ผงยาสีฟันสมุนไพรจากกระชาย

ผงยาสฟี น สมุนไพรจากกระชาย
(Herbal toothpaste powder form Kaempferia)

นางสาวปย ะชาดา เชิดกระโทก
นางสาวสุขศิริ บุญพานทอง
รายงานโครงงานฉบับนเี้ ปน สวนหนง่ึ ของการศึกษาวชิ าโครงงาน
หลักสตู รประกาศนียบัตรวิชาชีพขนั้ สงู ( ปวส. )
สาขาวิชา บริหารธุรกจิ

สาขางาน การบญั ชี
วิทยาลัยการอาชีพเวียงสระ

พ.ศ.2564

ก

ชอ่ื โครงการ ผงยาสีฟน สมนุ ไพรจากกระชาย
ช่อื ผจู ดั ทำ นางสาวปยะชาดา เชิดกระโทก
ช่อื ทป่ี รึกษาโครงการ นางสาวสุขศิริ บุญพานทอง
นางชตุ ิมา ไหมสุวรรณ
สาขาวชิ า นางสริ พิ รรณ หวงั อนี
สาขางาน นางสาวขวัญฤทยั เกยี รติศกั ด์ิ
ปก ารศึกษา นางสาวอาภรณ ใสเกื้อ
นางสาวกชกร ทองจรัสแสง
บรหิ ารธรุ กจิ
การบัญชี
2564

บทคดั ยอ

การวิจัยครั้งนี้ เพื่อผลิตและศึกษาความพึงพอใจของผูทดลองใชผลิตภัณฑ ผงยาสีฟนสมุนไพรจา
กระชาย โดยการนำความรดู า นตนทนุ มาประยุกตใชในการผลิตเพ่ือใหเ กิดนวตั กรรมผลิตภณั ฑ ภายใตหลักการ
คำนวณตนทุนตอหนวยและการวิจยั เพื่อศึกษาความพึงพอใจของผูทดลองใชผลิตภัณฑ โดยมีวัตถุประสงคเพอ่ื
1.) ศึกษาผลิตภัณฑ 2.) คำนวณตนทุนของผลิตภัณฑ 3.) ประเมินความพึงพอใจของผูใชผลิตภัณฑ โดยมีกลุม
ประชากรกลุมตวั อยา ง 30 คน

ผลการวจิ ยั เพ่ือศึกษาผลิตภัณฑ ผงยาสฟี นสมนุ ไพรจากกระชาย พบวา กลมุ ที่ใชเ ปน ตวั อยางในการวจิ ัย
ไดแก นักเรียน นกั ศึกษา ครู-อาจารย และประชาชนทั่วไปท่ที ดลองใชผลิตภณั ฑจำนวน 30 คน เปน เพศหญิง มี
จำนวน 19 คน และเปน เพศชาย มีจำนวน 11 คน สว นมากอยใู นชว งอายุ 29-35 ปขน้ึ ไป รองลงมาอยูในชว ง
อายุ 22-28 ป

พบวาผูตอบแบบสอบถามมีความพึงพอใจตอผลิตภัณฑ “ผงยาสีฟนสมุนไพรจากกระชาย”มีระดับ
ความพงึ พอใจในภาพรวมอยูในระดบั มากทส่ี ุด มีคา ̅ = 4.90 มีคา S.D. = 0.30 โดยเรยี งลำดับจากมากไปหา
นอย บรรจุภัณฑมีความเหมาะสมกับราคาจำหนาย มีคา ̅ = 4.90 มีคา S.D. = 0.30 รองลงมา บรรจุภัณฑ
สามารถเก็บรักษาตัวผลิตภัณฑไดอยางดี มีคา ̅ = 4.83 มีคา S.D. = 0.37 รองลงมา บรรจุภัณฑระบุวิธีใช
และคำเตือนอยางครบถวน มีคา ̅ = 4.83 มีคา S.D. = 0.37 รองลงมา บรรจุภัณฑระบุ วัน เดือน ป ที่ผลิต
และวัน เดือน ป ที่หมดอายุ มีคา ̅ = 4.80 มีคา S.D. = 0.40 รองลงมา บรรจุภัณฑมีความแปลกใหม มีคา
̅ = 4.73 มีคา S.D. = 0.44 รองลงมา บรรจุภัณฑมีความแปลกใหม มีคา ̅ = 4.73 มีคา S.D. = 0.44
รองลงมา ผลิตภณั ฑไมเปนอันตรายตอสงิ่ แวดลอม มีคา ̅ = 4.70 มคี า S.D. = 0.46 รองลงมา ผลิตภัณฑ
ไมมีสารตกคางหรือเปนอันตรายตอผิวหรือรางกาย มีคา ̅ = 4.30 มีคา S.D. = 0.65 รองลงมา ราคาทุนตอ
หนวยผลิตภัณฑมีความถูกตองและเหมาะสม มีคา ̅ = 4.77 มีคา S.D. = 0.43 ราคาจำหนายผลิตภัณฑมี
ความเหมาะสมกบั ราคาทนุ ตอหนวย มีคา ̅ = 4.70 มีคา S.D. = 0.46 ตามลำดบั

ข

Project Title Herbal toothpaste powder from Kaempferia.
By Miss. Piyachada Churdkrathok
Project Advisors Miss. Suksiri Bunpanthong
Mrs. Chutima Maisuwan
Major Field Mrs. Siriphan Wangin
Major of Job Miss. Kwanruethai Kiatisak
Academic Year Miss. Garments Saikua
Miss. Kotchakon Thongjaratsaeng
Business administration
Accounting
2020

Abstract

The research to produce and study the satisfaction of the product testers Herbal
toothpaste powder from Kaempferia. By applying cost knowledge in production to create new
product innovations. Under the principle of unit cost calculation and research to study the
satisfaction of product testers. The objective is to 1.) Study the product. 2.) Calculate the cost
of the product per unit and 3.) Assess the satisfaction of the users. There are 30 people.

Research result’s to study the product. The vinegar kills the tires from bananas. The
sample used in the study were 30 students, teachers, and general public who were using the
products. There were 19 females and 11 males, most of them were in the age range of 29-35
years old, followed by the age range of 22-28 years.

The respondent were satisfied with the product. “Herbal toothpaste powder from
Kaempferia.” The overall satisfaction level was at the highest level with ̅ = 4.90 and S.D. =
0.30 in descending order. The packaging is suitable for the selling price with a value of ̅= 4.90
with a value of S.D. = 0.30 followed by the packaging with good preservation of the product,
the value x = 4.83, the SD value = 0.37, followed by the packaging indicating the instructions
and warnings in full, the value ̅ = 4.83, the SD value = 0.37, followed by Come, the packaging
indicates the date, month, year of manufacture and date, month, year of expiration, having a
value of ̅= 4.80, having a SD value of 0.40 followed by novelty packaging with ̅= 4.73 with
SD = 0.44, followed by innovative packaging with ̅= 4.73 with SD = 0.44, followed by products
that are not harmful to the environment, yes Value ̅= 4.70, with SD value = 0.46, followed
by the product without residue or harmful to skin or body, value ̅ = 4.30 Valuable S.D. = 0.65
Cost-effective Bids to wise and intelligent experts ̅= 4.77 Value S.D. = 0.43 Dew Price These
products are quoted per promotion ̅ = 4.70 Value S.D. = 0.46 steep.

ค

กิตติกรรมประกาศ
โครงงานวิจัยเลมนี้สำเร็จไดอยางสมบูรณ ผูวิจัยตองขอขอบพระคุณ ครูชุติมา ไหมสุวรรณ คุณครูท่ี
ปรึกษาโครงการ ตลอดจนคุณครูประจำแผนกวิชาการบัญชีทุกทานที่ไดใหคำปรึกษาชี้แนะแนวทางปรับปรุง
แกไขโครงการวจิ ยั ในสว นท่ีบกพรอ งมาโดยตลอด
ขอขอบคุณนายปณชัย เพชรปาน ผูอำนวยการวทิ ยาลัยการอาชีพเวียงสระ และขอกราบขอบคุณ คุณ
พอคณุ แม และทกุ คนในครอบครวั ท่ีเปนผูอยูเบ้ืองหลังความสำเรจ็ อยางแทจริง และขอขอบคุณเพื่อนนักศึกษา
ที่มีสว นรว มในความสำเร็จ คอยชวยเหลือ ความเขา ใจ ความหว งใย และเปนกำลังใจใหแ กผ วู ิจัยมาโดยตลอด
คุณประโยชนข องงานวจิ ัยนี้ ผวู ิจัยขอมอบแดคณุ พอ คณุ แม ครู อาจารย ผเู ขียนหนงั สอื ทุกเลมที่ผูวิจัย
ไดร ับแสงสวา งแหง ความรูท่ีมีเกยี่ วขอ งกบั ความสำเรจ็ ในครัง้ นี้

นางสาวปยะชาดา เชิดกระโทก
นางสาวสุขศริ ิ บุญพานทอง

สารบัญ ง

เรื่อง หนา
บทคัดยอภาษาไทย ก
บทคัดยอภาษาอังกฤษ ข
กติ ติกรรมประกาศ ค
สารบัญ ง
สารบญั ตาราง จ
สารบัญภาพ ฉ
บทท่ี 1 บทนำ 1
1
1.1 ความเปน มาและความสำคญั ของปญ หา 1
1.2 วตั ถุประสงคของการวจิ ัย 2
1.3 สมมตฐิ านในการวจิ ัย 2
1.4 ขอบเขตของการวจิ ัย 2
1.5 ประโยชนของผลการวิจัย 5
1.6 นยิ ามศัพท 11
บทท่ี 2 เอกสารและงานวจิ ัยท่ีเกย่ี วของ 13
2.1 แนวทฤษฎีของกระชาย 17
2.2 แนวทฤษฎขี องลนิ้ ทะเล 20
2.3 แนวทฤษฎีของขอ ย
2.4 แนวทฤษฎขี องพิมเสน 22
2.5 แนวทฤษฎขี องเมนทอล 25
2.6 แนวทฤษฎขี องการบรู 27
2.7 แนวทฤษฎีของสารสม สะตุ 31
2.8 แนวทฤษฎีของกานพลู 36
2.9 งานวิจัยทเี่ กยี่ วของ 38
บทที่ 3 วธิ ีการดำเนนิ การวจิ ัย 38
3.1 ประชากรและกลมุ ตวั อยาง 39
3.2 เคร่อื งมือที่ใชใ นการวจิ ยั 40
3.3 การเก็บรวบรวมขอมลู 41
3.4 วัสดุอปุ กรณและวธิ กี ารทดลอง
3.5 การวเิ คราะหข อมูลทางสถติ ิ
3.6 สถติ ิท่ีใชในการวิเคราะหข อมลู

สารบญั (ตอ ) ง

เรอื่ ง หนา
บทท่ี 4 ผลการวจิ ัย 42
42
4.1 สัญลักษณท ีใ่ ชใ นการวิเคราะหขอมูล 59
4.2 ผลการวเิ คราะหข อมูล 60
บทที่ 5 สรุปผล อภปิ รายผล และขอ เสนอแนะ 61
5.1 สรปุ ผลการศึกษา 62
5.2 อภิปรายผล
5.3 ขอเสนอแนะจากผลการวิจยั 66
บรรณานุกรม 91
ภาคผนวก 121
ภาคผนวก ก

- แบบคง.01-06
ภาคผนวก ข

- แบบสอบถาม
ใบโอน

จ

สารบญั ตาราง หนา
37
ตารางท่ี 43
3-1 รายชื่อของผตู อบแบบสอบถามสถานภาพ ประชาชนท่วั ไป 44
4-1 แสดงจำนวนรอยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามเพศ 45
4-2 แสดงจำนวนรอ ยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามอายุ 46
4-3 แสดงจำนวนรอยละ ของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามการศกึ ษา
4-4 แสดงจำนวนรอ ยละ ของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามอาชีพ 48
4-5 แสดงจำนวนรอยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดับความพงึ พอใจตอ 49
50
ดา นบรรจภุ ัณฑมขี นาดเหมาะสมกับราคาจำหนาย 51
4-6 แสดงจำนวนรอ ยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดับความพึงพอใจตอ 52
53
ดานบรรจภุ ณั ฑส ามารถเก็บรกั ษาตวั ผลิตภณั ฑไดอ ยา งดี 54
4-7 แสดงจำนวนรอยละของผูต อบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดา นบรรจภุ ัณฑร ะบวุ ิธีใชและคำเตือนอยา งครบถว น
4-8 แสดงจำนวนรอ ยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดานบรรจุภัณฑระบุ วัน เดอื น ป ท่ีผลติ และ วนั เดอื น ป ทห่ี มดอายุ
4-9 แสดงจำนวนรอยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดา นบรรจภุ ณั ฑมคี วามสะอาดปลอดภัย
4-10 แสดงจำนวนรอยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดา นคณุ ภาพผลิตภัณฑสามารถทำความสะอาดฟนและชองปากได
4-11 แสดงจำนวนรอยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดา นคณุ ภาพผลติ ภณั ฑไ มเ ปน อันตรายตอสิง่ แวดลอ ม
4-12 แสดงจำนวนรอ ยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดา นคณุ ภาพผลติ ภณั ฑไมมีสารตกคา งหรือเปน อันตรายตอผิวหรอื รา งกาย

4-13 แสดงจำนวนรอยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดับความพึงพอใจตอ 55
ดา นราคาทุนตอหนวยผลติ ภณั ฑมีความถูกตองและเหมาะสม 56
57
4-14 แสดงจำนวนรอ ยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ
ดา นราคาทนุ ตอ หนวยผลิตภัณฑม คี วามเหมาะสมกับราคาทนุ ตอหนวย

4-15 คา เฉล่ยี คา สว นเบีย่ งเบนมาตรฐาน ความพึงพอใจของผูใ ช “ผงยาสีฟนสมนุ ไพรจากกระชาย”

สารบญั ภาพ ฉ

ภาพที่ หนา
2-1 กระชาย 11
2-2 ล้นิ ทะเล 13
2-3 ขอ ย 16
2.4 พิมเสน 19
2-5 เมนทอล 21
2.6 การบรู 25
2-7 สารสมสะตุ 27
2-8 กานพลู 30
3-1 กระชาย 39
3-2 ลิ้นทะเล 39
3-3 พมิ เสน 39
3-4 เมนทอล 39
3-5 การบูร 39
3-6 สารสม สะดุ 39
3-7 กานพลู 39
3-8 สติกเกอร 39
3-9 นำสว นผสมทงั้ หมดมาเตรยี มไว 40
3-10 นำสวนผสมมาคนใหเ ขากัน 40
3-11 นำสวนผสมมาใสต ะแกรงแลวรอ นใหเ ขากนั 40
3-12 ภาพผลิตภัณฑ 40
4-1 แสดงจำนวนรอยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามเพศ 43
4-2 แสดงจำนวนรอ ยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามอายุ 44
4-3 แสดงจำนวนรอยละ ของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามการศกึ ษา 45
4-4 แสดงจำนวนรอ ยละ ของผูต อบแบบสอบถามจำแนกตามอาชีพ 46
4-5 แสดงจำนวนรอยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพงึ พอใจตอ 47
48
ดา นบรรจภุ ณั ฑมขี นาดเหมาะสมกับราคาจำหนา ย 49
4-6 แสดงจำนวนรอยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดับความพึงพอใจตอ 50
51
ดานบรรจุภัณฑส ามารถเกบ็ รกั ษาตัวผลิตภณั ฑไ ดอ ยางดี 5
4-7 แสดงจำนวนรอ ยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดานบรรจุภัณฑร ะบุวิธใี ชและคำเตือนอยา งครบถว น
4-8 แสดงจำนวนรอยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดานบรรจุภัณฑระบุ วัน เดอื น ป ท่ีผลิตและ วนั เดือน ป ท่ีหมดอายุ
4-9 แสดงจำนวนรอ ยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ

ดา นบรรจภุ ัณฑม ีความสะอาดปลอดภัย
4-10 แสดงจำนวนรอยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามระดับความพึงพอใจตอ

ดานคุณภาพผลติ ภณั ฑสามารถทำความสะอาดฟน และชองปากได

ฉ

4-11 แสดงจำนวนรอยละของผูต อบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ 53
ดานคุณภาพผลิตภัณฑไมเ ปนอันตรายตอสิ่งแวดลอม 54
55
4-12 แสดงจำนวนรอยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดบั ความพึงพอใจตอ 56
ดา นคุณภาพผลิตภณั ฑไ มม สี ารตกคางหรือเปน อันตรายตอ ผิวหรอื รา งกาย 58

4-13 แสดงจำนวนรอ ยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดับความพึงพอใจตอ
ดานราคาทนุ ตอหนวยผลิตภณั ฑมีความถกู ตอ งและเหมาะสม

4-14 แสดงจำนวนรอยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามระดับความพึงพอใจตอ
ดา นราคาทุนตอหนวยผลิตภัณฑม คี วามเหมาะสมกบั ราคาทุนตอหนว ย

4-15 คา เฉล่ยี คาสวนเบย่ี งเบนมาตรฐาน ความพงึ พอใจของผูใ ช “ผงยาสีฟนสมนุ ไพรจากกระชาย”

บทที่ 1
บทนำ

1.1 ความเปนมาและความสำคัญของปญ หา

ในปจ จบุ นั ทุกคนเร่ิมหันมาใหความสนใจสุขภาพปากและฟน คอนขา งสูง ซง่ึ เห็นไดจากโฆษณาตางๆ
ไมว าจะเปน ยาสีฟน แปรงสฟี น หมากฝรงั่ แตท ่ีกำลงั เลือนหายไปกค็ อื ยาสีฟน สมนุ ไพรสูตรโบราณ ซึ่งเคยมีการ
ใชกันอยางแพรหลาย และมีตนทุนในการผลิตต่ำ แถมยังมีประสิทธิภาพลนเหลือ ซึ่งชวยรักษาฟนและเหงือก
กำจดั กล่ินปาก ทำใหปากสะอาดหอมสดชน่ื และมสี รรพคณุ ชวยรกั ษาโรคได ผูจดั ทำเลง็ เห็นปญ หาดงั กลา วจึงมี
แนวคิดทจ่ี ะจัดทำผงยาสฟี น สมุนไพรจากกระชายซ่ึงเปน สมนุ ไพรทมี่ สี รรพคุณชวยทำลายแบคทเี รียในชองปาก

การศกึ ษาและออกแบบผลิตภัณฑ ผงยาสีฟน สมุนไพรจากกระชาย มกี ารจัดทำและดำเนนิ งานโดยการ
ผลิต ผงยาสีฟนสมุนไพรจากกระชาย ขึ้นมาโดยมีวิธีการผลิตคือ นำกระชาย ลิ้นทะเล ขอย พิมเสน เมนทอล
การบูร สารสมสะตุ และกานพลู มาใสรวมกันและคนใหเขากัน จากนั้นทิ้งไวประมาณ 1 คืน เพื่อใหเกิดการ
แขง็ ตวั หลังจากนน้ั นำมาปน จนละเอียดใหไดเปน เนอื้ เดยี วกัน กจ็ ะไดเปน ผงยาสีฟน สมนุ ไพรจากกระชาย

ดังนั้นจากการศึกษาสภาพปญหาดังกลาว ทางกลุมจึงจัดทำผลิตภัณฑ “ผงยาสีฟนสมุนไพรจาก
กระชาย” ข้นึ มาบูรณาการ การเรยี นการสอน โดยนำความรูท างวิชาชีพการบัญชี มาคำนวณหาตนทุนการผลิต
ของผลิตภัณฑ เพอ่ื ใหผลติ ภัณฑมีคณุ ภาพสามารถนำไปใชไดจริง

1.2 วตั ถุประสงคของการวิจยั

1.2.1 เพอ่ื ศึกษาผลิตภณั ฑ “ผงยาสฟี น สมนุ ไพรจากกระชาย”
1.2.2 เพ่ือคำนวณหาตนทนุ ของผลติ ภณั ฑต อหนว ย “ผงยาสีฟนสมนุ ไพรจากกระชาย”
1.2.3 เพอ่ื ประเมินความพึงพอใจของผใู ชผ ลิตภณั ฑ “ผงยาสีฟน สมนุ ไพรจากกระชาย”

1.3 สมมตฐิ านในการวิจยั

1.3.1 ผลิตภัณฑ “ผงยาสีฟน สมนุ ไพรจากกระชาย” สามารถนำมาใชป ระโยชนไดจ ริง
1.3.2 ผลการคำนวณตนทุนการผลิต “ผงยาสีฟนสมุนไพรจากกระชาย” มีความถูกตองตามหลักการ
บญั ชที ีร่ ับรองทัว่ ไป
1.3.3 ผใู ชผ ลติ ภณั ฑม คี วามพึงพอใจตอ ผลิตภณั ฑ “ผงยาสฟี น สมุนไพรจากกระชาย” อยู ในระดับดี

1.4. ขอบเขตของการวจิ ัย

1.4.1 ดานเนอื้ หาหรอื โครงสรา ง
เปนโครงงานวิจัยที่ตองการศึกษาผลิตภัณฑผงยาสีฟนสมุนไพรจากกระชายที่ผลติ จากกระชาย

และสมุนไพร โดยการศึกษาสภาพปญหาและใชค วามรูทางวิชาชีพการบญั ชีมาคำนวณหาตนทุนของผลิตภัณฑ
สำหรับผูทดลองใชเพื่อสามารถนำผลิตภัณฑ “ผงยาสีฟนสมุนไพรจากกระชาย” ที่ผลิตไดมาจำหนายและ
ประกอบเปนอาชีพไดในอนาคต

1.4.2 ดานประชากร
คือกลุม ผูทดลองใชแบงออกเปน 2 กลมุ คือ
กลุมท่ี 1 กลมุ ผูทดลองใชภายในวิทยาลัยการอาชีพเวียงสระ
กลมุ ที่ 2 กลุมผทู ดลองใชภ ายนอกวิทยาลยั การอาชพี เวียงสระ

2

1.4.3 ดา นทฤษฎีหรอื ตัวแปรศกึ ษา ผงยาสฟี นสมุนไพรจากกระชาย
- ตัวแปรตน ไดแ ก ผงยาสฟี น สมุนไพรจากกระชาย
- ตัวแปรตาม ไดแก ความพึงพอใจของผูใชผลิตภัณฑ “ผงยาสีฟนสมุนไพรจากกระชาย”

ประกอบดวย ดานบรรจุภัณฑ ดา นคุณภาพบรรจภุ ัณฑและดานราคาทนุ ตอหนว ยผลิตภณั ฑ
1.4.4 ดานระยะเวลาในการวิจัย

การดำเนินการวจิ ัย เริ่มตั้งแตส ปั ดาหท่ี 1 ถึง สัปดาหท่ี 18 ตัง้ แตเ ดอื นตลุ าคม ถงึ กมุ ภาพันธ

1.5 ประโยชนข องผลการวิจยั

1.5.1 ผลติ ภณั ฑ“ ผงยาสฟี นสมนุ ไพรจากกระชาย”ทีผ่ ลิตข้นึ สามารถนำมาใชงานไดจ ริง
1.5.2 สามารถคำนวณหาตนทนุ การผลิตทีถ่ กู ตองตามหลกั การบญั ชีได
1.5.3 การวิจัยครั้งนี้จะเปนตัวอยาง ในการศึกษาวิจัยของการวิจัยเกี่ยวกับผลิตภัณฑสำเร็จรูปในเขต
พ้ืนท่ีอืน่ ท่ีมีการวจิ ยั คลา ยคลึงกนั ตอไป

1.6 นยิ ามศัพท

1.6.1 ผลิตภัณฑ คือ สิ่งที่เสนอขายโดยธุรกิจ เพื่อตอบสนองความจำเปนหรือความตองการของ
ลูกคาใหเกิดความพึงพอใจ ประกอบดวย สิ่งที่สัมผัสไดและสมั ผสั ไมได เชน บรรจุภัณฑ สี ราคา คุณภาพ ตรา
สินคา บริการ และชื่อเสยี งของผูขาย ผลิตภณั ฑอาจจะเปน สินคา บรกิ ารสถานท่ี บคุ คลหรือความคดิ ผลิตภณั ฑ
ที่เสนอขายอาจจะมีตัวตนหรือไมมีตัวตนก็ได ผลิตภัณฑจึงประกอบดวย สินคา บริการ ความคิด สถานท่ี
องคก รหรือบุคคลผลิตภัณฑต องมีอรรถประโยชน (Utility) มีคณุ คา (Value) ในสายตาของลูกคา จึงจะมีผลทำ
ใหผ ลติ ภัณฑส ามารถขายได

1.6.2 กระชาย เปนพืชสมุนไพรที่ปลูกเลี้ยงกันในประเทศจีนและเอเชียตะวันออกเฉียงใต ชื่อสามัญ
กระชายมี 3 ชนดิ คือ กระชายดำ กระชายแดง กระชายเหลือง เปนพืชลมลกุ ชนิดหนึ่งมคี วามสูงประมาณ 2-3
ฟุต มีลำตน ใตด ินเรียกวา "เหงา " เปนเหงา สน้ั แตกหนอ ได เชน เดยี วกบั ขิง ขา และขมน้ิ รากอวบรูปทรงกระบอก
หรือรูปไขคอนขางยาวปลายเรียวแหลมออกเปนกระจุก มีผิวสีน้ำตาลออนเนื้อใบสีเหลืองมีกลิ่นหอมเฉาะตัว
สวนที่อยูเหนือดินเปนกาบใบที่หุมซอนกันเปนชั้น ๆ สีแดงเรื่อ ๆ ใบเปนใบเดี่ยว เรียงสลับตัวใบรูปรีปลายใบ
เรยี วแหลม ขอบใบเรียบ เสนกลางใบ กานใบและกาบใบดา นบนเปนรอ ง ดา นลา งนนู เปน สนั ออกดอกเปนชอสี
ขาวหรอื ขาวอมชมพูท่ียอด ดอกบานทลี ะดอก มลี ักษณะเปนถุง ผลเปนผลแหง เม่ือแกแ ลว

1.6.3 ลิ้นทะเล เปนสวนที่เปนของแข็งอยูภายในลำตัวของสัตวในไฟลัมมอลลัสคาจำพวก
หมึก โดยเฉพาะอยางกับหมึกกระดอง มีลักษณะเปนแผนหินปูนแข็งรูปกระสวยแบนสีขาวเนื้อซุยแตดานทาย
คม อีกดานหนึ่งแข็งเปน เปลือกหุมอยู ลิ้นทะเลมีชองวางภายในมีของเหลวและแกสบรรจุอยู ชวยในการ
ลอยตัวของหมึก มีความยาวประมาณ 3 หรือ 4 ฟุต ลิ้นทะเลพบไดทั่วไปตามชายหาด ใชประโยชน ใน
การแพทยแ ผนไทยใชบดเปนผงทำเปน ตวั ยาขัดและยาสีฟน

1.6.4 ขอย เปนไมยนื ตน ขนาดเล็กถงึ กลาง สูง 5–15 เมตร ไมผ ลดั ใบ ลำตน คอ นขางคดงอ มีปุมปมอยู
รอบ ๆ ตน หรือเปนพูเปนรอ งทว่ั ไป อาจจะขึ้นเปนตนเดียว หรือเปนกลมุ แตกก่งิ ตำ่ กง่ิ กา นสาขามาก เปลือกสี
เทาออน เปลือกแตกเปนแผนบาง ๆ มียางสีขาวเหนียวซึมออกมา ใบเปนใบเดี่ยวเรียงสลับมีขนาดเล็ก รูปใบรี
แกมรปู ไขก ลบั กวาง 2–3.5 เซนตเิ มตร ยาว 4–7 เซนติเมตร เนื้อใบคอ นขางหนา ผิวสากเหมอื นกระดาษทราย
ทง้ั สองดาน ดอกเปนชอสขี าวเหลืองออน ออกตามปลายกง่ิ ดอกเดย่ี วแตรวมกนั เปน กระจกุ ดอกเพศผูและเพศ
เมียอยูตางดอกกัน ผลสดกลม เมล็ดมีขนาดโตเทาเมล็ดพริกไทย มีเนื้อเยื่อหุม ผลแกจัดจะมีสีเหลือง ซึ่งมีรส
หวาน นกจะชอบกนิ ผลขอ ย

3
1.6.5 พิมเสน เปนสารประกอบอินทรียชนิดไบไซคิก (มีสองวงแหวนในโครงสราง) และเปนสารกลุม
เทอรพีน มีสูตรเคมีคือ C10H18O มีลักษณะเปนเกล็ดสีขาวถึงไมมสี ี มีกลิ่นหอมฉุนคลายการบูร ติดไฟใหแสงจา
และมคี วันมาก ไมม ีเถา มคี วามถว งจำเพาะเทากับ 1.011 พมิ เสนพบในพืชหลายชนดิ เชน หนาดเปราะหอม,พืช
วงศยางนา และพืชสกุล พิมเสนเปนสารที่ถูกออกซิไดซกลายเปนสารกลุมคีโตน (การบูร) ไดงายมาก จึงมีช่ือ
เรียกในอดีตวา พิมเสนสามารถสังเคราะหไดจากปฏิกิริยารีดักชันระหวางการบูรกับโซเดียมบอโรไฮ
ไดรด (NaBH4) ซึ่งจะไดพิมเสนในรูปไอโซบอรเนออล พิมเสนมีสรรพคุณขับเหงื่อ ขับลม บำรุงหัวใจ แกลม
วิงเวียนหนามืด ใชผสมในน้ำมันหอมระเหย และเปนสารไลแมลง อยางไรก็ตามพิมเสนทำใหระคายเคืองตอ
ดวงตาผวิ หนังระบบทางเดินหายใจและระบบทางเดินอาหาร
1.6.6 เมนทอล เปนสารประกอบอินทรียที่มีสูตรเคมีคือ C10H20O มีลักษณะเปนของแข็งผลึกสีขาว
หรือไมมีสี สามารถสังเคราะหได ในธรรมชาติพบในมินต, มินตปา, เปปเปอรมินตในรูป menthol เมนทอลมี
คณุ สมบตั ใิ นการกระตุนตวั รบั ความรูสึกเยน็ TRPM8 ใชเ ปน ยาบรรเทาปวดและยาชาเฉพาะที่
1.6.7 การบูร ใชทาถูนวดแกปวด แกเคล็ดบวม ขัดยอก แพลง แกกระตุก แกปวดขอ แกปวด
เสนประสาท แกรอยผิวหนังแตก แกพิษแมลงตอย และโรคผิวหนังเรื้อรัง เปนยาระงับเชื้ออยางออน ขับเหง่ือ
ขับเสมหะ ขับปสสาวะ แกไขหวัด และขับลม บำรุงธาตุ บำรุงกำหนัด ยากระตุนหัวใจ บำรุงหัวใจ เปนยาชา
เฉพาะที่ เปนยาระงับประสาท แกอาการชักบางประเภท ใชผสมเปนยาเพื่อปองกันแมลงบางชนดิ เปลือกและ
ราก กลั่นไดการบูร ใช 1-2 เกรน แกปวดขัดตามเสนประสาท ขอบวมเปนพิษ แกเคล็ดบวม เสนสะดุง กระตุก
ขัดยอกแพลง แกป วดทอ ง ทองรว ง ขับน้ำเหลือง แกเ ลือดลม บำรงุ กำหนัด ขับเหงอ่ื ขับเสมะหะ บำรุงธาตุ แก
โรคตา กระจายลม ขับผายลม นำมาผสมเปนข้ีผึง้ เปนยารอ น ใชท าแกเพ่อื ถอนพษิ อักเสบเรื้อรัง
1.6.8 สารสมสะตุ รสฝาดเปรี้ยว สมานทั้งภายนอกภายใน แกระดูขาว แกหนองใน และหนองเรื้อรัง
ขับปส สาวะ ขับนวิ่ แกปอดอกั เสบ ขบั ฟอกลา งโลหิตระดู แกร ำมะนาดเหงือกเปนแผลบวม ทำใหฟนม่ันคง แก
แผลในปากคอ สมานแผล หามเลือดในแผลเล็ก ทำใหหนองแหง เปนยากัดฝา ใชลาง หูแกแผลในหูและหูเปน
น้ำหนวกเคยนยิ มนำสารสม มาทารกั แรเ พอื่ ดบั กล่นิ หรือใชแกวงในนำ้ ขุน ใหใส
1.6.9 กานพลู เปนไมยืนตน สูง 5 - 10 เมตร ใบเดี่ยว เรียงตรงขาม รูปวงรีหรือรูปใบหอก กวาง 2.5 -
4 ซม. ยาว 6 - 10 ซม. ขอบเปนคลื่น ใบออนสีแดงหรือน้ำตาลแดง เนื้อใบบางคอนขางเหนียว ผิวมัน ดอกชอ
ออกทซ่ี อกใบ กลีบดอกสขี าวและรวงงาย กลบี เล้ยี งและฐานดอกสีแดงหนาแข็ง ผลเปน ผลสด รปู ไข ในตำรายา
ไทย ใชดอกตูมแหงแกปวดฟน โดยใชดอกแชเ หลา เอาสำลีชุบอุดรูฟน และใชขนาด 5 - 8 ดอก ชงน้ำเดือด ด่ืม
เฉพาะสวนน้ำหรือใชเคี้ยวแกทองเสีย ขับลม แกทองอืดเฟอ นอกจากนี้ใชผสมในยาอมบวนปากดับกลิ่นปาก
พบวาในน้ำมันหอมรเหยท่ีกล่ันจากดอกมีสารยเู จนอล ซึ่งมีฤทธิ์เปนยาชาเฉพาะที่ จึงใชแกปวดฟน และมีฤทธิ์
ลดการบีบตัวของลำไส ทำใหเกิดอาการปวดทองลดลง ชวยขับน้ำดี ลดอาการจุกเสียดที่เกิดจากการยอยไม
สมบูรณ และสามารถฆาเชื้อแบคทีเรียหลายชนิดเชนเชื้อโรคไทฟอยด บิดชนิดไมมีตัวเชื้อหนองเปนตน
นอกจากนี้ยังกระตุนใหมีการหลงั่ เมอื กและลดการเปน กรดในกระเพาะอาหารดว ย

บทที่ 2
เอกสารและรายงานวิจยั ทเี่ กยี่ วของ

เอกสารและงานวจิ ัยท่ีเกีย่ วของกับการผลิตและศึกษาความพึงพอใจผลิตภณั ฑผงยาสีฟนสมุนไพรจาก
กระชาย ผูว จิ ยั ไดศ ึกษาเอกสารละงานวจิ ัยทเี่ กยี่ วขอ งและไดนำเสนอหัวขอตอ ไปนี้

2.1 แนวคิดและทฤษฎีกระชาย
2.2 แนวคดิ และทฤษฎลี ิน้ ทะเล
2.3 แนวคดิ และทฤษฎขี อ ย
2.4 แนวคิดและทฤษฎพี ิมเสน
2.5 แนวคิดและทฤษฎเี มนทอล
2.6 แนวคิดและทฤษฎกี ารบูร
2.7 แนวคดิ และทฤษฎสี ารสม สะตุ
2.8 แนวคดิ และทฤษฎกี านพลู
2.9 งานวจิ ยั ที่เก่ยี วของ

2.1 แนวทฤษฎีของกระชาย

2.1.1 กระชาย
กระชาย หรือ ขิงจีน เปนพืชสมุนไพรที่ปลูกเลี้ยงกันในประเทศจีนและเอเชียตะวันออกเฉียง
ใต กระชายมีชื่อสามัญอื่นอีกคือ กะแอน (อีสาน, เหนือ) กะซาย, ขิงซาย (อีสาน) จี๊ปู (เงี้ยว แมฮองสอน) ซีพู
(เงย้ี ว แมฮอ งสอน) เปา ะซอเราะ (กะเหร่ยี ง แมฮอ งสอน) เปาะส่ี (กะเหรย่ี ง แมฮองสอน) ละแอน (เหนือ) วาน
พระอาทติ ย (กรุงเทพฯ) กระชาย มอี ยดู ว ยกนั 3 ชนิด คอื กระชายดำ กระชายแดง และกระชายเหลือง (แตใน
บทความนี้เราจะพูดกันถึงกระชายเหลืองครับ) โดยกระชายเปนพืชสมุนไพรที่คนไทยตางรูจักกันเปนอยางดี
สามารถนำมาปรงุ เปน อาหารไดหลากหลายเมนู โดยเฉพาะอยา งยงิ่ ในการนำมาใชเปน สวนผสมสำคัญในแกงปา
หรือผัดตาง ๆ โดยสวนที่นิยมนำมาใชประกอบอาหารกันมากที่สุดคือ รากสะสมอาหาร หรือที่เรียกวา "นม
กระชาย" ซึ่งรากกระชายนี้จะมีกลิ่นหอมเฉพาะตัว สามารถใชเปนผักจิ้มไดโดยตรง แตคนสวนใหญมักจะนิยม
นำมาใชเปน เครื่องแกงซะมากกวา เพราะมีคณุ สมบัตใิ นการชวยดับกล่นิ คาวของเนื้อสัตวเนอื้ ปลาไดเ ปน อยางดี
กระชายที่นิยมใชกันก็คือกระชายเหลืองและกระชายดำ ซึ่งกระชายดำปจจุบันกำลังเปนที่นิยม จนทำให
กระชายเหลืองถูกลดความสำคัญลงไป แตวากันวาในดานสรรพคุณทางยาสมุนไพร กระชายเหลืองนั้นดีกวา
กระชายดำ เพราะบางทีเราก็คิดไปเองวาสมนุ ไพรถาเปนสีเขมกวาก็นาจะมีประโยชนม ากกวา แถมกระชายดำ
ยังไดรับการโปรโมตทางการตลาดอยางตอเนื่อง ทำใหคนทั่วไปหลงคิดวากระชายดำนั้นดีกวากระชายเหลือง
นนั่ เอง
ลักษณะของกระชาย
เปน ไมลม ลกุ ไมม ีลำตน บนดิน มีเหงาใตดินซง่ึ แตกรากออกไปเปนกระจุกจำนวนมาก อวบนำ้ ตรงกลาง
พองกวางกวาสวนหัวและทาย ใบ เดี่ยว เรียงสลับเปนระนาบเดียวกัน รูปขอบขนานแกมรูปไข กวาง 4.5-10
เซนตเิ มตร ยาว 13-15 เซนตเิ มตร ตรงกลางดา นในของกานใบมีรองลึก ดอก ชอ ออกแทรกอยูระหวางกาบใบ
ที่โคนตน กลีบดอกสีขาวหรือชมพูออน ใบประดับรูปใบหอกสีมวงแดง ดอกยอยบานครั้งละ 1 ดอก กระชาย
ถือวาเปนเครื่องเทศชนิดหนึ่งที่คนไทยคุนเคย กันมานานแลว จะมีถิ่นกำเนิด ในแถบรอนอยูที่บริเวณเอเชีย
ตะวันออกเฉยี งใต จะพบข้ึนอยูบริเวณในปาดิบรอนช้ืน เปน ไมลมลุกที่มีลำตน อยูใตด ินซึ่งจะเรยี กวา เหงา และ

5
เหงาที่อยูใตดินจะแตกรากออกไปเปนกระจุกจำนวนมากจะเปนที่สะสมอาหารอวบนำสวนตรงกลางจะพอง
กวางกวา สวนหัวและสวนทาย สว นเน้ือดา นในจะมสี ีแตกตางไปตามชนิดของกระชาย และจะมีกล่ินหอม สวนที่
อยูเหนือดินจะประกอบดวยโคนกานใบที่เปนกาบหุมซอนกัน กาบใบจะมีสีแดงเรื่อ ๆ ตรงแผนใบจะเปนรูปรี
สวนปลายจะแหลม กวา งประมาณ 4.5-10 ซม. ยาวประมาณ 15-30 ซม. สว นตรงกลางดานในของกานใบจะมี
ชองลึก ดอกชอออกแทรกอยูระหวางกาบใบที่โคนตน กลีบดอกมีสีขาวหรือสชี มพูออน ดอกยอยบานครั้งละ 1
ดอก สวนในเหงากระชายนี้จะมีน้ำมันหอมระเหยและมีสารสำคัญหลายชนิดสะสมอยูซึ่งจะมีสรรพคุณในการ
ดับกลิ่นคาวและเปนสารที่มสี รรพคุณทางยาสมุนไพรหลายชนิดสารทีวานี้คือ สารแคมฟน (Camphene) ทูจนี
(Thujene) และการบรู เมือ่ รบั ประทานเปน อาหารจะพบไดใ นนำ้ ยาขนมจนี และเคร่ืองผสมในเคร่ืองแกงตาง ๆ
เนื่องจากวากระชายมีสารตางๆจึงมีสรรพคุณทางที่ชวยในการแกโรคตาง ๆ ดังนี้ จะมีสรรพคุณในการบำรุง
กำลัง สรรพคุณในการแกองคชาตตาย, สรรพคุณแกปวดขอ, สรรพคุณแกวิงเวียน แนนหนาอกสรรพคุณแก
ทองเดิน, สรรพคุณแกแผลในปาก, สรรพคุณแกฝ, สรรพคุณแกกลาก, สรรพคุณแกบิด, สรรพคุณเปนยา
อายุวฒั นะ และในกระชายยังมสี ารอาหารท่ีมีประโยชนแกร า งกายซึ่งจะพบตรงเหงา ของกระชาย คอื แคลเซียม
ฟอสฟอรัส และวติ ามินตาง ๆ ซึ่งมีประโยชนแ กร างกาย

ตน กระชาย มีถิน่ กำเนดิ ในเขตรอ นบรเิ วณเอเชยี ตะวันออกเฉยี งใต โดยจัดเปน ไมล มลุก มีเหงาส้ัน แตก
หนอได มีรากอวบ เปนรูปทรงกระบอกหรือรูปทรงไขคอนขางยาว ปลายเรียว มีความยาวประมาณ 4-10
เซนติเมตร และกวางประมาณ 1-2 เซนติเมตร ออกเปนกระจุก ผิวมีสีน้ำตาลออน สวนเนื้อในมีสีเหลืองและมี
กลนิ่ หอมเฉพาะตัว มกั พบขึ้นในปา ดบิ รอนช้นื

ใบกระชาย คือลักษณะของสวนที่อยูเหนือดิน มีประมาณ 2-7 ใบ ลักษณะของใบเปนใบเดี่ยว เรียง
สลับ ลักษณะเปนรูปรี ใบยาวประมาณ 12-50 เซนติเมตรและกวางประมาณ 5-12 เซนติเมตร โคนใบมนหรือ
แหลม สวนปลายใบเรียวแหลม มีขอบเรียบ เสนกลางใบ ดานใบ และกาบใบดานบนจะเปนรอง สวนดานลาง
จะนูนเปนสัน ดานใบเรียบมีความยาวประมาณ 7-25 เซนติเมตร สวนกาบใบเปนสีชมพูยาวประมาณ 7-25
เซนติเมตร ระหวางกานใบและกาบใบจะมีลิ้นใบ ดอกกระชาย ออกดอกเปนชอแบบชอเชิงลด โดยจะออกท่ี
ยอดระหวางกาบใบคูในสุด มีความยาวประมาณ 5 เซนติเมตร แตละดอกจะมีใบประดับ 2 ใบ มีสีขาวหรือสี
ขาวอมชมพูออน ๆ เปนรูปใบหอกกวางประมาณ 8 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 3.5-4.5 เซนติเมตร ที่กลีบ
เลี้ยงมีสีขาวหรือสีขาวอมชมพูออน โคนติดกันเปนหลอด ยาวประมาณ 1.7 เซนติเมตร ปลายจะแยกเปน 3
แฉก สวนกลีบดอกมีสีขาวหรือสีขาวอมชมพูออน โคนติดกันเปนหลอด ยาวประมาณ 6 เซนติเมตร และปลาย
แยกเปน 3 กลีบ เปนรูปใบหอก มีขนาดไมเทากัน กลีบใหญมี 1 กลีบ กวางประมาณ 7 มิลลิเมตรและยาว
ประมาณ 1.8 เซนติเมตร สวนอีก 2 กลีบจะมีขนาดเทากัน กวางประมาณ 5 มิลลิเมตร และยาวประมาณ 1.5
เซนตเิ มตร มเี กสรตวั ผอู ยู 6 อนั แตมี 5 อันที่เปลีย่ นไปมีลกั ษณะเหมอื นกลบี ดอก โดย 2 กลีบบนมีสีชมพู รูปไข
กลับขนาดเทากัน มคี วามกวางประมาณ 1.2 เซนตเิ มตร และยาวประมาณ 1.7 เซนติเมตร สวนอีก 3 กลีบลาง
มีสชี มพูติดกนั เปนกระพุง มีความกวางประมาณ 2 เซนตเิ มตร ยาวประมาณ 2.7 เซนตเิ มตร และที่ปลายจะแผ
กวางประมาณ 2.5 เซนติเมตร มสี ชี มพหู รอื สีมว งแดงเปนเสน อยูเกือบท้ังกลีบ โดยเฉพาะอยางยิ่งตรงกระเปาะ
และปลายกลีบ จะมเี กสรตัวผทู ่ีสมบูรณอ ยู 1 อัน กา นชูอบั เรณูหมุ กานเกสรตัวเมยี

ผลกระชาย ผลแกจ ะแตกเปน 3 เสี่ยง มีเมลด็ คอนขางใหญ กระชาย มีอยูดวยกนั 3 ชนดิ คือ กระชาย
ดำ กระชายแดง และกระชายเหลือง (แตใ นบทความน้เี ราจะพูดกันถึงกระชายเหลืองครับ) โดยกระชายเปนพืช
สมนุ ไพรที่คนไทยตางรจู ักกันเปน อยา งดี สามารถนำมาปรุงเปนอาหารไดห ลากหลายเมนู โดยเฉพาะอยางยิ่งใน
การนำมาใชเ ปนสวนผสมสำคญั ในแกงปา หรือผดั ตาง ๆ โดยสวนทน่ี ยิ มนำมาใชประกอบอาหารกนั มากท่ีสุดคือ
รากสะสมอาหาร หรอื ที่เรยี กวา "นมกระชาย" ซ่ึงรากกระชายน้ีจะมีกลิน่ หอมเฉพาะตวั สามารถใชเปนผักจ้ิมได

6
โดยตรง แตค นสว นใหญม ักจะนยิ มนำมาใชเปน เคร่ืองแกงซะมากกวา เพราะมีคณุ สมบตั ิในการชวยดับกล่ินคาว
ของเน้อื สัตวเนื้อปลาไดเปน อยางดี

กระชายที่นิยมใชกันกค็ ือกระชายเหลืองและกระชายดำ ซึ่งกระชายดำปจจุบันกำลังเปน ทีน่ ยิ ม จนทำ
ใหกระชายเหลืองถกู ลดความสำคญั ลงไป แตวากันวาในดา นสรรพคุณทางยาสมนุ ไพร กระชายเหลืองนัน้ ดีกวา
กระชายดำ เพราะบางทีเราก็คิดไปเองวาสมนุ ไพรถาเปนสีเขมกวาก็นาจะมีประโยชนม ากกวา แถมกระชายดำ
ยังไดรับการโปรโมตทางการตลาดอยางตอเนื่อง ทำใหคนทั่วไปหลงคิดวากระชายดำนั้นดีกวากระชายเหลือง
น่ันเอง

สมนุ ไพรกระชาย มีสรรพคุณทางยานานับประการ จนไดช อ่ื ในวงการแพทยแผนไทยวา เปน "โสมไทย"
เน่ืองจากกระชายกับโสมมีความคลา ยคลึงกันหลายอยาง เชน สรรพคุณในการบำรุงกำลังและเสริมสมรรถภาพ
ทางเพศ ซ่งึ เปน ลักษณะเดนของสมุนไพรทงั้ สองชนิด ท้งั กระชายและโสมตา งก็เปน พชื ท่ีมสี ว นสะสมอาหารที่ใช
เปน ยาอยใู ตด นิ เหมอื นกัน แถมยงั สามารถเรอื งแสงในทีม่ ืดไดเหมือนกนั ดวย และในเร่ืองของลกั ษณะที่คลายกับ
รูปรางมนุษยเหมือน ๆ กัน ซึ่งบางครั้งเราจะเรียกโสมวา "โสมคน" และเรียกกระชายวา "นมกระชาย"
(เนอื่ งจากกระชายมลี ักษณะที่คลายคลึงกับนมผูหญงิ นั่นเอง และบางครงั้ กด็ ูคลา ยเพศชาย จงึ เกดิ ความเชื่อที่วา
มันนา จะมคี วามเกี่ยวขอ งในเรอื่ งสรรพคุณทางเพศ)

ลักษณะทางพฤกษศาสตร
ตนกระชายนับวาเปนพืชลม ลกุ ชนดิ หนึง่ มคี วามสงู ประมาณ 2-3ฟุต มีลำตนใตดินเรียกวา "เหงา" เปน
เหงาสั้นแตกหนอได เชนเดียวกับขิง ขา และขมิ้น รากอวบรูปทรงกระบอกหรือรูปไขคอนขางยาวปลายเรียว
แหลมออกเปนกระจุก มีผิวสีน้ำตาลออนเนื้อใบสีเหลืองมีกลิ่นหอมเฉาะตัว สวนที่อยูเหนือดินเปน กาบใบที่หุม
ซอ นกนั เปน ชนั้ ๆ สแี ดงเรอื่ ๆ ใบเปน ใบเด่ียว เรยี งสลบั ตัวใบรูปรปี ลายใบเรียวแหลม ขอบใบเรยี บ เสนกลางใบ
กานใบและกาบใบดานบนเปนรอง ดานลางนูนเปนสนั ออกดอกเปนชอสขี าวหรือขาวอมชมพทู ีย่ อด (แทรกอยู
ระหวา งกาบใบ) ดอกบานทลี ะดอก มีลักษณะเปน ถุง ผลเปนผลแหงเมื่อแกแลว
สรรพคณุ ของกระชาย
1. กระชายมีสรรพคณุ ชวยบำรุงรางกาย เปน ยาอายวุ ฒั นะ
2. ชวยบำรงุ ธาตใุ นรา งกาย (ใบ)
3. กระชายเหลอื งมีสรรพคุณชวยแกล มวงิ เวยี น แนน หนา อก
4. ชว ยบำรงุ กำลงั เสรมิ สมรรถภาพทางเพศ บำบดั โรคนกเขาไมขนั หรือโรคอดี ี (Erectile
Dysfunctional หรือ ED) (เหงา ใตดิน)
5. ชว ยบำรงุ หัวใจ ดวยการใชเ หงา และรากของกระชายนำมาปอกเปลือก ลางนำ้ ใหสะอาด นำมาหน่ั
ตากแหงแลวบดจนเปน ผง และใหใชผงแหง ทีเ่ ตรยี มไวประมาณ 1 ชอนชา นำมาชงกับน้ำรอ นครึง่ ถวยชา แลว
รับประทานเพยี งคร้ังเดียว (เหงา, ราก)
6. ชวยบำรงุ กระดูก ชวยทำใหกระดกู ไมเ ปราะบาง
7. ชวยปรบั สมดุลของฮอรโมนตาง ๆ ในรางกาย
8. ชว ยบำรุงกำหนัด แกอ าการกามตายดาน (เหงาใตด ิน)
9. ชว ยบำรงุ สมอง เพราะชวยทำใหเ ลือดไปเลยี้ งสมองสวนกลางไดด มี ากข้ึน
10. ชวยปรับสมดุลของความดนั โลหิตในรา งกาย ชว ยลดความดนั โลหติ เม่ือความดันโลหิตสูง แตเ ม่ือ
ความดันโลหติ ต่ำกจ็ ะชวยทำใหค วามดันเพิม่ ขึน้ จนเปนปกติ
11. สรรพคุณกระชายชวยแกโ ลหติ เปน พิษ (ใบ)
12. กระชายมสี รรพคณุ ทางยาชว ยแกโ รคในปากและคอ เชน ปากเปอย ปากแหง ปากเปน แผล

7
13. ชวยแกฝา ขาวในปาก ดวยการใชก ระชายทล่ี างสะอาดนำมาบดแบบไมตอ งปอกเปลือก แลวใสใน
โถปน พอหยาบ แลว นำมาใสข วดปดฝาแชไวใ นตูเยน็ แลว นำมากินกอนอาหารคร้ังละ 1 ชอนชาเล็ก กนิ วันละ 3
มอ้ื กอ นอาหารประมาณ 15 นาที ประมาณ 1 อาทติ ย (ราก)
14. เหงา ใตด นิ มีรสเผ็ดรอ นและขม มีสรรพคุณชว ยแกอาการปวดทอ ง มวนในทอ ง อาการทอ งอืด
ทองเฟอ ดวยการใชเหงาและรากประมาณครึ่งกำมือ ถาสดใหใชประมาณ 5-10 กรัม แตถาเปนแหงใหใช
ประมาณ 3-5 กรัม แลวนำมาตมเอาน้ำดื่มแกอาการ หรือจะนำมาใชปรุงเปนอาหารไวรับประทานก็ไดเชนกนั
(เหงา ใตดนิ )
15. ชว ยแกอ าการทอ งรวง ทอ งเดิน ดว ยการใชเหงาสด 1-2 เหงา ใชเหงา ทีป่ ง ไฟแลวนำมาฝนหรือตำ
ผสมกับน้ำปนู ใส หรือจะคน้ั ใหขน ๆ แลวนำมารบั ประทานครงั้ ละ 1-2 ชอนชาก็ได (เหงา, ราก)
16. ชวยแกบ ิด โดยใชเหงาสดประมาณ 2 เหงา นำมาบดจนละเอียดแลว เตมิ นำ้ ปนู ใส คั้นเอาแตน้ำมา
ดืม่ (เหงา สด)
17. ชว ยรักษาอาการทองเดนิ ในเด็ก (เหงา, ราก)
18. รากกระชายมีสรรพคุณชวยแกโ รคกระเพาะ (ราก)
19. ชว ยแกอ าการบิดมกู เลือด (เหงา , ราก)
20. ใชเ ปน ยาขับปส สาวะ แกอาการปสสาวะพกิ าร (เหงา, ราก)
21. ชว ยบำรงุ ตับและไตใหแ ขง็ แรง ชวยรักษาโรคไต ชว ยทำใหไตทำงานไดดยี ่งิ ข้นึ
22. ชวยปอ งกันไทรอยดเปน พิษ
23. ชว ยรักษาอาการกระเพาะปส สาวะเกรง็ ซึ่งในกรณนี ี้อาจจะตองใชเ มด็ บัวที่ตมแลว นำมา
รับประทานรว มดว ย
24. ชวยแกอ าการไสเลอ่ื นในเพศชาย
25. ชว ยควบคุมไมใหตอมลูกหมากโต
26. ชวยบำรงุ มดลกู ของสตรี ปองกันไมใหมดลูกโต
27. แกอ าการตกขาว ชวยขับระดูขาวของสตรี (เหงา)
28. ชวยขับน้ำคาวปลาของสตรีหลังคลอดบุตร
29. ใชเปน ยารกั ษารดิ สีดวงทวาร ดวยการใชเ หงาสดประมาณ 60 กรัม (6-8 เหงา ) นำมาผสมกบั เน้ือ
มะขามเปยกประมาณ 60 กรมั เกลอื แกง 3 ชอนแกง และนำมาตำแลวตมกบั นำ้ 6 แกว แลวเคีย่ วจนเหลือ 2
แกว นำมารบั ประทานคร้งั ละคร่ึงแกวกอนนอน แลวรับประทานตดิ ตอกันประมาณ 1 เดือนจนกวาจะหาย
(เหงาใตดิน)
30. ใบชวยถอนพิษตาง ๆ (ใบ)
31. ชว ยแกอาการปวดเมอ่ื ย ดว ยการใชเ หงา หรอื รากแก ๆ นำมาหนั่ เปน แวนบาง ๆ แลว นำไปตาก
แหงและนำมาชงกับน้ำด่ืม (ราก, เหงา )
32. ชวยบำรงุ เสน เอ็นใหแ ขง็ แรง
33. เหงา และรากใชเ ปนยาภายนอก สรรพคณุ ชว ยรักษาข้ีกลาก ขีเ้ กลือ้ น (เหงา , ราก)
34. ชวยรักษาโรคน้ำกัดเทา ดวยการใชร ากกระชายท้ังเปลือกมาลางแลว ผ่ึงใหแ หง ฝานเปนแวน ๆ
และนำไปบดใหเปนผงหยาบ ๆ และใชนำ้ มันมะกอกหรอื น้ำมนั มะพราวมาอนุ ในหมอใบเลก็ ๆ เติมผงกระชาย
ใชน้ำมนั 3 เทาของปรมิ าณกระชาย แลวนำมาหงุ ดว ยไฟออน ๆ ราว 15-20 นาที แลว กรองกระชายออก เกบ็
น้ำมนั ไวใ นขวดแกว สีชา นำมาใชท าบริเวณทเ่ี ปน (ราก)
35. ชว ยแกอ าการคนั หนงั ศีรษะจากเชื้อรา ดว ยการใชน ้ำมันดังกลา ว (จากสตู รรกั ษาโรคน้ำกัดเทา )

8
นำมาเขาสตู รทำเปน แชมพูสระผม หรือจะใชนำ้ มันกระชายโกรกผมแลวนวดใหเขาหนังศีรษะก็ได แลวคอยลา ง
ออก (น้ำมันกระชาย)

36. ชว ยรักษาฝด ว ยการใชเหงากับรากมาตำใหละเอยี ดแลวนำมาทาหัวฝที่บวม จะทำใหหายเรว็ ย่งิ ขึ้น
เหงามีฤทธใิ์ นการชว ยตานเชอ้ื ราท่ีเปน สาเหตขุ องการเกิดโรคผิวหนงั และโรคในชองปากดีพอสมควร (เหงา)

37. กระชายมสี ารที่ออกฤทธ์ชิ ว ยตานการกอการกลายพันธุ โดยการบรโิ ภครากกระชายสามารถชว ย
ลดความเสี่ยงของการเกิดโรคมะเร็งได

38. กระชายมีสารท่ีออกฤทธิ์ทำใหอนุมูลอิสระเปน กลาง จึงมีผลชวยลดความเสียหายของการเกิด
อนมุ ูลอสิ ระภายในรา งกายได

39. กระชายมีฤทธ์ชิ ว ยตา นการอักเสบ การบรโิ ภคกระชายเปน ประจำอาจไดผลคลา ยกับการ
รบั ประทานยาแอสไพรินและอาจจะชวยปองกนั การเกิดโรคที่มสี าเหตุมาจากการอักเสบเร้ือรังภายในรางกายได

40. งานวิจัยจากมหาวทิ ยาลยั เชยี งใหมรว มกบั มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร ไดศึกษาพบวา สารสกดั จาก
กระชายสามารถชว ยตานการเสือ่ มของกระดูกออนในหลอดทดลองได และไดผ ลเปน ทีน่ าพอใจ

41. งานวิจัยในประเทศกานาพบวาสาร Pinostrobin จากรากและใบมฤี ทธิช์ ว ยตานเชอ้ื
Plasmodium falciparum ซงึ่ เปนสาเหตุของการเกิดโรคมาลาเรีย

42. งานวิจัยของมหาวิทยาลยั สงขลานครินทรพบวาสารสกดั คลอโรฟอรมและเมทานอลจากรากของ
กระชายมีฤทธิใ์ นการตานการเจรญิ เติบโตของเช้ือ Giardia intestinalis ซง่ึ เปนพยาธิเซลลเ ดียวในลำไสท่ี
กอใหเ กดิ ภาวะทองเสยี ซง่ึ เปนปญ หาทสี่ ำคัญอยา งมากสำหรบั ผูปวยท่เี ปนโรคภมู ิคุมกนั บกพรอง

43. งานวิจัยของจุฬาลงกรณมหาวทิ ยาลยั พบวา สาร Pinostrobin, Pinocembrin, Panduratin A
และ Alpinetin ของกระชายนัน้ มฤี ทธติ์ า นแบคทเี รยี ไดห ลายชนิด

ประโยชนข องกระชาย
1. ประโยชนกระชาย สามารถนำมาทำเปนนำ้ กระชายปน ด่ืมเพื่อเพ่ิมความสดชืน่ บำรงุ รา งกาย ทำ
ใหร า งกายกระปรี้กระเปรา ไดเ ปนอยางดี
2. น้ำกระชายชว ยทำใหรางกายกระปรก้ี ระเปรายงิ่ ขึ้น ชว ยทำใหเ หนือ่ ยลง
3. ชวยทำใหเ สน ผมแข็งแรง เปลี่ยนผมขาวใหกลบั เปน ดำ ชวยทำใหผมบางกลบั มาหนาข้ึน และชว ย
แกป ญ หาผมหงอก ผมรวงได
4. รากนำมาใชเ ปน เครือ่ งแกงในการประกอบอาหาร ชว ยดบั กลิ่นคาวของเนื้อและปลาไดเ ปนอยา งดี
โดยเฉพาะอยา งย่ิงปลาดกุ ปลาไหล ปลากุลา เปนตน และยังทำใหอ าหารมีกล่ินและรสที่หอมแบบเปน
เอกลกั ษณอกี ดว ย
5. รากกระชายสามารถชว ยไลแ มลงได ดวยการนำตะไคร ขา หอมแดง ใบสะเดาแก นำมาตำผสมกบั
แลวใชผสมกับน้ำฉดี ในบริเวณท่มี ีแมลงรบกวน

9

ภาพท่ี 2-1 กระชาย

2.2 แนวทฤษฎขี องล้นิ ทะเล

2.2.1 ล้นิ ทะเล
ลิ้นทะเล หรือ กระดองปลาหมึกเปนสวนที่เปนของแข็งอยูภายในลำตัวของสัตวในไฟลัมมอลลัสคา
จำพวกหมึก โดยเฉพาะอยางกับหมึกกระดอง มีลักษณะเปนแผนหินปูนแข็งรูปกระสวยแบนสีขาวเนื้อซุยแต
ดานทายคม อีกดานหนึ่งแข็งเปน เปลือกหุมอยู ลิ้นทะเลมีชองวางภายในมีของเหลวและแกสบรรจุอยู ชวยใน
การลอยตัวของหมึก มคี วามยาวประมาณ 3 หรือ 4 ฟตุ
ลน้ิ ทะเลพบไดทั่วไปตามชายหาด ใชประโยชนในการแพทยแ ผนไทยใชบ ดเปนผงทำเปน ตวั ยาขัดและยา
สีฟน หรือใชผสมกับน้ำมะนาวทาหนา ทิ้งไว 1 คืน รุงเชาจึงลางออก ใชเปนยาสรรพคุณกัดฝากัดหัวสิว รวมถึง
ใชเปนยาปา ยลิน้ เดก็ ได อีกทั้งยงั ใชเปน แหลงใหแคลเซยี มสำหรับสตั วเล้ียงสวยงามหลายประเภท เชน นก แฮม
สเตอร เครยฟช ปเู สฉวน หรือเตา ไดด วย นอกจากนแี้ ลว ยงั ใชทำเปน อัญมณีหรอื เคร่ืองประดบั ไดอีกดวย
ล้นิ ทะเลพบไดทัว่ ไปตามชายหาด ใชป ระโยชนในการแพทยแ ผนไทยใชบ ดเปนผงทำเปนตวั ยาขัดและยา
สีฟน หรือใชผสมกับน้ำมะนาวทาหนาทิ้งไว 1 คืน รุงเชาจึงลางออก ใชเปนยาสรรพคุณกัดฝากัดหวั สิว รวมถึง
ใชเปนยาปายลิน้ เด็กไดกระดองเปนสตั วไมมีกระดูกสันหลงั กลุมหนึ่งที่อาศัยในทะเล จัดอยูในสกุล #Sepia ช่ือ
วงศ #Sepiadae ที่พบในประเทศไทยเพียง 6 ชนิด เชน #หมึกกระดองลายเสือ (#Sepia pharaonis
Ehrenberg)หมึกกระดอง เปนหมึกที่มีแกนกลางประกอบดวยหินปูน เรียกกระดอง (cuttlebone) ภายในมี
กาซไนโตรเจนและของเหลวหลายชนิดอยูรวมกัน กระดองนี้เปนเครื่องชวยในการลอยตัว โดยการปรับสมดุล
ระหวางกา ซและของเหลว มีน้ำหมึก สำหรบั ใสสหี นวด มหี นวด 10เสน หนวดของหมึกกระดองใชรับสัมผัส จับ
เหยื่อ ขูศัตรู และชวยในการผสมพันธุ โดยปรกติจะเห็นหนวดที่เรียก "arm" เพียง 8 เสน หนวดอีก 2 เสน จะ
ยาวกวาหนวดอื่น เรียก "tentacle" แตจะซอนไว จะโผลออกมาเฉพาะตอนที่ลาเหยื่อเทานั้น มีทอน้ำเรียก
"funnel" หรือ "siphon" ที่สามารถหันไดเกือบทุกทิศทาง บังคับความเร็วได หมึกกระดองจะเคลื่อนที่ไดโดย
การพนน้ำทางทอน้ำ ซึ่งแรงสงจะทำใหหมึกกระดองเคลื่อนที่ไปในทิศทางตรงกันขาม ทอน้ำนี้ยังใชปลอยน้ำ
จากลำตัวตอนหายใจ ปลอยของเสีย ปลอยไขและสารที่ใชหุมเปลือกไข หมึกกระดองวายน้ำไดชา มีครีบขาง
ลำตวั ทเ่ี รยี กวา "fin" เพือ่ ใช ในการพยุงตัว มีระบบประสาททีพ่ ัฒนามาสูง มีตาคลายตามมนษุ ย มักพบอาศัยอยู
ตามพื้นทะเล กินสัตวหนาดินเปนอาหาร กระดองปลาหมึกมีสีขาว เปราะภายในโปรงพรุน เมื่อสัมผัส จะรูสึก
ส า ก ม ี ร ส เ ค ็ ม ม ี ช ื ่ อ ส า ม ั ญ ว  า #Sea-biscuit, #Cuttle-fish bone, #Cuttle-fish Shell, #Os Sepiae

10

องคประกอบสวนใหญเปนหินปูน (calcium carbonate) รอยละ 80-83 เคยใชเปนยาฆาฤทธิ์กรด ใชเปน
สว นผสมในยาสีฟน ผง ยาขัด ใชผ สมในขนาลางชนดิ เชน ขนาถวยฟู ขนมปยุ ฝาย ฯลฯ เพอ่ื ใหข นมขนึ้ ฟู

ลกั ษณะของลน้ิ ทะเล
ลนิ้ ทะเล เรียกอีกอยา งวา “หอยแปดเกลด็ ” จดั เปนสัตวทมี่ ลี ำตัวออนน่มิ หรอื มอลลัสเชนเดียวกับหอย
และหมึกทั่วไป รูปรางคลายกับทากดิน ไมมีสวนหัวและหางที่ชัดเจนลำตัวเปนรูปไข ดานบนโคงนูน และมี
เปลือกคลายเกล็ดจำนวน 8 แผนเรียงซอนกันจากดานหนาไปยังดานทายคลายกระเบื้องมุงหลังคายกเวนบาง
ชนิดเกล็ดอาจเรียงตอกันเปนแถวๆรอบๆเกล็ดเปนแมนเทิลที่ปกคลุมดวยหนามสั้นๆ ดานลางตรงกลางมี
กลา มเนอื้ เทา รปู ไขเ ปนพนื้ แบนเรยี บชว ยในการเคล่ือนท่ี
มีลำตัวแบน เปนรูปไข ดานหลังโคง มีเปลือกหรือแผนเกล็ดจำนวน ๘ แผน เรียงซอนเหลื่อมกัน คลาย
กระเบ้อื งมุงหลังคา คลุมจากหัวถึงทา ยตัว บางชนดิ มีเปลือกขนาดเล็กมาก ลิ่นทะเลไมมีตา ไมมีหนวด ตีนใหญ
แข็งแรง อยูทางดานทอง ใชเกาะติดกับกอนหิน พบในเขตชายฝงบริเวณที่น้ำทะเลขึ้นถึงจนถึงระดับลึกกวา
๖๐๐ เมตร เปลือกมีสีคล้ำ เชน สีน้ำตาลเขม เทา ดำ อาหารคือ สาหรายขนาดเล็กที่เปนประเภทเกาะติด
ฟองน้ำ เพรียงหิน โดยใชแผนขูด รวบรวมอาหารเขาสูชองปาก หอยแปดเกล็ดเคลื่อนที่ไดชามาก หากใน
บริเวณที่อาศัยมีอาหารอุดมสมบูรณ ก็แทบจะไมตองเคลื่อนยายไปที่อื่น ลิ่นทะเลทุกชนิดอาศัยอยูใ นทะเล ท่ัว
โลกพบประมาณ ๕๐๐ ชนดิ แบงเปน ๑๔ วงศ ตัวอยางท่ีพบในทะเลไทย
สรรพคุณของลน้ิ ทะเล
1. ใชผงลิน้ ทะเลผสมกบั น้ำมะนาว คนใหเขากนั เปน เนื้อขนๆทาหนากอนเขานอน ทิ้งไวจนเชา แลวลาง
ออก เปนยากดั สวิ ฝาไดดี
2. ใชล น้ิ ทะเลปง ไฟพอเหลืองแกๆ ผสมเปน ยากวาดคอเดก็ แกเม็ดยอดท่ีเกิดในปากและคอไดด ี
3. ปรุงเปนยาฆา เชื้อโรค แกบ ิดมูกเลือด
4. ผสมทำยาสีฟน แกป วดทอง แกมูกเลือด
5. ขบั ความชืน้ ในรา งกาย ลดกรดกระเพาะอาหารแกกระเพาะอาหารหรือลำไสเ ลก็ มแี ผลเร้อื รงั
6. ใชสมานแผลกระเพาะและลำไส แกเ ลอื ดออกในกระเพาะอาหาร
7. แกวัณโรค ไอเปนเลอื ด
8. สตรีท่มี รี ะดขู าว ตกเลอื ด
9. สมานแผลหามเลือด หรอื ใชรักษาริดสดี วงตาดา นใน
สารทพ่ี บ
สารประกอบสวนใหญเ ปน หนิ ปนู เชน พบสาร Calcium carbonate 80-85 %, Chitin 6-7 %,
Calcium phosphate, Magnesium, Sodium choline เปนตน
ขอมูลทางเภสชั วทิ ยา
เน่อื งจากลน้ิ ทะเล พบสาร Calcium carbonate มาก จงึ สามารถใชเปนยาลดกรดในกระเพาะอาหาร
ได และใชหา มเลอื ดในแผลสดไดอ ีกดวย
ตำรายา
-แกเรอเปร้ยี วปวดกระเพาะ ใชลนิ้ ทะเล 15 กรมั ชะเอม ชวนปว ย อยา งละ 6 กรมั อวั เลง จ้ี 10 กรมั
มาบดเปนผง ใชค รั้งละ 6 กรัม อวั เลง จ้ี 10 กรมั มาบดเปน ผง ใชค รง้ั ละ 6 กรมั ชงน้ำรบั ประทานวนั ละ 3 คร้ัง

11
-เลอื ดออกในกระเพาะอาหาร ใชล้ินทะเล 15 กรัม แปะกิ๊บ 20 กรมั บดเปน ผง รับประทานครงั้ ละ 5
กรมั วันละ 3 ครั้ง
-แกส ตรตี กเลอื ด ใชล้ินทะเล โกฐเชยี งอยางละ 30 กรมั เขากวางออน กาวลา อยา งละ 100 กรมั ผอู ึ้ง
30 กรมั รวมกนั นำมาตุน ผสมกบั เหลารบั ประทาน วนั ละ 3 ครง้ั

ภาพท่ี 2 -2 ลิน้ ทะเล

2.3 แนวทฤษฎขี องขอย

2.3.1 ขอ ยเปนไมย ืนตน ขนาดเล็กถึงกลาง สูง 5–15 เมตร ไมผลดั ใบ ลำตน คอ นขา งคดงอ มปี ุมปมอยู
รอบ ๆ ตน หรอื เปน พเู ปนรองทว่ั ไป อาจจะขึ้นเปน ตนเดียว หรอื เปน กลมุ แตกก่งิ ตำ่ ก่ิงกา นสาขามาก เปลือกสี
เทาออน เปลือกแตกเปนแผนบาง ๆ มียางสีขาวเหนียวซึมออกมา ใบเปนใบเดี่ยวเรียงสลับมีขนาดเล็ก รูปใบรี
แกมรูปไขกลับ กวาง 2–3.5 เซนตเิ มตร ยาว 4–7 เซนติเมตร เนอ้ื ใบคอ นขา งหนา ผิวสากเหมอื นกระดาษทราย
ทัง้ สองดา น ดอกเปนชอสีขาวเหลอื งออน ออกตามปลายกง่ิ ดอกเดยี่ วแตร วมกันเปน กระจุก ดอกเพศผูและเพศ
เมียอยูตางดอกกัน ผลสดกลม เมล็ดมีขนาดโตเทาเมล็ดพริกไทย มีเนื้อเยื่อหุม ผลแกจัดจะมีสีเหลือง ซึ่งมีรส
หวาน นกจะชอบกินผลขอย ขอยเปนพืชที่มีถิ่นกำเนิดบริเวณเอเชียตะวันออกเฉียงใต เชน พมา ไทย ลาว
กัมพูชา มาเลเซีย เปนตน จากนั้นไดมีการกระจายพันธุไปยังภูมิภาคใกลเคียงในบริเวณเอเชียใต จีนตอนใต
รวมถงึ หมเู กาะในแปซฟิ ก ซงึ่ ในปจ จบุ ันนส้ี ามารถพบเห็นขอ ยไดท ่วั ไปในหลายประเทศของทวีปเอเชยี เชน ไทย
พมา อินเดีย ศรลังกา จีน มาเลเซีย ฟลิปนส เปนตน สำหรับในประเทศไทย สามารถพบเห็นไดท่ัวทุกภาคของ
ประเทศ โดยมกั จะพบไดตามที่ลมุ ของปา ละเมาะ และปาเบญจพรรณทว่ั ไป

ตนขอย มีถิ่นกำเนิดแถวเอเชียตะวันออกเฉียงใตและในประเทศไทย โดยจัดเปนไมยืนตนขนาดเล็กถึง
ขนาดกลาง มีความสูงประมาณ 5-15 เมตร ลำตนและกิ่งกานคอนขางคดงอ มีปุมปมอยูรอบ ๆ ตนหรือเปนพู
เปนรอ งทวั่ ไป ซึ่งอาจจะข้ึนเปน ตน เดียวหรอื เปนกลมุ เปลอื กตน มสี ีเทาออน บาง ขรขุ ระเล็กนอย แตกเปนแผน
บาง ๆ และมียางสีขาวขนเหนียวซึมออกมา แตกกิ่งกานมีสาขามาก แตกกิ่งต่ำเปนพุมทึบ และนิยมขยายพันธุ
ดว ยการใชรากปกชำ เพราะจะเจรญิ เติบโตไดเ ร็วกวาการใชก่งิ ปก ชำหรือการเพาะเมลด็

ลักษณะทางพฤกษศาสตร
ไมต น ขนาดกลาง สูง 5-10 ม.เปลอื กลำตน สเี ทา โคนลำตนตรง สวนบนคอ นขางคดงอเปนปุมปม และ
เปนรอ งเล็กนอ ย เนอื้ ไมเ หนียว กิ่งออนมขี นสาก เรอื นยอดเปนพุม รูปไขท บึ

12
ใบ ใบเรียงสลับ ใบเดี่ยว มีขนาดเล็กสีเขียว ใบรูปรีแกมรูปไขกลับหรือรูปคลายสี่เหลี่ยมขนมเปยกปูน
โคนใบมนหรือแหลม ปลายใบแหลม ขอบใบจักฟนเลื่อยไมเปนระเบียบ ใบหนาหยาบคลายกระดาษทรายทั้ง
สองดา น
ดอก ดอกเพศผูและดอกเพศเมียอยูตางชอกัน ดอกเพศเมียสีขาวหรือสีเหลืองออน ดอกเดี่ยวแต
รวมกันเปนกระจุกตามซอกใบและก่ิง กลีบเลี้ยงมี 4 กลีบ คงอยูจนดอกกลายเปนผล ดอกเพศผูสีเขียวออน
ออกเปนชอ กลมเล็กๆ ตามกิง่ แตล ะชอ เกสรเพศผมู ี 4 อนั
ผล ผลกลมหรือเปน 2 พมู ขี นาดเล็กเทา หวั เข็มหมุด เสน ผานศนู ยก ลางประมาณ 0.5 ซม.ผิวเรยี บ เมื่อ
ยงั ออ นจะมสี ีขาวหรือเทา เปลือกในมียางสีขาว เมื่อสุกผลสีเหลือง เมล็ดแขง็ กลม
ลกั ษณะของขอ ย
ขอยจัดเปนไมพุมหรือไมยืนตนขนาดกลาง สูง 5-10 เมตร แตกกิ่งกานเปนพุมหนาแนน ลำตนตรง
เปลือกตนสีเทาอมเขียว เปลือกในสีขาวหนา ผิวเรียบบาง กิ่งคอนขางคดงอ แตกิ่งออนมักมีขนอยูโดยทั่วไป มี
ยางขาวขนทั้งลำตนและกงิ่ ใบ เปนใบเดยี่ วเรยี งสลับรปู วงรีแกมรปู ไขกวา ง 2-4 เซนตเิ มตร ยาว 5-8 เซนตเิ มตร
โคนใบมนหรือแหลมปลายใบแหลมขอบใบมีลักษณะคลายฟนเลื่อยใบหนาหยาบคลายกระดาษทรายทั้งสอง
ดาน ใบออนสีเขียวออนใบแกสีเขียวเขม ดอก ออกเปนชอตามซอกใบ เปนแบบดอกแยกเพศ โดยดอกเพศผู
และดอกเพศเมียอยูตางตนกัน ชอดอกเพศผูเปนกระจุกกลมสีเขียวออน มี 5-15 ดอก เสนผานศูนยกลางยาว
6-10 มลิ ลิเมตร กา นชอดอกยาว 3-15 มลิ ลเิ มตร มีขนเล็กนอย หรอื เกลยี้ ง กานสน้ั กลน่ิ หอม เกสรเพศผูสีขาว
มี 4 อัน ดอกเพศเมียสีขาวหรือสีเหลืองออนเปนกระจุก 1-2 ดอกตามซอกใบและกิ่งกลีบเลี้ยงมี 4 กลีบและมี
กานดอกยาวกวาดอกเพศผู คงอยูจนดอกกลายเปนผล ผลเปนผลสดมีลักษณะรูปไขหรือกลม สีเขียวออนออก
ขาวผิวเรียบ เมื่อสุกจะมีสีเหลือง ขนาดผลยาว 8-10 มม. มีเปลือกผลออนนุม เนื้อดานในมีรสหวานเมล็ดเปน
เมล็ดเดีย่ วรูปรางกลมแขง็
สรรพคุณของขอย
ในอดีตคนไทยใช กิ่งขอยนำมาทุบใหนิ่มๆ กอนนำมาใชแปรงฟนแทนการใชแปรงสีฟน และใชเปลือก
ลำตนใชทำเปนเยื่อผลิตกระดาษ โดยกระดาษที่ไดจากเยื่อขอยจะมีความคงทน แมลงไมกัดกิน และสามารถ
เก็บรักษาไดยาวนานกวากระดาษจากเย่ือไมอ่ืนๆ สวนประโยชนดานเปนไมใชส อยนัน้ ไมขอ ยสามารถนำมาใช
เปน เครอ่ื ง
1. กิ่งขอย ใชใ นการแปรง ฟนแทนแปรงสีฟนได แตตองทบุ ใหน ิ่มๆกอน
2. เปลอื ก สามารถรักษาแผล แกทองรวง ดบั พิษภายใน ทารดิ สดี วงแกพยาธผิ วิ หนัง และเม่ือตมกับ
เกลอื จะไดเ ปน ยาอมแกรำมะนาด
3. ยาง มีน้ำยอ ยช่ือ milk (lotting enzyme) ใชยอ ยนำ้ นม
4. ราก สามารถนำมารักษาแผลได
5. แกน / เนือ้ คนเชียงใหมใชแกนขอยหนั่ เปนฝอยมวนเปนบุหรสี่ บู แกรดิ สดี วงจมูก
6. เมล็ด นำมารบั ประทานเปนยาอายวุ ฒั นะได และทำใหเ จรญิ อาหาร
ไมเครื่องมือตา งๆได เชน ดามสวิง ดามจอบ และเคร่ืองใชทางการเกษตรอืน่ ๆ เนือ่ งจากกิ่งขอ ยมคี วามเหนยี ว
สามารถโคงงอไดดี และไมห กั งาย
นอกจากนี้ยังนิยมปลูกขอยไวเปนไมประดับเพราะสามารถตัดปรับแตงใหเปนรูปตางๆได และยัง
สามารถนำมาปลูกเปนแนวรั้วไดอีกดวย สำหรับสรรพคุณทางยาของขอยนั้นตามตำรายาไทยระบุไววาทั้งตน
ตมใสเกลือ แกฟนผุ กระพี้ รสเมาฝาดขม แกมะเร็ง แกพยาธิ ฝนกับน้ำปูนใสทาแกผื่นคน เยื่อหุมกระพี้ รสเมา
ฝาดเย็น ขูดเอามาใชทำยาสูบแกริดสีดวงจมูก เปลือกตน รสเมาฝาดขม นำมาตมใสเกลือใหเค็มใชรักษาโรค

13
รำมะนาด แกโรคฟน รกั ษาฟนใหแ ข็งแรง แกปวดฟน แกพยาธผิ ิวหนัง เรื้อน มะเรง็ ดบั พษิ ในกระดูกในเสน ดับ
พิษทง้ั ปวง หงุ เปน นำ้ มนั ทาหัวรดิ สดี วง ปรงุ เปน ยาแกทอ งรวง ใชม วนสบู รักษาริดสีดวงจมกู เปลอื กตนตม กบั น้ำ
ใชชะลางบาดแผล และโรคผิวหนัง ราก รสเมาฝาดขม แกโรคคอตีบ ปรุงเปนยารักษาแผลเรื้อรัง ฆาพยาธิ ใช
เปนสวนผสมในยารักษากระดูกและบรรเทาอาการ ปวดเสนประสาทและปวดเอว เปลือกราก รสเมาขมบำรุง
หัวใจ ใบ รสเมาเฝอ น แกโรคบิด แกอาการปวดทองขณะมีประจำเดือน คั่วกินแกโรคไต แกบิด ขับน้ำนม ถอน
พิษยาเบื่อยาเมา หรืออาหารแสลง ใชภ ายนอกแกโรครดิ สีดวงทวาร ชงกับนำ้ รอ นดม่ื ระบายทอง ระบายออนๆ
ขับผายลม แกทองอืดเฟอ แกปวดทองขณะมีประจำเดอื น แกปวดเม่อื ย บำรงุ ธาตุ ผล รสเมาหวานรอ น บำรุง
ธาตุ แกล ม แกก ระษยั ขับลมจุกเสียด เปนยาอายวุ ฒั นะ เมลด็ รสเมามนั รอ น เปนยาอายวุ ัฒนะ บำรงุ ธาตุเจรญิ
อาหาร ขับผายลม แกทองอืดเฟอ แกโลหิตและลม ขับลมในลำไส ตำราเภสัชกรรมลานนา ใช ใบ เปลือก
ราก และเมล็ด รักษาอาการไอ แกเจ็บคอ ขับเสมหะ แกปวดฟน รักษาเหงือก ตำรายาพื้นบานภาค
อีสาน ใช ใบ แกทองเสีย เปลือกตน แกรำมะนาด สวนในประเทศพมาใชเ ปลือกตนของขอย แกปวดฟน แก
ไข แกบิด แกทอ งรว ง เปน ตน

ประโยชนข องขอย
1. ขอยมสี รรพคุณชวยบำรงุ ธาตใุ นรา งกาย
2. รากเปลอื กเปนยาบำรงุ หัวใจ
3. เมลด็ สามารถนำมาเปนยาอยวุ ัฒนะได
4. ชว ยทำใหเ จริญอาหาร
5. เปลอื เม่ือนำมาตมกบั เกลือจะไดเปนยาอมแกร ำมะนาดได
6. เปลอื กตน มีสรรพคุณชว ยแกร ิดสีดวงท่จี มูก ดวยการใชเ ปลอื กตน นำมามวนทำเปน ยาสบู
7. กิ่งสดชว ยทำใหฟ นทนแข็งแรง ฟน ไมผุ ไมป วดฟน ดว ยการใชก ่งิ สดประมาณ 5-6 น้วิ ฟุต นำมาหั่น
แลว ตมใสเ กลอื เค่ียวใหงวด เหลือนำ้ แคครึ่งเดียว นำมาอมเชาและเยน็ (กง่ิ สด)
8. เมล็ดชว ยฆา เชื้อในชองปากและทางเดินอาหารได ดวยการใชเมล็ดรับประทานและตมนำ้ อมบวน
ปาก (เมล็ด)
9. ชว ยแกไ ขดวยการใชเปลือกนำมาตมกบั นำ้ แลวรับประทาน (เปลือก)
10. ขอยมีสรรพคุณชวยดับพิษภายในรา งกาย (เปลอื ก)
11. สรรพคณุ ขอยชวยแกอาการทองรว ง (เปลือก)
12. ชวยแกอ าการบิด แกทองเสยี ดวยการใชเปลือกนำมาตมกับน้ำแลว รบั ประทาน (เปลือก)
13. ใบขอ ยสด ๆ นำมาปง ไฟชงกบั น้ำด่มื ใชเ ปนยาระบายออ น ๆ ได (ใบ)
14. ชวยขบั ลมในลำไส (เปลอื ก, เมลด็ )
15. เปลอื กใชท าริดสีดวง (เปลือก)
16. ชว ยรกั ษาแผลได (เปลือก, ราก)
17. ชว ยรักษาโรคผิวหนังได (เปลือก)
18. ชว ยฆา เชอื้ จุลินทรีย (เปลอื ก)
19. ชวยแกพยาธิผวิ หนงั (เปลอื ก)
20. ใบขอ ยมีสรรพคุณชวยบรรเทาอาการปวดของมดลูกในระหวา งมปี ระจำเดือน ดว ยการนำใบมาคั่ว
ใหแ หงแลวชงกบั น้ำดืม่ (ใบ)
21. เนอื้ และแกน ชาวเชียงใหมใ ชแกน ขอยนำมาห่นั เปน ฝอยแลว มวนเปน บุหรี่ไวส ูบเพอื่ แกร ดิ สีดวงที่
จมูก

14
ภาพที่ 2-3 ขอย

2.4 แนวทฤษฎีของพมิ เสน

2.4.1 พิมเสน เปนสารประกอบอินทรียชนิดไบไซคิก (มีสองวงแหวนในโครงสราง) และเปนสารกลุม
เทอรพีน มีสูตรเคมีคือ C10H18O มีลักษณะเปนเกล็ดสีขาวถึงไมมสี ี มีกลิ่นหอมฉุนคลายการบูร ติดไฟใหแสงจา
และมีควันมาก ไมม เี ถา มคี วามถวงจำเพาะเทากบั 1.011 พมิ เสนพบในพืชหลายชนดิ เชน หนาด เปราะหอมพืช
วงศยางนา (Dipterocarpaceae) และพืชสกุล Artemisia พิมเสนเปนสารที่ถูกออกซิไดซกลายเปนสารกลุมคี
โตน (การบรู ) ไดง ายมาก จึงมีช่อื เรยี กในอดีตวา Borneo camphor พมิ เสนสามารถสงั เคราะหไ ดจากปฏิกิริยา
รีดักชันระหวางการบูรกับโซเดียมบอโรไฮไดรด (NaBH4) ซึ่งจะไดพิมเสนในรูปไอโซบอรเนออล (isoborneol)
พิมเสนมสี รรพคุณขบั เหงอ่ื ขับลม บำรุงหวั ใจ แกลมวิงเวียนหนา มดื ใชผสมในนำ้ มันหอมระเหย และเปนสารไล
แมลง อยางไรก็ตามพิมเสนทำใหระคายเคืองตอดวงตา ผิวหนัง ระบบทางเดินหายใจและระบบทางเดินอาหาร
พิมเสนมีชือ่ เรยี กหลายช่อื เชน ภมิ เสน ภีมเสน พิมเสนเกล็ด พิมเสนตรังกานู พรมแสน มชี ่ือสามัญวา “Borneo
Camphor” แขกอินเดียในบอมเบยเรียก “Bhimseni” หรือ “Boras” ชาวฮินดูเรียก “Bhimsaini-kapur”
หรือ “Barus kapur” โดยทั่วไปแลวพิมเสนแบงออกไดเปน 2 ชนิด คือ พิมเสนที่ไดจากธรรมชาติหรือพิมเสน
แท ชื่อสามัญ Borneol camphorและพิมเสนสังเคราะห หรือพิมเสนเทียม ชื่อสามัญ Borneolum
Syntheticum(Borneol) ซึ่งพิมเสนจะมีลักษณะเปนเกล็ดเล็กๆแบนๆ มีสีขาวขุนหรือออกแดงเรื่อๆ (หากเปน
พิมเสนบริสุทธจิ์ ะเปน ผลึกรูปแผน หกเหลีย่ ม) มเี นอ้ื แนนกวา การบรู ระเหดิ ไดช ากวาการบูร ติดไฟใหแ สงจาและ
มีควันมาก ไมมีขี้เถา ละลายไดยากในน้ำ ละลายไดดีในตัวทำละลายชนิดขั้วต่ำ พิมเสนมีกลิ่นหอมเย็น ฉุน รส
หอม เยน็ ปากเยน็ คอ สมัยกอนคนไทยนยิ มใชใสใ นหมากพลเู คย้ี ว

พิมเสนธรรมชาติ หรือ พิมเสนแท คือ พิมเสนที่ไดมาจากการระเหิดของยางจากตนไมชนิดหนึ่งตาม
ภาพดานลา ง (ไดจ ากการกลน่ั เน้ือไม) ซง่ึ มชี อ่ื ทางวิทยาศาสตรว า Dryobalanops aromatica Gaertn. จัดอยู
ในวงศยางนา (DIPTEROCARPACEAE) (ภาษาจนี กลางเรียกวา “หลงเหนา เซียงส”ู ) ลักษณะของไมชนิดน้ีเปน
ไมยนื ตนขนาดใหญ มคี วามสูงไดถึง 70 เมตร มีกิ่งกานสาขา ใบเปนใบเด่ยี ว ใบจะอยูที่ตอนบนของตน สว นใบที่
อยตู อนลางจะออกตรงขา ม ลกั ษณะของใบเปน รปู ไข ขอบใบเรียบ ใบออนเปน สแี ดง ดอกออกเปนชอที่ปลายกิ่ง
และตามซอกใบ สวนผลเปนผลแหงมีปก ภายในมีเมล็ด 1 เมล็ด โดยยางที่ไดจากการระเหิดจะมีลักษณะเปน
เกล็ดใส มีขนาดเล็ก เปนรูปหกเหลีย่ ม และเปราะแตกไดงาย พิมเสนจะมีเน้ือแนนกวา การบูร ระเหิดไดชากวา
การบูร ติดไฟใหแสงจา และมคี วนั มากแตไมมขี ีเ้ ถา

ลกั ษณะทางพฤกษศาสตร
พมิ เสนเปน เกล็ดเล็กๆ สีขาวขุน เน้ือแนนกวาการบรู ระเหิดไดช ากวาการบรู ตดิ ไฟใหแสงจาและมีควัน
มาก ไมม ขี ี้เถา พมิ เสนบรสิ ทุ ธ์ิจะเปน ผลกึ รูปแผน หกเหล่ียม มจี ุดหลอมเหลว 208 องศาเซลเซยี ส ละลายไดยาก
ในน้ำ ละลายไดดีในตัวทำละลายชนิดขั้วต่ำ พิมเสนมีกลิ่นหอมเย็น ฉุน รสหอม เย็นปากคอ สมัยกอนใสใน
หมากพลเู คย้ี ว

15

ตนพิมเสนตน หรือ ตนพิมเสน โดยจัดเปนพรรณไมลมลุก มีความสูงของตนประมาณ 30-100
เซนติเมตร ลำตน ตง้ั ตรงกงิ่ กานเปนสี่เหลย่ี ม โดยจะแตกกิ่งกานสาขาบริเวณยอดตน ทั้งตน เมื่อนำมาขย้ีดมจะมี
กลิ่นหอมฉุน และมีขนสีเหลืองปกคลุมอยูท้ังตน ขยายพันธุดวยวิธกี ารตัดลำตนปกชำ ใบพิมเสนตน ใบเปนใบ
เดี่ยวออกเรียงตรงขาม ลักษณะของใบเปนรูปไข ขอบใบเรียบ ใบมีขนาดกวางประมาณ 1.5-4 เซนติเมตรและ
ยาวประมาณ 5-10 เซนติเมตร ใบที่โคนตนจะมีขนาดเล็กกวาที่บริเวณยอดตน แผนใบมีขนสีเทาออนปกคลุม
ทั้งหนาใบและหลังใบ โดยเฉพาะตรงสวนของเสนใบจะมีขนปกคลุมอยูมาก สวนกานใบยาวประมาณ 2-3
เซนติเมตร ดอกพมิ เสนตน ออกดอกเปนชอที่ปลายกิ่งและตามซอกใบ ชอดอกยาวประมาณ 2-8 เซนติเมตร มี
ขนาดเสนผานศูนยกลางประมาณ 1-2 เซนติเมตร ดอกเปนสีขาวอมสีมวง ลักษณะเปนรูปทรงกระบอกยาวได
ประมาณ 6-8 มลิ ลิเมตร ดอกมีกลบี เล้ยี งหอหุม อยู 4 ใบ ยาวประมาณ 8 มลิ ลเิ มตร มีกลีบดอก 5 กลีบ มีเกสร
เพศผู 4 กา น ผลพิมเสนตน ผลเปน ผลแหง ไมแตก มีขนาดเล็ก ลกั ษณะเปนรูปไขยาวการกระจายพันธุ มีถิ่น
กำเนดิ ในประเทศฟล ปิ ปนส อนิ เดีย ศรีลงั กา อินโดนีเซีย และในประเทศมาเลเซยี

ลักษณะของพิมเสน
โดยทั่วไปแลวพิมเสนแบงออกเปน 2 ชนิด คือ พิมเสนที่ไดจากธรรมชาติและพิมเสนสังเคราะห ซ่ึง
พิมเสนทั้งสองชนิดจะมีการระเหยและติดไฟไดงาย สามารถละลายไดในแอลกอฮอล ปโตรเลียมอีเทอร และ
คลอโรฟอรม แตจะไมละลายหรือละลายไดยากในน้ำ และมีจุดหลอมตัวของทางเคมีวิทยาอยูท่ี 205-209 องศา
เซลเซียส พมิ เสนจะมีกล่ินหอมเย็น รสหอม ฉนุ เยน็ ปากคอ ในสมยั กอนจะใชใสในหมากพลูเค้ียว ตำรายาแผน
โบราณ: ใชพิมเสนเปน ยาขับเหง่ือ ขับเสมหะ กระตุน การหายใจ กระตนุ สมอง บำรงุ หวั ใจ ใชเปนยาระงับความ
กระวนกระวาย ทำใหงวงซึม แกลมวิงเวียน หนามืด หัวใจออน บำรุงหัวใจ ทำใหชุมชื่น ทำใหเรอ ขับผายลม
แกจุกเสียดแนนเฟอ แกปวดทอง แกบาดแผลสด แผลเรื้อรัง แผลกามโรค แผลเนื้อราย ผสมในตำรับยาหอม
เชน ยาหอมเทพจิตร ยาหอมนวโกฐ มีสรรพคุณโดยรวมคือแกลมวิงเวียน หนามืดตาลาย การกลั่นใบและยอด
ออนของหนาดดวยไอน้ำ จะไดพิมเสนตกผลึกออกมา นำมาทำเปนยากิน แกปวดทอง ทองรวง หรือใชขับลม
ใชภายนอกเปนผงใสบาดแผล แกแผลอักเสบ แกกลากเกลื้อน และแผลฟกช้ำบัญชียาจากสมุนไพร: ที่มีการใช
ตามองคค วามรดู ั้งเดมิ ตามประกาศคณะกรรมการพฒั นาระบบยาแหงชาติ ในบัญชยี าหลักแหง ชาติ ระบุการใช
ตำรบั "ยาเลือดงาม" มีสวนประกอบของพมิ เสน รวมกับสมนุ ไพรชนดิ อืน่ ๆ ในตำรบั มสี รรพคุณบรรเทาอาการ
ปวดประจำเดือนชวยใหประจำเดือนมาเปน ปกติแกมตุ กดิ
ตำราพระโอสถพระนารายณ: ระบุ “ตำรับยาทรงนัตถ”ุ เขาเคร่ืองยา 17 สิง่ ใชปริมาณเทา ๆกนั รวมทั้ง
พมิ เสนดวย ผสมกัน บดเปน ผงละเอียด ใชนัตถแุ กลมทง้ั หลาย ตลอดจนโรคทีเ่ กิดในศีรษะ ตา และจมกู อีก
ขนานหนึ่งเขา เครอื่ งยา 15 สงิ่ รวมทง้ั พิมเสนดวย บดเปนผงละเอียด หอผาบาง ทำเปนยาดม แกป วดหัว
วงิ เวยี น แกส ลบ แกริดสีดวงจมกู คอ และตา นอกจากน้ีพิมเสนยังใชเ ปนสวนผสมใน “ตำรบั ยาสีผึ้งบี้พระเสน”
ใชถ นู วดเสนที่แข็งใหห ยอนได และในตำรับ “สผี ึง้ ขาวแกพิษแสบรอนใหเ ยน็ ”
สรรพคุณของพมิ เสน
1. พมิ เสนมีรสเผด็ ขม มีกล่ินหอม เปน ยาเย็น ออกฤทธ์ติ อหัวใจและปอด เปน ยาบำรงุ หัวใจ
2. ชวยดบั พิษรอนในรา งกาย ทะลวงทวารทง้ั เจ็ด
3. ชวยกระตนุ สมอง กระตุนการหายใจ
4. แกล มวิงเวียนหนามดื หวั ใจออน ทำใหช ุมชนื่
5. ใชเปน ยาระงับความกระวนกระวาย ทำใหง วงซมึ

16

6. ตำรายาแกไอ แกหลอดลมอกั เสบ ใหใชพิมเสน 2 กรมั และขี้ผงึ้ 3 กรัมนำมาทำเปน ยาหมอง ใชทา
บรเิ วณลำคอและจมูกจะชว ยบรรเทาอาการดังกลา วได

7. ชว ยแกปากเปอย ปากเปนแผล เหงือกบวม หูคออักเสบ
8. ใชเ ปน ยาขับเหงอ่ื ขบั เสมหะ แกตอมทอนซิลอักเสบ
9. ชว ยขับลมทำใหเรอ ชว ยขบั ผายลม แกอ าการจกุ เสียดแนนทอ ง แกป วดทอง
10. ชว ยรกั ษาแผลกามโรคใชรักษาบาดแผลสด แผลเน้ือราย
11. ใชเปนยาฆาเชอ้ื โรคผวิ หนังตาง ๆ
12. การกล่ันใบและยอดออนของหนาดดว ยไอน้ำจะไดพิมเสนตกผลกึ ออกมา นำมาทำเปนยากินแก
อาการทองรว ง ปวดทอง ใชขับลม หรอื ใชภ ายนอกเปนผงใสบาดแผล แกแผลอักเสบ ฟกชำ้ และกลากเกล้อื น
13. ใชแ กผ ดผืน่ คนั ใหใ ชพิมเสนและเมนทอลอยา งละ 3 กรัม ผงลน่ื อกี 30 กรัม นำมารวมกนั บดเปน ผง
ใชท าแกผ ดผน่ื คัน
14. ใชเ ปน ยาแกป วดบวม แกอักเสบ
15. พิมเสนใชเปนสวนผสมในตำรับยาหอมตาง ๆ เชน ยาหอมนวโกฐ ยาหอมเทพจติ ร ซ่ึงเปน ตำรับยาที่
มสี รรพคณุ โดยรวมคอื แกลมวิงเวียน หนามืดตาลาย
16. พมิ เสนจดั อยูใน “ตำรบั ยาทรงนัตถ”ุ ซึ่งประกอบไปดวยเครื่อง 17 ส่งิ อยา งละเทา กัน (รวมถงึ
พมิ เสนดว ย) นำมาผสมกันแลวบดเปนผงละเอยี ด ใชน ตั ถุแกล มทง้ั หลาย ตลอดจนโรคท่ีเกิดในศรี ษะ ตา และ
จมูก และยงั มีอีกขนาดหนึง่ ใชเขา เคร่ืองยา 15 สิ่ง (รวมทั้งพิมเสนดว ย) นำมาบดใหเ ปนผงละเอียด หอดว ยผา
บาง ทำเปน ยาดมแกอาการวงิ เวียน ปวดศีรษะ แกส ลบ ริดสีดวงจมูก คอ และตา
17. นอกจากน้พี ิมเสนยังใชเ ปนสว นผสมในตำรับ “สผี ง้ึ ขาวแกพ ิษแสบรอนใหเ ยน็ ” และ “ตำรับยาสผี ้ึง
บี้พระเสน” ซึ่งเปน ตำรับยาท่ีใชถ ูนวดเสน ท่ีแขง็ ใหหยอนได

ภาพที่ 2-4 พิมเสน

2.5 แนวทฤษฎีของเมนทอล

17

2.5.1 เมนทอล เปนสารประกอบอินทรียที่มีสูตรเคมีคือ C10H20O มีลักษณะเปนของแข็งผลึกสีขาว
หรือไมมีสี สามารถสังเคราะหได] ในธรรมชาติพบในมินต, มินตปา, เปปเปอรมินตในรูป (−)-menthol
เมนทอลมีคุณสมบัติในการกระตุนตัวรับความรูสึกเย็น TRPM8 ใชเปนยาบรรเทาปวดและยาชาเฉพาะท่ี
เมนทอล หรือ เกล็ดสะระแหน คือสารชนิดหนึ่งที่พบในน้ำมันหอมระเหยที่สกัดไดจากพืชบางชนิดเชน
สะระแหนไ ทย มินท หรอื สะระแหนฝรั่ง เปนตน เมนทอลมลี กั ษณะเปนผลึกสีขาว กลนิ่ และรสชาติหอมเย็น ใน
ใบมินทพบสารเมนทอลอยูมากถึง 80-89% เลยทีเดียว เนื่องจากเมนทอลมีกลิ่นหอมและมีสรรพคุณทางยา
หลายอยางจึงมักถูกนำมาใชประโยชนในดานการปรุงแตงกลิ่นอาหาร ขนมหวาน ขนมขบเคี้ยวตา งๆ รวมไปถึง
อุตสาหกรรมเครื่องสำอางและวงการผลิตยาดวย สำหรับใครที่ชอบพกยาดม ยาหอมตางๆ "เมนทอล"
(menthol) เปนอีกคำที่หลายๆ คนคุนเคยเนื่องจากเปนสวนประกอบสำคัญอยางหนึ่งนั่นเอง แตจริงๆ แลว
เมนทอลมีสวนเกี่ยวของกับชีวิตประวันของคนเรามากกวาที่คิดเพราะสรรพคุณในดานกลิ่นรสที่หอมเย็นของ
เมนทอลมีประโยชนมากๆ ในดานการแตงกลิ่นรสอาหาร ยาและผลิตภณั ฑตางๆ นอกจากแตงกล่ินใหหอมเย็น
ช่ืนใจแลว เมนทอลยังมีสรรพคุณทางยาดีๆ อีกหลายอยาง อยากรูวาเมนทอลมีดีอยางไร มาทำความรูจักกับ
เมนทอลใหมากขึ้นดีกวาคะ จากสรรพคุณและประโยชนของ เมนทอล ลวนเกี่ยวของในชีวิตประจำวันเราไม
นอยเลยทีเดยี ว ไมวาจะเปนอาหาร ขนม ลูกอม ของใชในชีวิตประจำวันอีกหลายๆ อยางมักมีเมนทอลผสมอยู
หลายคนอาจจะชอบกลิ่นรสเมนทอลเพราะความเย็นสดชื่นและกลิ่นหอมๆ ของมัน โดยทั่วไปเมนทอลมีโทษ
นอยมากๆ แตสำหรับใครที่ชอบดมยาดมหรือเสพติดการดมยาดม ควรระมัดระวังเล็กนอยเพราะหากดมมาก
เกนิ ไปเปน เวลานาน อาจจะทำใหเ ย่อื บทุ างเดินหายใจระคายเคืองหรอื หนักกวานน้ั คืออาจจะปอดอักเสบได

ลกั ษณะทางพฤกษศาตร
สะระแหนเ ปนพืชลมลุกที่มีอายุหลายป ลำตน ส่เี หลีย่ ม สเี ขยี วแกมมวงนำ้ ตาล มกี งิ่ กา นแตกแขนงออก
มากมาย เลื้อยคลานไปตามพื้นดิน ใบ เปนใบเดี่ยวออกเปนคูตรงขามกันกวาง 1.5-2.5 ซม. ยาว 2-3 ซม.
รูปรีคอนขา งกวาง ผวิ ใบยน ขอบใบหยักฟน เลื่อยตลอด ปลายใบปลายใบแหลม มรี ปู รา งลักษณะปอม ๆ สเี ขียว
ดอก ชอ ดอกสีชมพูอมมวง ออกเปนชอที่ปลายดอก ออกเปน กระจุกทซ่ี อกใบ ผล เปน ผลแหง ไมแตก ทุกสวน
ของลำตนมีกลิน่ หอม ราก เปน ระบบรากฝอย มีรากตนื้
ลกั ษณะของเมนทอล
เมนทอล คอื สารชนดิ หนงึ่ ทพ่ี บในนำ้ มนั หอมระเหยทสี่ กัดไดจ ากพชื บางชนิดเชน สะระแหนไ ทย มินท
หรือสะระแหนฝรั่ง เปนตน เมนทอลมีลักษณะเปนผลึกสีขาว กลิ่นและรสชาติหอมเย็น ในใบมินทพบสาร
เมนทอลอยูมากถึง 80-89% เลยทีเดียว เนื่องจากเมนทอลมีกลิ่นหอมและมีสรรพคุณทางยาหลายอยางจึงมัก
ถูกนำมาใชประโยชนในดานการปรุงแตงกลิ่นอาหาร ขนมหวาน ขนมขบเคี้ยวตางๆ รวมไปถึงอุตสาหกรรม
เครอ่ื งสำอางและวงการผลติ ยาดวย
สรรพคุณของเมนทอล
1. เมนทอลชว ยบรรเทาอาการหวัด คัดจมูก แกไข แกไอ ลดการอักเสบในลำคอ บรรเทาอาการปวด
ศรี ษะ แกกระหายน้ำ
2. รสหอมเยน็ ซาของเมนทอลชวยลดกล่ินปากไดเ ปน อยา งดี
3. เมนทอลชว ยใหสดชืน่ ผอนคลายจากความเหนอื่ ยลา ลดความโกรธ ทำใหใจเย็นขึ้น
4. เมนทอลมีฤทธ์ิเปนยาชาอยางออน ลดอาการปวดบวม ลดการบวมของเสนเลือดทจ่ี มูก บรรเทา
อาการเจบ็ ปวดทเ่ี กิดขนึ้ ตามรางกาย
5. เมนทอลชว ยขับลม บรรเทาอาการทองอดื ทองเฟอ จุกเสียดแนนกระเพาะอาหาร ชว ยใหระบบ

18
ยอยอาหารทำงานไดดีมากขึน้
6. เมนทอลมสี รรพคณุ ชว ยคลายเครยี ด การดมกลิ่นเมนทอลในขณะนอนหลับ ชว ยกระตุนการทำงาน
ของหวั ใจ ผอ นคลายความเครียดและชวยใหค วามจำดีข้นึ
7. เมนทอลชว ยลดการปวดเกรง็ ของกลา มเน้ือ บรรเทาอาการปวดประจำเดือน ชวยขบั ประจำเดอื น
และขบั ปสสาวะ
8. เมนทอลมีฤทธ์ิเยน็ ชวยบรรเทาอาการวิงเวยี นศรี ษะ หนามืดตาลาย อาการเมารถเมาเรอื ตา งๆ
คลื่นไสอ าเจียน ชวยใหรา งกายสดชื่นตน่ื ตัวมากมากข้นึ
ประโยชนของเมนทอล
1. เมนทอลชวยบรรเทาอาการหวดั คัดจมูก แกไข แกไอ
2. เมนทอลชวยลดกล่นิ ปากไดเ ปน อยางดี
3. เมนทอลชวยใหสดชืน่ ผอ นคลายจากความเหน่อื ยลา ทำใหใ จเย็นขึ้น

ภาพท่ี 2-5 เมนทอล

2.6 แนวทฤษฎขี องการบรู

2.6.1 การบูรเปนชอ่ื ของตนไมช นดิ หน่ึง ทม่ี ผี ลกึ แทรกอยูตามรอยแตกของเนื้อไมและยังสามารถนำลำ
ตน,ราก,ใบ มากลั่นหรือสกัดจนไดผลึกดังกลาวอีกทางหนึ่งดวย ซึ่งแตเดิมนั้น คำวา “การบูร” มาจากภาษา
สันสกฤตวา “Karapur” หรือ “กรปูร” ซึ่งแปลวา “หินปูน” เพราะโบราณเขาใจวาผนึกนี้เปนพวกหินปูนที่มี
กลิ่นหอม ตอมาชื่อนี้เพี้ยนเปน “กรบูร” และเปน “การบูร” ในปจจุบัน (ผูเขียนเขาใจวา ชื่อการบูรนี้คงถูก
เรียกจากผลึกที่ไดแลวจึงนำมาตั้งชื่อตนไมที่ใหผลึก) สวนลักษณะของผลึกการบูรนั้น มีลักษณะเปนผลึกหรือ
เกล็ดกลมๆเล็กๆ มันวาว สีขาวแหง มีกลิ่นหอมเย็นฉุน มักจะจับกันเปนกอนรวน ๆ แตกงาย หากทิ้งไวใน
อากาศ จะระเหิดไปหมด มีรสรอนปราเมา ใบการบูร ใบเปนใบเดี่ยวออกเรียงสลับ ลักษณะเปนรูปรีหรือรูปรี
แกมรูปไข ปลายใบเรียวแหลม โคนใบปานหรือกลม สวนขอบใบเรียบหรือเปนคลื่นเล็กนอย ใบมีขนาดกวาง
ประมาณ 2.5-5.5 เซนติเมตรและยาวประมาณ 5.5-15 เซนติเมตร แผนใบคอนขางเหนียว หลังใบเปนสีเขียว
เขมและเปนมัน สวนทองใบเปนสีเขียวอมเทาหรือนวล ไมมีขน เสนใบขึ้นตรงมาจากโคนใบประมาณ 3-8
มลิ ลเิ มตร แลวแยกออกเปน เสน 3 เสน ตรงมมุ ทมี่ ีเสนใบแยกออกน้ันมีตอม 2 ตอม และตามเสน กลางใบอาจมี
ตอมเกิดขึ้นตรงมุมที่มีเสนใบแยกออกไป สวนกานใบมีความยาวประมาณ 2-3 เซนติเมตร ไมมีขน ที่ตาใบมี
เกล็ดซอนเหลื่อมกันอยู โดยเกล็ดชั้นนอกจะเล็กกวาเกล็ดชั้นในตามลำดับ และเมื่อนำใบมาขยี้จะมีกลิ่นหอม
คลา ยกลนิ่ การบูร

19

ดอกการบูร ออกดอกเปนชอแบบแยกแขนง โดยจะออกเปนกระจุกตามงามใบ ดอกมีขนาดเล็กเปนสี
ขาวอมสีเหลืองหรืออมสีเขียว กานดอกยอยมีขนาดสั้นมาก ดอกรวมมีกลีบ 6 กลีบ เรียงเปนวง 2 วง วงละ 3
กลบี ลักษณะเปนรปู รี ปลายมน ดา นนอกเกลย้ี ง สวนดานในมีขนละเอยี ด ดอกมเี กสรเพศผู 9 กา น เรยี งเปนวง
3 วง วงละ 3 กาน สวนอับเรณูของวงท่ี1 และ 2 หันหนาเขาดานใน ที่กานเกสรมีขน สวนวงที่ 3 จะหันหนา
ออกทางดานนอก ที่กา นเกสรคอนขา งใหญ มตี อม 2 ตอม อยใู กลก ับกาน ลกั ษณะของตอมเปนรูปไขกวางและ
มีกาน อับเรณูจะมีชองเปด 4 ชอง เรียงกันเปนแถว 2 แถว แถวละ 2 ชอง มีลิ้นเปดทั้ง 4 ชอง สวนเกสรเพศผู
เปนหมันมี 3 กาน อยดู านในสุด ลกั ษณะเปน รปู รา งคลายหัวลูกศร มแี ตขนและไมมตี อม สวนรังไขเ ปนรปู ไข ไม
มีขน กานเกสรเพศเมียยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร ไมมีขน ปลายเกสรเพศเมียมีลักษณะกลม สวนใบประดับมี
ลักษณะเรียวยาว รว งไดงาย และมีขนออนนุม โดยจะออกดอกในชว งเดือนมิถนุ ายนถงึ เดอื นกรกฎาคม
ผลการบูร ผลมีลกั ษณะเปนรูปไขหรือกลม และเปนผลแบบมีเนื้อ ผลเปนสเี ขียวเขมมีขนาดยาวประมาณ 6-10
มิลลิเมตร เมื่อสุกแลวจะเปลี่ยนเปนสีดำ ผลมีฐานดอกซึ่งเจริญเติบโตขึ้นมาเปนแปนรองรับผล ภายในผลมี
เมลด็ 1 เมล็ด

การบูร คือผลึกที่แทรกอยูในเนื้อไมของตนการบูร ที่มีอยูทั่วไปทั้งตน โดยมักจะอยูตามรอยแตกของ
เนื้อไม และมีมากที่สุดในแกนของราก รองลงมาคือสวนแกนของตน ซึ่งสวนที่อยูใกลกับโคนตนจะมีการบูร
มากกวาสวนที่อยูเหนือขึ้นมา สวนในใบและยอดออนมีการบูรอยูนอย โดยในใบออนจะมีนอยกวาใบแก ซึ่งผง
การบูรนั้นจะมีลกั ษณะเปนเกล็ดกลม ๆ ขนาดเล็ก เปนสีขาวและแหง อาจจับกันเปนกอนรวน ๆ และแตกงาย
เมื่อทิ้งไวในอากาศจะระเหิดไปหมด โดยจะมรี สปราเมา

ลักษณะทางพฤกษสาสตร
ไมยืนตน ขนาดใหญ สงู ไดถ งึ 30 เมตร ทกุ สวนมกี ล่ินหอม โดยเฉพาะที่ราก และโคนตน ทรงพุมกวาง
ทึบ ลำตนมขี นาดเสนผา ศูนยกลางถงึ 1.5 เมตร เปลอื กตน สนี ้ำตาล ผิวหยาบ เปลือกก่งิ สเี ขียว หรอื น้ำตาลออน
ลำตนและกิ่งเรียบ ไมมีขน เนื้อไมสีน้ำตาลปนแดง ใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ รูปรี หรือรูปรีแกมรูปไข กวาง 2.5-
5.5 เซนติเมตร ยาว 5.5-15 เซนติเมตร ปลายใบเรียวแหลม โคนใบปานหรือกลม ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่น
เลก็ นอ ย แผนใบคอ นขางเหนยี ว ดา นบนสเี ขียวเขม เปน มนั ดานลางสีเขียวอมเทาหรือนวล ไมมีขน เมื่อขย้ีจะมี
กลิ่นหอมคลายกล่ินการบูร เสนใบขึ้นตรงมาจากโคนใบประมาณ 3-8 มิลลิเมตร แลวแยกออกเปน 3 เสน ตรง
มุมที่มีเสนใบแยกออกนั้นมีตอม 2 ตอม และตามเสนกลางใบอาจมีตอมเกิดขึ้นตรงมุมที่มีเสนใบแยกออกไป
กา นใบยาว 2-3 เซนตเิ มตร ไมมีขน ตาใบมีเกล็ดซอนเหลื่อมหุมอยู เกล็ดชั้นนอกเล็กกวาเกล็ดชนั้ ในตามลำดับ
ดอกชอ แบบแยกแขนงออกตามเปนกระจกุ บรเิ วณงามใบ ดอกเล็กสีขาวอมเหลืองหรืออมเขยี ว กานดอกส้ันมาก
กลบี รวมมี 6 กลบี เรยี งเปน 2 วง วงละ 3 กลบี รปู รี ปลายมน ดานนอกเกล้ยี ง ดา นในมีขนละเอยี ด เกสรเพศผู
มี 9 อัน เรียงเปน 3 วง วงละ 3 อัน อับเรณูของวงที่ 1 และวงที่ 2 หันหนาเขาดานใน กานเกสรมีขน สวนอับ
เรณูของวงที่ 3 หันหนาออกดานนอก กานเกสรคอนขางใหญ มีตอม 2 ตอมอยูใกลโคนกาน ตอมรูปไขกวาง
และมีกาน อับเรณูมีชองเปด 4 ชอง เรียงเปน 2 แถว แถวละ 2 ชอง มีลิ้นเปดทั้ง 4 ชอง เกสรเพศผูเปนหมนั มี
3 อัน อยูดานในสุด รูปรางคลายหัวลูกศร มีขนแตไมมีตอม รังไขรูปไข ไมมีขน กานเกสรเพศเมียยาวประมาณ
1 มิลลิเมตร ไมมขี น ปลายเกสรเพศเมียกลม ใบประดบั เรียวยาว รวงงาย มีขนออนนุม ผลรปู ไข หรอื กลม เปน
ผลมีเนื้อ ยาว 6-10 มิลลิเมตร สีเขียวเขม เมื่อสุกเปลี่ยนเปนสีดำ มีฐานดอกซึ่งเจริญเติบโตขึ้นมาเปนแปน
รองรบั ผล มีเมล็ด 1 เมล็ด ออกดอกราวเดอื นมถิ ุนายนถงึ กรกฎาคม
ลกั ษณะของการบูร
เปนพรรณไมพืน้ เมืองของประเทศจีน ญี่ปุน และไตหวัน และมีการกระจายพันธุไปในแถบ เมดิเตอร
เรเนียน อนิ โดนีเซยี อนิ เดยี อยี ิปต แอฟรกิ าใต จาไมกา บราซิล สหรฐั อเมริกา และประเทศไทย โดยจัดเปนไม

20

ยืนตนขนาดใหญ ลักษณะเปนทรงพุมกวางและทึบ มีความสูงของตนไดถึง 30 เมตร ลำตนมีขนาดเสนผาน
ศูนยก ลางถึง 1.5 เมตร เปลอื กตน เปนสีนำ้ ตาล ผวิ หยาบ สว นเปลือกกิง่ เปน สเี ขียวหรอื เปนสีนำ้ ตาลออน ลำตน
และกิ่งเรยี บไมมขี น สวนเน้ือไมเปนสีน้ำตาลปนแดง เมื่อนำมากลัน่ แลวจะได “การบูร” ทุกสวนของตนการบรู
จะมีกลิน่ หอม โดยเฉพาะที่สว นทข่ี องรากและโคนตน ขยายพันธุดวยวิธีการเพาะเมลด็ และวธิ ีการปกชำ
ใบเปน ใบเด่ียว ออกเรยี งสลับ รปู รี หรอื รปู รแี กมรปู ไข กวา ง 2.5-5.5 เซนติเมตร ยาว 5.5-15 เซนตเิ มตร ปลาย
ใบเรียวแหลม โคนใบปานหรือกลม ขอบใบเรียบหรือเปนคลื่นเล็กนอย แผนใบคอนขางเหนียว ดานบนสีเขียว
เขม เปนมัน ดานลางสีเขียวอมเทาหรือนวล ไมมีขน เมื่อขยี้จะมีกลิ่นหอมคลายกลิ่นการบูร เสนใบขึ้นตรงมา
จากโคนใบประมาณ 3-8 มิลลิเมตร แลวแยกออกเปน 3 เสน ตรงมุมที่มีเสนใบแยกออกนั้นมีตอม 2 ตอม และ
ตามเสนกลางใบอาจมีตอมเกิดขึ้นตรงมุมที่มีเสนใบแยกออกไป กานใบยาว 2-3 เซนติเมตร ไมมีขน ตาใบมี
เกล็ดซอนเหลื่อมหุมอยู เกล็ดชั้นนอกเล็กกวาเกล็ดชั้นในตามลำดบั ดอกชอ แบบแยกแขนงออกตามเปนกระจุก
บรเิ วณงามใบ ดอกเลก็ สีขาวอมเหลืองหรืออมเขียว กานดอกสนั้ มาก กลีบรวมมี 6 กลีบ เรียงเปน 2 วง วงละ 3
กลีบ รูปรี ปลายมน ดานนอกเกลี้ยง ดานในมีขนละเอียด เกสรเพศผูมี 9 อัน เรียงเปน 3 วง วงละ 3 อัน อับ
เรณูของวงที่ 1 และวงที่ 2 หันหนาเขาดานใน กานเกสรมีขน สวนอับเรณูของวงที่ 3 หันหนาออกดานนอก
กา นเกสรคอ นขา งใหญ มีตอม 2 ตอ มอยูใ กลโคนกาน ตอมรูปไขก วา งและมีกา น อบั เรณมู ชี องเปด 4 ชอ ง เรียง
เปน 2 แถว แถวละ 2 ชอง มีลิ้นเปดทัง้ 4 ชอง เกสรเพศผเู ปนหมันมี 3 อัน อยดู านในสดุ รูปรางคลายหัวลูกศร
มีขนแตไมมีตอม รังไขรูปไข ไมมีขน กานเกสรเพศเมียยาวประมาณ 1 มิลลิเมตร ไมมีขน ปลายเกสรเพศเมีย
กลม ใบประดับเรียวยาว รวงงาย มีขนออนนุม ผลรูปไข หรือกลม เปนผลมีเนื้อ ยาว 6-10 มิลลิเมตร สีเขียว
เขม เมื่อสุกเปลี่ยนเปนสีดำ มีฐานดอกซึ่งเจริญเติบโตขึ้นมาเปนแปนรองรับผล มีเมล็ด 1 เมล็ด ออกดอกราว
เดอื นมถิ ุนายนถงึ กรกฎาคม

ซึง่ การบรู จากธรรมชาตนิ ้ัน เปนผลกึ ทีแ่ ทรกอยูในเนื้อไมของตนการบูร ท่ีเกดิ อยูทั่วไปทั้งตน มักจะอยู
ตามรอยแตกของเนื้อไม มีมากที่สุดในแกนของราก รองลงมาที่แกนของตน สวนที่อยูใกลโคนตนจะมีการบูร
มากกวา สว นท่ีอยูสูงข้นึ มา ในใบและยอดออ นมีการบูรอยนู อ ย และจะมนี อยกวาใบแก สวนการผลิตการบรู จะ
ใชวธิ ีการกลัน่ ดว ยไอน้ำ (ซงึ่ อาจไมส ามารถกล่ันการบูรไดเ องภายในครวั เรือน เนือ่ งจากตอ งใชอุปกรณท่ีเฉพาะ)
โดยนำสวนตางๆ ของลำตนและรากการบรู ท่ีมีอายุเกิน 40 ป มาห่ันเปนชน้ิ เล็กๆ แลวนำไปกลัน่ เม่ือกลั่นจนได
นำ้ มันหอมระเหย การบรู จะตกผลึกเปนกอนสีขาวๆ แยกออกมาจากน้ำมนั หอมระเหย หลงั จากนั้นจึงกรองแยก
เอาผลึกการบูร (อาจเอามาทำใหบริสุทธิ์โดยการระเหิด) การบูรที่ไดนี้เรียกวา refined camphor หรือ
resublimed camphor แตในประเทศอเมริกา จะใชใบและยอดออนของตนที่มีอายุ 5 ปขึ้นไปแทน แมจะให
ปริมาณการบูรนอยกวา แตสามารถตัดใบและยอดออนมากลั่นไดทุกๆ สองเดือน ในปจจุบันนี้การบูรเกือบ
ทั้งหมดไดจากวิธีการกึ่งสังเคราะหจากสารตั้งตน คือ แอลฟา-ไพนีน (alpha-pinene) ที่ไดจากน้ำมันสน
การบูรยังเปนสวนผสมในตำรับยาหอมตาง ๆ เชน ยาหอมเทพจิตร ยาหอมทิพโอสถ ยาประสะไพล ยาธาตุ
บรรจบ ยาประสะกานพลู ยามันทธาตุ ยาไฟประลัยกัลป ยาประสะเจตพังคี ยาธรณีสัณฑะฆาต ยาธาตุอบเชย
หรือนำมาใชท ำนำ้ มันไพล ลกู ประคบ พมิ เสนนำ้ เปนตน

21

สรรพคุณของการบรู
1. แกป วด แกเ คลด็ บวม ขดั ยอก แพลง แกกระตุก แกป วดขอ
2. แกป วดเสน ประสาท
3. ชว ยลดคอเลสเตอรอล
4. แกพ ษิ แมลงตอย
5. รกั ษาโรคผิวหนังเร้ือรัง
6. ขับเหงอื่ ขบั เสมหะ ขบั ปส สาวะ
7. แกไขห วัด และขบั ลม
8. บำรุงธาตุ บำรงุ กำหนดั
9. เปนยากระตนุ หัวใจ บำรุงหวั ใจ
10. แกป วดทอ ง ทอ งรวง ขับน้ำเหลือง แกเลือดลม
11. บรรเทาอาการปวดประจำเดือน และขบั นำ้ คาวปลาในหญงิ หลังคลอดบตุ ร
12. ชว ยแกร อยผวิ หนงั แตกในชว งฤดูหนาว
13. สามารถชวยไลยงุ และแมลง
14. ใชรกั ษาแผล สมานแผล
15. ฆาเชือ้ โรคทีเ่ ขา สูรา งกาย
16. ใชไลแ มลง
18. ชว ยลดกลน่ิ อบั
19. แกอ าการเมารถ
20. ชวยขับนำ้ เหลอื ง (การบูร)
21. เปลอื กตน มีรสฝาด เปนยาสมานแผล (เปลอื กตน)

ภาพท่ี 2.6 การบูร

2.7 แนวคิดและทฤษฎีสารสม สะตุ

2.7.1 สารสม เปนแรธาตุที่มีลักษณะเปนกอนสีขาวขุน เปราะ ไมมีกลิ่น มีรสฝาดมาก ในทางเคมีเปน
เกลือซลั เฟต ของอลมู เิ นยี มที่มนี  าอยูดวย มีทง้ั ชนิดที่เกดิ ขึ้นเองตามธรรมชาติ และชนิดท่ีสงั เคราะหข ้นึ รสและ
สรรพคุณยาไทย สารสม มีรสเปรี้ยวฝาดเฝอน สมานทั้งภายนอกภายใน แกระดูขาว แกหนองใน และหนอง
เรื้อรัง เปนยา ขับปสสาวะ ขับนิ่ว ขับ ฟอก โลหิตระดู แกร ามะนาดเหงือกเปนแผลบวม ท าใหฟนมั่งคง แก

22
แผลในปาก คอ สมานแผลหามเลือดในแผลเล็กนอย ชาวชนบทเอากอนสารสมมาทารักแรดับกลิ่นรักแร และ
เอามาแกวงน า (ขุน) ใหต กตะกอนกน ไดน าใส ส าหรับดืม่ และใชท่ัวไป การใชส ารสมในทางยา หากเปนยาตม
หรือใชสดๆ มักใชกอนสารสม แตถาเปนยาผงหรอื ยาท่ีท าเปนเม็ด มักใชสารสมสะตุ (โดยน ากอนสารสมมาต
าหรอื บดใหละเอยี ด โรยบางๆ ใสหมอดินหรอื กระทะท่ีต้ังไฟจนรอน จะไดสารสมทม่ี ลี กั ษณะขาวฟู เมื่อเยน็ ลงน
ามาบดใหละเอียดเก็บใสภาชนะที่สะอาดและแหงปดฝาใหมิดชิด) สารสม มีรสเปรี้ยวฝาดเฝอน สมานทั้ง
ภายนอกภายใน แกร ะดขู าว แกหนองใน และหนองเรื้อรัง เปน ยา ขับปส สาวะ ขับน่ิว ขบั ฟอก โลหติ ระดู
แกรำมะนาดเหงือกเปนแผลบวม ทาใหฟ นมั่งคง แกแผลในปาก คอ สมานแผลหา มเลอื ดในแผลเลก็ นอย

ลกั ษณะทางพฤกษสาตร
ผลึกกอ นใส หรอื สขี าว มวั เล็กนอย ไมม กี ล่ิน มีรสฝาดมาก หากสะตแุ ลว จะเปนผงสีขาว (วธิ ีสะตุ นำ
สารสมมาบดใหละเอียด นำมาใสหมอดิน เอาตั้งไฟจนสารสมละลายฟู ขาวดี จึงยกลงจากไฟ นำไปปรุงยาได)
ลกั ษณะของสารสม สะตุ
ผลึกกอนใส หรือสีขาว มัวเล็กนอย ไมมีกลิ่น มีรสฝาดมาก หากสะตุแลว จะเปนผงสีขาว (วิธีสะตุ นำ
สารสมมาบดใหละเอียด นำมาใสหมอดิน เอาตั้งไฟจนสารสมละลายฟู ขาวดี จึงยกลงจากไฟ นำไปปรุงยา
ได) ตำรายาไทย รสฝาดเปรย้ี ว สมานท้งั ภายนอกภายใน แกร ะดูขาว แกหนองใน และหนองเรื้อรงั ขบั ปส สาวะ
ขับนิ่ว แกปอดอักเสบ ขับฟอกลางโลหิตระดู แกรำมะนาดเหงือกเปนแผลบวม ทำใหฟนมั่นคง แกแผลในปาก
คอ สมานแผล หามเลอื ดในแผลเล็ก ทำใหห นองแหง เปน ยากดั ฝา ใชลา งหูแกแ ผลในหู และหเู ปน น้ำหนวก เคย
นยิ มนำสารสมมาทารกั แรเพ่อื ดับกลน่ิ หรือใชแกวง ในน้ำขุนใหใ ส
บัญชียาจากสมุนไพร: ที่มีการใชตามองคความรูดั้งเดิม ตามประกาศคณะกรรมการแหงชาติดานยา
ปรากฏการใชสารสมสะตุ รวมกับสมุนไพรชนิดอืน่ ๆ ในกลุมอาการของระบบทางเดินหายใจ ไดแก ตำรับ “ยา
ประสะมะแวง ” มีสรรพคุณใชบรรเทาอาการ ไอ มีเสมหะ ทำใหช ุม คอ ขบั เสมหะ
สรรพคณุ ของสารสมสะตุ
1. ทำใหน ้ำใส นำ้ ที่ขุน ๆ อยา งนำ้ ในแมน้ำลำคลอง หรอื น้ำในบอนำ้ เม่อื เราตักขน้ึ มาใสใ นภาชนะ เชน
ในโองน้ำ ในถัง ในกะละมัง น้ำก็ยังมีลักษณะขุนไมใสไมนานำมาใชประโยชน แตมีวิธีงายๆ เพียงคุณแกวงสาย
สมลงไปในน้ำสักพัก น้ำจะตกตะกอนและสีของน้ำจะใสขึ้น แตน้ำที่แกวงสารสมไมควรนำมาดื่มหรือประกอบ
อาหารกันนะคะ แตสามารถนำมาอาบหรือใชซกั เสื้อผาได แตถ าใครจะนำมาดื่มหรือนำไปประกอบอาหาร ควร
นำน้ำที่ไดไปตมฆาเชื้อเสียกอน หรือนำไปผานเครื่องกรองน้ำก็จะสามารถนำมาดื่มหรือประกอบอาหารได
เชน กัน
2. ระงับกลิ่นกาย วิธีคือหลังอาบน้ำทุกครั้งเช็ดตัวใหแหง แลวนำสารสมจุมลงไปน้ำแลวนำมาทูเพียง
เบาๆ บริเวณรักแรจะสามารถชวยระงับกลิ่นกายอยางไดผลตลอดทั้งวัน แตกอนที่จะนำมาทูบริเวณรักแรควร
ทำใหสารสมมีลักษณะที่เรียบลื่นกันซะกอน ไมเชนนั้นสารสมเมื่อมาสัมผัสบริเวณรักแรที่ผิวคอนขางออน
อาจจะทำใหค ุณรสู กึ ระคายเคืองทผ่ี ิวได
3. ชว ยปกปองผวิ และแกป ญหาสนเทาแตก วิธกี ค็ อื หลังอาบน้ำเชด็ บรเิ วณสน เทาใหแหงแลวนำสารสม
ไปจุมน้ำ จากนั้นนำมาทูเบาๆ ที่บริเวณสนเทา สารสมจะสามารถชวยแกปญหาและปองกันสนเทาแตกอยาง
ไดผล แตถาใครไมไดใชตอนหลงั อาบน้ำแตใ ชในเวลาอืน่ ควรลางเทาใหสะอาดและเช็ดใหแหง กอนทุกครั้ง แลว
จึงนำสารสม ที่จุมน้ำแลว มาทาทบ่ี รเิ วณสนเทา ก็ไดเ ชน กนั

23

4. แกอาการคันจากโดนแมลงกัดหรือตุมยุงกัดวิธีก็คือใชน้ำสะอาดลางบริเวณที่ถูกยุงหรือแมลงกัดให
สะอาดเช็ดใหแหง จากนั้นนำสารสมไปจุมน้ำแลว นำมาทางบริเวณที่ถูกยงุ หรือแมลงกัด สารสมจะชว ยบรรเทา
อาการคนั อยา งไดผ ล

ภาพที่ 2-7 สารสมสะตุ

2.8 แนวคิดและทฤษฎกี านพลู
2.8.1 กานพลู เปน ไมยนื ตน สูง 5 - 10 เมตร ใบเดี่ยว เรยี งตรงขาม รูปวงรหี รอื รูปใบหอก กวาง 2.5 -

4 ซม. ยาว 6 - 10 ซม. ขอบเปนคลื่น ใบออนสีแดงหรือน้ำตาลแดง เนื้อใบบางคอนขางเหนียว ผิวมัน ดอกชอ
ออกที่ซอกใบ กลีบดอกสีขาวและรวงงาย กลีบเลี้ยงและฐานดอกสีแดงหนาแข็ง ผลเปนผลสด รูปไข
กานพลู (Clove) เปนพืชสมุนไพรจำพวกตน มีชื่อเรียกตามทองถิ่นตางๆ เชน ในภาคเหนือเรียกจันจี่ เปนตน
โดยเปนพืชสมุนไพรที่มีสรรพคุณทางยาหลากหลาย ซึ่งมีกลิ่นหอมเปนเอกลักษณะเฉพาะตัวของกานพลู มีรส
เผ็ด และมีเพาะปลูกกันมากที่สุดในแถบประเทศอินโดนีเซีย, ปากีสถาน, อินเดีย, ศรีลังกา เปนตน โดยเปนพืช
พื้นเมืองของประเทศฟลิปปนส ซึ่งกานพลูนี้มีจำหนายตามทองตลาดทั่วไปมักนิยมนำมากลั่นเปนน้ำมันหอม
ระเหยไวส ูดดม การเกบ็ เกยี่ วตน กานพลูสามารถใหผ ลผลติ เมื่ออายุไดประมาณ 4-5 ป จะใหด อกประมาณเดือน
สิงหาคม-กันยายน และจะเก็บเก่ียวไดใ นเดอื นธนั วาคม ดอกทเ่ี หมาะสมตอการเก็บเก่ยี ว มลี ักษณะเปนสีเหลือง
และสีชมพูออนๆ ซึ่งเปนชวงดอกตูม กอนดอกบานจะมีคุณภาพและสรรพคุณดีที่สุด เก็บเกี่ยวโดยใชมือเก็บ
หรอื ใชกรรไกรตดั ทง้ั ชอ ดอก เพื่อไมใหก ่งิ กานพลูไดรับความกระทบกระเทอื นมาก หากก่งิ ไดร บั ความบอบช้ำจะ
ทำใหออกดอกนอย สำหรับตนที่สูงใหใชพะองหรือบันไดพาด เพื่อหลีกเลี่ยงการโนมกิ่งแรงๆ การแปรรูป นำ
ผลผลิตที่ได (ดอกสด) หักกานออกใหเหลือแตดอก ทำใหแหง (dehydration) ซึ่งมักใชการตากแดด (sun
drying) ประมาณ 4-5 วัน ควรระวังไมใหดอกแหงเรว็ เกนิ ไป เพราะจะทำใหดอกมีลักษณะเหี่ยวยนและเปราะ
หกั งา ย

ลกั ษณะทางพฤกษศาตร
อกตูม ความยาว 1-2 เซนติเมตร สีน้ำตาลแดงถึงน้ำตาลดำ สวนลางของดอก (hypantium) มี
ลักษณะแข็ง ทรงกระบอก ที่มีความแบนทั้ง 4 ดาน มีกลีบเลี้ยงติดอยู 4 อัน รูปสามเหลี่ยม อยูสลับหวาง
กบั กลีบดอก 4 กลีบ ลกั ษณะเปนแผนบางรวมอยูตรงกลาง ขา งในดอกประกอบดว ยเกสรตัวผูจำนวนมาก และ
เกสรตัวเมยี 1 อนั ผงยามสี ีนำ้ ตาลเขม กลิ่นเฉพาะ หอมแรง เปนยารอ น มีรสเผด็ รอ น ฝาด ทำใหลนิ้ ชา

24

ลักษณะของกานพลู
สำหรับกานพลูนั้นจัดเปนไมยืนตนขนาดกลาง โดยมีลำตนสูงประมาณ 5 – 10 เมตร เปนใบเดี่ยวรูป
วงรี ออกเรียงแบบตรงขาม ขอบเปนคลื่น สีแดงหรือน้ำตาลอมแดง และบริเวณเนื้อใบจะคอนขางเหนียวและ
มัน ออกดอกเปนชอทีซ่ อกใบ โดยดอกนัน้ มักรว งหลนจากตน กลีบดอกมสี ขี าว สว นกลบี เลย้ี งและฐานดอกจะมี
สีแดงหนาๆ แข็งๆ สวนผลจะมีลักษณะรูปทรงไข เปนไมยืนตนและเปนสมุนไพรชนิดหนึ่งที่นาใจ มีสรรพคุณ
ทางยาหลากหลาย มีกลนิ่ หอมเฉพาะตวั เปนสมนุ ไพรไทยท่ีมีรสเผ็ด โดยมกี ารเพาะปลูกและเก็บเกี่ยวมากที่สุด
ในประเทศอินโดนีเซยี อินเดยี ปากีสถาน และศรลี งั กา เปนตน เรานิยมนำมาใชป ระโยชนไดหลายสว น ไมว าจะ
เปนดอกตูม ผล ตน เปลือก ใบ รวมไปถึงน้ำมันหอมระเหย ในบัญชียาสมุนไพร ตามประกาศคณะกรรมการ
แหงชาติดานยา (ฉบับที่ 5) มีการใชกานพลูเปนยารักษาอาการทางระบบไหลเวียนโลหิต (แกลม) โดยปรากฏ
อยูในตำรับยาหลายชนิด ไดแก ยาหอมเทพจิตร ยาหอมนวโกฐ ซึ่งจะมีสวนประกอบของกานพลูรวมกับ
สมุนไพรชนิดอื่น ๆ อยูดว ย มีสรรพคณุ ชว ยแกลม วิงเวียน อาการหนา
ไมต น ขนาดเลก็ สงู ประมาณ 4 – 12 เมตร ลำตน ลกั ษณะเปนทรงพุมรูปกรวย มีกิ่งลางเปนจำนวน
มาก มีกิง่ กระโดงหรอื กิ่งใหญประมาณ 3 – 5 กิ่ง เปลือกเรียบ ลำตน มสี เี หลืองน้ำตาล

ใบ เปน ใบเด่ยี ว ออกตรงขา มกนั เปนคูๆ ลกั ษณะใบรปู ขอบขนานเปนมนั ปลายใบเรยี วแหลม โคนใบสอบเรียว ขอบ
ใบเรยี บหรือเปน คลนื่ เล็กนอ ย ใบออนมีสีชมพหู รือสสี ม และเมอ่ื แกจะเปลยี่ นเปนสีเขียว หนาและมนั มีกลิ่นหอมและมจี ุดน้ำมนั
อยทู ั่วไปบนใบ

ดอก ออกดอกเปนชอกระจุก ลักษณะคลายดอกชมพู เกิดบริเวณปลายกิ่งหรือปลายยอดหรือซอกใบ
ชอหนึ่งๆ ประกอบดวยดอกยอยประมาณ 10 – 15 ดอก กลีบเลี้ยงสีเขียวอมเหลือง มีสีแดงกระจาย เชื่อม
ตดิ กันเปนรูปทอ ปลายแยกเปนแฉกรูปสามเหลยี่ มแกมรปู ไข 4 กลีบ กลีบดอกสีขาว รวงงาย เกสรตัวผูจำนวน
มาก ผลสดรปู ไขกลับแกมรปู รี สแี ดงเขม ดอกตูมออ นจะมีสีเขียวและกอนทดี่ อกจะบานสีของดอกจะคอ ยๆ จาง
ลงจนเปนสีเหลืองและสีชมพูเรื่อๆ ขณะที่ดอกตูมจะมีสีชมพูอมแดงมืดตาลาย ใจสั่น คลื่นไสอาเจียน และยังมี
การใชกานพลูเปนยารักษากลุมอาการทางระบบอาหาร ซึ่งประกอบไปดวย ยาธาตุบรรจบ ยาประสะกานพลู
ซึ่งจะชว ยแกอ าการทอ งอืดทองเฟอ จุกเสียด อาหารไมยอ ยเปนตน

สรรพคณุ ของกานพลู
กานพลูประกอบดว ยนำ้ มันหอมระเหย (essential oil) สงู ถึง16-18% มสี วนประกอบหลักคือ ยจู ีนอล
(eugenol) และแคริโอฟลลีน (caryophyllene) ดอกตูมแหงของกานพลูใชแกทองเสีย ขับลม แกทองอืด
เฟอ น้ำมันกานพลู (clove oil ) มีสีเหลอื งออ น สกดั ไดจากดอกตูม ใบ และกงิ่ กา น ดว ยการกลั่นดว ยน้ำหรือไอ
น้ำ ใชผสมในยาสฟี น ยาอมบวนปาก ดับกลิ่นปาก น้ำหอม ยาแกไอ และใชเปน สารตั้งตนในการผลติ สารวานลิ
ลิน (vanillin) ซึ่งเปนสารใหกลิ่นวานิลลา มีฤทธิ์ฆาเชื้อโรค (pathogen) ยับยั้งการเจริญของเชื้อรา (mold)
และเปน สารกนั เสยี (preservative)
1. กานพลมู สี ารประกอบอยา งฟโ นลกิ ในปรมิ าณมาก ซึง่ มสี รรพคุณชว ยเร่อื งการตอตานอนุมูลอสิ ระใน
รา งกาย
2. ใบกานพลมู ีสวนชว ยเผาผลาญแคลอรี ชวยลดความอยากนำ้ ตาล และชวยลดและควบคมุ ระดับ
นำ้ ตาลในเลือด
3. กานพลแู กป วดฟน ดว ยการใชน้ำมนั ทีก่ ลน่ั มาจากดอกตูมของดอกกานพลูประมาณ 5 หยด แลว ใช
สำลพี นั ปลายไมจ ุมนำ้ มนั นำมาอดุ ในรทู ่ปี วดฟน จะชว ยบรรเทาอาการปวดฟนได หรือจะนำดอกมาเค้ยี วแลว อม
ไวตรงบริเวณทมี่ ีอาการปวดฟนกไ็ ด หรือจะนำดอกกานพลูมาตำใหแ หลก ผสมกบั เหลาขาวเลก็ นอยพอใหแฉะ

25
แลว นำมาอดุ ฟนบริเวณทป่ี วด (นำ้ มนั สกดั ) หรือจะใชดอกตูมท่แี หง แลวนำมาแชเหลาเอาสำลีชบุ อุดรฟู นก็ได
เชนกัน

4. ชว ยรกั ษาโรครำมะนาด (โรคปริทันต) หรือโรคทม่ี ีการอักเสบของอวยั วะรอบ ๆ ฟน น่ันเอง ดวยการ
นำดอกมาเค้ียวแลว อมไวตรงบริเวณท่ีมีอาการของโรค (ดอกตมู )

5. ชวยระงบั กลิน่ ปาก ดับกล่ินเหลา ไดเปนอยางดี ดว ยการใชด อกตูมของกานพลปู ระมาณ 3 ดอก อม
ไวในปากจะชวยลดกล่ินปากลงไปไดบาง และยังเปน สวนผสมในน้ำยาบวนปากหลายชนดิ (ดอกตูม)

6. ชวยบรรเทาอาการคล่ืนไสอ าเจยี น หนา มืดตาลาย (ดอก)
7. ชว ยแกอาการสะอึก แกซ างตา ง ๆ (ดอก)
8. ดอกตมู ของกานพลใู ชรับประทานเพือ่ ขับลม แกอาการทองอืด ทอ งเฟอ (ดอกตูม)
9. ชวยบรรเทาอาการปวดทอง ชว ยลดการบีบตัวของลำไส (ดอกตูม)
10. กานพลมู สี รรพคุณชว ยลดอาการจุกเสียดแนนทอง ท่เี กิดจากการยอยอาหารไมส มบูรณ (ดอกตมู )
11. ชวยกระตนุ การหลั่งเมือกและชว ยลดกรดในกระเพาะอาหาร (ดอกตูม)
12. ชวยแกอ าการทองเสยี ในเดก็ (ดอกตมู )
13. ชว ยแกอ าการเหน็บชา (ดอกตูม)
14. ชว ยรกั ษาโรคหดื หอบ (ดอกตูม)
15. ชว ยแกอ าการไอ ดวยการอมดอกกานพลู ระหวางอมอาจจะรสู กึ ชาปากบางเล็กนอย (ดอกตูม)
16. ชว ยรักษาโรคเลอื ดออกตามไรฟน (ดอกตมู )
17. ชว ยขับเสมหะ แกเ สมหะเหนียวขน (ดอกตมู )
18. ชว ยขับนำ้ ดี (ดอกตมู )
19. มีสว นชว ยในการดูดซมึ ของธาตเุ หล็กใหดยี ่ิงขน้ึ
20. ชว ยแกน้ำเหลืองเสีย แกเลือดเสีย (ดอกตมู )
21. ชว ยขบั น้ำคาวปลา (ดอกตูม)
22. ชว ยแกล ม แกธ าตุพิการ บำรุงธาตุ (ดอกตูม)
23. ชวยขับผายลม จบั ลมในลำไส (ดอกตูม)
24. เปลือกของตนการพลู ชว ยแกอาการปวดทอง แกล ม และชว ยคมุ ธาตุ
25. ผลของกานพลนู ำมาใชเปนเครอื่ งเทศ ซง่ึ เปน ตัวชวยใหมีกล่ินหอม
26. นำ้ มนั หอมระเหยของกานพลู (Essential oil) ชวยฆา เชอ้ื โรคได (น้ำมันหอมระเหย)
27. นำ้ มนั หอมระเหยของกานพลู ชวยทำใหประสาทสงบ
28. ใชเปน ยาระงับอาการชกั กระตุก ดว ยน้ำมนั หอมระเหยจากกานพลู (นำ้ มันหอมระเหย)
29. ชว ยทำใหผ วิ หนงั ชา ดวยการใชน ้ำมนั หอมระเหยจากดอกกานพลู เพราะมีสาร Eugenol ซ่งึ มี
ฤทธิ์เปน ยาชาเฉพาะท่ี (นำ้ มนั หอมระเหย)
30. ชว ยฆา เชื้อแบคทเี รยี ไดหลายชนิด ไมว า จะเปนเช้ือบดิ ชนิดไมมีตวั เชอ้ื หนอง เชือ้ โรคไทฟอยด
เปน ตน (ดอกตมู )31. น้ำมนั หอมระเหยจากกานพลมู สี ว นชวยฆาเช้ือจากบาดแผล แมลงสตั วกดั ตอยได
32. งานวจิ ยั พบวา น้ำมันกานพลูสามารถชวยละลายล่ิมเลือดและชวยลดการจบั ตัวเปนกอนได
33. กานพลูเปนหนง่ึ ในสมุนไพรท่นี ำมาใชในการยอมสีผม ซ่งึ จะใหส ีผมท่ีใกลเ คียงกับสดี ำ
34. น้ำมันกานพลู (Clove oil) นำมาใชใ นการแตง กลนิ่ อาหาร แตงกลน่ิ สบู และยาสีฟน
35. น้ำมนั กานพลูมีฤทธใิ์ นการชว ยไลย ุงได

26
36. ใชเ ปนสว นผสมของสมุนไพรในตำรับยาตาง ๆ หลายชนดิ ไมวาจะเปน พิกดั ตรีพิษจักร พกิ ัดตรี
คันธวาต ยาหอมเทพจิต ยาหอมนวโกฐ ยาธาตุบรรจบ ยาประสะกานพลู เปน ตน
37. กานพลูเปนหน่งึ ในสมนุ ไพรท่ีแนะนำใหร ับประทานของหญิงใหน มบุตรเพราะชว ยเพิ่มการ
ไหลเวยี นของโลหิต และทำใหมีนำ้ นมเพิ่มมากขึ้น แตส ำหรับหญงิ ทีอ่ ยรู ะหวางการตง้ั ครรภควรหลกี เลยี่ งการใช
น้ำมันหอมระเหยกานพลู เวน แตจ ะไดรบั คำแนะนำจากแพทยห รือผูเช่ียวชาญ
38. ผูผลติ บางรายไดนำกานพลูมาทำเปนบุหร่ี หรือที่เรยี กกันวาบุหร่ีกานพลู โดยมกี ารพัฒนาสตู รใหม
ๆเพิ่มขึน้ ไมว า จะเปน เรือ่ งของรสชาติ ทม่ี ที งั้ รสช็อกโกแลต รสบวย รสวานิลลา รสผลไม และอน่ื ๆ
มากมาย แตเ หลานี้ก็ยังถือเปนอนั ตรายตอสุขภาพอยูดี จงึ ไมข อแนะนำ และบุหรี่กานพลูกม็ พี ิษเทียบเทา กบั
บหุ ร่ีทั่วไปอีกดวย
39. นำ้ มนั สกดั จากการพลูสามารถชวยยับยัง้ การเจริญเตบิ โตของ Lactococcus garvieae ในอาหาร
เลยี้ งเช้ือได เม่ือนำอาหารปลาที่ผสมกับน้ำมันกานพลมู าเล้ียงปลานลิ จะทำใหป รมิ าณการตายเนื่องจากการติด
เช้ือ L. garvieae ของปลานิลลดลง

ภาพท่ี 2.8 กานพลู
2.9 งานวจิ ัยท่ีเกย่ี วขอ ง
ชมดาว สินธุวนิช. 2557. งานวิจัยสวนสกัดของเหงากระชายดำ ที่มีฤทธิ์ตานความเหนื่อยลาภายใน
สำหรับใชเ ปนขอมลู พนื้ ฐานสำหรับกำหนดเกณฑการคัดเลือกกระชายดำพันธุดี ท่มี ีกลุมสารออกฤทธ์ิตานความ
เหนื่อยลา ภายในเหงาสูง มีการกำหนดมาตรฐานควบคุมคุณภาพเหงาและผลิตภัณฑจากกระชาย
ดำ โดยเฉพาะฤทธิ์ตานความเหนื่อยลาและความเปนพิษดวยการหาสารกสัดและสวนสกัด ที่มีฤทธิ์ตานความ
เหนือ่ ยลาดวยวธิ ีบงั คับใหหนทู ดลองวายน้ำทดสอบ ฤทธต์ิ า นความเครยี ดแบบและความเปน พิษแบบเฉียบพลัน
ดวย โดยทำการแยกสวนสกัดจากสารสกัดที่มีฤทธิ์ตานความเหนื่อยลาดวย column chromatography โดย
ใช silica gel เพ่อื หาสวนสกดั ท่อี อกฤทธิ์ตานความเหนื่อยลา และยนื ยันความปลอดภยั ของสว นสกดั พบวาการ
ทดสอบฤทธิ์ตาน ความเหนื่อยลาของเหงากระชายดำโดยวิธีบงั คับให หนูทดลองวายน้ำนั้น สารสกัดเฮกเซนก
ระชายดำสามารถออกฤทธิ์สงผลใหหนูใชเวลาวายน้ำมากขึ้น อยางมีนัยสำคัญทางสถิติเชนเดียวกับผงรากโสม
เกาหลี และยังมีฤทธิ์ตานความเครียดแบบเฉียบพลัน สารสกัดดังกลาว จัดไดวาปลอดภัยเมื่อไดรับโดยการ
บริโภคทางปากและมีคาทีท่ ำใหหนูถีบจักรตาย (LD₅₀) มากกวา 2,000 มก./กก. เมื่อแยกและ
ทดสอบฤทธิ์ตานความเหนื่อยลาของสวนสกัดจากสารสกัดเฮกเซน พบวาสวนสกัดในสารสกัดเฮกเซนที่มีสาร
กลุมเทอรพีนอยดเปนองคประกอบหลัก สามารถแสดงฤทธิ์ตานทานความเหน่ือยลาได ซึ่งไมเกิดความเปนพิษ

27
ตออวัยวะของหนถู ีบจกั รแตอยางใด กระชายดําคือสมุนไพรที่ใชค วบคุมความดันโลหิตและยาอายวุ ัฒนะ บํารุง
รางกายใหมีสุขภาพดีขึ้น สารออกฤทธิ์ที่สําคัญเปนสารละลายน้ำยากซึ่งนําไปสูการดูดซึมเขาสูรางกายไดนอย
การศึกษานี้เพื่อจะเพิ่มการละลายและการดูดซมึ ของสารสกัดกระชายดําจากไดคลอโรมีเทน (KPD) ดวยระบบ
อิมัลชันชนิดเกิดไดเอง (SEDDS) สารสกัดกระชายดําละลายใน caprylic/capric glyceride, polyoxyl-35
castor oils และ diethylene glycol monoethyl ether ไดส ารละลายสเี หลืองใสของอิมลั ชันชนดิ เกิดไดเอง
สารออกฤทธิ์ methoxyflavone นํามาใชศึกษาปริมาณและการละลายคือ 5,7-dimethoxyflavone (DMF),
5, 7, 4′trimethoxyflavone (TMF) และ 3,5,7,3′,4′-pentamethoxyflavone (PMF) อิมัลชันชนิดเกิดไดเอง
รูปแบบ ของแข็งเตรยี มโดยผสมอมิ ลั ชนั ชนดิ เกดิ ไดเ อง(ในอัตราสว น 1:1 ) กับตัวพาของแขง็ 5 ชนดิ : Aerosil®
200, Florite® RE, Neusilin® US2 (X700), Fujicalin®, และ Neusilin® UFL2 ทดสอบการละลายโดยใช
USP apparatus II กับสารละลายเลยี นแบบของเหลวในทางกระเพาะอาหาร (SGF, pH 1.2) หลงั จาก 30 นาที
methoxyflavone ละลายออกจาก KPD, SEDDS และ SEDDS/X700 ประมาณ 16%, 92% และ 72%
ตามลาํ ดับ ขอมลู เภสัชจลนศาสตรของ methoxyflavone สําหรับใหโดยรับประทานในหนูขาว (Wistar rats);
พื้นที่ใตกราฟของ SEDDS/X700 (1.83 เทา) และ SEDDS (5.42 เทา) มคี าสูงกวา KPD อยา งมีนัยสําคัญตํารับ
ท่พี ัฒนาข้ึนมีความคงตวั ดีหลังจากเกบ็ ในสภาวะเร่อื งและสภาวะปกติเปน เวลา 6 เดอื น

นภัสวรรณ ชำนาญเวช. 2561.ศึกษาเปรยี บเทียบประสิทธภิ าพการตานอนุมลู อิสระของลน้ิ ทะเลท่ีผาน
ความรอน ลน้ิ ทะเลท่ีไมผานความรอ น ไคตนิ และไคโตซาน รวมท้ังศึกษาประสิทธิภาพการตานอนุมูลอิสระของ
ลิ้นทะเลที่เหมาะสมรวมกับน้ำมะนาว โดยวิธีที่นำมาใชในการทดสอบ ไดแก การยับยั้งอนุมูลอิสระดีพีพีเอช
และอนุมูลอิสระไฮดรอกซิล พบวาลิ้นทะเลที่ผานความรอนอุณหภมู ิ 250 องศาเซลเซียส เวลา 15 นาที ความ
เขมขน 10 มลิ ลกิ รัมตอ มิลลิลิตร มีการยับยัง้ อนุมลู อสิ ระดีพีพีเอชรอยละ 61.28 และยบั ยง้ั อนมุ ูลอิสระไฮดรอก
ซลิ รอ ยละ 54.14 เมือ่ นำลนิ้ ทะเลมาผา นขัน้ ตอนการเตรยี มเปนไคตินและไคโตซาน พบวารอ ยละผลผลิตของไค
ตินและ ไคโตซานที่ไดมีคา 37.95 และ 69.10 ตามลำดับ และเมื่อใชเทคนิค Fourier transform infrared
(FT-IR) ในการตรวจสอบปฏิกิริยาการกำจัดหมูอะเซทิลออกของไคตินเปนไคโตซาน พบวาคาระดับการกำจัด
หมอู ะเซทิล (degree of deacetylation, % DD) มคี ารอ ยละ 87.50 นอกจากนี้พบวาประสิทธิภาพการยับย้ัง
อนุมูลอิสระดีดีพีเอชและอนุมูลอิสระไฮดรอกซิลของลิ้นทะเล ไคตินและไคโตซานใหการยับย้ังนอ ยกวารอยละ
50 เมื่อศึกษาการตานอนุมูลอิสระของลิ้นทะเลที่เหมาะสมรวมกับน้ำมะนาว พบวาลิ้นทะเลที่ผานความรอน
อุณหภูมิ 250 องศาเซลเซียส เปนเวลา 15 นาที ที่ความเขมขน 10 มิลลิกรัมตอมิลลิลิตร เปนลิ้นทะเลที่
เหมาะสมที่นำมาใชรวมกับน้ำมะนาว โดยใหการยับยั้งอนุมูลอิสระดีดีพีเอชรอยละ 93.85 และยับยั้งอนุมูล
อิสระไฮดรอกซิลรอยละ 76.78 ตามลำดับ การศึกษาผลของสารสกัดจากพืชตอเชื้อรา Ascosphaera apis
สาเหตโุ รคชอลคบรดู ในผึ้ง พนั ธโุ ดยการคดั เลือกเชื้อราทส่ี รา งสปอรมากที่สุด 4 ไอโซเลท (จากเช้ือราจากฟารม
ผึ้งทั้งหมด 27 ไอโซเลท) เพื่อทดสอบความสามารถในการกอโรคในตัวหนอนผึ้งพันธุ พบวาเชื้อราไอโซเลท
M2H2C3 สามารถท าใหตวั หนอนผง้ึ แสดงอาการของโรคชอลคบรูดไดมากทส่ี ุด คอื 87 เปอรเซน็ ต จงึ เลือกเช้ือ
ราไอโซเลท M2H2C3 เพือ่ ใชในการศกึ ษาผลของสารสกัดหยาบจากพืช 10 ชนดิ คือ แมะพะป โดะ (พืชทองถ่ิน
ของชาวเขา) ดาวกระจาย หนอนตายอยาก ใบพลู ยาสูบ มะเนยี งน า สาบแรง กานพลู ยูคาลิปตัส และอบเชย
และศกึ ษาผลของน้ำมันหอมระเหยจากพืช 9 ชนดิ คือ โรส แมรี่ ตะไครห อม เจอราเนยี ม สม ยูคาลิปตสั ลาเวน
เดอร สะระแหน สเปยรมินต และหญาแฝก ทำการทดสอบความสามารถในการยับยั้งการเจรญิ เติบโตของเชือ้
ราโดยใชสารสกัดความเขมขน 100 เปอรเซ็นต หยดลงบนเสนใยโดยตรง พบวาสารสกัดที่สามารถยับย้ังการ
เจริญเติบโตของเชื้อราได 100 เปอรเซ็นต คือ สารสกัดหยาบจากกานพลู และอบเชย น้ำมันหอมระเหยจาก
โรสแมรี่ ตะไคร หอม เจอราเนียม ยูคาลปิ ตัส ลาเวนเดอร สะระแหน และสเป ยรม นิ ตเมอ่ื ศึกษาความสามารถ

28
ในการ ยับย้งั การเจริญเตบิ โตของเช้ือราในความเขมขนตาง ๆ พบวา สารสกัดหยาบจากกานพลู และสาร สกัด
หยาบจากอบเชย ไมมีความแตกตางกันอยางมีนัยสำคัญทางสถิติน้ำมันหอมระเหยที่สามารถ ยับยั้งการ
เจริญเติบโตของเชื้อราได 100 เปอรเซ็นตที่ความเขมขนต่ำที่สุดที่ 8 เปอรเซ็นตโดย ปริมาตร ไดแก น้ำมัน
ตะไครหอมและเจอราเนียม รายงานฉบบั น้ี ไดรายงานผลจากการทำการทดลองในหอ งปฏบิ ตั ิการ ซ่งึ การน าไป
ใชกบรังผึ้งนั้น ตองมีการศึกษาถึงผลกระทบตอประชากรผึ้ง ผลิตภัณฑผึ้ง ทั้งทางเคมี กายภาพ และชีวภาพ
และสารตกคา งในรังผึง้ ผลิตภณั ฑผึ้ง และ สง่ิ แวดลอ ม กอนการนำไปใชจ ริง

ประทุม อรณุ วชั รนิ ทร. 2552. ศกึ ษาผลกระทบของอุณหภูมขิ องการอบแหงใบสะระแหนจากความช้ืน
เริ่มตนเทากับ 6.98 กรัมน้ำ/กรัมน้ำหนักแหง เหลือความชื้น 0.064 กรัมน้ำ/กรัมน้ำหนักแหง ในระหวางการ
อบแหงดวยลมรอนที่อุณหภูมิ 55, 65 และ 75 องศาเซลเซียส ที่ความเร็วลมคงที่ ที่ 0.25 เมตร/วินาที โดยใช
เวลาในการอบแหงประมาณ 150, 90 และ 51 นาที ตามลำดับ แบบจำลองทางคณิตศาสตรท ่ีเปนท่ีรูจักในการ
ทำนายการเปลย่ี นแปลงอัตราสวนความชน้ื ในระหวาง การอบแหงของผลผลิตทางการเกษตรจำนวน 4 สมการ
ไดแก Newton, Page, Henderson and Pabis และ Midilli et al. (2002) ถกู นำมาศึกษาเพอื่ หาแบบจำลอง
ทางคณิตศาสตรที่เหมาะสมในการทำนายอัตราการเปลี่ยนแปลงความชื้น ในระหวางการอบแหงดวยวิธีการ
ปรบั เสน โคง จากผลการศกึ ษาพบวาแบบจำลองของ Midilli et al. (2002) มคี าสมั ประสิทธ์ิ การตัดสนิ ใจสงู สุด
(R2) ในขณะที่คาไคกำลังสอง (X2) และคารากที่สองของความคลาดเคลื่อนกำลังสองเฉลีย่ (RMSE) มีคาต่ำสดุ
จึงมีความเหมาะสมมากที่สุด คาสัมประสิทธิ์การแพรความชื้นประสิทธิผล (Deff) ของใบสะระแหนในระหวาง
การอบแหงมีคาอยูในชวง 0.44x10-11- 1.17x10-11 ตารางเมตร/วินาที และคาพลังงานกระตุน (Ea) เทากับ
46.14 กิโลจูล/โมล จากผลการวิเคราะหการเปลี่ยนแปลงคุณภาพสีในระบบ CIE (L*-a*-b*) ของใบสะระแหน
อบแหง พบวาคาสีแดง/สีเขยี ว (a* value) และคาความแตกตางสโี ดยรวม (TCD) จะมีคาเปลี่ยนแปลงมากขนึ้
เมื่ออุณหภูมิการอบแหงสูงขึ้น โดยมีคาเทากับ -1.52±1.20, 0.10±0.75, 0.85±1.21 และ 8.37±6.40,
9.69±5.90, 31.64±5.20 ทอ่ี ุณหภมู ิ 55, 65 และ 75 องศาเซลเซยี ส ตามลำดับทางเดนิ หายใจดวยการเติมสาร
สกัดเมนทอลจากใบสะระแหน และแทนนินจากใบมันสำปะหลัง พบวา สภาวะที่เหมาะสม
ในการสกัดสารเมนทอล คือ ใชใบสะระแหน 45 กรัม สกัดดวยไอน้ำ 30 นาที และสภาวะของการสกัด
สารแทนนิน คือ ใชใบมันสำปะหลัง 1 กรัม ตอเอทานอลเขมขนรอยละ 95 ปริมาตร 20 มิลลิลิตร สกัดเปน
เวลา4 ชั่วโมง ที่อุณหภูมิหอง วิเคราะหสารสกัดเมนทอลและสารสกัดแทนนินดวยเครื่อง GC-MS และ HPLC
ตามลำดับ พบวา สารที่สกัดไดมีองคประกอบเปนสารเมนทอลและสารแทนนินตามมาตรฐาน ผลการทดสอบ
สมบัติการยับยั้งเชื้อแบคทีเรีย Klebsiella pneumoniae และ Pseudomonas aeruginosa ซึ่งเปนเช้ือ
แบคทีเรียกอโรคในระบบทางเดินหายใจ พบวา ปริมาณสารสกัดเมนทอลที่ 15 มิลลิกรัมตอมิลลิลิตร และ
ปริมาณสารสกัดแทนนินท่ี 5 มิลลิกรัมตอมิลลิลิตร จะยับยั้งเชื้อแบคทีเรยี ไดท ั้ง 2 ชนิด ที่เวลา 24 ชั่วโมง เมื่อ
ทดสอบการเกิดเชื้อราบนหนากากที่สภาวะอุณหภูมิหอง อุณหภูมิรอน อุณหภูมิเย็นและในสภาวะที่อับชื้น
พบวา หนากากอนามยั ท่ีมีสารสกัดไมเกิดเชื้อราบนหนากากในเวลา 24 ชั่วโมง จากการศึกษาผลความพึงพอใจ
ของผูใช 20 คน พบวา ผูใชมีความพึงพอใจตอหนากากอนามัยจากสารสกัดจากพืชธรรมชาติ ไมแตกตางจาก
หนากากอนามัยตามทอ งตลาด อยา งมนี ยั สำคญั (p=0.05)

โสรยา สุขใจ. 2556. ไมเกรน (Migraine) เปนโรคปวดศีรษะชนิดหนึ่งที่เกิดจากความผิดปกติของ
ระบบประสาทที่หลอดเลือดแดงบริเวณศีรษะโดยมีกลุมเซลลประสาทจาเพาะเจาะจงเรียกวา Trigeminal
nucleus ซึ่งเปนศูนยกลางของการปวดไมเกรนจะปลอยสารกลุม Neuropeptide ไดแก Serotonin มีผลทำ
ใหหลอดเลอื ดขยายตัวและอักเสบจึงทำใหเกดิ อาการปวดไมเกรน ดังนั้นการศึกษาคร้ังนี้ จึงมีวัตถุประสงคเพ่อื
ศึกษาฤทธิ์ทางชีวภาพของน้ำมันและสารสกัดจากดอกกานพลูในการบรรเทาอาการปวดและอาการขางเคียงที่

29
เกิดจากไมเกรนไดแก การผอนคลาย นอนหลับ ตานการอักเสบ รวมถึงศึกษาระดับของสารสื่อประสาท
Serotonin ในเซรั่มและสมองของสัตวทดลอง ในการศึกษาครั้งนี้ ทำการกลั่นน้ำมันกานพลูจากดอกกานพลู
แหงดวยเครื่องกลั่นดวยนาสวนสารสกัดดอกกานพลูทำการสกัดดวยเอทานอล จากนั้นนำไปทดสอบฤทธิ์ทาง
ชีวภาพในสัตวทดลองไดแก ทดสอบฤทธิ์บรรเทาอาการปวดดวยวิธี Tail flick test และ Hot plate test
ทดสอบฤทธิ์ในการนอนหลับและผอนคลายดวยวธิ ี Sleeping time และ Muscle relaxant activity ทดสอบ
ฤทธิ์ตานการอักเสบดวยวิธี EPP-induced rat ear edema และ Carrageenan-induced rat paw edema
ทดสอบฤทธิ์ตอระดับของสารสื่อประสาท Serotonin ดวยวิธี Reserpine-induced low serotonin level
รวมถึงการวิเคราะหหาระดับของสารสื่อประสาท Serotonin ดวยวิธี Enzyme-linked immunosorbent
assay (ELISA) และติดตามโปรตีน Serotonin ชนิด 1B receptor (5-HT[subscript1B]R) ดวยวิธี Western
blotting technique ผลการทดลองพบวาน้ำมันดอกกานพลู 5% น้ำหนัก/น้ำหนัก ใน Gel base และสาร
สกัดดอกกานพลูขนาด 500 มิลลิกรัม/กิโลกรัมตอน้ำหนักตัว มีฤทธิ์บรรเทาอาการปวดได เมื่อทดสอบดวยวิธี
Tail flick test และเมือ่ ทดสอบดว ยวิธี Hot plate test โดยใช Serotonin และ Capsaicin ทเี่ หนยี่ วนำใหเกดิ
ความเจ็บปวดจากความรอนที่มากกวาปกติ พบวาเมื่อใช Serotonin ความเขมขน 0.1 นาโนโมล/ ไมโครลิตร
ในการเหน่ยี วนำ สารสกัดดอกกานพลูขนาด 500 มิลลิกรมั /กโิ ลกรัมตอนำ้ หนักตัว มฤี ทธบิ์ รรเทาอาการปวดได
เชน เดียวกบั ยา Sumatriptan ขนาด 100 มลิ ลกิ รัม/กโิ ลกรัมตอนำ้ หนักตวั และเมอ่ื นำเซรั่มของสัตวทดลองมา
วิเคราะหหาระดับของสารสื่อประสาท Serotonin โดยวิธี ELISA พบวาสารสกัดดอกกานพลูขนาด 500 และ
750 มิลลิกรัม/กิโลกรัมตอน้ำหนักตัว สามารถลดระดับของสารสื่อประสาท Serotonin ที่บริเวณระบบ
ประสาทสวนปลายได เชนเดียวกับยา Sumatriptan สวนการใช Capsaicin ในการเหนี่ยวนำ สารสกัดดอก
กานพลูขนาด 500 มิลลิกรัม/กิโลกรัมตอน้ำหนักตัว สามารถออกฤทธิ์บรรเทาอาการปวดไดเชนเดียวกับยา
Ibuprofen ขนาด 100 มิลลิกรัม/กิโลกรัมตอน้ำหนักตัว โดยที่ยา Sumatriptan ไมสามารถออกฤทธิ์บรรเทา
อาการปวดท่เี กดิ จาก Capsaicin ได แสดงใหเห็นวา กลไกของ Sumatriptan และ Capsaicin อาจจะไมมีความ
เกี่ยวของกัน สวนการศึกษาหาระดับของสารสื่อประสาท Serotonin ในสมองของหนูทดลองที่ไดรับ
Reserpine ขนาด 0.25 มิลลิกรัม/กิโลกรัมตอน้ำหนักตัว เปนเวลา 9 วัน เพื่อเหนี่ยวนำใหระดับของ
Serotonin ลดลง พบวาสารสกัดดอกกานพลูขนาด 500 และ 750 มิลลิกรัม/กิโลกรัมตอน้ำหนักตัว สามารถ
ชวยเพิ่มระดับของสารสื่อประสาท Serotonin ไดเชนเดียวกับยา Sumatriptan และเมื่อตรวจหาโปรตีน 5-
HT[subscript1B]R ที่มีขนาด 47 กิโลดาลตัน ดวยวิธี Western blotting technique ยังพบวาสารสกัดดอก
กานพลูขนาด 500 และ 750 มิลลิกรัม/กิโลกรัมตอน้ำหนักตัว มีขนาดความเขมและความหนาของ band
มากกวากลุมควบคุม อีกทั้งยังพบวาน้ำมันดอกกานพลูทุกความเขมขน (1%, 7.5% และ 15% ปริมาตร/
ปริมาตร ในอะซีโตน) มีฤทธิ์ตานการอักเสบโดยสามารถลดการบวมของใบหูหนูทดลองได เมื่อทดสอบดวยวิธี
EPP-induced rat ear edema ในขณะที่สารสกัดจากดอกกานพลูขนาด 250, 500 และ 750 มิลลิกรัม/
กิโลกรัมตอน้ำหนักตัว แสดงฤทธิ์ตานการอักเสบโดยสามารถลดการบวมของอุงเทาหนูได เมื่อทดสอบดวยวิธี
Carrageenan-induced rat paw edema นอกจากน้ี ยังมฤี ทธท์ิ ำใหเ กิดอาการงว ง หลับ และคลายกลามเน้ือ
เมอ่ื ทำการทดสอบดวยวธิ ี Sleeping time และ Muscle relaxant activity ดังนัน้ ผลการศกึ ษาวจิ ยั ครัง้ น้ี ทำ
ใหทราบถึงประสิทธิภาพและกลไกการออกฤทธิ์ของน้ำมันและสารสกัดจากดอกกานพลูที่เกี่ยวของกับอาการ
ปวดไมเกรนและอาการขางเคียง ซึ่งสามารถนำไปประยุกตใชในการรักษาโรคอื่นๆ ที่เกี่ยวของได เชน ฤทธิ์ใน
การนอนหลับและผอ นคลาย

Mr. Suphachai Charoensin. 2009.Pinostrobin (5-hydroxy-7-methoxy flavanone) isolated
from Boesenbergia pandurata (fingerroot or krachai) is one of flavonoids found in some

30
medicinal plants. Many previous in vitro studies suggested that pinostrobin possessed
pharmacological and biochemical properties. However, little is known about its property in in
vivo model. The aims of this study were to evaluate the acute oral toxicity, mutagenicity, and
antimutagenicity of pinostrobin in male Wistar rat. To evaluate acute oral toxicity of
pinostrobin, rats were orally administered by a single dose of 500 mg/kg of pinostrobin on day
0 and observed for 14 days. There was no death recorded and the animals did not show any
sign of toxicity during the experiment. The mutagenicity of pinostrobin was studied using in
vivo liver micronucleus assay for detecting chromosomal damage. There was no significant
difference of micronucleus numbers formed in livers of rats orally administered 1, 10, and 100
mg/kg of pinostrobin. The number of mitotic cells of rats in each group correlated with the
result from micronucleus number. These results suggested that pinostrobin did not present
mutagenicity in rat liver. In the study of antimutagenicity, the reduction of micronucleated
hepatocytes was not observed in rats orally administered 2-50 mg/kg of pinostrobin for 6 days
indiethylnitrosamine (DEN)-initiated rats. However, pre- and co-treatment of 10-50 mg/kg of
pinostrobin with DEN decreased micronucleated hepatocytes in dosedependent manner
compared with control and the significant difference was observed in the highest dose of
administration. To clarify chemopreventive mechanism of pinostrobin, some important
xenobiotic-metabolizing enzymes and oxidative status were investigated. The expression of
hepatic CYP2E1, the major enzyme activating DEN to its DNA-reactive form, in rats administered
50 mg/kg of pinostrobin was significantly decreased compared with control rats. While others,
such as P450 reductase, heme oxygenase (HO-1), glutathione S-transferase (GST) A and P
isozyme were unaffected. Interestingly, glutathione level and GST activity were significantly
increased at the same dose of CYP2E1 reduction. In addition, normal rats orally administered
1-100 mg/kg of pinostrobin exhibited no alteration in the expression of CYP2E1, P450 reductase,
GSTA and GSTP, while HO-1 expression was dosedependently decreased compared with
control. Also, GST activity was increased in rats administered 100 mg/kg of pinostrobin. From
our investigations, pinostrobin possibly inhibited DEN-induced micronucleated hepatocyte
formation by decreasing the CYP2E1 expression and inducing both glutathione level and GST
activity in the liver. Thus, pinostrobin from Thai fingerroot may exert its chemopreventive effect
in an initiation stage of DEN-induced rat hepatocarcinogenesis.

31

บทท่ี 3
วิธีการดำเนินงานวจิ ยั

การวิจัยครั้งนี้เปนการวิจัยเชิงทดลอง เพื่อศึกษาความพึงพอใจของผูใช“ผงยาสีฟนสมุนไพรจาก
กระชาย” โดยเพื่อใหก ารดำเนนิ การวจิ ยั เปนไปตามวตั ถปุ ระสงคของการวจิ ัย ผูวจิ ยั จึงไดดำเนนิ การวจิ ัย ดงั น้ี

3.1 ประชากรและกลมุ ตวั อยาง
3.2 เครอื่ งมือทใ่ี ชในการวิจยั
3.3 วิธีการเก็บรวบรวมขอ มลู
3.4 วสั ดอุ ุปกรณว ิธีการทดลอง
3.5 การวิเคราะหขอมูลทางสถิติ
3.6 สถติ ิทใี่ ชในการวิเคราะหข อ มูล

3.1 ประชากรและกลมุ ตวั อยา ง

3.1.1 ประชากร
กลุมที่ทดลองใช ผทู ี่สนใจตวั ผลติ ภณั ฑใ นเขต บา นมหาราช ม. 6 ตำบลบานสอ ง อำเภอเวียงสระ
จงั หวดั สรุ าษฎรธ านี จำนวน 1,696 คน กลมุ ทดลอง 30 คน
กลุมท่ี 1 กลมุ ผูท ดลองใชภ ายนอกวิทยาลยั การอาชีพเวยี งสระ จำนวน 30 คน ซง่ึ เปน ประชากรใน
เขตบา นมหาราช ม. 6 ตำบลบานสอง อำเภอเวียงสระ จังหวัดสุราษฎรธ านี
3.1.2 กลุมตัวอยา ง
กลุมตวั อยางที่ใชในการวจิ ัยครัง้ นี่ไดมาจากประชาชนขางตนโดยทำการกำหนดขนาดของกลมุ ตัวอยา ง
โดยใชส ตู ร Yamane (1973,727 -728 อางถึงใบผอ งศรี วาณชิ ยศุภวงศ, 2546:104) ดงั นี้

N
n = 1 + N( )2
เมือ่ n แทน ขนาดของกลมุ ตัวอยาง
N แทน ขนาดของประชากร
e แทน คาความคลาดเคลือ่ น กำหนดเปน 0.05
การวจิ ยั ในครง้ั นมี้ ีกลุมประชากรที่แนนอนตามรายละเอียดดงั น้ี

ตามรางที่ 3-1 จำนวนประชากรทีท่ ดลองบริโภค “ผงยาสีฟนสมนุ ไพรจากกระชาย”

ที่ ช่อื -สกลุ อาชพี เบอรโทรศัพท
1 นายเกรียงไกร ภริ มย เกษตรกร 098-5782087
2 นายประจักษ พณิ พาทย เกษตรกร 098-7762345
3 นางสาวสพุ ฒั นา เพง็ พันธุ แมบ า น 095-7961576
4 นางสาวหนูอฐั พยคั ฆา เกษตรกร 081-0021586
5 นายวรชาติ ศรีเปารยะ เกษตรกร 062-5783098
6 นายสมเชาว สมบัติ เกษตรกร 093-6506715
7 นางเพ็ญศรี มแี สง เกษตรกร 098-8827292
8 นายมานพพงศ พฒั นชู เกษตรกร 089-9768723
9 นายสำราญ นนทศกั ด์ิ เกษตรกร 082-8310729

32

10 นางรัตนา อินทรดำ เกษตรกร 098-5941857
11 นางอารีย หอยขาว แมบ าน 093-7765100
12 นายสมพร ลิกขะไชย เกษตรกร 098-0806091
13 นางดารา มณจี นั สขุ เกษตรกร 061-2379839
14 นายผอ ง ทรพั ยพนาชยั เกษตรกร 098-7539290
15 นายนนั ดร รอดพิศดาร เกษตรกร 093-6812585
16 นางวรรณี ขวัญเทพ รบั จางทวั่ ไป 098-7316428
17 นางเกวรนิ เกตวุ เิ ชยี ร เกษตรกร 098-0758939
18 นายสมพร ขุนทอง เกษตรกร 063-0720518
19 นายยคุ ล หอแกว เกษตรกร 062-5252880
20 นางสาวโสพดิ า บวั แกว เกษตรกร 063-6130080
21 นายจริย มีศรี เกษตรกร 095-2650409
22 นางสพุ ฒั ตรา สวสั ดิว์ งษ เกษตรกร 061-1820442
23 นายระเวยี ง ศรโี ชติ เกษตรกร 098-8355198
24 นายชยั ยทุ ธ โอกาศ เกษตรกร 087-8811276
25 นายบัญญัติ แกวทอง รบั จางทวั่ ไป 088-4423055
26 นางสมใจ ชา งเรือ เกษตรกร 061-3721845
27 นายสเุ มธ เคายวนผง้ึ เกษตรกร 087-8811276
28 นายวโิ รจน แกว ชัด เกษตรกร 088-8270106
29 นายสมนึก พิทักษ เกษตรกร 065-7698408
30 นายธงชยั บญุ คง เกษตรกร 098-5782087

3.2 เครอ่ื งมอื ทใี่ ชในการวจิ ยั

เคร่ืองมอื ทใ่ี ชใ นการวิจัยเปนแบบสอบถาม มที ง้ั หมด 3 ตอน ดงั นี้
ตอนท่ี 1 การวิเคราะหขอมูลทว่ั ไป
ตอนที่ 2 การวเิ คราะหความพงึ พอใจในการใชระบบบัญชีและออกแบบเอกสารทาง

บัญชี
ดา นบรรจภุ ัณฑ
1. บรรจุภณั ฑมีขนาดเหมาะสมกับราคาจำหนา ย
2. บรรจภุ ัณฑสามารถเก็บรกั ษาตวั ผลติ ภัณฑไ ดอ ยา งดี
3. บรรจุภัณฑระบุวิธีใชแ ละคำเตือนอยางครบถวน
4. บรรจภุ ณั ฑร ะบุ วนั เดือน ป ท่ผี ลติ และวัน เดือน ป ทห่ี มดอายุ
5. บรรจภุ ณั ฑมีความสะอาดและปลอดภัย
ดา นคุณภาพผลติ ภณั ฑ
1. ผลิตภณั ฑสามารถใชทำความสะอาดฟนและชองปากได
2. ผลิตภัณฑไมเ ปนอนั ตรายตอสงิ่ แวดลอ ม
3. ผลิตภณั ฑไ มมีสารตกคางหรอื เปนอันตรายตอผิวหรือรางกาย

33

ดานราคาทนุ ตอหนว ยผลิตภัณฑ
1. ราคาทนุ ตอหนวยผลิตภัณฑม คี วามถูกตอ งและเหมาะสม
2. ราคาจำหนา ยผลิตภณั ฑมีความเหมาะสมกับราคาทนุ ตอหนว ย
ตอนท่ี 3 ความคิดเหน็ และขอ เสนอแนะ

3.3 การเก็บรวบรวมขอมลู

3.4.1 ผวู จิ ัยแจกแบบสอบถาม
3.4.2 อธบิ ายวธิ ีการและหลักการกรอกแบบสอบถามใหแ กผูทดลองใชผ ลิตภณั ฑ
3.4.3 ใหผูท ดลองใชผ ลติ ภณั ฑก รอกขอ มูลแบบสอบถาม
3.4.4 นำขอมลู ไปสรปุ ผลในใบสรุปผล เพอื่ ใชใ นการวเิ คราะหขอ มูล

3.4 วสั ดุอปุ กรณวิธีการทดลอง

3.4.1 วัสดุอปุ กรณ

ภาพที่ 3-1 กระชาย ภาพท่ี 3-2 ลิน้ ทะเล
ภาพท่ี 3-3 พิมเสน ภาพที่ 3-4 เมนทอล
ภาพท่ี 3-5 การบูร ภาพที่ 3-6 สารสม สะตุ

ภาพท่ี 3-7 กานพลู 34
3.4.2 วธิ กี ารทดลอง ภาพที่ 3-8 ภาพสตกิ เกอร

ภาพท่ี 3 –9 นำสวนผสมทัง้ หมดมาเตรียมไว ภาพที่ 3-10 นำสว นมาผสมมาคนใหเ ขากัน

ภาพท่ี 3-11 นำสว นผสมมาใสต ะแกรงแลวรอ นใหเขากนั ภาพที่ 3-12 ภาพผลติ ภณั ฑ

3.5 การวิเคราะหขอ มูลทางสถติ ิ

ไดนำแบบสอบถามมาทำการวเิ คราะหโดยการประเมินจากการรวบรวมขอ มูลนำมาสรปุ ผลหาคาเฉล่ีย
คา เบยี่ งเบน และอธบิ ายความเรยี ง

ตอนที่ 1 การวิเคราะหขอ มลู ท่วั ไปของผูต อบแบบสอบถาม เปน ตัวเลอื กนำขอมูลมาแจกแจงความถี่
หาคารอยละ และนำเสนอเปนตารางประกอบคำอธบิ าย

ตอนที่ 2 การประเมนิ ความพึงพอใจในการในการผลติ “ผงยาสฟี น สมนุ ไพรจากระชาย” โดยนำมา
วิเคราะหคาเฉลยี่ คาเบีย่ งเบนมาตรฐาน แลว นำไปเปรยี บเทียบกับเกณฑ ดงั นี้

35
4.20 – 5.00 หมายถงึ ระดบั ความพึงพอใจมากที่สุด
3.40 – 4.19 หมายถึง ระดับความพึงพอใจมาก
2.60 – 3.39 หมายถงึ ระดบั ความพึงพอใจปานกลาง
1.80 – 2.59 หมายถึง ระดับความพึงพอใจนอย
1.00 – 1.79 หมายถงึ ระดับความพึงพอใจนอยที่สุด
ตอนที่ 3 ขอ เสนอแนะของผูใช “ผงยาสฟี นสมุนไพรจากระชาย” โดยนำผลมาบรรยายความพงึ พอใจ

3.6 สถติ ิที่ใชใ นการวเิ คราะหขอ มูล

3.6.1 สถิตพิ ้นื ฐานทั่วไป
1. สตู รหาคา รอ ยละ (Percentage) เพื่อใชแปลความหมายของขอ มูลสว นบุคคลของผตู อบ

แบบสอบถามตามสวนที่ 1 (ขอ 1-7) การนำเสนอขอมูลโดยใชตารางแจกแจงความถ่ี (Frequency Table)

2. สูตรคาเฉลย่ี เลขคณติ (Arithmetic mean หรอื ) เพื่อใชแปลความหมายของขอ มูลตาง ๆ
โดยในแบบสอบถามสว นที่ 2

3. สูตรความเบย่ี งเบนมาตรฐาน (Standard deviation หรือ S.D.) เพื่อใชแปลงความหมาย
ของขอมูลตาง ๆ โดยใชในแบบสอบถามสว นที่ 2

36

บทท่ี 4
ผลการวเิ คราะหขอ มลู

การศึกษาวิจัยเรื่อง “ผงยาสีฟนสมุนไพรจากกระชาย” โดยการวิเคราะหขอมูลที่ไดจากแบบประเมิน
ความพึงพอใจและนำมาวิเคราะหขอมูลโดยใชโปรแกรมสำเร็จรูปแลวนำเสนอผลการวิเคราะหขอมูล โดยสถิติ
บรรยาย (Descriptive statistics) ในรูปของตารางประกอบความเรียง ในบทนี้กลาวถึงสัญลักษณที่ใชในการ
วิเคราะหข อ มูลและผลการวเิ คราะหข อ มูล ดังตอไปน้ี

4.1 สญั ลกั ษณใ นการเสนอผลการวเิ คราะหขอ มลู
4.2 ผลการวเิ คราะหข อมลู
4.1 สัญลกั ษณใ นการเสนอผลการวเิ คราะหขอ มูล
เพอื่ ใหเกิดความเขา ใจในการสื่อสารทีต่ รงกนั จงึ ไดก ำหนดสญั ลกั ษณและอักษรยอในการวิเคราะห
ขอ มลู ดงั น้ี
N แทน จำนวนกลุมตวั อยาง

แทน คา เฉลย่ี ของกลุมตวั อยาง
S.D. แทน สว นเบย่ี งเบนมาตรฐาน
4.2 ผลการวิเคราะหขอ มูล
ในการนำเสนอผลการวเิ คราะหขอมูลของการวิจัยคร้ังนผ้ี ูวิจยั ครั้งนผ้ี วู จิ ยั ไดนำเสนอผลการวเิ คราะห
ขอ มูลในรูปของตารางและคำอธิบาย โดยไดแ สดงออกเปน 3 ตอน ดงั นี้
ตอนท่ี 1 เปนแบบประเมินเก่ียวกบั ขอมลู ท่วั ไปของผตู อบแบบประเมิน
ตอนท่ี 2 การประเมนิ ความพึงพอใจของผูตอบแบบประเมิน
ตอนท่ี 3 ขอเสนอแนะ
ตอนท่ี 1 วเิ คราะหข อมูลท่วั ไปของผตู อบแบบประเมิน
เปนการเสนอผลการวิเคราะหโดยนำขอมูลทั่วไป ของกลุมตัวอยางผูตอบแบบประเมินความพึงพอใจ
มาแจกแจงความถี่แลวนำเสนอเปนคาความถี่และรอยละ จำแนกตาม เพศ อายุ อาชีพ การศึกษา ของผูตอบ
แบบประเมนิ

38

ตารางที่ 4-1 แสดงจำนวนรอยละของผูต อบแบบสอบถามจำแนกตามเพศ

เพศ จำนวน (คน) รอยละ

ชาย 11 36.7

หญิง 19 63.3

รวม 30 100

จากตารางที่ 4-1 พบวากลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัย จำนวน 30 คน จำแนกตามเพศ สวนมากเปน
เพศชาย จำนวน 11 คน คิดเปนรอยละ 36.7 รองลงมาเปนเพศหญิง จำนวน 19 คน คิดเปนรอยละ 63.3
ของผูตอบแบบสอบถามท้งั หมด

70 เพศ
60 63.3
50
40 36.7 19
30
20 11 หญิง
10 จาํ นวน (คน) รอ ยละ
0

ชาย

ภาพที่ 4-1 แสดงจำนวนรอ ยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามเพศ

39

ตารางท่ี 4-2 แสดงจำนวนรอยละของผูต อบแบบสอบถามจำแนกตามอายุ

อายุ จำนวน (คน) รอ ยละ
15-21 ป 2 6.7
22-28 ป 9 30.0
29-35 ป 12 40.0
36 ปข ึ้นไป 7 23.3
30 100.0
รวม

จากตารางที่ 4-2 พบวา กลมุ ตวั อยางท่ใี ชใ นการวจิ ัย จำนวน 30 คน จำแนกตามอายุ สว นใหญ
อยูในชวงอายุ 22-28 ป จำนวน 9 คน คิดเปนรอยละ 30.0 รองลงมาอยูในชวงอายุ 29-35 ป จำนวน 12 คน
คิดเปน รอ ยละ 40.0 ชวงอายุ 15-21 ป จำนวน 2 คน คิดเปน รอ ยละ 6.7 และชว งอายุ 36 ป จำนวน 7 คน คิด
เปนรอยละ 23.3

40 อายุ 40

35 30
30
23.3
25

20 12

15 9 7
10 6.7
5 11 ภาพที่ 4-2 แสดงจำนวนรอ ยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามอายุ

0 15-21 ป 22-28 ป 29-35 ป 36 ปขึ้นไป

จาํ นวน (คน) รอยละ

ภาพท่ี 4-2 แสดงจำนวนรอ ยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามอายุ

40

ตารางท่ี 4-3 แสดงจำนวน
รอ ยละของ การศกึ ษา ผูต อบ
แบบสอบถาม มัธยม จำนวน (คน) รอยละ จำแนก
การศึกษา ปวช. 8 26.7
ปวส. 16
1 53.3
ปริญญาตรี 2
ปริญญาโท 3 3.3
30
รวม 6.7

10.0

100

จากตารางที่ 4-3 พบวารอยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกการศึกษา จำนวน 30 คน สวนใหญเ ปน
ระดับชั้น ปวช. คิดเปนรอยละ53.3 และรองลงมาระดับ ในระดับมัธยม 8 คน คิดเปนรอยละ 26.7 ระดับชั้น
ปริญญาโท 3 คน คิดเปนรอยละ 10.0 ระดับปริญญาตรี 2 คนคิดเปนรอยละ 6.7 และระดับ ปวส. 1 คน คิด
เปน รอ ยละ 3.3

การศกึ ษา

60 53.3
50

40 16 1 3.3 2 6.7 10
30 26.7 ปวช 3

20 ปวส ปรญิ ญาตรี ปรญิ ญาโท
10 11

0
มัธยม

ภาพที่ 4-3 แสดงจำนวนรอ ยละของผจูตํานอวบนแ(บคบน)สอบถราอมยจลำะแนกการศกึ ษา

41

ตารางท่ี 4-4 แสดงจำนวนรอยละของผูตอบแบบสอบถามจำแนกตามอาชีพ

สถานภาพ จำนวน (คน) รอยละ
เกษตรกร 12 40.0
คา ขาย 7 23.3
รบั จา ง 8 26.7
รบั ขา ราชการ 3 10.0
รวม 30 100

จากตารางที่ 4-4 พบวากลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัย จำนวน 30 คน จำแนกตามสถานภาพ สวนใหญ
เปนรับจางจำนวน 8 คน คิดเปนรอยละ 26.7 รองลงมาเปน เกษตรกร จำนวน 12 คน คิดเปนรอยละ 40.0
คา ขายจำนวน 7 คน คดิ เปน รอยละ 23.3 และรับราชการจำนวน 3 คน คดิ เปนรอ ยละ 10.0

40 40 23.3 อาชพี
35 7
30 คา ขาย 26.7
25
20 8 10
15 11 3
10
5 รบั จา ง รบั ขาราชการ
0

เกษตรกร

จํานวน (คน) รอ ยละ

ภาพท่ี 4-4 แสดงจำนวนรอ ยละของผตู อบแบบสอบถามจำแนกตามอาชีพ

ตอนท่ี 2 ความพึงพอใจเกี่ยวกบั ตัวผลิตภณั ฑ “ผงยาสีฟนสมุนไพรจากระชาย”