หนังสือ การประยุกต์ทฤษฎีใหม่ สู่โคก หนอง นาแห่งน้ำใจและความหวัง กรมการพัฒนาชุมชน

147

148

๓

ภาพหนา้ ซา้ ยล่าง ๕.๔ศนู ยก์ สกิ รรมธรรมชาตบิ า้ นพะกอยวา (กำ� นนั วทิ ยา)
นาขน้ั บนั ได ศูนย์กสกิ รรม ตำ� บลพระธาตุ อำ� เภอแม่ระมาด จงั หวัดตาก
ธรรมชาติบา้ นพะกอยวา
(กำ� นนั วิทยา) ต�ำบลพระธาตุ ศูนย์กสิกรรมธรรมชาติบ้านพะกอยวา (ก�ำนันวิทยา)
อำ� เภอแมร่ ะมาด จงั หวัดตาก บา้ นห้วยกระทิง ต�ำบลพระธาตุ อำ� เภอแม่ระมาด จงั หวดั ตาก ที่ดนิ แปลงน้ี
ภาพหนา้ ขวาล่าง เดิมเป็นไร่หมุนเวียน ได้เริ่มท�ำกินเม่ือ พ.ศ. ๒๕๓๘ ท�ำไร่ข้าวแบบผสม
กจิ กรรมในศูนย์กสิกรรม ผสาน ๖๐ ไร่ มีการแบ่งทำ� กนิ ปลี ะ ๒๐ ไร่ หมนุ เวยี นได้ ๓ ปี ในไร่จะมีข้าว
ธรรมชาติ บ้านพะกอยวา เป็นหลัก และจะมีพืชผัก ต่างๆ เช่น พริก แตง ฟักทอง ฟักเขียว ผักชี
(ก�ำนันวิทยา) ต�ำบลพระธาตุ ผกั อีหลง ฯลฯ ประมาณ ๓๕ ชนิด ทำ� ใหม้ ีกินแบบพอเพยี ง
อำ� เภอแม่ระมาด จงั หวัดตาก
ใน พ.ศ. ๒๕๔๕ ได้เริ่มปลูกพืชเชิงเด่ียว คือ ข้าวโพด จึงถางไร่
ทั้งหมดท�ำข้าวโพด ช่วงสองปีแรก ข้าวโพดก็ให้ผลผลิตดี แต่เข้าปีท่ี ๓
การเพาะปลูกข้าวโพดไม่ดี ต้องซ้ือปุ๋ย ยาฆ่าหญ้า ฆ่าแมลงเข้ามาใช้แล้ว
ย่ิงท�ำให้ดินเสีย ในไร่ก็ไม่มีข้าว ไม่มีพืชผักท่ีจะกิน ทุกอย่างจึงต้องซื้อกิน
จากทีอ่ ืน่ ผลผลติ ในไร่ขา้ วโพดก็ลดลง ทำ� ใหเ้ งนิ ทุนทมี่ ีอย่หู มด ประกอบกับ
ราคาข้าวโพดตกต่อเนื่อง ปีต่อมาไม่มีทุนจึงต้องไปกู้เงินจากธนาคารเพ่ือ
การเกษตรและสหกรณ์การเกษตร เพือ่ มาลงทนุ ซอ้ื เมล็ดพนั ธุ์ ซือ้ ปยุ๋ ซอ้ื ยา
ฆา่ หญ้า หวงั จะแกม้ ือแตก่ ต็ อ้ งผิดหวัง ผลผลิตไม่คอ่ ยดี ราคาขา้ วโพดกต็ ก

149

150

กิจกรรมและฐานการเรียนรู้
ในศูนย์กสกิ รรมธรรมชาติ
บา้ นพะกอยวา (ก�ำนนั วทิ ยา)
ต�ำบลพระธาตุ อำ� เภอแม่ระมาด
จังหวัดตาก

151

152

คลองไส้ไกบ่ นพืน้ ท่สี งู ในศนู ย์กสิกรรมธรรมชาตบิ ้านพะกอยวา (กำ� นันวทิ ยา) ตำ� บลพระธาตุ อำ� เภอแม่ระมาด จงั หวดั ตาก
กิจกรรมและฐานการเรียนรู้
ในศนู ยก์ สกิ รรมธรรมชาติ
บ้านพะกอยวา (ก�ำนนั วทิ ยา)
ตำ� บลพระธาตุ อ�ำเภอแม่ระมาด จงั หวัดตาก

153

ท�ำให้เป็นหน้ีเป็นสิน แต่ก็ยังท�ำไปเร่ือยๆ เพราะหวังว่าจะมีปีที่ข้าวโพดดี ภาพหนา้ ขวาบน
ราคาดี ซึ่งลูกบ้านในหมู่บ้านห้วยกระทิง ๖๐ หลังคาเรือน ก็ตกอยู่ใน บอ่ นำ้� แหลง่ กกั น�้ำ
สถานการณเ์ ชน่ น้ี ประกอบกบั ใน พ.ศ. ๒๕๕๕ เกดิ ปญั หาการแผว้ ถางทดี่ นิ ในศนู ยก์ สกิ รรมธรรมชาติ
ของลูกบ้านกับเจ้าหน้าที่ป่าไม้ ด้วยความไม่ชัดเจนของพื้นท่ีท�ำกิน ท�ำให้ บา้ นพะกอยวา (ก�ำนนั วิทยา)
ต้องเข้าไปไกล่เกล่ีย ในฐานะผู้น�ำหมู่บ้านจึงได้ร้องขอให้สภาคริสตจักร ตำ� บลพระธาตุ อำ� เภอแม่ระมาด
โดยอาจารย์นัฐ และอาจารย์ขวัญ เขา้ มาชว่ ยวัดพ้นื ทที่ ำ� กนิ ด้วย GPS เพอื่ จังหวัดตาก
ความชัดเจนในพนื้ ทที่ ำ� กิน ภาพลา่ งหนา้ ซ้าย-ขวา
บรรยากาศในศนู ยก์ สิกรรม
ต่อมา พ.ศ. ๒๕๕๗ สภาคริสตจักรได้แนะน�ำให้เข้าอบรมที่ศูนย์ ธรรมชาติ บ้านพะกอยวา
กสิกรรมธรรมชาติมาบเอื้องกับอาจารย์ยักษ์ (นายวิวัฒน์ ศัลยก�ำธร) จึง (ก�ำนันวิทยา) ตำ� บลพระธาตุ
ได้เรียนรู้ว่า เงินทองคือของมายา ข้าวปลาคือของจริง ค้นพบทางออกว่า อำ� เภอแมร่ ะมาด จงั หวัดตาก
สิ่งทีส่ ำ� คญั คอื ชีวิตและอาหาร จงึ ยกเลกิ การทำ� ไร่ขา้ วโพด โดยหนั กลบั มา
ปรบั พนื้ ทที่ ำ� กนิ เปน็ โคก หนอง นา ปลกู ขา้ ว ปลกู ปา่ ปลกู ผกั ทกี่ นิ เลย้ี งปลา
เลกิ ใชส้ ารเคมี โดยมผี สู้ นบั สนนุ จากหลายฝา่ ย เชน่ อาจารยพ์ เิ ชฐ โสวทิ ยสกลุ
ช่วยออกแบบพื้นที่ คุณสัณหจุฑา จิราธิวัฒน์ ส่งเสริมการแปรรูปและ
การตลาด นายววิ ฒั น์ ศัลยก�ำธร และนายประชา เตรตั น์ มาสง่ เสริมตดิ ตาม
ใหก้ ำ� ลังใจ

ปจั จบุ นั ในพ้ืนที่ ๖๐ ไรน่ ้เี ป็นเหมือนค�ำกล่าวที่ว่าในน้ำ� มปี ลา ในนา
มขี า้ ว แถมในโคกมปี า่ มสี ตั วเ์ ลยี้ ง เชน่ ววั พน้ื ทแ่ี ปลงนป้ี ลอดสารเคมอี กี ครงั้
เป็นแหลง่ อาหารที่ปลอดภยั ท่ีสามารถกนิ ไดป้ ระมาณ ๓๕ ชนิด ทำ� ใหม้ ผี ทู้ ่ี
สนใจเข้ามาดู มาชม ศกึ ษาเรียนรู้บ่อยคร้ัง ทง้ั นีโ้ ดยการน�ำของก�ำนนั วิทยา
ท�ำให้ลกู บา้ นร่วม โคก หนอง นา ดว้ ย ๖๔ ครวั เรือน ในพน้ื ท่ี ๑,๐๐๐ ไร่
ในแต่ละแปลงเร่ิมเป็นแหล่งอาหารที่ปลอดภัยเช่นเดียวกับในพ้ืนท่ีของ
กำ� นันวทิ ยา

154

155

156

ลงุ กา่ ลี ตระกลู พสพุ ชระ

บ้านหว้ ยกระทิง อำ� เภอแมร่ ะมาด จงั หวัดตาก

ผ้พู บทางรอดของชีวติ ดว้ ยหลกั เศรษฐกจิ พอเพียง

ลุงก่าลี เป็นชาวปกากะญออยู่ท่ีบ้านห้วยกระทิงมาต้ังแต่สมัยบรรพบุรุษ
ตอ่ มาเมอื่ มกี ารประกาศพืน้ ทเี่ ปน็ เขตอทุ ยานแห่งชาติ เขาและครอบครวั ผเู้ ขา้ ไป
ปลูกข้าวในป่า จึงกลายเป็นผู้รุกป่าและถูกเจ้าหน้าท่ีจับกุม ลุงก่าลีเคยคิด
สั้น จนมาเห็นตัวอย่างการท�ำเกษตรแบบวิถีด้ังเดิมของเพ่ือนบ้านท่ีไปอบรม
จากศูนย์กสิกรรมธรรมชาติมาบเอ้ือง เขาก็เห็นทางออกและหันมาท�ำเกษตร
แบบดั้งเดิมเหมือนกับที่พ่อแม่เคยท�ำ น้อมน�ำทฤษฎีใหม่ เดินตามหลักปรัชญา
เศรษฐกิจพอเพียงมาเป็นประทีปน�ำทาง โดยการขุดบ่อน�้ำ ท�ำนาขั้นบันได
ปลูกพืชผสมผสาน ลดการปลูกข้าวโพด เพ่ือพิสูจน์ว่าคนกับป่าอยู่ร่วมกันได้
อยา่ งย่ังยืน

ลงุ กา่ ลี ตระกลู พสพุ ชระ 157

๕.๕ พืน้ ท่ีเรียนรู้กสกิ รรมธรรมชาติ
(กำ� นนั เควด็ ) บา้ นนอ้ ยกลางปา่ ใหญ่ ตำ� บล
วงั ตะกอ อ�ำเภอหลงั สวน จังหวดั ชมุ พร

บา้ นนอ้ ยกลางปา่ ใหญ่ เรม่ิ ตน้ ดว้ ยทดี่ นิ จบั จอง
เพยี ง ๙ ไร่ บนทพ่ี รุ ซงึ่ มคี วามชมุ่ ชน้ื สงู เมอื่ พ.ศ. ๒๕๓๑
จงึ เลอื กปลกู ปาลม์ ซงึ่ เปน็ พชื เชงิ เดย่ี วและเปน็ ทน่ี ยิ ม
ของชาวหลงั สวน แตใ่ นครง้ั นนั้ ประสบปญั หาขาดแคลน
โรงงานและคนทจ่ี ะมารบั ซอ้ื ผลปาลม์ ทง้ั ทะลาย จงึ ตอ้ ง
ทยอยตอ่ ยอด แยกเปน็ เมด็ เลก็ ๆ แลว้ ขนไปขายทต่ี ลาด
ปากน�้ำหลังสวน โดยการท�ำสวนปาล์มอย่างเดียวไม่
เพยี งพอทจ่ี ะเลยี้ งครอบครวั ได้ จงึ ออกไปรบั จา้ งทำ� งาน
ในธรุ กจิ นากงุ้ ซงึ่ ขณะนนั้ เปน็ ทน่ี ยิ มอยา่ งมาก หลงั จาก
ได้สะสมเงินทุนพอสมควรแล้ว จึงได้ซ้ือท่ีดินเพ่ิมเติม
จาก ๙ ไร่ เปน็ ๒๘ ไร่ ในปจั จบุ นั

เมอ่ื เกดิ วกิ ฤตเศรษฐกจิ ตม้ ยำ� กงุ้ ใน พ.ศ. ๒๕๔๐
เศรษฐกจิ พงั พนิ าศ แตใ่ นทกุ วกิ ฤตยอ่ มมโี อกาส ประกอบ
กับได้เฝ้าศึกษาหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงและ
ทฤษฎีใหม่ทางการเกษตรของพระบาทสมเด็จ
พระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช
บรมนาถบพิตร มานานพอสมควร จึงได้ลงมือปลูก
ตน้ ตะเคยี น มะฮอกกานี จำ� ปาทอง แทรกในสวนปาลม์
เพอ่ื เปน็ การออมใหแ้ กค่ รอบครวั ตวั เอง เปน็ การสรา้ ง
เสถยี รภาพทางการเงนิ ในอนาคต

ไม้ใหญย่ นื ตน้ ในสวนปาล์ม บ้านนอ้ ยกลางปา่ ใหญ่
ตำ� บลวังตะกอ อำ� เภอหลงั สวน จงั หวัดชุมพร

158

159

นายประวิทย์ ภมู ริ ะวิ (เควด็ ) กำ� นันตำ� บลวงั ตะกอ ๒
ผู้ก่อตัง้ บ้านนอ้ ยกลางป่าใหญ่ ตำ� บลวังตะกอ อำ� เภอหลงั สวน จังหวัดชมุ พร

นายประวิทย์ ภูมิระวิ (เคว็ด) ก�ำนันต�ำบล
วังตะกอ เจ้าของบ้านน้อยกลางป่าใหญ่แห่งน้ี ได้รับเลือก
ใหเ้ ปน็ กำ� นนั เมอื่ พ.ศ. ๒๕๓๙ จนปจั จบุ นั ไดด้ ำ� รงตำ� แหนง่
นายกเทศบาลต�ำบลวังตะกอ เป็นผู้มีความคิดริเริ่ม
มคี วามเพยี รอดทนในการเดนิ ตามรอยในหลวง รชั กาลที่ ๙
อย่างต่อเนื่อง และได้ส่งมอบที่ดินแปลงน้ีให้แก่นางสาว
เมธยา ภมู ริ ะวิ บตุ รสาว ซงึ่ ไดส้ านตอ่ แนวคดิ และวธิ ปี ฏบิ ตั ิ
ของบดิ าไดอ้ ยา่ งเปน็ รปู ธรรม จนในปลายปี ๒๕๖๑ จงึ ไดเ้ รม่ิ
ลงมอื ทำ� โครงการโคก หนอง นา โดยทดลองในทด่ี นิ แปลงเลก็ ๆ
จำ� นวน ๑ ไร่ และในอนาคตอนั ใกลน้ ไ้ี ดว้ างแผนขยายไปใน
พน้ื ทที่ เี่ หมาะสมตอ่ ไป

นายประวทิ ย์ ภมู ิระวิ กบั นางสาวเมธยา ภูมิระวิ บุตรสาว
บา้ นนอ้ ยกลางปา่ ใหญ่ ตำ� บลวงั ตะกอ อำ� เภอหลังสวน จังหวัดชุมพร
160

บรรยากาศภายในพ้นื ท่ีเรียนรกู้ สกิ รรมธรรมชาติ
(กำ� นนั เคว็ด) บ้านน้อยกลางปา่ ใหญ่
ต�ำบลวงั ตะกอ อำ� เภอหลงั สวน จังหวัดชุมพร

161

162

บรรยากาศภายในพ้นื ท่ีเรียนรกู้ สกิ รรมธรรมชาติ
(กำ� นนั เคว็ด) บ้านน้อยกลางปา่ ใหญ่
ต�ำบลวงั ตะกอ อำ� เภอหลงั สวน จังหวัดชุมพร

163

กแนวคิด ารจัดการน�้ำนับว่า

เปน็ เรอื่ งสำ� คญั ทส่ี ดุ เราตอ้ งรภู้ มู ศิ าสตร์ ความลาดเอยี ง
ของที่ดินให้ได้ ที่ดินแปลงนี้มีความลาดเอียง ๑ เมตร
ตอ่ ๒ เซนตเิ มตร หมายความวา่ ทกุ ๆ ๑ เมตร พนื้ ดนิ จะ
ลาดเอยี งลงไป ๒ เซนตเิ มตร เมอ่ื ฝนตก เราตอ้ งเดนิ ออก
ไปกลางสายฝน เพ่ือส�ำรวจว่าน�้ำฝนตกมาแล้วไหลไป
ทางไหน ไปรวมกนั อยทู่ ใ่ี ด เมอื่ รแู้ ลว้ จงึ จะสามารถออกแบบ
จดั สรรปนั สว่ นทด่ี นิ ของเราไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง

164

บรรยากาศภายในพ้นื ท่ีเรียนรู้กสกิ รรมธรรมชาติ
(กำ� นนั เคว็ด) บ้านน้อยกลางปา่ ใหญ่
ต�ำบลวงั ตะกอ อำ� เภอหลงั สวน จังหวัดชุมพร

165

166

ปลูกป่า

โดยไมต่ อ้ งปลกู
ตามหลักทฤษฎีของในหลวง
รชั กาลที่ ๙ พนื้ ทโี่ ดยรอบที่อยู่
อาศัย จึงปลูกต้นไม้ที่นกชอบ
กนิ ผล คอื ตน้ หวา้ ตน้ ไทร ตน้ ซำ�
(มะหวด) และหมากเมา่ เอาไว้
ลอ้ มรอบ ทำ� ใหเ้ ราไดฟ้ งั เสยี งนก
และใหน้ กเปน็ ตวั กลางนำ� เมลด็
ของต้นไม้เหล่าน้ีไปขยายพันธุ์
ในท่ีตา่ งๆ ตามธรรมชาตติ อ่ ไป

167

บรรณานกุ รม

สิ่งพมิ พ์
๙ หลักน�ำชยั ใหช้ ีวิต. กรงุ เทพฯ: ศริ ิวฒั นาอินเตอร์พร้นิ ท์, ๒๕๖๐.
จดหมายเหตเุ ฉลมิ พระเกยี รตสิ มเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกมุ าร เนอื่ งในโอกาสพระราชพธิ ี

มหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา ๕ รอบ ๒๘ กรกฎาคม ๒๕๕๕. กรงุ เทพฯ: กรมศลิ ปากร กระทรวงวัฒนธรรม, ๒๕๕๘.
จริ าพร ออ่ นเรอื ง. สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าชเจา้ ฟา้ มหาวชริ าลงกรณ สยามมกฎุ ราชกมุ าร. กรงุ เทพฯ: โรงพมิ พร์ งุ่ เรอื งรตั น,์ ๒๕๑๖.
เฉลมิ พระเกยี รติสมเดจ็ พระบรมโอรสาธิราช เจา้ ฟา้ มหาวชริ าลงกรณ สยามมกุฎราชกุมาร. กรงุ เทพฯ: ไทยวฒั นาพานิช, ๒๕๑๖.
สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช สยามมกุฎราชกุมาร. พระนคร: กรมศิลปากร, ๒๕๑๕. (กรมศิลปากรจัดพิมพ์เฉลิมพระเกียรติ

เนือ่ งในพระราชพธิ สี ถาปนาสมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช เจา้ ฟา้ มหาวชิราลงกรณ สยามมกุฎราชกมุ าร วันที่ ๒๘ ธันวาคม
พ.ศ. ๒๕๑๕).
แนวคดิ และทฤษฎกี ารพัฒนาอันเน่อื งมาจากพระราชดำ� ริในพระบาทสมเด็จพระเจา้ อยหู่ ัว. พิมพ์ครัง้ ที่ ๒. กรุงเทพฯ: สำ� นกั งาน
กปร., ๒๕๔๐.
ประมวลพระราชดำ� รสั และพระบรมราโชวาททพ่ี ระราชทานในโอกาสตา่ งๆ พ.ศ. ๒๕๔๑. กรงุ เทพฯ: สำ� นกั ราชเลขาธกิ าร, ๒๕๔๒.
พพิ ธิ ภณั ฑธ์ รรมชาตจิ ดั การนำ�้ ชมุ ชน ตามแนวพระราชดำ� ริ พ.ศ. ๒๕๖๑. กรงุ เทพฯ: มลู นธิ อิ ทุ กพฒั นใ์ นพระบรมราชปู ถมั ภ,์ ๒๕๖๑.
ราชอาณาจกั รไทยใตร้ ม่ พระบารม.ี กรงุ เทพฯ: กรมศลิ ปากร กระทรวงวฒั นธรรม, ๒๕๕๔. (เอกสารประกอบการสมั มนาทางวชิ าการ
เฉลมิ พระเกยี รตพิ ระบาทสมเดจ็ พระเจา้ อยหู่ วั เนอ่ื งในโอกาสพระราชพธิ มี หามงคลเฉลมิ พระชนมพรรษา ๗ รอบ ๕ ธนั วาคม
๒๕๕๔ จดั โดยส�ำนักวรรณกรรมและประวัตศิ าสตร์ กรมศลิ ปากร กระทรวงวัฒนธรรม วันท่ี ๗-๘ กรกฎาคม ๒๕๕๔).
เศรษฐกจิ พอเพียงคืออะไร ? และเศรษฐกจิ พอเพยี งกับโลกาภวิ ตั น์ ๔๐ ตอน. กรงุ เทพฯ: ดา่ นสทุ ธาการพมิ พ,์ ๒๕๕๐. (อนุสรณ์
เนือ่ งในโอกาสที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยหู่ ัว ทรงพระกรณุ าโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมให้ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดาฯ
สยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็ พระราชดำ� เนนิ แทนพระองค์ไปพระราชทานเพลงิ ศพนายสนุ ทร หงสล์ ดารมภ์ วนั อาทิตยท์ ี่ ๕
สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๐).

สมั ภาษณ์
นายปัญญา ปุลิเวคนิ ทร์ ศูนย์ภูมิรกั ษ์ธรรมชาติ อ�ำเภอเมืองนครนายก จงั หวัดนครนายก
ผชู้ ่วยศาสตราจารยพ์ เิ ชฐ โสวทิ ยสกลุ และรองศาสตราจารยว์ รวรรณ โรจนไพบลู ย์
คณะสถาปัตยกรรมศาสตร์ สถาบนั เทคโนโลยีพระจอมเกล้าเจา้ คุณทหารลาดกระบัง
วนั พธุ ที่ ๑๐ มิถนุ ายน พ.ศ. ๒๕๖๓
นายววิ ฒั น์ ศัลยก�ำธร (อาจารยย์ ักษ)์ ประธานมูลนิธกิ สิกรรมธรรมชาติ
ประธานสถาบันเศรษฐกจิ พอเพยี ง
วนั อังคารท่ี ๑๖ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๕๖๓
วนั อังคารท่ี ๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๖๔
นางบสุ ดี ขนุ ศรี ศูนย์กสิกรรมธรรมชาติ อ�ำเภอรัตนบุรี จังหวดั สรุ นิ ทร์ (พระอาจารยส์ งั คม ธนปัญโญ)
วนั พฤหสั บดที ่ื ๑๘ มถิ ุนายน พ.ศ. ๒๕๖๓

นางสาวณฐั กานต์ เสมเพียร
วันพธุ ที่ ๑๐ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๖๔

168







กรมการพฒั นาชมุ ชน
ISBN 978-974-458-700-8