ภูมิปัญญาท้องถิ่น : ชื่อบ้านนามเมือง ของเก่าเล่าเรื่อง

คำปรารภ

จงั หวดั มกุ ดาหารเปน็ จงั หวดั ชายแดนแหง่ สำ� คญั เปน็ ทต่ี ง้ั ของสะพานมติ รภาพไทย-ลาว แหง่ ท่ี ๒
ซึง่ เปรียบเปน็ ประตูท่ีเปิดไปสกู่ ลุ่มประเทศอินโดจนี คือ สาธารณรฐั ประชาธิปไตยประชาชนลาว และ
ประเทศเวียดนามทีน่ ับวนั ท่จี ะทวคี วามสำ� คญั ท้งั ในดา้ นเศรษฐกิจ สงั คม และเปน็ เสน้ ทางทอ่ งเทยี่ วท่ี
เปน็ ทนี่ ยิ มมากขนึ้ มกุ ดาหารโดดเดน่ ในดา้ นความหลากหลายของเชอ้ื ชาติ เนอ่ื งจากพลเมอื งของจงั หวดั ประกอบดว้ ยชนพนื้ เมอื งตา่ งๆ หลากหลาย
ชนเผา่ มกุ ดาหารจงึ เปน็ เมอื งทเ่ี ตม็ ไปดว้ ยวฒั นธรรมอนั งดงามและมเี อกลกั ษณโ์ ดดเดน่ มากมาย
จงั หวดั มกุ ดาหารเรมิ่ กอ่ ตง้ั เปน็ เมอื งขนึ้ ในราวปี พ.ศ.๒๓๐๓ สมยั ปลายกรงุ ศรอี ยธุ ยา เมอ่ื เจา้ กนิ รบี ตุ รชายของเจา้ จนั ทรสรุ ยิ วงศ์ ผปู้ กครอง
บา้ นหลวงโพนสนิ ซงึ่ ตง้ั อยทู่ บี่ รเิ วณพระธาตอุ งิ ฮงั แขวงสะหวนั นะเขต สาธารณรฐั ประชาธปิ ไตยประชาชนลาวในปจั จบุ นั ไดข้ า้ มล�ำนำ�้ โขงมาสรา้ ง
เมอื งขนึ้ ทบ่ี รเิ วณปากหว้ ยมกุ แลว้ ตง้ั ชอ่ื เมอื งวา่ “มกุ ดาหาร” ตอ่ มาในปี พ.ศ.๒๓๑๓ สมเดจ็ พระเจา้ ตากสนิ มหาราชกไ็ ดพ้ ระราชทานบรรดาศกั ดิ์
ใหเ้ จา้ กนิ รเี ปน็ “พระยาจนั ทรศรสี รุ าช อปุ ราชามณั ฑาตรุ าช” ดำ� รงตำ� แหนง่ เจา้ เมอื งเปน็ คนแรกของเมอื งมกุ ดาหาร
เนอ่ื งในโอกาสทจ่ี งั หวดั มกุ ดาหาร ครบรอบ ๒๕๐ ปี จงึ ไดจ้ ดั พมิ พห์ นงั สอื ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่ “ชอื่ บา้ นนามเมอื ง และของเกา่ เลา่ เรอ่ื ง” ขนึ้ เพอ่ื
เฉลมิ ฉลองเมอื งมกุ ดาหาร ครบรอบ ๒๕๐ ปี ใหป้ ระชาชนเหน็ คณุ คา่ ในอตั ลกั ษณ์ เอกลกั ษณ์ มรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรมของตนเองทส่ี ามารถ
สรา้ งสรรคใ์ หเ้ กดิ ประโยชนใ์ นชวี ติ ประจ�ำวนั สง่ เสรมิ การทอ่ งเทย่ี ว สรา้ งรายได้ สรา้ งอาชพี ใหก้ บั ครอบครวั ชมุ ชน และประเทศชาตสิ รา้ งความมนั่ คง
มง่ั คงั่ และยงั่ ยนื ใหก้ บั ชาวจงั หวดั มกุ ดาหารสบื ไป

(นายชยนั ต์ ศริ มิ าศ)
ผวู้ า่ ราชการจงั หวดั มกุ ดาหาร



คำนำ

เนอ่ื งในโอกาสทจี่ งั หวดั มกุ ดาหาร ครบรอบ ๒๕๐ ปี จงึ ไดจ้ ดั โครงการจดั เกบ็ ขอ้ มลู ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่
“ชอ่ื บา้ นนามเมอื ง และของเกา่ เลา่ เรอื่ ง” ภายใตโ้ ครงการพฒั นาการตลาดกจิ กรรมและประชาสมั พนั ธ์
ด้านการท่องเท่ียว กีฬาและนันทนาการ จังหวัดมุกดาหาร สู่ความยั่งยืน ประจ�ำปีงบประมาณ
พ.ศ. ๒๕๖๓ เพ่ือสร้างการรับรู้และยกระดับชุมชนคุณธรรม โดยใช้มิติการบริหารจัดการวัฒนธรรม นำ� ทนุ ทางวฒั นธรรมมรดกภมู ปิ ญั ญาที่
มอี ยใู่ นชมุ ชนมาสรา้ งคณุ คา่ และมลู คา่ เพม่ิ ทางเศรษฐกจิ ประชาชนเหน็ คณุ คา่ ในอตั ลกั ษณ์ เอกลกั ษณ์ มรดกภมู ปิ ญั ญาทางวฒั นธรรมของตนเองท่ี
สามารถสรา้ งสรรคใ์ หเ้ กดิ ประโยชนใ์ นชวี ติ ประจำ� วนั สง่ เสรมิ การทอ่ งเทยี่ ว สรา้ งรายได้ สรา้ งอาชพี ใหก้ บั ครอบครวั ชมุ ชนและประเทศชาติ สรา้ ง
ความมนั่ คง มงั่ คง่ั และยง่ั ยนื
จงั หวดั มกุ ดาหาร โดยสำ� นกั งานวฒั นธรรมจงั หวดั มกุ ดาหาร จงึ ไดจ้ ดั พมิ พห์ นงั สอื ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ “ชอื่ บา้ นนามเมอื ง และของเกา่ เลา่ เรอ่ื ง”
จงั หวดั มกุ ดาหารขน้ึ เพอ่ื เฉลมิ ฉลองเมอื งมกุ ดาหาร ครบรอบ ๒๕๐ ปี และมงุ่ หวงั ใหเ้ ดก็ เยาวชนและประชาชนในทอ้ งถน่ิ ไดเ้ รยี นรวู้ ถิ ชี วี ติ รถู้ งึ คณุ คา่
ของประวตั ศิ าสตรใ์ นทอ้ งถน่ิ ความเปน็ มาและวฒั นธรรมประเพณขี องทอ้ งถนิ่ สรา้ งความภาคภมู ใิ จและจติ สำ� นกึ ในการรกั ษาวฒั นธรรมประเพณี
เกิดการสืบสานและต่อยอดในการเผยแพร่ศิลปะและวัฒนธรรมของชาติ โดยหวังเป็นอย่างย่ิงว่าหนังสือเล่มนี้ จะอ�ำนวยประโยชน์แก่ประชาชน
ผสู้ นใจโดยทว่ั กนั

(นางลษั มา ธารเี กษ)
วฒั นธรรมจงั หวดั มกุ ดาหาร



สารบญั

ค�ำปรารภ ห๑น้า อ�ำเภอหนองสูง ............................ ๓๕ห-น๕้า๐
ค�ำน�ำ ๒ วัดป่ากลางสนาม .................... ๓๗ - ๓๘
อ�ำเภอเมืองมุกดาหาร .................... ๗ - ๓๔ วัดนรวราราม .......................... ๓๙ - ๔๐
วัดโพธ์ิศรีแก้ว ........................... ๙ - ๑๐ วัดสามัคคีธรรม ....................... ๔๑ - ๔๒
วัดเฉลิมชัย ................................ ๑๑ - ๑๒ วัดธรรมรังษี ............................ ๔๓ - ๔๔
วัดประดิษฐาราม ....................... ๑๓ - ๑๔ วัดศรีนันทาราม ...................... ๔๕ - ๔๖
วัดแจ้ง ....................................... ๑๕ - ๑๖ วัดโสมนัสสถาน ...................... ๔๗ - ๔๘
วัดศรีสะอาด .............................. ๑๗ - ๑๘ วัดโพนสว่าง ........................... ๔๙ - ๕๐
วัดสระพังทอง ........................... ๑๙ - ๒๐ อ�ำเภอนิคมค�ำสร้อย ..................... ๕๑ - ๖๖
วัดศรีบุญเรือง ............................ ๒๑ - ๒๒ วัดนาอุดมวนาราม .................. ๕๓ - ๕๔
วัดโพธ์ิศรี ................................... ๒๓ - ๒๔ วัดปุญญานุสรณ์ ..................... ๕๕ - ๕๖
วัดโพธิ์ศรีแดง ............................ ๒๕ - ๒๖ วัดภูหล่มขุม ............................ ๕๗ - ๕๘
วัดค�ำสายทอง ........................... ๒๗ - ๒๘ วัดศิลาวิเวก ............................ ๕๙ - ๖๐
วัดราษฎร์สามัคคี ...................... ๒๙ - ๓๐ วัดศรีวิชัย ................................ ๖๑ - ๖๒
วัดสว่างชมพู ............................. ๓๑ - ๓๒ วัดพุทโธธัมมธโร ..................... ๖๓ - ๖๔
วัดเกษมสุข ................................ ๓๓ - ๓๔ วัดคามวาสี ............................. ๖๕ - ๖๖

สารบญั

หน้า หน้า
อ�ำเภอดอนตาล ............................. ๖๗ - ๗๘ อ�ำเภอดงหลวง ............................ ๙๕ - ๑๐๘
วัดมุจลินทร์ .............................. ๖๙ - ๗๐ วัดโพธ์ิศรีแก้ว ......................... ๙๗ - ๙๘
วัดทุ่งสว่างวัฒนาราม .............. ๗๑ - ๗๒ วัดโพนไฮพัฒนาราม .............. ๙๙ - ๑๐๐
วัดอรุณรังษี .............................. ๗๓ - ๗๔ วัดกกตูม ................................. ๑๐๑ - ๑๐๒
วัดศรีฐานธรรมิการาม ............. ๗๕ - ๗๖ วัดโพธิ์ศรี ................................ ๑๐๓ - ๑๐๔
วัดศิลาวิเวก ............................. ๗๗ - ๗๘ บ้านหนองบัว .......................... ๑๐๕ - ๑๐๖
อ�ำเภอค�ำชะอี ................................ ๗๙ - ๙๔ วัดศรีบุญเรือง ......................... ๑๐๗ - ๑๐๘
วัดบ้านบาก .............................. ๘๑ - ๘๒ อ�ำเภอหว้านใหญ่ ........................ ๑๐๙ - ๑๒๐
วัดป่าวิเวกวัฒนาราม .............. ๘๓ - ๘๔ วัดนิคมเกษตร ........................ ๑๑๑ - ๑๑๒
วัดพุทธนคราภิบาล .................. ๘๕ - ๘๖ วัดสองคอน ............................. ๑๑๓ - ๑๑๔
วัดสามัคคีธรรม ........................ ๘๗ - ๘๘ บ้านพาลุกา ............................ ๑๑๕ - ๑๑๖
วัดศรีประดิษฐาราม ................. ๘๙ - ๙๐ วัดมโนภิรมย์ ........................... ๑๑๗ - ๑๑๘
วัดแจ้ง ...................................... ๙๑ - ๙๒ วัดป่าวิเวก .............................. ๑๑๙ - ๑๒๐
วัดศรีสุมังค์ .............................. ๙๓ - ๙๔ คณะท�ำงาน ................................. ๑๒๑





9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

32

33

34





37

38

39

40

41

42

43

44

45

46

47

48