Biologjia e klases 8 per Mesimdhenes

102 Libër për mësuesin - SORWsVRQUHDNVLRQLQHRNVLGLPLWff - SXQRQVDNWsSsUUXEULNsQ³3\HWMHGKHGHW\UD´ x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsG\VKHJMDWsSXQsVSsUVKSMHJLPLQHS\HWMHYHff - VKSMHJLPLQHWHUPDYHQJDDQDVKNHQFRUHff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1.8VKWULPLQsÀHWRUHQHSXQsVIDTH 2.3DUDSsUJDWLWQLYHSULPWDULQs KREU 4: Tema mësimore4.3: Punë laboratori : Frymëmarrja te bizelet Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore 4.3: x Punë laboratori: Frymëmarrja te bizelet Situata e të nxënit: x *MDWs IU\PsPDUUMHV oOLURKHW Q[HKWsVL Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x /LVWRQ VXEVWDQFDW QLVWRUH GKH SURGXNWHW H UHDNVLRQLWJMDWsIU\PsPDUUMHVDHUREH x Hulumton mbi faktorët që ndikojnë në mbirjen HEL]HOHYH x 1GsUWRQWDEHODHJUD¿NsHLLQWHUSUHWRQDWRQJD na shkencore. Fjalë kyçe: x )U\PsPDUUMHDHUREH Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL x *RWsNLPLNHWHUPRPHWsUSDPEXNEL]HOH Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH x .LPL Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 3DUDSsUJDWLWHWHNVSHULPHQWLLPELUMHVVsEL]HOHYHHYLMRKHWSXQDQsNODVs x Veprimet në situatë: ¾Mësim zbulues o 1[sQsVLWNDQsSDUDSsUJDWLWXUYHSULPWDULQsVLHGKHNDQsSXQXDUXVKWULPLQH ÀHWRUHVVsSXQsV o .RQWUROORKHWHGLVNXWRKHWXVKWULPLLÀHWRUHVVsSXQsV o 6KNUXKHQQsPsQ\UsWsVWUXNWXUXDUSsUIXQGLPHWQsWDEHOs

103 Biologjia 8 ¾Vëzhgo – Analizo – Diskuto o 1[sQsVLWYs]KJRMQsUH]XOWDWHWHHNVSHULPHQWLWWsNU\HUPELUMHQHEL]HOHYHQsG\HQsW o $QDOL]RMQsIDNWRUsWTsQGLNXDQQsPELUMHQRVHPRVPELUMHQHEL]HOHYH o Diskutojnsffl - 3VHQGU\VKRQWHPSHUDWXUDQsG\HQsW" - 3VHIDUDWPDUULQIU\PsPsVKSHMWNXUMDQsGXNHPELUs" - &LODWMDQsG\VXEVWDQFDWTsSURGKRKHQJMDWsSURFHVLWWsIU\PsPDUUMHV" - 3sUVKNUXDMSURFHVLQHIRWRVLQWH]sV o 0EDMQsVKsQLPWHPSHUDWXUDWNRKsSDVNRKHSsUWsQGsUWXDUWDEHOsQHJUD¿NXQVLSDV XGKs]LPHYHWsOLEULW o 3ORWsVRKHWÀHWRUMDHODERUDWRULW ¾Konkludo o 3sUWsSURGKXDUTHOL]DWsUHMDELRPDVsWsUHQHYRMLWHWHQHUJML x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - SXQRQHGLVNXWRQXVKWULPLQWsÀHWRUHVVsSXQsVff - NU\HQVDNWsYHSULPWDULQsGXNHQGsUWXDUWDEHODHJUD¿Nsff - NRQNOXGRQQJDDQDVKNHQFRUHPELUH]XOWDWHWHHNVSHULPHQWLW x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsSXQsVHNVSHULPHQWDOHff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: - 3ORWsVRÀHWRUHQHODERUDWRULW KREU 4: Tema mësimore4.4: Mbajtja e trupit në formë Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore 4.4: x Mbajtja e trupit në formë Situata e të nxënit: x 8VKWULPHW ¿]LNH QGLNRMQs SR]LWLYLVKW Qs VKsQGHWLQ H njeriut. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 6KSMHJRQOLGKMHQTsHN]LVWRQPLGLVXVKT\HUMHVGKH YHSULPWDULYH¿]LNH x $QDOL]RQ SXQsQ H PXVKNsULYH GKH ]HPUsV JMDWs DNWLYLWHWHYH¿]LNH x +XOXPWRQPELOLGKMHQTsHN]LVWRQQGsUPMHWVLVWHPLW kardiovaskular dhe respirator. Fjalë kyçe: x 8VKWULPH¿]LNH x 'LHWsHHNXLOLEUXDU

104 Libër për mësuesin Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH x (GXNLP¿]LN Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: .U\KHQXVKWULPH¿]LNHGKHNU\KHQPDWMHSsUSXQsQH]HPUsVPLQGKHIU\PsNsPELP min. 0EDKHQVKsQLPHWsVWUXNWXUXDUDHNRQNOXGRKHWTsffl1MsSHUVRQQsIRUPsWsPLUs¿]LNHND QMsVLVWHPTDUNXOOLPLJMDNXTsPXQGWDoRMs2 GKHJOXNR]sQPHVKSHMWsVLQsPXVNXMPH QGLKPsQHSURFHVLWWsIU\PsPDUUMHV x Veprimet në situatë: ¾Mësim zbulues 3DUDTLWHWWDEHODSsUnxënësinë jetësore të mushkëriveQsQMHUs]TsNU\HMQsYHSULPWDUL ¿]LNHWsQGU\VKPHffl Aktiviteti Nxënësia e mushkërive (cm3 ) $GROHVKHQW  Jo sportiv  *MLPQDVW  $WOHWLNsHOHKWs  .DQRWD]K  ,XNsUNRMQ[sQsVYHQsG\VKHWsVWXGLRMQsWDEHOsQHWsYsUHMQsQGU\VKLPHWQJD një njëri në tjetrin. ¾Hulumtim i përbashkët 1[sQsVLWOH[RMQsPsVLPLQHPEDMQsVKsQLPHSsUW¶LXSsUJMLJMXUS\HWMHYHffl - 3VH QGU\VKRQ Q[sQsVLD H PXVKNsULYH Qs QMHUs] Ts PHUUHQ PH DNWLYLWHWH ¿]LNH Ws QGU\VKPH" - d¶sVKWsQ[sQsVLDMHWsVRUHHPXVKNsULYHGKHo¶UsQGsVLNDDMR" - 1JDVHGRYDUHMNRKs]JMDWMDHTsQGULPLWPHNRNsQsQXMsJMDWsQRWLPLW" - &LOD sVKWs OLGKMD Ts HN]LVWRQ QGsUPMHW VLVWHPLW NDUGLRYDVNXODU GKH VLVWHPLW Ws IU\PsPDUUMHV" - &LODsVKWsOLGKMDTsHN]LVWRQQGsUPMHWXVKT\HUMHVGKHSXQsVVs]HPUsV" 1[sQsVLWSXQRMQsQsJUXSHWsYRJODSsUWsIRUPXOXDUSsUJMLJMHW/H[RKHQHGLVNXWRKHQ QGsUPMHWQ[sQsVYH ¾Vija e vlerës o 8NsUNRMQ[sQsVYHWsPEDMQsTsQGULPLQHW\UHQsOLGKMHPHS\HWMHQffl Është më e rëndësishme të hamë shëndetshëPDSRWë merremi me sporte? o 1[sQsVLWPXQGWsOsYL]LQGKHWsJMHMQsJUXSLQPHWsFLOLQNDQsWsQMsMWLQPHQGLP" x Minitestffl)OHWsSXQH% x Për më tepër 1. 1MsSMHVsHYRJsOHIU\PsNsPELPLWNU\KHWGKHPHDQsWslëkurësQGDMDMRGXKHW mbajtur e pastër.

105 Biologjia 8 2. NdotjaHDMULW602*XQGLNRMQsGUHMWSsUGUHMWQsIU\PsNsPELPLQHQMHUs]YHHGKH kafshëve. 3. 1XNGXKHWWsSULVKHWraporti i gazeveQsDMsUffl2 &2 . 4. *D]HWTsQGLNRMQsnegativishtffl&2 &2KHOPHWLQGXVWULDOHSOXKXUDW 5. SëmundjetPsWs]DNRQVKPHfflVLOLNR]DEURQNLWLNURQLNDVWPDEURQNLDOHHP¿]HPD NDQFHULLPXVKNsULYHIDULQJLWODULQJLW7%&JULSL x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - GLVNXWRQPELWDEHOsQHGKsQsff - LXSsUJMLJMHWS\HWMHYHff - PEDQTsQGULPLQHWLMVDMQsGLVNXWLPLQSsUS\HWMHQQsHWDSsQ³9LMDHYOHUsV´ x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsDQDOL]sVVsWDEHOsVff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPSsUS\HWMHWHGUHMWXDUDff - 0EDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1.8VKWULPLflQsÀHWRUHQHSXQsV8GKs]RQ[sQsVLWVLSDVOLEULWWsPsVXHVLW 2.,QIRUPDFLRQHPELVsPXQGMHWHDSDUDWLWWsIU\PsNsPELPLW KREU 4: Tema mësimore: Ushtrime përmbledhëse (2 orë) Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Ushtrime përmbledhëse Situata e të nxënit: x Ushtrime mbi sistemin e TDUNXOOLPLW Ws JMDNXW GKH IU\PsNsPELPLW Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 3sUVKNUXDQUUXJsQTsQGMHNDMUL x $QDOL]RQ UROLQ H KRMs]DYH Qs SURFHVLQ H IU\PsPDUUMHVDHUREH x +XOXPWRQHDUJXPHQWRQVLWXDWDWSUREOHPRUHWs tekstit. Fjalë kyçe: x 6LVWHPL UHVSLUDWRU RUDHSDUsH XVKWULPHYH x 6LVWHPL NDUGLRYDVNXODU RUD H G\WsHXVKWULPHYH Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 3XQRKHQXVKWULPHWsFLODWQ[LWLQNRPSHWHQFDWsWsPHQGXDULWWsNRPXQLNLPLWGKHWs VKSUHKXULWVLGKH]KYLOORMQsWsQ[sQLWQsEDVKNsSXQLP

106 Libër për mësuesin x Veprimet në situatë: ¾Brainsorming 1[sQsVLWQGDKHQQsJUXSHSXQHQJDYHWD ,XNsUNRMQ[sQsVYHWsVHFLOLWJUXSWsKDUWRMQsS\HWMHSsUJUXSLQSDVDUGKsV /LKHW NRKD H QHYRMVKPH SsU KDUWLPLQ H SsUJMLJMHYH H Ps SDV SUH]DQWRKHQ PH DQs Ws përshkrimit e skicave të nevojshme. ¾Mendo/Krijo në dyshe/Diskuto: o 3XQRKHQQsJUXSHXVKWULPHWHIDTHYHWsOLEULWWsQ[sQsVLW o /LKHWDIDWNRKRUSsU]JMLGKMHQHoGRXVKWULPLHSDVSsUIXQGLPLWOH[RKHQHGLVNXWRKHQ XVKWULPHWQJDSMHVsWDUsWsJUXSHYH o 3XQRKHQQsWDEHOsXVKWULPHWH]JMLGKXUDVDNWsHPEDKHQVKsQLPQJDQ[sQsVLWHJUXSHYH të tjera. o 0sVXHVLMDEsQSORWsVLPHWHQHYRMVKPH x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUffl - $QDOL]RKHQHGLVNXWRKHQQMRKXULWsHPDUUD - 3XQRKHQXVKWULPHWHIDTHVWsOLEULWWsQ[sQsVLW x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsSXQsVff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: +DUWRQLOLVWsS\HWMHVKQs¿VKDQsOLGKMHPHVLVWHPLQNDUGLRYDVNXODUGKHVLVWHPLQH IU\PsNsPELPLW KREU 4: Tema mësimore: Përsëritje Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Përsëritje Situata e të nxënit: x 3sUVsULWHQQMRKXULWsHPDUUDSsU sistemin kardiovaskular dhe VLVWHPLQHIU\PsNsPELPLW Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 3sUVKNUXDQUUXJsQTsQGMHNDMUL x $QDOL]RQ UROLQ H KRMs]DYH Qs SURFHVLQ H IU\PsPDUUMHVDHUREH x +XOXPWRQHDUJXPHQWRQVLWXDWDWSUREOHPRUH x $QDOL]RQUROLQHJMDNXWQsWUDQVSRUWLQHJD]HYHH OsQGsYHXVKT\HVH x /LVWRQVsPXQGMHWTsSUHNLQNsWRG\VLVWHPH Fjalë kyçe: x Sistemin kardiovaskular x 6LVWHPLLIU\PsNsPELPLW

107 Biologjia 8 Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH x .LPL x )L]LNs x (GXNLP¿]LNHVKsQGHWsVRU Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 6KIDTHQ¿OPDWsVKNXUWsUVLGKHSUH]DQWRKHQIRWRHWDEHODQsOLGKMHPHWsG\VLVWHPHW x Veprimet në situatë: ¾Pyetja sjell pyetjen 1GDKHQQsJUXSHSUHMQ[sQsVLVK6KLNRMQsPHYsPHQGMH¿OPDWGKHWDEHODWHIRWRW,X NsUNRKHWWsKDUWRMQsQMsOLVWsS\HWMHVKQsOLGKMHPHWHPDWHWUDMWXDUD ¾Lista e pyetjeve o 1s¿VKDMDQsVKsQXDUtemat HPsVLPLW,NsUNRMQMsDQsWDULWsJUXSLWWspërzgjedhs ¿VKDQsYDUsVLWsJUXSHYHGKHVsEDVKNXPHJUXSLQWsKDUWRMsQMslistë PHS\HWMH për çdo temë. o 3DVKDUWLPLWWsS\HWMHYHkëmbehen DWRPHJUXSLQSDVDUGKsVĺffĺHWMHLX lihet kohë për hartimin e përgjigjeve. o 1GLTHWWHNQLND“Lapsat në mes”QsPsQ\UsTsWsDNWLYL]RKHQWsJMLWKsQ[sQsVLW o *MDWsSUH]DQWLPLWWsSXQsVVsJUXSLWPXQGWsplotësohen QJDQ[sQsVWsJUXSHYHsWMHUD RVHPsVXHVLMD 1. 6LVWHPLLTDUNXOOLPLWWsJMDNXW6.6LVWHPLLIU\PsNsPELPLW 2. Zemra 7.6KNsPELPLLJD]HYHQsPXVKNsUL 3. 6sPXQGMHWH]HPUsV8.)U\PsPDUUMDDHUREH 4. *MDNXGKHSsUEsUMDHWLM9. Mbajtja e trupit në formë 5. (QsWHJMDNXW Konkludojnë: Organet bashkëveprojnë ndërmjet tyre për të funksionuar organizmi si një i vetëm: SISTEMI I TRETJES 1. Goja 2. Faringu 3.Ezofagu 4. Stomaku 5. Zorra e hollë/e trashë SISTEMI RESPIRATOR 1. Goja/Hunda 2. Faring 3. Laring 4. Trake 5. Bronke 6. Bronkiola 7. Alveola SISTEMI EKSKRETUES VESHKAT... SISTEMI KARDIOVASKULAR 1. Zemra 2. Enët e gjakut - Arterie - Vena - Kapilarë 3. Gjaku O2 / CO2

108 Libër për mësuesin x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - IRUPXORQS\HWMHQsOLGKMHPHWHPDWHWUDMWXDUDff - DUJXPHQWRQSsUJMLJMHW x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsSXQsVff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1.3sUVsULWMHHQMRKXULYHWsNUHXWGKH KREU 4: Tema mësimore: Test i tremujorit të dytë Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Test i tremujorit të dytë Situata e të nxënit: x 7HVWLSDUDSsUJDWLWXU Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 6KSMHJRQIMDORULQHWHUPDYHWsPsVXDUDQsNUHXQ GKH x 3sUVKNUXDQ IXQNVLRQLQ H RUJDQHYH Ws VLVWHPLW NDUGLRYDVNXODUGKHWsIU\PsNsPELPLW Fjalë kyçe: x Sistemin kardiovaskular x 6LVWHPLLIU\PsNsPELPLW Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve :

109 Biologjia 8 TEST I TREMUJORIT TË DYTË LËNDA: BIOLOGJI VIII KREU: III – IV Emër Mbiemër _____________________________ 1. PlotësoIMDOLWsPHIMDOsWTsPXQJRMQsffl(5 pikë) - 2NVLJMHQLIXWHWQsJMDNQGsUNRKsTsN\NDORQQsSsUBBBBBBBBBBBBBBBGKHGHOQJD JMDNXQGsUNRKsTsN\NDORQQsSsUBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBDSRoGRSMHVsWs BBBBBBBBBBBBB - $UWHULHWWUDQVSRUWRMQsJMDNXQQJDBBBBBBBBBBSsUQsBBBBBBBBBBQGsUVDYHQDWH NWKHMQsDWsQJDBBBBBBBBBBQsBBBBBBBBBBBBBB - 2NVLJMHQLQsPXVKNsULSsUKDSHWQJDBBBBBBBBBBBBBQsBBBBBBBBBBBBQGsUVD GLRNVLGLLNDUERQLWSsUKDSHWQJDBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBQsBBBBBBBBBBBBBB 2. Shpjego fjalorin: (5 pikë) - $OYHROD - 2NVLKHPRJORELQs - %URQNH - )U\PsPDUUMHDHUREH - $UWHULH 3. 3sUVKNUXDMUUXJsQTsQGMHNDMULGXNHLYHQGRVXUorganet në etiketa. (2 pikë) 4. 3sUVKNUXDMveçoritëHVHFLOLWRUJDQWsVLVWHPLWWsIU\PsNsPELPLW (7 pikë) 1RWD  flffi 10 Pikë ffi      

110 Libër për mësuesin 5. 3ORWsVRWDEHOsQHNRQFHSWHYHSsUSsUEsUsVLWHJMDNXWffl (8 pikë) Përbërësi i gjakut Ndërtimi/vizatimi Funksioni EritrociteUUXD]DWHNXTH LeukociteUUXD]DWHEDUGKD Trombocite SOODNs]DWHJMDNXW 3OD]PD 6. (YsUWHWsDSRHJDEXDU"6KNUXDQLIMDOLQsHVDNWsSsUDOWHUQDWLYsQHJDEXDUffl (5 pikë) - $UWHULHWNDQsPXUHPsWsWUDVKDVHYHQDW   9 * - 9HQDWWUDQVSRUWRMQsJMDNXQQsWUXS   9* - .XUPXVNXOLL]HPUsVWNXUUHWJMDNXSRPSRKHWGUHMWYHQDYH   9 * - )U\PsPDUUMDDHUREHNU\KHWQsEUHQGsVLWsPXVKNsULYH   9* - 0XVNXMWHVLJXURMQsHQHUJMLQsQJDYHSULPWDULD¿]LNH   9* 7. Plotëso PHIMDOsUHDNVLRQLQHSsUJMLWKVKsPWsIU\PsPDUUMHVffl (4 pikë) *OXNR]sBBBBBBBBBBBBBBBBBBĺGLRNVLGNDUERQLBBBBB BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB 3sUVHN\UHDNVLRQTXKHWIU\PsPDUUMHDHUREH" 8. $UJXPHQWROLGKMHQTsHN]LVWRQQGsUPMHWVLVWHPHYHfflWUHWMHTDUNXOOLPJMDNX IU\PsNsPELP(4 pikë) x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWffl - VLSDVSLNs]LPLWQsWDEHOsQHWHVWLW x Detyrat dhe puna e pavarur: - Të përvetësohen njohuritë e paasimiluara. KREU 4: Tema mësimore 4.5: Duhani dhe shëndeti Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Duhani dhe shëndeti Situata e të nxënit: x 5sQGsVLD H QGsUJMHJMsVLPLW SsU HIHNWHWQHJDWLYHWsGXKDQLW Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/lëndës sipas temës mësimore: x /LVWRQ HIHNWHW QHJDWLYH Ws GXKDQLW Qs RUJDQL]sP x $QDOL]RQ GsPLQ Ts VKNDNWRQ GXKDQL Qs mushkëri e tru. x $UJXPHQWRQSVHPRVKDWHYRJODMDQsPs WsUUH]LNXDUDQJDW\PLLGXKDQLW Fjalë kyçe: x 'XKDQL x Monoksidi i karbonit x .DUERNVLKHPRJORELQD x .DWUDQL

111 Biologjia 8 Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL x 3RVWHUD Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH x (GXNLP¿]LN x .LPL x )L]LNs Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 3UH]DQWRKHQYLGHRIRWRHSRVWHUDPELGXKDQLQGKHVKsQGHWLQ 'LVNXWRKHWPELGsPHWTsVKNDNWRQSLUMDHGXKDQLWQsRUJDQL]sP x Veprimet në situatë: ¾Shkrim i shpejtë PëUPLQXWDVKIDTHQYLGHRIRWRHSRVWHUD1[ënësit mbajnë shënime që do iu vlejnë për etapat pasardhëse. - 0sVXHVLMDLXNsUNRQQ[sQsVYHSsUPLQXWDWsVKNUXDMQsJMLWKoNDGLQsPEL GXKDQLQffl - HIHNWHWQHJDWLYHQsDPELHQWWsPE\OOXUff - SDVRMDWQsRUJDQL]sPff - PsQ\UDHSsUKDSMHVVsW\PLWPHFLOLQSURFHVNDOLGKMH(difuzion)ff - SsUYRMDWsIDPLOMDUsYHff - koston e një pakete etj. - /H[RKHQPHGsVKLUsVKNULPHWsQ[sQsVYHQsVHGXDQW¶LQGDMQsSsUYRMDWIDPLOMDUHPs shokët e klasës. ¾Lexim me kodim teksti 1[sQsVLW Qs G\VKHOH[RMQsWHNVWLQ GXNH VKsQXDUPEL IMDOL: F = Fakt ; SH = Shkaqe; P = Pasoja HPsSDVSORWsVRMQsWDEHOsQffl FAKTE SHKAQE PASOJA 2%6+QJDVWXGLPHWffl PLOLRQsQMHUs]Qs vit vdesin para kohe si UH]XOWDWLSLUMHVVsGXKDQLW 'XKDQLYUHWJM\VPsQ HQMHUs]YHTsHSLQs UUHJXOOLVKW 3LUMDHGXKDQLWYUHWPs VKXPsQMHUs]QsYLWVH +,9$,'6GURJDH aksidentet. 1MHUs]LWTsQXNHSLQs duhanin mund të sëmuren nëse qëndrojnë në mjedise ku pihet duhan. 0sWsUUH]LNXDULWMDQs IsPLMsW" 3LUMDHGXKDQLWGsPWRQ IRUPsQ¿]LNHWsQMHULXW IXQNVLRQLQH]HPUsVH mushkërive. 1[sQsVLWYD]KGRMQsPHSORWsVLPLQHWDEHOsVGXNHLYHQGRVXUIMDOLYHSDUDQXPUDGKH VLPEROLQQsPsQ\UsTsWsSsU¿WRMQsNRKs o /H[RKHWWDEHODQJDG\VKHWsQGU\VKPHGKHSORWsVRKHWNMRWDEHOsQsGsUUDVsQH]H]s o *MDWsSORWsVLPLWWsWDEHOsVPsVXHVLMDQGsUK\QSsUVKSMHJLPHWHSORWsVLPHWH nevojshme.

112 Libër për mësuesin ¾Rrjeti i diskutimit 1[sQsVLWQXPsURMQsGKHQGDKHWNODVDQsG\JUXSHWsPsGKDfflQXPUDWWHNGRPEDMQs TsQGULPLQ³32´QXPUDWoLIWGRPEDMQsTsQGULPLQ³-2´ 1[sQsVLWJUXSRKHQVKNUXDMQsLGHWsHW\UHHPsSDVQMsSsUIDTsVXHVLJUXSLWSORWsVRQ WDEHOsQ1[sQsVWsQGU\VKsPNsUNRMQsDUJXPHQWLPLQHLGHVsVsGKsQs PO JO 9HQGRVMDHJMREDYH - Rritja e çmimit 0E\OOMDHORNDOHYHNXOHMRKHW pirja e duhanit në kundërshtim me OLJMLQ 1GsUJMHJMsVLPLTsQsPRVKsWs YRJsO - Ushtrimi me aktivitete sportive etj. - Mosqëndrimi indiferent ndaj UDVWHYHDEX]LYHVLSVKSLUMDQs VSLWDOHNRSVKWHHVKNROODHWM A mund të ndalohet pirja e duhanit? .ULMRQYDUsVL .XULR]LWHWLSsUWDSURYXDU 7U\VQLDH bashkëmoshatarëve. 3LUMDSDVLYHHWM Për më tepër Lista e fakteve  .XVKSLVKXPsGXKDQUUH]LNRKHWWULKHUsPsVKXPsQJDLQIDUNWLL]HPUsVVHVDDLTs nuk pi duhan.  0ELflHWsJMLWKDOORMHYHWsNDQFHULWWsPXVKNsULYHSUHNLQDWDTsSLQsGXKDQ  .DQFHULLSDQNUHDVLWNDQMsSUREDELOLWHWSUHMG\KHUsPsWsPDGKWHNDWDTsSLQsGXKDQ  $WDTsSLQsGXKDQVsPXUHQKHUsHJM\VPsPsVKSHVKVHDWDTsQXNSLQs  'LDEHWLNsWTsSLQsGXKDQNsUNRMQsUUHWKPsVKXPsLQVXOLQsVHVDGLDEHWLNsWTs nuk pinë.  3RWsOLKHWGXKDQLYGHNMHWQJD]HPUDPXQGWsXOHQDIsUVLVKWQsYLWGPWKQs TRIWsVHQsQMsYHQGNXSLQsGXKDQPLOLRQsQMHUs]NsWDPLOLRQsHOsQsGXKDQLQ YGHNMHWQJD]HPUDGRWsSDNsVRKHVKLQQsYHWsQsYLW x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - VKNUXDQQMRKXULWsHLGHWsHYHWDPELWHPsQff - SORWsVRQWDEHOsQGXNHEDVKNsSXQXDUQsG\VKHff - PEDQTsQGULPLQHYHWJMDWsGLVNXWLPLW x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsG\VKHff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1. )OHWRUHSXQHIDTH 2. *UXPEXOORQLLQIRUPDFLRQPELVsPXQGMHWTsVKNDNWRQSLUMDHGXKDQLW

113 Biologjia 8 KREU 4: Tema mësimore: Sëmundjet që shkaktohen nga duhani Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Sëmundje që shkaktohen nga duhani Situata e të nxënit: x 3sUJDWLWMD H QMs SRVWHUL VHQVLELOL]XHV Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x /LVWRQ GLVD VsPXQGMH Ts VKNDNWRKHQ QJD SLUMD H duhanit. x $QDOL]RQ SDVRMDW H GXKDQSLUMHV Qs RUJDQH Ws QGU\VKPHQsRUJDQL]sP x +DUWRQ SRVWHU VHQVLELOL]XHV SsU PRVSLUMHQ H duhanit. Fjalë kyçe: x 'XKDQ x 1LNRWLQs x .DWUDQ x .DQFHU x Ulçer x Bronkit x $VWPs Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH x (GXNLP¿]LN Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 3UH]DQWRKHQIRWRHSRVWHUDQsQPRWRQ“Duhani vret”. x Veprimet në situatë: ¾Shkrim i lirë 6KNUXDQLIMDOLSsUVHFLOsQIRWR/H[RKHQHGLVNXWRKHQ ¾Mendo – Puno në grupe – Shkëmbe mëndim: ,XGUHMWRMS\HWMHQ[sQsVYHffl - 3VHQMHUs]LWSLQsGXKDQ" - 3VHQXNHOsQsGRWGXKDQLQ" - 3VHWsYHJMOLWMDQsPsWsUUH]LNXDUVHWsUULWXULW" - $NDOLGKMHPHNDSDFLWHWLQHPXVKNsULYH" - 3RPHQXPULQDSRVLSsUIDTHQHDOYHRODYH" - 3VHPXVKNsULWsHMRGXKDQSLUsVYHMDQsUR]sHWsGXKDQSLUsVYHWs]H]D" - &LODWMDQsSDVRMDWHGXKDQSLUMHVQsRUJDQL]sP" - &LODWRUJDQHSUHNHQ"

114 Libër për mësuesin ¾Punë e pavarur/Krijimi i posterit: 1sRUsQSDUDDUGKsVHQ[sQsVYHLXsVKWsOsQsGHW\UsWsJUXPEXOORMQsLQIRUPDFLRQPEL sëmundjet që shkakton duhanpirja. 1[sQsVLWVKIU\Ws]RMQsQMRKXULWsHPDUUDLQIRUPDFLRQHWHJUXPEXOOXDUDIRWRWYLGHRWGKH SRVWHUDWHSDUDTLWXUVLGKHS\HWMHWHGUHMWXDUDGKHSXQRMQsQsJUXSHSsUWsEsUsSRVWHU VHQVLELOL]XHV o Ata konkludojnë që: $MULLSDVWsUsVKWsVKXPsLUsQGsVLVKsPSsUQMsPXVKNsULWsVKsQGHWVKPH8VKWULPHW ¿]LNHVKsWLWMHWQsQDW\UsYUDSLPLMDQsGRELSUXUsVHSsUVKsQGHWLQ6KPDQJLDH GXKDQSLUMHVDNWLYHGKHSDVLYHsVKWsVKXPsHUsQGsVLVKPHSsUWsVKPDQJXUVsPXQGMH VLffl%URQNLWLNURQLNNDQFHULSXOPRQDUXOFHUQsVWRPDNDVWPDEURQNLDOHHP¿]HPDH mushkërive. ¾Turi i galerisë dGRJUXSSUH]DQWRQHLQWHUSUHWRQSRVWHULQHYHW9OHUsVRKHWSRVWHULLUHDOL]XDUPsPLUs SsUPHVD]KLQVHQVLELOL]XHVTsSsUFMHOOPHDQsWsYL]DWLPHYHHWM x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - NDJUXPEXOOXDULQIRUPDFLRQLQHQHYRMVKsPSsUKDUWLPLQHSRVWHULWff - LXNWKHQSsUJMLJMHS\HWMHYHPELED]DVKNHQFRUHff - mban qëndrimin e duhur mbi problemin. x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsSXQsVff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: x +DUWRQMsS\HWsVRUPHQMsWsUULWXUffl - 3VHHSLGXKDQLQ" - $HGLUUH]LNXQTsVKNDNWRQDL" - $HGLUUH]LNXQTsLVKNDNWRQIDPLOMDUsYHNU\HVLVKWIsPLMsYH" - $HGLFLODWRUJDQHSUHNHQ" - $HGLVDVsPXQGMHVKNDNWRKHQ" - $HGLVDQMHUs]YGHVLQQsYLW" - $PsGRPXD" - $GsVKLURQW¶LMDSXQsNsWRLQIRUPDFLRQH" - $GRPXQGRKHVKWDUDOORVKHPsYRQsWDOsVKSsUWsPLUsQHVKsQGHWLWWsQGGKHWLPLW"

115 Biologjia 8 KREU 5: Tema mësimore 5.1: Gametat Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore 5.1: x *DPHWDW Situata e të nxënit: x 'DOOLPLPLGLV THOL]sV YH]s GKH VSHUPDWR]RLGLW x 3URFHVLLIHNRQGLPLW Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 5HQGLWLQYHoRULWsHTHOL]sVYH]sHVSHUPDWR]RLGLW x 6KSMHJRMQsVLQGRGKSURFHVLLIHNRQGLPLW x $UJXPHQWRQQsVHQGU\VKRQJDPHWDQJD]LJRWD Fjalë kyçe: x .URPR]RPHW x *DPHWDW x 4HOL]DYH]s x 6SHUPDWR]RLGH x Fekondimi Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: ¾Përshkrimi i situatës 0sVXHVLMDSDUDTHWWDEHODWsTHOL]sVYH]sVSHUPDWR]RLGLW.sUNRQQJDQ[sQsVLWWsEsMQs GDOOLPLQQGsUPMHWW\UH x Veprimet në situatë: ¾Brainstorming/Kllaster 0sVXHVLMDLXULNXMWRQQ[sQsVYHTsSsUTHOL]sQNDQs PsVXDUQsNODVsWstë. - dIDUssVKWsTHOL]D" - 1sVDJUXSHQGDKHQ" - 1JDVHGDOORKHQ" - 6LMDQsQGsUWXDU" - 6LsVKWsPDGKsVLDGKHIRUPD" ,GHWsHQ[sQsVYHVKNUXKHQQsNOODVWHULQQsWDEHOsffl ¾Mësim zbulues 1sWDEHOsVKNUXKHQWHUPDWRVHMDQsVKNUXDUQsWDEDNsOHWUH .sUNRKHWQJDQ[sQsVLWGXNHVKIU\Ws]XDUHGKHWHNVWLQWs PEDMQsVKsQLPHSsUWsSORWsVXDU³2UJDQL]XHVLQJUD¿N´ - 4HOL]DTHOL]DYH]ëVSHUPDWR]RLGLNURPR]RPH$'1 IHNRQGLP]LJRWë. ¾Organizuesi grafik QELIZA Membrana Citoplazma Bërthama Bimore Shtazore Forma të ndryshme Madhësi të ndryshme Shihen me sy ose mikroskop

116 Libër për mësuesin Gameta • Qeliza vezë (F), bërthama 23kromozome, l.ushqyese në citoplazëm, e madhe sa . • Spermatozoidi (M), bërthama 23 kromozome, i vogël, pak citoplazmë, ka bisht të gjatë për lëvizje Fekondimi • Veza (23 Kr ) • Spermatozoidi (23Kr) • Veza + spermatozoidi = Zigota • 23 kr + 23 kr = 46 kr ¾Minitest )OHWsSXQH3DVSsUIXQGLPLWSXQRKHWQsNODVs x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - KDUWRQNOODVWHUSsUTHOL]sQff - PEDQVKsQLPHWHGXKXUDSsUWsSORWsVXDU³2UJDQL]XHVLQJUD¿N´ff - plotëson saktë minitestin. x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSSsUSORWsVLPLQHNOODVWHULWff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - plotësimin saktë të minitestit. x Detyrat dhe puna e pavarur: 1. )OHWRUHSXQHIDTH KREU 5: Tema mësimore 5.2 Sistemi i riprodhimit te njerëzit Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Sistemi i riprodhimit te njerëzit Situata e të nxënit: x 1GsUWLPLLDSDUDWLW ULSURGKXHV femëror dhe mashkullor. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x (PsUWRQ SMHVsW NU\HVRUH Ws VLVWHPLW ULSURGKXHV femëror dhe mashkullor. x 3sUVKNUXDQ IXQNVLRQHW H VLVWHPLW ULSURGKXHV femëror dhe mashkullor. x *MHQSsUNDWsVLQsHIXQNVLRQLWPHSMHVsQHVLVWHPLW riprodhues përkatës. Fjalë kyçe: x Sistem riprodhimi te meshkujt x Sistem riprodhimi te femrat x Testikuj x *MsQGUDHSURVWDWsV x .DQDOLVSHUPsV x 9H]RUH x Ovidukti Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: ƒ *MXKsWGKHNRPXQLNLPL ƒ 7,. ƒ $UWH

117 Biologjia 8 Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve : x Përshkrimi i situatës: 3UH]DQWRKHQWDEHODPHVLVWHPLQHULSURGKLPLWWHIHPUDWHPHVKNXMW x Veprimet në situatë: ¾Përvijim i të menduarit 0sVXHVLMDQ[LWQ[sQsVLWWsVKNUXDMQsJMLWKoNDGLQsPELVLVWHPLQULSURGKXHVQMRKXUL të marra në ³%LRORJML´ ¾Mësim zbulues )WRMQ[sQsVLWWsOH[RMQsQsG\VKHPsVLPLQGKHW¶LXSsUJMLJMHQS\HWMHYHWs UXEULNsV³3\HWMHGKHGHW\UD´ /H[RKHQHGLVNXWRKHQS\HWMHW ¾Mendo – Puno dyshe – Shkëmbe 1. Etiketo pjesën në skicën e dhënë. 2. *MHMSsUNDWsVLQsIXQNVLRQRUJDQ 4HOL]DYH]sWHVWLNXM *MsQGUDHSURVWDWsVTHUSLNs 6SHUPDWR]RLGOsQJVKHTHURU Tub mitre embrion =LJRWDYH]RUH ¾Minitestffl)OHWsSXQH x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - ULNXMWRQVDNWsQMRKXULWsHPDUUDff - NWKHQSsUJMLJMHUXEULNsV³3\HWMHGKHGHW\UD´ff - EsQOLGKMHQQGsUPMHWRUJDQLWGKHIXQNVLRQLW x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsSXQsVff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1. +DUWRGLDJUDPLQH9HQLWSsUVLVWHPLQULSURGKXHVIHPsURUGKHPDVKNXOORU KREU 5: Tema mësimore 5.3: Çfarë ndodh me qelizat – vezë? Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x dfarë ndodh me qelizat – vezë? Situata e të nxënit: x ³)DWL´L QMs YH]HWs IHNRQGXDU dhe të pafekonduar.

118 Libër për mësuesin Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x Emërton pjesët e sistemit të riprodhimit ku ndodh fekondimi. x $QDOL]RQIRUPLPLQHHPEULRQLW x %sQ GDOOLPLQ QGsUPMHW YH]sV Vs IHNRQGXDU GKH asaj të pafekonduar. Fjalë kyçe: x Embrioni x =LJRWD x Fetus x Cikël menstrual Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH x Edukim shëndetësor Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 6KIDTHWYLGHRPELQJML]MHQ3UH]DQWRKHQWDEHODWsFLNOLWWsYH]RUHVGKH ]KYLOOLPLIHWXVRU x Veprimet në situatë: ¾Tabela T (koncepti – komenti) Mësuesi shkruan në tabelë disa koncepte në lidhje me sistemin e riprodhimit dhe NsUNRQQJDQ[sQsVLWWsSORWsVRMQsWDEHOsQSVKffl .21&(37, .20(17, Qeliza ± vezë )RUPRKHWQsYH]RUH 6KNsSXWMDQJDYH]RUMDHTHOL]sV±YH]soGRflGLWsTXKHW ovulim. 4HOL]D±YH]sVKNRQQsWXELQHPLWUsVRYLGXNW .MRTHOL]sOsYL]QsRYLGXNWHQGLKPXDUQJDFLOLHW 4HOL]D±YH]sIHNRQGRKHWQsWXELQHPLWUsV  4HOL]D ± YH]s NXU EDVKNRKHW PH VSHUPDWR]RLGLQ JMDWs IHNRQGLPLWIRUPRQ]LJRWsQHWM DRTA 0sVXHVLMDLXNsUNRQQ[sQsVYHWsOH[RMQsWHNVWLQGXNHVKsQXDUPELIMDOLNRGHSsU SDTDUWsVLWsHS\HWMHWTsXOLQGLQ,OH[RMQsPHUDGKsVKsQLPHWTsNDQsEsUsQsWHNVW 1sVHsVKWsLJDWVKsPQGRQMsQJDQ[sQsVLWHNODVsVPXQGWsSsUJMLJMHWdGRQMRKXULHUH SORWsVRKHWQJDPsVXHVLMDLFLOLVKIU\Ws]RQYLGHRHWDEHOD 3sUWsHYLGHQWXDUQsVHPsVLPLsVKWsDVLPLOXDUSXQRKHWUXEULND³3\HWMHGKHSsUJMLJMH´Vs EDVKNXPHQ[sQsVLW 2. Minitestffl)OHWsSXQH 3DVLSXQRKHWHNRQWUROORKHWPLQLWHVWLPsVXHVLMDLVKSsUQGDQGKHMHSYHUVLRQLQHVDNWsWs SORWsVLPLWWsXVKWULPLWOH[RQQ[sQsVLTsNDSXQXDUVDNWsQJDDQDVKNHQFRUH x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - SORWsVRQWDEHOsQ³7´ff - SsU]JMHGKS\HWMHGXNHOH[XDULQIRUPDFLRQLQHULff - punon saktë minitestin.

119 Biologjia 8 x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsG\VKHSsUSORWsVLPLQHWDEHOsV³7´ff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPJMDWsNWKLPLWWsSsUJMLJMHYHff - plotësimin saktë të minitestit. x Detyrat dhe puna e pavarur: 1. )OHWRUHSXQHIDTH 2. *UXPEXOORQLLQIRUPDFLRQVXSOHPHQWDUPELFLNOLQHYH]RUHV.sUNRMQJD Q[sQsVLWWDSsU]JMHGKLQLQIRUPDFLRQLQGXNHPRVPDUUsQMRKXULWsTsNDQsQsOLEsU 1sNsWsPsQ\UsDWDEsKHQSsU]JMHGKsVQsLQIRUPDFLRQ KREU 5: Tema mësimore5.4: Nga embrioni te foshnja Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore 5.4: x 1JDHPEULRQLWHIRVKQMD Situata e të nxënit: x 1JDHPEULRQLWHIHWXVL Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 3sUVKNUXDQIRUPLPLQHHPEULRQLWGKHYHQGRVMHQ në placentë. x $QDOL]RQ]KYLOOLPLQHIHWXVLW x $UJXPHQWRQ QGU\VKLPLQ PLGLV HPEULRQLW GKH fetusit. Fjalë kyçe: x Embrion x Fetus x 3ODFHQWD x /sQJXDPQLRWLN x $PQLRQL x Foshnja Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 6KIDTHWYLGHRHSUH]DQWRKHQWDEHODTsWUHJRMQsUUXJsQH]KYLOOLPLWQJDHPEULRQLWHIRVKQMD x Veprimet në situatë: ¾Shkrim i shpejtë: 0sVXHVLMDVKNUXDQQsWDEHOsWHUPDWGKHNsUNRQTsVHFLOLQ[sQsVWsVKNUXDMsJMLWKoNDGL mbi këtë temë. - Nga embrioni te foshnja, kordon umbilikal, kërthizë, mitër, 9 muajsh, shtatanik, shtatëzani, veza e pulës, embrioni, zogu. /H[RKHQSXQsWHGLVDQ[sQsVYH1XNELHQQsSsUVsULWMHWsDW\UHTsOH[RMQs ¾Lexim i drejtuar: 3UH]DQWRMYLGHRWs]KYLOOLPLWWsHPEULRQLW1[sQsVLWHQGMHNLQGXNHPEDMWXUVKsQLPHTsGR XGXKHQSsUW¶LNWK\HUSsUJMLJMHS\HWMHYH - 6KNUXDMQsWDEHOsS\HWMHWffl

120 Libër për mësuesin 1. &LOLsVKWsQGU\VKLPLQGsUPMHWHPEULRQLWGKHIHWXVLW" 2. &LOLsVKWsQGU\VKLPLQGsUPMHWSODFHQWsVGKHDPQLRQLW" 3. &LOLsVKWsQGU\VKLPLPLGLVQMsWsOLQGXULffiPXDMVKGKH³VKWDWDQLNsYH´" 4. 6LXVKTHKHWIHWXVL" - .sUNRMQJDQ[sQsVLWWsOH[RMQsPHYsPHQGMHPsVLPLQSsUW¶LXSsUJMLJMXUS\HWMHYHWs PsVLSsUPH1sPsQ\UsTsWsJMLWKsQ[sQsVLWWsSXQRMQsNsUNRMTsPELIMDOLWsVKsQRMQs QXPULQTsLNRUUHVSRQGRQS\HWMHV ¾Diskutojmë së bashku 3XQRKHWVsEDVKNXPHQ[sQsVLWXVKWULPLQsÀHWRUHQHSXQsV x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - VKSMHJRKHQWHUPDWff - LNWKHKHWSsUJMLJMHS\HWMHYHWsGUHMWXDUDff - SXQRKHWHGLVNXWRKHWXVKWULPLQsÀHWRUHQHSXQsV x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsG\VKHSsUNWKLPLQHSsUJMLJMHYHff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - VKSMHJLPLQHWHUPDYHJMDWsVKNULPLWWsVKSHMWs x Detyrat dhe puna e pavarur: +DUWRQL'LDJUDPLQH9HQLWSsUffl³HPEULRQ±IHWXV´ ³SODFHQWD±DPQLRVL´ KREU 5: Tema mësimore 5.5: Rritja dhe zhvillimi Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore 5.5: x 5ULWMDGKH]KYLOOLPL Situata e të nxënit: x )D]DWHUULWMHVQJDHPEULRQLWH një i rritur. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 6KSMHJRQ ID]DW QsSsU Ws FLODW NDORQ UULWMD H embrionit. x 3sUVKNUXDQID]DWH]KYLOOLPLW x $UJXPHQWRQ SVH QXN ND NX¿MWs SUHUs QGsUPMHW ID]DYHWs]KYLOOLPLW Fjalë kyçe: x Rritja x Zhvillimi Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH x (GXNLP¿]LNHVKsQGHWsVRU Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve:

121 Biologjia 8 x Përshkrimi i situatës: 3UH]DQWRKHWYLGHRRVHWDEHODQsSsUWsFLODWNDORQUULWMDGKH]KYLOOLPL x Veprimet në situatë: ¾LINK (rendit, kërko, shëno-mëso) 0sVXHVLMDVKNUXDQQsWDEHOs³5ULWMDGKH]KYLOOLPL´GKHNsUNRQQJDQ[sQsVLWWsVKNUXDMQs QsG\VKHJMLWKoNDGLQsQsOLGKMHPHWHPsQ3DVLSXQRMQsSsUPLQXWDOH[RMQsVKsQLPHW Q[sQsVWsQGU\VKsPSDUsQsQsSsUVsULWMH ¾Lexim dhe pyetje 1[sQsVLWQsG\VKHOH[RMQsPHUDGKs SDUDJUDIsWHPsVLPLW ,SDULOH[RQSMHVsQHSDUsPH]sQJDQMsUL nëntitull te tjetri. 7sG\Q[sQsVLWYHQGRVLQVHFLODWMDQs termat kryesore dhe i shkruajnë anash WHNVWLW3DVLQ[sQsVLLSDUsPEDURQVs OH[XDULSMHVsQHSDUsLG\WLEsQS\HWMH SsUWHNVWLQGXNHSsUGRUXUWHUPDWDQDVK 1[sQsVLLVKNUXDQS\HWMHWQsÀHWDWs YRJODGKHLWKRWsPH]s1TVQ[sQsVL LG\WssVKWsGDNRUGPsSsUJMLJMHQH VKNUXDMQsQsSMHVsQHSDVPHWsÀHWsV 6KNsPEHKHQUROHWQsSDUDJUD¿QHG\Ws)OHWsWQsIRUPsVNHGDVKLXYLMQsQsQGLKPsSsUWs përsëritur në orët e ardhshme fjalët e fjalorit. ¾Marrëdhënia pyetje – përgjigje: 1sSsUIXQGLPQ[sQsVLWLXGUHMWRMQsS\HWMHWHKDUWXDUDG\VKHYHWsQGU\VKPH0sVXHVL YOHUsVRQQ[sQsVLWSsUKDUWLPLQHVDNWsQJDDQDVKNHQFRUHWsS\HWMHYH'UHMWRQS\HWMHWffl  6LHNXSWRQLIMDOLQs±dGRQMHULsVKWsLYHoDQWs  d¶MDQsPDWMHWDQWURSRPHWULNHTsNU\HQLQsRUsQHHGXNLPLW¿]LN"  3VHQGU\VKRMQsQGsUPMHWMXVKQGRQsVHNHQLWsQMsMWsQPRVKs" x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - SsUVKNUXDQJMLWKoNDNDOLGKMHPHWHPsQff - LGHQWL¿NRQWHUPDWHLVKSMHJRMQsDWRff - LXSsUJMLJMHWS\HWMHYH x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsG\VKHff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1.*UXPEXOORQLLQIRUPDFLRQHPELYHoRULWsHID]DYHWs]KYLOOLPLW 2.)OHWRUHSXQHIDTHflffi

122 Libër për mësuesin KREU 5: Tema mësimore 5.5: Adoleshenca (2 orë) Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Adoleshenca (2 orë) Situata e të nxënit: x 9HoRULWsHID]sVVsDGROHVKHQFsV Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x /LVWRQ QGU\VKLPHW Qs RUJDQL]sP JMDWs adoleshencës. x 6KSMHJRQVKNDNXQHQGU\VKLPHYH x $UJXPHQWRQ SVH NsWR QGU\VKLPH QGRGKLQ Qs një moshë të caktuar. Fjalë kyçe: x $GROHVKHQFD x 1GU\VKLPHWQsDGROHVKHQFs Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH x Edukatë shoqërore Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x 3sUVKNULPLLVLWXDWsVffl -HSHWWDEHODHQGU\VKLPHYHJMDWsDGROHVKHQFsVSsUGMHPWsGKHYDM]DW=KYLOORKHQ S\HWsVRUsHORMsUDWsQGU\VKPHQsYLMLPsVLWsWDEHOsV x Veprimet në situatë: (Informacionet janë marrë nga Paketa e trajnimit/MAS, IZHA, UNFPA) Aktiviteti 1: A ndryshoni nga vëllai ose motra më e vogël? =KYLOORKHWQMsDNWLYLWHWPHQ[sQsVWsPRVKDYHWsQGU\VKPHQ[sQsVLWPDUULQPRWUsQRVH YsOODQsHYRJsO &LODWMDQsQGU\VKLPHWTsYsUHQL" 1[sQsVLWPXQGWsPDWLQJMDWsVLQsHWUXSLWWsVKSDWXOODYHWsNsPEsVHWM (YLGHQWRMQsQGU\VKLPHWHMDVKWPHQsYLWH Aktiviteti 2: Të ndajmë idetë me njëri-tjetrin. Rritja/Pjekuria/Puberteti o dfarë kuptojmë me pubertet? 1GU\VKLPLQJDQMsIsPLMsWHQMsLULsVKWsTXDMWXU³3XEHUWHW´RVH³$GROHVKHQFs´ 3XEHUWHWLLQGRGKWsJMLWKsYH -XGRWs¿OORQLWsYsUHQLQGU\VKLPHWsWUXSLWQGU\VKLPHWsPHQGLPLWGKHQGU\VKLPHWs PDUUsGKsQLHYHGKHNMRWUHJRQVHSRNDORQLQsSXEHUWHW o Djemtë dhe vajzat kalojnë në pubertet në të njëjtën moshë? 1GU\VKLPHWTsSsUMHWRKHQQsSXEHUWHWPXQGW¶XQGRGKsQMHUs]YHWsQGU\VKsPQsNRKsWs QGU\VKPHGKHPXQGWs¿OORMQsTsQsPRVKsQflYMHoDUHHWsYD]KGRMsGHULQsPRVKsQfl vjeçare. 9DM]DW]DNRQLVKWHSsUMHWRMQsSXEHUWHWLQPsKHUsWVHGMHPWs dGRQMHULNDQMsRUsWsWUXSLWWsWLMVDMTssVKWsHGUHMWsSsUDWsGKHDVQMHULQXNPXQGWs vendosë kur do kalojë dhe kur do e ndalojë pubertetin.

123 Biologjia 8 dGRQMHULsVKWsLQGU\VKsP Aktiviteti 3: Lexoni tekstin e plotësoni tabelën. 1sSsUIXQGLPWsSORWsVLPLWWsWDEHOsVMHSHWHJDWVKPHQsNDUWRQRVHVKIDTHWQs YLGHRSURMHNWRUWDEHODHPsSRVKWPHNXQ[sQsVLWEsMQsELODQFLQHULVLYH Ndryshimi Djali Vajza Të dy  1MsUULWMHQsODUWsVL X  /sNXUDEsKHWPH\QG\Us X  1GU\VKLPH]sUL X  $NQHSXoUUD X  )ORNsWEsKHQWs\QG\UVKsP X  5ULWMDHTLPHYHQsVTHWXOODGKHQs]RQsQSXEOLNH X  =KYLOORKHQJMsQGUDWHGMHUVsVHUsHQGU\VKPH X fl 5ULWMHHJMRNVLW X ffi ,MsWOHJHQLEsKHQPsWsPsGKD]JMHURKHQ X  6KSDWXOODWEsKHQPsWsJMHUD]JMHURKHQ X  Fillon prodhimi i spermës X  7UXSL¿OORQSURGKLPLQHKRUPRQHYHVHNVXDOH X  5UMHGKMHWJMDWsQDWsV±sQGUUDWHODJXUD X  3HULRGDWPHQVWUXDFLRQHW X  )LOORQOsVKLPLLYH]sYH2YXODFLRQL X  /sNXQGMHKXPRUL X  Fillon duke pasur mendime seksuale X fl Fillon duke pasur ndjenja seksuale X ffi 1GRQMsKHUsQGMHKHQWsYHWPXDUGKHWsKXWXDU X  Rritja e madhësisë së penisit X  Rritja e madhësisë së testikujve X  (UHNVLRQHWPXQGWsQGRGKLQPHQMsKHUsSHQLVLEsKHWLIRUWs X  )LOORQWsSURGKXDULWHOsQJMHYHYDJLQDOH X  Miqësia bëhet më e rëndësishme X  5ULWMDHTLPHYHQsI\W\Us X  Shikim i shqetësuar X  Mund të ketë interes në të paturit e një të dashuri ose të dashure X fl 1GMHQMDWHIRUWDSsUWsTHQsWsSsOT\HUGKHWs³SsUVKWDWHQ PH´ X ffi 'XNHPHQGXDUSsUWsDUGKPHQ X  6SHUPDPXQGWsOLURKHWSsUPHVSHQLVLWHMDNXODFLRQL X  'sVKLURQLPsVKXPsSDYDUsVL X Aktiviteti 4: Plotësoni fjalitë me fjalët që mungojnë (janë të nënvizuara). 1. 1GU\VKLPHWQsKRUPRQHWWXDMDGRW¶LMDSLQdjersësVXDMQMsHUsWsGDOOXHVKPH veçanërisht eraTsQGMHKHWQJDQsQVTHWXOOD 2. /DUMHWe përditshmeGRWsQGLKPRMsQJDNMRHUs 3. Flokët tuaj mund të bëhen me më shumë yndyrë, ndaj duhen larë më shpesh dhe të mbahen flokë të pastër. 4. *MDWsSXEHUWHWLWlëkura jXDMPXQGWsEsKHW\QG\URUHGKHHJMLWKs\QG\UDHWHSsUW mund të bllokojë poret e lëkurës dhe të shkaktojë puçrra.

124 Libër për mësuesin 5. /DQLGKsPEsWGKHSDVWURQLDWRPH¿OOGHQWDUWsSDNWsQdy herëQsGLWsQsmëngjes dhe darkë. 6. 6LYDM]DWGKHGMHPWsGXKHWWsYHVKLQWsEUHQGVKPHpambuku. 7. ÉVKWsVKXPsHUsQGsVLVKPHVLYDM]DWGKHGMHPWsWsPEDMQs]RQsQgjenitale pastër. 8. *MDWspubertetit, MXGRWsGXKHWWsÀLQLffiRUsgjumë oGRQDWs.MRGRW¶LMDSsWUXSLW WXDMSDNNRKsSsUW¶XUULWXU 9. Ushqimi me një dietë të ekuilibruar dhe të shëndetshme dhe duke bërë aktivitet¿]LN WsUUHJXOOWGRW¶XPEDMsQsQMspeshë të shëndetshme. 10. 3RUMXGXKHWWsTsQGURQLODUJQJDDONRROLduhaniGKHGURJDWsWMHUD.sWRDNWLYLWHWH WsUUH]LNVKPHQXNGRW¶XEsMQsPsWsNsQGVKsPSRUDWRPXQGWsGsPWRMQsshëndetin WXDMDSRGKHW¶XYUDVLQ x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - UHDOL]RQDNWLYLWHWHW x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsYHSULPWDULYHff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: .ULMRSRVWHUPELDGROHVKHQFsQRVHDOEXP³8QsQsYLWH´ KREU 5 : Tema mësimore5.6: Mënyra e jetesës dhe shëndeti (2 orë) Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore 5.6: x Mënyra e jetesës dhe shëndeti (2 orë) Situata e të nxënit: x Si ndikojnë substancat e GsPVKPHNLPLNHQsVKsQGHW" Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 3sUVKNUXDQ GDOOLPLQ GKH QJMDVKPsULQs EUHQGD familjes. x /LVWRQGLVDQJDVXEVWDQFDWHGsPVKPHNLPLNHTs PHUUHQJMDWsNRQVXPLPLW x $QDOL]RQUROLQQHJDWLYWsSLUMHVVsGXKDQLWWHJUDWs VKWDW]sQD Fjalë kyçe: x *MHQHWLNH x $QWLELRWLNs x .DIHLQs x 1LNRWLQD Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve:

125 Biologjia 8 x Përshkrimi i situatës: 3DUDTLWHQIRWRWsQMHUs]YHTsEsMQsMHWsWsQGU\VKPHDNWLYHRVHSDVLYHNRQVXPRMQsRVH jo shëndetshëm. x Veprimet në situatë: ¾Mendo – Puno në dyshe 3DUDTLWHQIRWRRVHYLGHRWsQGU\VKPH)WRMQ[sQsVLWW¶LYs]KJRMQsPHNXMGHVHPsSDV WsKDUWRMQsQsG\VKHQMsOLVWsSsUOLGKMHQTsHN]LVWRQQGsUPMHWPsQ\UsVVsMHWHVsVGKH shëndetit. /H[RKHQSXQLPHWHGLVDQ[sQsVYH ¾Diskuto 'LVNXWRKHWPELSXQLPHWHQ[sQsVYHHOLVWRKHQQsWDEHOsIDNWRUsWSsUMHWsWsVKsQGHWVKPH ose e kundërta. 3XQRKHWQsJUXSHWsYRJODSsUPLQXWDUXEULND³3\HWMHGKHGHW\UD´IDTH/H[RKHQ HGLVNXWRKHQSXQsWHJUXSHYH ¾Mësimdhënia e ndërsjellë 0sVXHVLMDVKNUXDQQsWDEHOsWHUPDW: Antibiotikë; kafeinë; nikotinë; shtatëzania dhe duhani. .sUNRQQJDQ[sQsVLWWsOH[RMQsPHYsPHQGMHWHNVWLQHWsSORWsVRMQs “Tabelën T”. 1[sQsVLWQGDKHQQsJUXSHWsYRJOD1MsQ[sQsVLJUXSLWOH[RQQMsSDUDJUDIPH]sWsODUWs GXNHWKHNVXDUWHUPDW%sQS\HWMHSsUSDUDJUD¿QHOH[XDUSsUWsHYLGHQWXDUQsSRHQGMHNLQ PHYsPHQGMHVKRNsWHJUXSLW0EDKHQVKsQLPHWHGXKXUDSsUWsSORWsVXDU³7DEHOsQ7´ 7sQMsMWsQSURFHGXUsQGMHNoGRDQsWDULJUXSLWSsUSDUDJUDIsWQsYLMLP ¾Tabela T $NWLYL]RKHQQ[sQsVWsJUXSHYHWsQGU\VKPHSsUW¶XSORWsVXDUQHGsUUDVsQH]H]s³7DEHOD 7´QsPsQ\UsTsWsGLVNXWRKHWHSORWsVRKHWQJDJUXSHWHWMHUD KONCEPTI KOMENTI $QWLELRWLNs   x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - SXQRQUXEULNsQ³3\HWMHGKHGHW\UD´ff - SORWsVRQWDEHODWSsUoGRWHUPff - diskuton mbi to. x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1.)OHWRUHSXQHIDTH 2.3sUJDWLWÀHWsSDORVMH³0sQ\UDHMHWHVsVGKHVKsQGHWL´ 3.,QIRUPDFLRQHPEL6,'$Q

126 Libër për mësuesin KREU 5: Tema mësimore 5.7: Sëmundjet seksualisht të transmetueshme –SST (2 orë) Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Sëmundjet seksualisht të transmetueshme – SST (2 orë) Situata e të nxënit: x 667VKHQMDWGDOOXHVHGKHUUXJsW e transmetimit. Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x /LVWRQ667 x 3sUVKNUXDQVKHQMDWGDOOXHVHWs667 x $QDOL]RQUUXJsWHWUDQVPHWLPLWWsW\UH Fjalë kyçe: x SST x 6,'$ x +,9$,'6 x Hepatiti B x .ODPLGLD x *RQRUUHMD x 6L¿OL]LHWM Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 1GDKHWNODVDQHJUXSHPHQ[sQsVdGRJUXSNDNUDKDVLQIRUPDFLRQLWWsOLEULWÀHWsSDORVMHWs SsUJDWLWXUDQJD0LQLVWULDH6KsQGHWsVLVs.U\TLL.XTH2-43DVVWXGLPLWLXNsUNRKHWWs SsUJDWLWLQSRVWHUPHWHPsQffl “SIDA-faji i askujt, problemi i gjithkujt”. x Veprimet në situatë: Hapi i parë: Mësimdhënia e ndërsjellë dGRJUXSOH[RQLQIRUPDFLRQLQHPEDQVKsQLPHQJDPDWHULDOHWTsSRVHGRQ Hapi i dytë: Tabela e pyetjeve +DUWRQWDEHOsQHS\HWMHYHTsSORWsVRKHWQJDWsJMLWKDJUXSHW Hapi i tretë: Leksion i avancuar 0sVXHVLMDMHSLQIRUPDFLRQSORWsVXHVQTVQXNsVKWsSsUIVKLUsQsWHNVWGKHPDWHULDOHW G\WsVRUH7KHNVRKHWTsffl  3UDQLDH667UULWUUH]LNXQHLQIHNWLPLWPH+,9  7sMHVKVHURSR]LWLYLLQIHNWXDUQJD+,9LQXNsVKWsHQMsMWDJMsVLWsNHVK6,'$Q1Ms QMHULPXQGWsYD]KGRMsWsMHWsLLQIHNWXDUPHYLUXVLQH6,'$VGHULQsYMHWGKHPXQG WsPRVHGLMsIDUHVHsVKWsLLQIHNWXDUSDVLDLRVHDMRPXQGWsPRVNHWsNXUUIDUsVKHQMHWs VsPXQGMHV0HJMLWKDWsN\QMHULPXQGW¶LDNDORMsQMsQMHULXWMHWsUYLUXVLQH6,'$V  7sMHVKLVsPXUsPH6,'$NDQMsNXSWLPWsYHoDQWs.XSWLPLsVKWsVHWHVHURSR]LWLYL SUDWHQMHULXLLQIHNWXDUQJDYLUXVLL6,'$VNDQs¿OOXDUWsVKIDTHQVKHQMDWH VsPXQGMHV1MsQMHULPXQGWsNHWsUUHWKOORMHVsPXQGMHVKRVHJMHQGMHVK LQIHNWLYHWsFLODWQsEDVKNsYHSULPPHLQIHNVLRQLQQJD+,9LWUHJRQVHN\QMHULsVKWs PH6,'$

127 Biologjia 8  Përgatitja e posterit: Turi i galerisë *UXSHWSsUJDWLVLQSRVWHULQGRSORWsVRKHWGHW\UsVKWsSLHNXSsUIVKLKHQIDNWHVKIU\Ws]RKHW GHW\UDHVKWsSLVsWKLUUMHVHQVLELOL]XHVHYL]DWLPHHWM 3UH]DQWRQoGRJUXSSXQsQHYOHUsVRMQsQMsULWMHWULQ x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - LXSsUJMLJMHWS\HWMHYHWsWHNVWLWWsIRUPXOXDUDQJDVKRNsWHPsVXHVLMDff - NULMRQSRVWHULQ³6,'$±IDMLLDVNXMWSUREOHPLLJMLWKNXMW´ x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsGHW\UsVff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1. 3ORWsVRQLSRVWHULQPHNsUNHVDWHYHSULPWDULVs KREU 5 Tema mësimore: Ushtrime përmbledhëse (2 orë) Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Ushtrime përmbledhëse (2 orë) Situata e të nxënit: x 3XQRKHQ XVKWULPHW H WHNVWLW GKH XVKWULPHWsSDUDSsUJDWLWXUDQs¿VKD Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/lëndës sipas temës mësimore: x /LVWRQSDVRMDWQHJDWLYHWsSLUMHVVsGXKDQLW x 3sUVKNUXDQVLVWHPLQHULSURGKLPLWWHIHPUDW dhe meshkujt. x $QDOL]RQSURFHVLQHUULWMHVH]KYLOOLPLW x 'LVNXWRQPELSUREOHPHWHDGROHVKHQFsV x /LVWRQ667GKHVKHQMDWTsLNDUDNWHUL]RMQs x 3ORWsVRQHGLVNXWRQXVKWULPHW Fjalë kyçe: x Sistemi i riprodhimit x $GROHVKHQFD x SST x 'XKDQLGKHVKsQGHWL Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve:

128 Libër për mësuesin x Përshkrimi i situatës: 3XQRKHQ XVKWULPH Ws FLODW Q[LWLQ NRPSHWHQFD Ws Ws PHQGXDULW Ws NRPXQLNLPLW GKH Ws VKSUHKXULWVLGKH]KYLOORMQsWsQ[sQLWQsEDVKNsSXQLP x Veprimet në situatë: ¾Brainsorming 1[sQsVLWQGDKHQQsJUXSHSXQH ,XNsUNRMQ[sQsVYHWsVHFLOLWJUXSWsKDUWRMQsS\HWMHSsUJUXSLQSDVDUGKsVQsOLGKMHPH WHPDWPELffl a. Sistemi riprodhues b. 'XKDQLGKHVKsQGHWL c. $GROHVKHQFD d. SST /LKHWNRKDHQHYRMVKPHSsUKDUWLPLQHSsUJMLJMHYHHPsSDVSUH]DQWRKHQSsUJMLJMHWPH anë të përshkrimit e skicave të nevojshme. ¾Mendo/Krijo në dyshe/Diskuto o 3XQRKHQme këmbime QsJUXSHXVKWULPHWHIDTHYHflffiWsOLEULWWsQ[sQsVLW o /LKHWDIDWNRKRUSsU]JMLGKMHQHoGRXVKWULPLHSDVSsUIXQGLPLWOH[RKHQHGLVNXWRKHQ XVKWULPHWQJDSMHVsWDUsWsJUXSHYH o 3XQRKHQQsWDEHOsXVKWULPHWH]JMLGKXUDVDNWsHPEDKHQVKsQLPQJDQ[sQsVLWH JUXSHYHWsWMHUD o 0sVXHVLMDEsQSORWsVLPHWHQHYRMVKPH o 6KSsUQGDQVNHGDPHS\HWMHHXVKWULPHWsSDUDSsUJDWLWXUDSsUoGRJUXSSsUQMs përsëritje më të plotë të njohurive të marra. x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUffl - DQDOL]RKHQHGLVNXWRKHQQMRKXULWsHPDUUDff - SXQRKHQXVKWULPHWHIDTHVflffiWsOLEULWWsQ[sQsVLW x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsSXQsVff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1.+DUWRQLOLVWsS\HWMHVKQsVNHGDQsOLGKMHPHffl a. Sistemi riprodhues b. 'XKDQLGKHVKsQGHWL c. $GROHVKHQFD d. SST

129 Biologjia 8 KREU 5: Tema mësimore: Përsëritje Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Përsëritje Situata e të nxënit: x 3sUVsULWHQ QMRKXULWs PELffl 6LVWHPL ULSURGKXHV GXKDQL GKH VKsQGHWL DGROHVKHQFD667 Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/lëndës sipas temës mësimore: x /LVWRQSMHVsWHVLVWHPLWULSURGKXHVWHIHPUDW dhe meshkujt. x /LVWRQSDVRMDWQHJDWLYHWsSLUMHVVsGXKDQLW x $UJXPHQWRQNRQFHSWHWNU\HVRUHWsWHPsV Fjalë kyçe: x Sistemi riprodhues x 'XKDQLGKHVKsQGHWL x $GROHVKHQFD x SST Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: x Përshkrimi i situatës: 6KIDTHQ¿OPDWsVKNXUWsUVLGKHSUH]DQWRKHQIRWRHWDEHODQsOLGKMHPHWsG\VLVWHPHW x Veprimet në situatë: ¾Pyetja sjell pyetjen 1GDKHWNODVDQsJUXSHSUHMQ[sQsVLVK6KLNRMQsPHYsPHQGMH¿OPDWGKHWDEHODWHIRWRW ,XNsUNRKHWWsKDUWRMQsQMsOLVWsS\HWMHVKQsOLGKMHPHWHPDWHWUDMWXDUD ¾Lista e pyetjeve o 1s¿VKDMDQsVKsQXDUtemat HPsVLPLW,NsUNRMQMsDQsWDULWsJUXSLWWspërzgjedhs ¿VKDQsYDUsVLWsJUXSHYHGKHVsEDVKNXPHJUXSLQWsKDUWRMsQMslistë PHS\HWMH për çdo temë. o 3DVKDUWLPLWWsS\HWMHYHkëmbehen DWRPHJUXSLQSDVDUGKsVĺffĺHWMHLX lihet kohë për hartimin e përgjigjeve. o 1GLTHWWHNQLND“Lapsat në mes”QsPsQ\UsTsWsDNWLYL]RKHQWsJMLWKsQ[sQsVLW o *MDWsSUH]DQWLPLWWsSXQsVVsJUXSLWPXQGWsplotësohen QJDQ[sQsVWsJUXSHYHWs WMHUDRVHPsVXHVLMD x Vlerësimi i situatës - 6LWXDWDTXKHWHUHDOL]XDUNXUQ[sQsVLMDffl - IRUPXORQS\HWMHQsOLGKMHPHWHPDWHWUDMWXDUDff - DUJXPHQWRQSsUJMLJMHW x Vlerësimi i nxënësve - 1[sQsVLMDYOHUsVRKHWSsUffl - EDVKNsSXQLPLQQsJUXSJMDWsSXQsVff - SMHVsPDUUMHQQsGLVNXWLPff - PEDMWMHQHVKsQLPHYHHVDNWsVLQsHSsUJMLJMHYH x Detyrat dhe puna e pavarur: 1.3sUVsULWMHHQMRKXULYHWsNUHXWGKH

130 Libër për mësuesin KREU 5: Tema mësimore: Test i tremujorit të tretë Fusha: Shkencat e natyrës Lënda: Biologji Shkalla: IV Klasa: VIII Tema mësimore: x Test i tremujorit të tretë Situata e të nxënit: x 7HVWHWsSDUDSsUJDWLWXUD Rezultatet e të nxënit të kompetencave të fushës/ lëndës sipas temës mësimore: x 6KSMHJRQIMDORULQHWHUPDYHWsPsVXDUDQsNUHXQ GKH x 3sUVKNUXDQ IXQNVLRQLQ H RUJDQHYH Ws VLVWHPLW riprodhues. Fjalë kyçe: x Sistemi riprodhues x 'XKDQLGKHVKsQGHWL x $GROHVKHQFD x SST Burimet: x 7HNVWLLELRORJMLVsLNODVsVVsfltë x Fletore pune x &'PHLQIRUPDFLRQHQJDLQWHUQHWL Lidhja me fushat e tjera ose me temat ndërkurrikulare: x *MXKsWGKHNRPXQLNLPL x 7,. x $UWH Metodologjia dhe veprimtaritë e nxënësve: TEST I TREMUJORIT TË TRETË Nota 4 5 6 7 8 9 10 Pikët ffi             LËNDA: BIOLOGJI VIII KREU: IV - V Emër Mbiemër _____________________________ 1. PlotësoIMDOLWsPHIMDOsWTsPXQJRMQsffl             (5 pikë) - ___________ sVKWsQMsVXEVWDQFsTsJMHQGHWQsW\PLQHGXKDQLW'XKDQSLUsVLWHNDQsWs YsVKWLUsWDQGsUSUHVLQSLUMHQHGXKDQLWVHSVHBBBBBBBBBBBBNULMRQYDUsVL - _______ MDQsTHOL]DWsYHoDQWDWsSsUVKWDWXUDSsUULSURGKLP - _____________ SURGKRKHQ Qs WHVWLNXM BBBBBBBBBBBBBBBBBBBBBB SURGKRKHQ Qs YH]RUH - BBBBBBBBBBBBBsVKWsVLVWHPLMHWsVRUPEsVKWHWsVLHPEULRQLWQsUULWMH - 1s MDYsQ H QMsPEsGKMHWs NXU RUJDQHW MDQs ]KYLOOXDU HPEULRQL NWKHKHW Qs BBBBBBBBBBBBBB 2. Shpjego fjalorin: (5 pikë) - )HNRQGLP - =LJRWD - $PQLRQL - $GROHVKHQFD - 667

131 Biologjia 8 3. 3sUVKNUXDM“rrugën”TsQGMHNLQJDPHWDWGHULQsOLQGMHQHIRVKQMsVffl    (5 pikë) 4. 3ORWsVRWDEHOsQPHGLVDQGU\VKLPHTsQGRGKLQJMDWsDGROHVKHQFsVWHGMHPWsGKH YDM]DWGKHWHWsG\ffl(4 pikë) Nr Ndryshimi Djem Vajza Të dy        fl 5. LidhWHUPDWPHVKSMHJLPHWSsUNDWsVHffl (5 pikë) Nr. Termi Nr Shpjegimi 1 $PQLRQ I mundëson embrionit marrjen e ushqimit dhe O 2 .DIHLQD Shumë e dëmshme për shëndetin. 3 3ODFHQWD Qeska mbrojtëse e embrionit. 4 $QWLELRWLNs 5ULWWRQXVLQHRUJDQL]PLW 5 1LNRWLQD Vrasin bakteret e dëmshme në trup. 6. E vërtetë apo e gabuar?6KNUXDQLIMDOLQsHVDNWsSsUDOWHUQDWLYsQHJDEXDUffl (5 pikë) - 7sXVKT\HULWVXEVWDQFDWHGsPVKPHVsPXQGMHWQGLNRMQs QsQMsID]sWsMHWsVVsSHUVRQLW  9* - 1LNRWLQDsVKWsVXEVWDQFsHGsPVKPHTsQGLNRQQsIHNRQGLP      9* - 5UXJsWHWUDQVPHWLPLWWs667MDQsfflNRQWDNWLVHNVXDOSXWKMD WUDQVIX]LRQLLJMDNXW                  9* - 5ULWMDHHPEULRQLWEsKHWHPXQGXUQJDUULWMDGKHQGDUMD HYD]KGXHVKPHHTHOL]DYH                9* - =LJRWDsVKWsIHWXVLLDUGKVKsP 9* 7. 6NLFRVSHUPDWR]RLGLQGKHTHOL]sQ±YH]s+DUWRGLDJUDP9HQLSsUQGU\VKLPHW GKHQJMDVKPsULWsffl  (5 pikë) 8. Argumentoffl                   (6 pikë) a. $QGMHNLQWsQMsMWsQ³UUXJs´THOL]DYH]sHIHNRQGXDUGKHDMRHSDIHNRQGXDU" b. .XUELQMDNsWMDQsWsQMsMWsGKHNXUMDQsWsQGU\VKsP" c. 3VHWKHPLffl³6,'$IDMLLDVNXMWSUREOHPLLJMLWKNXMW´"

132 Libër për mësuesin Kreu 1: Bimët Veprimtari në librin e nxënësit Veprimtaria 1.1 Bimët dhe drita e diellit 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl G\SMDWDSHWULWsSDVWUDPHNDSDNff UUHWKIDUDWsQMsELPHTsPELQVKSHMWSVKWsPXVWDUGsVff G\FRSsOHWUD¿OWULSsUW¶XYHQGRVXUEUHQGDSMDWDYHWs3HWULWff QMsNXWLNDUWRQLHNWK\HUSsUPE\VRVHQMsGROODSLHUUsW Veprimtaria 1.2 Cila sipërfaqe ka më shumë gojëza? 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl WsSDNWsQQMsJMHWKHHVDSRNsSXWXUffPsWsSsUVKWDWVKPHMDQsJMHWKHWPHVLSsUIDTH VDPsWsOsPXDUff QMsJRWsNLPLNHEHNHURVHHQsWMHWsUGKHXMsLQJURKWsWHPSHUDWXUDQXNsVKWs NULWLNHSRUGXKHWWsQGLKHWHQJURKWsQsGXDUff QMsNXQMRVHSsU]LHUsVTHOTLSsUWDVKW\UsJMHWKHQQsQXMs $ 0DWMDHWUDVKsVLVsVsQMsJMHWKHMH 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl QMsSHPsRVHVKNXUUHSUHMVsFLOsVPXQGWsNsSXVLQGLVDJMHWKHff QMsYL]RUHSsUWsPDWXUQsFPGKHPP % *MXUPsPDQLN\UL .MR sVKWs QMsPsQ\UsPMDIWPs HOHKWs SsUWs Ys]KJXDU JRMs]DW VHVDWs TsURVK HSLGHUPsQQJDJMHWKMD0sPLUsIXQNVLRQRQWHJMHWKHWHOsPXDUDSDTLPH0XQGWs GsVKLURQLWDSURYRQL¿OOLPLVKWPHOORMHWsQGU\VKPHJMHWKHVKSsUWsSDUsNXGXNHQ PsTDUWsTHOL]DWURMsGKHJRMs]DW1[sQsVLWPXQGWsYs]KJRMQsPsVKXPsVHVDQMsOORM JMHWKHMHGKHWsNUDKDVRMQsIRUPDWGKHVKSsUQGDUMHQHJRMs]DYH 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl JMHWKHPHVLSsUIDTHWsSRVKWPHWsOsPXDUDff QMsVKLVKHHYRJsOPHPDQLN\UWsWHMGXNVKsPPHIXUosWsYRJsOff QMsSOODNsRVHVLSsUIDTHWMHWsUHSDVWsUNXPXQGWsOLKHWJMHWKMDGHULVDPDQLN\UL WsWKDKHWff

133 Biologjia 8 SLQFHWDSsUWsQGLKPXDUQsTsULPLQHPDQLN\ULWWsWKDUsQJDJMHWKMDff QMsODPsPLNURVNRSLGKHODPHOsff  QMs VSDWXO RVH YHJsOWMHWsU H YRJsO SsUWs QGLKPXDU Qs VKWULUMHQ H VKWUHVsV Vs PDQLN\ULWQsODPsVLGKHSsUWDXOXUODPHOsQVLSsUVDMff QMsSLNDWRUHGKHXMsff * një mikroskop dhe llambë. & *MXUPsPDQLN\UL .MR sVKWs QMsPsQ\UsPMDIWPs HOHKWs SsUWs Ys]KJXDU JRMs]DW VHVDWs TsURVK HSLGHUPsQQJDJMHWKMD0sPLUsIXQNVLRQRQWHJMHWKHWHOsPXDUDSDTLPH0XQGWs GsVKLURQLWDSURYRQL¿OOLPLVKWPHOORMHWsQGU\VKPHJMHWKHVKSsUWsSDUsNXGXNHQ PsTDUWsTHOL]DWURMsGKHJRMs]DW1[sQsVLWPXQGWsYs]KJRMQsPsVKXPsVHVDQMsOORM JMHWKHMHGKHWsNUDKDVRMQsIRUPDWGKHVKSsUQGDUMHQHJRMs]DYH 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl JMHWKHPHVLSsUIDTHWsSRVKWPHWsOsPXDUDff QMsVKLVKHHYRJsOPHPDQLN\UWsWHMGXNVKsPPHIXUosWsYRJsOff QMsSOODNsRVHVLSsUIDTHWMHWsUHSDVWsUNXPXQGWsOLKHWJMHWKMDGHULVDPDQLN\UL WsWKDKHWff SLQFHWDSsUWsQGLKPXDUQsTsULPLQHPDQLN\ULWWsWKDUsQJDJMHWKMDff QMsODPsPLNURVNRSLGKHODPHOsff  QMs VSDWXO RVH YHJsOWMHWsU H YRJsO SsUWs QGLKPXDU Qs VKWULUMHQ H VKWUHVsV Vs PDQLN\ULWQsODPsVLGKHSsUWDXOXUODPHOsQVLSsUVDMff QMsSLNDWRUHGKHXMsff * një mikroskop dhe llambë. ' .UDKDVLPLLQXPULWWsJRMs]DYHQsWsG\VLSsUIDTHWHQMsJMHWKHMH 1[sQsVLWGXKHWWDSODQL¿NRMQsYHWsHNVSHULPHQWLQHW\UHSUDQGDMPXQGWsNsUNRMQs QGRQMsSDMLVMHWMHWsU$WDGXKHWWsVKT\UWRMQsVLPXQGWsNUDKDVRMQsQXPULQHJRMs]DYH QsWsG\MDVLSsUIDTHWHJMHWKHV.XSWRKHWVHQXNPXQGW¶LQXPsURMQsWsJMLWKD3UDQGDM DW\UHGRW¶XGXKHWWsQXPsURMQsJRMs]DWQs]RQDWsQJMDVKPHQJDWsG\MDDQsW1Ms PsQ\UsHWKMHVKWssVKWsWsQXPsURQLJRMs]DWTsYsUHKHQQsIXVKsQHPLNURVNRSLWSDH OsYL]XUODPsQ1sVHSsUGRULQWsQMsMWsQOHQWHREMHNWLYLSsUWsSDUsJMXUPsQHPDQLN\ULW QJDVHFLODVLSsUIDTHDWsKHUsMDQsGXNHNUDKDVXDUWsQMsMWsQ]RQs*MLWKDVKWXQMsLGH HPLUssVKWsWsEsVKSsUVsULWMHSUDWsQXPsURVKJRMs]DWQsWsSDNWsQWUHPRVWUDWs QGU\VKPHIXVKDYURMWLPLSsUVHFLOsQVLSsUIDTH6KXPLFDHJMHWKHYHNDQsPsVKXPs JRMs]DQsVLSsUIDTHQHSRVKWPHVHVDQsVLSsUIDTHQHVLSsUPHQGRQsVHMRJMLWKPRQs 6KXPsELPsPRQRNRWHPRQRNRWLOHGRQHNDQsVDVLWsQMsMWsQsWsG\MDVLSsUIDTHWH JMHWKHYHWsW\UHWsSsU]JMDWXUD%LPsWPHJMHWKHTsSOXVNRMQsQsXMsSVK]DPEDNsW HXMLWNDQsPsVKXPsJRMs]DQsVLSsUIDTHQHVLSsUPHVHVDWsSRVKWPHQ 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLPXQGW¶XQHYRMLWHWffl QMsSDMLVMHVLDMRH9HSULPWDULVs&

134 Libër për mësuesin Veprimtaria 1.3A Mbledhja e gazit të prodhuar gjatë fotosintezës 'LDJUDPL QsWHNVWWUHJRQ VL GXKHWPRQWXDU DSDUDWL1sVH NHQL Qs DIsUVL QGRQMs SHOOJPHXMsWssPEsORVHOLTHQPXQGWsSsUSLTHQLWsSsUGRUQLEDULVKWHWsSsUIWXDUD DW\ 1s UDVWWs NXQGsUW EDULVKWHWOLTHQRUHPXQGWs EOLKHQ Qs G\TDQHW H NDIVKsYH Elodea dhe Hydrilla ]DNRQLVKW JMHQGHQ NROODM 'XKHWWsMHQL Qs JMHQGMHWD PEDQL NsWsQsUULWMHSsUVKXPsPXDMQsQMsHQsWsQGULoXDUPLUsPHXMsSHOOJX*MLWKDVKWX PXQGWsSsUGRUQLHGKHXMsoH]PHSRUQGRQMsKHUsDLPXQGWsSsUPEDMsVXEVWDQFDTs SDUDQGDORMQsUULWMHQHPLUsWsEDUsUDYH1sVHMHWRQLSUDQsGHWLWPXQGWsSsUGRUQLXMs GHWLGKHOHVKWHULNsDSRDOJDGHWL 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl QMsJRWsNLPLNHHPDGKHRVHHQsWMHWsUWUDQVSDUHQWHff XMsSHOOJXRVHoH]PHQsVHSsUGRUHWXMLLoH]PsVPEDMLQL¿OOLPLVKWELPsWXMRUH QsWsSsUGLVDGLWsSsUWsSDUsQsVHNU\HMQsIRWRVLQWH]sQRUPDOLVKWff QMsFRSsEDULVKWHSHOOJXTsNU\HQIRWRVLQWH]sDNWLYHff QMsKLQNsTsYHQGRVHWOHKWsVLVKWEUHQGDJRWsVNLPLNHPHPDMsTsDUULQWKHOOs brenda saj QMsPEsVKWHWsVHSsUKLQNsQSVKG\IRUPDGUXULWsYRJODRVHFRSs]DSODVWHOLQH QsPsQ\UsTsXMLWsTDUNXOORMsEUHQGDGKHMDVKWsVDMff QMsSURYs]ff QMsED]DPHQWPHPRUVHWDGKHNDSsVHSsUWsPEDMWXUSURYs]sQff QMsNXQMGUXULGKHÀDNs Veprimtaria 1.3 B Hetimi i shpejtësisë së fotosintezës 1[sQsVLWGRWsSODQL¿NRMQsHNVSHULPHQWLQHW\UHGKHPXQGWsNsUNRMQsQMsSDMLVMH WMHWsU.DPsVKXPsWsQJMDUsTsDWDWsNsUNRMQsDSDUDWLQHSsUGRUXUQs9HSULPWDULQs $0HJMLWKDWs QsVH YHQGRVLQWs QXPsURMQs EXOs]DW DWsKHUs DW\UH QXN GRW¶LX GXKHW KLQND GKH SURYs]D H SsUPE\VXU 1sVH sVKWs H PXQGXU SsUSLTXQL WD XOQL QGULoLPLQJMDWsNRKsVTsQ[sQsVLWNU\HMQsHNVSHULPHQWLQ1sVHNHQLJULODPXQGW¶L XOQL1[sQsVLWPXQGWsYHQGRVLQ³SHUGH´SsUUHWKHNVSHULPHQWLWWsW\UHSsUWsSHQJXDU TsGULWDQJDEXULPHWsWMHUDSsUYHoOODPEDYHWsDUULMsWHELPD 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl QMsSDMLVMHVLQs9HSULPWDULQs$SRUPXQGsVLVKWSDKLQNsHSURYs]ff EDULVKWHSHOOJXff QMsOODPEsff QMsPHWsUSsUWsPDWXUODUJsVLQsPLGLVOODPEsVGKHELPsV Veprimtaria 1.4 B

135 Biologjia 8 Mbirja e farave 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl WUHIDUDIDVXOHTsMDQsOsQsQsXMsSsUGHULRUsff QMsNDYDQR]THOTLSVKQMsHQsSsUPEOHGKMHQHJD]HYHff QMsFRSsOHWsU¿OWULRVHOHWsUWKLWKsVHTsPXQGWs UURWXOORKHWSsUW¶XYHQGRVXU EUHQGDNDYDQR]LWff * ujë. Veprimtaria 1.5 A Transporti në një kërcell selinoje 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl QMsNsUFHOOLIUHVNsWVHOLQRMHPXQGsVLVKWPHGLVDJMHWKHff QMsJRWsNLPLNHRVHHQsWMHWsUff XMsNXNHPLVKWXDUQMsOsQGsQJM\UXHVHSVKERMsEOXPHWLOHQff  QMs SOODNs RVH VLSsUIDTHWMHWsU NX Q[sQsVLWPXQGWD YHQGRVLQNsUFHOOLQ SsUWD SUHUsff * një thikë e mprehtë ose bisturi. .8-'(6! Veprimtaria 1.5 B Si ndikon temperatura në shpejtësinë e transportit të ujit në kërcellin e selinos? 1[sQsVLW GXKHW WD SODQL¿NRMQs YHWs HNVSHULPHQWLQ H W\UH SUDQGDM DWD PXQG Ws kërkojnë edhe ndonjë pajisje tjetër. 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLPXQGW¶XQHYRMLWHQffl QMsSDMLVMHVLDMRH9HSULPWDULVs$ff QMsNURQRPHWsURVHDSDUDWWMHWsUSsUWsPDWXUNRKsQff QMsPsQ\UsSsUQGU\VKLPLQHWHPSHUDWXUsVSVKQMsIULJRULIHURVHEDQMsPDUL

136 Libër për mësuesin Fletë pune për kreun e parë Fletë pune 1.1 Eksperimenti i Van Helmontit -DQ %DSWLVW YDQ +HOPRQW OLQGL Qs %UXNVHO Ps ffi $L VWXGLRL Qs IXVKsQ H PMHNsVLVs SsUW¶X EsUs QMsPMHN SRU JMDWsMHWsV NUHX HNVSHULPHQWH SsUWs ]EXOXDU ERWsQ QDW\URUH 1s DWs NRKs DVQMs QXN H QMLKWH SURFHVLQ H IRWRVLQWH]sV 6LJXULVKW TsQMHUs]LWHNXSWRQLQVHPDVDHELPsVVKWRKHMSsUJMDWsUULWMHV9DQ+HOPRQWQJULWL S\HWMHQffl“Nga vjen masa e shtuar?”9HWsIDNWLTsYDQ+HOPRQWHEsQWHNsWsS\HWMH WUHJRQVHDLHNXSWRQWHTsPDVDQXNPXQGWsNULMRKHMQJDKLoL$LHNXSWRQWHVHELPD SRVKWRQWHQsSHVKsSUDQGDMDMRPDVsGXKHMWsYLQWHSUHMGLoNDMH9DQ+HOPRQWNUHX QMsHNVSHULPHQWGXNHXSsUSMHNXUTsWsJMHQWHSsUJMLJMHQHS\HWMHVVsWLM ‡9DQ+HOPRQWWKDXQsQMsIXUUsFDGKH$LSHVKRLSDXQGGKHWsWKDUs1Ms SDXQGsVKWsQMsQMsVLHYMHWsUHPDVsVUUHWKNJ ‡$LHYHQGRVLGKHXQHWKDUsQsQMsYD]RWsPDGKH3DVWDMDLLVKWRLPMDIWXHVKsP XMsSsUWDODJsVKWXDU ‡$LSHVKRLQMsSHPsWsUHVKHOJX0DVDHVDMLVKWHSDXQGNJ$LHPEROOL SHPsQHVKHOJXWQsYD]R ‡$LHPEXORLGKHXQQsYD]RPHQMsFRSsPHWDOLTsWsPRVSsUKDSHMMDVKWsQJD HUD$LEsULYULPDWsYRJODWHFRSDPHWDOLNHTsWDXMLVWHSHPsQ ‡$LHUULWLSHPsQSsUSHVsYMHWGXNHHXMLWXUUUHJXOOLVKW ‡3DVSHVsYMHWsVKDLHKRTLWsJMLWKsGKHXQQJDYD]RMDHWKDXSsUVsULGKHH SHVKRL$L]EXORLVHSHVKRQWHSRWKXDMVHQMsVRMSDXQGffiNJ ‡*MLWKDVKWXDLSHVKRLHGKHPDVsQHSHPsVGKH]EXORLVHPDVDHVDMHUHLVKWH ffiSDXQGNJ Pyetje 1. dIDUsSRSsUSLTHMWs]EXORQWH9DQ+HOPRQWQJDHNVSHULPHQWLLWLM"

137 Biologjia 8 2.6KSMHJRQLSVH9DQ+HOPRQWHWKDXGKHXQSDUDVHWDSHVKRQWHDWs 3.6DVKXPsXUULWQsPDVsSHPDHVKHOJXWJMDWsSHVsYLWHYHWsHNVSHULPHQWLW" 4.9DQ+HOPRQWDUULWLQsSsUIXQGLPLQVHHJMLWKsPDVDH¿WXDUQJDSHPDGXKHWWs NLVKWHDUGKXUQJDXML6XJMHURQLSVHDLDUULWLQsNsWsSsUIXQGLP 5. Tanimë ne e dimë se Van Helmont kishte të drejtë vetëm pjesërisht. Vetëm një SMHVsHPDVsVVsVKWXDUWsSHPsVYLQWHQJDXML3MHVDWMHWsUYLQWHQJDQMsVXEVWDQFs WMHWsU3sUGRUQLQMRKXULQsWXDMPELIRWRVLQWH]sQSsUWsVXJMHUXDUVHFLODLVKWHVXEVWDQFD tjetër.

138 Libër për mësuesin Fletë pune 1.2 A Qelizat në një gjethe ,OXVWULPHWHPsSRVKWPHWUHJRMQsGLVDVKHPEXMWsOORMHYHWsQGU\VKPHWsTHOL]DYH QsQMsJMHWKH g p 1. 3ULWHQLVHFLOsQSUHMTHOL]DYH 2.9HQGRVLQLTHOL]DWVsEDVKNXQsQMsÀHWsWsEDUGKsDVKWXVLDWRPXQGWsMHQsWs RUJDQL]XDUDQsQMsSMHVsJMHWKHMH1sVHMXGXKHQPsVKXPsTHOL]DPXQGWsNRSMRQL GLVDTHOL]DVKWHVs 3..XUW¶LNHQLYHQGRVXUQsPsQ\UsWsVDNWsPXQGW¶LQJMLVQLDWR 4.(PsUWRQLOORMHWHQGU\VKPHWsTHOL]DYHRVHLQGHYHQsJMHWKH

139 Biologjia 8 Fletë pune 1.2 B Matja e trashësisë së një gjetheje *MHWKHWMDQsNDTWsKROODVDTssVKWsHSDPXQGXUWsPDWsVKWUDVKsVLQsHQMsUsVPH DQsQHQMsYL]RUHMH 0HJMLWKDWsQsVHJUXPEXOORQLVKXPsVsEDVKNXPXQGWsPDWQLWUDVKsVLQsHWXIsV VsJMHWKHYH 3DVWDMPXQGWsQMHKVRQLWUDVKsVLQsPHVDWDUHWsQMsJMHWKHMH =JMLGKQL Ws SDNWsQ  JMHWKH QJDHQMsMWDSHPs 9HQGRVLQLJMHWKHWQsQMsVWLYs WsUUHJXOOW6KW\SQLEXWsVLVKW PELWRSsUW¶LVKHVKXDU Matni trashësinë e tufës së JMHWKHYH3DVWDMSMHVsWRQLPH QXPULQHJMHWKHYHSsUWsJMHWXU trashësinë mesatare të një JMHWKHMH

140 Libër për mësuesin Fletë pune 1.2 C Gjurmët e manikyrit 'RWsSsUGRUQLPDQLN\UGKHQMsPLNURVNRSSsUWsYURMWXDUVLSsUIDTHQHSRVKWPH WsQMsJMHWKHMH 1.0HUUQLQMsJMHWKHTsNDQMsVLSsUIDTHWsSRVKWPHWsOsPXDUGKHWsVKHVKWs.MR IXQNVLRQRQPsPLUsPHJMHWKHWTsQXNNDQsVKXPsTLPH9HQGRVHQLJMHWKHQQsQMs SOODNsPHVLSsUIDTHQHSRVKWPHWsNWK\HUODUW 2.0H NXMGHVO\HQL QMs VKWUHVsWs KROOsPDQLN\ULWUDQVSDUHQWPEL VLSsUIDTHQ H JMHWKHV/sUHQLWsWKDKHWSORWsVLVKW 3.1GsUNRKsTsMHQLGXNHSULWXUSsUJDWLVQLPLNURVNRSLQ0HUUQLQMsODPsODPHOs dhe pikatore. 4..XUPDQLN\ULWsMHWsWKDUsSORWsVLVKWKLGKQLQMsSLNsXMLQsPHVWsODPsVVs PLNURVNRSLW0HNXMGHVTsURMHQLVKWUHVsQHPDQLN\ULWQJDJMHWKMDGKHYHQGRVHQLWHN XMLQsODPs3sUSLTXQLWDYHQGRVQLQsPsQ\UsNUHMWsVLVKWWsVKHVKWs 5.8OHQL EXWsVLVKWODPHOsQPEL VKWUHVsQ HPDQLN\ULW 3sUSLTXQL TsWsPRV NHWs VKXPsÀOXVNDDMUL 6. 9URMWRMHQL PDQLN\ULQ PH DQsQ H PLNURVNRSLW .LQL SDUDV\VK Ws ¿OORQL QJD ]PDGKLPLPsLXOsWGKHPsSDVWsYLQLQsUULWMH 7.%sQLQMsYL]DWLPWsDVDMTsPXQGWsVKLNRQL'XKHWWsMHQLQsJMHQGMHWsVKLNRQL JRMs]DW±SRUHWHYRJODQsSMHVsQHSRVKWPHWsJMHWKHV

141 Biologjia 8 Fletë pune 1.2 D Krahasimi i numrit të gojëzave në dy sipërfaqet e një gjetheje 3ODQL¿NRQLGKHNU\HQLQMsHNVSHULPHQWSsUW¶LXSsUJMLJMXUS\HWMHVffl“A është numri i gojëzave i njëjtë në sipërfaqen e sipërme dhe atë të poshtme të një gjetheje?” -DGLVDJMsUDSsUW¶LPEDMWXUSDUDV\VK 1. 6LGRW¶LQXPsURQLJRMs]DW" 2.$GRW¶LQXPsURQLJRMs]DWQsWsJMLWKsJMHWKHQDSRYHWsPQsQMsSMHVsWsVDM" 3. dIDUsGXKHWWsPEDQLWsSDQGU\VKXDUQsNsWsKHWLP" 4. 6LGRW¶LPEDQLVKsQLPUH]XOWDWHW"1GsUWRQLQMsWDEHOsTsPXQGWsSsUGRUQLSsU to. 5.7DQLNU\HMHQLHNVSHULPHQWLQWXDM0XQGWDQGU\VKRQLPHWRGsQJMDWsSXQsVQsVH PHQGRQLQMsPsQ\UsSsUWDSsUPLUsVXDUDWs

142 Libër për mësuesin Fletë pune 1.3A Hetimi i shpejtësisë së fotosintezës – Vetëvlerësim .XUWsNHQLPEDUXDU9HSULPWDULQs%PEOLGKXQLPHQMsVKRNVKRTH'LVNXWRQL VDPLUsHNU\HWGHW\UsQ3sUGLVDSUHMSLNDYHGXKHWWsMHSQLPHQGLPLQWXDM3sUWs WMHUDWVKRNXVKRTMDGRWsMHWsQsJMHQGMHWsYOHUsVRMsHFXULQsWXDM Veçori 3RRVHMR" $EsUHQMsSDUDVKLNLPPELUH]XOWDWHWHSULWXUD" $HQGU\VKRYHLQWHQVLWHWLQHGULWsVQsHNVSHULPHQWLQWsQG" $XSsUSRTHWDPEDMHWHPSHUDWXUsQNRQVWDQWH" $SsUGRUHWsQMsMWsQELPsXMRUHoGRKHUs" $SsUGRUHWsQMsMWsQOODPEsoGRKHUs" $PEORGKHWsSDNWsQWULUH]XOWDWHSsUVHFLOLQLQWHQVLWHWGULWH" $NLVKWHWDEHODMRWHHUH]XOWDWHYHUUHVKWDGKHNRORQDVHFLODHHPsUWXDU TDUWsVLVKW" $NLVKLQQMsVLHPsUWLPHWHWDEHOsVVsUH]XOWDWHYH" $OORJDULWHPHVDWDUHQHoGRJUXSLUH]XOWDWHVK" $ L YHQGRVH PHVDWDUHW Qs Ws QMsMWsQ WDEHOs UH]XOWDWHVK EDVKNs PH UH]XOWDWHWLQGLYLGXDOH" $EsUHQMsJUD¿NWsUH]XOWDWHYH" $ H HPsUWRYH ERVKWLQ KRUL]RQWDO ³ODUJsVLD QJD OODPED´ GKH ERVKWLQ YHUWLNDO³QXPULPHVDWDULÀOXVNDYH´" $YHQGRVHQMsVLQsHPsUWLPHWHERVKWHYH" $SsUGRUHQMsVKNDOOsWsSsUVKWDWVKPHQsVHFLOLQSUHMERVKWHYH" $LKRGKHSLNDWQsJUD¿NPHVDNWsVL" $YL]DWRYHQMsGUHMWs]WsSsUVKWDWVKPHVDPsWsVDNWsQsJUD¿NXQWsQG" $L SsUGRUH UH]XOWDWHW VLo GXKHW SsUW¶LX SsUJMLJMXU S\HWMHV GKH SsUWs VKNUXDUQMsSsUIXQGLP" 3sUVKNUXDMQMsJMsTsHEsUHPLUs 3sUVKNUXDM QMs JMs Ts GR WD përmirësoje herën tjetër.

143 Biologjia 8 Fletë pune 1.3 B Të hetojmë si ndikojnë bimët në përqendrimin e oksigjenit dGRNXVKTsPEDQSHVKTQsDNXDULXPHGLVHsVKWsLGHHPLUsWsNHVKHGKHELPs TsUULWHQQsXMs1sNsWsHNVSHULPHQWMXGRWsSsUGRUQLQMsVRQGsRNVLJMHQLGKHQMs UHJMLVWUXHVWsGKsQDVKSsUWs]EXOXDUoIDUsQGRGKPHSsUTHQGULPLQHRNVLJMHQLWQsQMs akuarium me bimë uji. 1.0EXVKQL SMHVsULVKW QMs HQs THOTL VL SVK QMs DNXDULXP RVH JRWs NLPLNHWs PDGKHPHXMsQJDQMsSHOOJ9HQGRVQLGLVDEDULVKWHQJDSHOOJXQsHQs1sVHMHWRQL SUDQsGHWLWPXQGWsSsUGRUQLXMsGHWLGKHOHVKWHULNs 2. Vendoseni enën në një vend me ndriçim të bollshëm. 3.0sVXHVLMXDM GRWsOLGKs VRQGsQ H RNVLJMHQLWPH UHJMLVWUXHVLQ HWs GKsQDYH 6RQGDHRNVLJMHQLWPDWSsUTHQGULPLQHRNVLJMHQLWQsXMs JM S T JM M Shfaqja e të dhënave në ekranin e monitorit Sondë RNVLJMHQL Barishte SHOOJX 5HJMLVWUXHVLWsGKsQDYH 4/sUHQLDSDUDWLQQsQMsYHQGSsUWsSDNWsQRUs Pyetje 1.3sUVKNUXDQLUH]XOWDWHWHSsUIWXDUD 2. 'XNH SsUGRUXU QMRKXULWsWXDMD PEL IRWRVLQWH]sQ VXJMHURQL QMsVKSMHJLP SsU NsWRUH]XOWDWH

144 Libër për mësuesin Fletë pune 1.5 Si ndikon temperatura në shpejtësinë e transportit të ujit në kërcellin e selinos? Vetëvlerësim .XU Ws PEDURQL 9HSULPWDULQs  % PEOLGKXQL PH QMs VKRNVKRTH 'LVNXWRQL FLOsVLQsHNU\HUMHVVsGHW\UsVWXDM3sUGLVDSUHMSLNDYHGXKHWWsMHSQLPHQGLPLQWXDM 3sUWsWMHUDWVKRNXVKRTMDGRWsMHWsQsJMHQGMHWsYOHUsVRMsHFXULQsWXDM 3\HWHVRU 3RRVHMR" $EsUHQMsSDUDVKLNLPPELUH]XOWDWHWHSULWXUD" $HQGU\VKRYHWHPSHUDWXUsQQsHNVSHULPHQWLQWsQG" $PEORGKHUH]XOWDWHSsUWsSDNWsQNDWsUWHPSHUDWXUDWsQGU\VKPH" $XSsUSRTHWDPEDVKNRQVWDQWLQWHQVLWHWLQHGULWsV" $SsUGRUHWsQMsMWLQSsUTHQGULPWsQJM\UXHVLWQsVHFLOsQWHPSHUDWXUs" $SsUGRUHQMsFRSsWsQJMDVKPHNsUFHOOLELPHRVHVHOLQRMHSsUVHFLOsQ WHPSHUDWXUs" $SsUGRUHQMsPHWRGsWsPLUsSsUWsJMHWXUVDVKSHMWOsQJXQJMLWHMQs NsUFHOO" $LLGHQWL¿NRYHUUH]LTHWQsHNVSHULPHQWLQWsQG" $PRUHPDVDWHGXKXUDSsUW¶LVKPDQJXUDWR" $NLVKWHWDEHODMRWHHUH]XOWDWHYHUUHVKWDGKHNRORQDVHFLODHHPsUWXDU TDUWsVLVKW" $NLVKLQQMsVLHPsUWLPHWHWDEHOsVVsUH]XOWDWHYH" $SDUDTLWHQMsJUD¿NWsUH]XOWDWHYH" $HHPsUWRYHERVKWLQKRUL]RQWDO³WHPSHUDWXUD´" $YHQGRVHQMsVLQsHPsUWLPHWHERVKWHYH" $SsUGRUHQMsVKNDOOsWsSsUVKWDWVKPHQsVHFLOLQSUHMERVKWHYH" $LKRGKHSLNDWQsJUD¿NPHVDNWsVL" $YL]DWRYHQMsGUHMWs]WsSsUVKWDWVKPHVDPsWsVDNWsQsJUD¿NXQWsQG" $LSsUGRUH UH]XOWDWHWVLoGXKHWSsUW¶LXSsUJMLJMXUS\HWMHVGKHSsUWs VKNUXDUQMsSsUIXQGLP" 3sUVKNUXDMQMsJMsTsHEsUH mirë. 3sUVKNUXDMQMsJMsTsGRWD përmirësoje herën tjetër.

145 Biologjia 8 Kreu 2: Ushqimi dhe tretja Veprimtari në librin e nxënësit Veprimtaria 2.1 Hetimi i karbohidrateve në ushqime 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl  Ws SDNWsQ SHVs OORMH Ws QGU\VKPH XVKTLPHVK GLVD SUHM Ws FLODYH GLKHQ Ts SsUPEDMQsQLVHVKWHHGLVDTsSsUPEDMQsVKHTHUsVKWsLGHHPLUsWsNHQLHGKHGLVDTs QXNSsUPEDMQsNDUERKLGUDWHff QMsSOODNsHEDUGKsRVHVLSsUIDTHHSDVWsUff QMsWKLNsHPSUHKWsSsUWDSUHUsXVKTLPLQQsFRSDWsYRJODff .8-'(6 QMsVKLVKHHYRJsOMRGLQsWUHWsVLUsMRGXUNDOLXPLPHSLNDWRUHff GLVDSURYs]Dff QMsPEDMWsVHRVHJRWsNLPLNHSsUWsYHQGRVXUSURYs]DWff QMsVKLVKHHYRJsOWUHWsVLUH%HQHGLNWPHSLNDWRUHff QMsEDQMsPDULQsflƒ& .8-'(6 1sNsWsYHSULPWDULGKHDWRYLMXHVHGXKHWWsWUHJRKHWNXMGHVJMDWsSsUGRULPLWWs WUHWsVLUsVVsMRGLWPHTsPXQGWsQMROORVsOsNXUsQQsVHQXNSsUGRUHWPH.8-'(6 Veprimtaria 2.3 Një model përthithjeje 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl QMsFRSsWXEFHOXOR]HPMDIWXHVKsPLJMDWsVDTsQ[sQsVLWWsPXQGWsOLGKLQQMsULQ VNDMQsQMsQ\MHUUHWKFP±JMHUsVLDHWXELWQXNNDUsQGsVLff XMsff QMsFRSsSDPEXNLIRUWsSsUWDOLGKXUUURWXOOWXELWff QMsVDVLHYRJsOUUHWKFP HQMsWUHWsVLUHPHQLVHVKWHGKHJOXNR]sµWUHWsVLUD¶H QLVHVKWHVsPXQGWsIRUPRKHWGXNHSsUGRUXUµQLVHVKWHWsWUHWVKPH¶ffQGLTQLXGKs]LPHW QsDPEDOD]Kff QMsJRWsNLPLNHRVHHQsWMHWsUff QMsSLSHWsSLNDWRUHff  QMs HQs NX PXQGWs NU\KHWWHVWLLMRGLW SVK QMs SOODNs PH JURSs]D RVH QMs NXSVKRUHff QMsSURYs]RVHWXEWMHWsUFLOLQGULNTsPXQGWsSsUGRUHWSsUWHVWLQ%HQHGLNWff QMsVKLVKHHYRJsOMRGLQsWUHWsVLUsMRGXUNDOLXPLPHQMsSLNDWRUHff QMsVKLVKHHYRJsOWUHWsVLUH%HQHGLNWPHQMsSLNDWRUHff QMsEDQMsPDULQsflƒ&.8-'(6

146 Libër për mësuesin ÉVKWsHUsQGsVLVKPHWsSsUGRULPJOXNR]sMRVXNUR]sRVHVKHTHU7XEDWHGLDOL]sV RVHWXEDW9LVNLQJ]DNRQLVKWOHMRMQsNDOLPLQHPRQRVDNDULGHYHVLJOXNR]DSRUMRWs GLVDNDULGHYH9HoNsVDMVXNUR]DQXNMHSUH]XOWDWSR]LWLYSsUWHVWLQ%HQHGLNW1[sQsVLW GXKHWWsSsUGRULQVDVLQsPLQLPDOHWsXMLWVDSsUWsPEXOXDUWXELQ.MRVLJXURQQMs SsUTHQGULPWsNRQVLGHUXHVKsPJOXNR]HQsXMsSsUWsWHVWXDUSUDQLQsHVDM Veprimtaria 2.5 Çfarë ndikimi kanë pijet e gazuara te dhëmbët? 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl G\GKsPEsEDJsWLVKff QMsSLMHHJD]XDUDFLGHVL&RFDFRODff G\FRSDSDPEXNXWsIRUWDRVHVSDQJRff G\JRWDNLPLNHRVHHQsWsWMHUDff ÉVKWs Ps PLUs Ws SsUGRUHQ GKsPEs IRVKQMDVK Ts ND Ws QJMDUs Ws JMHQGHQ PH YsVKWLUsVL3UDQGDMNsWsYHSULPWDULPXQGWDNU\HQLVLQMsGHPRQVWULP Veprimtaria 2.6 Përdorimi i një enzime për të tretur niseshtenë 6HFLOsVG\VKHRVHJUXSLQ[sQsVLVKXQHYRMLWHQffl G\SURYs]DRVHWXEDFLOLQGULNHSsU]LHUMHff G\SURYs]DVKWHVsff QMsJRWsNLPLNHRVHPEDMWsVHSsUWsYHQGRVXUWXEDWff UUHWKFP WUHWsVLUsQLVHVKWHMHDIsUVLVKWffTsPXQGWsIRUPRKHWQJDSOXKXULL µQLVHVKWHVsVsWUHWVKPH¶GXNHQGMHNXUXGKs]LPHWHHQsVff UUHWKFP WUHWsVLUsDPLOD]HDIsUVLVKWYsUHQLVKsQLPLQPsSRVKWsff XMsff WULVKLULQJDSsUWsPDWXUFP WULSLNDWRUHWsSDVWUDff QMsSOODNsHEDUGKsPXQGsVLVKWSOODNsPHJURSs]Dff MRGQsWUHWsVLUsMRGXUNDOLXPLPHQMsSLNDWRUHff WUHWsVLUs%HQHGLNWPHQMsSLNDWRUHff XMsQsUUHWKflƒ& .8-'(6 $PLOD]DPXQGWsPHUUHWQJDSsVKW\PDHQMsQ[sQsVLHFLODKROORKHWPHSDNXMs 3XGUD]DNRQLVKWsVKWsPMDIWHTsQGUXHVKPHGKHPXQGWsUXKHWSsUSHULXGKDWsJMDWD NRKRUHQGRQsVHsVKWsLGHHPLUsWsUXKHWQsIULJRULIHUQsVHMHQLQsYHQGHPHNOLPsWs Q[HKWs.XUsVKWsHWUHWXUQsXMs¿OORQWsSULVKHWSUDQGDMWUHWsVLUDWGXKHQSsUJDWLWXU SDNNRKsSDUDSsUGRULPLWGKHUXDMWXUQsIULJRULIHU.DGLVDOORMHDPLOD]DVKVKXPLFD Ws SsUIWXDUD QJD EDNWHUHW RVH NsUSXGKDW5HNRPDQGRKHW Ts YHSULPWDULDWsWHVWRKHW SDUD NU\HUMHV VsHNVSHULPHQWLWPH NODVsQ3sUTHQGULPHW GKH YsOOLPHWH VXJMHUXDUD

147 Biologjia 8 PsVLSsU]DNRQLVKWMDSLQUH]XOWDWHWsPLUDEUHQGDUUHWKPLQXWDYH1sVHDPLOD]D YHSURQ VKXPs VKSHMW SsUGRUQL QMs SsUTHQGULP Ps Ws XOsW 1sVH YHSURQ VKXPs QJDGDOsSURYRQLQMsSsUTHQGULPPsWsODUWsRVHSsUGRUQLQMsSsUTHQGULPPsWsXOsW niseshteje.

148 Libër për mësuesin Fletë pune për kreun e dytë Fletë pune 2.1 A Hetimi i proteinave në ushqime 7HVWLTsSsUGRULPSsUSURWHLQDWTXKHWWHVWL%LXUHW7UHWsVLUD%LXUHWsVKWsEOX1sVH NDSURWHLQDWsSUDQLVKPHDMRPHUUQJM\UsYMROOFs0sVXHVLGRW¶MXWUHJRMsQJM\UsQH dëshiruar. 1. /H[RQL XGKs]LPHW QJD  GHUL Qs 3DVWDM SsUSLORQL QMsWDEHOsWs UH]XOWDWHYH JDWLSsUW¶XSORWsVXDU0XQGWsSsUGRUQLDWsQsIDTHQffiWsWHNVWLWWsOsQGsVVLQMs XGKs]XHV 2. *UXPEXOORQLSHVsOORMHWsQGU\VKPHXVKTLPHVKQsSRUFLRQHWsYRJOD7UHJRQL kujdes që të mos prekin njëri-tjetrin. 3. 0HUUQLXVKTLPLQHSDUsGKHJULMHQLRVHVKW\SHQLLPsW3DVWDMYHQGRVQLQMsVDVL WsYRJsOQsQMsSURYs]6KWRQLSDNXMsGKHWXQGHQLRVHSsU]LHMHQLPLUs 4. 6KWRQL SDN WUHWsVLUs %LXUHW GKH WXQGHQL RVH SsU]LHMHQL SURYs]sQ 9sUHQL UH]XOWDWLQGKHVKsQRMHQLDWsQsWDEHOsQHUH]XOWDWHYH0sSDVVKNUXDQLSsUIXQGLPLQ tuaj në tabelë. 5. 3sUVsULWLQLKDSDWGKHSsUXVKTLPHWHWMHUD Pyetje 1. 6XJMHURQL SVH sVKWs H UsQGsVLVKPH WD VKW\SsVK RVH W$ JULVK XVKTLPLQ SDUD NU\HUMHVVsWHVWLW%LXUHW 2. 1JDUH]XOWDWHWWXDMDFLOLSsUPEDQPsVKXPsSURWHLQD±XVKTLPLTsYMHQQJD NDIVKsW DSR XVKTLPL Ts YMHQ QJD ELPsW" dIDUs SURYDVK NHQL SsU Ws DUJXPHQWXDU SsUJMLJMHQWXDM"

149 Biologjia 8 Fletë pune 2.1 B Hetimi i proteinave në ushqime (thellim njohurish) 0HQGRQLVHVLPXQGWDSsUGRUQLWHVWLQ%LXUHWSsUWsNUDKDVXDUVDVLQsHSURWHLQDYH QsG\XVKTLPHWsQGU\VKPH 1. 6KsQRQLKLSRWH]sQTsGsVKLURQLWsWHVWRQLSsUVKHPEXOOffl Qumështi përmban më shumë proteina sesa lëngu i frutave. 2. 3ODQL¿NRQL HNVSHULPHQWLQ WXDM .LQL SDUDV\VK Ws PHQGRQL PH NXMGHV PEL YDULDEODW

150 Libër për mësuesin 3. .RQWUROORQLSODQLQWXDMPHPsVXHVLQ 4. 7DQLNU\HMHQLHNVSHULPHQWLQWXDM0EDQLSDUDV\VKVHsVKWsJMsHPLUsWsEsQL SsUPLUsVLPHWsSODQLWJMDWsSXQsV6KsQRQLoGRQGU\VKLPTsEsQL 5. 6KsQRMLQLUH]XOWDWHWQsPsQ\UsWsTDUWsGKHPHNXMGHV 6. $ HPEsVKWHVLQ UH]XOWDWHW KLSRWH]sQWXDM"dIDUs SURYDVK NHQL SsUPHQGLPLQ WXDM"

151 Biologjia 8 Fletë pune 2.2 Çfarë hëngra sot? 3sUJMDWsJMLWKsGLWsVPEDQLVKsQLPJMLWKoNDTsKDQLGKHSLQL .XUWsNHQLPEDMWXUQMsGLWDUWsSORWsSsUGRUQLLQWHUQHWLQRVHWHNVWHVLUHIHUHQFs SsUWsJMHWXUVHFLODWOsQGsXVKT\HVHSsUPEDQVHFLOLSUHMXVKTLPHYHWsNRQVXPXDUD 9HQGRVQLQMsVKHQMsWHOsQGsWXVKT\HVHTsJMHQGHQQsVHFLOLQSUHMXVKTLPHYH3sU YLWDPLQDWGKHNULSsUDWPLQHUDOHVKsQRQLHPUDWHDW\UHTsJMHQGHQQsVHFLOLQXVKTLP Ushqimi 3URWHLQD <QG\UD .DUERKLGUDWH Vitamina .ULSsUD minerale Fibra 1LVHVKWH Sheqerna 7DQLYOHUsVRQLGLHWsQSsUGLWsQWXDMdIDUsNLVKWHWsPLUs"dIDUsQXNLVKWHDTHPLUs"