2.1 Permintaan, Penawaran dan Keseimbangan Pasaran- salinan pelajar

BAB 2:
TEORI PERMINTAAN,
PENAWARAN DAN
KESEIMBANGAN PASARAN

2.1 PERMINTAAN

2.1.1 Teori Permintaan

a) Mentakrif permintaan (K)

b) Menerangkan jadual dan keluk permintaan
firma (K)

c) Menerangkan hukum permintaan (K)

d) Menerbitkan fungsi/persamaan
permintaan (T)

e) Membentuk keluk permintaan pasaran (T)

UNIT EKONOMI AE 015 2

a. Mentakrif Permintaan (K)

Permintaan ialah jumlah barang dan perkhidmatan
yang ingin dan mampu dibeli oleh pengguna pada
suatu tingkat harga dalam jangka masa tertentu.

Contoh:
Pada harga RM3 Melisa ingin dan mampu membeli 3
majalah setiap bulan.

Pada harga RM5 Melisa ingin dan mampu membeli 2
majalah setiap bulan.

UNIT EKONOMI AE 015 3

b.Menerangkan jadual dan keluk permintaan (K)

Jadual permintaan ialah jadual yang menunjukkan kuantiti
barang yang diminta pada pelbagai tingkat harga.
Contoh:

Keadaan Harga (RM) Kuantiti diminta
(Qd)
A 1
B 2 20
C 3
D 4 15

10

5

UNIT EKONOMI AE 015 4

Harga (RM) Keluk Permintaan.

D

A

4
3B
2C
1D

D

UNIT EKONOMI 5 10 15 20 Kuantiti (unit)

AE 015 5

c. Hukum Permintaan (K)

Menyatakan hubungan antara harga dengan kuantiti diminta
adalah secara songsang (negatif).

Apabila harga sesuatu barang meningkat kuantiti yang diminta
jatuh, sebaliknya apabila harga sesuatu barang jatuh maka kuantiti

yang diminta akan meningkat, dengan andaian ceteris paribus.

P naik Qd jatuh ceteris paribus
P jatuh Qd naik

Ceteris paribus. ialah faktor-faktor lain selain harga barang itu sendiri diandaikan tidak
berubah/ malar.

UNIT EKONOMI AE 015 6

-secara rumus, hubungan songsang antara kuantiti yang diminta dengan tingkat harga
barang itu dapat dinyatakan seperti berikut:

Qx = f ( Px ), cateris paribus
Qx= a – bPx

dimana ;
Qx = kuantiti barang X yang diminta
Px = harga barang X
a = pemotong paksi kuantiti, iaitu nilai Qx apb. Px adalah sifar
b = kecerunan keluk permintaan

UNIT EKONOMI AE 015 7

Contoh : Qx = 25 – 5Px
Pada harga RM 2, kuantiti yang diminta ialah

Qx = 25 – 5(2)
= 25 – 10
= 15 unit

Jika harga naik ke RM 4, kuantiti diminta X akan berkurang ke
Qx = 25 – 5(4)
= 25 – 20
= 5 unit

-Apb. harga naik dari RM2 ke RM 4, kuantiti diminta berkurang dari 15 unit ke 5 unit.
- Apb. harga jatuh dari RM 4 ke RM 2, kuantiti diminta bertambah dari 5 unit ke 15 unit.

UNIT EKONOMI AE 015 8

d. Fungsi dan Persamaan Permintaan (T)
Fungsi Permintaan:
a) Q sebagai perkara rumus :

Qd = a – bP

Dimana:
Qd =Kuantiti diminta
P = Harga
a =Kuantiti barang yang diminta apabila harga adalah sifar

( pintasan pada paksi Q )
b = kecerunan keluk permintaan (negatif)

(ΔQ/ΔP)

UNIT EKONOMI AE 015 9

Qd = a – bp
P1= 5 Q1= 40

P2= 10 Q2= 20

40 = a – 5b…………………….[ 1 ]
20 = a – 10b…………………[ 2 ]
[1]–[2]
20 = 5b
b=4
Gantikan b ke [ 1 ]
40 = a – 5 (4)
40 = a – 20
a = 60
Jadi fungsi permintaan Qd = 60 – 4P

UNIT EKONOMI AE 015 10

Contoh: Kuantiti diminta (Qd)
300
Harga (P) 440
100 580
80 720
60
40

Berdasarkan jadual di atas terbitkan fungsi permintaan..

UNIT EKONOMI AE 015 11



Qd = a – bp
P1= 100 Q1= 300
P2= 80 Q2= 440

300 = a – 100b…………………….[ 1 ]
440 = a – 80b…………………..…[ 2 ]
[1]–[2]
-140 = -20b
b=7
Gantikan b ke [ 1 ]
300 = a – 100 (7)

a = 1000
Jadi fungsi permintaan Qd = 1000 – 7p

UNIT EKONOMI AE 015 13

Fungsi Permintaan:
b) P sebagai perkara rumus :

P = c – dQ

Dimana:
P = Harga
Q = Kuantiti barang yang diminta
c =Harga barang apabila kuantiti diminta adalah sifar

( pintasan pada paksi P )
d = kecerunan keluk permintaan (negatif)

(ΔQ/ΔP)

Berdasarkan fungsi permintaan Qd = 1000 – 7p , nyatakan fungsi persamaan
baru jika P sebagai perkara rumus :

e. Keluk Permintaan Pasaran (T)

Permintaan individu:

Permintaan ke atas sesuatu barang oleh seseorang individu
pada suatu tingkat harga tertentu dalam suatu tempoh
masa tertentu

Permintaan pasaran:

Permintaan ke atas sesuatu barang oleh semua individu
dalam pasaran pada suatu tingkat harga tertentu dalam
suatu tempoh masa tertentu

UNIT EKONOMI AE 015 16

Andaikan dalam pasaran terdapat 2 orang pembeli iaitu Hisyam
dan Asyraf. Berdasarkan jadual di bawah:

Keadaan Harga Qd Hisyam Qd Asyraf Qd Pasaran

A 20 2 3 5

B 15 4 6 10

C 10 6 9 15
D5 8 12 20

Sebagai contoh ;

Pada tingkat harga RM10 ;

Permintaan pasaran = Permintaan Hisyam + Permintaan Asyraf

= 6+9

= 15

UNIT EKONOMI AE 015 17

KELUK PERMINTAAN PASARAN

KELUK PERMINTAAN KELUK PERMINTAAN KELUK PERMINTAAN
HISYAM ASYRAF PASARAN

P DH P DA P DP
B
15 B 15 B 15
10 C 10 C 10 C
DP
DH DA
Q
46 Q 69 Q 10 15

UNIT EKONOMI AE 015 18

Fungsi Permintaan individu dan Pasaran

Diberi fungsi permintaan individu bagi suatu pasaran ialah
:

QdA = 130 – 13P
QdB = 75 – 5P
QdC = 95 – 12P

Maka, fungsi permintaan pasaran :

QdP = QdA + QdB + QdC
= (130 – 13P) + (75 – 5P) + (95 – 12P)
= 300 – 30 P

2.1.2 Faktor-faktor yang mempengaruh permintaan. (K)

Faktor utama :
a. Harga barang itu sendiri
b. Harga barang lain

i) barang pengganti
ii) barang penggenap
c. Pendapatan pengguna
d. Citarasa
e. Jangkaan masa depan
Faktor – faktor lain :
f. jumlah penduduk
g. kemudahan kredit
h. dasar kerajaan
i. musim

UNIT EKONOMI AE 015 20

Faktor – faktor utama :

a. Harga barang itu sendiri

Ceteris Paribus( dgn andaian faktor lain tetap )

semakin tinggi harga barang,
semakin kurang kuantiti barang yang diminta.

Sebaliknya,

semakin rendah harga sesuatu barang
semakin banyak kuantiti barang yang diminta

Berlaku pergerakan di sepanjang keluk yang sama

UNIT EKONOMI AE 015 21

Rajah : Perubahan harga barang itu sendiri

Harga (RM)

A
P2

B
P

P1 C

0 q2 q q1 D

UNIT EKONOMI AE 015 Kuantiti (unit)

22

b. Harga barang lain

Terdapat dua jenis barang yang berkaitan iaitu

i) barang pengganti
ii) barang penggenap.

Berlaku peralihan Keluk Permintaan

Barang pengganti
Barang yang mempunyai fungsi yang sama dan mudah diganti
antara satu sama lain dalam penggunaan untuk mendapat
kepuasan yang hampir sama.
Sebagai contoh: Getah asli dan getah tiruan.
•Andaikan harga getah asli adalah sama dengan getah tiruan.
•Jika harga getah asli meningkat:
•maka pengguna akan mengurangkan pembelian getah asli dan
•membeli getah tiruan walaupun harga getah tiruan tidak
berubah.

UNIT EKONOMI AE 015 23

Katakan getah tiruan adalah pengganti kepada getah asli.

 Apabila harga getah asli meningkat :
pengguna kurang meminta getah asli dan
lebih meminta getah tiruan

 Keluk permintaan getah tiruan akan berubah ke kanan
(DD ke DD1).

 Apabila harga getah asli menurun:
pengguna lebih meminta getah asli dan
kurang meminta getah tiruan.

 Keluk permintaan getah tiruan akan berubah ke kiri
(DD ke DD2).

UNIT EKONOMI AE 015 24

Peralihan Keluk Permintaan

Harga Getah tiruan

Po

q2 q0 D1
D
D2

q1 Kuantiti

UNIT EKONOMI AE 015 25

Barang penggenap

• Bbearrsaanmga-psaemngagenap ialah barang yang perlu digunakan
• Jika tiada satu barang, barang yang satu lagi tidak berfungsi.
• Contohnya kamera dan filem.
• Apabila harga kamera turun;
• kuantiti diminta terhadap kamera akan naik.
• permintaan terhadap filem akan meningkat juga

• Walaupun harga filem tidak berubah

• keluk permintaan filem bergerak ke kanan.

UNIT EKONOMI AE 015 26

Harga filem

Po

q2 q0 D1
D
D2
q1 Kuantiti filem

UNIT EKONOMI AE 015 27

c. Pendapatan
Perubahan pendapatan pengguna boleh mempengaruhi
permintaan pengguna ke atas barang-barang dan perkhidmatan
dalam 3 kategori:

i. Barang biasa
Apabila pendapatan meningkat,
Permintaan terhadap barang biasa bertambah.
Keluk permintaan berpindah ke kanan.
Ini kerana pada tingkat harga yang sama, semakin banyak
kuantiti barang yang mampu dibeli.

Apabila pendapatan berkurangan,
keluk permintaan akan beralih ke kiri.
Ini kerana pada tingkat harga yang sama, semakin sedikit kuantiti
barang yang mampu dibeli

UNIT EKONOMI AE 015 28

ii. Barang bawahan

Barang bawahan mempunyai hubungan negatif antara tingkat pendapatan
dengan kuantiti barang yang diminta .

Apabila pendapatan pengguna meningkat:
Permintaan barang bawahan akan menurun
Keluk permintaannya berpindah ke kiri.
Contohnya beras hancur

iii. Barang Mesti
Barang yang diperlukan oleh pengguna
Permintaan terhadap barang ini tidak dipengaruhi oleh perubahan dalam
tingkat pendapatan.

Apabila pendapatan pengguna meningkat:
Permintaan tetap sama .
Contoh barang mesti ialah gula, garam dan beras.

UNIT EKONOMI AE 015 29

d. Citarasa

 Citarasa pengguna sekarang banyak dipengaruhi oleh
pengiklanan melalui pelbagai media , pertunjukan serta
ekspo.

 Sekiranya citarasa pengguna terhadap sesuatu barang
meningkat,

 menyebabkan kuantiti permintaan akan bertambah,
 keluk permintaan akan beralih ke kanan.

 Sekiranya citarasa pengguna terhadap sesuatu barang
menurun,

 menyebabkan kuantiti permintaan akan berkurang,
 keluk permintaan akan beralih ke kiri.

UNIT EKONOMI AE 015 30

Perubahan citarasa

Harga

Po

q2 q0 D1
D
D2
q1 kuantiti

UNIT EKONOMI AE 015 31

e. Jangkaan masa depan
Sekiranya pengguna menjangkakan harga akan meningkat
pada masa depan, mereka akan didorong akan membeli lebih
banyak pada masa sekarang.
Ini akan menyebabkan keluk permintaan berpindah ke kanan.

Faktor – faktor lain :
f. Jumlah Penduduk

Semakin banyak jumlah penduduk di sesebuah negara
semakin banyaklah permintaan terhadap barangan dipasaran

g. Kemudahan kredit
Sekiranya terdapat kemudahan untuk mendapatkan kredit
dari institusi kewangan maka permintaan barang dipasaran
akan meningkat.

UNIT EKONOMI AE 015 32

h. Dasar Kerajaan
Dasar Kerajaan akan mempengaruhi permintaan pasaran sama
ada secara langsung atau tidak langsung.
Contohnya apabila kerajaan mengenakan cukai pendapatan,
pendapatan individu akan berkurangan.
Ini akan mengurangkan permintaan barang di pasaran .

i. Musim
Pada musim hujan, permintaan terhadap baju hujan bertambah.

UNIT EKONOMI AE 015 33

2.1.3 Perubahan kuantiti diminta dan
perubahan permintaan (T)

Perubahan dalam kuantiti diminta :
o Pergerakan titik di sepanjang keluk permintaan yang sama
o Perubahan harga barang itu sendiri

(faktor-faktor yang lain adalah tetap)

Kenaikan harga akan menyebabkan penurunan dalam kuantiti
diminta.
Penurunan harga akan menyebabkan kenaikan dalam kuantiti
diminta.

UNIT EKONOMI AE 015 34

Rajah : Perubahan dalam kuantiti diminta

Harga

A
P2

B
P

P1 C

0 q2 q q1 D

UNIT EKONOMI AE 015 Kuantiti

35

Perubahan permintaan

o Peralihan keluk permintaan sama ada ke kanan atau ke kiri
o Perubahan faktor-faktor lain yang mempengaruhi

permintaan (selain daripada harga barang itu sendiri)

Ia disebabkan oleh faktor-faktor seperti:
i. perubahan harga barang lain,
ii. citarasa pengguna,
iii. pendapatan pengguna,
iv. jumlah penduduk,
v. jangkaan masa depan,
vi. kemudahan kredit,
vii.dasar kerajaan dan
viii.musim.

UNIT EKONOMI AE 015 36

Rajah : Perubahan permintaan

Harga

Po CA B

q2 q0 D3

D2

D1

Kuantiti

q1

UNIT EKONOMI AE 015 37

BAB 2.2:
PENAWARAN

UNIT EKONOMI AEO15 38

2.2.1 Teori Penawaran

a. Mentakrifkan penawaran (kuliah)
b. Menerangkan jadual dan keluk penawaran

firma (kuliah)
c. Menerangkan Hukum penawaran (kuliah)
d. Menerangkan fungsi dan persamaan

penawaran (tutoran)
e. Membentuk keluk penawaran pasaran

(tutoran)

UNIT EKONOMI AEO15

2.2.1. TEORI PENAWARAN (K)

a. Takrifan Penawaran

Penawaran ialah kuantiti barang dan perkhidmatan yang
ingin dan mampu dijual/ditawarkan oleh pengeluar pada
tingkat harga tertentu dan dalam tempoh masa tertentu.

UNIT EKONOMI AEO15

b. Jadual penawaran dan keluk penawaran (K)

Jadual penawaran adalah jadual yang menunjukkan
hubungan antara harga sesuatu barang dengan kuantiti
ditawarkan oleh firma terhadap barang tersebut.

Keadaan Harga (RM) Kuantiti
ditawarkan
A 4
B 3 8
C 2
D 1 6

AEO15 4

2

UNIT EKONOMI

Huraian jadual

 Jadual menunjukkan hubungan positif antara harga barang
dan kuantiti barang yang ditawarkan.

 Semakin rendah harga barang semakin kurang kuantiti
barang yang ditawarkan.

 Berdasarkan jadual, satu keluk penawaran dapat dilukis
seperti berikut:

UNIT EKONOMI AEO15

Rajah: Keluk Penawaran

Harga

B

4 A
2

S

0 48 Kuantiti

UNIT EKONOMI AEO15

• Keluk penawaran ditakrifkan sebagai keluk yang
menunjukkan kuantiti yang ditawarkan oleh seseorang
pengeluar pada pelbagai tingkat harga.

• Keluk penawaran bercerun positif. Ini menunjukkan
hubungan positif antara harga sesuatu barang dengan
kuantiti barang yang ditawarkan.

• Keluk penawaran mencerun ke atas dari kiri ke kanan.

UNIT EKONOMI AEO15

c. Hukum penawaran (K)

Hukum penawaran menerangkan hubungan antara harga
dengan kuantiti ditawar adalah langsung (positif).

Apabila harga sesuatu barang meningkat, kuantiti ditawar
akan meningkat dan apabila harga sesuatu barang
jatuh, kuantiti ditawar akan jatuh dengan andaian
ceteris paribus.

Ceteris paribus.
ialah faktor-faktor lain selain harga barang itu sendiri
diandaikan tidak berubah/ malar.

UNIT EKONOMI AEO15

Hukum ini menunjukkan wujud hubungan positif antara
tingkat harga dan kuantiti ditawar. Ini disebabkan:-

 Harga yang tinggi memberi keuntungan yang lebih kepada
pengeluar, jadi pengeluar akan menawarkan lebih banyak
barang.

 Harga yang tinggi , menyebabkan pengeluar berpendapat barang
tersebut sangat diminta oleh pengguna tetapi penawarannya
kurang di pasaran.

 Pengeluar akan menambahkan penawaran untuk memenuhi
permintaan.

UNIT EKONOMI AEO15

d. Fungsi dan persamaan penawaran (T)

Persamaan penawaran menunjukkan hubungan
antara tingkat harga dan kuantiti yang ditawarkan.

1. Q sebagai perkara rumus

Qs = a + bP

Qs = Kuantiti ditawar
a = Pemalar yang menunjukkan kuantiti ditawar pada harga kosong
b = Kecerunan keluk penawaran
P = Harga

UNIT EKONOMI AEO15

Contoh Pengiraan:
(Kaedah persamaan serentak)

Katakan harga asal ialah RM5 dan kuantiti ditawar adalah
sebanyak 100 dan apabila harga meningkat kepada RM15,
kuantiti ditawar meningkat kepada 120.

100 = a + 5b …………. (1)
120 = a + 15b .…………. (2)

(2) - (1) 20 = 10b
b = 20/10
b=2

UNIT EKONOMI AEO15

Gantikan b dalam mana-mana persamaan, katakan dalam
persamaan (1):

100 = a + 5(2)
a = 100 – 10
a = 90

Maka fungsi penawaran ialah

Qs = 90 + 2P

UNIT EKONOMI AEO15

Contoh: Kuantiti ditawar
950
Harga 765
100 580
80 395
60
40

Terbitkan fungsi penawaran..