หนังสือระบบเคเบิลใต้ดิน

47

interfacing equipment (ถาม)ี และสวนประกอบอ่ืนๆ และเพื่อปองกันการควบแนนของนํา้ (Water
Condensation) ใหตดิ ต้ังเคร่อื งทําความรอ น (Heaters) ทีม่ ีอปุ กรณควบคุมอุณหภูมใิ หไ ดตามทีก่ ําหนด
(Thermostat) ไวในหอ งรวมหรอื จะแยกสวนในแตล ะอปุ กรณกไ็ ด สาํ หรับสายปอน Incoming และ
Outgoing จะตอ งติดตั้งดว ยเซอรกิตเบรคเกอร 3 เฟส (Three-pole molded case circuit-breaker ; MCCB)
ที่ประกอบดว ยการเปดวงจรอัตโนมัตเิ ม่ือมกี ระแสไหลผา นเกนิ กาํ หนด ท้ังจากสภาพกระแสโหลดเกนิ
(Overload) และจากสภาพการลดั วงจร (Short-circuit ) โดยที่ MCCB จะตองผลิตและทดสอบตาม IEC
60947-2 ฉบับลาสุด และควรจะมหี นาสมั ผสั ชวย (Auxiliary contacts) สาํ หรบั Remote status monitoring
ดวย

3.3) วัสดทุ ีใ่ ชทําเครอื่ งหอหุม (Enclosure)
สาํ หรับวสั ดุทใี่ ชท ําเครอ่ื งหอหมุ จะแบงเปน 3 ชนิด คอื
- ทาํ ดวยเหล็กแผน ชบุ สงั กะสคี วามหนาไมนอ ยกวา 2.0 มม. เคลือบดวย plastic

powder coated ความหนาไมน อยกวา 75 µm และผนงั ภายในจะเปนเหลก็ แผนชุบสังกะสี หรอื Stainless
steel กไ็ ด

- ทาํ ดว ยคอนกรตี เสรมิ เหลก็ (Reinforced concrete)
- ทําดว ย Stainless steel ที่มีความหนาไมนอยกวา 1.5 มม.
ในสวนการบาํ รุงรกั ษา Compact Unit Substation แทบจะไมม หี รอื ไมกต็ ่าํ มาก และ
ในสว นทมี่ ไี ฟดานแรงสูง (High-voltage live-parts) กไ็ มส ามารถเขาถึงได

3.4) รายละเอียดอนื่ ๆ
- กระบวนการตกแตงเพอื่ ความสวยงาม (Painting process) โดยบรษิ ทั ฯ ผผู ลติ จะ

เปน ผูพ ิจารณาเลอื กกระบวนการทเ่ี หมาะสมท่ีสามารถปองกนั ผวิ ของเครือ่ งหอ หมุ จากการกดั กรอ นได
กรณีท่ีตดิ ตงั้ อยใู นบริเวณทีม่ คี วามชน้ื (humid) และอากาศมีมลภาวะ (Polluted atmosphere) กระบวนการ
ตกแตงเพอื่ ความสวยงามจะตองมีคณุ สมบตั ิยึดเกาะผวิ ท่ดี ี ทนตอรอยขดี ขวนและการกระทบกระเทือน
จากภายนอกได

- การตอลงดินจะตอ งมอี ยา งนอ ย 3 จดุ ในแตละ Compact Unit Substation โดย
แยกเปนสวนดา นแรงสูง สว นหมอ แปลง และสวนดานแรงตํ่า อยางละ 1 จุด สาํ หรับจุดตอ ลงดนิ
(Earthing points) ควรจะทําจากวสั ดทุ ่ไี มเ กิดการกัดกรอน เชน stainless steel และการตอ เชือ่ มของสว นท่ี
เปน โลหะท้ังหมดจะเปน แบบกลั วานิกส (galvanic )

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

บทที่ 3
การออกแบบระบบเคเบิลใตดนิ

1. การออกแบบการกอสรางระบบเคเบลิ ใตดิน
การกอ สรางระบบเคเบิลใตดินในปจ จุบันมหี ลายประเภท ซ่งึ แตล ะประเภทจะมีคาใชจา ยมากนอ ย

แตกตา งกันออกไป จงึ จาํ เปน ตอ งพจิ ารณาออกแบบทใ่ี ชในการกอสรางใหเหมาะสมและคุม คากบั คาใช
จายท่ีไดล งทนุ ไป ในปจ จบุ ันเราแบง แบบการกอสรา งออกไดเ ปน 2 รปู แบบ 5 วิธี คอื

1.1 แบบเปดหนาดนิ
1.1.1 กลุมทอหุมคอนกรตี (Concrete Encased Duct Bank)
การกอสรา งวิธีนใ้ี ชกบั งานกอ สรางในระบบจําหนายและระบบสง ลักษณะการกอ สรา ง

เปนแบบใชท อ HDPE (High Density Polyethylene) หรอื ทอ RTRC (Reinforced Thermosetting Resin
Conduit) แลว หมุ ทบั ดวยคอนกรตี เสรมิ เหลก็ ซ่ึงเปนการปองกนั จากผลกระทบทางกล (Mechanical
Protection) ใชก ับสายเคเบิลใตด ินไดอ ยางดี ดังรปู ที่ 3.1 และสามารถดรู ายละเอียดเพม่ิ เติมไดจ ากแบบ
มาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-015/31016 การประกอบเลขท่ี 7201

รูปที่ 3.1 กลุม ทอ หมุ คอนกรตี (Concrete Encased Duct Bank)

การกอสราง Duct Bank ไมนิยมใชท อลกู ฟูก (Corrugated) เนอื่ งจากทอชนิดนี้ดัดงองา ย
เมื่อเทคอนกรีตทอ จะลอยตัวในน้าํ คอนกรตี ทาํ ใหทอไมเปนแนวตรงจะเกิดปญหาในการรอ ยสายเคเบิลใต
ดนิ การกอสรา ง Duct Bank นจี้ ะตอ งมบี อ พกั สาย (Manhole หรอื Handhole) เปน ระยะๆ สําหรับใชใ น
การลากสาย ตอสาย ตอ แยกสาย หรอื ในกรณีทีแ่ นวสายเคเบิลใตดนิ หักมุม ซึ่งควรมหี ลักบอกแนวสาย
เคเบลิ ใตดนิ (Cable Route Marker) แสดงตามแนว Duct Bank ดวย การกอสรางชนิดนม้ี ีขอด-ี ขอเสียดังน้ี

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

49

ขอ ดี
1) ความปลอดภยั ของสายเคเบลิ ใตด ินสูงมาก เนอื่ งจาก Duct Bank อาจไดร ับความเสีย
หายจากการขดุ เจาะ แตค อนกรตี เสรมิ เหล็กท่หี ุมทอ อยจู ะชว ยปองกนั ทอ รอ ยสายรวมทัง้ สายเคเบลิ ใตด นิ
ได ทําใหระบบมคี วามมัน่ คง (Reliability) สูง
2) จัดวางสายเคเบิลใตด ินเปน จาํ นวนมากๆ ไดง า ยกวา
3) การเปลย่ี นขนาดสายเคเบลิ ใตดิน การเปล่ียนสายเคเบิลใตด นิ ท่ชี ํารดุ และการเพ่ิม
จาํ นวนวงจร สามารถทําไดสะดวกโดยการลากสายเคเบิลใตด นิ ใหม ในทอ Spare ท่ีออกแบบเตรียมไว
4) เมอื่ เกิดกระแสลดั วงจรขึ้น เน่อื งจากทอ ถูกหุมทับดว ยคอนกรตี เสริมเหลก็ ซ่ึงมีความ
แขง็ แรงทนทาน ทาํ ใหสามารถปองกันอันตรายที่อาจเกดิ แกส ายเคเบิลใตดินได ไมท ําใหส ายเคเบิลใตด นิ
อื่นๆ ที่วางใกลกนั เสียหาย

ขอเสยี
1) มคี า ใชจ ายในการกอ สรา งสงู เนอ่ื งจากทอ รอยสายเคเบลิ ใตด นิ ทั้งหมดหุมดวยคอนกรีต
เสริมเหลก็ และจาํ เปนตองมบี อพักสายเพอื่ ใหล ากสายเคเบิลใตดนิ ได นอกจากนย้ี งั ตอ งขดุ รอ งขนาดกวาง
เพราะโครงสรางของทอรอ ยสายมขี นาดใหญ
2) ความสามารถในการระบายความรอนตํ่า จึงมผี ลทําใหส ายเคเบลิ ใตดนิ นาํ กระแสไดตํ่า
3) ใชร ะยะเวลาในการกอ สรางนานมาก
4) การดัดโคงเมื่อพบอปุ สรรค ทาํ ไดลําบากมาก (ตองใชร ะยะทางยาว)
5) ในกรณีท่ีใชท อ HDPE เปนทอรอยสายเคเบิลใตดนิ เมื่อเกิดกระแสลัดวงจรในสาย
เคเบิลใตด ินจะเกิดความรอ นสงู ทาํ ใหทอ หลอมละลายรวมกับสายเคเบลิ ใตดนิ เกดิ ความเสียหายได ซง่ึ มี
ผลทําใหเ กดิ ความยากตอการบํารงุ รกั ษาเนื่องจากไมสามารถลากสายเคเบลิ ใตด ินออกมาได

1.1.2 รอยทอ ฝง ดนิ (Semi – Direct Burial)
การกอ สรา งวธิ ีนีใ้ ชก ับงานกอ สรา งระบบจําหนา ยและระบบสง โดยนาํ ทอ ทสี่ ามารถดัด

งอไดง า ย (Flexible) มาใชค อื ทอ Corrugated หรอื ทอ HDPE หรอื ทอ RTRC ซ่ึงการกอ สรางตามวิธีน้ี
จาํ เปนตอ งใช Concrete Spacer Block บงั คบั ทอ ดังกลาวเปน ระยะ ๆ เพือ่ ชวยรกั ษาระยะหางระหวา งทอ
ใหม ีระยะสม่ําเสมอกันเวน การกอสรา งวิธีน้ีจะไมม กี ารหุม ทอรอ ยสายดวยคอนกรตี เสริมเหลก็ แตจะมี
แผนคอนกรตี เสริมเหลก็ (Concrete Slab) ปด ดานบน และเทปเตือนอนั ตราย (Warning Sign Strip) ดังรปู
ที่ 3.2 และสามารถดูรายละเอยี ดเพิ่มเตมิ ไดจ ากแบบมาตรฐานการกอ สรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-
015/36017 การประกอบเลขที่ 7502

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

50

รูปที่ 3.2 รอ ยทอ ฝงดิน (Semi – Direct Burial)
การกอ สรางวิธนี ้จี ําเปน ตองมบี อพกั สาย (Manhole and Handhole) เชนเดยี วกบั การกอ
สรา งประเภท Duct Bank และตองมีหลกั บอกแนวสายเคเบิลใตด ิน (Cable Route Marker) แสดงตามแนว
ทอ ดว ย การกอ สรางชนดิ น้ีมขี อดี-ขอ เสียดังน้ี
ขอดี
1) มคี าใชจ า ยในการกอสรา งคอ นขา งสูงเน่ืองจากทอ High Density Polyethylene (HDPE)
และอปุ กรณท ใ่ี ชคอนขา งมรี าคาแพง แตถูกกวา การกอ สรางประเภท Duct Bank
2) ระยะเวลาในการกอ สรา ง นอ ยกวาการกอสรางประเภท Duct Bank
3) ความสามารถในการระบายความรอ นดีกวาการกอสรา งประเภท Duct Bank
4) ในกรณที ใ่ี ชทอ Corrugated การดัดโคงเมือ่ พบอุปสรรคจะทาํ ไดงา ยกวาการกอ สราง
ประเภท Duct Bank
5) การเปลี่ยนขนาดสายเคเบิลใตด นิ การเปลี่ยนสายเคเบลิ ใตด ินทช่ี าํ รุดและการเพิม่
จาํ นวนวงจร สามารถทาํ ไดส ะดวกโดยการลากสายเคเบลิ ใตดินใหม ในทอ Spare ทีอ่ อกแบบเตรยี มไว

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

51

6) เมอ่ื เกิดกระแสลัดวงจรข้นึ ไมท าํ ใหส ายเคเบิลใตด ินอืน่ ๆ ท่วี างใกลกันเสียหาย

ขอเสีย
1) ทอ รอยสายอาจไดรับความเสยี หายจากการถูกขดุ เจาะ รวมท้งั การเกดิ การ Slide ของดิน
ทําใหทอ รอ ยสายเสียหายได แตกย็ ังสามารถชวยปอ งกนั อนั ตรายท่ีจะเกดิ กับสายเคเบิลใตดนิ ไดพ อควร
2) ในกรณีท่ีใชทอ High Density Polyethylene (HDPE) เปนทอ รอ ยสายเคเบลิ ใตด นิ เมือ่
เกดิ กระแสลดั วงจรในสายเคเบลิ ใตดนิ จะเกดิ ความรอ นสูง สามารถทําใหทอ หลอมละลาย เกิดความเสีย
หายและยากตอ การบํารุงรักษาเนอ่ื งจากไมสามารถลากสายเคเบลิ ใตดนิ ออกมาได

1.1.3 ฝงดนิ โดยตรง (Direct Burial)
การกอสรางวิธีนี้ใชกับงานกอสรางระบบจําหนาย โดยไมใชทอรอยสายและไมมีการหุม

ดวยคอนกรีตเสริมเหล็ก แตใชวิธีฝงสายเคเบิลใตดิน ใหไดความลึกตามมาตรฐาน ซ่ึงมีการวางแผน
คอนกรีตเสริมเหล็ก (Concrete Slab) และเทปเตือนอันตราย (Warning Sign Strip) เหนือแนวสายเคเบลิ
ใตด ิน และบนพน้ื ดินจะมีหลักบอกแนวสายเคเบลิ ใตด นิ (Cable Route Marker) แสดงใหท ราบแนวสาย
เคเบิลใตด นิ เพอื่ ความสะดวกในการบํารุงรักษาภายหลัง นอกจากนย้ี ังเปนจดุ สังเกตเพอื่ ไมใหห นวยงาน
อ่นื มาขุดเจาะบรเิ วณแนวสายเคเบลิ ใตดนิ อีกดวย ดงั รปู ที่ 3.3 และสามารถดรู ายละเอยี ดเพิม่ เติมไดจาก
แบบมาตรฐานการกอสรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/36018 การประกอบเลขท่ี 7503 การกอสรา ง
ชนดิ นีม้ ีขอด-ี ขอเสยี ดงั นี้

ขอ ดี
1) มีคา ใชจา ยในการกอสรา งต่ําที่สดุ เนอื่ งจากไมตอ งเสยี คาทอ รอยสายและจํานวนบอ พัก
และอุปกรณต อสายก็มนี อ ยดว ย
2) ระยะเวลาท่ใี ชใ นการกอสรางนอยที่สุด สามารถดาํ เนินการกอ สรางไดอยา งรวดเร็ว
และทําใหลดปญหาเกี่ยวกับการจราจรได เนอื่ งจากใชเวลาในการขุดถนนไมน านนัก แตต องขดุ ยาวเปน
ชว ง ๆ
3) ความสามารถในการระบายความรอ นดที สี่ ุด ดงั นั้นจึงนํากระแสไดดีทีส่ ดุ
4) การดัดโคง เม่อื พบอุปสรรคทาํ ไดงา ยที่สุด

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

52

หนว ยเปน มลิ ลิเมตร
D = ขนาดเสนผา นศนู ยก ลาง

ของเคเบิล

รปู ที่ 3.3 ฝง ดินโดยตรง (Direct Burial)
ขอ เสีย
1) ความปลอดภัยของสายเคเบลิ ใตด นิ ตํ่าทสี่ ดุ เน่ืองจากมีเพียงแผน คอนกรีตเสริมเหลก็
(Concrete Slab) เทานน้ั ท่ปี องกันสายเคเบิลใตดนิ นอกจากนี้แนวสายเคเบิลใตด ินอาจเบีย่ งเบนไดโดย
อสิ ระ เพราะไมมอี ุปกรณจับยึดสายเคเบลิ ใตดนิ ไว ทําใหม ีความมน่ั คง (Reliability) ของระบบตา่ํ
2) การเปล่ยี นขนาดของสายเคเบลิ ใตด ิน หรอื การเปล่ียนสายเคเบิลใตดินทชี่ าํ รดุ และการ
เพ่มิ จาํ นวนวงจร ตองดาํ เนนิ การขุดวางสายเคเบิลใตดนิ ใหม ทําใหเสยี คาใชจายในการบาํ รงุ รกั ษาสูง
3) จะตอ งดําเนนิ การวางสายเคเบิลใตดนิ ใหเ สร็จในคราวเดียว หากเกิดปญหาในบริเวณท่ี
ไมสามารถวางสายเคเบิลใตด ินในระยะทางยาวๆได อาจเน่อื งจากสภาพภูมิศาสตร เชน บนทางเทา ซ่งึ ทํา
ใหเกิดปญ หาในการปฏิบตั งิ านเปน ผลใหคาใชจ า ยสงู ขน้ึ ได
4) เมอ่ื เกิดกระแสลัดวงจรขน้ึ อาจจะทาํ ใหเกดิ สายเคเบลิ ใตดนิ ทอี่ ยขู า งเคียงเสียหายได
5) เหมาะกบั การกอ สรางที่มจี ํานวนวงจรนอ ย เชน 1 หรือ 2 วงจร เน่ืองจากถา มีจาํ นวน
วงจรมากๆ รองที่ขุดตองมีความกวา งมาก และการบาํ รงุ รักษายาก

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

53

ขอพจิ ารณาในการเลอื กใชแ บบการกอสรา งระบบเคเบิลใตด นิ แบบฝง ดนิ โดยตรง (Direct Burial )
1) สภาพภูมิศาสตรในสถานท่ีทก่ี อ สราง
เนื่องจากการกอ สรา งระบบเคเบิลใตดินแบบฝงดินโดยตรง (Direct Burial) นั้นจําเปน ตอง

ฝง สายเคเบิลใตดนิ เปนแนวยาวตลอด จงึ จาํ เปนตอ งดําเนินการใหเ สร็จอยา งรวดเร็ว โดยเลือกสถานที่ท่มี ี
สภาพเน้อื ดนิ แขง็ พอควร เพ่อื ใหส ามารถขดุ รองเปนแนวยาวไดโ ดยไมต อ งปก Sheet Pile

2) จาํ นวนวงจร
วิธีนเ้ี หมาะกับการกอ สรางท่ีมจี าํ นวนวงจรนอย เชน 1 หรือ 2 วงจร ท้งั น้เี นื่องจากการกอ

สรางระบบเคเบิลใตด ินแบบฝงดนิ โดยตรง(Direct Burial) ไมม อี ุปกรณสาํ หรบั จับยดึ เลย และนอกจากนี้
สว นใหญ Right of Way ของการฝงสายเคเบลิ ใตด นิ จะแคบ หากมีการกอ สรางหลายวงจรแลว เมอื่ สาย
เคเบลิ ใตดินเกิดลดั วงจรขน้ึ ทาํ ใหสายเคเบลิ ใตด นิ ใกลเ คียงเสียหายได

3) สถานทใ่ี นการกอสราง
เนือ่ งจากขอเสยี ของการฝงสายเคเบลิ ใตด นิ แบบฝง ดินโดยตรง (Direct Burial ) คอื ไมม ีการ

ปองกนั อนั ตรายตอ สายเคเบลิ ใตด ินอยางเพยี งพอ จงึ ควรเลอื กใชก ารกอสรา งแบบนใ้ี นบรเิ วณของผูใ ชไ ฟ
ฟาซง่ึ สามารถลดอันตรายทีอ่ าจถกู ขุดเจาะโดยสายเคเบิลใตดนิ นอกจากน้ีควรมี Cable Route Marker เพื่อ
ใหส ามารถทราบแนวของการฝงสายเคเบิลใตด ินอกี ดว ย

4) ระยะทางในการฝง สายเคเบิลใตดิน
เน่อื งจากการฝงสายเคเบลิ ใตด นิ แบบฝงดินโดยตรง (Direct Burial) จําเปน ตองมจี ุดตอแยก

สายใหน อยทสี่ ดุ เพือ่ ใหสามารถดาํ เนนิ การใหเ สรจ็ อยางรวดเรว็ จึงตองฝงสายเคเบลิ ใตด นิ ใหเ ปนแนว
ยาวตอเนือ่ งกนั โดยตลอด

1.2 แบบไมเปด หนา ดนิ
1.2.1 Horizontal Directional Drilling (HDD)
การกอ สรางวิธนี ีใ้ ชก บั งานกอ สรางระบบจาํ หนา ยโดยใชทอ High Density Polyethylene

(HDPE) ลกั ษณะการกอสรางจะเปน แบบไมต องเปดหนาดนิ การกอสรา งวธิ นี ี้ จะไมม กี ารหมุ ทอรอยสาย
ดวยคอนกรีตเสริมเหล็ก และไมมแี ผน คอนกรตี เสริมเหลก็ (Concrete Slab) ไวปองกนั สายเคเบลิ ใตด ิน
การกอ สรา งแบบนจ้ี าํ เปนตอ งมีบอพกั สาย (Manhole and Handhole) เชนเดยี วกบั การกอ สรา งประเภท
Duct Bank และตอ งมีหลกั บอกแนวสายเคเบิลใตดิน (Cable Route Marker) แสดงตามแนวทอ ดว ยดังรปู ท่ี
3.4 และสามารถดูรายละเอียดเพมิ่ เตมิ ไดจ ากแบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-
015/37022 การประกอบเลขที่ 7504 การกอ สรางวิธนี ีม้ ี ขอด-ี ขอเสยี ดังนี้

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

54

รูปท่ี 3.4 Horizontal Directional Drilling (HDD)

ขอดี
1) เนือ่ งจากสามารถดาํ เนนิ การกอ สรา งเปนชวงๆได และไมตอ งขดุ รอง จงึ ทาํ ใหลดปญหา
เกีย่ วกบั การจราจรได
2) ระยะเวลาในการกอสรา ง นอ ยกวาการกอสรา งประเภท Duct Bank
3) ความสามารถในการระบายความรอนดกี วาการกอสรา งประเภท Duct Bank
4) การเปลย่ี นขนาดสายเคเบิลใตด นิ การเปลย่ี นสายเคเบิลใตด นิ ทช่ี าํ รดุ และการเพ่ิม
จาํ นวนวงจร สามารถทําไดส ะดวกกวา การกอ สรางดวยวิธีฝง ดินโดยตรง โดยการลากสายเคเบิลใตดนิ ใหม
ในทอ Spare ท่เี ตรยี มไว
5) เมือ่ เกดิ กระแสลัดวงจรขึ้น ไมทาํ ใหเ คเบลิ อน่ื ๆ ท่ีวางใกลก นั เสยี หาย

ขอ เสยี
1) มคี า ใชจ ายในการกอ สรางสงู เน่ืองจากตองใชเคร่อื งจกั รเฉพาะ และอุปกรณท่ใี ชมีราคา
คอ นขางแพง
2) เหมาะกับการกอ สรา งทมี่ ีจาํ นวนวงจรนอ ยๆทงั้ นจ้ี าํ นวนวงจรขนึ้ อยกู ับความสามารถ
ของเครอื่ งจักรในการลากทอ
3) ทอรอยสายอาจไดร บั ความเสยี หายจากการถูกขดุ เจาะ รวมทง้ั การเกดิ การทลาย (Slide)
ของดิน ทาํ ใหทอรอ ยสายเสยี หายได แตก ย็ งั สามารถชว ยปอ งกันอนั ตรายทีจ่ ะเกิดกบั สายเคเบลิ ใตด ินได
พอสมควร
4) เมอื่ เกดิ กระแสลัดวงจรในสายเคเบิลใตด ินจะเกิดความรอนสงู สามารถทาํ ใหท อหลอม
ละลาย เกดิ ความเสียหายและยากตอ การบํารุงรักษาเนอื่ งจากไมสามารถลากสายเคเบลิ ใตดินออกมาได

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

55

1.2.2 Pipe Jacking
การกอสรางวิธีนใ้ี ชก บั งานกอ สรางระบบจาํ หนาย และสายสง ลักษณะการกอสรางจะเปน

แบบไมเ ปดหนา ดิน การกอ สรา งแบบนใ้ี ชท อรอยสาย High Density Polyethylene (HDPE) หรอื ทอ
Reinforced Thermosetting Resin Conduit (RTRC) รอ ยอยูภายในทอ เหล็กขนาดใหญและฉีดซเี มนต
หยาบภายในทอเหล็กหุม ทอ รอ ยสาย ดงั รปู ที่ 3.5 และสามารถดรู ายละเอยี ดเพิม่ เตมิ ไดจ ากแบบมาตรฐาน
การกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-015/44018 การประกอบเลขท่ี 7506

รปู ท่ี 3.5 Pipe Jacking
การกอสรา งดวยวธิ ีนจ้ี าํ เปนตองมีบอพกั สาย (Manhole and Handhole) เชน เดียวกบั การ
กอ สรางประเภท Duct Bank และตอ งมีหลักบอกแนวสายเคเบลิ ใตด นิ (Cable Route Marker) แสดงตาม
แนวทอดว ย การกอสรา งวธิ ีนมี้ ีขอดี-ขอ เสียดงั นี้

ขอดี
1) เน่อื งจากสามารถดาํ เนนิ การกอ สรางเปนชว งๆได และไมตอ งขดุ รอ ง จงึ ทาํ ใหล ดปญหา
เกี่ยวกับการจราจรได
2) ความปลอดภัยของสายเคเบลิ ใตดนิ สงู มาก เนือ่ งจากมีทอเหล็กและซีเมนตห ยาบหุม ทอ
อยจู ะชวยปองกันทอ รอยสายรวมทัง้ สายเคเบิลใตดินได ทําใหระบบมี Reliability ดี
3) รอยสายเคเบลิ ใตด ินเปน จํานวนมากๆ ไดง ายกวา
4) การเปลีย่ นขนาดสายเคเบิลใตดิน การเปลีย่ นสายเคเบิลใตดินทีช่ ํารดุ และการเพิ่ม
จาํ นวนวงจร สามารถทาํ ไดส ะดวกโดยการลากสายเคเบิลใตดนิ ใหมร อยในทอ Spare ที่ออกแบบเตรียมไว

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

56

5) เม่ือเกิดกระแสลัดวงจรขน้ึ เนือ่ งจากทอ ถกู หมุ ทบั ดว ยคอนกรตี เสริมเหลก็ ซึ่งมีความ
แขง็ แรงทนทาน ทําใหสามารถปองกันอันตรายท่ีอาจเกิดแกสายเคเบลิ ใตด ินได ไมท ําใหเคเบลิ อนื่ ๆ ทว่ี าง
ใกลก นั เสยี หาย

ขอ เสยี
1) คาใชจ า ยในการกอสรา งสงู เนอื่ งจากตองใชเคร่ืองจักรเฉพาะ และอปุ กรณท ีใ่ ชค อนขา ง
มีราคาแพง
2) ความสามารถในการระบายความรอ นต่ํา จึงมีผลทําใหสายเคเบลิ ใตด ินนํากระแสไดต่ํา
3) การดดั โคง เม่ือพบอุปสรรค ทาํ ไดล าํ บากมาก (ตองใชร ะยะทางยาว)
4) ในกรณีท่ใี ชทอ HDPE เปน ทอ รอยสายเคเบลิ ใตด ิน เมื่อเกิดกระแสลัดวงจรในสาย
เคเบลิ ใตด นิ จะเกดิ ความรอ นสูง สามารถทําใหทอหลอมละลาย เกดิ ความเสียหายและยากตอการบํารุง
รักษาเนื่องจากไมส ามารถลากสายเคเบิลใตด ินออกมาได

2. การออกแบบบอพกั สายเคเบิลใตดนิ (Manhole and Handhole)
บอพักสายเคเบิลใตดนิ (Manhole and Handhole) นหี้ ลอข้นึ ดว ยคอนกรตี เสริมเหล็ก สวนใหญ

จะอยูใตผ วิ ถนนสามารถรบั นา้ํ หนกั ไดสงู สดุ 18 ตัน บอ พักจะมฝี าปด (Manhole Frame & Cover) ทําดว ย
เหล็ก สว นการเลือกแบบ (Type) ของบอ พกั ท่ใี ชใ นระบบใด ๆ นัน้ จะขึ้นกบั องคประกอบตาง ๆ ดังน้ี

1) ทศิ ทางของแนวทอ รอ ยสายเคเบิลใตดิน วา จะเปนแนวตรง เลี้ยวซา ย เลี้ยวขวา หรือแยกออก
เปน 2 ทาง เปน ตน

2) จาํ นวนทอรอ ยสายเคเบลิ ใตด ิน หากมีจาํ นวนมากๆ ขนาดของบอพกั ก็จําเปน ตอ งใหญตามไป
ดว ย เพราะจะมสี ายเคเบิลใตด นิ รอยผา น หรอื มีการตอสายเคเบลิ ใตดนิ ภายในบอพักสายเปน จาํ นวนมาก
ในลักษณะนจ้ี งึ ควรใชแ บบทมี่ ฝี าบอ 2 ฝา เพ่อื ทําใหเ กิดการถา ยเทความรอนไดด ี เมอ่ื ผปู ฏิบตั ิงานลงไป
ตดิ ตง้ั หรือซอ มแซม และยังมที ว่ี า งพอจะทํางานไดดว ยความสะดวก

3) โอกาสของโครงการที่จะดาํ เนินการตอ ไปในอนาคตวา จะตอ ไปในทิศทางใด

บอพัก (Manhole) แตละแบบ (Type) ถูกออกแบบมาเพื่อประโยชนใชงานท่ีแตกตางกัน ดังน้ัน
ผูออกแบบจะตองพิจารณาเลือกแบบ (Type) ใหเหมาะสมกับการใชงานเราสามารถแบงประเภทของ
บอพักตามการใชงานได 2 ประเภท คือ

1) บอ พกั (Manhole) ประเภทท่ีใชกบั ระบบจําหนา ย 22&33 kV ไดแ ก
1.1) Type 2T - 1 และ 2T - 2 ใชส ําหรับเปนจดุ ตอ แยกสายเคเบลิ ใตด นิ และการเลี้ยวโคง

ของสายเคเบลิ ใตดิน บรเิ วณปากทาง หรอื ทางแยก โดยสามารถรับสายเคเบลิ ใตดินไดส ูงสดุ 12 วงจร ดัง

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

57
รูปที่ 3.6 สามารถดรู ายละเอียดเพิ่มเตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอสรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-
015/31030 การประกอบเลขท่ี 7301 หรือแบบเลขที่ SA1-015/45038 การประกอบเลขท่ี 7301A และแบบ
เลขที่ SA1-015/31032 การประกอบเลขที่ 7302 หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45039 การประกอบเลขท่ี
7302A

2T – 1

2T – 2
รูปที่ 3.6 บอ พัก (Manhole) Type 2T - 1 และ 2T – 2
1.2) Type 2T - 3 ใชส ําหรบั เปน จุดตอสายเคเบลิ ใตด นิ ทางตรง และการเล้ียวโคง ของสาย
เคเบลิ ใตด นิ บริเวณหนา สถานีไฟฟา หรือแยกถนน สามารถรบั สายเคเบลิ ใตด นิ ไดสูงสุด 12 วงจร ดงั รูป
ท่ี 3.7 และสามารถดรู ายละเอยี ดเพ่มิ เติมไดจากแบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-
015/31034 การประกอบเลขท่ี 7303 หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45040 การประกอบเลขที่ 7303A

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

58

รปู ท่ี 3.7 บอพัก (Manhole) Type 2T – 3
1.3) Type 2T – 4 ใชส ําหรับเปนจุดตอแยกสายเคเบิลใตดนิ และการเลยี้ วโคง ของสาย
เคเบลิ ใตดนิ บริเวณปากทาง หรือทางแยก สามารถรับสายเคเบลิ ใตดินไดส งู สุด 12 วงจร ดงั รปู ท่ี 3.8 และ
สามารถดรู ายละเอียดเพม่ิ เตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอสรางของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31035
การประกอบเลขที่ 7304 หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45041 การประกอบเลขที่ 7304A

รูปที่ 3.8 บอ พกั (Manhole) Type 2T – 4

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

59
1.4) Type 2T – 8 ใชสําหรับเปน จดุ ตอแยกสาย และการเล้ียวโคงของสายเคเบลิ ใตด นิ
บริเวณปากทาง หรือทางแยก สามารถรับสายเคเบิลใตดนิ ไดส ูงสุด 8 วงจร ดงั รปู ท่ี 3.9 และสามารถดูราย
ละเอยี ดเพ่มิ เติมไดจากแบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/38011 การประกอบเลข
ท่ี 7309 หรอื แบบเลขที่ SA1-015/45045 การประกอบเลขท่ี 7309A

รูปที่ 3.9 บอพัก (Manhole) Type 2T – 8
1.5) Type 2S-1 ใชสาํ หรบั เปนจดุ ตอสายเคเบิลใตด ินชว งทางตรง สามารถรับสายเคเบลิ
ใตดนิ ไดสงู สุด 12 วงจร ดังรปู ที่ 3.10 และสามารถดรู ายละเอียดเพ่ิมเตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอสราง
ของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31037 การประกอบเลขท่ี 7316 หรอื แบบเลขที่ SA1-015/45047 การ
ประกอบเลขที่ 7316A

รปู ที่ 3.10 บอ พัก (Manhole) Type 2S – 1

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

60

1.6) Type 2C-1 ใชส ําหรบั จุดเปนตอแยกสายเคเบิลใตดนิ และการเลีย้ วโคงของสาย
เคเบลิ ใตดนิ สามารถรบั สายเคเบิลใตดินไดส ูงสุด 12 วงจร ดังรูปท่ี 3.11 และสามารถดูรายละเอยี ดเพมิ่
เตมิ ไดจ ากแบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31036 การประกอบเลขที่ 7311
หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45046 การประกอบเลขที่ 7311A

รูปท่ี 3.11 บอ พกั (Manhole) Type 2C – 1

2) บอพกั (Manhole) ประเภทที่ใชกบั ระบบสายสง 115 kV ไดแ ก
2.1) Type 2T - 5 และ 2T – 6 ใชสาํ หรบั เปน จุดตอแยกสายเคเบลิ ใตด นิ และการเลย้ี ว

โคง ของสายเคเบิลใตด ิน บรเิ วณปากทาง หรอื ทางแยก ดงั รปู ที่ 3.12 สามารถดรู ายละเอยี ดเพ่ิมเตมิ ไดจาก
แบบมาตรฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/37005 การประกอบเลขที่ 7305 หรอื แบบเลข
ที่ SA1-015/45042 การประกอบเลขที่ 7305A และแบบเลขที่ SA1-015/37012 การประกอบเลขท่ี 7306
หรือแบบเลขท่ี SA1-015/45043 การประกอบเลขท่ี 7306A

2T – 5

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

61

2T – 6
รูปท่ี 3.12 บอ พัก (Manhole) Type 2T – 5 และ 2T-6
2.2) Type 2S-2 ใชสาํ หรบั เปนจดุ ตอ สายเคเบลิ ใตด ิน ชว งทางตรง ดงั รูปท่ี 3.13 และ
สามารถดูรายละเอยี ดเพิ่มเตมิ ไดจากแบบมาตรฐานการกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/37015
การประกอบเลขท่ี 7317 หรอื แบบเลขท่ี SA1-015/45048 การประกอบเลขท่ี 7317A

รปู ท่ี 3.13 บอพกั (Manhole) Type 2S – 2
2.3) Type 2T – 7 ใชส าํ หรับเปน จุดตอ สายเคเบิลใตดิน การเลย้ี วโคง และแยกสายเคเบิล
ใตด ิน ใชชวงทางแยกที่มกี ารแยกสายหลายทศิ ทาง ดงั รูปที่ 3.14 และสามารถดรู ายละเอียดเพิ่มเตมิ ไดจาก
แบบมาตรฐานการกอ สรางของ กฟภ. แบบเลขที่ SA1-015/38010 การประกอบเลขที่ 7307 หรือแบบเลข
ที่ SA1-015/45044 การประกอบเลขท่ี 7307A

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

62

รปู ที่ 3.14 บอพกั (Manhole) Type 2T – 7
ในการออกแบบผูอ อกแบบตองพจิ ารณาถงึ ตาํ แหนง ของบอ พกั ทเ่ี หมาะสม โดยพจิ ารณาดงั นี้
1) ไมก ดี ขวางการจราจร ในขณะกอสรา งและทาํ การลากสายเคเบลิ ใตด ินหรอื ในการซอมบํารุง
ในบรเิ วณท่ีเปนเขตท่ีมีการจราจรหรือประชากรหนาแนน
2) อยใู กลตําแหนง RISER POLE ใหมากที่สุด
3) ไมอยใู กลกนั มาก เพราะจะทาํ ใหค าใชจ ายสูงเนอ่ื งจากบอ พักลกู หนง่ึ จะมรี าคาแพง
4) มีระยะหางระหวางบอพกั ไมเ กนิ 250.00 เมตร ถามากกวา นีจ้ ะลากสายเคเบลิ ใตด ินลาํ บาก
และเปลอื กสายเคเบิลใตด ินหรือตวั นาํ อาจยดื ตัว เนือ่ งจากแรงดึงท่ใี ชใ นการลากสายเคเบิลใตด นิ มากเกิน
ไปจนทําใหเสยี คณุ สมบัติทางดานกายภาพหรอื ทางดานไฟฟา (กรณลี ากสายดว ย Pulling Grip)
5) ไมเ ปลี่ยนระดบั หรือคดเคย้ี วมากเกินไป เพราะจะทาํ ใหลากสายเคเบิลใตด ินลําบาก
6) ตองกระทบกระเทอื นตอส่งิ ปลกู สรา ง หรือสภาวะแวดลอ มเดมิ ใหนอ ยท่สี ดุ ทีพ่ บบอ ยคือ
แผนคอนกรตี พ้ืนถนน คนั หินของทางเทา (Curb) และตนไม เวลาทีก่ อสรางจาํ เปน ตอ งปก Sheet Pile กนั
ดนิ พงั ซ่ึงจะมคี วามหนาประมาณ 20 ซม. เมื่อทําการตัด Section และกําหนดระยะหางระหวางผนงั บอ กับ
ขอบถนนก็ตอ งเผ่ือระยะไวด ว ย และตอ งไมอยูใกลร อยตอของแผนคอนกรีตพนื้ ถนน เพอ่ื จะไดไมต อง
เสยี เงนิ คาซอมถนนเพิม่ ข้นึ เพราะเวลาซอ มตองซอ มหมดท้ังแผน ทม่ี กี ารชาํ รดุ
7) เลอื กชนิดและรปู รา งของบอพักใหเหมาะสมกบั การใชงาน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

63

8) ควรจัดระยะหางระหวางบอพักใหม ีขนาดใกลเ คยี งกนั ตลอดแนวเพอ่ื ประโยชนในการออก
แบบ Cross – Bonding สาํ หรับระบบสายสง

แตในทางปฏิบตั ิแลว ไมส ามารถที่จะออกแบบใหครอบคลมุ หัวขอเหลา นไ้ี ดทงั้ หมด ผูออกแบบ
จงึ ตอ งใชว จิ ารณญาณของตัวเองทจี่ ะประนปี ระนอม (Compromise) องคป ระกอบเหลานีเ้ ขา ดวยกัน เพ่ือ
ท่ีจะสามารถออกแบบไดดีท่สี ุด

3. การเลอื กขนาดทอ รอ ยสายเคเบิลใตดิน
ในการเลือกขนาดของทอรอ ยสายเคเบลิ ใตด ินนัน้ ตอ งใหมคี วามสัมพันธก ันกับจาํ นวนสายเคเบิล

ใตดินทีจ่ ะรอยในทอ รอยสาย โดยคาํ นวณจากพืน้ ท่หี นาตดั รวมทั้งฉนวนและเปลอื กของสายเคเบลิ ใตด นิ
ทกุ เสนในทอ รอยสายเคเบลิ ใตด นิ รวมกันคิดเปน รอ ยละเทียบกบั พื้นทหี่ นาตดั ภายในของทอ รอยสาย
เคเบิลใตด นิ ตองไมเกินตามคา ท่กี ําหนดในตารางท่ี 3.1 โดยกาํ หนดขนาดเสนผานศนู ยกลางภายนอกของ
สายเคเบิลใตด นิ (Outside Diameter Of Cables) ตามสเปค กฟภ. ตามตารางที่ 3.2

ตารางท่ี 3.1 เปอรเซน็ ตพนื้ ทห่ี นา ตดั รวมสูงสดุ ของสายเคเบลิ ใตดินคิดเปนรอยละเทียบกบั พน้ื ท่ีหนาตัด
ภายในของทอรอยสายเคเบลิ ใตด นิ

เปอรเ ซ็นตข องพน้ื ทหี่ นา ตัดของสายไฟฟา เทียบกับพ้ืนทห่ี นาตดั

ชนดิ ของสายไฟฟา ภายในของทอ รอยสายเมอื่ มีสายไฟฟาในทอจํานวน

สายไฟฟา ทกุ ชนดิ 1 เสน 2 เสน 3 เสน 4 เสน มากกวา 4 เสน
สายไฟฟา ชนิดมีปลอกตะกัว่ หุม
53 31 40 40 40

55 30 40 38 35

ตารางที่ 3.2 ขนาดเสนผา นศนู ยกลางภายนอกของสายเคเบิลใตดนิ Outside Diameter Of Cables
ตามสเปค กฟภ.

Outside Diameter Of Cables (mm.)
System / Size 35 50 120 185 240 400 500 800

(mm2)
22 kV 28 30 34 38 42 48 52 -
33 kV - 35 40 44 47 55 58 -
115 kV - - - - - - - 98

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

64

3.1 รายละเอยี ดการพจิ ารณาเลือกขนาดทอ ใหเ หมาะสมกับสายเคเบลิ ใตดิน

1) พจิ ารณาจาก Percent Area Fill

สูตร PAF = n ×  d 2 × 100
 D



PAF ตอ งไมเ กิน 40 % สาํ หรบั สาย 3 เสน/ทอ และไมเ กิน 53 % สาํ หรบั สาย 1 เสน /ทอ

เม่อื d = เสนผา นศูนยกลางสายเคเบลิ ใตดนิ

D = เสนผานศูนยกลางภายในทอ รอยสายไฟฟา

n = จาํ นวนสายไฟฟา

2) พจิ ารณาจาก Jam Ratio

สูตร Jam Ratio = 1.05 × D
d

เมือ่ d = เสนผา นศูนยก ลางสายเคเบิลใตดิน

D = เสนผานศนู ยกลางภายในทอ รอ ยสายไฟฟา

คา Jam Ratio หมายถึงเมื่อรอ ยสาย 3 เสน ในทอ ในขณะดึงลากสายชวงทางโคงสายมี

โอกาสไขวขดั ตัวกันได ( ตวั เลขอยูร ะหวาง 2.8 - 3.0 )

3) พิจารณาจาก Clearance

สตู ร Clearance = D − 1.366d + 1 × (D −d)× 1−  D d 2
2 2  −d



เม่อื d = เสน ผานศนู ยกลางสายเคเบิลใตดนิ

D = เสน ผานศนู ยกลางภายในทอรอ ยสายไฟฟา

คา Clearance หมายถงึ ระยะหา งระหวา งผิวบนสุดของเคเบิลกบั ทอ ปกติจะกําหนดไวไมตํา่ กวา 0.5 น้ิว

ตัวอยา งการพจิ ารณา

พิจารณาทอ ขนาด ID = 97.4 mm

คํานวณหาคา Percent Area Fill (PAF)

กรณรี อ ยสาย 1 เสน / ทอ ( PAF ไมเ กิน 53 % )

d= PAF (× D 2 /n)
100

( )= 53
100 × 97.42 /1

= 70.9 Say 70 mm

กรณรี อยสาย 3 เสน / ทอ ( PAF ไมเ กิน 40 % )

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

65

d= PAF (× D 2 /n)
100

( )= 40
100 × 97.42 /3

= 35.56 Say 35 mm

คํานวณหาคา Clearance

CL =  D  − (1.366 × d ) + 1 (D − d ) 1 −  d 2

 2 2 D−d

=  97.4  − (1.366 × 35) + 1 (97.4 − 35) 1 −  35 2

 2  2  97.4 − 35 

= 26.72 mm
คาํ นวณหาคา Jam Ratio

JR = 1.05 ×  D 

d 

= 1.05 ×  97.4 

 35 

= 2.922

จะเหน็ วา คา Jam Ratio อยูในชวง 2.8 - 3.0 ซึ่งคา นี้มีโอกาสทส่ี ายจะไขวขดั ตวั กันได ดังนัน้ ตอ ง

เปลี่ยนคา d ใหเล็กลงโดยทีส่ มมตวิ าคา Jam Ratio อยูท ี่ 3.2 ลักษณะการวางตัวของสายเคเบิลใตดินจะ

เปน กระทะ (Cradled )

d = 1.05 × 97.4
3.2

= 31.9 Say 32 mm

ยอนกลบั ไปตรวจสอบคา Clearance และ PAF อีกครั้ง

CL =  D  − (1.366d ) + 1 (D − d ) 1 −  d 2

 2 2 D−d

=  97.4  − (1.366 × 32) + 1 (97.4 − 32) 1 −  32 2

 2  2  97.4 − 32 

= 33.5 mm OK

PAF = n ×  d 2 × 100
 D



กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

66

= 3 ×  32 2 × 100
 97.4



= 32.38 < 40 % OK

เพราะฉะน้นั จะเห็นวา หากหาคา d จาก PAF กอนโดยตัง้ คา PAF ท่ี 40 % คา d ท่ไี ดบ างคา เมื่อ
แทนคา ในสูตร Jam Ratio จะไมผ าน จงึ ควรหาคา d จาก Jam Ratio กอน จากนนั้ เม่อื ยอ นไปตรวจสอบ
คา PAF และ Clearance อกี ครัง้ จะเห็นวาผา นเกณฑท ่ีต้งั ไว จากวิธีการคาํ นวนดังกลาวขา งตน สามารถหา
ขนาดทอ ทีเ่ หมาะสมกบั สายเคเบิลใตดนิ ไดดงั ตารางท่ี 3.3

ตารางท่ี 3.3 ขนาดเสน ผานศูนยก ลางภายในของทอ รอ ยสายเคเบลิ ใตดนิ ทเ่ี หมาะสมกบั สายเคเบิลใตด นิ

ขนาดทอ Outside Diameter Of Cables

ID. (mm) 1 Cable 3 Cables
OD ( mm ) PAF ( % )
OD ( mm ) PAF ( % ) Clearance Jam Ratio
3.17
96.8 – 102.0 Up To 70 52.29 Up To 32 32.78 32.86 3.12
3.1
110.0 – 114.0 Up To 80 52.89 Up To 37 33.94 35.92 3.1
3.15
123.4 – 127.0 Up To 90 53.19 Up To 42 34.75 39.19 3.16

140.0 - 144.6 Up To 100 51.02 Up To 48 35.26 43.67

150.0 – 152.0 Up To 109 52.8 Up To 50 33.33 50

177.2 – 180.8 Up To 129 50.9 Up To 60 33.04 60.86

หมายเหตุ
1. คา PAF อา งอิงตาม
- 2002 National Electric Code Handbook
- Australian Standard AS 3000-1991
2. คา Clearance And Jam Ratio อางอิงตาม
- Underground Transmission System Reference Book 1992 Edition
- SIEMENS Manual

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

67

ตารางที่ 3.4 ขนาดของทอรอยสายไฟฟา ประเภทตางๆ

ID. (mm) HDPE PN6.3 ประเภททอ Corrugate
ขนาด (mm) RTRC ขนาด (mm)
96.8 - 102.0
110.0 – 114.0 110 ขนาด (Inch) 100
123.4 – 127.0 125 4 -
140.0 – 144.6 140 - 125
150.0 – 152.0 160 5 -
177.2 – 180.8 - - 150
200 6 -
-

หมายเหตุ

ID. (mm) = ขนาดเสน ผานศนู ยกลางภายในท่ี กฟภ. กําหนด หนวยเปน

มลิ ลิเมตร

HDPE ขนาด (mm) = ขนาดทอ High Density Polyethylene Pipe หนวยเปน มิลลิเมตร

RTRC ขนาด (Inch) = ขนาดทอ Reinforced Thermosetting Resin Conduit หนวยเปน นว้ิ

Corrugate ขนาด (mm) = ขนาดทอ Corrugate (ทอลกู ฟูก) หนวยเปน มิลลิเมตร

4. ทอสํารอง (Spare Duct)
ในการออกแบบระบบการจายกระแสไฟฟาแบบใตด ินนนั้ ผูออกแบบควรทจ่ี ะออกแบบเผื่อใน

อนาคตกรณีท่ีความตองการใชกระแสไฟฟา เพ่ิมข้นึ หรอื เพ่อื การบาํ รงุ รกั ษา ดงั น้นั จงึ ควรที่จะมที อสาํ รอง
ไวดังตารางที่ 3.5

ตารางที่ 3.5 ตารางแนะนาํ จาํ นวนทอสํารอง

จาํ นวนทอท่ีใชง าน 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15
จํานวนทอท่สี าํ รอง 11212223243243
จํานวนทอทก่ี อ สราง 3 4 6 6 8 9 10 12 12 15 15 15 18 18

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

68

5. การตอ ลงดิน (Grounding)
การตอ ลงดนิ ของระบบไฟฟากาํ ลัง หมายถงึ การฝง แทงสายดนิ ไวใตด นิ ท่ตี ําแหนงตางๆ และตอ

เชอ่ื มเขา กับอุปกรณไ ฟฟา ดว ยสายตัวนําทเ่ี รียกวา สายดิน หรอื สายปองกนั ในตําแหนง ทีเ่ ปนสวนหนงึ่
ของวงจรไฟฟา ซึง่ การตอ ลงดนิ ในระบบเคเบลิ ใตด นิ ของ กฟภ. สามารถแบงลกั ษณะของการตอ ลงดนิ
ไดเปน 2 ลกั ษณะดว ยกัน คือ

1) การตอลงดินเพ่ือปองกนั
สว นตา งๆของอุปกรณไ ฟฟา ในระบบเคเบลิ ใตดิน โดยปกตจิ ะไมใชเ ปนสว นหน่งึ ของวงจร

กระแสไฟฟาแตเน่ืองจากเกดิ การเสอ่ื มสภาพของฉนวนไฟฟา เนอ่ื งจากเมอื่ มีแรงดันไฟฟา สูงเกนิ (Surge
Voltage) และเกดิ การเบรคดาวนผ า นหรือฉนวนไฟฟาทะลุ ทําใหสวนทีเ่ ปนโลหะของอปุ กรณไฟฟา น้ัน
อยูภายใตแ รงดนั ไฟฟา ทม่ี ขี นาดพอทท่ี ําใหเกิดอนั ตรายตอผูปฏิบัติงานได เชน เคเบิลแรค็ (Cable Rack)
เสารบั เคเบิลแรงสงู (H.T. Cable Racking pole) ท่อี ยภู ายในบอ พักสาย Manhole หรอื Handhole หรือ ที่
สายตอ ลงดนิ (Shield Wire) ของสายเคเบิลใตดิน เนือ่ งจากสายเคเบลิ ใตดนิ เม่อื มีกระแสไหลผา น จะทํา
ใหเกดิ แรงดันเหน่ียวนําขน้ึ ทสี่ ายตอ ลงดนิ (Shield Wire) ซ่งึ ในหลกั การจะออกแบบกําหนดใหแรงดนั ไฟ
ฟาสมั ผัสเกิดทส่ี ายตอ ลงดนิ มีคาไมเกิน 65 V ดังน้ันจงึ จําเปนตอ งมี การปองกันอันตรายทีจ่ ะเกดิ กับผู
ปฏบิ ัติงานจากแรงดันไฟฟาสมั ผสั สงู เกนิ ไป ดว ยการตอสายดินใหกับอุปกรณไ ฟฟา ตา งๆ โดยเรยี กการ
ตอลงดินนี้วา “ การตอ ลงดินเพอ่ื ปองกนั ”

2) การตอ ลงดนิ เพ่อื การทาํ งานของระบบ
เปนการตอลงดินของอุปกรณไฟฟาในระบบ เพ่ือวัตถุประสงคใหระบบมีเสถียรภาพในการ

ทํางานยงิ่ ขึน้ เชน การตอ ลงดนิ ของหมอแปลงไฟฟา และการตอลงดินของหมอแปลงกระแสไฟฟา การ
ตอ ลงดินของสายกลางในระบบไฟฟา และการตอ ลงดินของขายงานไฟฟาผานตวั ความตา นทานไฟฟา
เปนตน สําหรับระบบเคเบลิ ใตด นิ จะเปน การตอ ลงดนิ ของสายตอ ลงดนิ (Shield Wire) ของสายเคเบิลใต
ดนิ เชนเดยี วกบั การตอ ลงดินเพอ่ื ปองกัน เน่อื งจากวา สายเคเบิลใตด นิ จาํ เปน ตองมีการตอ ลงดินดา นใด
ดา นหนึง่ ของสายเคเบิลใตดินเสมอ (สายตอลงดนิ (Shield Wire) หา มปลอ ยลอยท้ังสองดา น เพอ่ื ใหส นาม
ไฟฟา จากสายตวั นํากระจายไปยงั สายตอลงดิน (Shield Wire) อยางสมํ่าเสมอ ปอ งกนั การเกดิ เบรคดาวนที่
ฉนวน XLPE ของสายเคเบลิ ใตดิน และกรณีการตอลงดินทเี่ สาตน Riser Pole (มีการตอลงดนิ ของกับดกั
เสิรจและปลายสายเคเบิลใตด นิ ) ซึ่งกาํ หนดใหค วามตา นทานดินรวมมคี าไมเ กิน 2 โอหม สาํ หรับระบบ
115 kV และไมเกนิ 5 โอหมสาํ หรบั ระบบจาํ หนาย 22 & 33 kV (ยอมใหม ีคาไมเ กิน 25 โอหม สําหรบั ใน
พืน้ ท่ยี ากแกการทาํ คา ความตานทานดนิ ) เพอื่ ใหแรงดันไฟฟาตอ ดิน (UE) มีคาไมเ กินกวา ท่ีอุปกรณไฟฟา
บนเสาตน Riser Pole จะทนได โดยเรียกการตอ ลงดินน้ีวา “ การตอ ลงดนิ เพือ่ การทาํ งานของระบบ ”

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

69
5.1 การตอ ลงดนิ (Grounding) ของระบบเคเบลิ ใตด ินของ กฟภ.

1) การตอ ลงดนิ เพอ่ื ปองกนั
ตามรปู ท่ี 3.15 จะแสดงรปู แบบการตอลงดินทเ่ี คเบิลแรค็ (Cable Rack) และเสารับเคเบิล

แรงสงู (H.T. Cable Racking pole) ทอี่ ยภู ายในบอ พกั สาย Manhole หรอื Handhole

การตอลงดนิ เพ่อื ปองกันสาํ หรับเคเบลิ แร็ค สําหรบั ระบบ 22 และ 33 kV

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

70

การตอ ลงดินเพอื่ ปอ งกันสําหรบั เสารับเคเบลิ แรงสูงสาํ หรับระบบ 22,33 และ 115 kV
รปู ท่ี 3.15

โดยคาความตานทานดนิ ทต่ี อ อยใู นบอ พัก Manhole ควรมคี าไมเ กิน 5 โอหม และยอมใหมคี า ไม
เกนิ 25 โอหม สําหรบั ในพ้นื ทย่ี ากแกการทําคาความตานทานดนิ

สาํ หรบั รูปแบบการตอลงดิน ภายในบอ พัก Manhole จะแสดงไดด ังรูปท่ี 3.16 และสามารถดูราย
ละเอยี ดเพ่ิมเตมิ ไดจ ากแบบมาตรฐานการกอ สรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/31023 การประกอบเลข

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

71
ที่ 7341 ทง้ั น้ีตาํ แหนง ในการตดิ ตั้งเคเบิลแร็ค และเสารับเคเบิลแรงสูง จะระบุไวใ นแบบ Manhole แตล ะ
ชนิดนัน้ ๆ

รปู ท่ี 3.16 การตอ ลงดนิ ในบอพัก Manhole สาํ หรับเคเบิลแรค็ สาํ หรับระบบ 22 และ 33 kV (กรณมี ี
Splice สําหรบั ตอ สายเคเบลิ ใตดิน ก็ใหต อ ลงดนิ ณ จดุ น้)ี
2) การตอ ลงดนิ เพอื่ การทาํ งานของระบบ
ตามที่ไดกลา วมาแลว วา ในระบบเคเบิลใตด นิ สายตอลงดนิ (Shield Wire) ของสาย

เคเบิลใตด นิ จะตองมีการตอ ลงดนิ ดานใดดา นหนง่ึ เสมอ เพอื่ ปอ งกันการเกิดเบรคดาวนท ่ฉี นวน XLPE

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

72
ทําใหร ะบบไฟฟามเี สถยี รภาพในการทาํ งานยิ่งข้นึ และสามารถดรู ายละเอยี ดเพม่ิ เติมไดจากแบบมาตร
ฐานการกอสรา งของ กฟภ. แบบเลขท่ี SA1-015/46005 การประกอบเลขที่ 7131 ซ่ึงสามารถแยกรปู แบบ
การตอลงดนิ ในระบบ กฟภ. ตามระดับแรงดัน ไดดงั นี้

2.1) ขอ กําหนดการตอ ลงดินสาํ หรบั สายเคเบิลใตดิน ระบบ 22 -33 kV
1) การตอลงดนิ ทั้งสองปลาย (Both-Ends Bonding) สาํ หรบั ระยะทางไมเ กิน 500 ม.

รูปท่ี 3.17 การตอลงดินทง้ั สองปลาย (Both-Ends Bonding)
2) การตอลงดนิ แบบหลายจดุ (Multi-points Bonding) สาํ หรบั ระยะทางมากกวา 500 ม.

รูปที่ 3.18 การตอลงดนิ แบบหลายจุด (Multi-points Bonding)
โดยหลกั การแลว การตอลงดินของระบบ 22 – 33 kV กรณรี ะยะทางไมเ กนิ 500 ม. จะสามารถ
ตอลงดนิ เปนแบบขา งเดยี ว (Single-point Bonding) ไดดว ย แตเนอื่ งจากเมือ่ ตอลงดินแบบขางเดยี วแลว

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

73
คาความสามารถในการนํากระแสของสายเคเบลิ ใตด ิน (Ampare) จะมีคาสงู กวาการตอลงดินแบบท้ังสอง
ปลาย (Both-Ends Bonding) เพียงเลก็ นอย แตเพอ่ื ความปลอดภยั แกผูปฏบิ ัติงานท่จี ะตอ งทําการบํารงุ
รักษาไมว า จะเปนท่ีตูส วติ ชภ ายในสถานฯี หรอื ท่เี สาตน Riser Pole การตอ ลงดินของสายเคเบลิ ใตดนิ
ของ กฟภ. ระบบแรงดัน 22 – 33 kV จงึ กาํ หนดใหต อ ลงดินเปน แบบทัง้ สองปลาย (Both-Ends Bonding)
แทน (ยอมใหส ายเคเบิลใตดินจายกระแสไดน อยกวา) ซึง่ ก็จะไปสอดคลอ งกับการตอลงดนิ เพ่ือปองกนั
(บคุ คล) ดวย

2.2) ขอกําหนดการตอลงดินสาํ หรบั สายเคเบลิ ใตดินระบบ 115 kV
1) การตอลงดนิ ขา งเดยี ว (Single-point Bonding) สําหรับระยะทางไมเ กิน 500 ม.

รปู ท่ี 3.19 การตอลงดนิ ขางเดยี ว (Single-point Bonding)
2) การตอ ลงดนิ แบบกงึ่ กลาง(Middle-point Bonding) สําหรบั ระยะทาง 500 –1,000 ม.

รปู ท่ี 3.20 การตอ ลงดนิ แบบกึ่งกลาง (Middle-point Bonding)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

74
3) การตอ ลงดินแบบไขว (Cross-Bonding) สําหรับระยะทางมากกวา 1,000 ม.

รปู ที่ 3.21 การตอ ลงดินแบบไขว (Cross-Bonding)
ซง่ึ ตามทฤษฎี สายเคเบลิ ใตดินระบบ 115 kV ในทกุ กรณไี มว าระยะทางจะเปนเทา ใดกต็ าม ให
ตอ ลงดินเปนลกั ษณะโผลปลายขา งหนงึ่ ไวเสมอ หา มตอท้งั สองปลายสายเคเบิลใตด ินลงดินอยา งเด็ดขาด
เน่อื งจากจะมีกระแสไหลวนภายในสายตอ ลงดิน (Shield Wire) ได เมอ่ื มีกระแสไหลวน กจ็ ะเกดิ ความ
รอนข้ึนภายในสายเคเบิลใตด นิ และสะสมมากจนสายเคเบลิ ใตด นิ ระเบดิ หรือชํารุดได ดงั นัน้ เมื่อจําเปน
ตองตอสายตอ ลงดิน (Shield Wire) เปนลักษณะโผลป ลายขา งหนง่ึ ไว สายเคเบลิ ใตดิน เมอ่ื นาํ กระแส จะ
ทาํ ใหเกิดแรงดันเหนี่ยวนําขน้ึ ที่ปลายสายตอ ลงดนิ แตก ็ถกู จาํ กดั ใหมคี า ไมเกิน 65 V (UB : แรงดนั สมั ผัส)
เพือ่ ความปลอดภยั แกผูปฏบิ ตั ิงานทจ่ี ะตองทาํ การบํารุงรักษา ตามท่ีไดก ลา วไวแ ลว ขางตน

2.3) ขอ กําหนดการตอลงดิน ที่เสาตน Riser Pole

ก.

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

75

ข.

ค.
รปู ที่ 3.22 ก. และ ข. การตอลงดินที่เสาตน Riser Pole สาํ หรบั ระบบ 22 - 33 kV

ค. การตอ ลงดินท่เี สาตน Riser Pole สาํ หรับระบบ 115 kV

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

76

อุปกรณที่ใชตอสายระหวา งสายเปลือยกบั สายเคเบลิ ใตด นิ ท่ีโผลพ น ขนึ้ มาเหนือดนิ จะเรียกวา หวั
เคเบิล (Termination) และเม่อื นําอปุ กรณไปตดิ ตั้งอยูบนเสาทีม่ ีสายเคเบิลใตดินทโ่ี ผลพ น ข้ึนมาเหนอื ดนิ
ก็จะเรยี กวา เสาตน Riser Pole ตามทฤษฎีท่ีจดุ ตอ สายระหวา งสายเปลือยกับสายเคเบิลใตด ิน หรอื ระหวาง
สายทมี่ ฉี นวนมคี าไมเ ทากนั จําเปน จะตอ งตดิ ตง้ั กบั ดกั เสริ จเพื่อปอ งกนั ไมใหฉ นวนของสายเสียหายเน่ือง
จากแรงดนั เสิรจ (แรงดันสงู จากฟาผา จากการสับสวิตช หรอื อ่ืนๆ) โดยจะรกั ษาระดับแรงดันไวไ มใ หมี
คาเกนิ กวาที่อุปกรณท นได ดังนั้นท่ีเสาตน Riser Pole จะมกี ารตดิ ต้งั กบั ดกั เสิรจ อยูด วย โดยดานบนกบั
ดักเสริ จ จะตอ เขา กับสายตัวนาํ และดา นลางจะตอ เขากบั สายตอลงดินของสายเคเบิลใตด ิน และท้งั คูจะตอ
เขากับสายตอลงดนิ ของระบบ เพอื่ ตอเขา กบั หลักดินตอไป

ตามที่ไดก ลาวไวแลว วา ทีเ่ สาตน Riser Pole จะตองมีคาความตา นทานที่ต่าํ ซ่ึงตามมาตรฐาน
กฟภ. จะกําหนดไวไมเกนิ 2 โอหม สาํ หรบั ระบบ 115 kV และไมเ กนิ 5 โอหม สําหรับระบบจาํ หนาย 22 &
33 kV (ยอมใหมคี า ไมเกิน 25 โอหม สาํ หรับในพ้ืนทย่ี ากแกการทําคาความตา นทานดิน) เพ่อื ใหแรงดัน
ไฟฟา ตอดินมีคา ไมเกนิ กวา ทอี่ ุปกรณไฟฟาบนเสาตน Riser Pole จะทนได

ขอ สําคญั สําหรับกรณีการตอ ลงดินของสายเคเบลิ ใตดนิ ฯ ระบบ 115 kV ท่ีใหตอ ลงดินขางเดยี ว
(Single-point Bonding) ใหต อ ลงดินท่ีเสาตน Riser Pole และปลายสายตอ ลงดิน ( Shield Wire) อกี ขาง
หน่ึง ใหป ลอ ยลอยไวท อี่ ีกหวั เคเบลิ ภายในสถานีไฟฟา

6. การเลอื กขนาดสายเคเบลิ ใตดนิ
การเลอื กขนาดสายเคเบลิ ใตด ินจะตอ งคํานงึ ถงึ ความสามารถในการรับกระแสไหลผานตัวมนั

วาเคเบิลนัน้ สามารถรบั กระแสไดเทาไร สายเคเบลิ ใตดินแตล ะชนิดจะมคี าทแ่ี ตกตางกัน ซงึ่ การเลือกใช
สายเคเบลิ ใตดินแตล ะชนดิ จะตอ งหาคาพกิ ดั กระแสทีเ่ หมาะสมเพอื่ การใชง านท่ถี ูกตอ งเหมาะสมกบั
โหลด ตัวแปรสําคัญที่มีผลตอ พิกัดกระแสของสายเคเบิลใตดิน มีอยู 3 อยางคอื

1) อณุ หภูมสิ ูงสุดทย่ี อมรบั ได โดยที่ฉนวนของสายเคเบลิ ใตดนิ สามารถทํางานไดอยา งปลอดภัย
ไมเสยี หาย สาํ หรบั สายเคเบิลใตดินฉนวน XLPE ในสภาวะจา ยกระแสตอเนอ่ื งปกติสามารถทนอณุ หภมู ิ
ไดถงึ 90 0C และในสภาวะฉุกเฉนิ สามารถทนอุณหภมู ไิ ดถึง 130 0C

2) ความสามารถในการแพรกระจายความรอ นของสายเคเบลิ ใตด ิน ถา สายเคเบลิ ใตดนิ ยิง่ มีองค
ประกอบมากชัน้ ย่ิงทาํ ใหก ารแพรกระจายความรอ นไมดี

3) การตดิ ตง้ั และเงือ่ นไขภายนอกอ่ืนๆเชน
3.1)ความลึกในการตดิ ต้ังสายเคเบลิ ใตด ิน
3.2)จํานวนวงจรท่อี ยใู กลเ คียง
3.3)อุณหภมู แิ วดลอ ม
3.4)คา ความตานทานความรอ นของดิน(Soil Thermal Resistivity)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

77

3.5)รปู แบบของการตอลงดนิ ของสายเคเบลิ ใตดนิ

จากตวั แปรตางๆท่กี ลา วมาขา งตน ทาํ ใหส ายเคเบิลใตดนิ ขนาดเดยี วกันแตถาการติดต้ังและเงื่อน

ไขภายนอกอื่นๆตางกนั ก็มพี ิกัดกระแสไมเทากันดังตารางที่ 3.6 โดยการคํานวณหาคากระแสใชงานใน

ตารางที่ 3.6 เปน ไปตามมาตรฐาน IEC 287 โดยมีเงือ่ นไขทก่ี าํ หนดดังนี้

1) คา โหลดแฟคเตอร 100%

2) อุณหภูมิตวั นาํ สงู สุด 90 0C

3) อณุ หภูมโิ ดยรอบ 30 0C

4) คาความตานทานความรอ นของดนิ 1.2 K.m/W

5) การตอลงดนิ เปน แบบตอ ลงดินทง้ั สองปลาย

ตารางท่ี 3.6 พิกดั กระแสใชง านของสายเคเบลิ ใตด ินระบบจําหนา ย 22 & 33 kV (ฉนวน XLPE)

กระแสทกี่ าํ หนดตอ วงจร(แอมป)

จํานวนวงจร ความลกึ จากระดับดินถึงเคเบิล (เมตร)
ทง้ั หมด
ขนาดสาย 240 ต.มม. ขนาดสาย 400 ต.มม.

1 23451234 5

1 402 384 374 367 362 510 485 470 462 456

2 342 320 310 302 296 430 402 387 378 370

3 302 280 270 262 257 378 350 336 327 320

4 281 258 246 240 234 350 320 307 297 290

5 260 237 226 220 214 323 295 280 272 265

6 245 223 212 205 200 305 277 263 254 248

7 233 210 200 193 188 290 262 248 240 233

8 221 200 190 183 178 275 248 235 227 220

9 212 190 180 175 170 263 237 224 216 210

10 204 184 174 168 163 253 228 215 207 201

7. แรงดงึ ในสายเคเบิลใตด นิ ( Pulling Tensions )
การตดิ ตั้งสายเคเบิลใตด ินในชองเดนิ สายไฟฟา ซึง่ อาจจะเปนทอและเคเบิลเทรย จาํ เปนจะตอ ง

คํานึงถึงแรงดงึ (Pulling Tensions) และแรงกดดา นขา ง (Sidewall Pressure) ทง้ั น้เี พราะในการดึงสาย
เคเบิลใตด ินไมวาจะเปนในแนวตรงหรอื ทางโคง อาจจะมีผลตอสายเคเบิลใตด นิ จนทําใหเ คเบลิ เสียหาย

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

78

ซึ่งอาจจะสงผลอันตรายตามมาภายหลัง จึงนับไดวาการติดต้ังสายเคเบิลใตดิน จาํ เปนที่จะตองรูเทคนิค
และวิธีการเปนอยางมาก ถึงแมวาผูผลิตสายตัวนาํ ท่ีมีฉนวนหุมจะไดทาํ การผลิตสายตัวนําโดยมีวัตถุ
ประสงคเพื่อใหใชงานแลว ยังมีความตองการที่จะใหอายุการใชงานของสายมีอายุท่ียาวนาน และยัง
ตองการใหการทาํ งานในการนําไฟฟาเปนไปอยางสมบูรณแตในบางคร้ังดวยความรูเทาไมถึงการณของ
ผูใชบางรายอาจทําใหการติดตั้งสายตัวนําดังกลาวเกิดความเสียหายข้ึนดังนั้นในหัวขอน้ีจะกลาวถึงหลัก
การในการติดตั้งสายเคเบิลใตดินอยางถูกตอง

ขอจํากดั ของการออกแบบในการตดิ ต้งั มีรายละเอียดดังตอไปน้ี
1) แรงดงึ ในสายเคเบลิ ใตดิน (Pulling Tension)
เมื่อทอรอยสายเคเบิลใตดินไดผานการตรวจสอบวา ใชงานไดแ ลว ขนั้ ตอ ไปก็คือ การลาก

สายเคเบลิ ใตด ิน ซึง่ แรงดึงในการลากสายเคเบิลใตดนิ ขึน้ อยกู บั
- ขนาดของสายเคเบลิ ใตด นิ สายขนาดใหญห รือสายทีม่ ีนา้ํ หนกั มากยอ มตองใชแรงดึงมาก

กวา สายขนาดเล็ก
- ขนาดของทอรอยสายเคเบลิ ใตดนิ ทอ ขนาดใหญยอ มลากสายไดง าย และใชแ รงดงึ นอย

กวา ทอขนาดเลก็
- ความยาวของทอ รอยสายเคเบิลใตด ิน ความยาวมากยอ มใชแ รงดงึ มากตามไปดว ย
- แนวของทอรอ ยสายเคเบิลใตดนิ ทอรอ ยสายทค่ี ดเคยี้ ว จะตอ งใชแ รงดงึ มากกวาทอ ตรง

2) การลากสายเคเบิลใตด ิน ทาํ ได 2 วิธี คือ
2.1) ใชพ ูลลง่ิ อาย (Pulling Eye)

เหมาะสําหรบั ลากสายขนาดใหญทตี่ องใชแ รงดงึ มากๆ โดยจะบัดกรีพลู ล่ิงอายติดกับสาย
ตัวนําของสายเคเบิลใตด ินหรอื เปน แบบอ่ืนๆก็ตาม แรงดงึ ท่ีมากทส่ี ุดเม่ือลากโดยใชพูลลง่ิ อาย จะมุง
ประเดน็ ไปที่ตองการใหส ายตัวนํามีความปลอดภยั มากทีส่ ุดเม่ือเกิดมกี ารดึงขึ้นโดยปกตแิ ลว คา แรงดงึ จะ
ขน้ึ อยกู ับขนาดและชนดิ ของตวั นํา ฉนวนของสายเคเบิลใตดนิ และวิธีในการดงึ สายเคเบลิ ใตด ิน

ในกรณีที่ตัวนําเปน ทองแดง จะมีคา ดงั นี้

Tm = 0.008 NACM (ปอนด : lb)
= 7.162 NAmm2 (กโิ ลกรมั : kg)

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

79

ในกรณที ่ตี ัวนาํ เปนอะลูมิเนียม จะมคี า ดังนี้

Tm = 0.004 NACM (ปอนด : lb)
= 3.581 NAmm2 (กิโลกรัม : kg)

โดยท่ี Tm หมายถึง แรงดงึ สงู สุดท่สี ามารถยอมรบั ได (ปอนดห รือกโิ ลกรัม)
ACM
Amm2 หมายถึง พื้นทหี่ นา ตดั (circular mils)
N
หมายถึง พ้นื ทีห่ นา ตดั (mm2)

หมายถงึ จาํ นวนตวั นาํ

ในกรณีท่ีดงึ สายตัวนําเด่ียวจาํ นวน 3 เสน คา N จะมีคาเทากับ 2 และในกรณที ดี่ ึงสายตัวนาํ เดีย่ ว
มากกวา 3 เสนข้นึ ไป ทม่ี ขี นาดเดยี วกัน แรงดึงในสายไมค วรเกนิ 60% ของแรงดงึ สงู สุดในแตละตัวนํา
ดังนัน้ จะไดวา

ในกรณที ตี่ ัวนาํ เปนทองแดง จะมคี าดังนี้

Tm = 0.0048 NACM (ปอนด : lb)
= 4.297 NAmm2 (กิโลกรัม : kg)

ในกรณที ีต่ วั นาํ เปนอะลมู เิ นียม จะมคี า ดงั น้ี

Tm = 0.0024 NACM (ปอนด : lb)
= 2.148 NAmm2 (กิโลกรมั : kg)

ท้งั น้คี า แรงดึงสูงสุดสําหรับสายตวั นําแกนเดียวจํานวน 1 เสนทุกกรณีดังกลาวขา งตน ไมควรมคี า
เกินกวา 5,000 ปอนด (2,268 กโิ ลกรมั ) และในกรณที ม่ี ีสายตัวนํามากกวาสองเสน ขึ้นไป คา แรงดงึ สงู สดุ
ไมค วรมีคา เกนิ 6,000 ปอนด (2,722 กโิ ลกรมั ) แตถ าจะใชค า แรงดงึ ในสายทมี่ ากกวาคาลมิ ิตที่กําหนดไว
น้ี จะตองไดร บั การรับรองและยนื ยนั จากบริษทั ผูผลติ กอน

การจดั วางแบบกระทะหงาย การจัดวางแบบรปู สามเหล่ยี ม

รปู ท่ี 3.23 การจดั วางสายเคเบลิ ใตด ิน ภายในทอ รอ ยสาย

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

80

2.2) ใชพูลล่ิงกริป (Pulling Grip or Basket Grip) แบง ไดเ ปน 2 กรณี คอื
2.2.1) สายเคเบลิ ใตด ิน ชนิดที่มปี ลอกตะกว่ั หมุ (Lead – sheathed cable) โดยใชช นิด

basket-weave เปน ตวั จับ แรงดึงไมควรเกนิ 1,500 ปอนด (680 กโิ ลกรมั ) ตอเสน โดยทคี่ วามหนาของ
เปลือกสายเคเบลิ ใตดิน จะหาไดจากสูตร

Tm = Km Π t ( D – t ) (ปอนด)

โดยท่ี Tm หมายถึง แรงดึงสงู สดุ ทส่ี ามารถยอมรบั ได (ปอนดห รือกิโลกรมั )
t หมายถงึ ความหนาของปลอกตะกั่ว (น้ิว)

D หมายถงึ เสน ผานศนู ยก ลางภายนอกของสายเคเบลิ ใตดนิ ฯ (น้ิว)

Π มคี าคงทเี่ ทากับ 3.14

Km มีคา 200 – 1,500 ปอนดต อ ตารางนิ้ว (ข้ึนอยูก ับ Lead alloy)
* สําหรับสายเคเบลิ ใตด ิน มีเปลอื กสายเปน นโี อพรีน (Neoprene jackets) คาแรงดงึ

สงู สดุ จะ มคี า ไมเ กนิ 1,000 ปอนด (453 กโิ ลกรัม)

2.2.2) สายเคเบลิ ใตด ิน ชนิดท่ีเปลือกสายไมใชต ะกั่ว (Nonleaded jacketed cable) เชน
PVC และ PE เปน ตน มีคาแรงดงึ สงู สดุ เปน

Tm = 1,000 ปอนด (453 กโิ ลกรัม) / เสน

ตามขอ 2.2.1 และ 2.2.2 เปน แรงดึงสูงสดุ ทส่ี ามารถยอมรบั ได ถอื วาเปนคา ท่ปี ลอดภัยในการลาก
สายเคเบลิ ใตดนิ โดยท่สี ายเคเบิลใตดนิ ไมเ ปน อันตรายเน่อื งจากการยืดตัวของสายตวั นาํ หรอื เปลอื กสาย
ซึง่ จะมีผลทาํ ใหอ ายุการใชงานของสายเคเบลิ ใตดิน สนั้ ลง

2.3) สาํ หรบั สายเคเบลิ ใตด ินชนดิ โคแอคเชียล (Coaxial) ไทรแอคเชยี ล (Triaxial) และชนิด
พเิ ศษอน่ื ๆ (Special cable) แรงดงึ สายเคเบิลใตดนิ ควรจะเปน ไปตามขอ แนะนําของบริษทั ผผู ลิต

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

81

T = แรงดึงทเ่ี กดิ ขนึ้ จริง
M = คาท่ีอานไดจากมิเตอร
θ = มุมของสลงิ

รูปท่ี 3.24
3) แรงกดดานขาง (Side Wall Pressure)

เมอื่ ทําการดึงสายเคเบลิ ใตด นิ ผานสวนที่เปน โคง ของชอ งเดินสายไฟฟา เชน ทอรอ ยสาย หรือ
กรณที ีต่ อ งการมวนสายในลอ ในกรณีดังกลา วจะทาํ ใหเ กดิ ความดนั ข้นึ ระหวา งสายเคเบิลใตด นิ ฯ และทอ
รอ ยสายหรอื ลอ ซึ่งแรงดนั ดังกลา วจะอธิบายในเทอมของแรงดงึ หารดว ยรศั มีความโคง หรอื T/R ถามี
แรงกดมากๆ จะทําใหด ึงลากเคเบิลลําบากหรอื ถาฝน ลากเคเบลิ โดยใชแรงดงึ ทีม่ ากเกินคา ทกี่ าํ หนดไว จะ
ทาํ ใหเปลอื กนอกของเคเบิลชํารุดได

สาํ หรบั ตวั นาํ เด่ียวแรงกดดา นขางสงู สุดท่ยี อมรบั ได จะมีคา 300 ปอนด/ ฟุต(446.48 กิโลกรัม/เมตร
กฟภ. จะใชค า เปน 450 กิโลกรัม/เมตร) นอกจากนคี้ า T/R จะไมข ้นึ อยกู ับการเปลยี่ นมุมของทิศทาง เชน
การโคงของตัวทอรอ ยสาย แตจะขน้ึ อยกู ับแรงดึงออกจากของอและรัศมขี องการโคงงอ ซ่ึงรศั มีดังกลา วก็
คือ รัศมีดา นในของทอนัน่ เองโดยจะพจิ ารณาไดจ ากรปู ท่ี 3.25

δ δδR δ
TT

รูปท่ี 3.25 แรงกดดานขา ง

แรงกดดา นขา ง (T/R) : แรงตอหนงึ่ หนว ยความยาว = 2T sin δ/2Rδ
ในกรณที ี่ δ มคี า นอ ย ทาํ ใหคา sin δ มีคา เทา กบั δ ดงั น้ัน 2T sin δ/2Rδ = T / R
และสามารถสรปุ คาแรงกดดานขางของสายเคเบิลใตดนิ ท่ีใชภายใน กฟภ. ไดดังนี้

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

82

- ดึงเคเบิล 1 เสน /ทอ

SWP = Tout / R
- ดงึ เคเบิล 3 เสน /ทอ ( กรณีสายเคเบลิ ใตด นิ วางแบบ Cradled )

SWP = (3C-2)Tout / (3R)
- ดึงเคเบลิ 3 เสน /ทอ ( กรณีสายเคเบลิ ใตดิน วางแบบ Triangular )

SWP = CTout / (2R) (ปอนดห รอื กิโลกรัม )
โดยที่ Tout หมายถงึ แรงดึงท่อี อกจากทอ โคง (ฟตุ หรือเมตร)

R หมายถงึ รศั มีดานในของทอ

C หมายถึง Weight-correction factor

4) Jam ratio หรือเรยี กวา Jamming
เปนคา ทจี่ ะประเมินไดว าสายเคเบลิ ใตด นิ ทร่ี อยอยูในทอ รอ ยสาย เม่อื ดึงลากสายแลว มี

โอกาสทจ่ี ะเกดิ การไขวตวั หรือพันกนั จนไมส ามารถดึงสายตอไปไดห รอื ไม และยังใชเ ปน คา สําหรับ
พจิ ารณาความประหยัดและความสะดวกในการดงึ สาย ซงึ่ สามารถสรุปเปนสตู รไดด งั น้ี

- สายเคเบลิ ใตด นิ จํานวนไมเกิน 3 เสน ทีม่ ีเสนผา นศูนยก ลางเดียวกนั รอยอยภู ายในทอ
เดียวกนั

Jam ratio = 1.05 D/d

โดยท่ี d = เสนผา นศนู ยก ลางของสายเคเบิลใตด ิน (มม.)
D = เสน ผานศนู ยกลางภายในทอรอ ยสายไฟฟา (มม.)

- สายเคเบิลใตดิน จํานวนมากกวา 3 เสน รอ ยอยูภายในทอ เดียวกัน

Jam ratio = 3D / (n1d1 + n2d2 + n3d3 + … + …)

โดยท่ี D หมายถงึ เสนผา นศนู ยกลางภายในทอรอ ยสายไฟฟา (มม.)
n1, n2, n3, …. หมายถึง จํานวนสายเคเบลิ ใตดนิ ทีม่ ีเสนผา นศนู ยก ลาง 1, 2, 3, ….
d1, d2, d3, …. หมายถึง เสน ผานศนู ยก ลางของสายเคเบลิ ใตดนิ กลมุ ที่ 1, 2, 3, ..

ซงึ่ คา Jamming ratio จะลดลง เม่ือมกี ารเพม่ิ ข้ึนของจาํ นวนสายเคเบลิ ใตดนิ

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

83

โดยปกตแิ ลว Jam ratio ทม่ี คี า อยใู นชว ง 2.8 – 3.0 เปน ชว งคาทไ่ี มเหมาะสมสําหรับการดงึ ลาก
สาย และถา Jam ratio มคี าตาํ่ กวา นแ้ี ลว เม่อื มกี ารดงึ สายเคเบิลใตดนิ ยอมจะเกดิ อนั ตรายตอสายเคเบลิ ใต
ดิน คา ทตี่ ํ่ากวา 2.8 จงึ ย่ิงไมส มควรใหใ ชงาน แตจะมีความเหมาะสมใชงานไดท ีค่ า jamming ratio มคี า
มากกวา 3.0 เทา นัน้ (รอยสายไดงา ย) ซึง่ ปจ จุบัน กฟภ. ไดกําหนดเปน ตารางการใชง านทอรอ ยสายกบั
สายเคเบิลใตด ิน ทเ่ี หมาะสมไวแ ลว ซ่งึ จะมคี า Jam ratio มากกวา 3.0

5) การโคง งอของสายเคเบลิ ใตด นิ (Cable Bending)
การดึงลากสายเคเบลิ ใตด นิ ภายในทอ ชวงทางโคง เปนสาเหตหุ นึง่ ทก่ี อใหเ กิดความเสียหาย

ตอสายเคเบลิ ใตด ิน และยิ่งติดต้ังในเคเบิลเทรยหรอื แร็ค การดึงลากสายยอ มจะกอใหเ กดิ ความเสยี หาย
มากขนึ้ ทัง้ นเี้ พราะเปนแผน โลหะ (Sheet metal) และมีสกรูหรือโบลตท เี่ ปน ตัวทาํ ใหฉ นวนเสยี หายได
เปน ผลใหคุณสมบตั ทิ างฟสิกสของสายเคเบิลใตด ิน เสือ่ มสภาพอนั เกดิ จากแรงดงึ หรอื แรงกดท่กี ระทาํ ตอ
ดา นขาง (Side Wall Pressure) ดังน้ันสิง่ ท่ีจะชว ยแกป ญหาดงั กลาวได คือ รัศมีสวนโคงของสายเคเบลิ ใต
ดิน โดยย่ิงมคี ามาก คาแรงกดท่ีกระทาํ ตอดานขา งยิ่งลดลง ซ่งึ จะเพม่ิ คุณสมบัติทางฟส กิ สข องสายเคเบลิ
ใตดนิ ใหด ยี ิ่งข้ึน ตามทีไ่ ดกลาวมาแลว รศั มสี วนโคง ของสายเคเบิลใตด นิ จะมคี วามสําคญั อยางยง่ิ ในการ
ดึงลากสายเคเบิลใตดิน ซง่ึ กฟภ. ไดก ําหนดเปน คามาตรฐานใชงาน โดยมรี ายละเอียดดังนี้

d

R

รูปท่ี 3.26 การโคง งอของสายเคเบลิ ใตด นิ
1) สาํ หรับสายเคเบลิ ใตด นิ แรงตํา่ และคอนโทรลเคเบิล

R (รศั มสี วนโคงของสายเคเบิลใตด ิน) อยา งนอ ยเทา กับ 12 d

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

84

2) สําหรับสายเคเบิลใตด ินแรงสูง

R (รศั มสี วนโคงของสายเคเบลิ ใตด ิน) อยา งนอยเทากับ 15 d

โดยท่ี d หมายถงึ เสน ผานศูนยก ลางภายนอกสายเคเบลิ ใตดนิ (OD) (มม.)

6) Weight - Correction Factor (C)
เม่อื มกี ารติดตงั้ สายเคเบลิ ใตดนิ ในชอ งเดินสายไฟฟา และมีจํานวนของสายเคเบิลใตด ินมาก

กวา หนึ่งเสน ในกรณีเชน น้จี ะมีแรงลัพธเกดิ ข้ึน โดยแรงลัพธท ัง้ หมดจะเกดิ ขึ้นทรี่ ะหวางสายเคเบลิ ใตด นิ
กบั ทอรอ ยสาย ซงึ่ จะมีคามากกวา นํ้าหนักรวมทง้ั หมดของสายเคเบิลใตด นิ ดงั น้ัน Weight - Correction
Factor จะกาํ หนดไดจาก Sum(F) / Sum(w) โดยท่ี W จะหมายถึงน้ําหนกั ของสายเคเบิลใตด ิน ในรูปท่ี
3.27 เปน การแสดงถึงการคํานวณ Weight - Correction Factor ของสายเคเบลิ ใตดิน สองเสนท่มี ีเสน ผาน
ศูนยกลางเดียวกนั

θ F1

F2 F1 W

θ

โดยที่ F1 = W/cosθ = F2 ดังนัน้ (F1 + F2) / 2W = C

รูปที่ 3.27 แสดงการหาคา Weight - Correction Factor (C ) ของสายเคเบลิ ใตดนิ ฯ 2 เสน

สาํ หรับการคํานวณคา Weight - Correction Factor ภายใน กฟภ. จะสรุปคาที่นาํ ไปใชง าน โดย
จํานวนสายเคเบลิ ใตดนิ ฯ ภายในทอไมเ กิน 3 เสน เทา นัน้ ซ่ึงสรปุ ไดดังน้ี

d แบบ Cradled : C = 1+(4/3)[d/(D-d)]2

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

85

D แบบ Triangular : C = 1/ [1-(d/(D-d))2]1/2

โดยที่ d หมายถงึ เสน ผา นศูนยกลางภายนอกสายเคเบิลใตดนิ (OD) (มม.)

D หมายถึง เสน ผา นศนู ยก ลางภายในทอรอ ยสาย (ID) (มม.)

การจะเลือกใชค า C แบบใดนน้ั จะตอ งหาอัตราสวนระหวา ง D/d กอน นน่ั คือ
หาก D/d > 3.0 คา C จะใชเปน กรณแี บบ Cradled
และ D/d < 2.5 คา C จะใชเ ปนกรณแี บบ Triangular

คาอัตราสวนระหวาง D/d ทม่ี ีคาอยรู ะหวาง 2.5 - 3.0 จะทาํ ใหเกิด Jamming ในการออก
แบบควรหลกี เลย่ี งไมใ หคา อตั ราสว นระหวาง D/d อยูในชว งคาดงั กลาว

7) การคํานวณในเรอ่ื งของสายเคเบิลใตดนิ ในทอ รอยสายไฟฟา
บทความนจ้ี ะกลาวถงึ หวั ขอ ท่คี วรระมัดระวังในการดึงลากสายเคเบิลใตด ินและวิธกี าร

คาํ นวณแรงดึงท่ีจาํ เปน ตอ งทราบเพอื่ เปนแนวทางในการควบคุมตรวจสอบ

รูปท่ี 3.28 แสดงการต้งั REEL สายเคเบิลใตด ินที่ปากบอ MANHOLE เพอื่ ดึงลากสายเคเบิลใตด ิน

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

86

7.1) แรงดึงทเี่ กิดกบั สายเคเบลิ ใตดินทพี่ บเสมอๆมี 3 ลักษณะคอื
1) แรงดงึ สายทางตรง

สตู ร T = WLCF

MH1 MH2
L

2) แรงดงึ สายชวงลาดเอยี ง

กรณดี ึงข้ึน : Tup = WL(CF COS α + SIN α)
α กรณีดงึ ลง : Tdown = WL(CF COS α − SIN α)

3) แรงดึงสายชว งทางโคง แนวราบ

ROUTE OF DUCT

สตู ร TOUT = TIN Cosh (CFθ) + Sinh (CFθ) TIN2 + (WR)2
4) แรงดงึ สายชวงโคง ขึน้ -ลง

สตู ร TOUT = TIN e CFθ

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

87

โดยจะแสดงคา ตัวแปรที่ใชใ นการคํานวณแรงดงึ สายทง้ั หมด ตามตารางท่ี 3.7 ซง่ึ โดยปกติแรงดงึ
สายเคเบลิ ใตด นิ ท่ีคํานวณไดจากสมการชว งทางโคง แนวราบ (ขอ 3) และชว งโคงขน้ึ -ลง (ขอ 4) จะมีคา
ใกลเคียงกนั ดงั นนั้ เพอ่ื ใหจดจําสตู รไดง ายและสะดวกตอการคาํ นวณ ในทางปฏิบัติการคํานวณเรอื่ งแรง
ดึงสายเคเบลิ ใตดนิ สวนมากจะใชเ พียง 3 สตู ร คือสูตรในขอ 1 , 2 และ 4 เทาน้นั

ตารางท่ี 3.7 คา ตัวแปรทีใ่ ชในการคํานวณแรงดึงสายทั้งหมด

Symbol Unit Drscription

T,Tin,Tout,Tmax กก. แรงดงึ เคเบลิ ในลักษณะตา งๆ
W กก./ม. น้ําหนักสายเคเบิลใตดนิ
L
F ม. ความยาวสายเคเบลิ ใตด นิ ชวงทพี่ จิ ารณา
C - ความเสียดทานของทอ
E - Weight – correction factor
- Exponential
θ Radian มุมท่สี ายเคเบิลใตดินเลยี้ วโคง
D มม. เสนผานศนู ยก ลางภายในของทอ รอ ยสาย
D มม. เสนผานศูนยก ลางภายนอกของสายเคเบิลใตดนิ
R ม. รัศมีการเลย้ี วโคง ของสายเคเบลิ ใตดนิ
- มุมของการลาดเอยี งจากแนวระดับ
α - ตรโี กณมิติ
Sin, Cos, Sinh,Cosh

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

88

ตัวอยา งการคํานวณแรงดงึ

จากรูปใหต รวจสอบวาการดงึ ลากสายจะมีปญ หาหรอื ไม

CB ขอ มูล

1. ใชสายเคเบลิ ใตด นิ ขนาด 240 ต.มม มี OD. = 42 มม.

น้ําหนกั = 12.18 กก. / กม. / 3 เสน

2. ใชท อ HDPE PN 6.3 ขนาด ID = 144.6 มม.

Friction (F) = 0.4

3. ใช Pulling Eye จบั ตวั นาํ ในการดงึ ลากสายเคเบลิ ใตดิน

หาคา Percent Area Fill (PAF) โดยรอยสายเคเบลิ 3 เสนตอ ทอ คา PAF ตอง

ไมเกิน 40 %

PAF = n ×  d 2 × 100
 D



PAF = 3 ×  42 2 × 100
 144.6



PAF = 25.309% < 40% OK

หาคา Jam Ratio

Jam Ratio = 1.05 × D
d
144.6
= 1.05 × 42

= 3.615 > 3.0 OK

หาคา Weight Correction Factor ( C ) โดยท่ี

D/d = 144.6/42

= 3.44 > 3.0 ( สายวางตัวแบบ CRADLED )

C = 1 + (4/3)x [d/(D − d)] 2
C = 1 + (4/3)x [42/(144.6− 42)] 2

= 1.223

การดงึ ลากสายเคเบลิ ใตดนิ จะพจิ ารณาวิธกี ารดึง 2 วิธคี ือ
วธิ ที ี่ 1 ตั้ง Reel สายเคเบลิ ใตด ินท่ี Control Building ดึงจาก Control Building (CB) ไป D

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

89

TA = TIN + WLCF ; TIN = Reel Back Tension = 50 Kg
= 50 + (12.18 x 14.4 x 1.223 x 0.4)
= 135.80 kg

TB = TA e CFθ ; θ = 60O x 3.1416 / 180O = 1.0472
= 135.80 x e 1.223x0.4x1.0472
= 226.67 kg

TC = TB + WLCF
= 226.67 + ( 12.18 x 53.5 x 1.223 x 0.4 )
= 545.45 kg

TD = TC e CFθ ; θ = 90O x 3.1416 / 180O = 1.5708
= 545.45 x e 1.223x0.4x1.5708
= 1,176.20 kg

ตรวจสอบ
TMAX = 7.162 nAmm2

= 7.162 x 2 x 240
= 3,437.76 kg
แตจ ะใชแ รงดึงสายเคเบิลใตด ิน ไมเ กนิ 2,722 kg ดังน้นั 2,722 kg > 1,176.20 kg ..OK และถา
ใช Pulling Grip จบั ท่ีเปลือกสาย จะไมผาน (1,176.20 kg > 2 x 453 kg ) )
SWP ( ท่ีจุด A-B ) = (3C-2)TB / 3R

= (3x1.223-2)x226.67 / (3x12.8)
= 9.85 kg / m < 450 kg / m OK
SWP ( ท่ีจดุ C-D ) = (3C-2)TD / 3R
= (3x1.223-2)x1,176.20 / (3x1)
= 654.36 kg / m > 450 kg / m NO

วธิ ีที่ 2 ตงั้ Reel สายเคเบิลใตดินทจี่ ุด D ดึงจาก D ไป Control Building(CB)
TC = TIN e CFθ ; TIN = Reel Back Tension = 50 Kg

= 50 x e 1.223x0.4x1.5708 ; θ = 90O x 3.1416 / 180O = 1.5708
= 107.8 kg

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

90

TB = TC + WLCF
= 107.8 + ( 12.18 x 53.5 x 1.223 x 0.4 )
= 426.57 kg

TA = TB e CFθ ; θ = 60O x 3.1416 / 180O = 1.0472
= 426.57 x e 1.223x0.4x1.0472
= 711.99 kg

T CB = TA + WLCF
= 711.99 + (12.18 x 14.4 x 1.223 x 0.4)
= 797.79 kg

ตรวจสอบ
TMAX = 7.162 nAmm 2

= 7.162 x 2 x 240
= 3,437.76 kg
แตจ ะใชแ รงดึงสายเคเบลิ ใตดนิ ฯ ไมเกนิ 2,722 kg ดังนน้ั 2,722 kg > 797.79 kg OK และถาใช
Pulling Grip จับท่เี ปลือกสาย จะผา นเชน กัน (797.93 kg < 2 x 453 kg )

SWP ( ที่จุด D-C ) = (3C-2)TC / 3R
= (3x1.223-2)x107.8 / (3x1)
= 59.97 kg / m < 450 kg / m OK

SWP ( ทีจ่ ดุ B-A ) = (3C-2)TA / 3R
= (3x1.223-2)x711.99 / (3x12.80)
= 30.95 kg / m < 450 kg / m OK

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

91

สรุปเปนตารางการคํานวณแรงดึงสายเคเบลิ ใตด ินฯ ทเี่ กิดขนึ้ ณ ตําแหนงตา งๆ ไดคอื

ตารางท่ี 3.8 การคาํ นวณแรงดึงสายเคเบิลใตด ินฯ ท่เี กดิ ขึ้น ณ ตําแหนงตางๆ

ทจี่ ดุ วธิ ีที่ 1 TMAX วธิ ีท่ี 2 TMAX Side wall Pressure
ตาํ แหนง ดงึ จาก CB ดงึ จาก D CB ไป D D ไป CB
ไป CB
ไป D

CB 0.00 - 797.79 797.79

A 135.80 - 711.99 - 9.85 (OK) 30.95 (OK)
B 226.67 - 426.57 -

C 545.45 - 107.8 - 654.43 (NO) 59.97 (OK)
D 1,176.20 1,176.20 0.00 -

สรุป
1.จากการตรวจสอบจะเห็นวาทศิ ทางการดงึ ลากสายเคเบลิ ใตดนิ ท่แี ตกตางกันจะทาํ ใหไ ดคา แรง

ดงึ ใชงานท่ีแตกตางกันและมีผลทาํ ใหสายอาจชํารดุ ไดห ากใชวิธกี ารดงึ ลากสายเคเบิลใตด นิ วิธีที่ 1 (ดงึ
จาก Control Building(CB) ไป D )

2.สวนใหญคา แรงดงึ ท่ใี ชง านจะไมเกนิ คา แรงดึงสงู สุดของสายเคเบิลใตดนิ แตปญ หาที่พบบอ ยๆ
และเปน จดุ สาํ คัญ (แตม กั มองขาม) คอื คา แรงกดทสี่ ายเคเบิลใตดนิ กระทํากับผนงั ภายในทอ (Side wall
Pressure) เพราะสว นใหญใ นชวงเขาโคง ถารศั มีชวงเขา โคง สน้ั ๆ จะมีปญ หาน้ีเกิดข้ึนทันทกี ับอีกประเด็น
หนง่ึ กค็ อื ทิศทางท่ีปอนสายควรจะปอ นในจดุ ท่ีใกลชวงทางโคงหรอื ที่จดุ โคงจะทาํ ใหลดแรงกดทีผ่ นังทอ
ดา นในไดมาก

รปู ท่ี 3.29 แสดงการใชสารหลอ ล่ืนชวยในการดงึ ลากสายเคเบลิ ใตด นิ

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

92

8. ระยะหางทางไฟฟาระหวา งสายเคเบิลใตด นิ กับสาธารณปู โภคอ่ืนๆ
ในบางครั้งแนวการกอสรางสายเคเบิลใตดินอาจอยูแนวเดียวกันกับระบบสาธารณูปโภค

อื่นๆ ซึ่งระบบสาธารณูปโภคน้ันอาจไดรับผลกระทบทางไฟฟาจากสายเคเบิลใตดิน หรือจากการกอ
สรางได ดังนั้นผูออกแบบตองกาํ หนดใหแนวสายเคเบิลใตดินอยูหางจากแนวระบบสาธารณูปโภคอ่ืนๆ
ดังตารางท่ี 3.9

ตารางที่ 3.9 ระยะหา งระหวางแนวสายเคเบิลใตดินกับสาธารณปู โภคอน่ื ๆ

สาธารณปู โภค ระยะหางตํา่ สดุ (เมตร)

ทอ ระบายนาํ้ แนวขนานกัน แนวตัดกนั
ทอนํ้า
ทอ แกส 0.3 0.3
ทอรอ ยสายระบบไฟฟา
ทอ รอ ยสายโทรศัพท 0.45 0.45
ทอ ไอนา้ํ
0.3 0.3(1.5)

3 0.6

0.3 0.3

3 1.2

อางองิ จาก Underground Transmission Systems Reference Book 1992 Edition
คาในวงเล็บ( ) เปนคาที่บรษิ ทั ปตท. จํากัด(มหาชน) กาํ หนด

9. การจดั วางสายเคเบลิ ใตดิน
ในการจดั วางสายเคเบลิ ใตดินภายใน Cable Trench หรอื ภายใน Duct Bank ส่ิงท่ีตอ งพิจารณา

คอื การจดั วางสายเคเบลิ ใตด ินตองใหม ีการเรียงตาม Phase Relationship ทง้ั น้หี ากมกี ารจัดวางสายไมเ ปน
ไปตาม Phase Relationship จะทาํ ใหคา Inductance ของเคเบลิ แตล ะเสน มคี าไมเ ทากันทําใหก ารรบั
กระแสของสายเคเบิลใตด ินไมเ ทา กันยง่ิ โหลดมีคาสูงมากๆกระแสท่ีไหลในเคเบิลแตละเสน ยิง่ แตกตาง
กนั มาก

การจดั เรียงสายเคเบิลใตดนิ ในระบบ 3 φ จัดเรียงได 2 วิธคี อื
1) แบบ Flat Formation

R ST

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

93

2) แบบ Trefoil Formation

T

RS

ในหนังสือ Power Cables and Their Application หัวขอ Arrangement of Cables ไดก ลาวถึงวธิ ี
การจัดเรียงสายเคเบิลใตด นิ ไวด งั น้ี

1) การจดั วางสายเคเบิลใตดนิ แบบ Flat (Flat Formation)
1.1) การจดั วางสายเคเบิลใตด นิ แบบ Flat โดยเรยี งแบบ RST TSR ดังแสดงในรูปท่ี 3.30

การจัดวางแบบนรี้ ะยะหา งระหวา งเฟสเทา กับเสนผานศนู ยกลางของสายเคเบิลใตด นิ (D) ระยะหาง
ระหวางวงจรเปน 2 เทาของเสนผา นศูนยก ลางของสายเคเบิลใตด นิ (2D) และระหวางวงจรเฟสทอ่ี ยูติดกนั
ควรเปนเฟสเดยี วกัน ดังรูปที่ 3.30 ในกรณที เี่ ปนสายแบบ Bundle(สายเคเบลิ ใตดนิ 2 เสนตอ หนงึ่ เฟส)
การจดั เรยี งแบบน้คี า inductance ของเฟสเดียวกนั จะเทากันแตคา inductance ของเฟส R, S ,T แตละเฟส
จะไมเทา กัน กระแสโหลดจะแบงไหลภายในเฟสเดยี วกันใกลเ คยี งกนั แตก ระแสโหลดตา งเฟสกนั จะแตก
ตา งกันบา งแตเมอื่ เปรยี บเทียบกับการจดั ตามรูปที่ 3.31 แลวการจดั แบบนี้ดีกวามาก

RS T TSR



DD 2D D

รูปท่ี 3.30 แสดงการจดั เรียงสายเคเบลิ ใตด ินบน Cable Tray ทถ่ี ูกตอง

1.2) การจดั วางสายเคเบิลใตด ินแบบ Flat โดยเรียงแบบ RST RST ดงั แสดงในรูปที่ 3.31

การจดั เรยี งแบบน(ี้ สายแบบ Bundle) นอกจากคา inductance ของแตล ะเฟสภายในวงจรเดยี วกนั จะไมเ ทา

กันแลวคา inductance ของเฟสเดยี วกนั ยังไมเทากันอกี ดว ยผลทีเ่ กดิ คือกระแสโหลดจะไหลไมเ ทากนั ท้ังท่ี

เปนเฟสเดยี วกันและตางเฟสกนั

RS T RS T



DD 2D D

รปู ที่ 3.31 แสดงการจดั เรียงสายเคเบิลใตด นิ บน Cable Tray ที่ไมถ ูกตอง

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

94

1.3) การจดั วางสายเคเบลิ ใตดนิ แบบ Flat โดยเรียงแบบ RST RST บน RACK ดังแสดงใน
รปู ที่ 3.32 กรณจี ดั เรียงสายเคเบิลใตด ินบน Rack หลายๆช้นั ระยะหางระหวางชน้ั ไมควรนอ ยกวา
300 มม.

RS T TSR

DD 2D D

RS T T S R 300 มม.

DD 2D D

รูปที่ 3.32 แสดงการจดั เรียงสายเคเบลิ ใตดินแบบ Flat Formation บน Rack ทถ่ี ูกตอง

2) การจดั วางสายเคเบิลใตด ินแบบ Trefoil
ดังแสดงในรปู ที่ 3.33 การจัดเรยี งแบบน้ีคา inductance แตละเฟสในวงจรเดยี วกนั จะเทา กนั

SS SS

R TT R R TT R

2SD 2D S 2D S S 300 มม.

R TT R R TT R

2D 2D 2D

รปู ท่ี 3.33 แสดงการจัดเรียงสายเคเบิลใตด นิ แบบ Trefoil Formation บน Rack ที่ถกู ตอ ง

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย

95

นอกจากนี้การจดั เรยี งสายเคเบิลใตดนิ ตาม Phase Relationship ยงั มีผลในเรอื่ งของ Magnetic
Field ที่ออกมาจากสายเคเบลิ ใตดินอกี ดวยโดยในหนงั สอื Underground Transmission System
Refference Book 1992 Edition ไดกลาวไววาวธิ ที ่มี ีประสิทธิผลมากท่สี ุดในการลดผลของ Magnetic
Field จากสายสง ที่วางขางๆคอื การจัดเรยี งสายเคเบิลใตดนิ ตาม Phase Relationship

Magnetic Field =238 mG Magnetic Field =26 mG

R RR T

S S S S

T TT R

รูปที่ 3.34 แสดงเปรยี บเทียบการจดั เรยี งสายภายใน Duct Bank 2 วิธี โดยจายกระแส 700 A ทัง้ 2 วธิ ี

จากรูปท่ี 3.34 จะแสดงใหเห็นการจัดเรยี งสายเคเบิลใตด นิ จาํ นวน 2 วงจรใน Duct Bank เดยี วกนั
2 วิธี วธิ แี รกเปนการจดั เรยี งแบบ RST RST ในแนวตั้งซึง่ มันมีขอ ดีในแงข องการปฏิบตั ทิ ีจ่ ะไมสบั สน
ในการจาํ แนกเฟสเม่อื ลงไปปฏบิ ัตงิ านภายในบอ พัก สวนวธิ ีที่สองเปน การจดั เรียงแบบ RST TSR ซงึ่ มี
การจัดเรียง Phase Sequence ของสายเคเบิลใตดนิ ทาํ ให Magnetic Field ทีอ่ อกมานอยกวา การจัดเรียง
แบบแรก ในสว นของการไฟฟา สวนภูมภิ าคเองปญหาการจดั เรียง Phase Sequence ภายใน Duct Bank นี้
จะเกิดเฉพาะกบั สายเคเบลิ ใตด นิ ระบบ 115 kV เทา นน้ั สวนระบบ 22-33 kV จะไมมีปญหานี้เกดิ ข้นึ

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝายมาตรฐานและความปลอดภัย

บทท่ี 4
การกอสรางระบบเคเบลิ ใตด ิน

การกอ สรา งระบบเคเบลิ ใตด ินในปจ จุบนั มีอยูหลายวธิ ี ซ่ึงไดกลาวไปแลว ในบทท่ี 2 นัน้ ในบทนี้
จะกลาวถงึ การเตรียมงานคอนกรตี งานเหลก็ เสรมิ ขั้นตอนการเตรยี มงาน และการกอ สรา งระบบเคเบิลใต
ดินวิธีตางๆ ดงั น้ี
1. คอนกรตี แบบหลอ และเหล็กเสริม

1.1 งานคอนกรีต
คอนกรีตตองประกอบดว ยซเี มนต ทราย หิน นํา้ และสารผสมเพ่มิ เติมที่กําหนดวสั ดทุ ัง้ หมด

ตอ งถูกผสมจนเขากันดี ไดค วามขน ท่เี หมาะสม และไดก ําลงั และคา ยุบตวั ท่ตี อ งการดงั นี้
- คากาํ ลังรับแรงอดั ตา่ํ สุด 210 กก./ซม.2 สําหรับงานกอสราง Manhole และคากาํ ลังรบั

แรงอัดต่าํ สุด 180 กก./ซม.2 สําหรับงานกอสราง Duct Bank ยกเวนระบุไวใ นแบบ(ทดสอบตัวอยาง
คอนกรีตทรงกระบอกมาตรฐานท่ีมีอายุครบ 28 วนั )

- คา การยุบตัว 10 ± 2.5 ซม.
หามเตมิ นา้ํ เพ่อื ชดเชยการแขง็ ตวั ของคอนกรีตกอนการเทและความขนเหลวของคอนกรีตท่ผี สม
แตล ะครั้งตอ งมคี วามสมาํ่ เสมอ

1) คอนกรีตหยาบ
ตองใชคอนกรีตหยาบรองพื้นทุกงานที่มีการเทคอนกรีต ยกเวนระบุไวในแบบ โดยมี

อัตรา ซเี มนต : ทราย : หิน เทา กบั 1 : 3 : 5 (โดยปรมิ าตร)

2) ปูนซีเมนต
ปูนซีเมนตทีใ่ ชเปน ชนดิ ปอรต แลนดตามขอ กําหนดของซเี มนต ปอรต แลนดป ระเภท 1

ดงั ท่ีระบุใน ASTM C150 หรือ มอก. 15 หรือระบเุ ปน อยางอืน่ และตอ งเกบ็ ปนู ซีเมนตใ นบริเวณที่
สามารถปอ งกนั ความช้ืนได มีการระบายอากาศรอบปนู ซเี มนตอยางเพียงพอ หา มใชปูนซเี มนตทจ่ี ับตวั
กลายเปน กอน

3) นํา้
นา้ํ ทใี่ ชผ สมคอนกรตี หรอื ผสมปนู ทราย (Mortar) ตองปราศจากตะกอน อนิ ทรีวตั ถุ น้ํา

มนั ดาง กรด เกลอื และสารปนเปอ น หรอื สารอนั ตราย

กองมาตรฐานระบบไฟฟา
ฝา ยมาตรฐานและความปลอดภัย