รากแก้ว ต้นกล้า ภูมิปัญญาท้องถิ่น 1

 

รากแก้วตน้ กลา้

ภูมปิ ญั ญาท้องถิ่น

วารสาร รากแก้วต้นกล้าภมู ปิ ญั ญาท้องถน่ิ ฉบบั ท่ี ๑

เจา้ ของ สำ� นักศลิ ปะและวัฒนธรรม
มหาวิทยาลัยราชภฏั หมบู่ า้ นจอมบงึ
๔๖ หมู่ ๓ ต�ำบลจอมบงึ อ�ำเภอจอมบงึ จงั หวัดราชบรุ ี

โทรศพั ท ์ ๐-๓๒๓๖-๒๔๙๘

เวบ็ ไซต ์ http://culture.mcru.ac.th/

วัตถุประสงค ์ ๑. เพ่ือรวบรวมข้อมูลรากแก้วต้นกล้าภูมิปัญญา
ทอ้ งถ่นิ ของจงั หวดั ราชบุรี
๒. เพ่ือเผยแพร่และเชิดชูผู้มีองค์ความรู้ทางศิลปะ
และวฒั นธรรมของทอ้ งถิน่

ทป่ี รกึ ษา ผชู้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.ชยั ฤทธิ์ ศลิ าเดช

บรรณาธิการบรหิ าร ผู้ช่วยศาสตราจารย์เบญจา ลขิ ติ ยิง่ วรา

บรรณาธิการ อาจารย์ดรุณี ร�่ำรวย

ผชู้ ่วยบรรณาธกิ าร นางถริ ดา โสมนสั

คณะท�ำงาน อาจารยท์ รงศกั ดิ์ เกษมรจุ ภิ าคย ์
อาจารย์ปุณย์จรีย์ สรสสี ม
อาจารยว์ ริ ัตน์ เจรญิ ผอ่ ง
นางสาวทพิ ย์วรรณ ทับทิมหนิ
นางอมรรัตน์ หรสิทธ์ิ

ออกแบบและพมิ พท์ ่ี บริษทั เพชรภูมิการพิมพ์ จ�ำกัด
๘๐ หมู่ ๔ ถ.เพชรเกษม ต.บา้ นหม้อ อ.เมอื ง จ.เพชรบุรี
โทร. ๐-๓๒๔๑-๗๐๓๑-๒, ๐-๓๒๔๒-๕๓๑๐
e-mail : [email protected]
website : www.petchpoom.com

2 รากแก้วต้นกล้า

ภูมปิ ัญญาท้องถิ่น

ส�ำนกั ศิลปะและวฒั นธรรม

มหาวิทยาลยั ราชภัฏหม่บู า้ นจอมบึง

ปรชั ญา (Philosophy)
สร้างงานศลิ ปะและวัฒนธรรมใหเ้ ป็นสว่ นหนง่ึ ของวิถชี วี ิต
เอกลักษณข์ องสำ� นกั ศลิ ปะและวฒั นธรรม
เปน็ หนว่ ยงานท่อี นรุ ักษ์ ฟนื้ ฟู เผยแพรศ่ ิลปวัฒนธรรมของจงั หวัดราชบรุ ี
และจังหวัดใกลเ้ คยี ง
วสิ ยั ทศั น์
ส�ำนักศิลปะและวัฒนธรรมเป็นศูนย์กลางแห่งการสืบสาน อนุรักษ์และ
สง่ เสริมศลิ ปวฒั นธรรมของท้องถนิ่ สูส่ ากล
พันธกจิ
ศึกษา อนรุ กั ษ์ เผยแพร่ พัฒนา สร้างสรรค์ งานด้านศิลปวัฒนธรรมและ
ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ

รากแก้วตน้ กล้า 3
ภูมิปัญญาท้องถนิ่

เป้าประสงค์
๑. มีโครงการบริการวิชาการด้านศิลปะและวัฒนธรรมแก่หน่วยงาน
ภายนอก
๒. ฟื้นฟู พัฒนา และสร้างสรรค์งานหรือกิจกรรมทางศิลปะและ
วฒั นธรรมรว่ มกับท้องถน่ิ
๓. พฒั นาศกั ยภาพโดยเฉพาะทางดา้ นศลิ ปวฒั นธรรมของบคุ ลากรของ
สำ� นกั ศิลปะและวัฒนธรรม
๔. นักศึกษาได้รับการพัฒนาและสร้างจิตส�ำนึกทางด้านคุณธรรม
จริยธรรม และได้รับการยกยอ่ งเป็นต้นกลา้ ทางวัฒนธรรม
๕. มีเครือข่ายทางด้านศิลปะและวัฒนธรรม ทั้งระดับท้องถิ่น
ระดบั ประเทศ และระดบั นานาชาติ
๖. มขี อ้ มลู ทางดา้ นศลิ ปะและวฒั นธรรม และภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ จากการ
ศึกษา/คน้ ควา้

4 รากแก้วตน้ กลา้

ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ

ค�ำนยิ ม

ส�ำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง เป็น
หนว่ ยงานหลกั ของมหาวทิ ยาลัยท่มี ีความส�ำคัญในการดำ� เนนิ งานดา้ นท�ำนบุ �ำรุง
ศิลปะและวัฒนธรรม ในการอนุรักษ์ ส่งเสริม สนับสนุน สืบสาน และเผยแพร่
ศิลปะและวัฒนธรรมอันดีงามของชาติ สอดคล้องกับประเด็นยุทธศาสตร์ท่ี ๔
คือ ท�ำนุบ�ำรุงศิลปะและวัฒนธรรมอย่างมีคุณภาพ กลยุทธ์ที่ ๔.๑ สร้างคุณค่า
ด้านการท�ำนุบ�ำรุงศิลปวัฒนธรรมไทย ทั้งนี้ ต้องอาศัยการท�ำงานร่วมกับชุมชน
และท้องถ่ินอย่างใกล้ชิด อันเป็นปณิธานหน่ึงของมหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้าน
จอมบงึ
การที่ส�ำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง
ได้สืบค้นและรวบรวมรากแก้วต้นกล้าภูมิปัญญาท้องถิ่น เพื่อจัดท�ำวารสาร
เผยแพร่ประวัติและผลงานเชิดชูเกียรติท่านเหล่านี้ จึงนับเป็นความภาคภูมิใจ
อยา่ งยงิ่ ของมหาวทิ ยาลยั
ในฐานะตัวแทนของมหาวิทยาลัย ขอยกย่องในเกียรติภูมิของรากแก้ว
ตน้ กลา้ ภูมปิ ญั ญาท้องถ่ินทุกท่าน และขอช่ืนชมในการสรา้ งสรรค์ การทำ� หน้าท่ี
อยา่ งเขม้ แขง็ ของสำ� นกั ศลิ ปะและวฒั นธรรมในการรว่ มแรงรว่ มใจสรา้ งเครอื ขา่ ย
การท�ำงานกับชุมชนและสืบสานศิลปวัฒนธรรมของท้องถิ่น ซ่ึงเป็นกลไก
การขบั เคล่อื นพัฒนาสงั คมไทยใหค้ งอยูต่ อ่ ไป

(ผูช้ ่วยศาสตราจารย์ ดร.ชยั ฤทธ์ิ ศลิ าเดช)
อธกิ ารบดมี หาวิทยาลัยราชภัฏหมูบ่ ้านจอมบงึ


รากแกว้ ต้นกล้า 5
ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่

ค�ำนำ�

ส�ำนักศิลปะและวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง
ตระหนักถึงภาระหน้าที่ของหน่วยงานในฐานะเป็นแหล่งรวบรวมองค์ความรู้
ด้านศิลปะและวัฒนธรรมเพ่ือให้คนรุ่นใหม่ได้ศึกษา ค้นคว้า และน�ำมาเป็น
แนวทางในการสืบสาน อนุรักษ์ และเผยแพร่ศิลปะและวัฒนธรรมของท้องถิ่น
ให้คงอยูเ่ ปน็ มรดกทางวัฒนธรรมของชาติ
สำ� นกั ศลิ ปะและวฒั นธรรม จงึ ไดด้ ำ� เนนิ การสบื คน้ และรวบรวมภมู ปิ ญั ญา
ท้องถิ่น ๒ วยั เพอ่ื จัดท�ำวารสาร รากแกว้ ตน้ กล้าภมู ิปญั ญาท้องถนิ่ “รากแกว้ ”
หมายถึง ผู้ทรงภูมิปัญญาเหมือนรากแก้วได้หย่ังรากลึกเป็นหลักในการอนุรักษ์
และสืบทอดศิลปวัฒนธรรมของท้องถ่ิน และ “ต้นกล้า” หมายถึง เยาวชน
ท่ีมีความสนใจและมีความสามารถในการสืบสานและต่อลมหายใจงาน
ศลิ ปวฒั นธรรมของทอ้ งถน่ิ ใหค้ งอยู่ ในวารสารฉบบั นไ้ี ดร้ วบรวมประวตั แิ ละผลงาน
ของรากแก้วต้นกลา้ ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิน่ ฉบบั ปฐมฤกษ์ จำ� นวน ๑๐ ท่าน
วารสารรากแก้วต้นกล้าภูมิปัญญาท้องถ่ินปีที่ ๑ นับเป็นความภาคภูมิใจ
ของสำ� นักศิลปะและวฒั นธรรม มหาวทิ ยาลัยราชภฏั หมบู่ ้านจอมบึง โดยมุ่งหวงั
ให้นักศึกษา ประชาชน และชุมชนในท้องถ่ินจังหวัดราชบุรีได้ตระหนักถึง
ความส�ำคัญของศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่น และน�ำมาเป็นแนวทาง
ในการพัฒนาตนเองในการอนุรักษ์ สืบสานและเผยแพร่ภูมิปัญญาท้องถ่ิน
เพ่ือเปน็ กลไกขับเคลอ่ื นในการพัฒนาชุมชน สงั คม และประเทศไทยต่อไป

(ผู้ชว่ ยศาสตราจารย์เบญจา ลขิ ิตยงิ่ วรา)
ผอู้ �ำนวยการสำ� นักศลิ ปะและวฒั นธรรม
มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏหมบู่ า้ นจอมบึง

6 รากแกว้ ต้นกล้า

ภมู ิปญั ญาทอ้ งถนิ่

สารบญั

รากแก้วภมู ิปญั ญาทอ้ งถิ่น................................................................๙
อาจารย์ ดร.สรุ นิ ทร์ เหลือลมยั .......................................... ๑๐
อาจารย์ ดร.อดุ ม สมพร.................................................... ๒๐
อาจารยว์ า่ ทร่ี ้อยตรี สุภักดิ์ อนกุ ลู ..................................... ๓๔
นายเลี่ยม แก้วทมิ า........................................................... ๕๐
นายฉลวย บญุ แวดลอ้ ม..................................................... ๕๘
ตน้ กล้าภมู ิปัญญาทอ้ งถน่ิ .............................................................. ๗๑
นางสาวนฤมล แก้วโต....................................................... ๗๒
นายสมพงษ์ ผิวละมลุ ........................................................ ๘๖
นายเดชา แกว้ โยธา.........................................................๑๐๐
นายจริ นุวัฒน์ สิทธิธนีนนั ท์.............................................๑๐๘
นางสาววรัชญา ฉตั รพกุ ..................................................๑๑๘
ประมวลภาพกิจกรรมเด่น สำ� นกั ศลิ ปะและวัฒนธรรม...............๑๒๙

รากแกว้ ตน้ กลา้ 7
ภูมปิ ัญญาทอ้ งถนิ่

8 รากแกว้ ตน้ กลา้

ภมู ิปัญญาท้องถ่ิน

รากแกว้ ภมู ิปัญญาท้องถนิ่

รากแกว้ ต้นกล้า 9
ภูมิปญั ญาท้องถิน่

รากแก้วภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ

สาขาศาสนาและประเพณี

ด้านขนบธรรมเนยี มประเพณี
ชาวไทยกะเหร่ยี งจังหวดั ราชบรุ ี

อาจารย์ ดร.สรุ ินทร์ เหลอื ลมัย

ช่ือ - นามสกุล อาจารย์ ดร.สุรนิ ทร์ เหลอื ลมัย
วนั เดือน ปีเกดิ ๔ เมษายน พ.ศ. ๒๔๘๐
เกิดท่อี �ำเภอเมอื ง จงั หวัดสรุ าษฎรธ์ านี
อาย ุ ๗๗ ปี
ประวัติการศึกษา
 ประกาศนียบัตรวิชาการศึกษา (ป.กศ.) วิทยาลัยหมู่บ้านจอมบึง
อำ� เภอจอมบึง จังหวัดราชบุรี
 ประกาศนยี บตั รผู้สอนวาดเขยี นโท (ว.ท.) เรยี นด้วยตนเอง
 ประกาศนียบตั รประโยคครพู ิเศษมธั ยม (พ.ม.) เรยี นดว้ ยตนเอง
 ปริญญาบัตรครุศาสตรบัณฑิต (ค.บ.) วิชาเอกการบริหารโรงเรียน
จากวิทยาลยั ครูหมู่บ้านจอมบงึ ราชบุรี
 ปริญญาศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาสังคมเพื่อ
การพัฒนา มหาวทิ ยาลัยราชภฏั หมู่บา้ นจอมบงึ
การทำ� งาน/อาชพี ขา้ ราชการบำ� นาญ
ทอี่ ย่ ู บ้านเลขที่ ๓๘๕ หมู่ ๓ ต�ำบลจอมบึง อำ� เภอจอมบงึ
จังหวัดราชบรุ ี ๗๐๑๕๐
โทรศพั ท ์ ๐-๓๒๒๖-๑๒๘๐

10 รากแกว้ ต้นกลา้

ภูมปิ ัญญาท้องถ่ิน

๑. แรงบันดาลใจและจุดเร่ิมต้นของการศึกษากลุ่มชาติพันธุ์
กะเหรย่ี ง

อาจารย์ ดร.สุรินทร์ เหลือลมัย ภูมิล�ำเนาเดิมเกิดท่ีตรอกไม้ไผ่งาช้าง
อ�ำเภอเมือง จงั หวดั สุราษฎรธ์ านี ต่อมาไดศ้ ึกษาท่วี ทิ ยาลัยหมูบ่ า้ นจอมบงึ และ
ได้สมรสกบั คนจอมบึงจงึ ต้งั ถิ่นฐานท่ีอ�ำเภอจอมบึงเรอื่ ยมาจนถงึ ปจั จุบัน
อาจารย์ ดร.สรุ นิ ทร์ เหลอื ลมยั เปน็ ขา้ ราชการบำ� นาญ เคยดำ� รงตำ� แหนง่
อาจารย์ใหญ่โรงเรียนชุมชนบ้านจอมบึง ซ่ึงปัจจุบันเปล่ียนชื่อเป็นโรงเรียน
อนุบาลจอมบึง ท่านเป็นข้าราชการครูที่สนใจกลุ่มชาติพันธุ์ต่าง ๆ ในแถบ
ชายแดนไทยและพม่าจึงได้ศึกษาค้นคว้า จนมีความรู้ความเช่ียวชาญพิเศษ
เกี่ยวกับชาติพันธุ์กะเหร่ียงและกะหร่างในเขตชายแดนไทยและพม่า
ดว้ ยความมานะพากเพยี ร ทา่ นไดศ้ กึ ษาวจิ ยั ทอ้ งถน่ิ ชายแดนไทยและกลมุ่ ชาตพิ นั ธ์ุ
ชายแดนจนมีผลงานวิจัย และบทความเป็นจ�ำนวนมาก งานวิจัยและบทความ
ด้านกลุ่มชาติพันธุ์วรรณาของท่านได้รับการตีพิมพ์ในวารสารต่าง ๆ มากมาย
เช่น วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง วารสารเมืองโบราณ และ
หนังสือท่ีระลึกต่าง ๆ ท่ีส�ำนักคณะกรรมการวัฒนธรรมจังหวัดราชบุรีจัดท�ำข้ึน
ทา่ นจงึ ไดร้ บั การยอมรบั ใหเ้ ปน็ ปราชญค์ นหนง่ึ ของจงั หวดั ราชบรุ ี และเปน็ ทร่ี จู้ กั
อยา่ งกว้างขวางในวงวิชาการท้งั ในจงั หวัดราชบรุ แี ละในระดับประเทศ

๒. รางวัลและประกาศเกยี รตคิ ณุ

 ได้รับรางวัลผู้น�ำครอบครัวท่ีอุทิศตนแก่การพัฒนาท้องถิ่น
จากมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์
 พ.ศ. ๒๕๑๕ ได้รบั รางวัลครดู เี ด่น ของจังหวัดราชบุรี จากองคก์ าร
บริหารสว่ นจังหวัดราชบุรี
 พ.ศ. ๒๕๑๗ ไดร้ ับรางวลั ครูดีเดน่ ของจงั หวัดราชบุรี จากองคก์ าร
บริหารส่วนจงั หวดั ราชบรุ ี

รากแก้วตน้ กล้า 11
ภูมปิ ญั ญาท้องถนิ่

 พ.ศ. ๒๕๓๗ ได้รับโล่เกียรติยศศิษย์เก่าดีเด่นของสถาบันราชภัฏ
หมู่บา้ นจอมบึง ในโอกาสครบรอบ ๔๐ ปี
 พ.ศ. ๒๕๓๙ ได้รบั พระราชทานเครือ่ งหมายเชดิ ชูเกยี รติครอู าวุโส
 พ.ศ. ๒๕๔๓ ไดร้ บั รางวลั “ศษิ ยเ์ กา่ ดเี ดน่ ” ดา้ นสง่ เสรมิ และอนรุ กั ษ์
ศิลปวัฒนธรรมโบราณคดีประวัติศาสตร์และภูมิปัญญาท้องถิ่น
จังหวดั ราชบรุ ี
 พ.ศ. ๒๕๔๓ รับประกาศเกียรติคุณยกย่องเชิดชูเกียรติผู้ท�ำ
คณุ ประโยชน์ดา้ นการศึกษา สาขาขา้ ราชการบ�ำนาญตวั อย่าง
 พ.ศ. ๒๕๔๓ ไดร้ บั โลป่ ระกาศเกยี รตคิ ณุ ในฐานะผทู้ ำ� ประโยชนใ์ นดา้ น
การศึกษา จากหนังสือพิมพ์พฒั นาเศรษฐกิจ
 พ.ศ. ๒๕๔๔ ไดร้ บั รางวลั ผมู้ ผี ลงานดเี ดน่ ทางวฒั นธรรมจงั หวดั ราชบรุ ี
สาขานันทนาการและผู้ท�ำคุณประโยชน์ทางวัฒนธรรม ด้าน
นักวชิ าการวฒั นธรรม
 พ.ศ. ๒๕๔๔ ไดร้ บั โลเ่ ชดิ ชเู กยี รตคิ ณุ ในฐานะบคุ คลผทู้ ำ� คณุ ประโยชน์
ทางวัฒนธรรมจาก ส�ำนักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห่งชาติ
(สวช.)
 พ.ศ. ๒๕๔๔ ได้รับโล่ประกาศเกียรติคุณ ผู้อนุรักษ์วัฒนธรรมไทย
ตัวอย่างประจ�ำปี ๒๕๔๔ จากหนังสือพิมพ์พัฒนาเศรษฐกิจ
 พ.ศ. ๒๕๔๕ ไดร้ บั โลเ่ กยี รตคิ ณุ บคุ คลตวั อยา่ งประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๔๕
ในสาขาผู้ท�ำคุณประโยชน์เพื่อสังคม จากหนังสือพิมพ์พัฒนา
เศรษฐกจิ
 พ.ศ. ๒๕๕๖ ได้รับปริญญาศิลปศาสตรดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์
สาขาสงั คมเพอื่ การพฒั นา จากมหาวทิ ยาลยั ราชภฏั หมบู่ า้ นจอมบงึ
ในปีการศึกษา ๒๕๕๕

12 รากแก้วต้นกลา้

ภูมปิ ัญญาทอ้ งถิ่น

๓. ผลงานท่ีโดดเดน่

๑. ดา้ นศลิ ปวฒั นธรรม
 ร่วมสร้างศูนย์ศิลปวัฒนธรรมเพื่อการเรียนการสอน ของ สปจ.
ราชบุรี
๒. ด้านงานเขียนบทความ สารคดี และหนังสือ
 งานเขยี น ๑๐๐ ปี จอมบงึ งบประมาณจาก สวช. ปี พ.ศ. ๒๕๓๘
 ราชบุรีรุ่งอรุณแห่งปี สืบสานวัฒนธรรมไทยจังหวัดราชบุรี
งบประมาณจาก สวช. ปี พ.ศ. ๒๕๓๘
 สถาปัตยกรรมไทยจังหวัดราชบุรี งบประมาณจาก สวช.
ปี พ.ศ. ๒๕๓๘
 ตำ� นานจอมบงึ ทรี่ ะลกึ พธิ เี ปดิ ทว่ี า่ การอำ� เภอจอมบงึ ๑๑ มนี าคม
พ.ศ. ๒๕๔๒
 ประวัติศาสตร์ท้องถ่ินหนองบัวค่าย ในเอกสารทางวิชาการ
๕๐ ปี มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั หมู่บ้านจอมบึง ปี พ.ศ. ๒๕๔๗
 ถ้ำ� พระพมิ พ์ เขาสำ� ปะแจ อ�ำเภอจอมบงึ ในเอกสารทางวิชาการ
๕๐ ปี มหาวทิ ยาลัยราชภฏั หมู่บ้านจอมบงึ ปี พ.ศ. ๒๕๔๗
 ตามรอยอดีตจากเจดียส์ ามองค์ถงึ คูบวั ในวารสารเมืองโบราณ
 บทความในวารสารครูราชบุรี วารสารเมืองโบราณ และ
ศลิ ปวฒั นธรรมทอ้ งถ่นิ ราชบรุ ี สถาบนั ราชภัฏหม่บู า้ นจอมบึง
 หนงั สือต�ำนานนกั เดินทาง
๓. ดา้ นการเป็นวทิ ยากร
อาจารย์ ดร.สุรินทร์ เหลือลมัย ได้รับเชิญเป็นวิทยากรบรรยาย
เกยี่ วกบั ประวตั ศิ าสตร์ ศาสนา วฒั นธรรม ขนบธรรมเนยี มประเพณี และชาตพิ นั ธ์ุ
ได้แก่
 เมอื งชยราชบรุ ี ซึ่งเกี่ยวกบั เมอื งราชบรุ ีในอดตี ณ หอประชุม ๑
โรงพยาบาลราชบุรี เมอ่ื วันที่ ๒ มถิ นุ ายน พ.ศ. ๒๕๓๗

รากแกว้ ตน้ กล้า 13
ภูมิปัญญาทอ้ งถน่ิ

 ศาสนา วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณี และค่านิยม
ทางสงั คมไทยทม่ี ผี ลตอ่ การพฒั นา ในการอบรมกรรมการหมบู่ า้ น /
ชุมชน/ประชาชนท่ัวไป ณ ศาลาประชาคมอ�ำเภอจอมบึง
เม่ือวนั ที่ ๒๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๓๘
 เอกลักษณ์ วัฒนธรรมประเพณีของชาติไทย ในการอบรม
ลูกเสือชาวบ้าน รุ่นเฉลิมพระเกียรติพระชนมายุครบ ๖ รอบ
ณ วดั รางบัว วนั ที่ ๒๒ กันยายน พ.ศ. ๒๕๔๑
 ศิลปะพ้ืนบ้าน ในงานนิทรรศการศิลปะของภาควิชาศิลปะ
สถาบนั ราชภฏั หมบู่ า้ นจอมบงึ เมอ่ื วนั ที่ ๒๒ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๒
 พัฒนาการทางสังคมชีวิตชุมชนชาวกะเหร่ียงโพล่งในเขต
ชายแดน ณ ห้องประชุมชนั้ ๖ สำ� นักวทิ ยบรกิ าร มหาวทิ ยาลัย
ราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง เม่ือเดือนกรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๘
และเดอื นธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๘
 ประวัติศาสตร์ชาวกะเหรี่ยงจังหวัดราชบุรีให้กับนักศึกษา
สาขาวิชาสังคมศึกษา คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์
มหาวทิ ยาลยั ราชภฏั หมบู่ า้ นจอมบงึ ระหวา่ ง พ.ศ. ๒๕๔๙ - ๒๕๕๐
 ประวัติศาสตร์ความสัมพันธ์ของชาวกะเหรี่ยงและชาวมอญ
ในเขตชายแดนไทยและพมา่ ใหก้ บั นกั ศกึ ษาสาขาวชิ าสงั คมศกึ ษา
คณะมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยราชภัฏ-
หมบู่ า้ นจอมบึง ปี พ.ศ. ๒๕๕๑
๔. ดา้ นงานวิจยั
 งานวจิ ยั เรอ่ื ง “ความเชอื่ ทางศาสนาของชาวกะเหรยี่ ง : กรณศี กึ ษา
วนั ปใี หมก่ ะเหรยี่ งทวี่ ดั แจง้ เจรญิ อำ� เภอวดั เพลง จงั หวดั ราชบรุ ”ี
ไดร้ บั ทนุ อดุ หนนุ การวจิ ยั จากสำ� นกั งานคณะกรรมการวฒั นธรรม
แห่งชาติ ปี พ.ศ. ๒๕๓๘

14 รากแกว้ ตน้ กล้า

ภูมปิ ัญญาท้องถิน่

 งานวิจัยเรื่อง “การใช้มิติวัฒนธรรมให้ท้องถ่ินวัฒนาของ
ชาวกะเหร่ียงจังหวัดราชบุรี” ส�ำนักงานกองทุนสนับสนุนวิจัย
(สกว.) ปี พ.ศ. ๒๕๔๓
 งานวิจัยเรื่อง “ความหลากหลายทางวัฒนธรรมในภูมิภาค
ตะวนั ตก” ปี พ.ศ. ๒๕๔๕

๔. หลกั การทำ� งานและการสรา้ งองคค์ วามรดู้ า้ นกลมุ่ ชาตพิ นั ธ์ุ

อาจารย์ ดร.สุรินทร์ เหลือลมัย เป็นผู้ที่ศึกษาเรียนรู้ด้วยตนเอง และ
มีการศึกษาเพิ่มเติมด้วยการต่อยอดทางความคิดจากประสบการณ์ภาคสนาม
การลงพื้นท่ีจริงและได้เข้าร่วมกิจกรรมชุมชน เสมือนหน่ึงเป็นคนในชุมชน
ซ่ึงในกระบวนการวิจัยภาคสนามเรียกว่า “การฝังตัว” อยู่ในพ้ืนท่ี เพ่ือให้เข้าใจ
ในวิถีวัฒนธรรมอย่างถ่องแท้ และสามารถน�ำเสนอได้ท้ังหมด ครบถ้วนและ
ถูกต้อง นอกจากน้ี ท่านได้ท�ำการศึกษาค้นคว้าจากเอกสารและงานวิจัยท่ีมี
การรวบรวมไว้ท่ัวประเทศไทยท้ังที่ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร และส�ำนัก
หอสมุดแห่งชาติ ตลอดจนการเข้าร่วมสัมมนาวิชาการและน�ำเสนอผลงาน
อยา่ งสมำ�่ เสมอ จงึ ทำ� ใหท้ า่ นเปน็ ผมู้ คี วามรคู้ วามเชยี่ วชาญดา้ นชาตพิ นั ธก์ุ ะเหรยี่ ง
และมีความสามารถในการประยุกต์ใช้ความรู้ทางสังคมศาสตร์เกี่ยวกับท้องถ่ิน
และชาติพันธุ์วรรณาในการศึกษารากเหง้าทางประวัติศาสตร์ ความเป็นมาของ
วัฒนธรรมประเพณี ความเช่ือ คติชนวิทยา มีการศึกษาสืบค้นต้นตอบ่อเกิด
แล้วน�ำมาเรียบเรียงวิเคราะห์ให้เป็นงานวิจัยทางสังคมศาสตร์ท่ีสมบูรณ์ รวมท้ัง
ได้ใช้ความรู้ความสามารถทางด้านศิลปะโดยการวาดภาพประกอบเร่ืองราว
เพอ่ื ให้เกดิ ความชดั เจนสรา้ งความรู้ความเข้าใจใหก้ บั ผูอ้ ่านได้ดีย่ิงข้ึน

รากแก้วตน้ กล้า 15
ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน

๕. การถา่ ยทอดองคค์ วามรู้

อาจารย์ ดร.สุรนิ ทร์ เหลอื ลมยั ไดถ้ า่ ยทอดองค์ความรเู้ กยี่ วกบั ชาตพิ ันธ์ุ
กะเหรยี่ ง ประวตั ศิ าสตรแ์ ละโบราณวตั ถอุ ำ� เภอจอมบงึ โดยเปน็ วทิ ยากรบรรยาย
ใหก้ บั สถานศกึ ษาและหนว่ ยงานราชการทส่ี นใจ รวมทงั้ เขยี นบทความและสารคดี
เผยแพรใ่ นวารสารตา่ ง ๆ มากมาย อาทิ รำ� กะเหรย่ี งกระทบไม้ (วารสารเมอื งโบราณ
ปีที่ ๓๖ ฉบับท่ี ๒ เมษายน-มิถุนายน ๒๕๕๓, Vol.๓๖ No.๒) ผจญภัยในป่า
จินตนาการกับสุรินทร์ เหลือลมัย (หนังสือชุด มหาวิทยาลัยไทบ้าน, ลมปราณ
ของแผ่นดิน) ต�ำนานจอมบึง และปิดต�ำนานเหมืองแร่ท่ีสวนผ้ึง (วารสาร
เมืองโบราณ ปที ่ี ๓๑ ฉบับที่ ๔ ตุลาคม-ธันวาคม ๒๕๔๘, Vol.๓๑ No.๔)

16 รากแกว้ ตน้ กลา้

ภูมิปญั ญาทอ้ งถ่นิ

ตวั อยา่ งผลงานภาพวาดสีนำ้�

รากแก้วต้นกลา้ 17
ภูมิปญั ญาท้องถ่นิ

ตัวอยา่ งผลงานภาพวาดสนี ้ำ�

18 รากแก้วต้นกล้า

ภูมิปญั ญาท้องถิ่น

ตวั อยา่ งผลงานการเขียนหนงั สือ

ผจญภัยในปา่ จนิ ตนาการกบั ตำ� นานจอมบงึ บทความตพี ิมพ์
สรุ ินทร์ เหลอื ลมยั ในวารสารโบราณ คอลมั น์

ปกณิ กะ ในรปู มีเรอ่ื ง

ส่วนหน่ึงของรางวลั และโลเ่ ชดิ ชเู กียรติ

โล่ผูม้ ผี ลงานดีเด่น โลผ่ อู้ นุรกั ษ์วัฒนธรรมไทย โล่เกียรตคิ ุณบคุ คลตัวอย่าง
ทางวฒั นธรรมจังหวัดราชบุรี ตัวอยา่ ง ประจ�ำปี ๒๕๔๕

สาขานนั ทนาการและ ประจำ� ปี ๒๕๔๔ สาขาผทู้ �ำคุณประโยชน์
ผู้ทำ� คณุ ประโยชน์ทาง เพื่อสังคม
วัฒนธรรม ประจ�ำปี ๒๕๔๔

รากแกว้ ต้นกล้า 19
ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ

รากแกว้ ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถ่นิ

สาขาศลิ ปกรรม

ดา้ นหตั ถกรรม

อาจารย์ ดร.อุดม สมพร

ช่อื - นามสกลุ อาจารย์ ดร.อุดม สมพร
วัน เดอื น ปเี กดิ ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๘๕
อาย ุ ๗๒ ปี
ประวัติการศกึ ษา
 ประถมศกึ ษาปที ่ี ๔ โรงเรยี นวดั แคทราย อำ� เภอเมอื ง จงั หวดั ราชบรุ ี
พ.ศ. ๒๔๙๘
 มธั ยมศกึ ษาปที ่ี ๖ โรงเรยี นเบญจมราชทู ศิ อำ� เภอเมอื ง จงั หวดั ราชบรุ ี
พ.ศ. ๒๕๐๔
 ประกาศนียบัตรวิชาการศึกษา (ป.กศ.) โรงเรียนฝึกหัดครูเพชรบุรี
จงั หวดั เพชรบรุ ี พ.ศ. ๒๕๐๖
 ประกาศนียบัตรวิชาการศึกษาช้ันสูง (ป.กศ.สูง) วิทยาลัยครู
บา้ นสมเด็จเจ้าพระยา พ.ศ. ๒๕๐๘
 ครุศาสตรบัณฑิต (ค.บ.) จฬุ าลงกรณม์ หาวทิ ยาลัย พ.ศ. ๒๕๑๗
 อักษรศาสตรมหาบัณฑิต (อ.ม.) จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย
สาขาบาลี-สนั สกฤต สำ� เร็จการศึกษา พ.ศ. ๒๕๒๒

20 รากแกว้ ตน้ กลา้

ภูมปิ ญั ญาท้องถน่ิ

 ปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักด์ิ สาขาวิชาศิลปกรรม (ออกแบบ
ประยุกต์ศิลป์) มหาวิทยาลัยราชภัฏหมู่บ้านจอมบึง ปีการศึกษา
พ.ศ. ๒๕๔๗
การท�ำงาน/อาชพี ข้าราชการบ�ำนาญ และฅนอ�ำนวยการจิปาถะภัณฑ์สถาน
บ้านคบู วั
ทีอ่ ยู่ บา้ นเลขที่ ๓๒/๒๓ ซอย ๕ ถนนแมน้ รำ� ลกึ ตำ� บลหนา้ เมอื ง
อำ� เภอเมอื ง จังหวดั ราชบุรี
โทรศัพท์ มือถอื : ๐๘-๑๗๖๓-๑๙๘๙ ทท่ี ำ� งาน : ๐-๓๒๓๒-๓๑๙๗

๑. แรงบันดาลใจและจุดเรมิ่ ต้นของการสร้างสรรค์
งานหตั ถกรรม : ลวดลายผ้าจกไท-ยวน

ตลอดระยะเวลา ๓๘ ปี ท่ีอาจารย์ ดร.อุดม สมพร รับราชการอยู่นั้น
ไดป้ ฏบิ ตั ิหนา้ ที่ท่ีรับผดิ ชอบจนมผี ลงานดเี ดน่ เปน็ ทีป่ ระจกั ษ์เสมอมา นอกจากน้ี
ในฐานะท่ีเป็นข้าราชการครูท่านได้พยายามศึกษาค้นคว้าเพ่ิมเติมเพ่ือน�ำความรู้
มาใช้พัฒนาส่ือการเรียนการสอนเพื่อปรับปรุงวิธีการสอนให้เกิดประสิทธิภาพ
ยิ่งขึ้น ผลจากการศึกษาค้นคว้าน้ี ท�ำให้ได้รับรางวัลจากการประกวดส่ือ
อุปกรณ์การสอนจ�ำนวนมาก และจากการท่ีท่านมีเชื้อสายไท-ยวน ได้เห็นและ
สัมผัสความงดงามของศิลปะผ้าจกไท-ยวน ซ่ึงใกล้จะเสื่อมสูญ จึงได้ใช้ความรู้
ความสามารถทางด้านศิลปะท่ีมีอยู่มาประยุกต์ใช้ในการสร้างสรรค์ลวดลาย
บนผ้าจกให้มีความสวยงามสะดุดตาย่ิงขึ้น และเป็นที่รู้จักอย่างแพร่หลายใน
ปจั จุบนั

รากแก้วตน้ กล้า 21
ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ

๒. รางวลั และประกาศเกียรตคิ ุณ

อาจารย์ ดร.อุดม สมพร เป็นผู้มีภูมิหลังดีเด่นมาโดยต่อเน่ือง กล่าวคือ
นอกจากจะปฏิบัติงานราชการด้วยความอุตสาหะเอาใจใส่ต่องานจนเกิดผลดี
แก่ราชการแล้ว ยังใช้เวลาว่างจากงานราชการช่วยกิจกรรมทางสังคมและ
สาธารณกุศล การศึกษา ศาสนา ศิลปวัฒนธรรม การอนุรักษ์มรดกไทย
ตลอดจนกิจกรรมการรักษาความมั่นคงแห่งชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
อย่างสม่�ำเสมอ ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๒๔ จนถึงปัจจุบัน ซึ่งแสดงให้เห็นว่า
อาจารย์ ดร.อดุ ม สมพร เปน็ ผมู้ คี วามจงรกั ภกั ดตี อ่ ชาติ ศาสนา พระมหากษตั รยิ ์
อย่างม่ันคงจนได้รับการประกาศเกียรติคุณและรางวัลจากส่วนราชการและ
องค์การต่าง ๆ อาทิ
๑. ได้รับการแต่งตั้งเป็นสมาชิกกิตติมศักด์ิของชมรมสมุนไพร
ของโครงการพระราชด�ำริสวนป่าสมุนไพร เม่ือ พ.ศ. ๒๕๒๙ อันแสดงถึง
ความจงรักภักดีตอ่ พระมหากษตั ริยด์ ว้ ยการสนองพระราชด�ำรอิ ย่างแนว่ แน่
๒. ได้รับรางวัลพระราชทานรางวัลที่ ๑ ประเภทผ้าไหมลายพื้นบ้าน
ณ ศูนย์ศิลปาชีพพิเศษบางไทร อ�ำเภอบางไทร จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
เมอ่ื พ.ศ. ๒๕๓๓
๓. ได้รับประกาศเกียรติคุณ จากกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ
เมื่อ พ.ศ. ๒๕๓๔ เพื่อแสดงว่าได้มีส่วนร่วมในการจัดห้องพิพิธภัณฑสถาน
แห่งชาติราชบรุ ใี นส่วนทีเ่ กี่ยวกับอนุรกั ษศ์ ลิ ปหตั ถกรรมของชาวไท-ยวน
๔. ได้รับรางวัลชนะเลิศผ้าซิ่นตีนจก จากคณะกรรมการจัดงาน
วันพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เม่ือ พ.ศ. ๒๕๓๖
ณ จงั หวัดราชบุร ี
๕. ได้รับรางวัลชมเชย ในการประกวดผ้าประเภท “ตีนจก” เม่ือ
๑๒ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๖ ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย จัดโดย
สำ� นกั งานคณะกรรมการวัฒนธรรมแหง่ ชาติ

22 รากแก้วต้นกลา้

ภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ

๖. ได้รับพระราชทานรางวัลดีเด่น ในการประกวดผ้าประเภทที่ ๑
ผ้าโบราณ เม่อื ๑๒ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๓๖ ณ ศนู ยว์ ฒั นธรรมแห่งประเทศไทย
จัดโดยสำ� นกั งานคณะกรรมการวฒั นธรรมแห่งชาติ กระทรวงศึกษาธกิ าร
๗. ไดร้ บั ประกาศเกยี รตคิ ณุ ยกยอ่ งในฐานะ นกั อนรุ กั ษม์ รดกไทยดเี ดน่
สาขาชา่ งศลิ ปไ์ ทย พ.ศ. ๒๕๓๖ จากคณะกรรมการอำ� นวยการ วนั อนรุ กั ษม์ รดกไทย
พ.ศ. ๒๕๓๖ กรมศิลปากร
๘. ได้รับประกาศเกียรติคุณให้เป็น บุคคลดีเด่นของชาติ ประจ�ำปี
๒๕๔๑ สาขาเผยแพร่เกียรติภมู ิของไทย (ดา้ นอนุรักษ์ศิลปวฒั นธรรมทอ้ งถ่นิ )
๙. ได้รับประกาศเกียรติคุณเป็นผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรม
จงั หวดั ราชบรุ ี สาขาภมู ปิ ญั ญาชาวบา้ น ประจำ� ปี พ.ศ. ๒๕๔๒ จากคณะกรรมการ
วัฒนธรรมแห่งชาติ
๑๐. ได้รับมอบหมายจากองค์การ UNIFEM ของสหประชาชาติให้เป็น
ผู้น�ำคณะไปฝึกสอนและพัฒนาอาชีพการทอผ้าด้วยก่ีกระตุกให้แก่ประเทศ
ตมิ อรต์ ะวันออก ระหวา่ งวนั ที่ ๒๕ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๖ ถงึ วนั ท่ี ๑๒ มนี าคม
พ.ศ. ๒๕๔๖


๓. ผลงานทโ่ี ดดเดน่

ผลงานท่ี อาจารย์ ดร.อดุ ม สมพร ไดส้ รา้ งสรรคง์ านศลิ ปกรรมบนลวดลาย
ผ้าจกเพ่ือการอนุรักษ์ศิลปะท้องถ่ิน กรณีศิลปะผ้าจกน้ัน เป็นการออกแบบ
ลวดลายผา้ การออกแบบรปู แบบ สสี นั ขนาดและลกั ษณะทส่ี ะดวกตอ่ การใชส้ อย
ท�ำให้ผ้าไทยท่ีใกล้จะเส่ือมสูญ ได้กลับมารับความนิยมจากผู้คน เป็นผ้าไทย
ที่สวยงามและโดดเด่น ท่ามกลางวิถีวัฒนธรรมไทยที่ใกล้จะล่มสลายในปัจจุบัน
ซ่ึงเกดิ ประโยชน์ต่อนักเรยี น นกั ศกึ ษา ประชาชน และประเทศชาตโิ ดยสว่ นรวม
เป็นผลงานท่ีได้รับการยอมรับจากวงการศิลปะและศิลปวัฒนธรรมท้ังระดับ
ทอ้ งถิน่ และระดับชาติ ดังน้ี

รากแกว้ ตน้ กลา้ 23
ภูมปิ ัญญาท้องถ่นิ

๑. จดั กจิ กรรมฟื้นฟูศลิ ปะผา้ จกไท-ยวน ราชบรุ ี
๒. จัดต้ังศูนย์สืบทอดศิลปะผ้าจกราชบุรีที่วัดแคทราย ต�ำบลคูบัว
อ�ำเภอเมอื ง จงั หวดั ราชบรุ ี
๓. จัดตั้งพิพิธภัณฑ์ผ้าไท-ยวน ท่ีวัดโขลงสุวรรณคีรี ต�ำบลคูบัว
อำ� เภอเมอื ง จังหวัดราชบุรี
๔. จัดต้ังศูนย์หัตถกรรมพื้นบ้านราชบุรี จ�ำนวน ๓ แห่ง ที่ต�ำบลคูบัว
ตำ� บลดอนแร่ และต�ำบลรางบวั จังหวดั ราชบุรี
๕. จัดร่างหลักสูตรการศึกษาวิชาชีพ หลักสูตรประกาศนียบัตร
วิชาชีพ พ.ศ. ๒๕๓๘ ประเภทวิชาศิลปกรรม สาขาศิลปหัตถกรรม กลุ่มวิชา
งานทอผ้าจก และหลักสูตรวิชาชีพระยะสั้นให้แก่กรมอาชีวศึกษา กระทรวง
ศกึ ษาธิการ
๖. จัดท�ำส่ือการเรียนการสอน การฝึกหัดทอผ้าจกด้วยเทคโนโลยี
คอมพิวเตอร์ ระบบ HAND-HI-TECH
๗. จัดตั้งกลุ่มสนใจวิชาชีพ “วิชาทอผ้า” และเป็นวิทยากรสอน
ทอผา้ จกเพอื่ การอนรุ กั ษศ์ ลิ ปะผา้ จกและพฒั นาอาชพี แบบยงั่ ยนื ใหแ้ กป่ ระชาชน
ในทอ้ งถน่ิ
๘. จดั สร้างกพ่ี ุ่งกระสวยดว้ ยมอื ใหญ่ท่ีสุดในโลก
๙. จัดทอผ้าจกรวมลายใหญท่ ่ีสุดในโลก
๑๐. จัดทอผ้าจกเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
ตามโครงการผ้าจกภูษากาญจนาภิเษก เน่ืองในวโรกาสทรงครองราชสมบัติ
เปน็ ปีที่ ๕๐
๑๑. งานวิจยั “ผา้ จก ไท-ยวน ราชบรุ ี”
๑๒. เขยี นบทความในสารานกุ รมวฒั นธรรมไทยภาคกลาง จำ� นวน ๑๑ บท
๑๓. ก่อต้ังสหกรณ์การเกษตรไท–ยวน ราชบุรี จ�ำกัด ร่วมกับสมาชิก
ทอผา้ จกในจงั หวดั ราชบรุ ี ซงึ่ จดทะเบยี นเปน็ นติ บิ คุ คล เมอื่ วนั ที่ ๒๗ พฤศจกิ ายน
พ.ศ. ๒๕๔๖ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อการอนุรักษ์และสืบทอดภูมิปัญญาท้องถ่ิน
การทอผ้าจกราชบุรี

24 รากแก้วต้นกล้า

ภูมิปญั ญาทอ้ งถิน่

๑๔. ด�ำเนินโครงการสืบทอดภูมิปัญญาท้องถ่ิน โดยน�ำภูมิปัญญา
ท้องถิ่นกรณีผ้าจกเข้าไปสอนให้แก่นักเรียน และนักศึกษาของวิทยาลัย
เทคนิคราชบุรี หลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) ซึ่งนับได้ว่า
เปน็ การนำ� ภมู ปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ เขา้ สสู่ ถานศกึ ษาอยา่ งเปน็ รปู ธรรมตามเจตนารมณ์
ของพระราชบัญญตั กิ ารศึกษาแหง่ ชาติ พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๗, ๕๗


๔. การน�ำองค์ความรู้และภูมิปัญญาด้านศิลปกรรม
มาสรา้ งประโยชน์ด้านการศกึ ษา

อาจารย์ ดร.อุดม สมพร ได้น�ำองค์ความรู้และภูมิปัญญาด้านศิลปกรรม
มาประยุกต์ใช้ประโยชน์ในการศึกษาเพ่ือการอนุรักษ์และฟื้นฟูลวดลาย
การทอผา้ จกของชาวไท-ยวน ดงั นี้
๑. จดั ทำ� หลกั สตู ร
๑.๑ หลักสูตรประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) พ.ศ. ๒๕๓๘
ประเภทวิชาศิลปกรรม สาขาศิลปหัตถกรรม กลุ่มวิชางานทอผ้าจก เป็น
หลักสูตรที่ให้ผู้ศึกษาตระหนักถึงคุณค่าของศิลปหัตถกรรม การทอผ้าด้วยวิธีจก
ซึ่งสมควรอนุรักษ์และเผยแพร่ให้เป็นมรดกศิลปวัฒนธรรม ตลอดจนน�ำความรู้
ความช�ำนาญ ทักษะการทอผ้าจกไปประกอบอาชีพเพื่อด�ำรงชีวิตอยู่ในสังคม
อย่างมีความสุขตามควรแก่อัตภาพ วิทยาลัยเทคนิคราชบุรีได้น�ำหลักสูตรน้ี
เปิดสอนวิชาการทอผ้าจกระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) ระดับทวิภาคี
ให้แก่ชุมชนในท้องถิ่นที่อยู่ในเขตบริการของวิทยาลัยเทคนิคราชบุรีร่วมกับ
ศูนย์สืบทอดศิลปะผ้าจกราชบุรีซึ่งเป็นสถานประกอบการ และศูนย์รวมศิลปะ
ผ้าจกต้ังแต่ปีการศึกษา ๒๕๓๘ เป็นการจัดการศึกษาวิชาชีพร่วมกันระหว่าง
รัฐและองค์การเอกชน เพื่อพัฒนาบุคลากรของชาติให้มีประสิทธิภาพในการ
ด�ำรงชีวิตและรักษาศิลปวัฒนธรรมของชาตสิ ืบไป

รากแกว้ ต้นกลา้ 25
ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิ่น

๑.๒ หลักสูตรวิชาชีพระยะสั้น ประเภทวิชาศิลปหัตถกรรม
สาขาวิชาการทอผ้าจก เป็นหลักสูตรการอนุรักษ์และสืบทอดศิลปหัตถกรรม
การทอผ้าจก และเปิดโอกาสใหป้ ระชาชนผสู้ นใจศลิ ปะการทอผา้ ไดร้ ับถ่ายทอด
วธิ กี ารทอผา้ จกใหส้ ามารถนำ� ไปประกอบอาชพี เพอื่ หารายไดเ้ สรมิ แกต่ นเองและ
ครอบครัว หลักสูตรน้ีบรรจุอยู่ในระบบสถานศึกษา ได้รับอนุมัติเปิดสอนให้แก่
ประชาชนทีส่ นใจศลิ ปะการทอผา้ จกเพอ่ื น�ำไปประกอบอาชพี
๒. การสรา้ งส่อื การเรยี นการสอนทอผา้ จก
๒.๑ ระบบ HAND-HI-TECH อาจารย์ ดร.อุดม สมพร ได้ใช้
ความรู้ความเช่ียวชาญด้านศิลปะการทอผ้าจกมาท�ำการอนุรักษ์ศิลปะผ้าจก
โดยการพัฒนาการถา่ ยทอดวิธจี กของชาวไท-ยวน โดยไดร้ ่วมกบั อาจารย์ธีรภัทร์
ภัทรสถิรกุล สร้างโปรแกรมคอมพิวเตอร์ ระบบ HAND-HI-TECH ส�ำหรับ
เป็นสื่อฝึกหัดสอนทอผ้าจกให้รวดเร็วย่ิงข้ึน เป็นสื่อผสมผสานเทคโนโลยี
คอมพิวเตอร์กับการฝึกหัดทอจกด้วยมือ ท�ำให้ผู้ฝึกหัดทอเข้าใจขั้นตอน
หลักการ วิธีทอจกได้ง่ายขึ้น โปรแกรมจะสร้างลายผ้าทีละแถว ผู้ฝึกหัดทอ
จะทอตามลายที่ปรากฏ ลายในแถวใดท่ยี ังทอไม่ถึง ก็จะยังไมป่ รากฏบนหน้าจอ
คอมพิวเตอร์ โปรแกรม HAND-HI-TECH ได้ถูกน�ำมาใช้เป็นสื่อการสอนวิธี
ฝึกหัดทอผ้าจกให้แก่นักเรียนประกาศนียบัตรวิชาชีพ (ปวช.) กลุ่มวิชา
งานทอผ้าจก ระบบทวิภาคี ซ่งึ วิทยาลัยเทคนคิ ราชบรุ ีร่วมกับศนู ย์สืบทอดศิลปะ
ผ้าจกราชบรุ ี เปดิ สอนให้แก่ประชาชนในท้องถ่ินเขา้ ศกึ ษาการทอผ้าจก
กระทรวงศึกษาธิการได้ส่งโปรแกรมระบบ HAND-HI-TECH
ในนามของประเทศไทยไปร่วมแสดงในงานส่ือการศึกษานานาชาติ (WORLD
DIDAC ๑๙๙๕) ณ ศูนย์การประชุมสิริกิต์ิ ซึ่งได้รับความสนใจจากวงการสื่อ
การศกึ ษาจากต่างประเทศทร่ี ว่ มจดั แสดงนทิ รรศการในครั้งน้ีจ�ำนวนมาก

26 รากแก้วตน้ กล้า

ภูมิปัญญาท้องถ่ิน

๒.๒ ลายผา้ จกต้นแบบระบบ UDOM : COMPUTER CHOK
DESIGN เป็นลายผ้าจกต้นแบบแต่โบราณท่ีบันทึกเก็บไว้ในคอมพิวเตอร์ เพ่ือ
อนุรักษ์และพิมพ์เผยแพร่ให้แก่นักเรียน นักศึกษา และประชาชนที่สนใจฝึกหัด
ทอลายผ้าจก ทั้งนี้ช่างฝีมือทอผ้าจกซ่ึงเคยใช้ดินสอสี ลอกลายต้นแบบลงใน
กระดาษทำ� ใหเ้ กดิ การผดิ พลาดจากตน้ ฉบบั เดมิ กจ็ ะไมต่ อ้ งใชว้ ธิ กี ารลอกลายดว้ ย
ดินสอ ความผิดพลาดในรายละเอียดของลวดลายก็จะไม่เกิดข้ึนอีกต่อไป
ลายผา้ จกตน้ แบบนส้ี ามารถนำ� ไปใชเ้ ปน็ สอ่ื การเรยี นการสอนประเภทใบชว่ ยสอน
(Instruction Sheet) ชนิดใบงานส�ำหรับให้นักเรียนหลักสูตรประกาศนียบัตร
วิชาชีพ กลุ่มวิชางานทอผ้าจก ระบบทวิภาคี ฝึกหัดทอและยังเป็นประโยชน์
สำ� หรบั ชา่ งฝมี อื ทอผา้ จกกลมุ่ ตา่ ง ๆ เพอื่ นำ� ไปเปน็ ตน้ แบบทอผา้ อยา่ งแพรห่ ลาย
นบั ไดว้ ่าเปน็ ประโยชน์ตอ่ การศึกษาวชิ าศิลปหตั ถกรรมทอ้ งถ่ินเป็นอย่างย่ิง
๒.๓ โปรแกรมปรับเปลี่ยนสีลายผ้าจกก่อนทอ เป็นโปรแกรม
คอมพิวเตอร์ที่ปรับเปล่ียนสีของลายผ้าในต�ำแหน่งต่าง ๆ ได้ตามความต้องการ
ก่อนท่ีจะฝึกหัดทอหรือเม่ือเลือกสีในต�ำแหน่งต่าง ๆ ของลายผ้าเป็นท่ีพอใจ
แล้วจึงพิมพ์ลายต้นแบบท่ีเลือกสีแล้วออกมาเป็นลายผ้าต้นแบบส�ำหรับทอ
หรือฝึกหัดทอต่อไป โปรแกรมน้ีเป็นประโยชน์ต่อการศึกษาศิลปะการทอผ้าจก
เพราะสามารถเลอื กสสี นั ของผา้ กอ่ นทอและนำ� ตน้ แบบทไี่ ดไ้ ปเลอื กเสน้ ใยทใ่ี ชท้ อ
อยา่ งถกู ตอ้ งไมเ่ กดิ การผดิ พลาดในการเลอื กสขี องเสน้ ใยนบั ไดว้ า่ เปน็ สอ่ื ชว่ ยสอน
การทอผ้าจกไดเ้ ปน็ อย่างดยี ิง่ อกี ชนดิ หน่งึ
๓. จัดต้ังกลุ่มสนใจวิชาชีพระยะสั้นและโครงการอนุรักษ์ผ้าจก
มรดกไทย
๓.๑ จัดต้ังกลุ่มผู้สนใจวิชาชีพทอผ้าจก ณ ศูนย์สืบทอด
ศิลปะผา้ จก ราชบุรี เปน็ โครงการจัดรวมกลุ่มประชาชนในทอ้ งถน่ิ ท่สี นใจศลิ ปะ
ผ้าจกและต้องการศึกษา ฝึกหัดทอ เพ่ือน�ำไปประกอบอาชีพหารายได้เสริม
ใหต้ นเองและครอบครัว ด้วยการเขา้ รบั การศกึ ษาอบรมฝึกหัดทอ ตามหลักสูตร

รากแกว้ ตน้ กลา้ 27
ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถิน่

วิชาชีพระยะส้ันของศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนจังหวัดราชบุรีและวิทยาลัย
สารพัดช่างราชบุรี อาจารย์ ดร.อุดม สมพร ได้ใช้ความรู้ความสามารถและ
ความมีมนุษยสัมพันธ์เข้าประสานงานกับประชาชนในท้องถ่ินและหน่วยงาน
ราชการที่เกี่ยวข้อง เปิดสอนศิลปะการทอผ้าจก โดยท่านเป็นวิทยากรร่วมกับ
วิทยากรชาวบ้านให้ความรู้ด้านวิชาชีพแก่ประชาชนตามระบบการศึกษานอก
ระบบสถานศึกษาพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดีขึ้น นับได้ว่าอาจารย์ ดร.อุดม สมพร
ไดน้ ำ� ความรคู้ วามเชยี่ วชาญมาประยกุ ตใ์ ชใ้ นการศกึ ษานอกระบบโรงเรยี นไดอ้ ยา่ ง
สอดคลอ้ งกับความต้องการของชมุ ชนในท้องถิ่น
๓.๒ จัดตั้งกลุ่มสอนทอผ้าจกในโครงการสร้างสรรค์
เมืองราชบุรี เป็นโครงการที่มีลักษณะคล้ายกับการศึกษาวิชาชีพตามหลักสูตร
วิชาชีพระยะสั้น แต่จะเน้นลักษณะเฉพาะกลุ่มแม่บ้านในท้องถิ่นและนักเรียน
ระดบั ประถมศกึ ษาทอี่ ยใู่ นชมุ ชนไท-ยวนพน้ื ทตี่ า่ ง ๆ ของจงั หวดั ราชบรุ ี อาจารย์
ดร.อุดม สมพร ได้ใช้ความรู้ความเชี่ยวชาญเป็นวิทยากรสอนทอผ้าจกให้แก่
นักเรียนของสถานศึกษาในสังกัดส�ำนักงานการประถมศึกษา จังหวัดราชบุรี
ซ่ึงจัดวิชาเสริมตามโครงการอนุรักษ์ผ้าจกมรดกไทยในโครงการสร้างสรรค์
เมอื งราชบุรี

๕. การถา่ ยทอดองคค์ วามรู้

ในฐานะท่ีเป็นผู้มีความรู้ความเชี่ยวชาญในศิลปะผ้าจกและได้ปฏิบัติงาน
ด้านการอนุรักษ์ศิลปะผ้าจกมาอย่างต่อเน่ือง ตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๒๔ จนถึง
ปัจจุบัน เป็นที่ยอมรับจากวงการวิชาการด้านศิลปะและศิลปวัฒนธรรมใน
ระดับท้องถิ่นและระดับชาติ เป็นผลให้ได้รับคัดเลือกและได้รับการประกาศ
เกียรติคุณในฐานะเป็นผู้อนุรักษ์มรดกไทยดีเด่น สาขาช่างศิลปะไทย และ
ได้รับเชิญให้มีส่วนร่วมในวงการวิชาการท้ังในระดับท้องถ่ินและระดับชาติ
โดยเปน็ วทิ ยากรผทู้ รงคุณวฒุ ิ และผเู้ ช่ยี วชาญเก่ียวกับศิลปะผา้ จก ดังน้ี

28 รากแกว้ ต้นกล้า

ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถน่ิ

๑. เปน็ วิทยากรบรรยายหวั ขอ้ การใชค้ อมพวิ เตอรใ์ นการบันทกึ ข้อมูล
การศึกษาลายผ้าให้นักศึกษาปริญญาโท ณ สถาบันวิจัยภาษาและวัฒนธรรม
เพอ่ื พัฒนาชนบท มหาวิทยาลยั มหดิ ล
๒. เป็นวิทยากรบรรยายเร่ืองตีนจกจังหวัดราชบุรี ให้นักศึกษา
ปรญิ ญาโท มหาวทิ ยาลัยมหดิ ล
๓. เป็นวิทยากรบรรยายเรื่อง ผ้าพื้นบ้านให้นักศึกษาคณะโบราณคดี
มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร
๔. เป็นวิทยากรบรรยายเรื่อง การพัฒนาวิธีการอนุรักษ์ศิลปะไท-ยวน
ราชบุรี ณ สำ� นักงานคณะกรรมการศูนย์สบื ทอดผา้ จกจังหวดั ราชบุรี
นอกจากนี้ อาจารย์ ดร.อุดม สมพร ได้ถ่ายทอดองค์ความรู้ด้าน
ศลิ ปกรรมโดยเปน็ วทิ ยากรบรรยายใหก้ บั หนว่ ยงาน สถาบนั การศกึ ษาตา่ ง ๆ เชน่
เป็นวิทยากรสอนการทอผ้าจก เพ่ือการอนุรักษ์ศิลปะผ้าจกและพัฒนาอาชีพ
แบบยั่งยืนให้แก่ประชาชนในท้องถ่ิน เป็นวิทยากรสอนการทอผ้าจกให้แก่
นักเรียนของสถานศึกษาในสังกัดส�ำนักงานการประถมศึกษา จังหวัดราชบุรี
นอกจากน้ีท่านได้ใช้ความรู้ความสามารถและความมีมนุษยสัมพันธ์
เข้าประสานงานกับประชาชนในท้องถ่ินและหน่วยงานราชการที่เกี่ยวข้อง
อาทิ ศูนย์การศึกษานอกโรงเรียนวิทยาลัยสารพัดช่างราชบุรี เปิดสอนศิลปะ
การทอผ้าจก โดยเป็นวิทยากรสอนศิลปะการทอผ้าจกร่วมกับวิทยากรชาวบ้าน
ให้ความรู้ด้านวิชาชีพแก่ประชาชนตามระบบการศึกษานอกระบบสถานศึกษา
พัฒนาคณุ ภาพชวี ติ ของประชาชนใหด้ ขี ้ึน

รากแก้วตน้ กล้า 29
ภูมิปญั ญาท้องถ่ิน

ตัวอย่างผลงาน

ลายแคทรายท่อี อกแบบใน program ลายแคทรายทท่ี อเป็นผนื ผา้

ลวดลายผ้าจกท่ีเป็นลวดลายเดิม อาจารย์ ดร.อุดม สมพร ได้ออกแบบ
จากคอมพิวเตอร์ท�ำเป็นลักษณะของตารางเพื่อให้ช่างทอท�ำงานได้ง่ายข้ึน
เช่น ลายหกั นกคู่ ลายกาบซอ้ นหัก ลายโก้งเก้งซ้อนเซยี

ลายหักนกคู่ ลายกาบซ้อนหกั ลายโกง้ เกง้ ซ้อนเซีย

30 รากแก้วตน้ กลา้

ภมู ิปญั ญาทอ้ งถน่ิ

รากแกว้ ตน้ กล้า 31
ภูมิปญั ญาท้องถิ่น

ผ้าจกภูษากาญจนาภิเษก ทอขึ้นเพื่อร่วมเฉลิมพระเกียรติ และทูลเกล้าฯ ถวายแด่
พระบาทสมเดจ็ พระเจ้าอยู่หัวฯ เนือ่ งในวโรกาสครองสริ ริ าชสมบัติ ครบ ๕๐ ปี พ.ศ. ๒๕๓๙

32 รากแก้วต้นกล้า

ภมู ปิ ัญญาท้องถ่ิน

สว่ นหนงึ่ ของรางวลั และโลเ่ ชิดชเู กียรติ

อาจารย์ ดร.อุดม สมพร รับพระราชทานเกียรติบัตรบุคคลดีเด่นของชาติ
สาขาเผยแพร่เกียรติภูมิของไทย (ด้านอนุรักษ์ศิลปวัฒนธรรมท้องถ่ิน) พ.ศ. ๒๕๔๑
จากสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี

รางวัลพระราชทาน รางวัลผเู้ ผยแพร่ รางวัลผบู้ �ำเพ็ญประโยชน์
รางวัลดีเด่น ศลิ ปวัฒนธรรมท้องถน่ิ ดีเด่น ตอ่ กระทรวงวัฒนธรรม

ประเภทผ้าโบราณ พ.ศ. ๒๕๔๕ ด้านวัฒนธรรม
พ.ศ. ๒๕๓๖ พ.ศ. ๒๕๕๑

รากแกว้ ต้นกล้า 33
ภมู ิปัญญาทอ้ งถ่ิน

รากแกว้ ภูมปิ ัญญาทอ้ งถนิ่

สาขาศลิ ปกรรม

ด้านทัศนศิลป์

อาจารย์ว่าท่รี ้อยตรี สุภักดิ์ อนกุ ูล

ชอ่ื - นามสกลุ อาจารยว์ า่ ท่รี อ้ ยตรี สุภักดิ์ อนุกลู
วนั เดอื น ปเี กดิ ๑๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๗๙
เกิดทอี่ ำ� เภอเมอื ง จงั หวดั นครศรธี รรมราช
อายุ ๗๘ ปี
คูส่ มรส อาจารยส์ พุ ิน อนุกูล (นามสกลุ เดมิ บณุ โยประการ)
อาจารย์หวั หนา้ หมวดวิชาภาษาต่างประเทศ
โรงเรยี นบางแพปฐมวิทยา
ทค่ี อยให้กำ� ลงั ใจในการสร้างสรรค์งานตลอดมา
บุตรธดิ า ๑. นางวรษิ ฐา อนกุ ลู แฟรงโก จบปรญิ ญาตรี วชิ าเอกองั กฤษ
วิชาโทฝรั่งเศส เกยี รตินยิ มอันดับ ๑ จากมหาวิทยาลยั
ศิลปากร จบปริญญาโท การบริหารบุคลากรระหว่าง
ประเทศ จากมหาวทิ ยาลยั เซนตโ์ ทมสั ประเทศอเมรกิ า
๒. ดร.วรานนท์ อนกุ ลู นกั เรยี นทนุ พสวท. ตงั้ แตต่ อนเรยี น
ช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี ๔ สายวิทยาศาสตร์ ฟิสิกส์
ได้รับเข็มเรียนดี ๓ เข็ม จบปริญญาตรีเกียรตินิยม
อันดับ ๑ จบปริญญาโทจากมหาวิทยาลัยมินนิโซต้า
ประเทศสหรฐั อเมรกิ า จบปรญิ ญาเอกจากมหาวทิ ยาลยั
เคมบริดจ์ ประเทศองั กฤษ

34 รากแก้วตน้ กล้า

ภูมิปัญญาทอ้ งถิ่น

ประวตั ิการศกึ ษา
 ประถมศึกษา โรงเรียนวัดทา้ วโคตร์ อ.เมือง นครศรีธรรมราช
 มัธยมศกึ ษา โรงเรียนเบญจมราชทู ิศ นครศรีธรรมราช
 มัธยมศึกษาปีท่ี ๘ (วิทยาศาสตร์) โรงเรียนไพศาลศิลป์ กรุงเทพฯ
พ.ศ. ๒๕๐๐
 อนุปริญญาศิลปบัณฑิต (จิตรกรรม ประติมากรรม) มหาวิทยาลัย
ศิลปากร พ.ศ. ๒๕๐๕
 ประกาศนยี บตั รครูผสู้ อนวาดเขยี นเอก พ.ศ. ๒๕๑๒
 ประกาศนียบัตรประโยคครูมัธยม (ป.ม.ปี๖) วิทยาลัยเทคนิค
กรงุ เทพฯ พ.ศ. ๒๕๑๕
 ศึกษาศาสตรบัณฑิต (ศิลปกรรม) วิทยาลัยเทคโนโลยีและ
อาชวี ศกึ ษา กรุงเทพฯ พ.ศ. ๒๕๒๒
 ประกาศนียบัตรการศึกษาเพ่ือชุมชน จากสถาบันอินโนเทค
ประเทศฟิลปิ ปินส์ พ.ศ. ๒๕๒๖
การทำ� งาน/อาชพี เป็นศิลปินอิสระ ท�ำงานจิตรกรรม ท่ีบ้าน อ�ำเภอบางแพ
(ข้าราชการบำ� นาญ)
ทอ่ี ย ู่ บ้านเลขที่ ๘๕/๑ หมู่ ๓ ต�ำบลบางแพ อ�ำเภอบางแพ
จังหวดั ราชบรุ ี ๗๐๑๖๐
โทรศัพท์ ๐-๓๒๓๘-๑๐๖๕

รากแก้วตน้ กล้า 35
ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถิน่

๑. แรงบันดาลใจและจุดเร่ิมต้นของการสร้างสรรค์งาน
ดา้ นทศั นศลิ ป์

อาจารยว์ า่ ทรี่ อ้ ยตรี สภุ กั ดิ์ อนกุ ลู สนใจเขยี นภาพมาตง้ั แตเ่ ดก็ เรยี นเบอื้ งตน้
จากโรงเรียนวัดท้าวโคตร์ จบชั้นประถมศึกษาปีท่ี ๔ เรียนต่อชั้นมัธยมท่ี
โรงเรียนเบญจมราชูทิศ จังหวัดนครศรีธรรมราช ท่านได้เรียนศิลปะกับครูดี
มีฝีมือคือครูแนบ ทิชินพงศ์ ซ่ึงเรียนจบมาจากโรงเรียนเพาะช่าง (ปัจจุบันได้รับ
การยกย่องเชิดชูเกียรติเป็นผู้มีผลงานดีเด่นทางวัฒนธรรม จังหวัด
นครศรีธรรมราช) เม่ือเรียนจบชั้นมัธยมศึกษาปีท่ี ๖ มีความคิดจะเรียนต่อ
ด้านศิลปะแต่ต้องเปลี่ยนเน่ืองจากคุณพ่อไม่เห็นด้วย จึงเข้าไปเรียน ม.ปลาย
(ม.๗-ม.๘) ท่ีโรงเรียนไพศาลศิลป์ และเรียนต่อด้านกฎหมายท่ีคณะนิติศาสตร์
มหาวทิ ยาลยั ธรรมศาสตร์
เม่ือผ่านปีแรก ท่านก็คิดได้ว่าตัวเองชอบวาดเขียนมาแล้วต้ังแต่ต้น
และเคยท�ำงานแบบสมัครเล่นด้านเขียนภาพการ์ตูนล้อเลียนให้หนังสือพิมพ์
เสียงราษฎร์ หนังสือพิมพ์สยามรัฐ และวารสารรักษาดินแดนมาก่อน จึงไป
สมัครเรียนท่ีมหาวิทยาลัยศิลปากร ผู้คัดเลือกนักศึกษาตอนน้ัน ได้แก่
ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี อาจารย์เขียน ยิ้มศิริ อาจารย์ชลูด น่ิมเสมอ
อาจารย์เฟื้อ หริพิทักษ์ อาจารย์สวัสดิ์ ตันติสุข อาจารย์ประทีป สว่างสุข
อาจารย์ประหยัด พงษ์ด�ำ และอาจารย์มานิตย์ ภู่อารีย์ ผลปรากฏว่า สอบได้
จึงไปลาออกจากคณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ มาเป็นนักศึกษา
คณะจิตรกรรม ประติมากรรม มหาวิทยาลัยศิลปากร ในปี พ.ศ. ๒๕๐๓ เรยี นได้
๓ ปี จบระดบั อนุปรญิ ญา
ปี พ.ศ. ๒๕๐๗ เข้าท�ำงานเป็นครูสอนวิชาศิลปศึกษาที่โรงเรียนบางแพ
ปฐมพิทยา โรงเรียนมัธยมประจำ� อำ� เภอบางแพ ถึงปี พ.ศ. ๒๕๑๖ ยา้ ยไปด�ำรง
ตำ� แหนง่ ศึกษานิเทศก์ กรมสามัญศกึ ษา เขตการศกึ ษา ๕ ประกอบดว้ ย จังหวดั
ราชบรุ ี กาญจนบรุ ี สมทุ รสงคราม เพชรบรุ ี สพุ รรณบรุ ี ประจวบครี ขี นั ธ์ ทโ่ี รงเรยี น

36 รากแกว้ ต้นกล้า

ภูมปิ ญั ญาทอ้ งถนิ่

เหล่านี้ ท่านได้น�ำความรู้ทางศิลปะไปถ่ายทอดให้กับครู ครูได้น�ำความรู้ไปสอน
นกั เรยี น เมอื่ มปี ญั หากน็ ำ� มาวเิ คราะห์ เขา้ ไปจดั กจิ กรรมศลิ ปะ เชญิ ครสู อนศลิ ปะ
มารับการอบรม ให้ความรู้ ให้โอกาสครูและนักเรียนน�ำผลงานภาพเขียน
ภาพป้นั ออกแสดงในนทิ รรศการ
ต่อมาได้ไปศึกษาต่อที่วิทยาลัยเทคนิคกรุงเทพฯ ได้ประกาศนียบัตร
ครูมัธยม (ปี ๖) ขณะเดียวกันก็สมัครสอบครูวาดเขียน ตรี โท เอก เมื่อได้
คณุ วุฒิครผู ู้สอนวาดเขยี นเอกแลว้ ทา่ นไปศึกษาตอ่ อกี ๑ ปีทว่ี ิทยาลยั เทคโนโลยี
และอาชวี ศกึ ษา (มหาวทิ ยาลยั เทคโนโลยรี าชมงคลในปจั จบุ นั ) ในปี พ.ศ. ๒๕๒๒
จนไดร้ บั ปรญิ ญาศกึ ษาศาสตรบณั ฑติ เอกศลิ ปกรรม ในปี พ.ศ. ๒๕๒๖ ตอ่ จากนนั้
ทางราชการคัดเลือกท่านไปเรียนการศึกษาเพ่ือพัฒนาชุมชนท่ีสถาบันอินโนเทค
ประเทศฟิลิปปินส์อีกคร่ึงปี ได้รับประกาศนียบัตร แล้วกลับมาจัดการบริหาร
การศึกษาด้านศิลปะ ให้กับครู และนักเรียนต่ออย่างเต็มสติก�ำลัง ระหว่างท่ี
รับราชการ มีโอกาสได้ไปศึกษาดูงานศิลปะท่ีประเทศอังกฤษ ฝรั่งเศส เยอรมัน
สหรัฐอเมรกิ า ออสเตรเลีย จีน อินโดนีเซยี สิงคโปร์ เกาหลี ฟลิ ิปปินส์ เบลเย่ยี ม
มาเลเซีย ลาว เขมร พม่า และญ่ีปุ่น ได้เห็นภาพจิตรกรรมของจริงของ โมเน่
บร๊าค ปิกัสโซ่ ปิซาโร่ มาตีส แวนโก๊ะ ชากาล อีกท้ังผลงานของศิลปินอื่น ๆ
ไดศ้ กึ ษาเปน็ พเิ ศษ นบั ไดว้ า่ เปน็ บญุ ตายงิ่ นกั เมอื่ กลบั มาทำ� งานไดน้ ำ� ประสบการณ์
จากการท่ีสังเกตเห็นมาบอกเล่า ประยุกต์ให้ครูสอนศิลปะในเขตการศึกษา
ได้ทราบ ท่านก็ฝึกทักษะ ประสบการณ์ วิเคราะห์ เพื่อการแก้ปัญหาให้ครู
และสว่ นหนึง่ เปน็ การเพม่ิ พนู ทักษะให้ตนเอง
จึงกล่าวได้ว่าตลอดเวลารับราชการ ต้ังแต่ปี พ.ศ. ๒๕๐๗-๒๕๔๐
อาจารยว์ า่ ทรี่ อ้ ยตรี สภุ กั ด์ิ อนกุ ลู ไดส้ รา้ งสรรคผ์ ลงานทางศลิ ปะมาอยา่ งตอ่ เนอ่ื ง
นับว่าผลงานของท่านให้คุณค่าด้านสุนทรีย์ อนุรักษ์วัฒนธรรมไทยตลอดมา
แมก้ ระท่งั เกษยี ณอายุราชการแล้วก็ตาม

รากแกว้ ตน้ กล้า 37
ภมู ปิ ัญญาท้องถ่นิ

๒. รางวลั และประกาศเกียรตคิ ุณ

๑. ได้รับโล่เกียรติยศในโอกาสเกษียณอายุราชการ พ.ศ. ๒๕๔๐
เป็นบุคคลผู้ปฏิบัติหน้าท่ีด้วยความซื่อสัตย์สุจริต กอปรด้วยคุณธรรม จริยธรรม
มีความวิริยะอุตสาหะ ก่อให้เกิดประโยชน์อย่างย่ิงแก่ทางราชการ อันควร
ได้รับการยกยอ่ ง เปน็ เกยี รติประวตั ิสืบไป จากกรมสามัญศึกษา
๒. ได้รับการเชิดชูเกียรติให้เป็นศิลปินดีเด่นจังหวัดราชบุรี สาขา
ทัศนศลิ ป์ ด้านจติ รกรรม พ.ศ. ๒๕๔๔ จากคณะกรรมการวัฒนธรรมแหง่ ชาติ
๓. ได้รับรางวัลเกียรติยศ “คนดีของแผ่นดิน” พ.ศ. ๒๕๔๗ จาก
นติ ยสารคดคี นสร้างชาติ
๔. ได้รับรางวัลเกียรติยศ “Professional of Teacher Awards
๒๐๐๔” ครูสร้างสรรค์ผลงานแทนคุณแผ่นดิน ปี พ.ศ. ๒๕๔๗ เพ่ือชาติไทย
จาก Teacher of Model Magazine
๕. ได้รับโล่ประกาศเกียรติคุณ “คนเกียรติยศระดับชาติ ๒๕๔๗”
จากนติ ยสารวิชาชพี สูค่ วามส�ำเรจ็
๖. ได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติเป็น “เพชรแม่พิมพ์” สาขาบริหาร
การศึกษายอดเยีย่ ม พ.ศ. ๒๕๕๐ จากนิตยสารเพชรแผ่นดนิ
๗. ได้รับโล่ประกาศเกียรติคุณ “ผู้ท�ำคุณประโยชน์ต่อกระทรวง
วฒั นธรรมดา้ นศิลปะ” พ.ศ. ๒๕๕๒ จากกระทรวงวฒั นธรรม
๘. ได้รับการคัดเลือกเป็นบุคคลผู้กระท�ำความดี โครงการเมืองไทย
เมืองคนดี พ.ศ. ๒๕๕๕ จากกรมการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรม
๙. ได้รับเกียรติจากกรมการศึกษานอกโรงเรียน จัดตู้แสดงประวัติ
และผลงานการเขียนหนังสือ เป็นการถาวรไว้ ณ อาคารห้องสมุดประชาชน
เฉลมิ ราชกุมารี อำ� เภอบางแพ จงั หวดั ราชบรุ ี ในฐานะ “นักเขียนทอ้ งถนิ่ ”

38 รากแกว้ ต้นกลา้

ภูมิปัญญาทอ้ งถ่ิน

๓. ผลงานท่ีโดดเดน่

๓.๑ การเผยแพร่และแสดงผลงานศิลปะ ต้ังแต่ปี พ.ศ. ๒๕๐๔-ปจั จุบนั
อาทิ
 พ.ศ. ๒๕๐๔ นิทรรศการเด่ียว ๑๐๐ ภาพ ณ ห้องสมุด
จ.นครศรธี รรมราช
 พ.ศ. ๒๕๐๕ แสดงนิทรรศการเด่ียว ๘๐ ภาพ น�ำเงินช่วย
ผปู้ ระสบวาตภยั แหลมตะลมุ พกุ จ.นครศรธี รรมราช ณ หอ้ งสมดุ
จ.ภเู ก็ต
 พ.ศ. ๒๕๔๒ ร่วมแสดงนิทรรศการ “กลุ่ม ๖๐-๗๐” ณ ตึก
ชนิ วตั รทาวเวอร์ ๒ กรงุ เทพฯ
 พ.ศ. ๒๕๔๓ ร่วมนิทรรศการ ศิลปกรรมเทิดพระเกียรติ
สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ครั้งที่ ๕ ณ โรงแรม
มณเฑยี ร กรุงเทพฯ
 พ.ศ. ๒๕๔๔ ร่วมนิทรรศการ “พลังศิลปิน” ณ อาคารชินวัตร
ทาวเวอร์ กรุงเทพฯ และร่วมนิทรรศการ “สืบศิลป์จินตะ”
ณ สถาบนั ทักษณิ คดีศึกษา สงขลา
 พ.ศ. ๒๕๔๖ นทิ รรศการเด่ียว ๑๐๐ ภาพ ณ พพิ ธิ ภัณฑสถาน
แห่งชาตริ าชบุรี
 พ.ศ. ๒๕๔๕ ร่วมนทิ รรศการสุนทรียลกั ษณ์ ณ หอศิลปจ์ ามจรุ ี
 พ.ศ. ๒๕๔๕ นิทรรศการเด่ียว ๑๐๐ ภาพ ณ สถาบันราชภัฏ
หมบู่ า้ นจอมบึง จ.ราชบรุ ี
 พ.ศ. ๒๕๔๗ ร่วมนิทรรศการจิตรกรรมเนื่องในงานวันอนุรักษ์
มรดกโลก ณ ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย และร่วม
นิทรรศการ “พกู่ ันเก่า สใี หม่” ณ หอศลิ ป์จามจุรี จุฬาลงกรณ์
มหาวทิ ยาลยั กรงุ เทพฯ

รากแกว้ ตน้ กลา้ 39
ภมู ิปัญญาทอ้ งถิน่

 พ.ศ. ๒๕๔๙ รว่ มนทิ รรศการ “พกู่ นั เกา่ ๔๙” ณ หอศลิ ปจ์ ามจรุ ี
จฬุ าลงกรณ์มหาวทิ ยาลยั กรุงเทพฯ
 พ.ศ. ๒๕๕๐ จดั นทิ รรศการรว่ มกบั ศษิ ยเ์ กา่ มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร
น�ำรายได้ทูลถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ วั เนอื่ งในโอกาส
มพี ระชนมพรรษา ๘๐ พรรษา ณ สยามพารากอน กรงุ เทพฯ
 พ.ศ. ๒๕๕๑ ร่วมนิทรรศการกลมุ่ “พกู่ ันเกา่ ๕๑” ณ หอศิลป์
พพิ ิธภณั ฑสถานแหง่ ชาติ
 พ.ศ. ๒๕๕๔ ร่วมนิทรรศการกิจกรรมเน่ืองในวันครบรอบของ
อาจารยศ์ ลิ ป์ พีระศรี ณ หอศิลป์ มหาวิทยาลยั ศิลปากร
 พ.ศ. ๒๕๕๔ นิทรรศการจิตรกรรมเนื่องในโอกาสเฉลิม
พระชนมพรรษา ๘๔ พระเจา้ อยหู่ วั ภมู พิ ลมหาราช ณ ศนู ยก์ ารคา้
เซน็ ทรัลเวลิ ด์
 พ.ศ. ๒๕๕๕ ร่วมนิทรรศการร่วมสมยั เนื่องในวันศิลป์ พีระศรี
ณ หอศิลปม์ หาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร กรุงเทพฯ
 พ.ศ. ๒๕๕๕ ร่วมนิทรรศการจิตรกรรม ร่วมสมัย “กลุ่ม
พู่กันเก่า ๕๕” ณ หอศิลปพ์ พิ ธิ ภณั ฑสถาน กรงุ เทพฯ
 พ.ศ. ๒๕๕๖ เป็นประธานจัดและร่วมนิทรรศการจิตรกรรม
ในงาน “ศลิ ปวฒั นธรรมชยราชปรุ ”ี ณ พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาติ
ราชบุรี
 พ.ศ. ๒๕๕๖ ออกอากาศทางโทรทัศน์ รายการคนต้นแบบ
ของเคเบ้ลิ ที.วี.ราชบรุ ี
 พ.ศ. ๒๕๕๖-๒๕๕๗ รว่ มนทิ รรศการจติ รกรรมและเปน็ วทิ ยากร
ให้ความรู้ศิลปะกับเยาวชนผู้สนใจในงานศิลปวัฒนธรรม
ชยราชปุรี ทุกสัปดาห์ที่สองของเดือน ณ ริมแม่น�้ำแม่กลอง
ต.หนา้ เมือง อ.เมือง จ.ราชบรุ ี
 พ.ศ. ๒๕๕๗ ออกอากาศทางโทรทัศน์ รายการ “๗๖ จังหวัด
ตามหาคนดี” ช่อง ๕ กรุงเทพฯ

40 รากแกว้ ตน้ กลา้

ภมู ิปญั ญาท้องถิน่

๓.๒ หนังสอื ทตี่ ีพมิ พ์เผยแพร่ อาทิ
 หนงั สอื ผู้ประสบความสำ� เรจ็ ในอาชพี เล่ม ๑, ๒, ๓
 หนงั สอื วันส�ำคญั ของไทย
 หนังสือเรื่องเสี้ยวชีวิต ได้รับการอนุญาตให้เป็นหนังสืออ่าน
ประกอบในโรงเรียน
 หนงั สอื ท�ำอยา่ งไรเมื่อลูกมปี ัญหา
 หนังสือแนวทางสง่ เสริมอาชีพอสิ ระในโรงเรียนมัธยมศกึ ษา
 หนังสือรายงานผลการวิจัยเร่ืองการประเมินโครงการโรงเรียน
ตัวอย่างเพื่อพฒั นาอาชีพ เขตการศกึ ษา ๕
 หนงั สอื รวมเร่ืองส้นั “บา้ นรมิ คลอง”
 หนงั สือ “มหาราช พระมหากษตั รยิ ์ไทย”
 รว่ มเขียนหนังสือ “ของดีราชบรุ ี ของเขตการศึกษา ๕”
 ร่วมเขียนหนงั สอื ประวัติเมอื งราชบุรี ในหนงั สือ “เมืองราชบุร”ี
 เป็นที่ปรึกษากองบรรณาธิการและเขียนบทความ หนังสือพิมพ์
เวสเทิรน์ นิวส์ หนงั สือพมิ พข์ องจงั หวดั ราชบรุ ี
๓.๓ การเปน็ วทิ ยากรอบรมด้านการศึกษาและงานศิลปะ อาทิ
 การสง่ เสรมิ อาชพี อสิ ระเพอ่ื การมรี ายไดร้ ะหวา่ งเรยี นของนกั เรยี น
 การพัฒนาองค์การโดยยึดวตั ถุประสงค์
 การจัดการเรียนการสอนวิชาศิลปกรรม ศิลปศึกษา
 การวจิ ัย พฒั นางานการศกึ ษา
 เทคนคิ การพฒั นารปู แบบการสอน
 การจดั ทำ� แผนการสอนระดับช้นั มธั ยมศึกษา
 การเขียนโครงการเพอื่ พัฒนาการศึกษา
 การจัดท�ำแบบทดสอบเพ่ือวดั ผลการเรยี นตามวัตถุประสงค์
 วทิ ยากรใหค้ วามรกู้ ารสรา้ งสรรคง์ านศลิ ปะแกเ่ ยาวชนและผสู้ นใจ
ในภาคฤดูร้อนทีพ่ ิพธิ ภณั ฑสถานแหง่ ชาตริ าชบรุ ี

รากแก้วต้นกล้า 41
ภมู ิปัญญาท้องถน่ิ

๓.๔ การได้รับการยอมรับจากสถาบันการศึกษาและหน่วยงานเอกชน
ใหเ้ ป็นกรรมการตดั สนิ การประกวดตา่ ง ๆ อาทิ
 กรรมการตัดสินภาพเขียนนักเรียนงานวิทยาศาสตร์และ
เทคโนโลยีของเขตการศกึ ษา ๕ ตงั้ แต่ พ.ศ. ๒๕๒๐-๒๕๔๐
 กรรมการตัดสินผลงานการวาดรูปของนักเรียนท่ีจังหวัดราชบุรี
เปน็ ผจู้ ดั ตงั้ แต่ พ.ศ. ๒๕๒๖-๒๕๔๐
 กรรมการตดั สนิ ผไู้ ดร้ บั รางวลั นางนพมาศตดั สนิ กระทง เทศบาล
เมืองราชบรุ ีเปน็ ผ้จู ดั พ.ศ. ๒๕๓๗, ๒๕๔๑, ๒๕๔๒
 กรรมการตัดสินภาพวาดของประชาชน สภาหอการค้าจังหวัด
ราชบุรี เปน็ ผ้จู ดั ทำ� พ.ศ. ๒๕๓๙
 ประธานกรรมการตัดสินผลงานการวาดรูป ระดับเขต
การศกึ ษา ๕ ทุกงาน ทุกกิจกรรม ต้งั แต่ พ.ศ. ๒๕๒๐-๒๕๔๐
 กรรมการตัดสินผลงานการวาดรูปและงานศิลปหัตถกรรม
ในงานศิลปหัตถกรรมระดับประเทศ ของกรมสามัญศึกษา
กระทรวงศึกษาธิการ ตงั้ แต่ พ.ศ. ๒๕๑๗-๒๕๔๐
 กรรมการตัดสินผลงานศิลปะประดิษฐ์ ของนักเรียนระดับ
มัธยมศึกษา ในงานส่งเสริมอาชีพอิสระเพื่อการมีรายได้
ระหวา่ งเรียน ระดบั ประเทศ ตั้งแต่ พ.ศ. ๒๕๓๐-๒๕๔๐
 ประธานกรรมการตัดสินผลงานภาพเขียนของนักเรียนในงาน
วนั คลา้ ยวนั พระราชสมภพของราชกาลท่ี ๒ จงั หวดั สมทุ รสงคราม
เปน็ ผจู้ ัด พ.ศ. ๒๕๔๐-๒๕๔๑
 ประธานกรรมการตัดสินผลงานภาพเขียนของนักเรียนในงาน
วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีของส�ำนักพัฒนาการศึกษา ศาสนา
และวัฒนธรรม เขตการศึกษา ๕ พ.ศ. ๒๕๔๓-๒๕๔๔
ณ โรงเรียนดรุณาราชบุรี

42 รากแกว้ ตน้ กล้า

ภูมิปญั ญาท้องถน่ิ

 ประธานกรรมการตัดสินภาพเขียนเยาวชนของหนังสือพิมพ์
เวสเทริ น์ นิวส์ ราชบุรี พ.ศ. ๒๕๔๓
 ประธานกรรมการตัดสินภาพเขียนของเยาวชนเพ่ือการอนุรักษ์
ประเพณีวัฒนธรรมไทยของพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ จังหวัด
ราชบรุ ี พ.ศ. ๒๕๔๓ - ๒๕๕๐
๓.๕ ผลงานท่ีภาคภูมิใจ
ผลงานที่ภาคภูมิใจ คือ การได้อนุรักษ์ภาพจิตรกรรมฝาผนัง
สมัยอยุธยาตอนต้น ใต้พระปรางค์วัดพระมหาธาตุวรวิหาร ราชบุรี ซึ่งก�ำลัง
ลบเลือนตามวันเวลาโดยการคัดลอก ภาพท่ีคัดลอกได้น�ำไปมอบให้ส�ำนัก
ศิลปากรท่ี ๑ ราชบุรี ดูแล รักษา เพื่อให้ผู้คนรุ่นหลังได้ศึกษาศิลปวัฒนธรรม
กนั ต่อไป

๔. ภมู ปิ ญั ญาการสรา้ งสรรค์ผลงานศลิ ปะ

แนวทางสร้างสรรค์ที่อาจารย์ว่าท่ีร้อยตรี สุภักด์ิ อนุกูล มุ่งม่ันปฏิบัติ
ตลอดระยะเวลาไมน่ อ้ ยกว่า ๔๐ ปี ในการสร้างงานศลิ ปะ ประกอบดว้ ย
๑. ใหค้ วามสำ� คญั กบั ธรรมชาติ ใชธ้ รรมชาตเิ ปน็ แบบในการสรา้ งสรรค์
เพราะศิลปะคือการท�ำให้คนมีความสุขกับการสัมผัส งานศิลปะทัศนศิลป์
จะช่วยให้คนเขา้ ใกลธ้ รรมชาติ ซ่งึ เป็นความสุขท่ีอยรู่ ายล้อมรอบตวั
๒. สอดใส่หลกั ธรรมของพระพทุ ธศาสนาเขา้ ไว้ในงาน ชนี้ ำ� ความคิด
ได้แก่ ความสุข ความสงบ ความทุกข์ ความไม่จีรังในชีวิต ความแน่นอนคือ
ความไม่แน่นอน ฯลฯ
การสร้างสรรค์งานในช่วงแรก ผลงานอาจออกมาในลักษณะการค้นหา
ลกั ษณะเฉพาะตน ศาสตราจารย์ศิลป์ พรี ะศรี เคยบอกกับท่านขณะศึกษาอยู่ว่า
“นายเขยี นไปตามความรสู้ กึ ปลอ่ ยใหเ้ ปน็ ไปจะเปน็ แอบสแตรก อมิ เพรสชน่ั นสิ ท์
อะไรกไ็ ด้ ถา้ รสู้ กึ จรงิ ไมเ่ สแสรง้ งานนายจะมคี ณุ คา่ ” ผลงานของทา่ นในชว่ งแรก
จึงมีหลายลักษณะ หลายแบบอย่างทีจ่ ัดไดว้ ่าก�ำลังอยู่ในลักษณะการค้นหา

รากแก้วต้นกล้า 43
ภมู ิปญั ญาทอ้ งถิน่

ชว่ งต่อมา (ตง้ั แต่ปี พ.ศ. ๒๕๐๗ เปน็ ต้นมา) ทา่ นพบวา่ แบบงานศลิ ปะ
สร้างสรรค์ที่ตนเองชอบและถนัดท่ีสุดได้แก่ อิมเพรชช่ันนิสท์ เนื่องจากเป็นคน
รักธรรมชาติ มองเห็นธรรมชาติสวยงามไปทุกท่ี รักสี รูปร่าง ชอบบรรยากาศ
และมิติโดยแท้จริง ใจน้ันไม่มีจุดมุ่งหมายจะสร้างงานศิลปะของตนไปในแนวใด
แตเ่ มอ่ื งานสำ� เรจ็ แลว้ ไดว้ เิ คราะห์ พจิ ารณาดู กเ็ หน็ วา่ มลี กั ษณะอมิ เพรสชน่ั นสิ ท์
จากนั้นจึงได้สรรค์สร้างและพัฒนาในแนวทางน้ีมาโดยตลอด ผลงานของท่าน
มีหลายเทคนิค ประกอบด้วย การเขียนด้วยหมึก สีถ่าน โมโนพริ้นท์ และเขียน
ด้วยสีอะคริลิกบนผ้าใบขนาดต่าง ๆ กัน ปัจจุบันมีผลงานท่ีส�ำเร็จแล้วประมาณ
ไม่นอ้ ยกว่า ๗๐๐ ภาพ
ท่านเคยเดินทางไปศึกษาดูงานศิลปะท่ีประเทศต่าง ๆ ถึง ๑๖ ประเทศ
ทั้งในเอเชีย ยุโรป ออสเตรเลีย สหรัฐอเมริกา ขณะเดินทางในเมืองบางครั้ง
ในชนบท ลว้ นมเี วลาจำ� กดั ทา่ นจะมปี ากกาจม้ิ หมกึ ดำ� และกระดาษตดิ ตวั ไปดว้ ย
คร้ังใดเกิดความประทับใจ จะใช้ปากกาจ้ิมหมึกเขียนลงบนกระดาษอย่างฉับไว
(บางครั้งใช้ถ่าน) ตามความรู้สึกของประสาทสัมผัส บางครั้งใช้วิธีฝึกฝนศึกษา
ดว้ ยการสเกต็ ชจ์ ากธรรมชาติ ดว้ ยการวเิ คราะหร์ ปู รา่ งตา่ ง ๆ เพอื่ คน้ หาความจรงิ
ภายในที่เรียกกันว่าสัจจะธรรม เหล่านี้เม่ือปฏิบัติบ่อย ๆ ก็เป็นประสบการณ์
และทัศนะเฉพาะตน เป็นเบอื้ งต้นของการเขยี นภาพจติ รกรรมทีส่ มบูรณ์ตอ่ ไป
วธิ กี ารสร้างสรรค์
การสร้างสรรค์งานจิตรกรรมของอาจารย์ว่าที่ร้อยตรีสุภักดิ์ อนุกูล
ส่วนใหญ่เร่ิมจากเร่ืองราวภายนอกที่เป็นธรรมชาติอาจเป็นทิวทัศน์ ป่า เขา
ชีวิตชาวนา ชาวสวน กิจกรรมวัฒนธรรมพื้นบ้าน ฯลฯ มากระทบจิตใจ
เกิดอารมณส์ ะเทือนใจ จากน้นั จะถา่ ยทอดออกมาใน ๒ ลกั ษณะ
ลกั ษณะแรก จะรา่ งเปน็ แบบสเกต็ ช์ (เชน่ มเี วลานอ้ ย ขณะกำ� ลงั เดนิ ทาง)
แล้วน�ำมาถ่ายทอดเป็นงานจิตรกรรมในเวลาต่อมา หรือสเก็ตช์สิ่งท่ีประทับใจ
ท่ีผ่านพบมา ตกแต่ง ตัด เพ่ิมจนกระทั่งเป็นที่พอใจ จากน้ันจึงน�ำมาเขียน
เปน็ งานจิตรกรรม

44 รากแกว้ ตน้ กลา้

ภูมปิ ัญญาท้องถน่ิ

ลักษณะท่ี ๒ จะน�ำเฟรมผ้าใบหรือกระดาษ (ในกรณีท่ีเขียนด้วยสีน�้ำ)
ไปเขียนเบ้ืองหน้าธรรมชาติทีเดียว การเขียนไม่ได้เขียนเป็นภาพเหมือน
แต่ใช้ธรรมชาติเป็นแบบ การเขียนวิธีนี้เป็นการเขียนท่ีสด มีชีวิต มีแสง เงา
และบรรยากาศให้ความสดแก่ผู้พบเห็น เมื่อเขียนเสร็จแล้วจะไม่มีการแก้ไข
แตง่ เติม หยุดเขียนกถ็ ือวา่ การเขียนเสรจ็ สมบูรณ์
ในด้านการพิมพ์ (โมโนพร้ินท์) เป็นเทคนิคท่ีคิดว่าเหมาะกับผู้สูงอายุ
อย่างท่านมาก เนื่องจากใช้วัสดุ อุปกรณ์ไม่มาก และสามารถท�ำการสร้างสรรค์
งานศิลปะไดท้ นั ทีขณะทีย่ ังเกดิ ความประทบั ใจ
การพิมพ์ภาพในยุคแรกมีลักษณะค้นหา ในระยะต่อมาจะเน้นไปทาง
ทิวทัศน์และธรรมะเกี่ยวข้องกับผู้คน ทิวทัศน์ท่ีปรากฏนั้นก็มาจากธรรมชาติ
ท่ถี กู ตัดทอน แลว้ จัดภาพเขา้ กันใหม่
ส่วนผู้คนจะถ่ายทอดออกมาในลักษณะของชีวิต สัจธรรม มีชีวิต
อย่างไม่ประมาท ฯลฯ ผู้คนในภาพมีหัวกลมติดอยู่บนล�ำตัวที่ไม่มีแขน ขา
และเพศ คล้ายคนพิการ แท้จริงแล้วเป็นการสมมติ เอาแบบมาจากธรรมชาติ
แต่ตัดรายละเอียด ซึ่งเป็นความงามชนิดหนึ่ง เพียงแต่ว่าไม่เหมือนธรรมชาติ
ทพ่ี บเหน็ เทา่ นน้ั เนอื้ หาสว่ นใหญ่ นอกจากบางภาพจะเปน็ ทวิ ทศั นแ์ ลว้ หากเปน็
เรื่องราวชวี ติ คนกจ็ ะเปน็ ท่มี าของการกำ� เนดิ การด�ำรงอยู่และการส้ินไป เหลา่ นี้
มีพื้นฐานมาจากธรรมะ เตือนให้มีชีวิตอย่างมีสติ ไม่ประมาท ทุกส่ิงทุกอย่าง
จะเป็นไปตามกรรม อีกส่วนจะเป็นอีกเร่ืองราวของผู้คนในชนบท ท่ีแวดล้อม
ไปดว้ ยธรรมชาติอนั บรสิ ทุ ธิ์ มคี วามสขุ สงบ สมั มาอาชีพ เชน่ ภาพหญิงเลย้ี งนก
ชาวสวนท่ีแวดล้อมด้วยพืชผักสวนครัวหรือแม่ค้าท่ีพายเรือในแม่น้�ำล�ำคลอง
เป็นตน้
ภาพจติ รกรรม จากการทอี่ าจารยว์ า่ ทรี่ อ้ ยตรี สภุ กั ด์ิ อนกุ ลู เปน็ คนยดึ มน่ั
ในธรรมชาติ เทดิ ทนู ธรรมชาติ ทวิ ทศั น์ ทอ้ งฟา้ ทงุ่ รวงทองสสี กุ ปลงั่ อดุ มสมบรู ณ์
อยู่กลางทุ่งนา ผืนน้�ำ ทุ่งหญ้าเหล่าน้ี ท่านได้มุ่งคิด ค้นหา การแสดงออกทาง
ทศั นศลิ ป์ ดา้ นจติ รกรรมใหส้ มั ผสั ไดท้ งั้ รปู ธรรมและนามธรรมใหช้ ดั เจน ประทบั ใจ

รากแกว้ ต้นกลา้ 45
ภูมิปญั ญาทอ้ งถน่ิ

คิดว่าเป็นการค้นพบทางศิลปะอีกทางหนึ่งท่ีเพียบพร้อมด้วยคุณค่าทางวิชาการ
สามารถถ่ายทอดได้หลากหลายมิติ หลายอารมณ์โดยมีแบบอย่างธรรมชาติ
เชอ่ื มโยงวธิ กี ารถา่ ยทอดในรปู แบบของตนไปสผู่ เู้ สพศลิ ปะไดใ้ นหลากหลายระดบั
หลายอารมณ์ ระยะหลังจิตรกรรมจะหลากหลายไปด้วยภาพดอกไม้ เน่ืองจาก
ท่ีบ้านของท่านมดี อกไมห้ ลายพนั ธุ์ สดใสสวยงาม จงึ เกิดความประทบั ใจ ไม่ตอ้ ง
เดนิ ทางออกไปนอกบา้ น

๕. การถ่ายทอดองคค์ วามรู้

อาจารย์ว่าท่ีร้อยตรี สุภักด์ิ อนุกูล เคยไปศึกษาดูงานทางการศึกษา
ศิลปวัฒนธรรมท่ีต่างประเทศ ท่านจึงได้น�ำประสบการณ์มาประยุกต์ใช้
ในการนิเทศการศึกษา ถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านทัศนศิลป์โดยการอบรมให้
ครผู สู้ อนศลิ ปศกึ ษา ระดบั มธั ยมศกึ ษา จำ� นวน ๑๔๕ โรงเรยี นในเขตการศกึ ษา ๕
อีกทั้งได้นำ� ความรู้ ประสบการณ์ มาสร้างสรรค์ พัฒนาตนเองตลอดเวลา
ทส่ี ำ� คญั อกี ประการหนง่ึ คอื การทำ� คณุ ประโยชนใ์ หก้ บั สงั คม ทา่ นตระหนกั
ในความสำ� คญั และปฏบิ ตั ติ ลอดเวลาหลงั จากสรา้ งสรรคง์ านศลิ ปะของตนเองแลว้
จะหาโอกาส “อาสา” เข้าไปสอนเดก็ เยาวชนได้รับความร่วมมอื ด้วยดจี ากหลาย
หน่วยงาน เช่น โรงเรยี น พพิ ิธภัณฑสถานแห่งชาตริ าชบุรี ฯลฯ ดว้ ยหลกั การทีว่ ่า
“เยาวชนคืออนาคตของชาติ” ส่งเสริมให้เขาเหล่านั้นเกิดความคิดสร้างสรรค์
เกิดความเจริญงอกงามทางปัญญา ปลูกฝังให้เกิดความรัก เข้าใจในคุณค่าของ
ศิลปะ ธรรมชาติ และรู้จกั ชนื่ ชมผลงานของผู้อ่นื รู้จกั ภาคภมู ิใจในความสามารถ
ผลงานของตนเอง เพื่อให้พวกเขาซึมซับว่าศิลปะเป็นส่วนหน่ึงของชีวิตของ
ทุกคน

46 รากแกว้ ตน้ กล้า

ภมู ิปัญญาท้องถ่ิน

ตัวอย่างผลงาน

การเขยี นการต์ ูนล้อเลียน ลงหนังสือพิมพ์ก้าวหน้า หนงั สือพิมพท์ ้องถน่ิ ของจงั หวดั ราชบรุ ี

บทความทางการศกึ ษา/การท่องเที่ยว ลงหนงั สือพมิ พ์ยอดสยามฉบับขา่ วภาค 7

รากแก้วตน้ กลา้ 47
ภมู ิปญั ญาท้องถ่นิ

ผลงานศิลปะ

ส่วนหนง่ึ ของรางวลั และโลเ่ ชิดชเู กยี รติ

โล่เชดิ ชูเกียรตศิ ลิ ปนิ ดเี ดน่ รางวัลเกยี รติยศคนดี โลป่ ระกาศเกยี รตคิ ุณ
จังหวดั ราชบุรี ของแผ่นดนิ ผ้ทู ำ� คุณประโยชน์ต่อ
สาขาทัศนศิลป์ กระทรวงวฒั นธรรม
ประจ�ำปี ๒๕๔๔ ประจ�ำปี ๒๕๔๗ ด้านศลิ ปะ ประจำ� ปี ๒๕๕๒

48 รากแกว้ ตน้ กล้า

ภมู ิปญั ญาท้องถิน่

จิตอาสาสอนเดก็ ผู้สนใจที่บ้าน สอนนกั เรียนที่โรงเรยี นวัดทา่ ราบ

เปน็ วทิ ยากรใหค้ วามรู้กบั ผู้สนใจ เขียนภาพสาธิตใหผ้ ู้สนใจและนักศกึ ษาชม
ทร่ี ิมแม่นำ้� แมก่ ลอง ตลาดราชบรุ ี

กบั เพ่อื นศลิ ปินทีห่ อศลิ ป์ หามุมสวยงามเพื่อสเก็ตช์ภาพ
พิพิธภัณฑสถานแหง่ ชาติ กทม. ท่ภี เู ขาฟจู ิ ญ่ีปนุ่

สเกต็ ช์ภาพทถ่ี นนกลางกรงุ โซล เกาหลีใต้ สเกต็ ช์ภาพใต้หอไอเฟล ฝรงั่ เศส

รากแก้วต้นกล้า 49
ภมู ปิ ัญญาทอ้ งถ่นิ