่ึงเปนหนาที่ของการจัดการ
ในทางเลือกวาควรจะใหใครทําอะไร ท่ีไหน อยางไร เปนขั้นตอนดําเนินงาน การใชทรัพยากร
การบริหารเพอ่ื ใหบ รรลวุ ัตถุประสงค และเปาหมายทีต่ อ งการ

ทกั ษะ (Skill) หมายถึง ความชัดเจน และความชาํ นิชาํ นาญในเร่อื งใดเรื่องหน่ึง ซ่ึงบุคคลสามารถ
สรางขึน้ ไดจากการเรยี นรจู ากสง่ิ ตา ง ๆ ที่อยรู อบตวั

การฝกทักษะอาชีพ หมายถึง ฝกทักษะอาชีพใดอาชีพหนึ่งจนเกิดความชัดเจนและชํานาญ
จนสามารถถา ยทอดความรแู ละประสบการณนั้น ๆ ใหก ับผอู ่นื ได

ประโยชนของการวางแผนฝกทักษะอาชพี มีดังนี้
1. มีโอกาสวิเคราะหท ักษะทจ่ี าํ เปนและตอ งฝก อยางถ่ีถว น
2. ทาํ ใหค รอบคลุมทักษะทีต่ องการฝก และมองเหน็ ภาพรวม ของการพฒั นาอาชีพท้ังระบบ
3. สามารถวางแผนในการเลอื กสถานทฝี่ ก และวธิ ีการฝก ทักษะกบั หนวยงานท่ีรบั ผิดชอบโดยตรง

หรอื บางทกั ษะอาจฝก ดว ยตนเองได

ข้นั ตอนการวางแผนการฝกทักษะอาชีพ มดี ังนี้
1. สรุปทักษะทตี่ องการฝกเพิ่มเตมิ
2. ศกึ ษาหาขอมลู เกีย่ วกบั แหลงฝกทักษะอาชพี และประสานงานกับแหลงฝกวาตองการฝกเรื่องใดบาง

เมื่อใด
3. กาํ หนดวัน เวลา สถานทใ่ี นการฝก ทักษะทั้งหมดลงในการฝก
4. ผตู องการฝกควรศึกษาเรอ่ื งทตี่ อ งการฝก ทักษะดวยตนเองลว งหนาไปกอ น เพื่อใหมีความเขาใจ

ในระดบั หนง่ึ แลว จดเปนคําถามทย่ี งั ไมเขาใจเพอ่ื นําไปซกั ถามในวนั เวลาทม่ี ีการฝกจริง

20

กจิ กรรมท่ี 7
วเิ คราะหทักษะทตี่ อ งการฝกเพอ่ื พฒั นาอาชพี
ใหผูเรียนทบทวนเน้ือหาจากใบความรูและกิจกรรม เพื่อนํามาสรุปวาสิ่งที่ตองการฝกทักษะ
เพื่อพัฒนาอาชีพนั้นมีอะไรบาง ลงในแบบบันทึก

แบบบนั ทกึ
สรปุ ทักษะในการฝก เพ่ือพฒั นาอาชีพ
อาชีพ .............................................................
ที่ เรอ่ื ง ทักษะทต่ี อ งฝก เพม่ิ เตมิ

1. ความรูท ี่ตองเรยี นรู ตัวอยาง
1. การวิจยั การตลาด
2. .......................................

2. ทักษะที่ตองการฝกเพ่ือพัฒนา ตวั อยาง
อาชพี 1. ปรบั ปรงุ ดินโดยใชปยุ พืชสด
2. .......................................

3. กระบวนการผลิต ตัวอยา ง
1. จัดหาทนุ เพิม่
2. .......................................

4. กระบวนการตลาด ตวั อยาง
1. การทาํ บัญชีรายรบั – รายจาย
2. .......................................

5. การประยุกตใ ชภ มู ิปญญา ตวั อยา ง
1. เทคนิคการทําปุย ชวี ภาพ
2. .......................................

6. การใชน วัตกรรม เทคโนโลยี ตัวอยาง
1. การใชเครอ่ื งนวดขาวทมี่ ีประสิทธิภาพ
2. .......................................

21

กิจกรรมท่ี 8
แผนการฝกทกั ษะเพือ่ พฒั นาอาชีพ
ใหผูเรียนสรุปทักษะที่ตองการฝกทักษะเพิ่มเติม และไดมีการประสานงานกับสถานท่ีฝกแลว
ใหวางแผนการฝกทกั ษะลงในแบบบนั ทึก

แบบบันทกึ
แผนการฝก ทักษะเพอื่ พฒั นาอาชีพ
อาชีพ ....................................................
ที่ เรอ่ื งท่ตี อ งการฝก สถานทฝี่ ก/ผฝู ก วนั เดอื น ป วธิ กี ารฝก
ฝก ปฏิบตั จิ ริง
ตัวอยาง ศนู ยพัฒนาท่ดี ิน 10 กนั ยายน 2552
1. การปรับปรุงดนิ
โดยใชป ยุ พชื สด จงั หวัด.....................

22

เรื่องท่ี 5 การฝกทกั ษะอาชีพ
เม่ือไดม ีการวางแผนการฝกทักษะเพื่อพัฒนาอาชีพแลว ตองดําเนินการฝกทักษะอาชีพตามแผนท่ี

กําหนดไว โดยในระหวางการฝกควรมีการบนั ทึกหรอื ถอดองคค วามรเู ก็บไวศกึ ษาปองกันการลืม ส่ิงท่ีควร
จดบันทึก ไดแกองคความรู ขั้นตอนในการฝก ปญหาและแนวทางแกปญหา และอาจจะสรุปแสดงความ
คิดเห็นของตนเองไวดวย ระหวางการฝกใหถือวา “เมื่อใดที่ลงมือปฏิบัติ เม่ือนั้นตองไดความรู และเม่ือ
ปฏบิ ตั เิ สร็จแลวตอ งไดค วามรูเพ่ิมข้นึ ” ความรู ทักษะทไี่ ดอาจไดจ ากหลายวธิ ี เชน

1. จากการอานหนังสือ ตํารา หนังสือพิมพตาง ๆ แลวจดบันทึกเปนความรูโดยสรุปหรือจดเปน
ผงั ความคิดเพ่ือสรปุ เปน ความเขา ใจของตนเองกไ็ ด

2. จากการฝก ปฏิบตั ิ ตอ งจดบันทกึ เปน ขนั้ ตอน เชน เร่มิ จากการเตรยี มวัสดุ อุปกรณ เคร่อื งมอื ตาง ๆ
ข้ันตอนการปฏบิ ตั ิเรมิ่ ดว ยขน้ั ตอนใด และจบดว ยข้ันตอนใด ตามลําดบั ข้นั ตอนการฝก

3. จากการสัมภาษณผูรู ผูเรียนจะตองเตรียมคําถามไปลวงหนากอนโดยลําดับคําถามตามขั้นตอน
การเรียนรู

4. จากการฟงท่ีมีผูบรรยาย หรือจากการอภิปรายแลกเปล่ียนความคิดเห็นซ่ึงกันและกัน ผูเรียน
จะตองตั้งใจฟง แลวพยายามทําความเขา ใจสรุปเปน ประเดน็ ใหไ ด หรอื จะสรุปเปนผงั ความคิดเพ่ือใหตนเอง
เขา ใจกไ็ ด

5. การจดบันทึกที่มาของขอมูล เชน อานจากหนังสือฉบับใด เม่ือใด ไดรับการฝกปฏิบัติจากท่ีใด
เมื่อไร ผรู ูเ ปน ใคร ผบู รรยายเปนใคร

ในระหวางการฝกเพื่อพฒั นาอาชพี ผฝู กจะตองหาความรแู ละเทคนิคในอาชพี ใหมากทีส่ ดุ ซึง่ จะชวย
ในการฝกมปี ระสิทธภิ าพย่ิงขน้ึ ดงั น้ี

1. ฝก การสงั เกต เชน สงั เกตภาพ สงั เกตการเคลอ่ื นยา ย สงั เกตสิ่งประดษิ ฐ การสังเกต จะเปน พน้ื ฐาน
ของการคดิ สรา งสรรค การคิดอยางมเี หตผุ ล

2. การฝกจินตนาการ เปนความสามารถในการคิดสรางภาพขึ้นมาใหเปนส่ิงท่ีเห็นไดอาจเปน
สถานที่ เหตุการณเปนอะไรก็ไดซึ่งไมเคยเห็นมากอน หรือเปนสิ่งที่เปนไปได หรือเปนไปไมได
การจินตนาการจะชวยใหมนุษยคิดคนอะไร ๆ ขึ้นมาได ชวยใหเกิดความสงสัย คิดท่ีจะอยากทดลองหา
คําตอบจนเกดิ เปนสง่ิ ประดษิ ฐ

3. ฝกการคิดผสมผสานสิ่งตาง ๆ เขาดวยกัน ทําใหเกิดความคิดสรางสรรค เชน การออกแบบ
เคร่ืองประดับที่มกี ารผสมผสานของเพชร และทองคาํ

4. ฝกความจําอยางเปนระบบ เปนการจัดกลุมส่ิงของตาง ๆ หรือหาวิธีการจํา เชน จําคําศัพท
ภาษาอังกฤษ หรอื อาจใชผงั ความคดิ โดยการเชอ่ื มโยงขอ มลู ใหญก บั ขอมูลยอย

5. ฝกการใชเ หตุผลท่ีสัมพนั ธก ัน เชน สิง่ ใดสัมพนั ธก บั อะไร หรืออะไรเปน เหตุเปน ผล

23

กิจกรรมท่ี 9
บนั ทกึ ความรใู นการฝกทักษะเพอ่ื พฒั นาอาชีพ
ใหผูเรยี นฝกทักษะเพื่อพัฒนาอาชีพในเรื่องท่ีสนใจดวยวิธีการตาง ๆ ตามความถนัด เชน จากการ
อา นตาํ รา พบผรู ู สัมภาษณ ฟง คาํ บรรยาย หรือฝกปฏิบัติ วิธีใดวิธีหนึ่ง หรือหลายวิธีแลวนํามาบันทึกลงใน
แบบบันทึกท่กี าํ หนด

แบบบนั ทกึ

เร่อื ง........................................................................ แหลง ฝก /ผรู .ู ..........................................................
วธิ กี ารฝก................................................................. วัน เดอื น ป .......................................................

เนอื้ หาความรู
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................................
ปญ หาและแนวทางแกป ญหา
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
...................................................................................................................................................
ขอ เสนอแนะ
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

24

บทท่ี 2
การทําแผนธรุ กจิ เพอ่ื การพฒั นาอาชพี

สาระการเรียนรู
การทําแผนธุรกิจเปนการกําหนดแนวทางในการประกอบอาชีพไวลวงหนาใหสมาชิก

ทุกคนในสถานประกอบการ ครอบครัว หรือ องคก รการผลิตนั้น ๆ ไดเขาใจรวมกัน โดยผานกระบวนการ
ระดมความคดิ จากการวิเคราะหชุมชนสถานการณต าง ๆ แลว นาํ มากําหนดวสิ ัยทัศน พันธกิจ กลยุทธในการ
ดําเนินงาน ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง เพือ่ นาํ ไปสคู วามสําเร็จตามเปา หมายของแผนธรุ กจิ น้นั ๆ
ตวั ชี้วัด

1. วิเคราะหชุมชนโดยการระดมความคิดเห็นของคนในชุมชน และกําหนดวิสัยทัศน
พันธกิจ รายได คานิยมของชุมชน เปาหมาย และกลยุทธตามแนวคิดปรัชญาของ
เศรษฐกิจพอเพยี ง

2. วางแผนปฏบิ ัติการ
ขอบขายเน้ือหา

เรอ่ื งท่ี 1 ความหมายและความสําคัญของการจดั การพฒั นาอาชพี
เรอื่ งท่ี 2 การวิเคราะหชมุ ชนเพอื่ การพัฒนาอาชีพ
เร่อื งท่ี 3 การกาํ หนดวสิ ยั ทศั น พนั ธกจิ เปา หมาย และกลยทุ ธในการกําหนดแผนพัฒนา

ธรุ กจิ ของชมุ ชน
เรื่องท่ี 4 ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียง
เรอ่ื งที่ 5 การวางแผนปฏบิ ตั ิการ

25

เรอ่ื งที่ 1 ความหมายและความสําคญั ของการจัดการพัฒนาอาชีพ
การพัฒนาอาชพี หมายถึง การดําเนนิ การ เพื่อใหก ารประกอบอาชีพมีการพัฒนากาวหนา ทั้งดาน

ปริมาณ และคุณภาพใหดีขึ้นสอดคลองกับความตองการของตลาดอยางมีระบบ การพัฒนาอาชีพมี
ความสาํ คัญ สรุปได ดงั น้ี

1. เปนการใชทรัพยากรในชุมชนใหเกิดประโยชนกับทองถ่ิน โดยการนํามาประกอบอาชีพใหมี
รายไดมากข้นึ

2. เปนการขยายตลาดใหกวางขวางออกไปไดม ากขึ้น
3. ชว ยเปล่ียนรูปแบบของผลติ ภณั ฑ หรอื พัฒนาผลิตภัณฑออกสตู ลาดไดม ากย่งิ ขน้ึ
4. ผบู รโิ ภคสามารถเลือกซอ้ื ผลติ ภณั ฑตามทต่ี นเองตองการไดมากยิ่งข้ึน
5. การพัฒนาผลิตภัณฑชวยเพ่ิมปริมาณของผลิตภัณฑ และทําใหการใชแหลงทุน และการ
ดาํ เนนิ การดา นการตลาดสามารถดําเนินการไดมากขน้ึ ดว ย
6. ชว ยทาํ ใหเศรษฐกจิ ของชุมชนดขี น้ึ
7. เปน การชว ยพฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของคนในชมุ ชนใหดีขึน้ และทาํ ใหคนในชุมชนสามารถพึ่งตนเองได
ในที่สดุ
การพัฒนาอาชพี จะประสบความสําเร็จมากนอยเพยี งใดข้ึนอยกู ับการพฒั นาตนเอง เนื่องจากปจ จบุ ัน
เทคโนโลยีขา วสารมีความกา วหนา ดงั นั้น ผูประกอบการจาํ เปนตอ งพฒั นาตนเองใหท นั กับการเปลี่ยนแปลง
อยูเสมอ โดยฝกใหเปนคนชางสังเกต ชางคิด มีปฏิภาณไหวพริบดี มีความคิดริเร่ิมสรางสรรค เปนคน
ละเอียดถี่ถวน รอบคอบ มีหลักการ เหตุผล มีความขยันหมั่นเพียรในการทํางาน มีความอดทน ใฝหา
ประสบการณ อทุ ศิ ตนเพ่ืองานอาชพี อยา งจริงจัง จึงจะไดชื่อวาเปนผูท่ีรูจักพัฒนาตนเองเพ่ือความสําเร็จใน
งานอาชพี
การพัฒนาตนเอง หมายถึง การท่ีบุคคลกําหนดวัตถุประสงคหรือเปาหมายในชีวิตของตนไว
ลว งหนา และหาวธิ พี ฒั นาใหบ รรลเุ ปาหมายที่วางไว เชน กําหนดเปาหมายวาตองการปลูกขาวใหได ไรละ
100 ถัง ดงั น้นั จะตองหาวธิ กี ารดําเนนิ งานใหไ ดตามเปา หมาย เชน ใชพนั ธุขาวท่ีใหผลผลิตสูงควบคูกับการ
ดูแลรักษาอยางเอาใจใส ซึ่งมีประโยชนข องการพฒั นาตนเองในการพฒั นาอาชพี ดังน้ี
1. ชวยเพ่ิมพนู ความรู ความสามารถ
2. ชวยใหเ กิดความเชือ่ มัน่ ในตนเอง
3. ชว ยใหเ กดิ ประสทิ ธภิ าพในการทํางาน
4. ชวยใหม ีความสขุ ในการทาํ งาน
5. ชว ยใหเกิดความคิดสรา งสรรคในการสรางผลงาน

26

เร่อื งท่ี 2 การวเิ คราะหชุมชนเพ่ือการพัฒนาอาชีพ
การพฒั นาอาชพี เปน การดําเนนิ งานอาชพี ใหมกี ารพัฒนาและกาวหนา ย่งิ ขนึ้ ทั้งดานปริมาณและ

คณุ ภาพ โดยมีความสอดคลองกับความตอ งการของตลาดอยา งมีระบบ
การพฒั นาอาชพี จะประสบความสาํ เรจ็ มากนอ ยเพยี งใด ข้ึนอยกู บั การวเิ คราะหข อ มลู สถานการณ

ของชุมชนท้งั ภายในและภายนอกใหต รงกับสภาพความเปนจรงิ ตามทม่ี ีการเปลี่ยนแปลง เพื่อการสรางความ
เชอ่ื มั่น และกาํ หนดเปา หมายการพฒั นางานอาชีพทช่ี ัดเจน

ดังนั้น การดําเนินการพัฒนาอาชีพใหประสบความสําเร็จ แมวาผูดําเนินการอาชีพ จะไดมี
การดําเนินงานอาชีพมาแลว พรอมทั้งไดผานการวิเคราะหความเปนไปได รวมทั้งไดมีการศึกษาขอมูล
องคป ระกอบทีเ่ กี่ยวขอ งมาแลวกต็ าม

ในการพัฒนาอาชีพ จึงมีความจําเปนท่ีตองวิเคราะหขอมูลสถานการณของชุมชน ใหเหมาะสม
สอดคลองกับสภาพบริบทของพื้นที่ ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ศิลปะ
วัฒนธรรม ประเพณี วถิ ชี วี ิต และทรพั ยากรมนุษย

ดงั นนั้ เพอ่ื เปน การสรา งความเชือ่ มนั่ และสามารถกําหนดเปา หมายในการดาํ เนนิ งานพัฒนาอาชีพ
ไดอยางเหมาะสม จึงควรไดมีการวิเคราะหชุมชนเก่ียวกับสภาพบริบทของพื้นท่ีกับงานอาชีพท่ีตัดสินใจ
จะดาํ เนนิ การพัฒนา

การดาํ เนนิ การวิเคราะหชุมชน โดยทว่ั ไปนิยมใชเทคนคิ SWOT ในการประเมินเพราะเปน เทคนคิ
สําหรับการวิเคราะหสภาพแวดลอมท่ีมีผลกระทบวา มีผลดีหรือผลเสียอยางไรตอส่ิงท่ีจะกระทํามี
รายละเอยี ด ดังน้ี

S (Strength) จุดแขง็ หมายถึง ความสามารถ หรอื สถานการณภายในชุมชนท่ีเปนเชิงบวก
ซ่งึ สามารถนํามาใชป ระโยชนใ นการทํางาน เพอ่ื ใหงานบรรลุวัตถุประสงค หรือกอใหเกิดประโยชนตอการ
ทํางาน สงผลใหง านท่ีทําเกิดความเขม แขง็

W (Weakness) จุดออน หมายถึง สถานการณภายในชุมชนที่เปนเชิงลบ ซึ่งไมสามารถ
นาํ มา ใชเปนประโยชนในการทาํ งาน เพ่ือใหงานบรรลุวัตถุประสงค หรือไมกอใหเกิดประโยชนตองาน
อาจสง ผลใหงานทท่ี าํ เกดิ ความลม เหลวได

O (Opportunity) โอกาส หมายถึง ปจจัยและสถานการณภายนอกชุมชน ท่ีเอื้อประโยชน
ในการทาํ งานใหบ รรลวุ ตั ถุประสงค หรอื หมายถึง สภาพแวดลอ มภายนอกท่ีเปน ประโยชนตอการดําเนินงาน

T (Treat) อุปสรรค หมายถึง ปจจัยและสถานการณภายนอกชุมชน ที่ขัดขวางหรือ
ไมสนับสนุนตอการทํางานใหบรรลุวัตถุประสงค หรือหมายถึง สภาพแวดลอมภายนอกท่ีเปนปญหา
ตอการดําเนนิ งาน

27

ในการดําเนินการวิเคราะหชุมชนตามสภาพบริบทของพื้นท่ี ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะ
ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถีชีวิต และทรัพยากรมนุษย กับงานอาชีพที่
ตัดสินใจจะดําเนินการพัฒนา ดวยเทคนิค SWOT เพื่อการเขาสูอาชีพ มีขั้นตอนการดําเนินงานดังนี้

1. กําหนดประเด็นสภาพบริบทของพื้นที่ที่มีความสัมพันธตองานอาชีพที่ตัดสินใจท่ีจะดําเนินการ
พัฒนา เพอ่ื การนํามาวิเคราะห เชน

1.1 กลุม อาชพี เกษตรกรรม ประเด็นสภาพบริบททีค่ วรนาํ มาวิเคราะห ไดแ ก ทรพั ยากรธรรมชาติ
ลกั ษณะภูมอิ ากาศ ลักษณะภมู ปิ ระเทศ และทรพั ยากรมนษุ ย

1.2 กลมุ อาชพี อุตสาหกรรม ประเดน็ สภาพบรบิ ทที่ควรนาํ มาวเิ คราะห ไดแ ก ทรัพยากรธรรมชาติ
ลักษณะภูมิประเทศ สภาพภูมอิ ากาศ ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ติ

1.3 กลมุ อาชพี พาณชิ ยกรรม ประเดน็ สภาพบริบททีค่ วรนํามาวเิ คราะห ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ
ภูมิอากาศ ภูมิประเทศ และทําเลท่ีต้งั

1.4 กลมุ อาชพี ความคดิ สรา งสรรค ประเดน็ สภาพบริบททคี่ วรนาํ มาวิเคราะห ไดแก ทรัพยากรธรรมชาติ
ทรัพยากรมนษุ ย

1.5 กลุมอาชพี อาํ นวยการและอาชีพเฉพาะทาง ประเด็นสภาพบริบทที่ควรนํามาวิเคราะห ไดแก
ทรัพยากรธรรมชาติ ลักษณะภูมิอากาศ ภูมปิ ระเทศ ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณแี ละวิถชี ีวติ และทรัพยากรมนุษย

2. กําหนดรายละเอียดยอยท่ีจะทาํ การวิเคราะหในแตละประเด็นของสภาพบริบทแตละดาน

กับงานอาชพี ท่กี าํ หนดจะดาํ เนนิ การพฒั นา เชน

ประเดน็ ของสภาพบรบิ ท รายละเอียดของประเดน็

1. ทรพั ยากรธรรมชาติ 1.1 ความเหมาะสมและคุณภาพของทรัพยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภมู อิ ากาศ 1.2 ทรัพยากรธรรมชาติในชุมชน และหรอื ชมุ ชนขางเคยี ง

ท่ีเออื้ ตอ งานอาชพี
1.3 ปรมิ าณและคาใชจ า ยในการซ้อื ทรัพยากร
1.4 ปรมิ าณน้ํา แหลงนาํ้ ทต่ี องใชใ นงานอาชีพ
1.5 รายละเอียดของประเด็นอ่ืน ๆ ทเี่ ก่ยี วของ
2.1 ลกั ษณะภมู อิ ากาศ

2.2 สภาพภมู อิ ากาศกับการสนับสนนุ งานอาชีพ

2.3 ความสัมพนั ธข องภูมิอากาศกบั สภาพพน้ื ที่
2.4 ความสัมพนั ธข องภมู ิอากาศกบั ทรพั ยากรธรรมชาติ

2.5 รายละเอียดของประเด็นอ่นื ๆ ท่เี ก่ียวขอ ง

28

ประเดน็ ของสภาพบรบิ ท รายละเอยี ดของประเดน็
3. ภมู ิประเทศ
3.1 ลกั ษณะภมู ปิ ระเทศ
4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี 3.2 สภาพภูมปิ ระเทศกับการเก้อื หนนุ งานอาชพี
และวถิ ชี ีวติ 3.3 ความสัมพันธข องภูมปิ ระเทศกับงานอาชีพ
3.4 ความสัมพันธของภูมิประเทศกับทรพั ยากรธรรมชาติ
5. ทรพั ยากรมนษุ ย 3.5 รายละเอียดของประเด็นอืน่ ๆ ที่เกย่ี วขอ ง

4.1 งานอาชพี สอดคลองกับศลิ ปะของชมุ ชน
4.2 งานอาชพี มคี วามสัมพนั ธกบั วัฒนธรรมของชมุ ชน
4.3 งานอาชพี มคี วามสัมพนั ธกบั ประเพณขี องชุมชน
4.4 งานอาชพี มีความสมั พันธกับวิถีชวี ติ ของคนในชมุ ชน
4.5 รายละเอยี ดของประเดน็ อนื่ ๆ ทเ่ี กย่ี วของ

5.1 ความรู ในการประกอบอาชพี ของตนเอง
5.2 ผรู ูในชมุ ชน ท่ีมคี วามรูเ กี่ยวกบั งานอาชพี
5.3 แรงงานในชุมชนทจี่ าํ เปน ตอ งใชใ นงานอาชีพ
5.4 การบรหิ ารงานบคุ คล แรงงาน
5.5 ความสัมพนั ธข องคนในชุมชนกับผปู ระกอบการ
5.6 รายละเอยี ดของประเดน็ อน่ื ๆ ที่เกยี่ วของ

29

3. เม่อื สามารถกาํ หนดรายละเอียดยอยไดใ นแตล ะประเดน็ ของสภาพบริบทแลว ในการวเิ คราะห ใหด าํ เนินการ
วเิ คราะหใ นแตล ะดานของการวเิ คราะหดวยเทคนิค SWOT ตามตารางวิเคราะห ดงั นี้

อาชพี ทต่ี ดั สินใจเลอื ก .................................................

สถานการณภ ายในชมุ ชน

จดุ แขง็ จดุ ออน

1. ทรพั ยากรธรรมชาติ 1. ทรพั ยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภูมอิ ากาศ 2. ลักษณะภูมิอากาศ
3. ภมู ิประเทศ 3. ภูมิประเทศ
4. ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวิต 4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ติ
5.ทรพั ยากรมนุษย 5.ทรพั ยากรมนุษย

สถานการณภายนอกชมุ ชน

โอกาส อุปสรรค

1. ทรพั ยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภมู อิ ากาศ 2. ลักษณะภมู ิอากาศ
3. ภูมปิ ระเทศ 3. ภูมิประเทศ
4. ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ิต 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวิต
5.ทรัพยากรมนษุ ย 5.ทรพั ยากรมนุษย

4. ดําเนนิ การวเิ คราะหร ะบขุ อมลู ตามความเปน จริง ตามหวั ขอ ของรายละเอยี ดยอยในแตล ะประเดน็
ของสภาพบริบทชมุ ชนวา มคี วามสมั พันธก ับงานอาชีพทจ่ี ะดาํ เนนิ การพฒั นาอยางไร ทัง้ นี้ ในการวเิ คราะห
ระบขุ อ มูล ผดู ําเนนิ การไดแกผูท ่ีตดั สนิ ใจพฒั นาอาชพี เปน ผูด ําเนินการเอง โดยตองวเิ คราะหระบขุ อมูลดว ย
ความเปนจรงิ

ในการวิเคราะหระบขุ อ มลู สถานการณภ ายในชมุ ชน เปนการวเิ คราะหร ะบขุ อมลู เก่ียวกับ
รายละเอยี ดยอยในแตละประเด็น แยกขอ มลู ภายในชุมชนท่ีเปนเชิงบวกหรือเปนสว นสนบั สนนุ เกื้อหนุนให
งานอาชพี ประสบความสาํ เรจ็ ในดา นจุดแขง็ และระบุขอมลู ในชุมชนทเี่ ปนเชงิ ลบ หรอื เปนขอ มูลที่อาจจะ
เปน ปญ หาไดก บั งานอาชีพในดานจดุ ออ น

30

ในการวิเคราะหระบุขอมูลสถานการณภายนอกชุมชน เปนการวิเคราะหระบุขอมูลเกี่ยวกับ
รายละเอียดยอยในแตละประเด็น แยกขอมูลภายนอกชุมชนที่เปนเชิงบวก หรือเปนสวนสนับสนุน
เอ้อื ประโยชนใ นการทํางานอาชีพใหบ รรลวุ ัตถุประสงค หรอื เปน ประโยชนตอ การดาํ เนินงาน ในดา นโอกาส
และระบุขอมูลภายนอกชุมชนท่ีเปนเชิงลบ หรืออาจจะเปนสิ่งที่ขัดขวางหรือไมสนับสนุนตอการทํางาน
อาชพี ใหบรรลวุ ัตถุประสงค หรือเปนปญหาตอ การดาํ เนนิ งานอาชีพในดา นอุปสรรค

ตัวอยางการวเิ คราะหร ะบขุ อ มูล
อาชีพ การพฒั นาบรรจภุ ณั ฑน ํ้ามนั มะพรา วกลั่นเยน็
สถานการณภ ายในชุมชน
จดุ แขง็ จุดออ น
1. ทรัพยากรธรรมชาติ ไมม ขี อมูลเปน จดุ แข็ง 1. ทรพั ยากรธรรมชาติ ไมม ที รัพยากรธรรมชาติ

2. ลักษณะภูมอิ ากาศ ตาํ บลเกาะกดู มีลักษณะ ทีส่ ามารถนํามาใชเ ปน บรรจภุ ัณฑท ี่เหมาะสมได

ภมู ิอากาศ ทเี่ หมาะสมตอการทอ งเทยี่ ว 2. ลกั ษณะภมู อิ ากาศ อาจมีปญ หาไดใ นชว ง

มนี ักทอ งเทย่ี วท้งั ชาวไทยและชาวตา งประเทศ ฤดมู รสุม เพราะเรือโดยสารทจี่ ะฝากผลผลิต

นิยมเดนิ ทางมาเที่ยวเปน จาํ นวนมาก จงึ เก้อื หนนุ ไปจาํ หนา ยอาจจะไมออกเรือ

ในการดําเนนิ งานอาชีพ 3. ภูมิประเทศ ตําบลเกาะกูดหางจากฝงรว ม 80

3. ภมู ปิ ระเทศ ตาํ บลเกาะกูด มภี มู ปิ ระเทศ กโิ ลเมตรทางทะเล อาจจะมีปญ หาในการขนสง

เปน เกาะทม่ี ีธรรมชาติสวยงาม มนี ักทองเที่ยว และการจาํ หนายผลผลติ ได

ทั้งชาวไทยและชาวตา งประเทศเดนิ ทางมาเทยี่ ว 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ติ

เปน จาํ นวนมาก จงึ เกื้อหนนุ ในการดาํ เนินงาน ไมม ีขอมลู เปนจดุ ออ น

อาชีพ 5. ทรพั ยากรมนษุ ย ไมม ขี อมูลเปน จดุ ออน

4. ศิลปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวิต

นํ้ามนั มะพราว เปน ผลติ ภณั ฑทมี่ คี วามนิยมใช

การพัฒนาบรรจภุ ณั ฑจะสามารถทาํ ใหน ํา้ มัน

มะพรา วใชไ ดน าน ไมม ีกล่ินหนื และสะดวก

ในการใช

5. ทรพั ยากรมนุษย ไมตองใชแ รงงาน

เพราะสามารถดาํ เนินการไดดว ยสมาชิกภายใน

ครอบครวั

31

สถานการณภายนอกชมุ ชน
โอกาส อปุ สรรค
1. ทรพั ยากรธรรมชาติ ไมมขี อมลู เปนโอกาส 1. ทรัพยากรธรรมชาติ ไมม ขี อ มูลเปนอปุ สรรค

2. ลักษณะภมู อิ ากาศ นักทอ งเทีย่ วท้ังชาวไทย 2. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ อาจมปี ญ หาไดใ นชว ง

และชาวตางประเทศนยิ มเดนิ ทางมาเท่ยี วเปน ฤดมู รสุม เพราะเรือโดยสารทจ่ี ะฝากผลผลิต

จาํ นวนมาก เพราะมลี กั ษณะภูมอิ ากาศ มีความ ไปจาํ หนายอาจจะไมอ อกเรือ

เหมาะสมตอการทอ งเทยี่ ว จงึ เกอ้ื หนุนในการ 3. ภมู ิประเทศ ตาํ บลเกาะกูดหางจากฝง รว ม 80

ดาํ เนินงานอาชีพ กโิ ลเมตรทางทะเล อาจจะมปี ญ หาในการขนสง

3. ภมู ปิ ระเทศ ภมู ปิ ระเทศของตําบลเกาะกดู และการจาํ หนา ยผลผลติ ได

มีมะพราวเปนจาํ นวนมาก และมีธรรมชาติ 4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ิต

สวยงาม มนี กั ทองเที่ยวทั้งชาวไทยและ ไมม ีขอมูลเปนอุปสรรค

ชาวตางประเทศเดนิ ทางมาเท่ยี วเปนจํานวนมาก 5. ทรพั ยากรมนุษย มีผูผลิตในทอ งถิน่ อน่ื

จึงเกือ้ หนนุ ในการดําเนนิ งานอาชีพ ทดี่ าํ เนนิ การผลิต อาจสงผลตอ การจําหนายได

4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ิต

ผทู ่ใี ชน า้ํ มนั มะพราวกลั่นเยน็ ใหความสาํ คัญ

ตอ บรรจุภณั ฑทใ่ี ชส ะดวก

5. ทรพั ยากรมนษุ ย ไมม ขี อมูลเปนโอกาส

5. เมื่อดําเนินการวิเคราะหระบขุ อ มลู ตามหวั ขอของรายละเอยี ดยอ ยในแตล ะประเด็นของ
สภาพบริบทชมุ ชนแลว ผูว เิ คราะหขอ มลู ตองวิเคราะหส รปุ ขอ มูลทงั้ หมด เพ่ือใหม องเห็นสภาพการณ
ทั้งหมด พรอมท่ีจะนําไปกําหนดเปา หมายและทิศทางท่ีจะดาํ เนนิ การพฒั นาอาชพี ตอไป โดยควรสรปุ เปน
ขอเพ่ือความชดั เจน

32

ตวั อยา งการวิเคราะหส รปุ ขอ มูล

จากผลการวิเคราะหร ะบขุ อมูล สามารถสรปุ ขอ มลู ไดด ังน้ี

1. จากขอ มลู สภาพการณภายใน สรุปไดวา การพัฒนาบรรจุภัณฑนํ้ามันมะพราวกลั่นเย็น เพราะ
นํา้ มันมะพราวกลั่นเยน็ เปน ผลิตภณั ฑทีม่ คี วามนิยมใช การพฒั นาบรรจภุ ณั ฑจะสามารถทําใหน า้ํ มนั มะพรา ว
ใชไ ดน าน ไมมีกลน่ิ หืน และสะดวกในการใช ทง้ั นี้ ตาํ บลเกาะกูด เปนแหลงทองเท่ียว ที่มีภูมิประเทศ อุดม
ไปดว ยมะพราว และธรรมชาตสิ วยงาม มลี ักษณะภูมิอากาศ ที่เหมาะสมตอการทอ งเท่ยี ว ทาํ ใหม ีนักทอ งเท่ียว
ท้ังชาวไทย และชาวตา งประเทศ นยิ มเดนิ ทางมาเที่ยวเปนจํานวนมาก จึงเกื้อหนุนในการดําเนินงานอาชีพ
โดยการพัฒนาบรรจภุ ัณฑน าํ้ มันมะพรา วกลน่ั เย็น สามารถดําเนนิ การไดด ว ยสมาชิกภายในครอบครัว

ทั้งนี้ หากมีการดําเนินงานการพัฒนาบรรจุภัณฑนํ้ามันมะพราวกลั่นเย็น ตองคํานึงถึงวัสดุที่จะ
นํามาใชในการบรรจุภัณฑ เพราะ ไมมีทรัพยากรธรรมชาติ ในพ้ืนท่ีท่ีสามารถนํามาใชเปนบรรจุภัณฑที่
เหมาะสมได รวมท้ัง ระยะทางของตําบลเกาะกูดหางจากฝงรวม 80 กิโลเมตรทางทะเล และสภาพ
ภมู ิอากาศในชวงฤดมู รสุม เพราะเรือโดยสารทจี่ ะฝากผลผลติ ไปจาํ หนา ยอาจจะไมออกเรอื

2. จากขอมลู สภาพการณภายนอก สรุปไดวา การใชน า้ํ มนั มะพราวกลัน่ เย็น มีผูที่นิยมจํานวนมาก
แตสวนใหญใ หความสาํ คัญตอ บรรจุภัณฑท่ีใชสะดวก ทั้งนี้ จากการมาทองเทยี่ วที่ตําบลเกาะกูด เพื่อชื่นชม
ธรรมชาติที่สวยงาม ของนักทองเท่ียวทั้งชาวไทยและชาวตางประเทศสามารถเกื้อหนุนในการดําเนินงาน
อาชีพไดเปน อยา งดี

3. ภาพรวมการวิเคราะหสภาพการณสรุปไดวา
1. มีความเหมาะสมและเปน ไปได ในการพัฒนาบรรจภุ ณั ฑนํา้ มันมะพราวกล่ันเย็น เพราะผูใช

นาํ้ มนั มะพราว ใหค วามสาํ คญั ตอ บรรจุภณั ฑท ใี่ ชส ะดวก
2. ดาํ เนนิ การพฒั นาอาชพี ใชการบริหารจดั การอาชีพในลักษณะครอบครวั
3. เมื่อสามารถวิเคราะหก าํ หนดเปา หมายและทิศทางทจี่ ะดาํ เนินการพฒั นาอาชีพไดแลว เพื่อให

เกดิ เปา หมายสงู สุดและเสน ทางการดาํ เนินการพฒั นาอาชพี ผปู ระกอบการควรจัดทําแผนพัฒนาธุรกิจชุมชน
เพ่ือใหการบริหารจัดการงานอาชีพเปน ไปอยางมีระบบและเปา หมายทช่ี ัดเจน

33

กจิ กรรมที่ 1
วิเคราะหชมุ ชน

ใหผ ูเรียนวเิ คราะหช ุมชน ตามสภาพบริบทของพื้นที่ ไดแ ก ทรพั ยากรธรรมชาติ ลกั ษณะภมู ิอากาศ
ภมู ปิ ระเทศ ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณีและวิถีชีวติ และทรพั ยากรมนุษย กบั งานอาชพี ทกี่ าํ หนดจะพฒั นา
ดวยเทคนิค วิเคราะห SWOTเพ่อื การพัฒนาอาชพี

อาชพี ทตี่ ดั สินใจเลือก .................................................

สถานการณภ ายในชมุ ชน

จุดแขง็ จุดออน

1. ทรัพยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภมู อิ ากาศ 2. ลกั ษณะภูมอิ ากาศ
3. ภูมิประเทศ 3. ภูมิประเทศ
4. ศลิ ปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชวี ติ 4. ศลิ ปะ วฒั นธรรม ประเพณี และวถิ ชี วี ติ
5. ทรพั ยากรมนษุ ย 5. ทรัพยากรมนษุ ย

สถานการณภ ายนอกชมุ ชน

โอกาส อุปสรรค

1. ทรัพยากรธรรมชาติ 1. ทรัพยากรธรรมชาติ
2. ลักษณะภมู อิ ากาศ 2. ลกั ษณะภมู อิ ากาศ
3. ภูมปิ ระเทศ 3. ภูมปิ ระเทศ
4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวถิ ีชีวิต 4. ศิลปะ วัฒนธรรม ประเพณี และวิถชี ีวติ
5. ทรัพยากรมนษุ ย 5. ทรัพยากรมนุษย

34

เรือ่ งที่ 3 การกาํ หนดวสิ ยั ทศั น พันธกิจ เปา หมาย และกลยทุ ธในการวางแผนพฒั นาธุรกจิ ของชุมชน
วสิ ยั ทัศน เปน การกาํ หนดภาพในการประกอบอาชพี ในอนาคต มุงหวังใหเกิดผลอยางไร หรือ

กลาวอีกนัยหนึ่งคือการมองเปาหมายของธุรกิจวาตองการใหเกิดอะไรขึ้นขางหนา โดยมีขอบเขตและ
ระยะเวลากําหนดท่ีแนนอน เชน รานขนมปงแหงหนึ่งในจังหวัดชลบุรีกําหนดวิสัยทัศนไววา “จะพัฒนา
ผลติ ภณั ฑข นมปง ใหม ยี อดการจาํ หนา ยสูงสุดของภาคตะวันออกภายใน 3 ป” ในการกําหนดวิสัยทัศนเปน
การนําเอาผลการวิเคราะหขอมูลชุมชนและขอมูลอาชีพของผูประกอบการมาประกอบการพิจารณา
อยางรอบคอบเพ่ือการตัดสินใจทด่ี ี มีความเปน ไปไดเ พือ่ นาํ ไปสคู วามสําเร็จของธรุ กิจในทส่ี ดุ

พนั ธกจิ คอื ภาระงานทผี่ ปู ระกอบการจะตองดาํ เนินการใหเกิดผลสําเรจ็ ตามวิสยั ทัศนทก่ี าํ หนด
ไวใ หไ ด ผปู ระกอบการจะตองสรา งทมี งานและกาํ หนดภารกิจของสถานประกอบการใหชัดเจน ครอบคลุม
ทั้งดานการผลิตและการตลาด

การวิเคราะหพันธกิจ ของสถานประกอบการ สามารถตรวจสอบวาพันธกิจใดควรทํากอน
หรือหลัง หรือพันธกิจใดควรดํารงอยูหรือควรเปลี่ยนแปลง ผูประกอบการและทีมงานจะตองรวมกัน
วิเคราะห เพ่ือกําหนดพันธกิจหลักของสถานประกอบการ ผูประกอบการและทีมงานจะตองจัดลําดับ
ความสําคัญของพนั ธกิจและดําเนินการใหบ รรลุเปาหมายใหได

เปาหมายหรอื เปา ประสงคเปา หมายในการพฒั นาอาชพี คอื การบอกใหทราบวา สถานประกอบการนั้น
สามารถทาํ อะไรไดภ ายในระยะเวลาเทาใด ซึ่งอาจจะกําหนดไวเปนระยะส้ัน หรือระยะยาว 3 ป หรือ 5 ปก็ได
การกําหนดเปาหมายของการพัฒนาอาชีพตองมีความชัดเจนสามารถวัดและประเมินผลได การกําหนด
เปาหมายหากสามารถกาํ หนดเปน จํานวนตัวเลขไดก ็จะยงิ่ ดี เพราะทาํ ใหม ีความชดั เจนจะชว ยใหก ารวางแผนมี
คณุ ภาพยิง่ ข้นึ และจะสงผลในทางปฏบิ ัตไิ ดด ียงิ่ ขึน้

กลยุทธใ นการวางแผนพฒั นาอาชพี เปนการวางแผนกลยทุ ธในการพฒั นาอาชีพหรือธรุ กิจนนั้ ๆ
ใหส าํ เร็จตามเปาหมายที่วางไว การวางแผนจะตองกําหนดวิสัยทัศน เปาหมาย ระยะเวลาใหชัดเจน มีการ
วิเคราะหส ง่ิ ที่จะเกิดข้นึ ในอนาคต และมีการทํางาน วางระบบไวคอนขางสูงเพ่ือใหมีความคลองตัวในการ
ปรบั เปลยี่ นไดต ามสถานการณท ่ีเปล่ียนแปลงอยางรวดเร็ว ทั้งน้ี เพ่ือใหผูประกอบการและทีมงานสามารถ
พัฒนาอาชพี ใหมีประสทิ ธิภาพ และมีความกาวหนาไดใ นอนาคต

35

ความสําคญั ของการวางแผน
การวางแผนพฒั นาธุรกิจของชมุ ชน มีความสําคัญ ดงั นี้
1. ชวยลดความเส่ยี งท่ีจะเกดิ ขึน้ จากความไมแนน อนในการทาํ งานได เพราะไดม กี ารเตรียมการ

หรอื เตรยี มความพรอมไวในแผนลวงหนา แลว
2. ทําใหก ารดาํ เนินการของสถานประกอบการเปน ไปตามเปาหมายที่วางไว ตัง้ แตเร่ิมตนจนถึง

การดาํ เนนิ การสนิ้ สุด
3. เปนการยอมรับความคิด วิธีการใหม ๆ ในการดาํ เนินการเนื่องจากมีการเปลี่ยนแปลง

อยูตลอดเวลา
4. ชว ยประหยัดเวลาในการดําเนินการ เน่ืองจากการวางแผนทําใหมองเห็นภาพรวมของการ

ทํางานไดต ลอดทง้ั กระบวนการ
5. ทําใหสมาชกิ ของสถานประกอบการมีความเขาใจ สามารถมองเห็นภาพการทาํ งานรวมกนั ได

โดยมแี ผนงานเปน เครอื่ งมอื การดําเนนิ งานท่ชี ดั เจนขึน้
6. ทําใหเกิดการประสานงานที่ดีในสถานประกอบการ เนื่องจากสมาชิกทุกคนรูแนวทาง

การทาํ งานลวงหนา
7. เปน แรงจูงใจทีด่ ีในการทํางานของสมาชกิ ในสถานประกอบการ

ขัน้ ตอนกระบวนการวางแผน
ขั้นตอนของกระบวนการวางแผนในการพฒั นาธรุ กจิ ของชุมชน มดี ังน้ี
1. ข้ันการกําหนดวัตถุประสงคตองใหชัดเจน เพ่ือเปนแนวทางการปฏิบัติหรือการดําเนิน

กิจกรรมตาง ๆ
2. ขัน้ การกาํ หนดวตั ถุประสงค ตอ งมีความชดั เจนวาจะทาํ เพอื่ อะไรและวตั ถุประสงคน ัน้ จะตอ ง

มีความเปนไปไดห รือไม และสามารถวดั ผลได
3. ขั้นการตงั้ เปา หมาย เปน การระบุเปาหมายท่จี ะทาํ วา ต้ังเปาหมายในการดําเนนิ การไว จํานวน

เทาใด และสามารถวัดไดใ นชว งเวลาสน้ั ๆ
4. ข้นั การกาํ หนดขนั้ ตอนการทาํ งาน เปนการคิดไวกอนวาจะทํากิจกรรมอะไรกอน หรือหลัง

ซึง่ การกําหนดแผนกจิ กรรมน้ี จะทาํ ใหการดําเนนิ งานบรรลตุ ามวตั ถปุ ระสงคไดอยา งมีประสิทธิภาพ
5. ขนั้ ปฏบิ ัตกิ จิ กรรมตามแผน ซงึ่ จะตองดําเนนิ การอยา งตอ เน่ืองจึงจะไดผ ล
6. ขั้นการปรับแผนการปฏิบัติงาน ในบางครั้งแผนท่ีวางไวเม่ือไดดําเนินการไประยะหน่ึง

อาจจะทําใหสถานการณเปลี่ยนไป ผูประกอบการจึงควรมีการปรับแผนบางเพื่อใหสอดคลองกับ
ความเปนจริงมากขนึ้ และการดาํ เนินงานตามแผนจะมีประสิทธภิ าพขนึ้

แบบฟอรม การเขยี นแผนปฏิบัติการ มีหลายแบบผดู ําเนนิ การสามารถเลือกใชแ บบใดกไ็ ดข นึ้ อยู
กับวตั ถุประสงคข องการใช และความเหมาะสมกับลักษณะงาน

36

การวางแผนกลยทุ ธจ ะชว ยสรางความเปนผูนําหรือภาพลักษณท่ีดีใหแกองคกร หรือธุรกิจได
โดยแสดงใหเหน็ จุดเดน ของธรุ กิจวาจะใหเกิดอะไรขึ้นในอนาคต ดงั นั้น แผนกลยทุ ธจึงมคี วามสําคัญ ดังน้ี

1. ชวยใหธุรกิจหรือสถานประกอบการสามารถพัฒนาตนเองไดทันกับการเปลี่ยนแปลงของ
สภาวะเศรษฐกิจและสังคม เพราะไดวิเคราะหใหเห็นถึงสภาพตาง ๆ ของธุรกิจหรือสถานประกอบการ
และสภาพแวดลอมมาแลว

2. ชว ยใหธรุ กิจหรอื สถานประกอบการ สามารถดําเนินการไดอิสระมากขนึ้ มคี วามรับผิดชอบตอ
ความสําเร็จหรือลมเหลวดวยตนเอง เพราะการดาํ เนินงานสามารถทาํ ไดตามแผนทก่ี ําหนดไว ไมใ ชตามความ
ตอ งการของผูมีอํานาจ

3. การวางแผนตอ งสอดรบั กับการกระจายอาํ นาจ จะชว ยใหการกาํ หนดระเบยี บวธิ ีปฏบิ ัตติ า ง ๆ
ใหผปู ฏบิ ัติใชเ ปน บรรทัดฐานในการทาํ งานไดเปน อยางดี ซึง่ ถือวา เปน เครือ่ งมอื ของการปฏบิ ัติตามแผน

4. แผนกลยุทธเปนเง่ือนไข ของการกําหนดงบประมาณในการทํางาน โดยมุงเนนผลงานได
เปนอยางดี

5. แผนกลยทุ ธเปน แผนท่ที าทายความสามารถของผูป ฏิบัติ และชว ยใหผูปฏิบัติมีความคิดริเริ่ม
สรา งสรรค และสามารถเลอื กทางใหมใ นการทาํ ธรุ กจิ หรือการประกอบการไดดว ยตนเอง ดงั น้นั แผนกลยทุ ธ
จงึ เปนแผนพฒั นาไดอ กี ทางหน่ึงดว ย

37

กจิ กรรมที่ 2
การกาํ หนดวสิ ัยทัศน พนั ธกจิ เปา หมายและกลยทุ ธในการวางแผนพฒั นาอาชีพธุรกจิ ของชมุ ชน

1. ใหผูเรียนรวมกับครู และผูนําชุมชนรวมกันกําหนดความมุงหวังในลักษณะของคําตอบ
ในเร่อื งเปาหมายและทิศทางของชมุ ชน ซึ่งเรียกวา “วิสยั ทศั น”

2. ใหผูเ รยี นกําหนด “พันธกจิ ” ท่ีเปน ภาระของชมุ ชนทจี่ ะทําใหก ารดําเนินงานบรรลสุ ูว สิ ยั ทศั น
ที่กาํ หนด

3. ใหผเู รยี นกําหนด “เปา หมาย” จะทาํ ใหเ หน็ ทศิ ทางของการทาํ งานและลักษณะของความสําเร็จ
4. ใหผ ูเ รยี นกําหนด “แผนกลยุทธ” วิธกี ารที่เปนหลกั สําคัญท่ีจะนาํ ไปสคู วามสําเรจ็

38
เรือ่ งท่ี 4 ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเปนปรัชญาที่ชี้ถึงแนวทางการดํารงอยู และการปฏิบัติตน
ของประชาชนทุกระดับ ตั้งแตระดับครอบครัว ระดับชุมชน จนถึงระดับรัฐ ทั้งในการพัฒนาและบริหาร
ประเทศใหด าํ เนินไปในทางสายกลางโดยเฉพาะการพัฒนาเศรษฐกจิ เพอ่ื ใหก า วทนั ตอ โลกยคุ โลกาภวิ ัตน

ความพอเพียง หมายถึง ความพอประมาณ ความมีเหตุผล รวมถึงความจําเปนท่ีจะตองมีระบบ
ภมู ิคุมกันในตวั ที่ดีพอสมควรตอ การมีผลกระทบใด ๆ อันเกิดจากการเปลี่ยนแปลงทั้งภายนอกและภายใน
ท้ังนี้จะตองอาศัยความรอบรู ความรอบคอบ และความระมัดระวังอยางยิ่งในการนําวิชาการตาง ๆ มาใช
ในการวางแผน และการดําเนินการทุกข้ันตอน และขณะเดียวกันจะตองเสริมสรางพื้นฐานจิตใจของคน
ในชาติ โดยเฉพาะเจาหนาที่ของรัฐ นักทฤษฎี และนักธุรกิจในทุกระดับ ใหมีสํานึกในคุณธรรม
ความซอื่ สตั ยสุจรติ และใหมีความรอบรูท่ีเหมาะสม ดําเนนิ ชวี ติ ดว ยความอดทน ความเพียรมีสติปญญาและ
ความรอบคอบ เพ่ือใหสมดุลและพรอมตอการรองรับการเปลี่ยนแปลงอยางรวดเร็ว และกวางขวางทั้ง
ดานวัตถุ สังคม สิ่งแวดลอม และวัฒนธรรมจากโลกภายนอกไดเปนอยางดี (ประมวลและกลั่นกรองจาก
พระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช เรื่อง เศรษฐกิจพอเพียง ตาม
หนังสือท่ี รล.0003/18888 ลงวันที่ 29 พฤศจิกายน 2542 สํานักราชเลขาธิการ พระบรมมหาราชวัง กทม.)
สามารถนาํ เสนอโครงสรา งและองคประกอบปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพียงไดต ามแผนภมู ติ อไปน้ี

พอประมาณ
มีเหตุผล ภูมคิ ุม กนั

เงอื่ นไขความรู เงอ่ื นไขคุณธรรม
(รอบรู รอบคอบ ระมัดระวงั ) (ซอ่ื สัตย สุจริต อดทน แบง ปน )

แผนภูมิ ทางสายกลางตามปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพยี ง
เศรษฐกจิ พอเพยี ง คอื การยึดหลกั 5 ประการ ทีส่ ําคญั ในการดาํ เนินการ ไดแ ก
1. ทางสายกลางในการดําเนินชีวติ ต้ังแตระดับครอบครัว ชมุ ชน และระดบั รัฐรวมถงึ ระบบเศรษฐกจิ

ในทกุ ระดบั

39

2. มคี วามสมดุล มีความสมดุลระหวา งคน สงั คม ส่ิงแวดลอ ม และเศรษฐกิจ มีความสมดุลในการผลิต
ท่หี ลากหลาย ใชทรพั ยากรท่มี อี ยูอ ยางมีประสทิ ธิภาพ

3. มีความพอประมาณ ความพอเพยี งในการผลติ และการบริโภคบนพ้ืนฐานของความพอประมาณ
อยา งมีเหตผุ ล ไมข ัดสน ไมฟมุ เฟอย ในการใชทรัพยากรธรรมชาติและเทคโนโลยที ม่ี คี วามพอเพยี ง

4. มีระบบภมู ิคุมกัน มภี มู ิคมุ กันในการดํารงชวี ติ มีสุขภาพดี มศี ักยภาพ มีทักษะในการแกไ ขปญ หา
และมีความรอบรูอยางเหมาะสม พรอมรับผลกระทบของการเปล่ียนแปลงท้ังจากภายนอกและ
ภายในประเทศ

5. รูเทาทันโลก มีความรู มีสติปญญา ความรอบคอบ มีความอดทน มีความเพียร มีจิตสํานึก
ในคณุ ธรรมและความซอ่ื สตั ย

ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง สามารถนาํ มาปรับใชไดอยางหลากหลาย เชน การดําเนินชีวิต
อยูในครอบครวั ชมุ ชน สงั คม การประกอบอาชีพ ถาไดมีการนํามาใชจะทําใหเกิดความเสี่ยงนอย สําหรับ
การประกอบอาชพี จําเปน ตองมีการศึกษา วิเคราะห ใหเ ปน ไปตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง ดงั น้ี

1. ความพอประมาณ โดยพิจารณาความรู ความสามารถ เงินทุนที่มี แรงงานที่ใชความสามารถ
ในการจัดหาวัสดุ อุปกรณ เครื่องมือวา มีความพอประมาณหรอื ไม เชน ทํานา 30 ไร เพียงคนเดียวโดยไมจา ง
แรงงานนอก ซง่ึ ไมม คี วามพอประมาณ ดังน้ัน ผูประกอบอาชีพจําเปนตองวิเคราะหวา ส่ิงที่ตองการพัฒนา
นน้ั มคี วามพอประมาณมากนอยเพียงใด

2. ความมเี หตผุ ล การทจี่ ะพฒั นาอาชีพตองมีเหตุผล โดยผานการคิดอยางรอบคอบบนฐานขอมูล
ท่ีนาเชื่อถือได เชน จะขยายพื้นที่ปลูกขาวนาปรังตองไดรับการยืนยันจากหนวยงานที่เกี่ยวของวา จะมีน้ํา
อยางเพยี งพอ หรอื วิเคราะหบญั ชรี ายรับ รายจา ย ซึ่งบางรายการวเิ คราะหแลวไมมเี หตผุ ลทจ่ี ะตอ งจาย

3. ความมภี ูมิคุม กนั การมภี ูมคิ ุม กนั จะชวยแกป ญ หาที่จะเกดิ ข้ึนในอนาคตได เชน มีการรับประกัน
ราคาพชื ผล มตี ลาดรองรบั มกี ารเตรียมหาแรงงานไวล ว งหนา

4. เงอื่ นไขความรู ผปู ระกอบการตอ งวเิ คราะหต นเองวา มีทักษะในเร่ืองท่ีตองการพัฒนามากนอย
เพียงใด เชน ปจจุบันทําการเกษตรแบบเดิมอยู แตตองการจะเปล่ียนมาเปนเกษตรธรรมชาติ เนื่องจาก
ปลอดภัยตอสุขภาพของตนเอง ผูบริโภคและสิ่งแวดลอม และยังขายไดราคาดีดวย ดังนั้น จึงตองศึกษา
หาความรูในการปลูกพืชเกษตรอินทรีย โดยไมใชปุยเคมี แตจะเรียนรูเรื่องการทําและการใชปุยอินทรีย
ชนิดตาง ๆ เชน ปุย หมัก ปยุ นํ้าชวี ภาพ ปยุ พชื สด เปนตน ตลอดจนศึกษาเกี่ยวกับปุยชีวภาพชนิดตาง ๆ เพ่ือ
นาํ มาใชทดแทนปุย เคมี

5. เงื่อนไขคุณธรรม เปนเงื่อนไขที่มีความสําคัญ โดยเฉพาะการประกอบอาชีพใหย่ังยืน
ผปู ระกอบการตองมคี วามซอ่ื สัตย ขยัน อดทน เชน การไมใสส่ิงปลอมปนไปในสนิ คา ท่ตี อ งการขาย การโกง
ตาช่งั ความขยนั อดทนตอการทาํ งาน สิง่ เหลา นี้จะทําใหลูกคา มคี วามเชื่อถือ ทําใหขายสินคาไดเพิ่มขึ้นและ
ตอเนอ่ื ง

40

กิจกรรมที่ 3
ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงกับการพัฒนาอาชีพ

ใหผเู รียนรวมกลุมท่มี ีความสนใจในอาชีพเดียวกัน รวมกันวิเคราะหความเปนไปไดในการพัฒนา
อาชพี ใหสอดคลองกบั ปรชั ญาของเศรษฐกิจพอเพียง ลงในแบบบนั ทกึ
แบบบันทกึ
พัฒนาอาชพี ตามปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี ง
อาชพี ..........................................................
ผลการวเิ คราะห
ที่ เร่อื งท่ตี อ งพฒั นาอาชพี สอดคลอง ไมส อดคลอง เหตุผล

ตองอธบิ ายเหตุผลวา
แตละเรื่องมคี วาม
พอประมาณ มเี หตุผล
มภี ูมคิ มุ กนั มคี วามรู
มคี ณุ ธรรมหรอื ไม
อยางไร

41

เร่ืองที่ 5 การวางแผนปฏิบัติการ
การวางแผนปฏบิ ัติการเปนขนั้ ตอนสุดทา ยของการทาํ แผนธรุ กจิ เพ่ือการพฒั นาอาชพี ที่มรี ายละเอยี ด

มาจากแผนกลยทุ ธ มากาํ หนดเปนโครงการ กิจกรรมท่ีจะตองดําเนินการ โดยจะตองกําหนดวัตถุประสงค
เปาหมาย ระยะเวลา และผูรับผดิ ชอบ โดยผเู รยี น และผนู าํ ชุมชน ตองชว ยกนั กาํ หนด

การวางแผนปฏิบัตกิ าร (Operational Planning) หมายถึง เปนการจดั ทาํ แผนระยะสนั้ 1 - 2 ป โดยมี
การวเิ คราะหส ถานการณ การกําหนดวตั ถุประสงค และเปา หมายของงาน หรือโครงการท่ีจะตองทํารวมทั้ง
จดั ทํารายละเอยี ดของการดําเนนิ งานไวดว ย โดยตองสอดคลอ งกับแผนกลยุทธ

วตั ถปุ ระสงคของการวางแผนปฏบิ ัติการ
1. เพ่ือกาํ หนดวตั ถปุ ระสงค และกลยุทธในการพัฒนาของแตละชุมชนที่มีพื้นท่ีท่ีตองการพัฒนา

ทกั ษะ การพัฒนาอาชีพใหกบั ประชาชน
2. เพ่ือกาํ หนดลาํ ดับความสําคญั ของการพัฒนาแผนงาน โครงการ และมาตรการที่สอดคลองกับ

วตั ถปุ ระสงค และกลยุทธของแตล ะชมุ ชนที่มพี ืน้ ทต่ี องการพัฒนาทักษะ การพัฒนาอาชพี ใหกบั
ประชาชน
3. เพือ่ กําหนดแผนงาน โครงการ และมาตรการที่สนบั สนุนและสอดคลองกับแผนพัฒนาประเทศ
ทงั้ น้เี พอ่ื เชอื่ มโยงไปสูการปฏบิ ตั ิ หรอื การดําเนินงานพัฒนาทักษะอาชพี ใหก ับประชาชน
วิธีจดั ทาํ แผนปฏิบตั กิ าร
การจดั ทาํ แผนปฏบิ ตั ิการโดยท่ัวไปทกุ ชมุ ชนจะตอ งใหอยูภายใตก รอบของการพัฒนาประเทศ น่ันก็คือ
การวางแผนจะตอ งเริม่ ตนดวยการกําหนดกรอบแผนพฒั นาโดยสวนรวมของประเทศขนึ้ มากอน เพื่อใชเปน
แนวทางจัดทําแผนปฏิบัติการ แตบางครั้งเราอาจพบวาบางชุมชนไดจัดทําแผนและโครงการตาง ๆ
ขึ้นมา โดยไมต อ งองิ กับกรอบแผนพัฒนาประเทศแตอยา งใด

42

กจิ กรรมที่ 4
การวางแผนปฏบิ ัตกิ าร

ใหผ เู รียนรว มกบั ครู ผนู าํ ชมุ ชนรวมกันจดั ทําแผนปฏบิ ัติการของการทาํ แผนธรุ กิจ มากาํ หนดเปน
กลยุทธ โครงการ กิจกรรมที่จะตองดําเนินการ โดยจะตองกาํ หนดวัตถุประสงค เปาหมาย ระยะเวลา และ
ผรู ับผดิ ชอบ
แบบบนั ทกึ
แผนปฏบิ ตั กิ าร

ชอื่ ชมุ ชน............................................................................................................ประจาํ ป พ.ศ. ………………
โครงการ/
กลยุทธ กิจกรรม วตั ถุประสงค เปา หมาย ระยะเวลา ผรู บั ผดิ ชอบ