The words you are searching are inside this book. To get more targeted content, please make full-text search by clicking here.
Discover the best professional documents and content resources in AnyFlip Document Base.
Search
Published by , 2016-02-23 22:40:37

constitution_nepali

constitution_nepali

((= dtbfg M o; ;l+ jwfgdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s ;3+ Lo
;+;bsf] s'g} ;bgdf lg0f{osf nflu k|:tt' ul/Psf] hg' ;'s} k|:tfjsf]
lg0fo{ pkl:yt eO{ dtbfg ug]{ ;b:ox¿sf] ax'dtaf6 x'g]5 . cWoIftf
ug]{ JolQmnfO{ dt lbg] clwsf/ x'g] 5g} .

t/ dt a/fa/ ePdf lghn] cfˆgf] lg0ff{os dt lbg]5 .

!))= ljZjf;sf] dt / cljZjf;sf] k:| tfj ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|wfgdGqLn]
sg' } klg avt cfk"mdfly k|ltlglw ;efsf] ljZjf; 5 eGg] s'/f :ki6
ug{ cfjZos jf pko'Qm 7fg]df ljZjf;sf] dtsf nflu k|ltlglw ;ef
;dIf k|:tfj /fVg ;Sg]5 .

-@_ k|wfgdGqLn] k|ltlglwTj ug{] bn ljeflht ePdf jf ;/sf/df
;xefuL bnn] cfˆgf] ;dy{g lkmtf{ lnPdf tL; lbgleq kw| fgdGqLn]
ljZjf;sf] dtsf nflu kl| tlglw ;ef ;dIf k|:tfj /fVg' kg5]{ .

-#_ pkwf/f -!_ / -@_ adf]lhd k]z ePsf] k:| tfj k|ltlglw ;efdf
tTsfn sfod /xs] f ;Dk"0f{ ;b:o ;V+ ofsf] axd' taf6 kfl/t xg' g;s]df
kw| fgdGqL cfˆgf] kbaf6 d'Qm xg' 5] .

-$_ kl| tlglw ;efdf tTsfn sfod /x]sf ;Dk"0f{ ;b:ox¿ dWo]
Ps rf}yfO ;b:on] kw| fgdGqLdfly ;bgsf] ljZjf; 5}g egL lnlvt
¿kdf cljZjf;sf] k|:tfj kz] ug{ ;Sg] 5g\ .

t/ kw| fgdGqL lgo'Qm ePsf] klxnf] b'O{ jif{;Dd / Ps k6s
/fvs] f] cljZjf;sf] k:| tfj c;kmn ePsf] Ps jif{ leq cljZjf;sf]
k:| tfj k]z ug{ ;lsg] 5g} .

-%_ pkwf/f -$_ adfl] hd cljZjf;sf] k|:tfj kz] ubf{
kw| fgdGqLsf nflu k:| tfljt ;b:osf] gfd ;d]t pNn]v u/]sf] x'g'
kg]5{ .

-^_ pkwf/f -$_ adfl] hd k]z ePsf] cljZjf;sf] k:| tfj kl| tlglw
;efdf tTsfn sfod /x]sf ;Dk0" f{ ;b:o ;+Vofsf] ax'dtaf6 kfl/t
ePdf k|wfgdGqL kbd'Qm xg' 5] .

-&_ pkwf/f -^_ adfl] hd cljZjf;sf] k|:tfj kfl/t eO{
kw| fgdGqLsf] kb l/Qm ePdf pkwf/f -%_ adfl] hd k:| tfj ul/Psf]
kl| tlglw ;ef ;b:onfO{ /fi6«kltn] wf/f &^ adf]lhd k|wfgdGqL lgo'Qm
ug{]5 .

50

!)!= dxfleofu] M -!_ of] ;l+ jwfg / sfgg" sf] uDeL/ pNn3+ g u/s] f] cfwf/df
kl| tlglw ;efdf tTsfn sfod /xs] f] ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] Ps rfy} fO
;b:on] /fi6k« lt jf pk/fi6k« lt lj?4 dxfleofu] sf] k:| tfj k]z ug{
;Sg]5g\ . To:tf] k|:tfj ;3+ Lo ;+;bsf] b'j} ;bgsf] tTsfn sfod /x]sf
;Dk0" f{ ;b:o ;+Vofsf] sDtLdf bO' { ltxfO ax'dtaf6 kfl/t ePdf lgh
kbaf6 d'Qm xg' ]5 .

-@_ of] ;l+ jwfg / sfg"gsf] u+eL/ pNn+3g u/s] f,] sfoI{ fdtfsf]
cefj jf v/fa cfr/0f ePsf] jf Odfgbf/Lk"j{s cfˆgf] kbLo st{Josf]
kfng gu/s] f] jf cfrf/ ;+lxtfsf] uDeL/ pNn+3g u/s] f] sf/0fn] cfˆgf]
kbLo lhDdj] f/L k"/f ug{ g;ss] f] cfwf/df k|ltlglw ;efdf tTsfn
sfod /x]sf] ;Dk"0f{ ;b:o ;V+ ofsf] Ps rf}yfO ;b:on] gk] fnsf] k|wfg
GofofwLz jf ;jfR]{ r cbfntsf GofofwLz, Gofo kl/ifbsf ;b:o,
;+j}wflgs lgsfosf kd| v' jf kbflwsf/Lsf lj?4 dxfleof]usf] k|:tfj
k]z ug{ ;Sg5] g\ . To:tf] k|:tfj kl| tlglw ;efdf tTsfn sfod /xs] f
;Dk0" f{ ;b:o ;+Vofsf] sDtLdf bO' { ltxfO ax'dtaf6 kfl/t ePdf
;DalGwt JolQm kbaf6 d'Qm x'g5] .

-#_ pkwf/f -@_ adf]lhdsf] sg' } JolQmsf] lj?4 dxfleof]usf]
k|:tfj k]z ug{] cfwf/ / sf/0f ljBdfg eP gePsf] 5fgaLg u/L
l;kmfl/; ug{] ko| f]hgsf nflu kl| tlglw ;efdf Ps dxfleof]u l;kmfl/;
;ldlt /xg]5 .

-$_ pkwf/f -#_ adf]lhdsf] ;ldltdf k|ltlglw ;efsf P3f/ hgf
;b:o /xg5] g\ .

-%_ pkwf/f -@_ adf]lhd dxfleof]uaf6 kbdQ' m x'g] JolQmn]
;+ljwfgsf] uDeL/ pNn3+ g u/s] f] jf sfo{Ifdtfsf] cefj jf v/fa
cfr/0f jf kbLo bfloTjsf] kfng Odfgbf/Lkj" s{ gu/s] f] jf cfrf/
;+lxtfsf] uDeL/ pNn3+ g u/s] f] eGg] cfwf/df k|fKt ;"rgf, hfgsf/L jf
ph'/L u|fx\o /x]sf] egL kl| tlglw ;efsf sDtLdf tLg hgf ;b:on]
k|dfl0ft u/L k]z u/]df pkwf/f -#_ adfl] hdsf] ;ldltn] To:tf]
ph/' Ldfly ;+3Lo sfg"g adf]lhd 5fglag u/L dxfleof]u ;DaGwL
sf/afxLsf nflu kl| tlglw ;ef ;dIf l;kmfl/; u/]df pkwf/f -@_
adf]lhd dxfleofu] sf] k:| tfj kz] xg' ;Sg5] .

-^_ pkwf/f -@_ adfl] hd dxfleofu] sf] sf/afxL k|f/De ePkl5
gk] fnsf] k|wfg GofofwLz jf ;jf]{Rr cbfntsf GofofwLz, Gofokl/ifbsf

51

;b:o, ;j+ w} flgs lgsfosf kd| 'v jf kbflwsf/Ln] To:tf] sf/afxLsf] 6u'+ f]
gnfu];Dd cfˆgf] kbsf] sfo{ ;Dkfbg ug{ kfpg] 5g} .

-&_ pkwf/f -!_ jf -@_ adf]lhd dxfleofu] sf] cf/fk] nfus] f]
JolQmnfO{ ;kmfO kz] ug]{ dgfl;a dfs} f lbg' kg]5{ .

-*_ o; wf/f adfl] hd dxfleof]usf] k:| tfj kfl/t eO{ kbdQ' m
ePsf /fi6«klt jf pk/fi6k« lt, g]kfnsf] kw| fg GofofwLz jf ;jf]{Rr
cbfntsf GofofwLz, Gofokl/ifbsf ;b:o, ;+j}wflgs lgsfosf k|dv' jf
kbflwsf/Ln] kbdf /xFbf s'g} s;/" u/]sf] eP To:tf] s;"/df ;3+ Lo
sfgg" adf]lhd sf/afxL ug{ afwf kg]{ 5g} .

-(_ pkwf/f -!_ jf -@_ adfl] hd dxfleofu] sf] k:| tfj kfl/t eO{
kbdQ' m ePsf] JolQmn] To:tf] kbaf6 kfpg] s'g} ;l' jwf lng / eljiodf
sg' } klg ;fjh{ lgs kbdf lgo'lQm jf dgf]gog xg' ;Sg] 5}g .

-!)_ dxfleof]u ;DaGwL cGo Joj:yf ;3+ Lo sfgg" adf]lhd
x'g5] .

!)@= cglwsf/ pkl:yt ePdf jf dtbfg u/]df ;hfo M wf/f ** adfl] hd
zky glnPsf] jf ;+3Lo ;+;bsf] ;b:o gePsf] s'g} JolQm ;b:osf]
xl} ;otn] ;3+ Lo ;+;bsf] s'g} ;bg jf To;sf] ;ldltsf] a7} sdf
pkl:yt ePdf jf dtbfg u/]df lghnfO{ To:tf] a7} ssf] cWoIftf ug]{
JolQmsf] cfb]zn] To;/L pkl:yt ePsf] jf dtbfg u/]sf] k|To]s k6ssf
nflu kfrF xhf/ ?ko} fF hl/afgf x'g]5 / To:tf] hl/afgf ;/sf/L afsF L
;/x c;n' pk/ ul/g5] .

!)#= ljzi] fflwsf/ M -!_ o; ;l+ jwfgsf] cwLgdf /xL ;3+ Lo ;;+ bsf] b'j}
;bgdf k"0f{ jfs\ :jtGqtf /xg]5 / ;bgdf JoQm u/s] f] s'g} s/' f jf
lbPsf] s'g} dtnfO{ lnP/ s'g} klg ;b:onfO{ kqmfp ul/g,] y'gfdf /flvg]
jf lgh pk/ sg' } cbfntdf sf/afxL rnfOg] 5g} .

-@_ o; ;l+ jwfgsf] cwLgdf /xL ;3+ Lo ;+;bsf] kT| o]s ;bgnfO{
cfˆgf] sfd sf/afxL / lg0f{o ug]{ k"0f{ clwsf/ /xg]5 / ;bgsf] s'g}
sf/afxL lgoldt 5 jf 5g} egL lg0f{o ug]{ clwsf/ ;DalGwt ;bgnfO{
dfq xg' 5] . o; ;DaGwdf sg' } cbfntdf k|Zg p7fOg] 5}g .

-#_ ;+3Lo ;+;bsf] sg' } ;bgsf] sg' } klg sf/afxLdfly To;sf]
c;n lgotaf/] z+sf p7fO{ s'g} 6Lsf–l6Kk0fL ul/g] 5}g / sg' } ;b:on]
af]ns] f] sg' } s/' fsf] ;DaGwdf hfgL–hfgL unt jf e|fds cy{ nufO{ sg' }
k|sf/sf] k|sfzg jf k|;f/0f ug{ kfOg] 5}g .

52

-$_ pkwf/f -!_ / -#_ sf] Joj:yf ;+3Lo ;;+ bsf] ;b:o afx]s
;bgsf] a}7sdf efu lng kfpg] cGo JolQmsf xsdf klg nfu" xg' ]5 .

-%_ ;3+ Lo ;+;bsf] sg' } ;bgn] lbPsf] clwsf/ cGtu{t sg' }
lnvt, kl| tj]bg, dtbfg jf sf/afxL k|sflzt u/s] f] ljifonfO{ lnP/ s'g}
JolQm pk/ cbfntdf sf/afxL rNg] 5}g .

:ki6Ls/0f M of] pkwf/f / pkwf/f -!_, -@_, -#_ / -$_ sf] ko| fh] gsf
nflu æ;bgÆ eGgfn] kl| tlglw ;ef jf /fli6«o ;ef ;Demg' k5{ / ;f]
zAbn] ;3+ Lo ;;+ bsf] ;o+ 'Qm a}7s jf ;ldlt jf ;o+ 'Qm ;ldltnfO{ ;dt]
hgfp5F .

-^_ ;+3Lo ;;+ bsf] sg' } klg ;b:onfO{ clwj]zg afn] fOPsf]
;"rgf hf/L ePkl5 clwj]zg cGTo geP;Ddsf] cjlwe/ kqmfp ul/g]
5g} .

t/ sg' } kmf}hbf/L cleof]udf sg' } ;b:onfO{ ;3+ Lo sfg"g
adfl] hd kqmfp ug{ o; pkwf/fn] afwf k¥' ofPsf] dflgg] 5}g . To;/L
sg' } ;b:o kqmfp ul/Pdf kqmfp ug{] clwsf/Ln] To;sf] ;r" gf
;DalGwt ;bgsf] cWoIftf ug]{ JolQmnfO{ t?' Gt lbg' kg5]{ .

-&_ ljz]ifflwsf/sf] xggnfO{ ;+3Lo ;+;bsf] cjx]ngf dflgg5] /
s'g} ljzi] fflwsf/sf] xgg ePsf] 5 jf 5}g eGg] ;DaGwdf lg0fo{ ug]{
clwsf/ ;DalGwt ;bgnfO{ dfq xg' ]5 .

-*_ s;}n] s'g} ;bgsf] cjxn] gf u/]df ;DalGwt ;bgsf]
cWoIftf ug{] JolQmn] ;bgsf] lg0fo{ af6 ;f] JolQmnfO{ ;r]t u/fpg,
g;Lxt lbg jf tLg dxLgfdf ga9\g] u/L s}b ug{ jf bz xhf/
?ko} fF;Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 / To:tf] hl/afgf ;/sf/L afsF L ;/x
c;n' pk/ ul/g]5 .

t/ ;DalGwt ;bgnfO{ ;Gtf]if x'g] u/L To:tf] JolQmn] Ifdfofrgf
u/]df ;bgn] Ifdf kb| fg ug{ jf tfl] s;s]sf] ;hfonfO{ dfkmL ug{ jf
36fpg ;Sg5] .

-(_ ;+3Lo ;;+ bsf] ljzi] fflwsf/ ;DaGwL cGo Joj:yf ;+3Lo
sfgg" adf]lhd x'g]5 .

!)$= sfo{ ;~rfng ljlw M -!_ ;3+ Lo ;;+ bsf] kT| o]s ;bgn] cfˆgf] sfo{
;~rfng ug{, a}7ssf] ;J' oj:yf sfod /fVg / ;ldltx¿sf] u7g, sfd,
sf/afxL / sg' } ;bg jf ;ldltsf] sfo{ljlw lgoldt ug{ lgodfjnL

53

agfpg5] . To;/L lgodfjnL gag];Dd ;+3Lo ;+;bn] cfˆgf] sfol{ jlw
cfkm}+ lgoldt ug]{5 .

-@_ ;+3Lo ;+;bsf] ;o+ 'Qm a}7ssf] sfo{ ;~rfng / ;3+ Lo
;+;bsf] ;+o'Qm ;ldltsf] u7g / sfd sf/afxL ;3+ Lo ;;+ bsf] bj' }
;bgsf] ;o+ 'Qm a7} sn] :jLst[ u/s] f] lgodfjnL jf sfo{ljlw adf]lhd
xg' ]5 .
!)%= ax;df aGbh] M g]kfnsf] sg' } cbfntdf ljrf/fwLg d'2fx¿sf ;DaGwdf
Gofo lg¿k0fdf k|lts"n c;/ kfg{] ljifo tyf GofofwLzn] st{Jo
kfngsf] l;nl;nfdf u/s] f] Goflos sfo{sf] ;DaGwdf ;3+ Lo ;;+ bsf]
sg' } ;bgdf 5nkmn ul/g] 5g} .

t/ dxfleofu] sf] k|:tfjdf 5nkmn ubf{ GofofwLzsf] cfr/0fsf]
;DaGwdf sg' } s/' f JoQm ug{ o; wf/fn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5g} .
!)^= ;3+ Lo ;;+ bsf] dxf;lrj / ;lrj M -!_ /fi6«kltn] k|ltlglw ;efsf]
;efd'v / /fli6«o ;efsf] cWoIf b'j}sf] ;+oQ' m l;kmfl/;df ;+3Lo
;;+ bsf] dxf;lrj, ;efd'vsf] l;kmfl/;df kl| tlglw ;efsf] ;lrj /
/fli6«o ;efsf] cWoIfsf] l;kmfl/;df /fli6«o ;efsf] ;lrj lgo'Qm ug5{] .

-@_ ;3+ Lo ;+;bsf] dxf;lrj, k|ltlglw ;efsf] ;lrj / /fli6«o
;efsf] ;lrjsf] ofU] otf, sfd, st{Jo, clwsf/ tyf ;]jfsf cGo zt{
;3+ Lo sfgg" adf]lhd x'g]5 .
!)&= ;+3Lo ;+;bsf] ;lrjfno M ;+3Lo ;+;bsf] sfd sf/afxL ;~rfng tyf
Joj:yfkg ug{ Ps ;lrjfno /xg5] . To:tf] ;lrjfnosf] :yfkgf /
tT;DaGwL cGo Joj:yf ;+3Lo sfgg" adfl] hd x'g5] .
!)*= kfl/>lds M k|ltlglw ;efsf] ;efdv' / pk;efd'v, /fli6«o ;efsf]
cWoIf / pkfWoIf, ;ldltsf ;efklt tyf ;+3Lo ;;+ bsf ;b:ox¿sf]
kfl/>lds / ;l' jwf ;+3Lo sfgg" adf]lhd xg' ]5 . To:tf] sfgg"
gag];Dd g]kfn ;/sf/n] tf]s] adf]lhd x'g5] .

54

efu–(

;3+ Lo Joj:yfkg sfol{ jlw

!)(= ;+3Lo ;+;bsf] Joj:yflksLo clwsf/ M ;3+ Lo ;+;bsf] Joj:yflksLo
clwsf/ cg;' r" L–%, cg';"rL–& / cg';"rL–( adfl] hdsf] ;"rLdf pNnv]
eP adf]lhd x'g]5 .

!!)= ljwo] s k:| t't ug]{ ljlw M -!_ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL ;3+ Lo
;+;bsf] sg' } klg ;bgdf ljw]os k|:tt' ug{ ;lsg5] .

t/ cy{ ljw]os k|ltlglw ;efdf dfq k:| tt' ul/g]5 .

-@_ cy{ ljw]os, g]kfnL ;]gf, gk] fn k|x/L jf ;z:q k|x/L an,
gk] fn nufot ;'/Iff lgsfo;Fu ;DalGwt ljw]os ;/sf/L ljwo] ssf]
¿kdf dfq k:| t't ul/g]5 .

-#_ æcy{ ljw]osÆ eGgfn] b]xfodf plNnlvt ;a} jf sg' }
ljifo;Fu ;DaGw /fVg] ljwo] snfO{ hgfp5F M–

-s_ s/ nufpg,] p7fpg,] vf/h] ug,{] 56" lbg], kl/jt{g ug]{ jf
s/ k|0ffnLnfO{ Jojl:yt ug]{ ljifo,

-v_ ;3+ Lo ;l~rt sf]if jf cGo s'g} ;3+ Lo ;/sf/L sfi] fsf]
;+/If0f ug],{ To:tf] sfi] fdf /sd hDdf ug]{ jf To:tf]
sfi] faf6 s'g} /sd ljlgof]hg jf vr{ ug{] jf ljlgofh] g
jf vr{ ug{ vfl] hPsf] /sd 36fpg], a9fpg] jf vf/h] ug]{
ljifo,

-u_ g]kfn ;/sf/n] C0f kf| Kt ug]{ jf hdfgt lbg] ljifo
Jojl:yt ug]{ jf g]kfn ;/sf/n] lnPsf] jf lng] cfly{s
bfloTj ;DaGwL sfg"g ;+zf]wg ug]{ ljifo,

-3_ ;3+ Lo ;/sf/L sf]ifdf k|fKt x'g] ;a} k|sf/sf] /fh:j, C0f
c;'nLaf6 kf| Kt /sd / cg'bfgsf] /sd lhDdf /fVg],
nufgL ug{] jf gk] fn ;/sf/sf] nv] f jf nv] fk/LIf0f ug]{
ljifo, /

-ª_ v08 -s_, -v_, -u_ jf -3_ ;Fu kT| oIf ;DaGw ePsf cGo
kf| ;+lus ljifox¿ .

55

t/ s'g} cgd' ltkq b:t/' , lgj]bg b:t'/, gjLs/0f b:t/' h:tf
b:t'/, z'Ns jf dx;n" nufpg] jf s'g} hl/jfgf jf sb} x'g] Joj:yf
ePsf] sf/0fn] dfq s'g} ljw]os cy{ ljw]os dflgg] 5}g .

-$_ s'g} ljw]os cy{ ljw]os xf] xfO] g eGg] k|Zg p7]df
;efd'vsf] lg0fo{ clGtd x'g]5 .

!!!= ljw]os kfl/t ug]{ ljlw M -!_ ;+3Lo ;+;bsf] Pp6f ;bgn] kfl/t u/]sf]
ljwo] s oyfzL3| csf]{ ;bgdf k7fOg]5 / ;f] ;bgn] kfl/t u/]kl5
k|df0fLs/0fsf nflu /fi6k« lt ;dIf kz] ul/g5] .

-@_ kl| tlglw ;efn] kfl/t u/s] f] cy{ ljwo] s /fli6«o ;efdf
k7fOg5] . /fli6«o ;efn] ;f] ljwo] sdf 5nkmn u/L ljw]os k|fKt u/]sf]
kGw| lbgleq sg' } ;e' mfj eP ;e' mfj ;lxt kl| tlglw ;efdf lkmtf{
k7fpg' kg5]{ .

-#_ pkwf/f -@_ adfl] hd ;'emfj ;lxt lkmtf{ cfPsf] ljwo] sdf
k|ltlglw ;efn] 5nkmn u/L plrt b]vs] f] ;'emfj ;dfjz] u/L
k|df0fLs/0fsf nflu /fi6k« lt ;dIf kz] ug]{5 .

-$_ pkwf/f -@_ adf]lhd cy{ ljw]os kf| Kt u/]sf] kGw|
lbg;Dddf /fli6«o ;efn] ;f] ljwo] s lkmtf{ gu/d] f kl| tlglw ;efn]
k|df0fLs/0fsf nflu /fi6«klt ;dIf kz] ug{ ;Sg5] .

-%_ k|ltlglw ;efn] kfl/t u/L /fli6«o ;efdf k7fPsf] cy{
ljw]os afxs] cGo ljwo] s /fli6«o ;efn] cfkm" ;dIf k|fKt ePsf] bO' {
dxLgfleq kfl/t u/L jf ;e' mfj ;lxt lkmtf{ k7fpg' kg]{5 . To:tf]
;dofjlwleq /fli6«o ;efn] ;f] ljw]os lkmtf{ gu/d] f k|ltlglw ;efn]
tTsfn sfod /x]sf] ;b:o ;+Vofsf] ax'dt ;b:ox¿sf] lg0fo{ af6 ;f]
ljwo] s kd| f0fLs/0fsf nflu /fi6«klt ;dIf k]z ug{ ;Sg5] .

-^_ cy{ ljw]os afxs] s'g} ;bgn] kfl/t u/s] f] cGo ljw]os
csf{] ;bgn] c:jLst[ u/]df jf ;+zf]wg ;lxt kfl/t u/]df ;f] ljw]os
pTklQ ePsf] ;bgdf lkmtf{ k7fpg' kg5]{ .

-&_ pkwf/f -^_ adf]lhd /fli6«o ;efaf6 c:jLs[t eO{ jf
;z+ f]wg ;lxt kl| tlglw ;efdf lkmtf{ cfPsf] ljw]os pk/ ljrf/ u/L
kl| tlglw ;efsf] tTsfn sfod /xs] f] ;b:o ;+Vofsf] axd' t ;b:ox¿n]
k|:t't ¿kdf jf ;+zf]wg ;lxt kg' M kfl/t u/d] f ;f] ljwo] s
k|df0fLs/0fsf nflu /fi6«klt ;dIf kz] ul/g5] .

56

-*_ pkwf/f -^_ adf]lhd kl| tlglw ;efaf6 ;z+ f]wg ;lxt /fli6«o
;efdf lkmtf{ cfPsf] ljwo] s /fli6«o ;efn] klg tTsfn sfod /x]sf]
;b:o ;+Vofsf] ax'dt ;b:on] To:tf] ;z+ f]wg ;lxt k'gM kfl/t u/d] f
kd| f0fLs/0fsf nflu /fi6«klt ;dIf k]z ul/g5] .

-(_ bx] fo adf]lhdsf] ljw]os bj' } ;bgsf] ;o+ 'Qm a}7sdf k|:tt'
ul/g]5 / ;+o'Qm a}7sn] ljw]osnfO{ k:| tt' ¿kdf jf ;+zfw] g;lxt
kfl/t u/]df ljw]os pTklQ ePsf] ;bgn] k|df0fLs/0fsf nflu /fi6k« lt
;dIf kz] ug{5] M–

-s_ /fli6«o ;efn] kfl/t u/s] f] t/ kl| tlglw ;efn]
c:jLsf/ u/]sf], jf

-v_ kl| tlglw ;efn] ;+zf]wg ;lxt /fli6«o ;efdf lkmtf{
k7fPsf] t/ /fli6«o ;ef To:tf] ;+zf]wgdf ;xdt xg'
g;ss] f] .

-!)_ sg' } ljw]os ljrf/fwLg /xs] f] cj:yfdf ;bgsf] clwjz] gsf]
cGTo eP klg To:tf] ljw]osdfly cfufdL clwjz] gdf sf/afxL x'g
;Sg5] .

t/ s'g} ljwo] s kl| tlglw ;efdf k|:t't eO{ ljrf/fwLg /x]sf] jf
k|ltlglw ;efdf kfl/t eO{ /fli6«o ;efdf ljrf/fwLg /xs] f] cj:yfdf
kl| tlglw ;ef lj36g ePdf jf To;sf] sfo{sfn ;dfKt ePdf To:tf]
ljw]os lgliqmo x'g5] .

!!@= ljwo] s lkmtf{ lng] M ljw]os k|:t'tstfn{ ] ;bgsf] :jLsl[ t lnO{ ljwo] s
lkmtf{ lng ;Sg5] .

!!#= ljwo] sdf k|df0fLs/0f M -!_ wf/f !!! adfl] hd k|df0fLs/0fsf nflu
/fi6«klt ;dIf k]z ul/g] ljwo] s pTklQ ePsf] ;bgsf] ;efdv' jf
cWoIfn] k|dfl0ft u/L k]z ug'{ kg]{5 .

t/ cy{ ljw]ossf xsdf cy{ ljw]os xf] egL ;efdv' n] k|dfl0ft
ug'{ kg]{5 .

-@_ o; wf/f adf]lhd k|df0fLs/0fsf nflu /fi6«klt ;dIf k]z
ePsf] ljwo] s kGw| lbgleq k|df0fLs/0f u/L To;sf] ;r" gf oyf;Dej
rfF8f] b'j} ;bgnfO{ lbg' kg{]5 .

-#_ k|df0fLs/0fsf nflu kz] ePsf] cy{ ljw]os afxs] cGo
ljwo] sdf kg' ljr{ f/ x'g' cfjZos 5 eGg] /fi6k« ltnfO{ nfud] f To:tf]

57

ljw]os kz] ePsf] kGw| lbgleq lghn] ;Gbz] ;lxt ljw]os pTklQ
ePsf] ;bgdf lkmtf{ k7fpg]5 .

-$_ /fi6«kltn] s'g} ljw]os ;Gbz] ;lxt lkmtf{ u/]df To:tf]
ljw]osdfly bj' } ;bgn] kg' ljr{ f/ u/L To:tf] ljw]os k|:tt' ¿kdf jf
;z+ fw] g ;lxt kfl/t u/L k'gM k]z u/]df To;/L k]z ePsf] kGw| lbgleq
/fi6«kltn] k|df0fLs/0f ug{5] .

-%_ /fi6k« ltaf6 k|df0fLs/0f ePkl5 ljwo] s P]g aGg]5 .
!!$= cWofbz] M -!_ ;+3Lo ;+;bsf] bj' } ;bgsf] clwjz] g rln/x]sf] cj:yfdf

afx]s cGo cj:yfdf tTsfn s]xL ug{ cfjZos k/d] f dlGqkl/ifbsf]
l;kmfl/;df /fi6«kltn] cWofbz] hf/L ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd hf/L ePsf] cWofb]z P]g ;/x dfGo
x'g5] .

t/ To:tf] kT| os] cWofb]z,–
-s_ hf/L ePkl5 a;s] f] ;+3Lo ;;+ bsf] b'j} ;bgdf kz]
ul/g5] / b'j} ;bgn] :jLsf/ gu/d] f :jtM lgliqmo x'g]5,
-v_ /fi6«kltaf6 hg' ;'s} avt vf/]h xg' ;Sg5] , /
-u_ v08 -s_ jf -v_ adf]lhd lgliqmo jf vf/h] gePdf bj' }
;bgsf] a7} s a;]sf] ;f7L lbg kl5 :jtM lgliqmo x'g]5 .

:ki6Ls/0f M o; pkwf/fsf] k|ofh] gsf nflu æb'j} ;bgsf] a}7s a;s] f]
lbgÆ eGgfn] ;+3Lo ;;+ bsf bj' } ;bgsf] clwj]zg k|f/De ePsf] jf
a7} s a;s] f] lbg ;Demg' k5{ / ;f] zAbn] ;+3Lo ;+;bsf ;bgx¿sf]
a}7s cl3kl5 u/L a;]sf] cj:yfdf h'g ;bgsf] a}7s kl5 a;]sf] 5
;fx] L lbgnfO{ hgfp5F .

58

efu–!)

;3+ Lo cfly{s sfo{k|0ffnL

!!%= s/ nufpg jf C0f lng gkfOg] M -!_ sfg"g adfl] hd afx]s sg' } s/
nufOg] / p7fOg] 5}g .

-@_ ;3+ Lo sfgg" adf]lhd afx]s g]kfn ;/sf/n] s'g} C0f lng] /
hdfgt lbg] 5}g .

!!^= ;3+ Lo ;l~rt sfi] f M u'7L /sd afxs] gk] fn ;/sf/nfO{ k|fKt x'g] ;a}
ks| f/sf /fh:j, /fh:jsf] lwtf]df lnOPsf ;a} shf,{ P]gsf] clwsf/
cGtu{t lbOPsf] hg' ;s' } C0f c;'n x'bF f kf| Kt ePsf] ;a} wg / g]kfn
;/sf/nfO{ k|fKt xg' ] cGo hg' ;s' } /sd ;3+ Lo P]gåf/f csf]{ s'g} Joj:yf
gul/Pdf Ps ;/sf/L sfi] fdf cfDbfgL aflF wg]5 h;nfO{ ;+3Lo ;l~rt
sf]if elgg]5 .

!!&= ;3+ Lo ;l~rt sf]if jf ;3+ Lo ;/sf/L sf]ifaf6 Joo M bx] fo adf]lhdsf
/sd afxs] ;3+ Lo ;l~rt sfi] f jf cGo s'g} ;+3Lo ;/sf/L sf]ifaf6
sg' } /sd lemSg ;lsg] 5}g M–

-s_ ;+3Lo ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ ePsf] /sd,

-v_ ;+3Lo ljlgof]hg Pg] adfl] hd vr{ xg' ] /sd,

-u_ ljlgof]hg ljw]os ljrf/fwLg /xs] f] cj:yfdf kZ] sLsf]
¿kdf ;+3Lo Pg] adf]lhd vr{ x'g] /sd, jf

-3_ ljzi] f cj:yfdf Joosf] ljj/0f dfq ePsf] ;+3Lo pwf/f]
vr{ P]g adfl] hd Joo xg' ] /sd .

t/ ;+3Lo cfsl:ds sf]ifsf xsdf wf/f !@$ adf]lhd x'g5] .

!!*= ;3+ Lo ;l~rt sfi] fdfly Jooef/ M bx] fosf ljifo;Fu ;DalGwt vr{
;+3Lo ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ xg' 5] / To:tf] Joosf nflu ;3+ Lo
;;+ bsf] :jLsl[ t cfjZos kg]{ 5g} M–

-s_ /fi6«klt / pk/fi6k« ltsf] kfl/>lds tyf ;l' jwfsf] /sd,

-v_ g]kfnsf] kw| fg GofofwLz, ;jf{]Rr cbfntsf GofofwLz /
Gofokl/ifbsf ;b:onfO{ lbOg] kfl/>lds tyf ;l' jwfsf]
/sd,

59

-u_ kl| tlglw ;efsf ;efdv' / pk;efd'v, /fli6«o ;efsf
cWoIf / pkfWoIfnfO{ lbOg] kfl/>lds tyf ;'ljwfsf]
/sd,

-3_ ;j+ w} flgs lgsfosf k|d'v / kbflwsf/LnfO{ lbOg]
kfl/>lds tyf ;'ljwfsf] /sd,

-ª_ k|b]z kd| v' sf] kfl/>lds tyf ;l' jwfsf] /sd,

-r_ /fi6«klt jf pk/fi6«kltsf] sfof{no, ;jfR{] r cbfnt,
Gofokl/ifb, ;+j}wflgs lgsfo / kb| z] k|dv' sf] sfof{nosf]
kz| f;lgs Joo,

-5_ g]kfn ;/sf/sf] bfloTjsf] C0f ;DaGwL Jooef/,

-h_ g]kfn ;/sf/sf] lj?4 cbfntaf6 ePsf] km};nf jf cfbz]
cg;' f/ ltg'{ kg{] /sd, /

-em_ ;3+ Lo sfg"g adf]lhd ;3+ Lo ;l~rt sfi] fdfly Jooef/ x'g]
/sd .

!!(= /fh:j / Joosf] cgd' fg M -!_ gk] fn ;/sf/sf] cy{dGqLn] k|Tos] cflys{
jif{sf] ;DaGwdf ;+3Lo ;+;bsf bj' } ;bgsf] ;+o'Qm a7} sdf b]xfosf
ljifox¿ ;dt] vn' fO{ jflif{s cg'dfg kz] ug{' kg]{5 M–

-s_ /fh:jsf] cg'dfg,

-v_ ;3+ Lo ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ x'g] cfjZos /sdx¿, /

-u_ ;3+ Lo ljlgof]hg P]g adfl] hd Joo x'g] cfjZos
/sdx¿ .

-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd jflif{s cgd' fg kz] ubf{ cl3Nnf] cflys{
jifd{ f kT| os] dGqfnonfO{ 5'6o\ fOPsf] vr{sf] /sd / To:tf] vr{
cg;' f/sf] nIo xfl;n eof] jf ePg To;sf] ljj/0f klg ;fy} kz] ug'{
kg{5] .

-#_ g]kfn ;/sf/sf] cyd{ GqLn] pkwf/f -!_ adf]lhdsf] /fh:j /
Joosf] cg'dfg kT| os] jif{ h]7 dxLgfsf] kGw| ut] ;+3Lo ;;+ bdf kz]
ug5{] .

!@)= ljlgofh] g Pg] M ljlgofh] g P]g adfl] hd Joo x'g] /sd ;DalGwt
zLif{sdf pNnv] u/L ljlgof]hg ljwo] sdf /flvg]5 .

60

!@!= k"/s cgd' fg M -!_ s'g} cflys{ jif{df b]xfosf] cj:yf kg{ cfPdf gk] fn
;/sf/sf] cy{dGqLn] k|ltlglw ;efdf k/" s cgd' fg kz] ug{ ;Sg5] M–

-s_ rfn" cflys{ jif{sf nflu ljlgofh] g P]gn] sg' } ;]jfsf
nflu vr{ ug{ clVtof/L lbPsf] /sd ckofK{ t ePdf jf
To; jif{sf nflu ljlgofh] g P]gn] clVtof/L glbPsf] gofF
;j] fdf vr{ ug{ cfjZos ePdf, jf

-v_ rfn" cfly{s jif{df ljlgof]hg P]gn] clVtof/L lbPsf]
/sdeGbf a9L vr{ xg' uPdf .

-@_ k/" s cgd' fgdf /flvPsf] /sd ;DalGwt zLifs{ df pNn]v
u/L k/" s ljlgofh] g ljw]osdf /flvg]5 .

!@@= k]ZsL vr{ M -!_ o; efudf cGoq hg' ;'s} s'/f nl] vPsf] eP tfklg
ljlgof]hg ljw]os ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf cfly{s jif{sf nflu
cg'dfg ul/Psf] Joosf] s'g} cz+ kZ] sLsf ¿kdf ;+3Lo P]g adf]lhd
vr{ ug{ ;lsg5] .

-@_ wf/f !!( adf]lhd /fh:j / Joosf] cg'dfg kz] gul/P;Dd
k]ZsL vr{ ljw]os k:| t't ul/g] 5}g / kZ] sLsf] /sd cfly{s jifs{ f] Joo
cg'dfgsf] Ps ltxfO eGbf a9L xg' ] 5}g .

-#_ ;3+ Lo kZ] sL vr{ Pg] adf]lhd vr{ ePsf] /sd ljlgof]hg
ljwo] sdf ;dfjz] ul/g]5 .

!@#= pwf/f] vr{ M o; efudf cGoq h'g;'s} s'/f nl] vPsf] eP tfklg
k|fs[lts sf/0f jf afxo\ cfqmd0fsf] cfz+sf jf cfGtl/s lj£g jf cGo
sf/0fn] ;s+ 6sf] cj:yf k/L wf/f !!( sf] pkwf/f -!_ cGtu{t rflxg]
ljj/0f v'nfpg cJofjxfl/s jf /fHosf] ;'/Iff jf lxtsf bl[ i6n]
cjf~5gLo b]lvPdf g]kfn ;/sf/sf] cy{dGqLn] Joosf] ljj/0f dfq
ePsf] pwf/f] vr{ ljw]os kl| tlglw ;efdf k]z ug{ ;Sg]5 .

!@$= ;3+ Lo cfsl:ds sf]if M -!_ ;+3Lo Pg] adfl] hd cfsl:ds sfi] fsf gfdn]
Pp6f sf]if :yfkgf ug{ ;lsg5] / To:tf] sf]ifdf ;do ;dodf ;+3Lo
P]g adfl] hd lgwf{/0f ePsf] /sd hDdf ul/g5] .

-@_ pkwf/f -!_ adfl] hdsf] sfi] f gk] fn ;/sf/sf] lgoGq0fdf
/xg5] / g]kfn ;/sf/n] To:tf] sf]ifaf6 cfsl:ds sfos{ f nflu vr{
ug{ ;Sg5] .

61

-#_ pkwf/f -@_ adfl] hdsf] vr{sf] /sd ;+3Lo Pg] adf]lhd
oyfzLw| ;f]wegf{ ul/g]5 .
!@%= cfly{s sfol{ jlw ;DaGwL Pg] M ;+3Lo P]g adf]lhd ljlgofl] ht /sd Ps
zLif{saf6 csf{] zLif{sdf /sdfGt/ ug{] / cfly{s sfol{ jlw ;DaGwL cGo
Joj:yf ;3+ Lo P]g adfl] hd x'g]5 .

62

efu–!!

Gofokflnsf

!@^= Gofo ;DaGwL clwsf/ cbfntaf6 k|of]u x'g] M -!_ gk] fnsf] Gofo
;DaGwL clwsf/ of] ;l+ jwfg, cGo sfgg" / Gofosf dfGo l;4fGt
adfl] hd cbfnt tyf Goflos lgsfoaf6 k|of]u ul/g5] .

-@_ d'2f dfldnfsf] /f]xdf cbfntn] lbPsf] cfb]z jf lg0f{osf]
;an} ] kfng ug'{ kg{5] .

!@&= cbfntx¿ M -!_ gk] fndf bx] fo adfl] hdsf cbfntx¿ /xg]5g\ M–

-s_ ;jf{R] r cbfnt,

-v_ pRr cbfnt, /

-u_ lhNnf cbfnt .

-@_ pkwf/f -!_ df n]lvPbl] v afx]s sfgg" adf]lhd d'2f xg] {
:yfgLo :t/df Goflos lgsfo jf ljjfb ;dfwfgsf js} lNks pkfo
cjnDag ug{ cfjZostf cg';f/ cGo lgsfo u7g ug{ ;lsg]5 .

!@*= ;jfR]{ r cbfnt M -!_ gk] fndf Ps ;jfR]{ r cbfnt x'g5] .

-@_ ;jf{R] r cbfnt clen]v cbfnt xg' 5] . o; ;+ljwfgdf
cGoyf Joj:yf ePsf]df afxs] ;a} cbfnt / Goflos lgsfox¿ ;jf{]Rr
cbfnt dftxt /xg5] g\ . ;l+ jwfg / sfg"gsf] JofVof ug{] clGtd
clwsf/ ;jf]{Rr cbfntnfO{ x'g]5 .

-#_ ;jfR{] r cbfntn] cfˆgf] / cfˆgf] clwsf/ If]qleq kg{]
cbfnt, ljlzi6Ls[t cbfnt jf cGo Goflos lgsfox¿sf] Gofo k|zf;g
jf Joj:yfkg ;DaGwL ljifodf lg/LIf0f, ;'kl/j]If0f u/L cfjZos lgb]z{ g
lbg ;Sg]5 .

-$_ d'2f dfldnfsf /fx] df ;jfR{] r cbfntn] u/]sf] ;l+ jwfg /
sfg"gsf] JofVof jf kl| tkfbg u/]sf] sfgg" L l;4fGt ;a}n] kfng ug'{
kg]{5 . ;jfR]{ r cbfntn] cfˆgf] jf dftxtsf] cbfntsf] Gofo;Dkfbgsf]
sfo{df s;}n] cj/f]w u/]df jf cfb]z jf km} ;nfsf] cj1f u/]df sfgg"
adfl] hd cjx]ngfdf sf/afxL rnfO{ ;hfo ug{ ;Sg]5 .

!@(= gk] fnsf] k|wfg GofofwLz tyf ;jfR{] r cbfntsf GofofwLzsf] lgol' Qm /
of]Uotf M -!_ ;jfR{] r cbfntdf g]kfnsf] kw| fg GofofwLzsf cltl/Qm

63

a9Ldf aL; hgf GofofwLz /xg]5g\ .

-@_ ;+jw} flgs kl/ifbsf] l;kmfl/;df k|wfg GofofwLzsf] / Gofo
kl/ifbsf] l;kmfl/;df ;jf{R] r cbfntsf cGo GofofwLzsf] lgo'lQm
/fi6«kltaf6 x'g]5 .

-#_ ;jf]{Rr cbfntsf] GofofwLz kbdf sDtLdf tLg jif{ sfd
u/]sf] JolQm k|wfg GofofwLzsf] kbdf lgo'lQm x'g of]Uo x'g5] .

-$_ kw| fg GofofwLzsf] kbfjlw 5 jifs{ f] x'g5] .

-%_ sfgg" df :gfts pkflw k|fKt u/L pRr cbfntsf] d'Vo
GofofwLz jf GofofwLzsf] kbdf sDtLdf kfFr jif{ sfd u/s] f] jf
sfgg" df :gfts pkflw k|fKt u/L jl/i7 clwjQmf jf clwjQmfsf]
xl} ;otdf sDtLdf kGw| jif{ lg/Gt/ jsfnt u/]sf] jf sDtLdf kGw|
jif;{ Dd Gofo jf sfgg" sf] If]qdf lg/Gt/ sfd u/L ljlzi6 sfg"gljbsf]
¿kdf Voflt k|fKt u/]sf] jf Gofo ;j] fsf] /fhkqfl+ st k|yd >0] fL jf
;fe] Gbf dflyNnf] kbdf sDtLdf afx| jif{ sfd u/]sf] gk] fnL gful/s
;jf]{Rr cbfntsf] GofofwLzsf] kbdf lgo'lQmsf nflu of]Uo dflgg]5 .

:ki6Ls/0f M of] ;+ljwfg nfu" xg' e' Gbf klxn] kg' /fjb] g cbfntdf dV' o
GofofwLz jf GofofwLz eO{ sfd u/]sf] cjlwnfO{ of] pkwf/fsf]
k|of]hgsf nflu pRr cbfntsf] dV' o GofofwLz jf GofofwLzsf]
xl} ;otdf sfd u/s] f] cjlw dflgg5] .

-^_ k|wfg GofofwLzsf] kb l/Qm ePdf jf s'g} sf/0fn] k|wfg
GofofwLz cfˆgf] kbsf] sfd ug{ c;dy{ ePdf jf labf a;s] f] jf
gk] fnaflx/ uPsf] sf/0fn] k|wfg GofofwLz ;jf{]Rr cbfntdf pkl:yt
gx'g] cj:yf ePdf ;jf]{Rr cbfntsf] jl/i7td GofofwLzn]
sfodd'sfod kw| fg GofofwLz eO{ sfd ug]{5 .

!#)= k|wfg GofofwLz tyf GofofwLzsf] ;j] fsf zt{ tyf ;l' jwf M -!_ kw| fg
GofofwLz tyf ;jf{]Rr cbfntsf] GofofwLzn] sDtLdf kfFr jif{ sfd
u/L /fhLgfdf lbPdf jf clgjfo{ cjsfz k|fKt u/d] f jf lghsf] d[To'
ePdf ;3+ Lo sfgg" adfl] hd lgjl[ Qe/0f kfpg5] .

-@_ o; ;+ljwfgdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afxs] k|wfg
GofofwLz tyf ;jf]{Rr cbfntsf GofofwLzsf] kfl/>lds / ;]jfsf cGo
zt{ ;+3Lo sfg"g adfl] hd xg' 5] .

-#_ pkwf/f -!_ / -@_ df h'g;'s} s/' f n]lvPsf] eP tfklg

64

dxfleof]uåf/f kbd'Qm ePsf] jf g}lts ktg bl] vg] kmf}hbf/L s;"/df
cbfntaf6 ;hfo kfPsf] k|wfg GofofwLz jf ;jf{]Rr cbfntsf]
GofofwLzn] pkbfg jf lgjl[ Qe/0f kfpg] 5g} .

-$_ k|wfg GofofwLz jf ;jf]{Rr cbfntsf] GofofwLznfO{ dsf{
kg{] u/L lghsf] kfl/>lds / ;]jfsf cGo zt{ kl/jtg{ ul/g] 5}g .

t/ r/d cfly{s lj>[+vntfsf] sf/0fn] ;s+ 6sfnLg cj:yfsf]
3f]if0ff ePsf] cj:yfdf of] Joj:yf nfu" xg' ] 5g} .

!#!= kw| fg GofofwLz jf ;jfR]{ r cbfntsf] GofofwLzsf] kb l/Qm xg' ]
M b]xfosf] s'g} cj:yfdf k|wfg GofofwLz jf ;jf]R{ r cbfntsf]
GofofwLzsf] kb l/Qm xg' 5] M–

-s_ lghn] /fi6«klt ;dIf lnlvt /fhLgfdf lbPdf,

-v_ lghsf] pd]/ k}+;¶L jif{ k"/f ePdf,

-u_ lghsf] lj?4 wf/f !)! adfl] hd dxfleof]usf] k:| tfj
kfl/t ePdf,

-3_ zf/Ll/s jf dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0f ;]jfdf /xL sfo{
;Dkfbg ug{ c;dy{ /x]sf] egL kw| fg GofofwLzsf] xsdf
;j+ w} flgs kl/ifb / ;jfR]{ r cbfntsf] GofofwLzsf] xsdf
Gofo kl/ifbsf] l;kmfl/;df /fi6«kltn] kbdQ' m u/d] f,

-ª_ lghn] gl} ts ktg b]lvg] kmfh} bf/L s;"/df cbfntaf6
;hfo kfPdf,

-r_ lghsf] dT[ o' ePdf .

!#@= k|wfg GofofwLz tyf ;jf]R{ r cbfntsf] GofofwLznfO{ cGo sg' } sfddf
nufpg gxg' ] M -!_ k|wfg GofofwLz jf ;jfR{] r cbfntsf] GofofwLznfO{
GofofwLzsf] kbdf afxs] cGo s'g} kbdf sfddf nufOg] jf sfhdf
v6fOg] 5}g .

t/ g]kfn ;/sf/n] Gofo kl/ifb;uF k/fdz{ u/L ;jf]R{ r
cbfntsf] GofofwLznfO{ Goflos hfrF ae' msf] sfddf jf sx] L vf;
cjlwsf nflu sfg"g jf Gofo ;DaGwL cg';Gwfg jf cGji] f0fsf] s'g}
sfddf v6fpg ;Sg5] .

-@_ kw| fg GofofwLz jf ;jfR]{ r cbfntsf] GofofwLz eO;ss] f]
JolQm o; ;+ljwfgdf cGoyf pNn]v ePsfd] f afxs] sg' } klg ;/sf/L

65

kbdf lgo'lQmsf nflu u|fXo x'g] 5g} .

!##= ;jf]R{ r cbfntsf] clwsf/ If]q M -!_ o; ;+ljwfgåf/f kb| Q dfl} ns xs
pk/ cg'lrt aGb]h nufOPsf] jf cGo s'g} sf/0fn] sg' } sfg"g of]
;l+ jwfg;uF aflemPsf] xFb' f To:tf] sfg"g jf To;sf] sg' } efu jf k|b]z
;efn] agfPsf] sg' } sfg"g ;+3Lo ;+;bn] agfPsf] s'g} sfg"g;Fu
aflemPsf] jf gu/ ;ef jf ufpF ;efn] agfPsf] sg' } sfg"g ;+3Lo ;;+ b
jf k|b]z ;efn] agfPsf] s'g} sfg"g;uF aflemPsf] x'Fbf To:tf] sfgg" jf
To;sf] sg' } efu ab/ 3fl] ift u/L kfpmF egL sg' } klg g]kfnL gful/sn]
;jf]{Rr cbfntdf lgjb] g lbg ;Sg]5 / ;f] cg;' f/ s'g} sfgg" aflemPsf]
bl] vPdf ;f] sfg"gnfO{ k|f/Deb]lv g} jf lg0f{o ePsf] ldltbl] v cdfGo /
ab/ 3fl] ift ug{] c;fwf/0f clwsf/ ;jf]{Rr cbfntnfO{ x'g5] .

-@_ o; ;l+ jwfgåf/f k|bQ df}lns xssf] kr| ngsf nflu jf
csf{] pkrf/sf] Joj:yf gePsf] jf csf{] pkrf/sf] Joj:yf eP klg
To:tf] pkrf/ ckof{Kt jf k|efjxLg b]lvPsf] cGo sg' } sfgg" L xssf]
k|rngsf nflu jf ;fj{hlgs xs jf ;/f]sf/sf] sg' } ljjfbdf ;dfj]z
ePsf] s'g} ;j+ }wflgs jf sfg"gL kZ| gsf] lg¿k0fsf nflu cfjZos /
pkoQ' m cfb]z hf/L ug{], plrt pkrf/ k|bfg ug,{] To:tf] xssf] k|rng
u/fpg] jf ljjfb 6'+uf] nufpg] c;fwf/0f clwsf/ ;jf]{Rr cbfntnfO{
xg' 5] .

-#_ pkwf/f -@_ adfl] hdsf] c;fwf/0f clwsf/ Ifq] cGtu{t
;jf]{Rr cbfntn] aGbL k|ToIfLs/0f, k/dfb]z, pTk|]if0f, kl| tif]w,
clwsf/kR[ 5f nufot cGo pko'Qm cfbz] hf/L ug{ ;Sg]5 .

t/ clwsf/ If]qsf] cefj ePsf]df afxs] ;+3Lo ;;+ b jf k|bz]
;efsf] cfGtl/s sfd sf/afxL / ;3+ Lo ;+;b jf kb| ]z ;efn] rnfPsf]
ljzi] fflwsf/sf] sf/afxL / tT;DaGwdf tfs] ]sf] ;hfodf o; pkwf/f
cGtut{ ;jfR{] r cbfntn] x:tIf]k ug{] 5}g .

-$_ o; ;l+ jwfgsf] cwLgdf /xL ;jf{R] r cbfntnfO{ ;+3Lo
sfgg" df Joj:yf eP adf]lhd d'2fsf] z'? sf/afxL / lsgf/f ug]{,
k'g/fjb] g ;G' g,] ;fws hfRF g,] d'2f bf]xf]¥ofpg], lgj]bg ;'Gg] jf cfˆgf]
km};nf jf clGtd cfbz] sf] kg' /fjnf]sg ug{] clwsf/ xg' ]5 . To;/L
k'g/fjnf]sg ubf{ klxnf km;} nf ug]{ GofofwLz afx]s cGo GofofwLzn]
ug{] 5g\ .

-%_ pRr cbfntn] z'¿ sf/afxL / lsgf/f u/]sf] d'2fsf]
k'g/fjb] g ;G' g] / ;+ljwfg / sfgg" sf] JofVof ;DaGwL k|Zg ;dfj]z

66

ePsf] ;fjh{ lgs dxTjsf] ljifo jf ;jf]{Rr cbfntaf6 lg0fo{ x'g'
pko'Qm 5 egL pRr cbfntn] cfˆgf] /fo ;lxt l;kmfl/; u/s] f] d'2fsf]
lg¿k0f ug]{ clwsf/ ;jf]{Rr cbfntnfO{ xg' 5] .

-^_ ;jfR]{ r cbfntsf] cGo clwsf/ / sfol{ jlw ;3+ Lo sfgg"
adfl] hd x'g5] .

!#$= d'2f ;fg{ ;Sg] M -!_ ;f/e"t ¿kdf ;dfg kZ| g ;dfj]z ePsf] d'2f
;jf]{Rr cbfnt / pRr cbfntx¿df ljrf/fwLg /xs] f] cj:yfdf To:tf]
kZ| g ;fjh{ lgs dxTjsf] xf] eGg] ;jf]R{ r cbfntnfO{ nfu]df jf
dxfGofoflwjQmf jf d2' fsf kIfsf] lgj]bgaf6 b]lvPdf To:tf d'2f
lemsfO{ ;fy} /fvL km} ;nf ug{] clwsf/ ;jfR{] r cbfntnfO{ x'g5] .

-@_ s'g} pRr cbfntdf bfo/ ePsf] d2' fdf ;g' 'jfO{ xb'F f Goflos
lgikIftfdf k|Zg p7\g] ljzi] f kl/l:ylt bl] vPdf sf/0f / cfwf/ v'nfO{
sfgg" adf]lhd Ps pRr cbfntaf6 csf]{ pRr cbfntdf To:tf] d'2f
;f/L ;'gj' fO{ ug{ ;jf{]Rr cbfntn] cfbz] lbg ;Sg]5 .
!#% ax; k}/jL ug{ gkfpg] M kw| fg GofofwLz / ;jf{R] r cbfntsf]
GofofwLzn] ;]jflgjQ[ ePkl5 s'g} klg c•f cbfntdf ax; k}/jL,
dn] ldnfk jf dWo:ytf ;DaGwL sfo{ ug{ kfpg] 5g} .
!#^= kw| fg GofofwLzsf] lhDd]jf/L M ;jfR{] r cbfnt / dftxtsf cbfnt,
ljlzi6Lst[ cbfnt jf cGo Goflos lgsfox¿sf] Gofo kz| f;gnfO{
ke| fjsf/L agfpg] clGtd lhDd]jf/L k|wfg GofofwLzsf] x'g]5 .

!#&= ;+j}wflgs Ohnf;sf] u7g M -!_ ;jf]R{ r cbfntdf Ps ;+jw} flgs
Ohnf; /xg]5 . To:tf] Ohnf;df kw| fg GofofwLz / Gofo kl/ifbsf]
l;kmfl/;df kw| fg GofofwLzn] tfs] ]sf cGo rf/ hgf GofofwLz /xg]
5g\ .

-@_ pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Ohnf;n] wf/f !## sf] pkwf/f -!_
adfl] hd k/]sf lgj]bgsf] cltl/Qm b]xfosf d2' fsf] z'¿ sf/afxL /
lsgf/f ug{]5 M–

-s_ ;+3 / k|bz] , k|bz] / kb| z] , kb| z] / :yfgLo tx tyf
:yfgLo txx¿ aLrsf] clwsf/ If]qsf] af/]df ePsf] ljjfb
;DaGwL,

-v_ ;3+ Lo ;+;b jf k|bz] ;ef ;b:osf] lgjf{rg ;DaGwL
ljjfb / ;+3Lo ;+;bsf ;b:o jf kb| z] ;efsf ;b:osf]
cof]Uotf ;DaGwL .

67

-#_ wf/f !## df h'g;s' } s/' f nl] vPsf] eP tfklg ;jf]R{ r
cbfntdf ljrf/fwLg sg' } d'2fdf uDeL/ ;+j}wflgs JofVofsf] k|Zg
;dfj]z ePsf] b]lvPdf To:tf] d'2f pkwf/f -!_ adf]lhdsf] Ohnf;af6
x]g{] u/L kw| fg GofofwLzn] tf]Sg ;Sg5] .

-$_ ;+jw} flgs Ohnf;sf] ;~rfng ;DaGwL cGo Joj:yf ;jf{]Rr
cbfntn] lgwf{/0f u/] adf]lhd xg' 5] .

!#*= jflif{s kl| tjb] g M -!_ ;jf]{Rr cbfnt, Gofo kl/ifb / Gofo ;]jf
cfofu] n] k|Tos] jif{ cfˆgf] jflif{s k|ltj]bg /fi6«klt ;dIf k]z ug5{] /
/fi6«kltn] To:tf] k|ltj]bg k|wfgdGqL dfkm{t ;3+ Lo ;;+ b ;dIf k]z
ug5{] .

-@_ pkwf/f -!_ adfl] hd k|:t't ePsf] jflif{s kl| tjb] g dfly
5nkmn x'Fbf ;+3Lo ;+;bn] sg' } ;e' mfj lbg cfjZos b]v]df g]kfn
;/sf/, sfg"g tyf Gofo dGqfno dfk{mt ;DalGwt lgsfonfO{ lbg
;Sg]5 .

-#_ pkwf/f -!_ adfl] hdsf] jflifs{ kl| tj]bg ;DaGwL cGo Joj:yf
;3+ Lo sfg"g adfl] hd x'g5] .

!#(= pRr cbfnt M -!_ k|To]s k|bz] df Ps pRr cbfnt /xg5] .

-@_ pRr cbfntn] cfˆgf] / cfˆgf dftxtsf cbfnt jf Goflos
lgsfox¿af6 xg' ] Gofo ;Dkfbgsf] sfod{ f s;n} ] cj/fw] u/]df jf cfb]z
jf k}m;nfsf] cj1f u/]df ;+3Lo sfgg" adfl] hd cjx]ngfdf sf/afxL
rnfO{ ;hfo ug{ ;Sg5] .

-#_ kT| os] pRr cbfntdf dV' o GofofwLzsf cltl/Qm ;3+ Lo
sfg"gdf Joj:yf eP adfl] hdsf] ;+Vofdf GofofwLzx¿ /xg5] g\ .

!$)= pRr cbfntsf dV' o GofofwLz tyf GofofwLzsf] lgol' Qm / ofU] otf M
-!_ k|wfg GofofwLzn] Gofo kl/ifbsf] l;kmfl/;df pRr cbfntsf dV' o
GofofwLz tyf GofofwLzsf] lgo'lQm ug{5] .

-@_ sfgg" df :gfts pkflw k|fKt u/L lhNnf GofofwLzsf] kbdf
sDtLdf kfrF jif{ sfd u/s] f] jf sfgg" df :gfts pkflw k|fKt u/L jl/i7
clwjQmf jf clwjQmfsf] ¿kdf sDtLdf bz jif{ lg/Gt/ jsfnt u/s] f]
jf sDtLdf bz jif{ sfg"gsf] cWofkg, cGj]if0f jf sfg"g jf Gofo
;DaGwL cGo s'g} If]qdf lg/Gt/ sfd u/s] f] jf Gofo ;]jfsf] sDtLdf
/fhkqfl+ st ky| d >0] fLsf] kbdf sDtLdf kfFr jif{ sfd u/]sf] gk] fnL

68

gful/s pRr cbfntsf] d'Vo GofofwLz tyf GofofwLzsf] kbdf
lgo'lQmsf nflu of]Uo dflgg5] .

-#_ pRr cbfntsf d'Vo GofofwLz / GofofwLzsf] lgo'lQm ubf{
pkwf/f -@_ adfl] hd of]Uotf k'us] f JolQmx¿dWo]af6 lhNnf
GofofwLzsf] xsdf lghn] jflifs{ ¿kdf km};nf u/]sf] d2' fsf] cgk' ft /
dflyNnf] cbfntdf clGtd lg0fo{ x'Fbf d2' f ;b/, ab/ jf pN6L ePsf]
dN" of+sgsf] cfwf/df, Gofo ;]jfsf] sDtLdf /fhkqfl+ st ky| d >]0fLsf]
kbdf sDtLdf kfFr jif{ sfd u/s] f] JolQmsf] xsdf Ho]i7tf, of]Uotf /
sfo{;Dkfbgsf] :t/sf] dN" ofs+ gsf] cfwf/df / cGosf] xsdf jl/i7tf,
Jofj;flos lg/Gt/tf, Odfgbf/L, kz] fut cfr/0f / Gofo / sfgg" sf]
Ifq] df u/]sf] of]ubfgsf] d"Nof+sg u/L lgo'lQm ul/g]5 .

-$_ dV' o GofofwLzsf] kb l/Qm ePdf jf c? s'g} sf/0fn] dV' o
GofofwLz cfˆgf] kbsf] sfd ug{ c;dy{ ePsf] jf labf a;]sf] jf kb| ]z
aflx/ uPsf] sf/0fn] dV' o GofofwLz pRr cbfntdf pkl:yt x'g ;Sg]
cj:yf g/x]df pRr cbfntsf] jl/i7td GofofwLzn] sfodd'sfod
dV' o GofofwLz eO{ sfd ug5]{ .

!$!= d'Vo GofofwLz tyf GofofwLzsf] ;j] fsf zt{ tyf ;'ljwf M -!_ o;
;+ljwfgdf cGoyf Joj:yf ul/Psf]df afx]s pRr cbfntsf] dV' o
GofofwLz tyf GofofwLzsf] kfl/>lds / ;j] fsf] cGo zt{ ;+3Lo sfg"g
adf]lhd x'g]5 .

-@_ pkwf/f -!_ df h'g;'s} s/' f n]lvPsf] eP tfklg Gofo
kl/ifbaf6 sf/afxL eO{ kbdQ' m ePsf] jf g}lts ktg b]lvg] kmfh} bf/L
s;/" df cbfntaf6 ;hfo kfO{ kbd'Qm ePsf] pRr cbfntsf] dV' o
GofofwLz tyf GofofwLzn] pkbfg jf lgjl[Qe/0f kfpg] 5g} .

t/ zf/Ll/s jf dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0f ;]jfdf /xL sfo{
;Dkfbg ug{ c;dy{ /x]sf] egL Gofo kl/ifbn] kbdQ' m u/]sf] cj:yfdf
of] Joj:yf nfu" x'g] 5g} .

-#_ pRr cbfntsf] dV' o GofofwLz jf GofofwLznfO{ dsf{ kg{]
u/L lghsf] kfl/>lds / ;j] fsf cGo zt{ kl/jt{g ul/g] 5g} .

t/ r/d cflys{ lj>+[Vfntfsf sf/0f ;+s6sfn 3f]if0ff ePsf]
cj:yfdf of] Joj:yf nfu" x'g] 5g} .

!$@= d'Vo GofofwLz jf GofofwLzsf] kb l/Qm x'g] M -!_ bx] fosf] sg' }
cj:yfdf pRr cbfntsf] dV' o GofofwLz jf GofofwLzsf] kb l/Qm

69

x'g]5 M–

-s_ lghn] kw| fg GofofwLz ;dIf lnlvt /fhLgfdf lbPdf,

-v_ lghsf] pd]/ lq;¶L jif{ k"/f ePdf,

-u_ lghsf] sfoI{ fdtfsf] cefj, v/fa cfr/0f, Odfgbf/L
k"js{ cfˆgf] stJ{ osf] kfng gu/s] f,] ablgotkj" {s
sfdsf/afxL u/s] f] jf lghn] kfng ug{' kg{]
cfrf/;+lxtfsf] uDeL/ pNn+3g u/s] f] cfwf/df Gofo
kl/ifbsf] l;kmfl/;df k|wfg GofofwLzn] kbd'Qm
u/]df,

-3_ lgh zf/Ll/s jf dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0f ;]jfdf
/xL sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ /x]sf] egL Gofo
kl/ifbsf] l;kmfl/;df kw| fg GofofwLzn] kbdQ' m
u/d] f,

-ª_ lghn] gl} ts ktg b]lvg] kmf}hbf/L s;"/df
cbfntaf6 ;hfo kfPdf,

-r_ lghsf] d[To' ePdf .

-@_ pkwf/f -!_ sf] v08 -u_ adf]lhd kbd'Qm ug{' cl3 cf/fk]
nfus] f] GofofwLznfO{ cfkmgf] ;kmfO k]z ug{ dgfl;a df}sf lbg' kg]{5 .
To;/L sf/afxL kf| /De ePsf] GofofwLzn] sf/afxLsf] 6'+uf] gnfu];Dd
cfˆgf] kbsf] sfo{ ;Dkfbg ug{ kfpg] 5}g .

-#_ kbdQ' m ePsf] dV' o GofofwLz jf GofofwLzn] kbdf /xFbf
u/s] f] s;"/df ;3+ Lo sfg"g adfl] hd sf/afxL ug{ afwf kg]{ 5g} .

!$#= dV' o GofofwLz tyf GofofwLznfO{ cGo sg' } sfddf nufpg gxg' ] /
;?jf ;DaGwL Joj:yf M -!_ pRr cbfntsf] dV' o GofofwLz jf
GofofwLznfO{ GofofwLzsf] kbdf afx]s cGo s'g} kbdf sfddf nufOg]
jf sfhdf v6fOg] 5g} .

t/ gk] fn ;/sf/n] Gofo kl/ifb;uF k/fdz{ u/L pRr cbfntsf]
GofofwLznfO{ Goflos hfFrae' msf] sfddf jf s]xL vf; cjlwsf nflu
sfgg" jf Gofo ;DaGwL cg';Gwfg, cGj]if0f jf /fli6«o ;/f]sf/sf] sg' }
sfddf v6fpg ;Sg]5 .

-@_ Gofo kl/ifbsf] l;kmfl/;df k|wfg GofofwLzn] pRr cbfntsf

70

GofofwLznfO{ Ps pRr cbfntsf] GofofwLzaf6 csf{] pRr cbfntsf]
GofofwLzdf ;?jf ug{ ;Sg]5 .

!$$= pRr cbfntsf] clwsf/ If]q M -!_ o; ;l+ jwfgåf/f k|bQ df}lns xssf]
kr| ngsf nflu jf csf]{ pkrf/sf] Joj:yf gePsf] jf csf]{ pkrf/sf]
Joj:yf eP klg ;f] pkrf/ ckof{Kt jf ke| fjxLg b]lvPsf] cGo sg' }
sfgg" L xssf] kr| ngsf nflu jf ;fjh{ lgs xs jf ;/fs] f/sf] s'g}
ljjfbdf ;dfjz] ePsf] sg' } sfg"gL kZ| gsf] lg¿k0fsf nflu cfjZos /
pkoQ' m cfb]z hf/L ug{] clwsf/ pRr cbfntnfO{ x'g5] .

-@_ pkwf/f -!_ sf] k|of]hgsf nflu pRr cbfntn]
aGbLk|ToIfLs/0f, k/dfbz] , pTk]i| f0f, k|ltif]w, clwsf/kR[ 5f nufot
hg' ;'s} pko'Qm cfb]z hf/L ug{ ;Sg5] .

t/ clwsf/ Ifq] sf] cefj ePsf]df afxs] ;3+ Lo ;+;b jf kb| z]
;efsf] cfGtl/s sfd sf/afxL / ;+3Lo ;+;b jf kb| ]z ;efn] rnfPsf]
ljzi] fflwsf/sf] sf/afxL / tT;DaGwdf tf]s]sf] ;hfodf o; pkwf/f
adf]lhd pRr cbfntn] x:tIf]k ug]{ 5g} .

-#_ pRr cbfntnfO{ ;+3Lo sfgg" adf]lhd z'¿ d'2f xg] {],
kg' /fjb] g ;G' g] / ;fws hfRF g] clwsf/ xg' 5] .

-$_ pRr cbfntsf] cGo clwsf/ tyf sfo{ljlw ;+3Lo sfg"g
adfl] hd xg' ]5 .

!$%= d2' f ;fg{ ;Sg] M -!_ pRr cbfntn] cfˆgf] Ifq] flwsf/leqsf dftxt
cbfntdf ljrf/fwLg /xs] f d'2fdf k|bz] sfgg" ;DaGwL k|Zg ;dfjz] 5
/ pQm d'2fsf] lg0fo{ ug{ ;f] kZ| gsf] lg/fs/0f x'g' clgjfo{ 5 eGg]
nfud] f To:tf d2' fx¿ dftxt cbfntaf6 lemsfO{ d2' fsf] k"/} lg0fo{ ug{
jf To:tf] k|Zgdf dfq lg0fo{ u//] d'2f z¿' cbfntdf lkmtf{ k7fpg
;Sg5] .

-@_ s'g} lhNnf cbfntdf bfo/ ePsf] d2' fdf ;g' j' fO{ x'Fbf Goflos
lgikIftfdf k|Zg p7g\ ] ljzi] f kl/l:ylt b]lvPdf sf/0f / cfwf/ vn' fO{
;+3Lo sfgg" adfl] hd cfˆgf] dftxtsf Ps lhNnfaf6 csf]{ lhNnf
cbfntdf To:tf] d'2f ;f/L ;'gj' fO{ ug{ pRr cbfntn] cfbz] lbg
;Sg]5 .

!$^= ax; k/} jL ug{ kfpg] M pRr cbfntsf] GofofwLz eO{ ;j] flgjQ[ ePsf]
JolQmn] cfkm" n] GofofwLzsf] x}l;otdf ;]jf u/]sf pRr cbfnt /
dftxtsf cbfnt afxs] cGo pRr cbfnt / ;jf]{Rr cbfntdf

71

pkl:yt eO{ ax; k/} jL ug{ kfpg]5 .

!$&= d'Vo GofofwLzsf] lhDdj] f/L M pRr cbfnt / To;sf] dftxtsf] cbfnt
jf cGo Goflos lgsfosf] Gofo k|zf;gnfO{ ke| fjsf/L agfpg]
lhDd]jf/L dV' o GofofwLzsf] xg' ]5 . ;f] k|ofh] gsf nflu dV' o
GofofwLzn] o; ;l+ jwfg tyf ;3+ Lo sfg"gsf] cwLgdf /xL dftxtsf
cbfnt tyf Goflos lgsfonfO{ cfjZos lgbz]{ g lbg ;Sg5] .

!$*= lhNnf cbfnt M -!_ k|Tos] lhNnfdf Ps lhNnf cbfnt xg' ]5 .

-@_ k|b]z sfgg" adfl] hd :yflkt :yfgLo :t/sf Goflos lgsfo
lhNnf cbfntsf] dftxtdf /xg5] g\ . lhNnf cbfntn] cfˆgf] dftxtsf
Goflos lgsfox¿sf] lg/LIf0f Pj+ ;k' l/j]If0f ug{ / cfjZos lgb{]zg
lbg ;Sg]5 .

!$(= lhNnf cbfntsf] GofofwLzsf] lgo'lQm, of]Uotf tyf kfl/>lds / ;]jfsf
cGo zt{ M -!_ lhNnf cbfntsf GofofwLzsf] lgo'lQm Gofo kl/ifbsf]
l;kmfl/;df k|wfg GofofwLzaf6 x'g]5 .

-@_ lhNnf cbfntdf l/Qm GofofwLzsf] kb bx] fo adfl] hd kl" t{
ul/g]5 M–

-s_ l/Qm kbdWo] aL; kl| tzt kbdf sfg"gdf :gfts
pkflw k|fKt u/L Gofo ;]jfsf] /fhkqf+lst låtLo
>]0fLsf] kbdf sDtLdf tLg jif{ sfd u/]sf
clws[tx¿dWo]af6 Ho]i7tf, ofU] otf / sfo{Ifdtfsf]
dN" of+sgsf] cfwf/df,

-v_ l/Qm kbdWo] rfnL; k|ltzt kbdf sfg"gdf :gfts
pkflw k|fKt u/L Gofo ;]jfsf] /fhkqf+lst låtLo
>]0fLsf] kbdf sDtLdf tLg jif{ sfd u/s] f
clws[tx¿dWo]af6 vn' f kl| tof]lutfTds k/LIffsf]
cfwf/df,

-u_ l/Qm kbdWo] afsF L rfnL; k|ltzt kbdf sfgg" df
:gfts pkflw k|fKt u/L clwjQmfsf] ¿kdf lg/Gt/
sDtLdf cf7 jif{ jsfnt u/]sf, sfg"gdf :gfts
pkflw kf| Kt u/L Gofo ;j] fsf] /fhkqfl+ st kbdf
sDtLdf cf7 jif{ sfd u/s] f jf sfgg" sf] cWofkg,
cGj]if0f jf sfg"g jf Gofo ;DaGwL cGo s'g} If]qdf
lg/Gt/ sDtLdf cf7 jif{ sfd u/]sf gk] fnL

72

gful/sdWo]af6 vN' nf k|ltof]lutfTds k/LIffsf]
cfwf/df .

-#_ pkwf/f -@_ sf] v08 -v_ / -u_ adfl] hdsf] ofU] otf ePsf
JolQmx¿dWo]af6 ;+3Lo sfg"g adfl] hd Gofo ;j] f cfof]un] lnlvt /
dfl} vs k|ltofl] utfTds k/LIff lnO{ of]Uotfqmd adfl] hd lhNnf
GofofwLzdf lgo'lQmsf nflu Gofo kl/ifbnfO{ l;kmfl/; ug5]{ .

-$_ lhNnf cbfntsf] GofofwLzsf] kfl/>lds / ;]jfsf cGo zt{
;3+ Lo sfg"g adf]lhd x'g5] .

-%_ lhNnf cbfntsf] GofofwLznfO{ dsf{ kg]{ u/L lghsf]
kfl/>lds / ;]jfsf cGo zt{ kl/jt{g ul/g] 5}g| .

t/ r/d cflys{ lj>+[Vfntfsf sf/0f ;+s6sfn 3f]if0ff ePsf]
cj:yfdf of] Joj:yf nfu" xg' ] 5}g .

-^_ bx] fosf] s'g} cj:yfdf lhNnf cbfntsf] GofofwLzsf] kb
l/Qm xg' ]5 M–

-s_ lghn] k|wfg GofofwLz ;dIf lnlvt /fhLgfdf lbPdf,

-v_ lghsf] pd]/ lq;¶L jif{ k/" f ePdf,

-u_ lghsf] sfoI{ fdtfsf] cefj, v/fa cfr/0f,
Odfgbf/Lkj" {s cfˆgf] stJ{ osf] kfng gu/]sf],
ablgotkj" {s sfdsf/afxL u/]sf] jf lghn] kfng ug'{
kg{] cfrf/;+lxtfsf] uDeL/ pNn+3g u/s] f] cfwf/df
Gofo kl/ifbsf] l;kmfl/;df kw| fg GofofwLzn] kbd'Qm
u/d] f,

-3_ lgh zf/Ll/s jf dfgl;s c:j:ytfsf] sf/0f ;]jfdf
/xL sfo{ ;Dkfbg ug{ c;dy{ /x]sf] egL Gofo
kl/ifbsf] l;kmfl/;df k|wfg GofofwLzn] kbd'Qm u/]df,

-ª_ lghn] g}lts ktg b]lvg] kmfh} bf/L s;/" df
cbfntaf6 ;hfo kfPdf,

-r_ lghsf] d[To' ePdf .

-&_ pkwf/f -^_ sf] v08 -u_ adfl] hd kbdQ' m ug{' cl3 cf/f]k
nfu]sf] lhNnf GofofwLznfO{ cfˆgf] ;kmfO k]z ug{ dgfl;a df}sf lbg'

73

kg5]{ . To;/L sf/afxL k|f/De ePsf] lhNnf GofofwLzn] sf/afxLsf] 6+u' f]
gnfu];Dd cfˆgf] kbsf] sfo;{ Dkfbg ug{ kfpg] 5}g .

-*_ kbd'Qm ePsf] lhNnf GofofwLzn] kbdf /xbF f u/]sf] s;"/df
;+3Lo sfg"g adfl] hd sf/afxL ug{ afwf kg{] 5}g .

!%)= lhNnf GofofwLznfO{ cGo sg' } sfddf nufpg gxg' ] / ;?jf ;DaGwL
Joj:yf M -!_ lhNnf GofofwLznfO{ GofofwLzsf] kbdf afx]s cGo s'g}
kbdf sfddf nufOg] jf sfhdf v6fOg] 5}g .

t/ gk] fn ;/sf/n] Gofo kl/ifb;Fu k/fdz{ u/L lhNnf
GofofwLznfO{ Goflos hfFra'emsf] sfddf jf sx] L vf; cjlwsf nflu
sfgg" jf Gofo ;DaGwL cg';Gwfg jf cGj]if0f tyf lgjf{rg ;DaGwL
sfddf v6fpg ;Sg5] .

-@_ Gofo kl/ifbsf] l;kmfl/;df kw| fg GofofwLzn] lhNnf
GofofwLznfO{ Ps lhNnf cbfntaf6 csf]{ lhNnf cbfntdf ;?jf ug{
;Sg]5 .

!%!= lhNnf cbfntsf] clwsf/ Ifq] M -!_ lhNnf cbfntnfO{ ;3+ Lo sfg"gdf
cGoyf Joj:yf ePsf]df afx]s cfˆgf] clwsf/If]qleqsf ;Dk"0f{ d'2fsf]
z'¿ sf/afxL / lsgf/f ug],{ aGbL k|ToIfLs/0f lgif]wf1f nufot sfg"g
adf]lhdsf lgjb] g x]g]{, cw{Goflos lgsfon] u/s] f] lg0fo{ pk/ sfg"g
adf]lhd kg' /fjb] g ;G' g], k|b]z sfg"g adfl] hd ul7t :yfgLo:t/sf
Goflos lgsfon] u/s] f] lg0f{o pk/ k'g/fjb] g ;G' g] tyf cfkm" / cfˆgf]
dftxtsf cbfntx¿sf] Gofo ;Dkfbgsf] sfod{ f s;}n] cj/f]w u/d] f jf
cfbz] jf k}m;nfsf] cj1f u/d] f ;3+ Lo sfg"g adf]lhd cjx]ngfdf
sf/afxL rnfO ;hfo ug{ ;Sg] clwsf/ xg' 5] .

-@_ lhNnf cbfntsf] clwsf/ Ifq] / sfol{ jlw ;DaGwL cGo
Joj:yf ;3+ Lo sfg"g adfl] hd x'g5] .

!%@= ljlzi6Lst[ cbfnt M -!_ wf/f !@& df nl] vPb]lv afx]s vf; lsl;d /
ks| [ltsf d2' fx¿sf] sf/afxL / lsgf/f ug{ ;+3Lo sfg"g adf]lhd cGo
ljlzi6Ls[t cbfnt, Goflos lgsfo jf Gofoflws/0fsf] :yfkgf / u7g
ug{ ;lsg]5 .

t/ s'g} vf; d'2fsf nflu ljlzi6Ls[t cbfnt, Goflos lgsfo jf
Gofoflws/0fsf] u7g ul/g] 5g} .

-@_ Ps jif{ eGbf a9L sb} ;hfo xg' ] kmf}hbf/L s;"/ ;DaGwL

74

d2' f cbfnt jf ljlzi6Ls[t cbfnt jf ;l} gs cbfnt jf Goflos
lgsfo afx]s cGo lgsfosf] clwsf/ If]qdf kg{] 5g} .

!%#= Gofo kl/ifb M -!_ o; ;l+ jwfg adf]lhd GofofwLzsf] lgo'lQm, ;?jf,
cgz' f;g ;DaGwL sf/afxL, avf{;L / Gofo k|zf;g ;DaGwL cGo
ljifosf] l;kmfl/; ug{ jf k/fdz{ lbg Pp6f Gofo kl/ifb /xg5] , h;df
b]xfo adfl] hdsf cWoIf / ;b:ox¿ /xg]5g\ M–

-s_ k|wfg GofofwLz –cWoIf

-v_ ;3+ Lo sfg"g tyf Gofo dGqL –;b:o

-u_ ;jfR]{ r cbfntsf jl/i7td GofofwLz Ps hgf – ;b:o

-3_ /fi6«kltn] k|wfgdGqLsf] l;kmfl/;df lgo'Qm u/s] f]

Ps hgf sfg"gljb\ –;b:o

-ª_ gk] fn af/ P;f]l;Pzgsf] l;kmfl/;df /fi6k« ltåf/f

lgoQ' m sDtLdf aL; jif{sf] cg'ej kf| Kt jl/i7

clwjQmf jf clwjQmf – ;b:o

-@_ pkwf/f -!_ sf] v08 -3_ / -ª_ adf]lhdsf] ;b:osf] kbfjlw
rf/ jifs{ f] x'g]5 / lghsf] kfl/>lds tyf ;l' jwf ;jf{R] r cbfntsf]
GofofwLzsf] ;/x x'g]5 .

-#_ pkwf/f -!_ sf] v08 -3_ / -ª_ adf]lhdsf] ;b:o ;jf]{Rr
cbfntsf] GofofwLz ;/x ;dfg cfwf/df / ;dfg t/Lsfn] kbd'Qm
x'g]5 .

-$_ Gofo kl/ifbsf] cWoIf tyf ;b:on] sg' } GofofwLzsf]
;DaGwdf kg{ cfPsf] ph/' L;uF ;Da4 d2' fsf] cWoog u/L Gofo
kl/ifbdf To;sf] kl| tjb] g lbg ;Sg]5 .

-%_ sg' } GofofwLzsf] ljifodf kg{ cfPsf] ph/' Lsf] ;DaGwdf
k|f/lDes 5fgaLg u/fpFbf ljz]if1af6 lj:tt[ 5fgaLg ug'k{ g]{ bl] vPdf
Gofo kl/ifbn] hfFrae' m ;ldlt u7g ug{ ;Sg5] .

-^_ of] ;+ljwfg adf]lhd dxfleof]usf] sf/afxLaf6 kbd'Qm x'g
;Sg] GofofwLz afxs] cGo GofofwLzn] ei| 6frf/ u/L clVtof/sf]
b'?kofu] u/]sfd] f Gofokl/ifbn] cg';Gwfg u/L sfgg" adf]lhd d2' f
rnfpg ;Sg5] .

75

-&_ Gofo kl/ifbn] o; ;+ljwfg adf]lhd ;jf]{Rr cbfntsf] k|wfg
GofofwLz / GofofwLz, pRr cbfntsf d'Vo GofofwLz / GofofwLzsf]
kbdf lgoQ' m xg' of]Uotf k'Ug] JolQmx¿sf] cBfjlws clenv] tof/ ug'{
kg{]5 .

-*_ Gofo kl/ifbsf] cGo sfd, stJ{ o / clwsf/ ;+3Lo sfg"g
adfl] hd x'g]5 .

!%$= Gofo ;j] f cfof]u M -!_ g]kfn ;/sf/n] sfgg" adf]lhd ;3+ Lo Gofo
;j] fsf] /fhkqf+lst kbdf lgo'lQm, ;?jf, a9j' f ubf{ jf To:tf] kbdf
axfn /x]sf] sg' } sdr{ f/LnfO{ ljefuLo ;hfo ubf{ Gofo ;]jf cfof]usf]
l;kmfl/; adfl] hd ug5]{ .

t/ ;+3Lo ;/sf/L ;j] fdf axfn g/xs] f] JolQmnfO{ ;3+ Lo Gofo
;j] fsf] /fhkqfl+ st kbdf gofF egfå{ f/f :yfoL lgo'lQm ubf{ jf ;3+ Lo
Gofo ;j] fsf] /fhkq cglÍt kbaf6 ;fx] L ;]jfsf] /fhkqf+lst kbdf
a9j' f ubf{ gk] fn ;/sf/n] nf]s ;j] f cfof]usf] l;kmfl/; adf]lhd ug'{
kg5]{ .

:ki6Ls/0f M o; wf/fsf] k|ofh] gsf nflu ;+3Lo Gofo ;j] fsf]
/fhkqf+lst kbdf lgo'lQm ubf{ lnOg] v'nf / cfGtl/s kl| tofl] utfTds
k/LIff nf]s ;]jf cfof]un] lng5] .

-@_ Gofo ;]jf cfof]udf bx] fo adfl] hdsf cWoIf / ;b:ox¿
x'g]5g\ M–

-s_ k|wfg GofofwLz –cWoIf

-v_ ;+3Lo sfg"g tyf Gofo dGqL –;b:o

-u_ ;jf]R{ r cbfntsf] jl/i7td GofofwLz –;b:o

-3_ nf]s ;]jf cfof]usf] cWoIf –;b:o

-ª_ dxfGofoflwjQmf –;b:o

-#_ Gofo ;]jf cfof]usf] cGo sfd, st{Jo, clwsf/ / sfo{ljlw
;3+ Lo sfg"g adf]lhd x'g]5 .

!%%= ;j] fsf zt{ / ;l' jwf ;DaGwL Joj:yf M ;3+ Lo Gofo ;j] fsf
sdr{ f/Lx¿sf] kfl/>lds, ;l' jwf tyf ;j] fsf zt{ ;DaGwL Joj:yf
;+3Lo P]g adf]lhd xg' ]5 .

76

!%^= kb| ]z Gofo ;]jf cfofu] ;DaGwL Joj:yf M k|b]z Gofo ;]jf cfofu] sf]
u7g / k|b]z Gofo ;j] fsf sd{rf/Lx¿sf] kfl/>lds, ;l' jwf tyf ;]jfsf
zt{ ;DaGwL Joj:yf ;+3Lo sfg"g adfl] hd xg' ]5 .

77

efu–!@

dxfGofoflwjQmf

!%&= dxfGofoflwjQmf M -!_ g]kfndf Ps dxfGofoflwjQmf /xg]5 .

-@_ /fi6«kltn] kw| fgdGqLsf] l;kmfl/;df dxfGofoflwjQmfsf]
lgol'Qm ug]5{ . kw| fgdGqLn] rfxs] f] cjlw;Dd dxfGofoflwjQmf cfˆgf]
kbdf axfn /xg]5 .

-#_ ;jf]{Rr cbfntsf] GofofwLz x'g] ofU] otf ePsf] JolQm
dxfGofoflwjQmfsf] kbdf lgol' Qmsf nflu of]Uo xg' 5] .

-$_ b]xfosf] s'g} cj:yfdf dxfGofoflwjQmfsf] kb l/Qm xg' 5] M–

-s_ lghn] kw| fgdGqL dfkm{t /fi6k« lt ;dIf lnlvt
/fhLgfdf lbPdf,

-v_ lghnfO{ kw| fgdGqLsf] l;kmfl/;df /fi6k« ltaf6 kbd'Qm
ul/Pdf,

-u_ lghsf] dT[ o' ePdf .

-%_ dxfGofoflwjQmfsf] kfl/>lds tyf cGo ;l' jwf ;jf]{Rr
cbfntsf] GofofwLz ;/x xg' ]5 . dxfGofoflwjQmfsf] ;j] fsf cGo zt{
sfg"g adfl] hd x'g5] g\ .

!%*= dxfGofoflwjQmfsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ dxfGofoflwjQmf g]kfn
;/sf/sf] d'Vo sfg"gL ;Nnfxsf/ xg' 5] . ;j+ w} flgs Pj+ sfgg" L ljifodf
g]kfn ;/sf/ / g]kfn ;/sf/n] tfl] slbPsf] cGo clwsf/LnfO{ /fo
;Nnfx lbg' dxfGofoflwjQmfsf] st{Jo x'g5] .

-@_ gk] fn ;/sf/sf] xs, lxt jf ;/fs] f/ lglxt /x]sf] d2' fdf
dxfGofoflwjQmf jf lghsf] dftxtsf ;/sf/L jsLnaf6 g]kfn
;/sf/sf] k|ltlglwTj ul/g5] . o; ;+ljwfgdf cGoyf Joj:yf ePsf]df
afxs] sg' } cbfnt jf Goflos lgsfo jf clwsf/L ;dIf g]kfn
;/sf/sf] tkm{ af6 d'2f rnfpg] jf grnfpg] eGg] s'/fsf] clGtd lg0fo{
ug]{ clwsf/ dxfGofoflwjQmfnfO{ xg' ]5 .

-#_ g]kfn ;/sf/sf] tk{maf6 bfo/ ePsf] d2' f lkmtf{ lnb+ f
dxfGofoflwjQmfsf] /fo lng' kg]5{ .

-$_ dxfGofoflwjQmfn] ;3+ Lo ;+;b jf To;sf] s'g} ;ldltn]

78

u/]sf] cfdGq0f adfl] hd To:tf] a}7sdf pkl:yt eO{ sfg"gL k|Zgsf]
;DaGwdf /fo JoQm ug{ ;Sg]5 .

-%_ cfˆgf] kbLo st{Josf] kfngf ubf{ dxfGofoflwjQmfnfO{
gk] fnsf] h'g;'s} cbfnt, sfof{no / kbflwsf/L ;dIf pkl:yt x'g]
clwsf/ xg' ]5 .

-^_ pkwf/f -@_ sf] cltl/Qm dxfGofoflwjQmfnfO{ cfˆgf] st{Jo
kfng ubf{ b]xfosf] sfd ug]{ clwsf/ x'g5] M–

-s_ gk] fn ;/sf/ jfbL jf k|ltjfbL eO{ bfo/ ePsf d'2f
dfldnfdf g]kfn ;/sf/sf] tkm{ af6 kl| t/Iff ug,]{

-v_ d'2f dfldnfsf /fx] df ;jf]R{ r cbfntn] u/]sf] sfgg" sf]
JofVof jf k|ltkfbg u/s] f] sfg"gL l;4fGtsf] sfof{Gjog
eP jf gePsf] cg'udg ug{] jf u/fpg],

-u_ lx/f;tdf /xs] f] JolQmnfO{ o; ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL
dfgjf]lrt Jojxf/ gu/]sf] jf To:tf] JolQmnfO{ cfkmGt;uF
jf sfg"g Joj;foL dfkm{ t e]63f6 ug{ glbPsf] eGg] ph'/L
k/]df jf hfgsf/L xg' cfPdf 5fgaLg u/L To:tf] xg' af6
/fS] g ;DalGwt clwsf/LnfO{ cfjZos lgb{z] g lbg] .

-&_ dxfGofoflwjQmfn] of] wf/f adfl] hd cfˆgf] sfd, st{Jo /
clwsf/ tf]lsPsf] zt{sf] cwLgdf /xL k|of]u / kfng ug]{ u/L dftxtsf
;/sf/L jsLnnfO{ kT| ofofh] g ug{ ;Sg5] .

-*_ o; wf/fdf n]lvPsf sfd, stJ{ o / clwsf/sf] cltl/Qm
dxfGofoflwjQmfsf] cGo sfd, stJ{ o / clwsf/ of] ;l+ jwfg / ;+3Lo
sfg"g adf]lhd x'g]5 .

!%(= jflif{s k|ltj]bg M -!_ dxfGofoflwjQmfn] k|To]s jif{ of] ;l+ jwfg / ;3+ Lo
sfgg" adfl] hd cfk"mn] ;Dkfbg u/s] f] sfdsf] jflif{s kl| tjb] g tof/ u/L
/fi6«klt ;dIf kz] ug{5] / /fi6k« ltn] k|wfgdGqL dfkmt{ To:tf] k|ltj]bg
;+3Lo ;+;b ;dIf k]z ug{ nufpg]5 .

-@_ pkwf/f -!_ adfl] hd k]z ul/g] k|ltj]bgdf cGo s'/fsf]
cltl/Qm dxfGofoflwjQmfn] jif{el/df ;+j}wflgs Pj+ sfgg" L ljifodf lbPsf]
/fo ;Nnfxsf] ;+lIfKt ljj/0f ;lxtsf] ;V+ of, ;/sf/jfbL eO{ rns] f
d'2f ;DaGwL ljj/0f, g]kfn ;/sf/ jfbL jf kl| tjfbL eO{ bfo/ ePsf
d'2f dfldnfdf k|lt/Iff u/]sf] ljj/0f, g]kfn ;/sf/ jfbL eO{ rNg]

79

d2' fdf eljiodf ul/gk' g]{ ;w' f/ tyf ck/fwsf k|j[lQ ;DaGwL ljj/0f
pNnv] ug'{ kg{]5 .
!^)= d'Vo GofoflwjQmf M -!_ dxfGofoflwjQmfsf] dftxtdf /xg] u/L k|To]s
kb| ]zdf Ps d'Vo GofoflwjQmf /xg]5 .

-@_ dV' o GofoflwjQmfsf] lgol' Qm ;DalGwt d'VodGqLsf]
l;kmfl/;df k|bz] k|d'vaf6 x'g5] . dV' odGqLn] rfx]sf] cjlw;Dd dV' o
GofoflwjQmf cfˆgf] kbdf axfn /xg]5 .

-#_ pRr cbfntsf] GofofwLz xg' ] ofU] otf ePsf] JolQm dV' o
GofoflwjQmfsf] kbdf lgol' Qmsf nflu ofU] o x'g5] .

-$_ bx] fosf] s'g} cj:yfdf d'Vo GofoflwjQmfsf] kb l/Qm x'g]5 M–
-s_ lghn] dV' odGqL dfk{mt k|b]z kd| v' ;dIf lnlvt
/fhLgfdf lbPdf,
-v_ lghnfO{ dV' odGqLsf] l;kmfl/;df kb| z] k|d'vn] kbd'Qm
u/d] f,
-u_ lghsf] dT[ o' ePdf .

-%_ d'Vo GofoflwjQmf k|bz] ;/sf/sf] d'Vo sfg"gL ;Nnfxsf/
xg' 5] / ;j+ }wflgs Pj+ sfg"gL ljifodf k|b]z ;/sf/ jf k|b]z ;/sf/n]
tf]lslbPsf] cGo clwsf/LnfO{ /fo ;Nnfx lbg' d'Vo GofoflwjQmfsf]
stJ{ o xg' 5] .

-^_ dV' o GofoflwjQmfsf] sfof{no cGtut{ sf sdr{ f/Lx¿sf]
Joj:yfkg dxfGofoflwjQmfsf] sfof{non] ug{]5 .

-&_ dV' o GofoflwjQmfsf] kfl/>lds tyf cGo ;l' jwf pRr
cbfntsf] GofofwLz ;/x x'g]5 . dV' o GofoflwjQmfsf] sfd, stJ{ o /
clwsf/ tyf ;]jfsf cGo zt{ kb| ]z sfg"g adfl] hd xg' 5] .
!^!= ;j] fsf zt{ / ;'ljwf ;DaGwL Joj:yf M ;/sf/L jsLn tyf
dxfGofoflwjQmfsf] dftxtdf /xg] cGo sd{rf/Lx¿sf] kfl/>lds,
;'ljwf tyf ;j] fsf zt{ ;DaGwL Joj:yf ;+3Lo Pg] adfl] hd xg' ]5 .

80

efu–!#

kb| ]z sfok{ flnsf

!^@= kb| ]zsf] sfo{sfl/0fL clwsf/ M -!_ k|b]zsf] sfos{ fl/0fL clwsf/ of]
;l+ jwfg / kb| ]z sfg"g adf]lhd kb| ]z dlGqkl/ifbdf lglxt xg' 5] .

t/ ;3+ Lo zf;g nfu" ePsf] sf/0faf6 kb| ]z sfo{sfl/0fL sfod
g/x]df gk] fn ;/sf/sf] lgb{z] g adfl] hd k|b]z k|dv' n] kb| ]zsf]
sfo{sfl/0fL clwsf/ k|ofu] ug5{] .

-@_ of] ;+ljwfg / cGo sfgg" sf] cwLgdf /xL k|b]zsf] zf;g
Joj:yfsf] ;fdfGo lgb{]zg, lgoGq0f / ;~rfng ug]{ cleef/f k|b]z
dlGqkl/ifbdf /xg5] .

-#_ kb| ]zsf] sfo{sfl/0fL sfox{ ¿ k|b]z ;/sf/sf gfddf x'g] 5g\ .

-$_ of] ;+ljwfgsf] cwLgdf /xL kb| z] sf] sfo{sfl/0fL clwsf/
cg';"rL–^, cg;' "rL–& / cg';r" L–( adfl] hdsf] ;"rLdf pNnv] eP
adfl] hd x'g]5 .

t/ ;+3 / k|b]zsf] ;femf clwsf/sf] ljifosf ;DaGwdf of]
;l+ jwfg / ;+3Lo sfg"gdf :ki6 pNnv] ePsfd] f afx]s k|bz]
dlGqkl/ifbn] sfo{sfl/0fL clwsf/sf] k|of]u ubf{ g]kfn ;/sf/;Fu
;dGjo u/L ug'{ kg{]5 .

-%_ pkwf/f -#_ adfl] hd k|b]z ;/sf/sf] gfddf x'g] lg0f{o jf
cfb]z / tT;DaGwL clwsf/kqsf] k|df0fLs/0f k|bz] sfg"g adf]lhd
xg' ]5 .

!^#= kb| z] kd| v' ;DaGwL Joj:yf M -!_ k|To]s kb| z] df g]kfn ;/sf/sf]
kl| tlglwsf] ¿kdf k|bz] k|d'v /xg]5 .

-@_ /fi6k« ltn] kT| o]s kb| z] sf nflu Ps kb| ]z kd| 'v lgol' Qm
ug{]5 .

-#_ /fi6«kltn] kbfjlw ;dfKt x'g'eGbf cufj} lghnfO{ kbd'Qm
u/d] f afx]s k|bz] k|d'vsf] kbfjlw kfrF jif{sf] xg' 5] .

-$_ Pp6} JolQm Ps k6seGbf a9L Ps} k|bz] df kb| ]z k|dv' xg'
;Sg] 5g} .

81

!^$= kb| ]z kd| v' sf] ofU] otf M b]xfosf] of]Uotf ePsf] JolQm k|b]z k|dv' xg' sf
nflu ofU] o xg' 5] M–
-s_ ;+3Lo ;+;bsf] ;b:o xg' ofU] o ePsf],
-v_ k+t} L; jif{ pd]/ k"/f ePsf,] /
-u_ s'g} sfgg" n] cof]Uo gePsf] .

!^%= k|b]z kd| 'vsf] kb l/Qm x'g] cj:yf M -!_ bx] fosf] sg' } cj:yfdf kb| z]
kd| 'vsf] kb l/Qm x'g]5 M–
-s_ lghn] /fi6«klt ;dIf lnlvt /fhLgfdf lbPdf,
-v_ lghsf] kbfjlw ;dfKt ePdf jf ;f] cufj} /fi6«kltn]
lghnfO{ kbdQ' m u/]df,
-u_ lghsf] dT[ o' ePdf .
-@_ s'g} k|b]zsf] k|bz] k|d'vsf] kb l/Qm ePsf] cj:yfdf kb| z]
k|dv' sf] lgol' Qm geP;Ddsf nflu /fi6«kltn] csf]{ s'g} k|b]zsf] kb| ]z
kd| 'vnfO{ To:tf] kb| z] sf] ;d]t sfdsfh ug]{ u/L tf]Sg ;Sg5] .

!^^= k|bz] k|d'vsf] sfd, st{Jo / clwsf/ M -!_ k|bz] kd| 'vn] of] ;l+ jwfg jf
sfg"g adf]lhd lghnfO{ k|fKt clwsf/sf] ko| f]u / stJ{ osf] kfng
ug{]5 .
-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd clwsf/sf] ko| f]u ubf{ jf st{Josf]
kfng ubf{ of] ;l+ jwfg jf sfg"g adf]lhd s'g} lgsfo jf kbflwsf/Lsf]
l;kmfl/;df ul/g] egL ls6fgL;fy Joj:yf ePsf] sfo{ afxs] k|b]z
kd| v' af6 ;Dkfbg ul/g] cGo hg' ;s' } sfo{ k|b]z dlGqkl/ifbsf] l;kmfl/;
/ ;Ddltaf6 x'g5] . To:tf] l;kmfl/; / ;Ddlt dV' odGqL dfkm{t k]z
x'g5] .
-#_ pkwf/f -@_ adfl] hd kb| ]z k|dv' sf] gfddf xg' ] lg0f{o jf
cfbz] / tT;DaGwL clwsf/kqsf] kd| f0fLs/0f k|bz] sfg"g adf]lhd
xg' ]5 .

!^&= kb| z] k|dv' sf] zky M k|b]z k|d'vn] cfˆgf] sfoe{ f/ ;DxfNg' cl3 ;+3Lo
sfgg" adfl] hd /fi6k« lt ;dIf kb tyf ufk] gLotfsf] zky lng' kg5{] .

82

!^*= kb| ]z dlGqkl/ifbsf] u7g M -!_ k|b]z kd| 'vn] k|bz] ;efdf ax'dt kf| Kt
;+;bLo bnsf] gt] fnfO{ d'VodGqL lgo'Qm ug]{5 / lghsf] cWoIftfdf
k|b]z dlGqkl/ifbsf] u7g x'g5] .

-@_ pkwf/f -!_ adfl] hd k|b]z ;efdf sg' } klg bnsf] :ki6
ax'dt g/x]sf] cj:yfdf kb| ]z ;efdf kl| tlglwTj ug]{ b'O{ jf b'O{ eGbf
a9L bnx¿sf] ;dyg{ df ax'dt k|fKt ug{ ;Sg] k|b]z ;efsf] ;b:onfO{
k|b]z kd| 'vn] d'VodGqL lgo'Qm ug]{5 .

-#_ k|bz] ;efsf] lgjf{rgsf] clGtd kl/0ffd 3fi] f0ff ePsf] ldltn]
tL; lbgleq pkwf/f -@_ adfl] hd dV' odGqL lgo'lQm x'g ;Sg] cj:yf
gePdf jf To;/L lgo'Qm d'VodGqLn] pkwf/f -$_ adfl] hd ljZjf;sf]
dt kf| Kt ug{ g;sd] f kb| ]z k|dv' n] kb| z] ;efdf ;ae} Gbf a9L ;b:ox¿
ePsf] ;+;bLo bnsf] gt] fnfO{ d'VodGqL lgo'Qm ug]{5 .

-$_ pkwf/f -@_ jf -#_ adf]lhd lgoQ' m dV' odGqLn] To;/L lgoQ' m
ePsf] tL; lbgleq k|b]z ;efaf6 ljZjf;sf] dt k|fKt ug'{ kg]{5 .

-%_ pkwf/f -#_ adfl] hd lgo'Qm dV' odGqLn] pkwf/f -$_ adf]lhd
ljZjf;sf] dt kf| Kt ug{ g;sd] f pkwf/f -@_ adfl] hdsf] s'g} ;b:on]
kb| ]z ;efdf ljZjf;sf] dt k|fKt ug{ ;Sg] cj:yf ePdf k|b]z kd| 'vn]
To:tf] ;b:onfO{ dV' odGqL lgo'Qm ug{]5 .

-^_ pkwf/f -%_ adfl] hd lgoQ' m d'VodGqLn] pkwf/f -$_ adf]lhd
ljZjf;sf] dt k|fKt ug{' kg{5] .

-&_ pkwf/f -%_ adfl] hd lgo'Qm dV' odGqLn] ljZjf;sf] dt kf| Kt
ug{ g;s]df jf dV' odGqL lgoQ' m x'g g;sd] f d'VodGqLsf] l;kmfl/;df
kb| z] kd| 'vn] k|bz] ;efnfO{ lj36g u/L 5 dxLgfleq csf{] k|bz] ;efsf]
lgjfr{ g ;DkGg xg' ] u/L lgjfr{ g ldlt tfS] g5] .

-*_ o; ;+ljwfg adf]lhd ePsf] k|bz] ;efsf] lgjfr{ gsf] clGtd
kl/0ffd 3fi] f0ff ePsf] jf dV' odGqLsf] kb l/Qm ePsf] ldltn] kt}+ L;
lbgleq o; wf/f adfl] hd d'VodGqL lgo'lQm ;DaGwL k|lqmof ;DkGg ug{'
kg{5] .

-(_ k|bz] kd| 'vn] d'VodGqLsf] l;kmfl/;df kb| z] ;efsf
;b:odWo]af6 ;dfj]zL l;4fGt adf]lhd d'VodGqL ;lxt k|b]z ;efsf
s'n ;b:o ;V+ ofsf] aL; k|ltzt eGbf a9L gx'g] u/L] k|bz] dlGqkl/ifb
u7g ug5{] .

83

:ki6Ls/0f M o; efusf] k|of]hgsf nflu ædGqLÆ eGgfn] dGqL, /fHo
dGqL / ;xfos dGqL ;Demg' k5{ .

-!)_ dV' odGqL / dGqL ;fd"lxs ¿kdf k|b]z ;efkl| t pQ/bfoL
x'g]5g\ / dGqLx¿ cfˆgf] dGqfnosf] sfdsf nflu JolQmut ¿kdf
d'VodGqL / k|bz] ;efkl| t pQ/bfoL x'g]5g\ .

!^(= dV' odGqL tyf dGqLsf] kb l/Qm x'g] cj:yf M -!_ b]xfosf] s'g} cj:yfdf
dV' odGqLsf] kb l/Qm x'g5] M–

-s_ lghn] k|bz] kd| v' ;dIf lnlvt /fhLgfdf lbPdf,

-v_ wf/f !** adfl] hd ljZjf;sf] k:| tfj kfl/t x'g
g;sd] f jf lghsf] lj?4 cljZjf;sf] k|:tfj kfl/t
ePdf,

-u_ lgh kb| z] ;efsf] ;b:o g/x]df,

-3_ lghsf] d[To' ePdf .

-@_ b]xfosf] s'g} cj:yfdf dGqLsf] kb l/Qm xg' 5] M–

-s_ lghn] d'VodGqL ;dIf lnlvt /fhLgfdf lbPdf,

-v_ d'VodGqLn] lghnfO{ kbd'Qm u/]df,

-u_ pkwf/f -!_ sf] v08 -s_, -v_ jf -u_ adf]lhd
d'VodGqLsf] kb l/Qm ePdf,

-3_ lghsf] dT[ o' ePdf .

-#_ pkwf/f -!_ adfl] hd d'VodGqLsf] kb l/Qm eP tfklg csf{]
k|bz] dlGqkl/ifb u7g geP;Dd ;f]xL dlGqkl/ifbn] sfo{ ;~rfng
ug5{] .

t/ dV' odGqLsf] dT[ o' ePdf csf{] dV' odGqL lgol' Qm geP;Ddsf
nflu jl/i7td dGqLn] d'VodGqLsf] ¿kdf sfo{ ;~rfng ug]5{ .

!&)= k|b]z ;efsf] ;b:o gePsf] JolQm dGqL xg' ;Sg] M -!_ wf/f !^* sf]
pkwf/f -(_ df h'g;s' } s'/f nl] vPsf] eP tfklg k|b]z k|dv' n]
dV' odGqLsf] l;kmfl/;df kb| z] ;efsf] ;b:o gePsf] sg' } JolQmnfO{
dGqL kbdf lgoQ' m ug{ ;Sg]5 .

-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd lgo'Qm dGqLn] zky ux| 0f u/s] f] ldltn]
5 dxLgfleq kb| ]z ;efsf] ;b:otf k|fKt ug'{ kg]{5 .

84

-#_ pkwf/f -@_ adf]lhdsf] cjlwleq k|b]z ;efsf] ;b:otf k|fKt
ug{ g;s]df tTsfn sfod /xs] f] k|b]z ;efsf] sfos{ fndf lgh dGqL
kbdf k'gM lgo'lQmsf nflu of]Uo xg' ] 5}g .

-$_ pkwf/f -!_ df h'g;s' } s'/f nl] vPsf] eP tfklg tTsfn
sfod /x]sf] k|bz] ;efsf] lgjf{rgdf k/flht ePsf] JolQm ;f] k|b]z
;efsf] sfo{sfndf pkwf/f -!_ adfl] hd dGqL kbdf lgol' Qmsf nflu
ofU] o xg' ] 5}g .
!&!= dV' odGqL / dGqLsf] kfl/>lds tyf cGo ;l' jwf M d'VodGqL / dGqLsf]
kfl/>lds / cGo ;'ljwf kb| ]z P]g adfl] hd x'g5] . To:tf] P]g gag;] Dd
k|b]z ;/sf/n] tf]s] adf]lhd xg' 5] .
!&@= zky M dV' odGqL / dGqLn] kb| ]z kd| v' ;dIf tyf /fHodGqL / ;xfos
dGqLn] dV' odGqL ;dIf cfˆgf] sfoe{ f/ ;DxfNg' cl3 k|bz] sfgg"
adf]lhd kb tyf ufk] gLotfsf] zky lng' kg{5] .
!&#= k|bz] kd| 'vnfO{ hfgsf/L lbg] M dV' odGqLn] bx] fosf ljifodf k|b]z
k|d'vnfO{ hfgsf/L lbg5] M–

-s_ k|bz] dlGqkl/ifbsf lg0f{o,
-v_ k|bz] ;efdf k]z ul/g] ljw]os,
-u_ v08 -s_ / -v_ df plNnlvt ljifodf kb| ]z kd| v' n]

hfgsf/L dfus] f] cGo cfjZos ljj/0f, /
-3_ k|b]zsf] ;d;fdlos kl/l:ylt .
!&$= kb| ]z ;/sf/sf] sfo{ ;~rfng M -!_ k|bz] ;/sf/af6 :jLs[t lgodfjnL
adfl] hd k|bz] ;/sf/sf] sfo{ ljefhg / sfo{ ;Dkfbg x'g5] .
-@_ pkwf/f -!_ cGtut{ sf] lgodfjnLsf] kfng eof] jf ePg eGg]
kZ| g sg' } cbfntdf p7fpg ;lsg] 5}g .

85

efu–!$

kb| ]z Joj:yflksf

!&%= k|b]z Joj:yflksf M k|b]zsf] Joj:yflksf Ps;bgfTds xg' ]5 h;nfO{
k|bz] ;ef elgg]5 .

!&^= k|bz] ;efsf] u7g M -!_ kT| o]s kb| z] ;efdf bx] fo adfl] hdsf] ;+Vofdf
;b:o /xg]5g\ M–

-s_ ;DalGwt kb| z] af6 kl| tlglw ;efdf klxnf] x'g] lgjf{lrt
xg' ] lgjfr{ g k|0ffnL adf]lhd lgjfl{ rt xg' ] ;b:o ;+Vofsf]
bf]Aa/ ;+Vofdf x'g cfpg] ;b:o,

-v_ v08 -s_ adf]lhd sfod x'g] ;b:o ;+VofnfO{ ;f7L
kl| tzt dfgL afsF L rfnL; k|ltztdf ;dfg'kflts
lgjfr{ g k|0ffnLaf6 lgjfl{ rt xg' ] ;b:o .

-@_ pkwf/f -!_ sf] v08 -s_ adf]lhdsf] ;b:o lgjf{rgsf nflu
eu" fn] / hg;+Vofsf] cfwf/df ;3+ Lo sfg"g adf]lhd lgjf{rg Ifq] sfod
ul/g]5 .

-#_ kb| ]z ;efsf ;f7L k|ltzt ;b:ox¿ klxnf] x'g] lgjf{lrt xg' ]
lgjfr{ g k|0ffnL adfl] hd / rfnL; k|ltzt ;b:ox¿ ;dfg'kflts
lgjfr{ g k|0ffnL adf]lhd lgjfl{ rt x'g5] g\ .

-$_ pkwf/f -#_ adfl] hd xg' ] k|bz] ;ef ;b:osf] lgjfr{ g sfgg"
adfl] hd jflnu dtflwsf/sf] cfwf/df uf]Ko dtbfgåf/f xg' ]5 .

-%_ c7f/ jif{ pd]/ k"/f ePsf] kb| ]zsf] Ifq] leq a;f]af; ug]{
kT| o]s gk] fnL gful/snfO{ sfg"g adfl] hd sg' } Ps lgjf{rg If]qdf
dtbfg ug]{ clwsf/ xg' ]5 .

-^_ ;dfg'kflts lgjf{rg k|0ffnL adf]lhd xg' ] k|b]z ;efsf]
lgjf{rgsf nflu /fhgLlts bnn] pDd]bjf/L lbb+ f hg;V+ ofsf] cfwf/df
dlxnf, blnt, cflbjf;L hghflt, v; cfo,{ dw];L, yf¿, d'l:nd,
lk5l8Psf] If]q, cNk;+Vos ;d'bfo ;d]taf6 aGb ;"rLsf cfwf/df
k|ltlglwTj xg' ] Joj:yf ;+3Lo sfg"g adf]lhd xg' ]5 . To;/L pDdb] jf/L
lb+bf ;DalGwt k|b]zsf] efu} fl] ns ;Gtn' gnfO{ ;dt] Wofg lbg' kg]5{ .

:ki6Ls/0f M o; efusf] k|ofh] gsf nflu æv; cfo{Æ eGgfn] If]qL,
af| Dx0f, 7s/' L, ;+Gof;L -bzgfdL_ ;d'bfo ;Demg' k5{ .

86

-&_ pkwf/f -^_ adf]lhd /fhgLlts bnn] pDd]bjf/L lb+bf
ckf+utf ePsf JolQmsf] ;d]t k|ltlglwTj x'g] Joj:yf ug'{ kg5]{ .

-*_ kb| z] ;efsf] sfo{sfn 5 dxLgf eGbf a9L cjlw afsF L 5Fb}
s'g} ;b:osf] :yfg l/Qm ePdf To:tf] :yfg hg' lgjf{rg k0| ffnLaf6
kl" t{ ePsf] lyof] ;f]xL k|lqmofåf/f k"lt{ ul/g5] .

-(_ o; wf/fdf cGoq hg' ;'s} s/' f nl] vPsf] eP tfklg k|b]z
;efdf kl| tlglwTj ug]{ k|To]s /fhgLlts bnaf6 lgjfl{ rt s'n ;b:o
;V+ ofsf] sDtLdf Ps ltxfO ;b:o dlxnf x'g' kg5]{ . To;/L lgjf{lrt
ubf{ pkwf/f -!_ sf] v08 -s_ adfl] hd lgjfl{ rt ;b:ox¿ dWo] sg' }
/fhgLlts bnsf] Ps ltxfO ;b:o dlxnf lgjfl{ rt gePdf To:tf]
/fhgLlts bnn] ;fx] L pkwf/fsf] v08 -v_ adfl] hd ;b:o lgjfl{ rt
ubf{ cfˆgf] bnaf6 k|bz] ;efdf lgjfl{ rt x'g] s'n ;b:osf] sDtLdf Ps
ltxfO dlxnf ;b:o xg' ] u/L lgjfl{ rt ug'{ kg5]{ .

-!)_ k|bz] ;efsf] ;b:osf nflu x'g] lgjfr{ gdf dtbfg ug]{
clwsf/ kfPsf] wf/f !&* adfl] hd of]Uotf k'us] f] s'g} klg JolQm
sfg"gsf] cwLgdf /xL k|bz] sf] s'g} klg lgjfr{ g Ifq] af6 pDdb] jf/ xg'
kfpg5] .

t/ Pp6} JolQm Ps eGbf a9L lgjfr{ g If]qdf Ps} k6s
pDdb] jf/ xg' kfpg] 5}g .

-!!_ k|b]z ;efsf] lgjfr{ g ;DaGwL cGo Joj:yf ;3+ Lo sfgg"
adf]lhd xg' ]5 .

!&&= kb| ]z ;efsf] sfo{sfn M -!_ o; ;+ljwfg adfl] hd cufj} lj36g
ePsf]df afxs] k|bz] ;efsf] sfo{sfn kfFr jif{sf] x'g]5 .

-@_ pkwf/f -!_ df h'g;s' } s'/f n]lvPsf] eP tfklg ;DalGwt
k|b]zdf ;s+ 6sfnLg cj:yfsf] 3fi] f0ff jf cfb]z nfu" /x]sf] cj:yfdf
kb| ]z P]g adf]lhd k|b]z ;efsf] sfos{ fn Ps jifd{ f ga9\g] u/L yk ug{
;lsg5] .

-#_ pkwf/f -@_ adfl] hd yk ul/Psf] kb| z] ;efsf] sfo{sfn
;DalGwt kb| z] df ;s+ 6sfnLg cj:yfsf] 3fi] f0ff jf cfbz] vf/]h ePsf]
ldltn] 5 dxLgf k'u]kl5 :jtM ;dfKt x'g5] .

!&*= kb| ]z ;efsf] ;b:osf nflu of]Uotf M -!_ b]xfosf] of]Uotf ePsf] JolQm
kb| ]z ;efsf] ;b:o x'g of]Uo xg' 5] M–

87

-s_ g]kfnL gful/s,

-v_ ;DalGwt k|b]zsf] dtbftf /x]sf,]

-u_ kRrL; jif{ pd/] k"/f ePsf],

-3_ gl} ts ktg b]lvg] kmfh} bf/L s;"/df ;hfo gkfPsf,]

-ª_ s'g} sfg"gn] cofU] o gePsf], /

-r_ s'g} nfesf] kbdf axfn g/x]sf] .

:ki6Ls/0f M o; v08sf] k|ofh] gsf nflu ænfesf]
kbÆ eGgfn] lgjf{rg jf dgfg] ogåf/f kl" t{ ul/g]
/fhgLlts kb afx]s ;/sf/L sf]ifaf6 kfl/>lds jf
cflys{ ;'ljwf kfpg] cGo kb ;Demg' k5{ .

-@_ lgjf{rg, dgf]gog jf lgo'lQm x'g] /fhgLlts kbdf axfn
/x]sf] JolQm o; efu adf]lhd kb| z] ;efsf] ;b:o kbdf lgjfl{ rt
ePdf To:tf] kbsf] zky u|x0f u/s] f] lbgbl] v lghsf] To:tf] kb :jtM
l/Qm x'g5] .

!&(= kb| ]z ;efsf ;b:osf] zky M k|bz] ;efsf ;b:ox¿n] kb| ]z ;ef jf
To;sf] sg' } ;ldltsf] a7} sdf klxnf] k6s efu lng' cl3 kb| z] sfg"g
adf]lhd zky lng' kg{]5 .

!*)= k|bz] ;ef ;b:osf] :yfg l/Qm xg' ] M b]xfosf] s'g} cj:yfdf k|b]z
;efsf ;b:osf] :yfg l/Qm xg' 5] M–

-s_ lghn] k|bz] ;efsf] ;efd'v ;dIf lnlvt /fhLgfdf
lbPdf,

-v_ lghsf] wf/f !&* adfl] hdsf] of]Uotf gePdf jf g/xd] f,

-u_ kb| z] ;efsf] sfo{sfn ;dfKt ePdf jf lj36g ePdf,

-3_ lgh k|bz] ;efnfO{ ;r" gf glbO{ nuftf/ bz j6f a}7sdf
cgk' l:yt /x]df,

-ª_ h'g bnsf] pDdb] jf/ eO{ ;b:o lgjfl{ rt ePsf] xf] To:tf]
bnn] ;3+ Lo sfgg" adf]lhd lghn] bn Tofu u/s] f] s'/f
;"lrt u/d] f,

-r_ lghsf] d[To' ePdf .

88

!*!= k|b]z ;ef ;b:osf] cof]Uotf ;DaGwL lg0fo{ M k|b]z ;efsf] sg' } ;b:o
wf/f !&* adf]lhd cof]Uo 5 jf xg' uPsf] 5 eGg] k|Zg p7d] f To;sf]
lg0f{o ;jfR]{ r cbfntsf] ;+j}wflgs Ohnf;n] ug]{5 .

!*@= kb| z] ;efsf] ;efd'v / pk;efd'v M -!_ k|bz] ;efsf] klxnf] a7} s
kf| /De ePsf] ldltn] kGw| lbgleq k|bz] ;efsf ;b:ox¿n] cfkmd" Woa] f6
kb| z] ;efd'v / k|b]z pk;efdv' sf] lgjfr{ g ug5{] g\ .

-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd lgjfr{ g ubf{ kb| z] ;efd'v jf kb| z]
pk;efd'v dWo] Ps hgf dlxnf xg' ] u/L ug{' kg]{5 / k|b]z ;efd'v jf
k|b]z pk;efd'v km/s km/s bnsf] k|ltlglw xg' ' kg{]5 .

t/ k|b]z ;efdf Ps eGbf a9L bnsf] k|ltlglwTj gePsf] jf
k|ltlglwTj eP/ klg pDdb] jf/L glbPsf] cj:yfdf Ps} bnsf] ;b:o
k|bz] ;efd'v jf k|bz] pk;efdv' x'g afwf kg]{ 5g} .

-#_ kb| z] ;efdv' jf kb| z] pk;efdv' sf] kb l/Qm ePdf kb| z]
;efsf ;b:ox¿n] cfkmd" Wo]af6 lgjfr{ g u/L k|b]z ;efd'v jf kb| ]z
pk;efd'vsf] kb kl" t{ ug]{ 5g\ .

-$_ k|b]z ;efdv' sf] cgk' l:yltdf k|b]z pk;efd'vn] kb| z]
;efsf] cWoIftf ug{]5 .

-%_ k|b]z ;efd'v / kb| ]z pk;efd'vsf] lgjfr{ g gePsf] jf bj' }
kb l/Qm ePsf] cj:yfdf k|b]z ;efsf] a7} ssf] cWoIftf pkl:yt ;b:o
dWo] pd]/sf] lx;fan] Ho]i7 ;b:on] ug]{5 .

-^_ b]xfosf] sg' } cj:yfdf k|b]z ;efdv' jf kb| z] pk;efd'vsf]
kb l/Qm xg' 5] M–

-s_ lgh kb| ]z ;efsf] ;b:o g/x]df, t/ k|b]z ;ef
lj36g ePsf] cj:yfdf cfˆgf] kbdf axfn /x]sf
k|bz] ;efdv' / k|bz] pk;efd'v k|bz] ;efsf nflu
x'g] csf{] lgjfr{ gsf] pDd]bjf/L bflvn ug{] cl3Nnf]
lbg;Dd cfˆgf] kbdf axfn /xg]5g\ .

-v_ lghn] lnlvt /fhLgfdf lbPdf,

-u_ lghn] kb cg's"n cfr/0f gu/]sf] eGg] k|:tfj kb| ]z
;efsf] tTsfn sfod /xs] f] ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf]
bO' l{ txfO ax'dtaf6 kfl/t ePdf .

89

-&_ kb| z] ;efdv' n] kb cgs' "nsf] cfr/0f gu/s] f] eGg] k:| tfj
pk/ 5nkmn x'g] a7} ssf] cWoIftf k|bz] pk;efd'vn] ug{]5 . To:tf]
k|:tfjsf] 5nkmndf k|b]z ;efdv' n] efu lng / dt lbg kfpg]5 .

!*#= kb| ]z ;efsf] clwjz] gsf] cfJxfg / cGTo M -!_ k|bz] k|dv' n] kb| z]
;efsf nflu ePsf] lgjfr{ gsf] clGtd kl/0ffd 3f]if0ff ePsf] ldltn]
aL; lbg leq k|b]z ;efsf] clwj]zg cfJxfg ug{5] . To;kl5 o;
;l+ jwfg adf]lhd kb| z] k|d'vn] ;do ;dodf cGo clwj]zg cfJxfg
ug{]5 .

t/ Pp6f clwj]zgsf] ;dflKt / csf]{ clwj]zgsf] k|f/Desf
aLrsf] cjlw 5 dxLgfeGbf a9L xg' ] 5g} .

-@_ k|bz] k|d'vn] k|b]z ;efsf] clwjz] gsf] cGTo ug{ ;Sg]5 .

-#_ kb| ]z k|dv' n] kb| ]z ;efsf] clwj]zg rfn" g/xs] f] jf a}7s
:ylut ePsf] cj:yfdf clwj]zg jf a7} s afn] fpg jf~5gLo 5 egL
k|bz] ;efsf] ;Dk"0f{ ;b:o ;+Vofsf] Ps rfy} fO ;b:ox¿n] lnlvt
cg/' fw] u/]df To:tf] clwjz] g jf a7} s a:g] ldlt / ;do tfS] g5] .
To;/L tfl] sPsf] ldlt / ;dodf k|b]z ;efsf] clwjz] g k|f/De x'g] jf
a}7s a:g5] .

!*$= k|b]z k|d'vaf6 ;Dafw] g M -!_ kb| ]z k|d'vn] kb| ]z ;efsf] a7} snfO{
;Daf]wg ug{ / To;sf nflu ;b:ox¿sf] pkl:yltsf] cfXjfg ug{
;Sg5] .

-@_ k|bz] k|dv' n] k|bz] ;efsf nflu ePsf] lgjf{rg kl5sf] klxnf]
clwjz] g / k|To]s jif{sf] klxnf] clwj]zgsf] k|f/De ePkl5 k|bz] ;efsf]
a7} snfO{ ;Dafw] g ug]{5 .

!*%= k|bz] ;efsf] u0fk"/s ;V+ of M o; ;+ljwfgdf cGoyf n]lvPsfd] f afx]s
k|b]z ;efsf] a7} sdf ;Dk0" f{ ;b:o ;+Vofsf] Ps rfy} fO ;b:o pkl:yt
geP;Dd s'g} k|Zg jf k:| tfj lg0f{osf nflu k|:t't ul/g] 5}g .

!*^= k|bz] ;efdf dtbfg M kb| z] ;efdf lg0f{osf nflu k|:t't ul/Psf]
h'g;'s} k:| tfjsf] lg0f{o pkl:yt eO{ dtbfg ug{] ;b:ox¿sf]
ax'dtaf6 xg' ]5 . cWoIftf ug]{ JolQmnfO{ dt lbg] clwsf/ xg' ] 5}g .

t/ dt a/fa/ ePdf cWoIftf ug{] JolQmn] cfˆgf] lg0ff{os dt
lbg5] .

90

!*&= kb| z] ;efsf] ljzi] fflwsf/ M -!_ o; ;l+ jwfgsf] cwLgdf /xL k|b]z
;efdf k"0f{ jfs\ :jtGqtf /xg5] / kb| z] ;efdf JoQm u/]sf] sg' } s'/f
jf lbPsf] sg' } dtnfO{ lnP/ s'g} klg ;b:onfO{ kqmfp ug{], y'gfdf /fVg]
jf lgh pk/ sg' } cbfntdf sf/afxL rnfOg] 5}g .

-@_ o; ;l+ jwfgsf] cwLgdf /xL k|b]z ;efnfO{ cfˆgf] sfd
sf/afxL / lg0f{o ug{] k"0f{ clwsf/ /xg5] / k|bz] ;efsf] s'g} sfd
sf/afxL lgoldt 5 jf 5}g egL lg0fo{ ug{] clwsf/ k|bz] ;efnfO{ dfq
xg' ]5 . o; ;DaGwdf s'g} cbfntdf kZ| g p7fOg] 5}g .

-#_ kb| ]z ;efsf] sg' } sf/afxL pk/ To;sf] c;n lgotaf/] zs+ f
p7fO{ s'g} 6Lsf–l6Kk0fL ul/g] 5}g / s'g} ;b:on] afn] ]sf] sg' } s/' fsf]
;DaGwdf hfgL–hfgL unt jf ef| ds cy{ nufO{ sg' } k|sf/sf] k|sfzg
jf k|;f/0f ug{ kfOg] 5}g .

-$_ pkwf/f -!_ / -#_ sf] Joj:yf kb| ]z ;ef ;b:o afxs] kb| ]z
;efsf] a}7sdf efu lng kfpg] cGo JolQmsf xsdf klg nfu" xg' 5] .

-%_ k|b]z ;efsf] clwsf/ cGtu{t sg' } lnvt, kl| tj]bg, dtbfg
jf sf/afxL k|sflzt u/]sf] ljifonfO{ lnP/ s'g} JolQm pk/ cbfntdf
sf/afxL rNg] 5}g .

:ki6Ls/0f M o; pkwf/f / pkwf/f -!_, -@_, -#_ / -$_ sf] ko| fh] gsf
nflu æk|b]z ;efÆ eGgfn] k|bz] ;efsf] ;ldltsf] a7} s ;dt] nfO{
hgfpF5 .

-^_ kb| z] ;efsf] ;b:onfO{ clwjz] g af]nfOPsf] ;"rgf hf/L
ePkl5 clwj]zg cGTo geP;Ddsf] cjlwe/ kqmfp ul/g] 5}g .

t/ sg' } kmf}hbf/L cleof]udf s'g} ;b:onfO{ sfg"g adfl] hd
kqmfp ug{ o; pkwf/fn] afwf k'¥ofPsf] dflgg] 5}g . To;/L s'g} ;b:o
kqmfp ul/Pdf kqmfp ug]{ clwsf/Ln] To;sf] ;"rgf k|b]z ;efsf]
cWoIftf ug]{ JolQmnfO{ t?' Gt lbg' kg{5] .

-&_ ljz]ifflwsf/sf] xggnfO{ k|b]z ;efsf] cjxn] gf dflgg]5 /
sg' } ljz]ifflwsf/sf] xgg ePsf] 5 jf 5g} eGg] ;DaGwdf lg0fo{ ug{]
clwsf/ k|bz] ;efnfO{ dfq xg' ]5 .

-*_ s;}n] kb| z] ;efsf] cjx]ngf u/]df To:tf] ;efsf] cWoIftf
ug]{ JolQmn] k|b]z ;efsf] lg0f{oaf6 To:tf] JolQmnfO{ ;r]t u/fpg,
g;Lxt lbg jf tLg dxLgfdf ga9\g] u/L sb} ug{ jf bz xhf/

91

?k}of;F Dd hl/afgf ug{ ;Sg]5 / To:tf] hl/afgf ;/sf/L afsF L ;/x
c;"n pk/ ul/g]5 .

t/ k|b]z ;efnfO{ ;Gtfi] f x'g] u/L To:tf] JolQmn] Ifdfofrgf
u/d] f To:tf] ;efn] Ifdf k|bfg ug{ jf tfl] s;s]sf] ;hfonfO{ dfkmL jf
sd ug{ ;Sg]5 .

-(_ k|bz] ;efsf] ljz]ifflwsf/ ;DaGwL cGo Joj:yf k|bz] sfg"g
adf]lhd xg' 5] .

!**= ljZjf;sf] dt / cljZjf;sf] k|:tfj ;DaGwL Joj:yf M -!_ d'VodGqLn]
sg' } klg avt cfk"mdfly kb| ]z ;efsf] ljZjf; 5 eGg] s'/f :ki6 ug{
cfjZos jf pko'Qm 7fg]df ljZjf;sf] dtsf nflu kb| z] ;ef ;dIf
k:| tfj /fVg ;Sg]5 .

-@_ dV' odGqLn] kl| tlglwTj ug{] bn ljeflht ePdf jf k|bz]
;/sf/df ;xefuL bnn] cfˆgf] ;dyg{ lkmtf{ lnPdf tL; lbgleq
dV' odGqLn] ljZjf;sf] dtsf nflu k|b]z ;ef ;dIf k:| tfj /fVg' kg5{] .

-#_ pkwf/f -!_ / -@_ adfl] hd k]z ePsf] k:| tfj kb| ]z ;efdf
tTsfn sfod /xs] f ;Dk"0f{ ;b:o ;V+ ofsf] axd' tn] kfl/t xg' g;sd] f
d'VodGqL cfˆgf] kbaf6 d'Qm xg' 5] .

-$_ kb| ]z ;efdf tTsfn sfod /x]sf ;Dk"0f{ ;b:ox¿ dWo] Ps
rf}yfO ;b:on] d'VodGqLdfly k|b]z ;efsf] ljZjf; 5}g egL
lnlvt¿kdf cljZjf;sf] k:| tfj kz] ug{ ;Sg] 5g\ .

t/ dV' odGqL lgo'Qm ePsf] klxnf] bO' { jif{;Dd / Psk6s /fvs] f]
cljZjf;sf] k|:tfj c;kmn ePsf] Ps jif{ leq To:tf] cljZjf;sf]
k|:tfj kz] ug{ ;lsg] 5}g .

-%_ pkwf/f -$_ adf]lhd cljZjf;sf] k:| tfj k]z ubf{
dV' odGqLsf nflu k|:tfljt ;b:osf] gfd ;d]t pNn]v u/s] f] x'g'
kg5]{ .

-^_ pkwf/f -$_ adf]lhd k]z ePsf] cljZjf;sf] k|:tfj kb| ]z
;efdf tTsfn sfod /xs] f ;Dk0" f{ ;b:o ;+Vofsf] ax'dtaf6 kfl/t
ePdf d'VodGqL kbd'Qm xg' ]5 .

-&_ pkwf/f -^_ adfl] hd cljZjf;sf] k|:tfj kfl/t eO{
d'VodGqLsf] kb l/Qm ePdf pkwf/f -%_ adfl] hd k|:tfj u/s] f] k|b]z

92

;ef ;b:onfO{ k|bz] kd| v' n] wf/f !^* adfl] hd dV' odGqL lgoQ' m
ug5{] .

!*(= dGqL, /fHodGqL / ;xfos dGqLn] k|bz] ;efsf] a}7sdf efu lng
kfpg] M dGqL, /fHodGqL / ;xfos dGqLn] k|bz] ;ef / To;sf]
;ldltsf] a}7sdf pkl:yt x'g / sf/afxL tyf 5nkmndf efu lng
kfpg]5 .

t/ kb| z] ;efsf] ;b:o gePsf] dGqL, /fHodGqL jf ;xfos
dGqLn] kb| ]z ;efsf] a7} sdf jf To;sf] ;ldltdf dtbfg ug{ / k|b]z
;efsf] ;b:o /x]sf] dGqL, /fHodGqL jf ;xfos dGqLn] cfkm" ;b:o
/xs] f] ;ldlt afxs] sf] ;ldltsf] a}7sdf dtbfg ug{ kfpg] 5g} .

!()= kb| z] ;efdf cglwsf/ pkl:yt ePdf jf dtbfg u/]df ;hfo M wf/f
!&( adf]lhd zky glnPsf] jf k|b]z ;efsf] ;b:o gePsf] sg' } JolQm
;b:osf] x}l;otn] k|b]z ;ef jf To;sf] ;ldltsf] a}7sdf pkl:yt
ePdf jf dtbfg u/]df lghnfO{ To:tf] a}7ssf] cWoIftf ug{] JolQmsf]
cfb]zn] To;/L pkl:yt ePsf] jf dtbfg u/s] f] kT| o]s k6ssf nflu
kfFr xhf/ ?k}ofF hl/afgf xg' ]5 / To:tf] hl/afgf ;/sf/L afsF L ;/x
c;'n pk/ ul/g]5 .

!(!= ax;df aGbh] M g]kfnsf] sg' } cbfntdf ljrf/fwLg d2' fsf ;DaGwdf
Gofo lg¿k0fdf k|ltsn" c;/ kfg]{ ljifo tyf GofofwLzn] st{Jo
kfngsf] l;nl;nfdf u/]sf] Goflos sfo{sf] ;DaGwdf kb| ]z ;efdf s'g}
5nkmn ul/g] 5g} .

!(@= ;b:osf] :yfg l/Qm /xs] f] cj:yfdf kb| ]z ;efsf] sfo{ ;~rfng M k|b]z
;efsf] sg' } ;b:osf] :yfg l/Qm /xs] f] cj:yfdf ;d]t k|b]z ;efn]
cfˆgf] sfo{ ;~rfng ug{ ;Sg5] / kb| ]z ;efsf] sf/afxLdf efu lng
gkfpg] s'g} JolQmn] efu lnPsf] s'/f kl5 kQf nfUof] eg] klg
eO;ss] f] sfo{ cdfGo x'g] 5g} .

!(#= k|b]z ;efn] ;ldlt u7g ug{ ;Sg] M k|bz] ;efsf] sfo{ k0| ffnLnfO{
Jojl:yt ug{ k|b]z ;efn] lgodfjnL adf]lhd cfjZostf cg;' f/
;ldlt jf ljz]if ;ldlt u7g ug{ ;Sg5] .

!($= kb| ]z ;efsf] sfo{ ;~rfng ljlw M kb| z] ;efn] cfˆgf] sfo{ ;~rfng
ug{, a7} ssf] ;'Joj:yf sfod /fVg / ;ldltx¿sf] u7g, sfd, sf/afxL
/ ;ldlt ;DaGwL cGo ljifo lgoldt ugs{ f nflu lgodfjnL

93

agfpg5] . To;/L lgodfjnL gag];Dd k|bz] ;efn] cfˆgf] sfo{ljlw
cfkm+} lgoldt ug{]5 .
!(%= k|b]z ;efsf] ;lrj / ;lrjfno M -!_ kb| ]z k|d'vn] kb| ]z ;efd'vsf]
l;kmfl/;df k|b]z ;efsf] ;lrj lgo'Qm ug{]5 .

-@_ kb| ]z ;efsf] sfd sf/afxL ;~rfng tyf Joj:yfkg ug{sf
nflu Ps ;lrjfno /xg]5 . To:tf] ;lrjfnosf] :yfkgf / tt\;DaGwL
cGo Joj:yf k|b]z sfg"g adf]lhd xg' 5] .

-#_ kb| z] ;efsf] ;lrjsf] of]Uotf, sfd, stJ{ o, clwsf/ tyf
;j] fsf cGo zt{ k|bz] sfg"g adf]lhd x'g]5 .
!(^= kfl/>lds M kb| ]z ;efsf] ;efd'v, pk;efd'v tyf ;b:osf] kfl/>lds
/ ;'ljwf kb| z] sfgg" adfl] hd xg' ]5 . To:tf] sfgg" gag;] Dd kb| ]z
;/sf/n] tfs] ] adf]lhd xg' 5] .

94

efu–!%

kb| z] Joj:yfkg sfo{ljlw

!(&= k|b]z ;efsf] Joj:yflksLo clwsf/ M k|b]z ;efsf] Joj:yflksLo
clwsf/ cg;' "rL–^, cg';"rL–& / cg';"rL–( adf]lhdsf] ;"rLdf pNnv]
eP adf]lhd xg' 5] .

!(*= kb| z] ;efdf ljw]os k|:t't ug]{ ljlw M -!_ o; ;l+ jwfgsf] cwLgdf /xL
k|bz] ;efdf ljw]os k|:tt' ug{ ;lsg5] .

-@_ cy{ ljw]os / zflGt ;'/Iff;Fu ;DalGwt ljwo] s ;/sf/L
ljwo] ssf] ¿kdf dfq k|:tt' ul/g5] .

-#_ æcy{ ljw]osÆ eGgfn] b]xfodf plNnlvt ;a} jf sg' }
ljifo;uF ;DaGw /fVg] ljwo] snfO{ hgfp5F M–

-s_ k|b]zdf s/ nufpg,] p7fpg], vf/]h ug{,] 5"6 lbg], kl/jtg{
ug{] jf s/ k|0ffnLnfO{ Jojl:yt ug]{ ljifo,

-v_ kb| ]z ;l~rt sf]if jf cGo s'g} kb| ]z ;/sf/L sf]ifsf]
;/+ If0f ug,{] To:tf] sfi] fdf /sd hDdf ug{] jf To:tf]
sf]ifaf6 s'g} /sd ljlgof]hg jf vr{ ug]{ jf ljlgof]hg
jf vr{ ug{ vfl] hPsf] /sd 36fpg,] a9fpg] jf vf/]h ug]{
ljifo,

-u_ k|bz] ;/sf/n] C0f k|fKt ug{] jf hdfgt lbg] ljifo
Jojl:yt ug]{ jf k|bz] sf] ;/sf/n] lnPsf] jf lng] cfly{s
bfloTj ;DaGwL sfg"g ;+zfw] g ug]{ ljifo,

-3_ kb| ]z ;/sf/L sf]ifdf kf| Kt x'g] ;a} k|sf/sf] /fh:j, C0f
c;'nLaf6 kf| Kt /sd / cg'bfgsf] /sd lhDdf /fVg,]
nufgL ug{] jf k|bz] ;/sf/sf] n]vf jf nv] f k/LIf0f ug]{
ljifo, jf

-ª_ v08 -s_, -v_, -u_ jf -3_ ;Fu k|ToIf ;DaGw ePsf
kf| ;+lus ljifo .

t/ sg' } cg'dltkq b:t'/, lgjb] g b:t'/, gjLs/0f b:t'/ h:tf
b:t/' , z'Ns jf dx;n" nufpg] jf s'g} hl/jfgf jf sb} x'g] Joj:yf
ePsf] sf/0fn] dfq s'g} ljw]os cy{ ljwo] s dflgg] 5}g .

95

-$_ sg' } ljw]os cy{ ljw]os xf] xf]Og eGg] k|Zg p7]df kb| z]
;efsf] ;efd'vsf] lg0f{o clGtd xg' 5] .

!((= ljw]os kfl/t ug{] ljlw M -!_ k|bz] ;efn] kfl/t u/]sf] ljw]os
kd| f0fLs/0fsf nflu k|b]z k|dv' ;dIf kz] ul/g]5 .

-@_ sg' } ljwo] s ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf k|b]z ;efsf]
clwjz] gsf] cGTo eP klg ;f] ljwo] sdfly csf{] clwjz] gdf sf/afxL
xg' ;Sg]5 .

t/ sg' } ljw]os kb| z] ;efdf ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf kb| ]z
;ef lj36g ePdf jf ;f] ;efsf] sfos{ fn ;dfKt ePdf To:tf] ljw]os
lgliqmo x'g]5 .

@))= ljwo] s lkmtf{ lng ;Sg] M ljw]os k|:tt' stf{n] k|b]z ;efsf] :jLsl[ t lnO{
ljw]os lkmtf{ lng ;Sg5] .

@)!= ljw]osdf k|df0fLs/0f M -!_ wf/f !(( adf]lhd k|df0fLs/0fsf nflu
kb| z] k|d'v ;dIf k]z ul/g] ljwo] s kb| z] ;efsf] ;efdv' n] k|dfl0ft
u/L kz] ug'{ kg{]5 .

t/ cy{ ljw]ossf xsdf cy{ ljw]os xf] egL kb| ]z ;efd'vn]
k|dfl0ft ug'{ kg]5{ .

-@_ o; wf/f adfl] hd k|df0fLs/0fsf nflu kb| ]z kd| v' ;dIf k]z
ePsf] ljw]os k|bz] kd| 'vn] kGw| lbgleq kd| f0fLs/0f u/L To;sf] ;r" gf
oyf;Dej rf8F f] kb| z] ;efnfO{ lbg]5 .

-#_ kd| f0fLs/0fsf nflu k]z ePsf] cy{ ljw]os afx]s cGo
ljw]ossf] ;DaGwdf kg' lj{rf/ xg' cfjZos 5 eGg] kb| z] kd| 'vnfO{
nfu]df lghn] ljwo] s kz] ePsf] kGw| lbgleq ;Gbz] ;lxt k|bz] ;efdf
lkmtf{ k7fpg ;Sg]5 .

-$_ pkwf/f -#_ adfl] hd kb| z] k|dv' n] sg' } ljw]os ;Gb]z ;lxt
lkmtf{ u/]df To; ljw]osdfly k|bz] ;efn] k'gljr{ f/ u/L To:tf] ljw]os
k:| tt' ¿kdf jf ;z+ fw] g ;lxt kfl/t u/L kg' M k]z u/d] f To;/L kz]
ePsf] kGw| lbg leq k|b]z kd| 'vn] k|df0fLs/0f ug5]{ .

-%_ k|b]z k|dv' af6 kd| f0fLs/0f ePkl5 ljw]os Pg] aGg]5 .

96

@)@= cWofbz] M -!_ k|b]z ;efsf] clwjz] g rln/x]sf] cj:yfdf afxs] cGo
cj:yfdf tTsfn s]xL ug{ cfjZos k/d] f kb| ]z dlGqkl/ifbsf]
l;kmfl/;df k|b]z kd| 'vn] cWofbz] hf/L ug{ ;Sg]5 .
-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd hf/L ePsf] cWofb]z Pg] ;/x dfGo
x'g]5 .
t/ To:tf] kT| os] cWofbz] ,–
-s_ hf/L ePkl5 a;]sf] k|b]z ;efsf] a7} sdf k]z ul/g5]
/ k|b]z ;efn] :jLsf/ gu/d] f :jtM lgliqmo xg' ]5,
-v_ k|b]z k|dv' af6 h'g;'s} avt vf/h] xg' ;Sg5] , /
-u_ v08 -s_ jf -v_ adfl] hd lgliqmo jf vf/]h gePdf
kb| ]z ;efsf] a7} s a;]sf] ;f7L lbgkl5 :jtM lgliqmo
xg' ]5 .

97

efu–!^

k|bz] cflys{ sfo{k|0ffnL

@)#= s/ nufpg jf C0f lng gkfOg] M -!_ sfg"g adf]lhd afx]s kb| ]zdf
sg' } s/ nufOg] / p7fOg] 5g} .

-@_ ;+3Lo sfgg" adfl] hd afx]s kb| ]z ;/sf/n] s'g} C0f lng] /
hdfgt lbg] 5g} .

@)$= kb| ]z ;l~rt sf]if M u'7L /sd afx]s kb| ]z ;/sf/nfO{ k|fKt xg' ] ;a}
ks| f/sf /fh:j, /fh:jsf] lwtf]df lnOPsf ;a} shf,{ kb| z] P]gsf]
clwsf/ cGtut{ lbOPsf] h'g;s' } C0f c;'n xF'bf kf| Kt ePsf] ;a} wg /
gk] fn ;/sf/af6 k|fKt xg' ] cg'bfg Pj+ C0f /sd kb| z] P]gåf/f csf]{
s'g} Joj:yf gul/Pdf Ps kb| ]z ;/sf/L sfi] fdf cfDbfgL aflF wg5]
h;nfO{ kb| z] ;l~rt sf]if elgg]5 .

@)%= k|b]z ;l~rt sf]if jf k|b]z ;/sf/L sf]ifaf6 Joo M bx] fosf /sd afx]s
k|b]z ;l~rt sfi] f jf cGo s'g} kb| z] ;/sf/L sf]ifaf6 sg' } /sd lemSg
;lsg] 5g} M–

-s_ kb| z] ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ ePsf] /sd,

-v_ ljlgof]hg P]g adf]lhd vr{ x'g] /sd,

-u_ ljlgofh] g ljw]os ljrf/fwLg /xs] f] cj:yfdf
k]ZsLsf] ¿kdf P]g adfl] hd vr{ xg' ] /sd, jf

-3_ ljzi] f cj:yfdf Joosf] ljj/0f dfq ePsf] pwf/f]
vr{ P]gåf/f Joo x'g] /sd .

t/ kb| ]z cfsl:ds sf]ifsf xsdf wf/f @!@ adfl] hd x'g5] .

@)^= kb| z] ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ M bx] fosf ljifo;uF ;DalGwt vr{ kb| ]z
;l~rt sfi] fdfly Jooef/ x'g]5 / To:tf] Joosf nflu k|b]z ;efsf]
:jLsl[ t cfjZos kg]{ 5g} M–

-s_ k|bz] ;efd'v / k|b]z pk;efd'vnfO{ lbOg] kfl/>lds /
;'ljwfsf /sd,

-v_ k|bz] nfs] ;j] f cfofu] sf cWoIf / ;b:onfO{ lbO{g]
kfl/>lds / ;'ljwfsf /sd,

-u_ k|b]z ;/sf/sf] bfloTjsf] C0f ;DaGwL Jooef/,

98

-3_ k|bz] ;/sf/sf] lj?4 cbfntaf6 ePsf] km};nf jf cfbz]
cg;' f/ ltg{' kg{] /sd, /

-ª_ k|bz] sfg"gn] k|b]z ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ xg' ] egL
lgwf{/0f u/]sf] /sd .

@)&= /fh:j / Joosf] cgd' fg M -!_ k|bz] sf] cyd{ GqLn] kT| o]s cflys{ jif{sf]
;DaGwdf k|b]z ;ef ;dIf b]xfosf s'/f ;d]t vn' fO{ jflif{s cgd' fg
kz] ug{ ;Sg5] M–

-s_ /fh:jsf] cg'dfg,

-v_ k|b]z ;l~rt sf]ifdfly Jooef/ xg' ] cfjZos
/sdx¿, /

-u_ k|bz] ljlgof]hg P]g adf]lhd Joo x'g] cfjZos
/sdx¿ .

-@_ pkwf/f -!_ adf]lhd jflif{s cg'dfg k]z ubf{ cl3Nnf] cflys{
jif{df k|To]s dGqfnonfO{ 5'6\ofOPsf] vrs{ f] /sd / vr{ cg';f/sf]
nIo xfl;n eof] jf ePg To;sf] ljj/0f klg ;fy} k]z ug'{ kg]5{ .

@)*= kb| z] ljlgofh] g Pg] M k|bz] ljlgof]hg Pg] adf]lhd Joo xg' ] /sd
zLif{sdf pNnv] u/L ljlgof]hg ljwo] sdf /flvg]5g\ .

@)(= k"/s cg'dfg M -!_ s'g} cfly{s jifd{ f bx] fosf] cj:yf kg{ cfPdf
kb| z] sf] cyd{ GqLn] k|b]z ;ef ;dIf k"/s cg'dfg k]z ug{ ;Sg]5 M–

-s_ rfn" cfly{s jifs{ f nflu k|b]z ljlgofh] g Pg] adfl] hd s'g}
;]jfsf nflu vr{ ug{ clVtof/L lbOPsf] /sd ckofK{ t
ePdf jf To; jif{sf nflu kb| ]z ljlgof]hg Pg] n] clwsf/
glbPsf] gofF ;j] fdf vr{ ug{ cfjZos ePdf, jf

-v_ rfn" cfly{s jif{df kb| ]z ljlgofh] g Pg] adfl] hd clVtof/L
lbPsf] /sdeGbf a9L vr{ xg' uPdf .

-@_ k"/s cgd' fgdf /flvPsf] /sd ;DalGwt zLif{sdf pNnv]
u/L k/" s ljlgofh] g ljw]osdf /flvg5] .

@!)= kZ] sL vr{ M -!_ o; efudf cGoq hg' ;'s} s/' f n]lvPsf] eP tfklg
kb| ]z ljlgof]hg ljw]os ljrf/fwLg /x]sf] cj:yfdf cflys{ jif{sf nflu
cg'dfg ul/Psf] Joosf] s'g} c+z kZ] sLsf ¿kdf kb| ]z Pg] adfl] hd vr{
ug{ ;lsg]5 .

99


Click to View FlipBook Version