หนังสือที่ระลึก พิธีถวายผ้าพระกฐิน พระราชทาน พุทธศักราช 2565 มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

หนังสือทร่ี ะลึกพธิ ถี วายผาพระกฐินพระราชทาน
มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวโิ รฒ
พุทธศกั ราช ๒๕๖๕

ณ วดั พระสงิ หว รมหาวหิ าร
ตําบลพระสิงห อําเภอเมืองเชียงใหม จงั หวัดเชียงใหม

วันเสารท ่ี ๒๙ ตลุ าคม พุทธศกั ราช ๒๕๖๕
วนั ขึน้ ๕ ค่ํา เดือน ๑๒

หนังสอื ที่ระลึก
พธิ ถี วายผาพระกฐนิ พระราชทาน
มหาวทิ ยาลัยศรีนครนิ ทรวิโรฒ
พุทธศักราช ๒๕๖๕

ณ วดั พระสงิ หวรมหาวหิ าร
ตาํ บลพระสิงห อําเภอเมืองเชยี งใหม จังหวดั เชยี งใหม
วนั เสารท ี่ ๒๙ ตลุ าคม พทุ ธศักราช ๒๕๖๕
วันข้ึน ๕ คาํ่ เดือน ๑๒

ปทพ่ี มิ พ พุทธศักราช ๒๕๖๕

พิมพท ี่
สันติศิรกิ ารพมิ พ
๑๓๑๖ ซอยจรัญสนทิ วงศ ๕๗ เขตบางพลดั กรุงเทพฯ ๑๐๗๐๐
โทรศัพท ๐ - ๒๔๒๔ - ๓๙๗๕ e-mail : [email protected]

สาํ นึกในพระมหากรณุ าธิคณุ

ในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว
ทรงพระกรณุ าโปรดเกลาโปรดกระหมอ ม พระราชทานผาพระกฐนิ ใหม หาวิทยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ อัญเชิญไปถวายแด
พระภกิ ษสุ งฆผ จู ําพรรษากาล ณ วดั พระสงิ หว รมหาวหิ าร ตาํ บลพระสงิ ห อาํ เภอเมอื งเชยี งใหม จงั หวดั เชยี งใหม ในวนั ศกุ ร
ที่ ๒๘ ถึง วันเสารท่ี ๒๙ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๖๕ ปวงขาพระพุทธเจามีความ ปลาบปล้ืมปติ และสาํ นึกใน
พระมหากรุณาธิคุณลนเกลา ลน กระหมอ ม หาที่สุดมไิ ด

โดยท่ีกฐินเปนท้ังกาลทาน คือ ทานท่ีกําหนดดวยกาล และสังฆทานที่ถวายแดพระสงฆโดยที่มิไดจําเพาะ
เจาะจง จงึ เปน ทานท่ีสาํ คัญยงิ่ ในพระพุทธศาสนา องคสมั มาสัมพุทธเจา ทรงยกยองวาเปนทานทมี่ ผี ล มอี านสิ งสส ูงสดุ

ในการรับพระราชทานผาพระกฐินไปทอดถวายในครั้งนี้ จึงเปนการบําเพ็ญกิจอันเปนมหากุศลอยางย่ิง
ไดพ รอ มใจกนั จดั ใหม พี ธิ บี าํ เพญ็ กศุ ลสมโภชองคผ า พระกฐนิ พระราชทาน แลว จงึ อญั เชญิ ผา พระกฐนิ พระราชทานไปถวาย
แดพ ระภกิ ษสุ งฆ ตอ จากนน้ั จะมกี ารมอบทนุ การศกึ ษา มอบหนงั สอื เพอื่ นอ มเกลา นอ มกระหมอ มถวายเปน พระราชกศุ ล
เฉลิมพระเกียรติแหงใตฝ า ละอองธลุ พี ระบาท

ดว ยเกลาดว ยกระหมอม ขอเดชะ
ขา พระพทุ ธเจา

6 หนงั สือทร่ี ะลกึ พิธถี วายผา พระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

สารบญุ กฐิน ปพ ุทธศักราช ๒๕๖๕

พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว ทรงพระกรุณา
โปรดเกลา โปรดกระหมอ ม พระราชทานผา พระกฐนิ ใหม หาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ ไดน อ มนาํ อญั เชญิ ไปทอดถวายแด
พระภิกษุสงฆท่ีจําพรรษา ณ วัดพระสิงหวรมหาวิหาร ตําบลพระสิงห อําเภอเมืองเชียงใหม จังหวัดเชียงใหม วันเสารท่ี
๒๙ ตลุ าคม พุทธศกั ราช ๒๕๖๕

วัดพระสิงหวรมหาวิหาร ไดรับพระกรุณาโปรดเกลาใหยกเปนพระอารามหลวงช้ันเอก ชนิดวรมหาวิหาร
เม่ือวันท่ี ๒๓ พฤศจิกายน พุทธศักราช ๒๔๘๓ ไดรับการประกาศเปนโบราณสถานสําหรับชาติ ตามประกาศ
ในราชกิจจานุเบกษา เลม ๕๒ เมื่อวันที่ ๘ มีนาคม พุทธศักราช ๒๔๗๘ และเปนวัดสําคัญวัดหนึ่งของเมืองเชียงใหม
เปนที่ประดิษฐานพระสิงห (พระพุทธสิหิงค) พระพุทธรูปศักด์ิสิทธ์ิคูเมืองเชียงใหมและแผนดินลานนา พระพุทธรูปเปน
ศลิ ปะเชียงแสน รจู ักกันในชอื่ “เชียงแสนสงิ หห นงึ่ ”

ขออนโุ มทนาในจติ ทเี่ ปน มหากศุ ลของคณะผบู รหิ าร คณาจารย บคุ ลากร เจา หนา ที่ มหาวทิ ยาลยั ศรนี ทรวโิ รฒ
ทไ่ี ดนอมนาํ ผาพระกฐนิ พระราชทานมาถวายพระภกิ ษสุ งฆท ีจ่ าํ พรรษาครบถว นไตรมาส ณ อาวาสนี้ ขอผลอานิสงสแหง
การถวายผาพระกฐินพระราชทานของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ รวมถึงศรัทธาจากสาธุชนท่ัวสารทิศจงมารวมกัน
เปนมหากุศลนอมถวายเปนพระราชกุศลแดพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทร มหาวชิราลงกรณ
พระวชริ เกลา เจา อยหู วั สมเดจ็ พระบรมราชนิ ี ตลอดจนพระบรมวงศานวุ งศท กุ พระองค และขอใหค ณะผบู รหิ าร คณาจารย
ขา ราชการ พนกั งาน ของมหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ และครอบครวั จงประสบแตค วามสขุ ความเจรญิ ประกอบดว ย
จตรุ พิธพรชยั ๔ ประการ คอื อายุ วรรณะ สขุ ะ พละ สมความมุงมัน่ ปรารถนา ทกุ ประการเทอญ

(พระเทพสิงหวราจารย)
เจา อาวาสวัดพระสิงห วรมหาวหิ าร

วดั พระสงิ หว รมหาวิหาร อาํ เภอเมืองเชียงใหม จงั หวดั เชยี งใหม 7

สารผูวา ราชการจังหวดั เชยี งใหม

จังหวัดเชียงใหม เคยเปนเมืองหลวงที่มีประวัติศาสตรและความรุงเรืองทางวัฒนธรรมอยางยาวนาน โดย
เฉพาะดานพระพุทธศาสนา เปนสถานที่ในการทาํ การสังคายนาพระไตรปฎก ครั้งท่ี ๘ ของโลก มีพระอารามในพ้ืนท่ี
มากมายกวา ๑,๔๗๕ แหง และเปนศูนยรวมความศรัทธาของพุทธศาสนิกชนท่ีเดินทางมาสักการะสิ่งศักด์ิสิทธ์ิในพื้นที่
ตลอดท้งั ป

นบั เปน โอกาสมงคลทมี่ หาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ ไดร บั สนองพระราชศรทั ธานาํ ผา พระกฐนิ พระราชทาน
ทอดถวายพระสงฆ ณ วัดพระสิงหวรมหาวิหาร ในวันเสารท่ี ๒๙ ตุลาคม ๒๕๖๕ ซ่ึงการถวายกฐินน้ันเปนการทาํ บุญที่
พิเศษแตกตางจากการทําบุญทําทานอยางอื่น เน่ืองจากมีการจํากัดประเภททาน จํากัดเวลา จาํ กัดงาน จํากัดไทยธรรม
จาํ กดั ผรู บั จาํ กดั คราว และเปน ทานทไ่ี ดร บั พระบรมพทุ ธานญุ าต ซงึ่ ตามความเชอื่ ของพทุ ธศาสนกิ ชน การถวายกฐนิ เปน
กศุ ลผลบญุ ทีใ่ หญห ลวง ผถู วายจะปรารถนาความสาํ เรจ็ ใดๆ กจ็ ะใหสําเรจ็ ไดดัง่ มโนรถความปรารถนา

ในการนี้ จังหวัดเชียงใหมขออนุโมทนากับมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรม และผูมีจิตศรัทธาทุกทาน ท่ีไดมี
สวนรว มโดยเสดจ็ พระราชกศุ ลในคร้งั น้ี ขออํานาจแหง คุณพระรตั นตรยั และอานสิ งสแ หง การถวายผา กฐนิ พระราชทานนี้
ไดเ ปนปจ จัยดลบนั ดาลใหทา นและครอบครัว จงประสบแตความสุข ความเจริญ มีสุขภาพพลานามยั ทสี่ มบูรณแขง็ แรง
สมบรู ณพลู ผลในสิ่งอันพงึ ปรารถนาโดยเทอญ

นายนิรตั น พงษสิทธิถาวร
ผวู า ราชการจังหวดั เชียงใหม

8 หนงั สือท่รี ะลึกพิธีถวายผาพระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

สารอธกิ ารบดมี หาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ

พระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรรามาธบิ ดศี รสี นิ ทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชริ เกลา เจา อยหู วั ทรงพระกรณุ าโปรด
เกลาโปรดกระหมอม ใหมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ เปนเจาภาพถวายผาพระกฐินพระราชทานในกฐินกาล ณ วัดพระ
สงิ หว รมหาวหิ าร ตําบลพระสิงห อําเภอเมืองเชยี งใหม จังหวัดเชยี งใหม

ดว ยความสํานกึ ในพระมหากรุณาธิคณุ มหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒท้งั ปวง ผูบ ริหาร อาจารย บุคลากร นิสิต
นักเรียน ผูปกครอง ตลอดจนประชาคมชาวมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ จึงมีจิตศรัทธาการมหากุศล รวมปวารณาตน
ตั้งมั่นในการสุจรติ และประกอบกจิ ชอบ เพอื่ นอ มถวายพระพรใหพ ระองคท รงมีพระชนมายุยนื นาน

ขออานิสงสแ หง กฐินกาล จงดลบันดาลใหทุกทา นทรี่ วมกันถวายผา พระกฐินดว ยจติ กุศล ไดซ ึมซับพระพุทธคณุ
พระธรรมคณุ พระสังฆคณุ ตลอดจนความดีงามทงั้ ปวง สง ผลไปสูสงั คมแหง สนั ติสขุ สืบไป

(รองศาสตราจารย ดร.สมชาย สันติวฒั นกุล)
อธกิ ารบดีมหาวิทยาลยั ศรีนครนิ ทรวโิ รฒ

วดั พระสิงหว รมหาวหิ าร อําเภอเมืองเชียงใหม จงั หวดั เชียงใหม 9

สารจากประธานคณะกรรมการดําเนนิ งาน

ประเพณีทอดกฐินเปนประเพณีสาํ คัญที่พุทธศาสนิกชนชาวไทย ยึดถือปฏิบัติสืบทอดมาอยางยาวนาน
เพ่ือทํานุบาํ รุงสงเสริมพระพุทธศาสนาใหเจริญรุงเรืองตามขนบธรรมเนียมประเพณีโดยจัดขึ้นต้ังแตวันแรม
๑ คํ่า เดือน ๑๑ ไปจนถึงวันข้ึน ๑๕ ค่าํ เดือน ๑๒ จะทํากอนหรือหลังจากนี้ไมได และวัดหนึ่งจะรับกฐินเพียง ๑ ครั้ง
ในรอบปก ารถวายกฐนิ จดั เปน สงั ฆทาน ถวายแดพ ระสงฆ ไมเ ฉพาะเจาะจงพระภกิ ษรุ ปู ใดรปู หนง่ึ และพธิ กี รรมการทอดกฐนิ
เปนมหากุศลสําหรับรวมบญุ

มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒไดส บื สานประเพณที อดกฐนิ ตอ เนอื่ งมาตลอดทกุ ปโ ดยในพทุ ธศกั ราช ๒๕๖๕
มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒไดร บั พระมหากรณุ าธคิ ณุ จากพระบาทสมเดจ็ พระปรเมนทรรามาธบิ ดี ศรสี นิ ทรมหาวชริ าลงกรณ
พระวชิรเกลาเจาอยูหัว ทรงพระกรุณาธิคุณโปรดเกลาโปรดกระหมอม พระราชทานผาพระกฐิน ณ วัดพระสิงห
วรมหาวหิ าร ตาํ บลพระสงิ ห อาํ เภอเมืองเชยี งใหม จังหวดั เชยี งใหม ในวันศุกรท ่ี ๒๙ ตุลาคม พุทธศักราช ๒๕๖๕ และมี
การสมโภชองคพระกฐินในวนั เสารท ่ี ๒๘ ตุลาคม พทุ ธศักราช ๒๕๖๕

ในนามของประธานดาํ เนินงานพิธีถวายผาพระกฐินพระราชทาน มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ขอกราบ
ขอบพระคุณ พระเทพสิงหวราจารย (โสภณ โสภโณ) เจาอาวาสวดั พระสงิ หว รมหาวหิ าร และเจา คณะจงั หวดั เชยี งใหม
ทใี่ หก ารสนบั สนนุ ในการดาํ เนนิ งาน ทาํ ใหก ารเตรยี มงานเปน ไปดว ยความเรยี บรอ ย และขอขอบคณุ ผวู า ราชการจงั หวดั
เชยี งใหม วฒั นธรรมเชยี งใหม แขกผมู เี กยี รติ และประชาชนชาวจงั หวดั เชยี งใหม พรอ มทง้ั คณะผบู รหิ าร คณาจารย บคุ ลากร
นิสิต ผูปกครองนักเรียน ของมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ตลอดจนบริษัท หางราน ท่ีมีสวนรวมทาํ ใหงานพิธีถวาย
ผา พระกฐนิ พระราชทาน สาํ เรจ็ ลลุ ว งไปดว ยดี

ขออํานาจคุณพระศรีรัตนตรัย และสิ่งศักดิ์สิทธ์ิทั้งหลายในสากลโลก จงดลบันดาลใหทาน และครอบครัว
ประสบแตค วามสุขความเจริญดวยอายุ วรรณะ สขุ ะ พละ ปฏภิ าณ และประสบส่งิ อันพงึ ปรารถนาทุกกาลเทอญ

วา ทร่ี อ ยตรี
(ผูช ว ยศาสตราจารย ดร.กิตติคุณ รุงเรือง)
ประธานดาํ เนินงาน

10 หนังสอื ทรี่ ะลึกพธิ ถี วายผาพระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

ที่ อว ๘๗๒๓.๓/๔๓๙ มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ
สุขุมวิท ๒๓ แขวงคลองเตยเหนอื
เขตวัฒนา กรุงเทพมหานคร ๑๐๑๑๐

๓๐ พฤศจิกายน ๒๕๖๓

เรอื่ ง ขอรบั พระราชทานผาพระกฐินพระราชทาน ประจาํ ปพ ทุ ธศักราช ๒๕๖๕

เรียน อธกิ ารบดีกรมการศานา

ตามที่พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวิชราลงกรณ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว ทรงพระ
กรุณาโปรดเกลาโปรดกระหมอมพระราชทานผาพระกฐินพระราชทานใหกระทรวง กรม และหนวยงานตางๆ ที่มีจิต
ศรัทธานาํ ไปถวายพระสงฆจ ําพรรษา ณ พระอารามหลวง ทว่ั ราชอาณาจกั ร ในกฐนิ กาลของทุกป น้ัน

ในพุทธศักราช ๒๕๖๕ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มีความประสงคที่จะขอรับพระราชทานผาพระกฐิน
พระราชทานไปถวายพระสงฆจ ําพรรษา ณ วดั พระสิงหว รมหาวหิ าร ถนนสามลาน ตําบลพระสิงห อําเภอเมือง จงั หวดั
เชยี งใหม ทงั้ นี้ มหาวิทยาลยั ไดป ระสานงานกบั ทางวดั พระสิงหวรมหาวหิ าร เรยี บรอ ยแลว

จึงเรียนมาเพื่อโปรดทราบ ขอขอบพระคุณยงิ่

ขอแสดงความนับถือ

(รองศาสตราจารย ดร.สมชาย สนั ติวัฒนกลุ )
รักษาการแทน อธกิ ารบดีมหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ

วัดพระสิงหว รมหาวหิ าร อาํ เภอเมืองเชยี งใหม จงั หวัดเชียงใหม 11

ท่ี อว ๘๗๒๓.๒/๑๘๕ มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
สุขุมวทิ ๒๓ แขวงคลองเตยเหนอื

เขตวัฒนา กรงุ เทพมหานคร ๑๐๑๑๐

๑๘ พฤศจิกายน ๒๕๖๕

เรอื่ ง กําหนดวนั เวลา ถวายผาพระกฐินพระราชทาน ประจําปพ ุทธศักราช ๒๕๖๕

นมสั การ เจา อาวาสวดั พระสงิ หวรมหาวหิ าร

ตามที่มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒไดดําเนินการขอรับพระราชทานผาพระกฐิน เพื่อนาํ ไปถวายพระสงฆ
จาํ พรรษา ประจําป ๒๕๖๕ ณ วดั พระสิงหว รมหาวิหาร ตาํ บลพระสงิ ห อาํ เภอเมอื งเชียงใหม จังหวดั เชียงใหม นน้ั

มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวิโรฒ ไดกาํ หนดวนั ถวายผาพระกฐนิ คือวนั เสารท ี่ ๒๙ ตลุ าคม ๒๕๖๕ ตรงกบั วัน
ขนึ้ ๕ ค่ํา เดือน ๑๒ เวลา ๑๐.๐๐ น. และไดม ีหนังสือแจงใหก รมการศาสนาทราบอีกทางหน่ึงดวยแลว

ขอกราบนมสั การมาเพอื่ โปรดพจิ ารณา

ขอนมสั การดว ยความเคารพ

(รองศาสตราจารย ดร.สมชาย สันตวิ ัฒนกลุ )
อธกิ ารบดีมหาวทิ ยาลัยศรนี ครนิ ทรวิโรฒ

12 หนังสือที่ระลกึ พธิ ถี วายผา พระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

ประวัตกิ ารถวายผา พระกฐนิ พระราชทาน มหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ

ครง้ั ที่ ๑ วนั ท่ี ๒๕ ตลุ าคม ๒๕๑๖ ณ วดั ชนิ วราราม อาํ เภอเมอื ง จงั หวัดปทุมธานี
ครั้งที ๒ พ.ศ. ๒๕๑๗ หลกั ฐานยงั ไมแนชดั
ครง้ั ท่ี ๓ วันที่ ๒๕ ตุลาคม ๒๕๑๘ ณ วดั ตมู อําเภอพระนครศรีอยุธยา จงั หวัดพระนครศรีอยธุ ยา
ครั้งท่ี ๔ วันที่ ๖ พฤศจกิ ายน ๒๕๑๙ ณ วดั อมั พวันเจติยาราม อําเภออัมพวา จงั วดั สมุทรสงคราม
พ.ศ.๒๕๒๐ ไมป รากฏหลักฐาน
ครั้งท่ี ๕ วนั ที่ ๑๑ พฤศจิกายน ๒๕๒๑ ณ วัดกลางมงิ่ เมือง อาํ เภอเมอื ง จังหวดั รอ ยเอ็ด
คร้ังท่ี ๖ วนั ที่ ๓ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๒ ณ วัดมชั ฌิมาวาส อําเภอเมอื ง จงั หวดั สงขลา
ครง้ั ที่ ๗ วันที่ ๗ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๓ ณ วัดปทมุ วนาราม เขตปทมุ วนั กรุงเทพมหานคร
ครง้ั ที่ ๘ วันที่ ๘ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๔ ณ วัดกลางวรวิหาร อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั สมทุ รปราการ
ครั้งท่ี ๙ วนั ท่ี ๒๒ ตลุ าคม ๒๕๒๕ ณ วดั บรมนวิ าส เขตปทุมวนั กรงุ เทพมหานคร
ครง้ั ที่ ๑๐ วันที่ ๕ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๖ ณ วดั ศาลาปนู วรวิหาร อาํ เภอพระนครศรีอยุธยา จงั หวัดพระนครศรอี ยุธยา
ครัง้ ที่ ๑๑ วนั ที่ ๓ พฤศจกิ ายน ๒๕๒๗ ณ วดั มหาชยั อาํ เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม
ครง้ั ท่ี ๑๒ วนั ท่ี ๙ พฤศจิกายน ๒๕๒๘ ณ วัดพระบาทมิ่งเมอื งวหิ าร อาํ เภอเมือง จงั หวดั แพร
ครง้ั ที่ ๑๓ วันที่ ๙ พฤศจิกายน ๒๕๒๙ ณ วัดคูหาสวรรค อาํ เภอเมือง จังหวัดพัทลงุ
ครั้งท่ี ๑๔ วันที่ ๑๗ ตลุ าคม ๒๕๓๐ ณ วดั เกตุการาม อาํ เภอบางคณที จงั หวัดสมุทรสงคราม
ครั้งท่ี ๑๕ วนั ที่ ๑๙ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๑ ณ วัดชมุ พลนิกายารามราชวรวหิ าร อําเภอบางปะอนิ จังหวดั พระนครศรอี ยุธยา
ครั้งท่ี ๑๖ วันที่ ๔ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๒ ณ วดั ศาลาปนู วรวหิ าร อาํ เภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา
ครั้งท่ี ๑๗ วันท่ี ๒ พฤศจิกายน ๒๕๓๓ ณ วดั มหาชยั อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั มหาสารคาม
ครง้ั ท่ี ๑๘ วนั ท่ี ๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๔ ณ วดั คูหาสวรรค อําเภอเมือง จงั หวัดพัทลุง
ครั้งที่ ๑๙ วันท่ี ๓ พฤศจิกายน ๒๕๓๕ ณ วัดวชิรธรรมสาธิต เขตพระโขนง กรงุ เทพมหานคร
ครั้งที่ ๒๐ วนั ที่ ๑๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๖ ณ วดั มชั ฌมิ าวาส อําเภอเมอื ง จังหวดั สงขลา
ครง้ั ท่ี ๒๑ วนั ที่ ๑๒ พฤศจกิ ายน ๒๕๓๗ ณ วัดมหาชยั อาํ เภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม
คร้ังที่ ๒๒ วันที่ ๒๘ ตุลาคม ๒๕๓๘ ณ วดั เพชรสมทุ รวรวหิ าร อําเภอเมอื ง จงั หวดั สมุทรสงคราม
ครง้ั ที่ ๒๓ วนั ท่ี ๙ พฤศจิกายน ๒๕๓๙ ณ วดั คหู าสวรรค อําเภอเมือง จงั หวดั พทั ลงุ
ครั้งท่ี ๒๔ วนั ที่ ๘ พฤศจกิ ายน ๒๕๔๐ ณ วดั เขยี นเขต อาํ เภอธญั บุรี จงั หวดั ปทมุ ธานี
ครั้งท่ี ๒๕ วนั ท่ี ๒๓ ตุลาคม ๒๕๔๑ ณ วัดเสนาสนาราม อําเภอพระนครศรอี ยุธยา จังหวดั พระนครศรีอยุธยา
ครั้งที่ ๒๖ วนั ที่ ๕ พฤศจิกายน ๒๕๔๒ ณ วัดเจษฎาราม อําเภอเมอื ง จงั หวัดสมุทรสาคร
ครง้ั ที่ ๒๗ วนั ท่ี ๒๐ ตุลาคม ๒๕๔๓ ณ วัดอุดมธานี อําเภอเมือง จงั หวดั นครนายก
ครง้ั ที่ ๒๘ วันท่ี ๓๑ ตลุ าคม ๒๕๔๔ ณ วัดอาวุธวกิ สติ าราม เขตบางพลัด กรงุ เทพมหานคร

วัดพระสงิ หว รมหาวิหาร อําเภอเมืองเชียงใหม จงั หวดั เชียงใหม 13
ครั้งท่ี ๒๙ วนั ที่ ๘ พฤศจกิ ายน ๒๕๔๕ ณ วนั รัชฎาธษิ ฐานราชวหิ าร เขตตลิ่งชนั กรงุ เทพมหานคร
ครง้ั ที่ ๓๐ วันที่ ๑๙ ตุลาคม ๒๕๔๖ ณ วัดพระธาตุหริภญุ ชัยวรมหาวหิ าร อําเภอเมือง จังหวัดลาํ พนู
ครง้ั ที่ ๓๑ วนั ท่ี ๖ พฤศจิกายน ๒๕๔๗ ณ วดั ไชโยวรวิหาร อาํ เภอไชโย จงั หวัดอา งทอง
ครง้ั ท่ี ๓๒ วันที่ ๒๙ ตลุ าคม ๒๕๔๘ ณ วัดพระธาตพุ นมวรมหาวิหาร อาํ เภอธาตุพนม จังหวัดนครพนม
ครง้ั ที่ ๓๓ วันท่ี ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๔๙ ณ วดั พระบรมธาตุไชยาราชวรวหิ าร อาํ เภอไชยา จงั หวัดสุราษฎรธ านี
คร้ังท่ี ๓๔ วนั ที่ ๙ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๐ ณ วัดระฆงั โฆสิตารามวรมหาวิหาร เขตบางกอกนอ ย กรงุ เทพมหานคร
ครั้งที่ ๓๕ วนั ที่ ๒๔ ตลุ าคม ๒๕๕๑ ณ วัดพระธาตุแชแ หง พระอารามหลวง อําเภอภูเพียง จังหวัดนาน
ครั้งที่ ๓๖ วันท่ี ๑๒ ตุลาคม ๒๕๕๒ ณ วดั สระแกว อาํ เภอเมอื ง จงั หวดั สระแกว
ครั้งที่ ๓๗ วนั ท่ี ๑ พฤศจิกายน ๒๕๕๓ ณ วัดบรมวงศอ ศิ รวรารามวรวหิ าร อาํ เภอพระนครศรอี ยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยธุ ยา
ครั้งที่ ๓๘ วนั ที่ ๒๒ ตลุ าคม ๒๕๕๔ ณ วัดสทุ ธิวาตวราราม อาํ เภอเมือง จังหวัดสมทุ รสาคร
คร้งั ที่ ๓๙ วันท่ี ๑๗ พฤศจิกายน ๒๕๕๕ ณ วดั มณบี รรพตวรวิหาร อาํ เภอเมอื ง จังหวดั ตาก
ครง้ั ที่ ๔๐ วนั ท่ี ๙ พฤศจิกายน ๒๕๕๖ ณ วัดศรโี สดา อําเภอเมือง จังหวัดเชยี งใหม
ครง้ั ที่ ๔๑ วันที่ ๑๘ ตุลาคม ๒๕๕๗ ณ วัดพระธาตุหลวงเหนอื นครหลวงเวยี งจนั ทน

ประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว
ครง้ั ท่ี ๔๒ วนั ท่ี ๑ พฤศจกิ ายน ๒๕๕๘ ณ วดั ชลประทานรงั สฤษดิ อําเภอปากเกรด็ จงั หวัดนนทบุรี
ครั้งที่ ๔๓ วันท่ี ๒๙ ตลุ าคม ๒๕๕๙ ณ วดั ใหญสวุ รรณารามวรวิหาร อําเภอเมือง จงั หวัดเพชรบุรี
ครั้งท่ี ๔๔ วนั ที่ ๒๑ ตุลาคม ๒๕๖๐ ณ วัดพระมหาธาตวุ รมหาวหิ าร อาํ เภอเมือง จงั หวดั นครศรธี รรมราช
ครั้งที่ ๔๕ วันที่ ๑๗ พฤศจิกายน ๒๕๖๑ ณ วัดพระแกว อาํ เภอเมือง จังหวัดเชยี งราย
ครั้งที่ ๔๖ วนั ที่ ๒๖ ตุลาคม ๒๕๖๒ ณ วดั สุปฏ นารามวรวหิ าร อาํ เภอเมือง จังหวัดอบุ ลราชธานี
ครั้งที่ ๔๗ วันท่ี ๒๔ ตุลาคม ๒๕๖๓ ณ วดั มัชฌมิ มาวาส อําเภอเมือง จงั หวดั อุดรธานี
ครั้งที่ ๔๘ วนั ท่ี ๓๐ ตุลาคม ๒๕๖๔ ณ วดั สตั ตนารถปรวิ ัตรวรวหิ าร อาํ เภอเมืองราชบรุ ี จังหวดั ราชบรุ ี
ครั้งที่ ๔๙ วันท่ี ๒๙ ตุลาคม ๒๕๖๕ ณ วัดพระสงิ หวรมหาวหิ าร อําเภอเมอื ง จังหวดั เชยี งใหม

14 หนังสอื ทร่ี ะลกึ พิธถี วายผาพระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

พธิ ีสมโภชองคผ มาหพารวะิทกยฐานิลยัพศรระีนรคารชกินําททหารนนวดแิโกรลฒาะรพพิธทุ ีถธวศกัายราผชา พ๒๕ระ๖ก๕ฐินพระราชทาน

ณ วดั พระสิงหวรมหาวหิ าร ตาํ บลพระสงิ ห อาํ เภอเมืองเชยี งใหม จังหวดั เชียงใหม
วันศุกรท่ี ๒๘ ถงึ วันเสารท่ี ๒๙ ตุลาคม พทุ ธศักราช ๒๕๖๕
---------------------------------------
พธิ สี มโภชองคผ า พระกฐนิ พระราชทาน

(ณ พระวหิ ารหลวง วัดพระสิงหวรมหาวหิ าร ตําบลพระสิงห อาํ เภอเมอื งเชียงใหม จังหวดั เชียงใหม)
วนั ศุกรที่ ๒๘ ตลุ าคม ๒๕๖๕ (วนั ข้นึ ๔ ค่ํา เดอื น ๑๒)
เวลา ๑๒.๓๐ น. • ตงั้ องคผ าพระกฐินพระราชทาน ณ พระวหิ ารหลวง วดั พระสิงหว รมหาวิหาร
เวลา ๑๖.๐๐ น. • ผูบริหารมหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ คณาจารย ขา ราชการ ชมรมผสู งู อายุ ผแู ทนจากหนว ยงาน

บุคลากร แขกรบั เชญิ จากจงั หวดั เชียงใหม แขกผูมีเกียรติ และผรู วมงานพรอ มกนั บริเวณพธิ สี มโภช
องคผ า พระกฐินพระราชทาน ณ พระพระวิหารหลวง วดั พระสงิ หว รมหาวหิ าร
เวลา ๑๖.๓๐ น. • เจา อาวาสวดั พระสงิ หว รมหาวหิ าร ตําบลพระสงิ ห อําเภอเมอื งเชยี งใหม จงั หวดั เชยี งใหม พรอ มคณะ
สงฆ ๑๐ รูป เดินทางมาถึงบริเวณพิธีสมโภชองคผาพระกฐินพระราชทาน
• เจา หนาท่ีนิมนตพ ระสงฆขน้ึ นง่ั บนอาสนส งฆ จาํ นวน ๑๐ รูป
• อธกิ ารบดีจดุ ธูปเทยี นบูชาพระรัตนตรยั
• อธิการบดีถวายความเคารพ เปดกรวยกระทงดอกไมหนาพระบรมฉายาลักษณ พระบาทสมเด็จ
พระปรเมนทรรามาธบิ ดีศรีสินทรมหาวชริ าลงกรณ ถวายความเคารพ
• เจา หนาทจี่ ากวัฒนธรรมจงั หวดั กลาวนําบูชาพระรัตนตรัย อาราธนาศีล
• พระสงฆใหศ ลี
• เจาหนา ทฯ่ี อาราธนาพระปรติ ร
• พระสงฆเจรญิ พระพทุ ธมนต /อธิการบดีจดุ เทียนนาํ้ มนต
• อธิการบดีและคณะผูบริหารมหาวิทยาลัยถวายจตุปจจัยไทยธรรม พระสงฆอนุโมทนา กรวดนา้ํ รับ
พร ประธานสงฆป ระพรมนาํ้ พระพทุ ธมนต
• อธกิ ารบดกี ราบลาพระรตั นตรยั พระสงฆ และถวายความเคารพพระบรมฉายาลกั ษณ พระบาทสมเดจ็
พระปรเมนทรรามาธบิ ดศี รีสนิ ทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชิรเกลา เจาอยหู วั
• อธกิ ารบดมี อบทุนการศกึ ษาใหกบั สถาบันการศกึ ษา ๓ โรงเรยี น

๑. โรงเรยี นธรรมราชศกึ ษา
๒. โรงเรียนพระปรยิ ัติธรรม วัดพระสงิ หวรมหาวิหาร
๓. ศูนยศ ึกษาพระพทุ ธศาสนาวนั อาทิตย วัดพระสิงหวรมหาวหิ าร
• อธิการบดีมอบเงนิ สนบั สนนุ วงดรุ ยิ างค ๑ โรงเรียน
๑. โรงเรียนธรรมราชศึกษา

วดั พระสงิ หวรมหาวหิ าร อําเภอเมอื งเชยี งใหม จงั หวดั เชยี งใหม 15

• อธกิ ารบดีมอบคอมพิวเตอรใหกบั สถาบนั การศึกษา ๑ โรงเรยี น
๑. โรงเรยี นธรรมราชศึกษา

• เสรจ็ พธิ ีสมโภชองคผา พระกฐนิ พระราชทาน
งานฉลององคผาพระกฐนิ พระราชทาน
(ณ โรงอาหารโรงเรียนธรรมราชศกึ ษา ตําบลพระสงิ ห อําเภอเมอื งเชยี งใหม จังหวดั เชยี งใหม)
เวลา ๑๘.๐๐ น. • การบรรเลงวงดนตรีพื้นบานภาคเหนือ โดย วทิ ยาลยั นาฏศิลปเ ชยี งใหม

• การแสดงขบวนแหกลองสะบัดชัยบูชา โดย คณะศิลปกรรมศาสตร มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ
โรงเรยี นสาธิตชุมชนการเรียนรู สมเด็จยา วิทยาลยั โพธิวิชชาลยั มศว แมแ จม มหาวทิ ยาลยั ราชภัฏ
เชยี งใหม และบา นดนตรไี ทย - พ้นื เมือง สรรพศรี

เวลา ๑๘.๑๐ น. • ผูวา ราชการจงั หวัดเชียงใหมก ลา วตอนรับ
เวลา ๑๘.๑๕ น. • ผชู ว ยศาสตราจารย วา ทรี่ อ ยตรี ดร. กติ ตคิ ณุ รงุ เรอื ง รองอธกิ ารบดฝี า ยองครกั ษ และพฒั นากายภาพ

มหาวทิ ยาลัยศรีนครนิ ทรวโิ รฒ กลาวรายงานพธิ สี มโภชและงานฉลององคผา พระกฐนิ พระราชทาน
เวลา ๑๘.๒๐ น. • รองศาสตราจารย ดร. สมชาย สันติวัฒนกุล อธิการบดี กลาวเปดงานฉลององคผาพระกฐิน

พระราชทาน
เวลา ๑๘.๒๕ น. • การแสดงชดุ ที่ ๑ ปรู ณฆฎะ จากคณะศลิ ปกรรมศาสตร มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวิโรฒ
เวลา ๑๘.๓๕ น. • รบั ประทานอาหารเยน็ รว มกนั พรอ มชมการแสดงทางศลิ ปวฒั นธรรม การแสดงชดุ ที่ ๒ การแสดงชดุ

นาฏยลีลา ลานนาสวามภิ ักดิ์ โดย มหาวิทยาลยั ราชภัฏเชียงใหม
• การแสดงชุดท่ี ๓ การแสดงชุดฟอนสมโภชยานสิหิงคปฏิมาถิ่นลานนานครพิงค โดย มหาวิทยาลัย

ราชภฏั เชยี งใหม
• การแสดงชุดที่ ๔ การแสดงชดุ ฟอนสาวไหม โดย บา นดนตรีไทย-พืน้ เมือง สรรพศรี
• การแสดงชุดท่ี ๕ การแสดงชดุ ราํ กระทบไม โดย โรงเรยี นสาธิตชมุ ชนการเรยี นรสู มเด็จยา วิทยาลยั

โพธิวชิ ชาลยั มหาวิทยาลยั ศรีนครินทรวิโรฒ แมแ จม
เวลา ๒๐.๐๐ น. • เสรจ็ งานฉลององคผา พระกฐินพระราชทาน
การแตง กาย ผบู รหิ ารมหาวทิ ยาลยั กรรมการดําเนนิ งาน ผแู ทนจากหนว ยงาน ชมรมผสู งู อายุ บคุ ลากร ผรู ว มงาน

แตง ชดุ ไทย ผา ไทย ผา พื้นเมอื งหรอื ชดุ สภุ าพ

16 หนังสอื ทีร่ ะลกึ พิธีถวายผา พระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕
พิธถี วายผาพระกฐินพระราชทาน

(ณ วดั พระสงิ หว รมหาวิหาร ตาํ บลพระสงิ ห อาํ เภอเมืองเชยี งใหม จังหวัดเชยี งใหม)
วนั เสารท่ี ๒๙ ตุลาคม ๒๕๖๕ (วนั ขน้ึ ๕ คํ่า เดอื น ๑๒)
เวลา ๐๘.๐๐ น. • ผบู ริหารมหาวทิ ยาลัยศรีนครนิ ทรวิโรฒ คณาจารย ขาราชการ ชมรมผูส ูงอายุ ผูแทนจากหนว ยงาน

บุคลากร แขกรับเชิญจากจังหวัดเชียงใหม แขกผูมีเกียรติ และ ผูรวมงานเคล่ือนขบวนแห
องคพระกฐินพระราชทานจากพระบรมราชานุสาวรียสามกษัตริย ไปยังวัดพระสิงหวรมหาวิหาร
ตาํ บลพระสิงห อาํ เภอเมืองเชียงใหม จงั หวัดเชียงใหม
เวลา ๐๘.๔๕ น. • ขบวนแหอ งคพระกฐนิ พระราชทานถึงบรเิ วณวดั พระสงิ หว รมหาวหิ าร
เวลา ๐๙.๐๐ น. • อัญเชิญผาพระกฐินพระราชทานวางบนโตะหมูบูชาหนาพระบรมฉายาลักษณ พระบาทสมเด็จ
พระปรเมนทรรามาธบิ ดศี รสี นิ ทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชริ เกลา เจา อยหู วั ณ บรเิ วณหนา พระวหิ ารหลวง
• อญั เชิญเครื่องบรวิ ารพระกฐินพระราชทานเขา สูพ ระวิหารหลวง
• ผูบรหิ ารมหาวทิ ยาลยั ศรนี ครินทรวโิ รฒ คณาจารย ขา ราชการ ชมรมผูสงู อายุ ผแู ทนจากหนวยงาน
บคุ ลากร แขกรบั เชญิ จากจงั หวดั เชยี งใหม แขกผมู เี กยี รติ และผรู ว มงาน พรอ มกนั ในพระวหิ ารหลวง
(ผูบริหาร ขาราชการ แตงเคร่ืองแบบปกติขาว พนักงานมหาวิทยาลัย แตงเครื่องแบบปกติขาว)
และบริเวณรอบพระวหิ ารหลวง แตงกายสุภาพ
เวลา ๑๐.๐๙ น. • อธิการบดีมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ผูรับพระราชทานใหถวายผาพระกฐินพระราชทานเปน
ประธานในพิธเี ดินทางมาถงึ บรเิ วณพิธีหนาพระวิหารหลวง (วงดุริยางคบ รรเลงเพลงมหาฤกษ)
• อธิการบดีถวายความเคารพ เปดกรวยกระทงดอกไมหนาพระบรมฉายาลักษณ พระบาทสมเด็จ
พระปรเมนทรรามาธบิ ดีศรีสนิ ทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชิรเกลาเจา อยหู วั
• อธิการบดีรับผาจากพานแวนฟาหนาพระบรมฉายาลักษณพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดี
ศรสี นิ ทรมหาวชริ าลงกรณ พระวชริ เกลา เจา อยหู วั และอมุ ประคองผา พระกฐนิ พระราชทานยนื ตรง
ถวายความเคารพพระบาทสมเด็จพระเจา อยหู วั (วงดรุ ิยางคบ รรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี)
• อธกิ ารบดีอญั เชญิ ผาพระกฐนิ พระราชทาน เดินเขาสพู ระวิหารหลวง
• อธิการบดียกผาพระกฐินพระราชทานข้ึนอุมประคอง ประนมมือ ผินหนาไปทางพระประธานใน
พระวหิ ารหลวง กลา วคํานมัสการ นะโมฯ (๓ จบ)
• อธิการบดผี ินหนา ไปทางพระสงฆก ลาวคาํ ถวายผาพระกฐนิ พระราชทาน
• อธกิ ารบดีวางผา พระกฐนิ พระราชทานบนพานแวน ฟาและยกทั้งพานประเคนพระสงฆร ูปที่สอง
• อธกิ ารบดปี ระเคนพานเทียนพระปาฎโิ มกข กลับไปนั่ง ณ เกา อี้ท่ีจดั ไว
• พระสงฆทาํ พธิ อี ปโลกน และสวดญัตตทิ ุติยกรรม
• พระสงฆรูปทไ่ี ดร บั ฉนั ทานุมัตใิ หเ ปน องคค รองผา พระกฐินพระราชทาน
• อธิการบดถี วายเครือ่ งบริวารกฐินพระราชทานแกเ จา อาวาส (เครอ่ื งกฐินพระราชทานทั้งหมด)
• ผูวาราชการจังหวัดเชียงใหม ผูบริหารมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ถวายจตุปจจัยไทยธรรม
ทม่ี หาวทิ ยาลยั จดั หามาแดพระสงฆท ง้ั หมด

วดั พระสิงหวรมหาวิหาร อาํ เภอเมอื งเชยี งใหม จังหวัดเชยี งใหม 17

• พิธกี รประกาศจาํ นวนเงินทถ่ี วายใหทราบทั่วกัน
• อธกิ ารบดถี วายใบปวารณาจตปุ จจยั ตามที่ประกาศแกป ระธานสงฆ
• พระสงฆอนโุ มทนา ประธานสงฆถ วายอดเิ รก
• อธิการบดี ผูบริหารมหาวิทยาลยั ศรนี ครนิ ทรวิโรฒ คณาจารย ขาราชการ ชมรมผูสูงอายุ ผแู ทนจาก

หนวยงาน บุคลากร แขกรบั เชญิ จากจังหวัดเชียงใหม แขกผมู เี กียรติ และผูรวมงานกรวดนาํ้ รับพร
• อธกิ ารบดกี ราบลาพระรัตนตรยั กราบลาพระสงฆ
• ประธานสงฆม อบของทร่ี ะลกึ ใหแ กอ ธกิ ารบดแี ละผบู รหิ ารมหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ ผแู ทนจาก

หนวยงาน คณาจารย ขาราชการ ชมรมผูสูงอายุ บุคลากร แขกรับเชิญจากจังหวัดเชียงใหม
แขกผูมเี กยี รตแิ ละผูรวมงาน
• อธกิ ารบดีออกจากพระวหิ ารหลวง
• เสรจ็ พธิ ีถวายผาพระกฐนิ พระราชทาน
เวลา ๑๑.๐๐ น. • อธิการบดี ผูบริหารมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ ถวายภัตตาหารเพลแดพระสงฆ ณ ลานประดู
วดั พระสงิ หวรมหาวิหาร ตําบลพระสงิ ห อําเภอเมืองเชียงใหม จังหวดั เชียงใหม
เวลา ๑๑.๓๐ น. • อธกิ ารบดี ผบู รหิ ารมหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวิโรฒ คณาจารย ขาราชการ ชมรมผสู ูงอายุ ผูแทนจาก
หนวยงาน บคุ ลากร แขกรับเชิญจากจงั หวดั เชียงใหม
• อธิการบดวี างผาพระกฐินพระราชทานบนพานแวนฟา หนา พระสงฆรูปทส่ี อง
• อธิการบดจี ดุ ธปู เทียนบชู าพระประธานในพระวิหารหลวงและกราบ ๓ คร้งั
• อธิการบดไี ปทพี่ านแวน ฟา หยิบผา หมพระประธานมอบใหเจาหนาทหี่ รือไวยาวจั กร
• แขกผมู เี กยี รตแิ ละผรู ว มงานรบั ประทานอาหารกลางวนั รว มกนั ณ ศาลาสหทั – หงษ มหาคณุ อนสุ รณ
เวลา ๑๓.๐๐ น. • อธกิ ารบดี ผบู รหิ ารมหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ ผแู ทนจากหนว ยงาน คณาจารย ขา ราชการ ชมรม
ผสู งู อายุ และบคุ ลากรเดนิ ทางออกจากวดั พระสงิ หว รมหาวหิ าร ตาํ บลพระสงิ ห อาํ เภอเมอื งเชยี งใหม
จงั หวดั เชยี งใหม

การแตงกาย ๑. ผบู รหิ ารมหาวทิ ยาลยั ขา ราชการ กรรมการดําเนนิ งาน ผแู ทนจากหนว ยงาน แตง เครอื่ งแบบปกตขิ าว
พนักงานมหาวทิ ยาลยั แตง กายชุดพนักงานมหาวิทยาลยั แตงกายชุดสากลนิยม หรือชุดสุภาพ

๒. คณาจารย บคุ ลากรและแขกผมู ีเกยี รติ ทีเ่ ดินทางไปรว มพิธี แตงกายชดุ สากลนิยม หรอื ชุดสภุ าพ
๓. ผูเขารว มงานสวมหนากากอนามยั สีขาว

18 หนงั สือที่ระลกึ พธิ ถี วายผา พระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕ ๒๕
๒๙
สารบญั ๔๓
๕๓
มหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวิโรฒ ๕๕
กฐิน ๕๙
ประวัตศิ าสตรเมอื งเชยี งใหม ๘๓
วดั พระสิงหว รมหาวหิ าร ๙๗
ประวัติพระเทพสงิ หวราจารย เจาอาวาสวัดพระสิงห วรมหาวหิ าร
วัดในเวียงชน้ั ใน เชียงใหม
วงั เกา ตําหนักเกา หอคํา ในเวียงชนั้ ใน เชยี งใหม
ประเพณี ๑๒ เดอื น

วดั พระสิงหว รมหาวหิ าร อําเภอเมืองเชยี งใหม จงั หวดั เชยี งใหม 19

20 หนังสือทรี่ ะลึกพธิ ถี วายผาพระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕
พระเทพสิงหวราจารย (โสภณ โสภโณ)
เจาอาวาสวัดพระสิงหว รมหาวหิ าร

วัดพระสิงหว รมหาวิหาร อาํ เภอเมอื งเชยี งใหม จงั หวัดเชียงใหม 21
พระอโุ บสถ
สรางสมัยของพระเจากาวิละ และเจาอาวาสวัดพระสิงหสมัยนั้น ไดรวมกันสรางและจัดงานฉลองเมื่อ
พ.ศ. ๒๓๕๕ พระอโุ บสถเปน สถาปต ยกรรมลา นนากวา ง ๖ วา ๑๐ นวิ้ ยาว ๑๔ วา ๑ ศอก มงุ กระเบอ้ื งดนิ เผา
มีชอฟาใบระกา มีมุขทั้ง ๒ ดาน มีซุมประตูทางเขาทั้ง ๒ ดาน ดานบนเปนเครื่องไม ตรงกลางพระอุโบสถมี
มณฑป เปนที่ประดิษฐานพระพุทธรูปพระเจาทองทิพยจําลอง เหตุที่เรียกวาพระอุโบสถสองสงฆ
เพราะเปน การสรางเพอ่ื จาํ ลองการทาํ สงั ฆกรรมของพระภกิ ษุสงฆแ ละพระภกิ ษณุ ีสงฆ

22 หนงั สือทร่ี ะลกึ พิธถี วายผา พระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕
พระวิหารลายคํา

สรา งข้นึ สมยั ของพญาธรรมลงั กาหรอื พระเจาชางเผอื ก ระหวา ง พ.ศ. ๒๓๕๘ - ๒๓๖๔ เปน สถานทีป่ ระดษิ ฐานของ
พระพุทธสิหิงค พระวิหารลายคําสรางเปนศิลปะลานนากวาง ๘ เมตร ยาว ๓๐ เมตร มีชอฟา ใบระกา หลังคามุง
กระเบื้องดินเผา

วัดพระสงิ หวรมหาวิหาร อาํ เภอเมืองเชยี งใหม จงั หวดั เชยี งใหม 23
พระพทุ ธสหิ งิ ค หรือ พระสงิ ห

24 หนงั สอื ทรี่ ะลกึ พธิ ีถวายผาพระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕
จิตรกรรมฝาผนงั ภายในพระวหิ ารลายคาํ เรื่อง สงั ขท อง

วัดพระสงิ หวรมหาวหิ าร อาํ เภอเมอื งเชียงใหม จงั หวัดเชียงใหม 25
จติ รกรรมฝาผนงั ภายในพระวหิ ารลายคํา เรอ่ื ง สุวรรณหงส

26 หนังสอื ที่ระลึกพิธถี วายผา พระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

พระมหาธาตเุ จดยี  (พระธาตุหลวง)
พญาผายูทรงสรา งข้นึ เมอื่ พ.ศ. ๑๘๘๘
สงู ๒๕ วา ฐานสเี่ หลี่ยมยาวดา นละ ๑๖ วา ๑ ศอก ๖ นิว้ เปน ที่บรรจุพระเกศาธาตุ
เปนพระธาตุประจําปน กั ษตั รปม ะโรง

มหาวทิ ยาลยั ศรีนครนิ ทรวิโรฒ

มหาวทิ ยาลยั ศรนี ครนิ ทรวโิ รฒ พฒั นาจาก โรงเรยี นฝก หดั ครชู นั้ สงู และวทิ ยาลยั วชิ าการศกึ ษา โรงเรยี น
ฝกหัดครูชั้นสูง สถาปนาเม่ือพุทธศักราช ๒๔๙๒ ยกฐานะเปนวิทยาลัยวิชาการศึกษา เม่ือพุทธศักราช ๒๔๙๖
และสถาปนาเปนมหาวทิ ยาลยั ศรีนครินทรวโิ รฒ เมอื่ พทุ ธศักราช ๒๕๑๗

โรงเรยี นฝกหัดครชู ั้นสูง

มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ มีประวัติศาสตรมายาวนาน ถือกาํ เนิดข้ึนชวงหลังสงครามโลกคร้ังท่ี ๒
ในกระแสสงั คมทเี่ รม่ิ คลค่ี ลายจากการตนื่ ตระหนกภยั สงคราม ปญ หาเศรษฐกจิ และสงั คม หลงั จากทอี่ งคก ารสหประชาชาติ
ไดก อ กาํ เนดิ ขนึ้ เพอ่ื มงุ เนน ความสมานฉนั ทแ ละผลกั ดนั ความรว มมอื ทางดา นตา งๆ รวมทงั้ การผลกั ดนั ทางดา นการศกึ ษา
เพอื่ ใหโ ลกใบนเ้ี จรญิ กา วหนา และมสี ตปิ ญ ญามากขนึ้ “โรงเรยี นฝก หดั ครชู นั้ สงู ” ภายใตก ระทรวงศกึ ษาธกิ าร ไดส ถาปนา
ขึ้นเมื่อวันที่ ๒๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๔๙๒ ณ ถนนประสานมิตร กรุงเทพมหานคร เพื่อผลักดันการศึกษาทางดาน
วชิ าชพี ครู ในชว งเวลาทวี่ ชิ าชพี ครขู าดแคลนและไมส มดลุ กบั การขยายตวั ของสงั คม และศาสตรท างดา นการศกึ ษายงั ใหม
ตอสังคมในขณะนั้น เปนการเริ่มตนการศึกษาในระดับวุฒิประกาศนียบัตรครูประถมศึกษา และประกาศนียบัตร
ครมู ธั ยมศกึ ษา โรงเรยี นฝก หดั ครชู น้ั สงู ถอื กาํ เนดิ ขน้ึ จากการผลกั ดนั ของ ศาสตราจารย ม.ล.ปน มาลากลุ ซง่ึ เปน ปลดั กระทรวง
ศึกษาธิการอยูในขณะน้ัน และทานก็ไดมีบทบาททางดานการศึกษาท้ังท่ีโรงเรียนฝกหัดครูช้ันสูง วิทยาลัยวิชาการศึกษา
และสังคมไทย

เม่ือโรงเรียนฝกหัดครูชั้นสูงไดกําเนิดขึ้นแลว กระทรวงศึกษาธิการไดแตงตั้งใหหลวงสวัสดิสารศาสตรพุทธิ
ดํารงตําแหนง ผอู ํานวยการโรงเรยี นฝก หดั ครชู นั้ สงู ระหวา งพทุ ธศกั ราช ๒๔๙๒ - ๒๔๙๗ ทา นเปน ผนู ําและผวู างรากฐาน
ระเบียบแบบแผนของการฝกหัดครู เปนผูบุกเบิกงานวิชาการทางดานวิทยาศาสตร และเปนผูท่ีไดรับการยกยองวา
เปนแบบแผนของปชู นยี บุคคลในวิชาชพี ครู

วิทยาลยั วิชาการศกึ ษา

เม่อื ถึงพุทธศกั ราช ๒๔๙๖ ปญ หาการขาดแคลนครูและนกั การศกึ ษาเปนปญหาท่ีรุนแรงยงิ่ ข้ึนในสังคมไทย
ทามกลางการเปล่ียนแปลงของสังคมในทุกๆ ดาน ศาสตราจารย ดร.สาโรช บัวศรี ผูนาํ การศึกษาสมัยใหมหรือผูนํา

28 หนังสือทร่ี ะลกึ พธิ ถี วายผาพระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

การศกึ ษาแบบพพิ ฒั นาการนยิ ม (Progressivism) ในสงั คมไทย ไดเ สนอตอ กระทรวงศกึ ษาธกิ ารใหก อ ตง้ั วทิ ยาลยั วชิ าการ
ศึกษา (College of Education) ขึ้นเพื่อพัฒนาปรัชญา แนวคิด และความรูความสามารถทางดานการศึกษาสมัยใหม
ใหสอดคลองผสานสัมพันธกับสังคมประชาธิปไตย รวมทั้งการพัฒนาการศึกษาศาสตรใหเปนวิชาชีพท่ีระบบแบบแผน
และมีความลุมลึกในสังคมไทย พรอมกับการประสาทปริญญาทางดานศึกษาศาสตร ทั้งในระดับบัณฑิต มหาบัณฑิต
และดษุ ฎบี ณั ฑติ เมอ่ื แรกเรมิ่ การสถาปนาวทิ ยาลยั วชิ าการศกึ ษาขน้ึ แทนโรงเรยี นฝก หดั ครชู น้ั สงู นนั้ (๑๖ กนั ยายน ๒๔๙๗)
ศาสตราจารย ม.ล.ปน มาลากุล ไดรับมอบหมายใหดาํ รงตําแหนงอธิการในระหวางพุทธศักราช ๒๔๙๗ - ๒๔๙๙
ศาสตราจารย ดร.สาโรช บัวศรี ดํารงตําแหนงหัวหนาคณะวิชาการศึกษา หลังจากนั้นจึงไดรับตาํ แหนงอธิการวิทยาลัย
วชิ าการศึกษา จนถึงพทุ ธศักราช ๒๕๑๒

วทิ ยาลยั วชิ าการศึกษา ไดเปน ผูนาํ ในการจัดการศกึ ษาในระดบั ประถมศกึ ษาและมัธยมศึกษา ภายใตแ นวคิด
ระบบโรงเรียนสาธิต (Demonstration School) เพ่ือใหโรงเรียนสาธิตเปนแปลงทดลองคนควา ในระบบการศึกษา
พ้ืนฐานสมัยใหม วิทยาลัยวิชาการศึกษาจัดระบบการศึกษาแบบวิทยาเขต โดยขยายวิทยาเขตปทุมวัน (๒๔๙๘)
วิทยาเขตบางแสน (๒๔๙๘) วิทยาเขตพิษณุโลก (๒๕๑๐) วิทยาเขตมหาสารคาม (๒๕๑๑) วิทยาเขตสงขลา (๒๕๑๑)
วทิ ยาเขตพระนคร (๒๕๑๒) และวิทยาเขตพลศึกษา (๒๕๑๓) โดยมีวทิ ยาเขตประสานมติ รเปน ศนู ยก ลางการบรหิ าร

วิทยาลัยวิชาการศึกษา ภายใตการนําของ ศาสตราจารย ดร.สาโรช บัวศรี ในฐานะท่ีทานเปนนักวิชาการ
และนักการศึกษาสมัยใหม ไดพัฒนาแนวคิดพิพัฒนาการนิยมและการเรียนการสอนสมัยใหมจากสังคมตะวันตก นาํ มาวาง
หลักปกฐานไวในสังคมไทย ไมวาจะเปนระบบหองสมุด ระบบคะแนน ระบบการวัดผล รวมท้ังวิชาการศึกษาสมัยใหมท่ี
กา วหนา ทสี่ ดุ ในสงั คมไทยขณะนนั้ นอกจากนนั้ แลว วทิ ยาลยั วชิ าการศกึ ษายงั ไดร บั การชว ยเหลอื ทงั้ ดา นบคุ ลากร หนงั สอื
และทุนการศึกษามากมาย จนอาจกลาวไดวา วิทยาลัยวิชาการศึกษา มีระบบการศึกษาท่ีกาวหนาท่ีสุดในชวงเวลานั้น
ตราหรือเครื่องหมายของวิทยาลัยวิชาการศึกษา ซ่ึงเปนสมการทางดานคณิตศาสตร y = ex (Exponential Curve)
เสน กราฟของการขยายเพม่ิ ขน้ึ มคี วามหมายสอดคลอ งกบั ปรชั ญาทวี่ า “การศกึ ษาคอื ความเจรญิ งอกงาม” หรอื “สกิ ขฺ า วริ ฬุ หฺ ิ
สมปฺ ตตฺ า” หรอื “Education is Growth” รวมทงั้ สอดคลอ งกบั “สเี ทา - แดง” ซง่ึ สเี ทาเปน สขี องสมอง หมายถงึ “ความคดิ ”
และสีแดงเปนสีของเลือด หมายถงึ “ความกลา หาญ” สเี ทา - แดง จึงหมายถึง “คดิ อยา งกลา หาญ”

มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

พทุ ธศกั ราช ๒๕๑๖ กอ นหนา เหตกุ ารณ ๑๔ ตลุ าคม ๒๕๑๖ ในชว งเวลาที่ ศาสตราจารย ดร.สดุ ใจ เหลา สนุ ทร
ดํารงตาํ แหนง อธิการวทิ ยาลัยวชิ าการศึกษา คณาจารย นิสติ และขา ราชการ ไดร วมกันเรยี กรองตอรัฐบาลใหปรบั ฐานะ
วิทยาลัยวิชาการศึกษาเปนมหาวิทยาลัย และยายสังกัดจากกระทรวงศึกษาธิการไปข้ึนกับทบวงมหาวิทยาลัย
ทา มกลางการปกครองทเี่ ขม งวดรนุ แรงของรฐั บาลทหารในขณะนนั้ เพอ่ื ความคลอ งตวั ในการพฒั นาโครงสรา งการบรหิ าร
และการเรียนการสอนท่ีจํากัด ไปสูการเปนมหาวิทยาลัยและการขยายตัวที่มีความหลากหลายวิชาชีพ ทายที่สุด
มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ “มหาวิทยาลัยท่ีเจริญเปนศรีสงาแกมหานคร” ก็ไดรับการสถาปนาขึ้นในปถัดมา

วัดพระสิงหวรมหาวิหาร อาํ เภอเมืองเชียงใหม จงั หวัดเชียงใหม 29

(๒๙ มถิ ุนายน ๒๕๑๗) โดยมี ศาสตราจารย ดร.สุดใจ เหลา สนุ ทร เปนอธกิ ารบดี (พทุ ธศักราช ๒๕๑๒ - ๒๕๒๑)
จากอดีต (พุทธศักราช ๒๔๙๗-๒๕๑๘) ที่มีคณะศึกษาศาสตร สถาบันวิจัยพฤติกรรมศาสตร สาํ นักทดสอบ

ทางการศึกษาและจิตวิทยา สํานักงานอธิการบดี สํานักหอสมุดกลาง คณะมนุษยศาสตร คณะสังคมศาสตร
คณะวทิ ยาศาสตร คณะพลศกึ ษา และบณั ฑติ วทิ ยาลยั ในชว งแผนพฒั นาการศกึ ษาระดบั อดุ มศกึ ษา ระยะท่ี ๕ (พทุ ธศกั ราช
๒๕๒๕ - ๒๕๒๙) จดั ตง้ั คณะแพทยศาสตร แผนพฒั นาการศึกษาระดบั อุดมศึกษา ระยะท่ี ๗ (พุทธศักราช ๒๕๓๕ - ๒๕๓๙)
จัดต้ังคณะวิศวกรรมศาสตร คณะศิลปกรรมศาสตร คณะทันตแพทยศาสตร คณะสหเวชศาสตร* สาํ นักคอมพิวเตอร
สถาบันพัฒนาการทองเที่ยวเพ่ืออนุรักษส่ิงแวดลอม* สํานักส่ือและเทคโนโลยีการศึกษา* คณะเภสัชศาสตร และแผน
พฒั นาการศกึ ษาระดบั อดุ มศกึ ษา ระยะท่ี ๘ (พทุ ธศกั ราช ๒๕๔๐ - ๒๕๔๔) จดั ตง้ั คณะพยาบาลศาสตร* สถาบนั สง่ิ แวดลอ ม
และทรัพยากร* สถาบันวัฒนธรรมและศิลปะ* ศูนยวิทยาศาสตรศึกษา* ศูนยการแพทยสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ
สยามบรมราชกุมารี** แผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษา ระยะที่ ๙ (พุทธศักราช ๒๕๔๕ - ๒๕๔๙) จัดตั้งวิทยาลัย
นานาชาตเิ พอื่ ศกึ ษาความยงั่ ยนื * วทิ ยาลยั นวตั กรรมสอื่ สารสงั คม* ศนู ยบ รกิ ารวชิ าการ*** สาํ นกั งานบรหิ ารกจิ การหอพกั
ศูนยกีฬา มศว*** แผนพัฒนาการศึกษาระดับอุดมศึกษา ระยะที่ ๑๐ (พุทธศักราช ๒๕๕๐-๒๕๕๔) จัดตั้งวิทยาลัย
โพธิวิชชาลัย* อาํ เภอวฒั นานคร จงั หวัดสระแกว และขยายบทบาทไปทจ่ี ังหวัดตาก เชียงใหม นา น เลย สุพรรณบุรี และ
สตลู ซงึ่ โครงการดงั กลา วเปน โครงการตน แบบของมหาวทิ ยาลยั ชมุ ชนกระบวนทศั นห นงึ่ ทม่ี คี วามรว มมอื กบั ภาคตี า งๆ ใน
พนื้ ทเี่ นน การผลติ บณั ฑติ คนื ถนิ่ บนฐานปรชั ญาเศรษฐกจิ พอเพยี งของพระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั เปน หระการสําคญั จดั
ตง้ั สํานักวิชาเศรษฐศาสตร และนโยบายสาธาระ* คณะเทคโนโลยแี ละนวัตกรรมผลิตภณั ฑการเกษตร* และรบั โอนคณะ
วัฒนธรรมสิ่งแวดลอมและการทองเท่ียวเชิงนิเวศ ซ่ึงเกิดจากการรวมสถาบันส่ิงแวดลอมและทรัพยากร และสถาบัน
พัฒนาการทองเท่ียวเพ่ืออนุรักษส่ิงแวดลอมเขาดวยกัน จัดต้ังสถาบันวิจัยและพัฒนาการศึกษาพิเศษ จัดต้ังสถาบัน
ยุทธศาสตรทางปญญาและวิจยั และจดั ต้งั สํานักนวัตกรรมการเรยี นรู แผนพัฒนาการศกึ ษาระดับอุดมศึกษา ระยะท่ี ๑๑
(พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๕-๒๕๕๙) จัดตั้ง สถาบันวิจัย พฒั นา และสาธิตการศกึ ษา

พุทธศักราช ๒๕๔๙ ผูบริหารมหาวิทยาลัยมีแนวคิดในการพัฒนามหาวิทยาลัยใหเจริญกาวหนา ท้ังทางดาน
คุณภาพมาตรฐานวิชาการท่ีเปนเลิศดานกายภาพ ดานศักยภาพของคณาจารย บุคลากรและนิสิตตลอดจนเชื่อมโยงกับ
ชมุ ชนสงั คม โดยเปด พนื้ ทม่ี หาวทิ ยาลยั ออกสถู นนอโศกมนตรโี ดยจดั ซอ้ื ทดี่ นิ จํานวน ๓ แปลงคอื ทดี่ นิ ๒ แปลงพนื้ ท่ี ๖ ไร
๒ งาน ๒๘ ตารางวา ตดิ กบั ถนนอโศกมนตรเี พอ่ื กอ สรา งอาคารสงู ๑๗ ชน้ั (อาคารบรกิ าร : ศาสตราจารยห มอ มหลวง ปน
มาลากลุ ) และอาคารสงู ๒๒ ชนั้ (อาคารนวตั กรรม : ศาสตราจารย ดร.สาโรช บวั ศร)ี ทดี่ นิ แปลงที่ ๓ พนื้ ท่ี ๑ ไร ๒ งาน รมิ
คลองแสนแสบ

พทุ ธศกั ราช ๒๕๕๙ มหาวทิ ยาลยั เกดิ ความเปลย่ี นแปลงทสี่ ําคญั คอื การเปน มหาวทิ ยาลยั ในกาํ กบั ของรฐั บาล
มีจุดประสงคเพื่อการบริหารงานท่ีคลองตัวมากข้ึน มีการเปล่ียนแปลงโครงสรางของหนวยงานภายในมหาวิทยาลัย โดย
ใหศนู ยก ีฬา มศว อยภู ายใตการดแู ลของคณะพลศกึ ษา ศนู ยวทิ ยาศาสตรศ กึ ษาอยูภ ายใตก ารดูแลของคณะวิทยาศาสตร

30 หนงั สอื ที่ระลึกพิธีถวายผาพระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

สถาบันวิจัยและพัฒนาการศึกษาพิเศษอยูภายใตการดูแลของคณะศึกษาศาสตร ศูนยบริการวิชาการและสาํ นักบริหาร
กจิ การหอพกั ทไี่ ดเ ปลย่ี นชอ่ื เปน ศนู ยบ รหิ ารกจิ การหอพกั เปน หนว ยงานภายในสํานกั งานอธกิ ารบดี เปลย่ี นชอ่ื หนว ยงาน
บางแหง คือ คณะสหเวชศาสตรเปนคณะกายภาพบาํ บัด สาํ นักวิชาเศรษฐศาสตรและนโยบายสาธารณะเปน
คณะเศรษฐศาสตร เพ่ือใหสอดรบั กบั แผนพัฒนาเศรษฐกิจแหง ชาติฉบบั ท่ี ๑๒ (๒๕๖๐-๒๕๖๔) ทยี่ ึดหลัก “ปรัชญาของ
เศรษฐกจิ พอเพยี ง” “การพฒั นาทย่ี ง่ั ยนื ” และ “คนเปน ศนู ยก ลางการพฒั นา” ทตี่ อ เนอื่ งจากแผนพฒั นาฯ ฉบบั ที่ ๙-๑๑
การผลิตบนฐานการใชภูมิปญญาและนวัตกรรม มหาวิทยาลัยจึงไดตั้งคณะขึ้นมาอีก ๒ แหง คือ วิทยาลัยอุตสาหกรรม
สรา งสรรค และคณะบริหารธุรกจิ เพ่ือสงั คม เพื่อการเปนมหาวทิ ยาลัยรบั ใชส ังคมท่ยี ง่ั ยืนตลอดไป

หมายเหตุ * เปน สว นงานในกาํ กับของมหาวทิ ยาลัยโดยมตสิ ภามหาวิทยาลัยศรีนครนิ ทรวิโรฒ
** เปนหนวยงานในสงั กัดคณะแพทยศาสตร
*** เปน หนว ยงานทจ่ี ดั ตงั้ โดยมมี ตสิ ภามหาวทิ ยาลยั ใหม กี ารบรหิ ารจดั การทต่ี า งไปจากสว นในกาํ กบั ฐานะไม

เทียบเทาคณะ สถาบัน สํานัก

กฐิน

๑. ความหมาย

๑.๑ คําวา กฐนิ มคี วามหมายเก่ียวขอ งกนั ถึง ๔ ประการ คือ
เปน ชื่อของกรอบไม อนั เปนแมแบบสาํ หรับทาํ จีวร ซึ่งอาจเรียกวา สะดึง กไ็ ด
เปน ช่ือของผา ท่ถี วายแดพ ระสงฆเ พ่ือทาํ จวี รตามแบบหรือกรอบไมน้นั
เปน ชื่อของบุญกริ ิยา คอื การทาํ บญุ ในการถวายผา กฐนิ เพือ่ ใหส งฆท าํ เปน จีวร
เปน ชอ่ื ของสงั ฆกรรม คอื กจิ กรรมของสงฆท จี่ ะตอ งมกี ารสวดประกาศขอรบั ความเหน็ ชอบจากทปี่ ระชมุ

สงฆ ในการมอบผากฐนิ ใหแ กภกิ ษุรูปใดรปู หนง่ึ

กฐินทเ่ี ปนช่ือของกรอบไม

หมายถึง กรอบไมแบบสําหรับทาํ จีวร ซ่ึงอาจเรียกวาสะดึงก็ได เนื่องจากในคร้ังพุทธกาล การทําจีวรใหมี
รปู ลกั ษณะตามทก่ี าํ หนดกระทําไดโ ดยยาก จงึ ตอ งทํากรอบไมส ําเรจ็ รปู ไว เพอ่ื เปน อปุ กรณส ําคญั ในการทาํ เปน ผา นงุ หรอื
ผาหมหรือผาหมซอนที่เรียกวาจีวรเปนสวนรวม ผืนใดผืนหนึ่งก็ได ในภาษาไทยนิยมเรียกผานุงวา สบง ผาหมวา จีวร
และ ผา หม ซอ นวา สงั ฆาฏิ การทาํ ผา โดยอาศยั แมแ บบเชน น้ี คอื ทาบผา ลงไปกบั แมแ บบแลว ตดั เยบ็ ยอ มทําใหเ สรจ็ ในวนั นนั้
ดวยความสามัคคีของสงฆ เปนการรวมใจกันทํากิจที่เกิดขึ้นและเมื่อทําเสร็จหรือพนกาํ หนดกาลแลว แมแบบหรือกฐิน
นนั้ กร็ อ้ื เกบ็ ไวใชในการทําผา เชนนนั้ อีกในปต อ ๆ ไป การร้อื แบบไมนเ้ี รียกวา เดาะ ฉะนั้นคําวา กฐินเดาะ หรอื เดาะกฐิน
จงึ หมายถงึ การรือ้ ไมแ มแบบเกบ็ ไวใชใ นโอกาสหนา

กฐินท่เี ปน ช่ือของผา

หมายถงึ ผา ทถ่ี วายใหเ ปน กฐนิ ภายในกาํ หนดกาล ๑ เดอื น นบั ตง้ั แตว นั แรม ๑ ค่าํ เดอื น ๑๑ ถงึ วนั ขนึ้ ๑๕ ค่ํา
เดอื น ๑๒ ผา ทจ่ี ะถวายนนั้ จะเปน ผา ใหม หรอื ผา เทยี มใหม เชน ผา ฟอกสะอาด หรอื ผา เกา หรอื ผา บงั สกุ ลุ คอื ผา ทเ่ี ขาทง้ิ แลว
และเปนผาเปอนฝุนหรือผาตกตามรานก็ได ผูถวายจะเปนคฤหัสถก็ได เปนภิกษหุ รือสามเณรก็ได ถวายแกพระสงฆแลว
ก็เปนอนั ใชได

กฐนิ ทีเ่ ปนช่ือของบญุ กิรยิ าคอื การทาํ บุญ

หมายถึง การถวายผากฐินเปนทานแกพระสงฆผูจําพรรษาอยูในวัดใดวัดหน่ึงครบ ๓ เดือน เพื่อสงเคราะห
ผูประพฤติปฏิบัติชอบใหมีผานุงหรือผาหมใหม จะไดใชผลัดเปลี่ยนของเกาที่จะขาดหรือชาํ รุด การทาํ บุญถวายผากฐิน

32 หนังสือที่ระลกึ พิธถี วายผา พระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

หรือที่เรียกวา ทอดกฐิน คือ ทอดหรือวางผาลงไปแลวกลาวคาํ ถวายในทามกลางสงฆเรียกไดวาเปน กาลทาน
คอื การถวายกอ นหนานนั้ หรอื หลังจากนัน้ ไมเปนกฐนิ ทา นจึงถือวา หาโอกาสทาํ ไดย าก

กฐนิ ทีเ่ ปนชอ่ื ของสงั ฆกรรม

หมายถึง กิจกรรมของสงฆก็จะตองมีการสวดประกาศขอรับความเห็นชอบจากท่ีประชุมสงฆ ในการมอบ
ผา กฐนิ ใหแ กภ กิ ษรุ ปู ใดรปู หนงึ่ เมอ่ื ทําจวี รสาํ เรจ็ แลว ดว ยความรว มมอื ของภกิ ษทุ งั้ หลาย กจ็ ะไดเ ปน โอกาสใหไ ดช ว ยกนั
ทาํ จีวรของภิกษุรูปอื่น ขยายเวลาทาํ จีวรไดอีก ๔ เดือน ท้ังนี้เพราะในสมัยพุทธกาล การหาผาทาํ จีวรทําไดโดยยาก
ไมทรงอนุญาตใหเก็บสะสมผาไวเกิน ๑๐ วัน แตเม่ือไดชวยกันทาํ สังฆกรรมเร่ืองกฐินแลวอนุญาตใหแสวงหาผา
และเกบ็ ผา ไวทาํ เปน จวี รไดจ นตลอดฤดหู นาว คือจนถงึ วนั ข้ึน ๑๕ ค่าํ เดอื น ๔

จากความหมายขางตนจะเห็นวา มีความเก่ียวของกัน ๔ ประการ เมื่อสงฆทําสังฆกรรมเร่ืองกฐินเสร็จแลว
และประชุมกัน อนโุ มทนากฐนิ คอื แสดงความพอใจวาไดกรานกฐนิ เสรจ็ แลว ก็เปนอนั เสรจ็ พธิ ี

๑.๒ คาํ วา กรานกฐนิ คอื การลาดผา หรอื ทาบผา ลงไปกบั กรอบไมแ มแ บบเพอื่ ตดั เยบ็ ยอ ม ทาํ เปน จวี รผนื ใด
ผนื หนง่ึ

๑.๓ คําวา การจองกฐนิ คือการแสดงความจํานงเปน ลายลกั ษณอักษร หรือดวยวาจาตอทางวดั วา จะนาํ กฐนิ
มาถวาย เม่ือนน้ั เม่ือนีแ้ ลวแตจะตกลงกัน แตจ ะตองภายในเขตเวลา ๑ เดอื น ตามทก่ี าํ หนดในพระวินัย

๑.๔ คาํ วา อปโลกนกฐิน คือการท่ีภิกษุรูปใดรูปหน่ึงเสนอขึ้นในท่ีประชุมสงฆถามความเห็นชอบวาควรมี
การกรานกฐินหรือไม เม่ือเห็นชอบรวมกันแลว จึงหารือกันตอไปวาผาท่ีทาํ สาํ เร็จแลวควรถวายแกภิกษุรูปใด การปรึกษา
หารอื การเสนอความเหน็ เชน นเ้ี รยี กวา อปโลกน (อา นวา อะ - ปะ - โหลก) หมายถงึ การชว ยกนั มองดวู า จะสมควรอยา งไร
เพยี งเทา นย้ี งั ใชไ มไ ด เมื่ออปโลกนเ สรจ็ แลว จึงตอ งสวดประกาศเปนการสงฆ จึงนบั วา เปนสงั ฆกรรมเรอ่ื งกฐินดังกลาวไวแ ลว
ในตอนตน

ในปจจุบันมีผูถวายผามากข้ึน มีผูสามารถตัดเย็บยอมผาท่ีจะทําเปนจีวรไดแพรหลายข้ึน การใชไมแมแบบ
อยา งเกา จงึ เลกิ ไป เพยี งแตร กั ษาชอ่ื และประเพณไี วโ ดยไมต อ งใชก รอบไมแ มแ บบ เพยี งถวายผา ขาวใหต ดั เยบ็ ยอ มใหเ สรจ็
ในวนั นนั้ หรอื อกี อยา งหนงึ่ นําผา สําเรจ็ รปู มาถวายกเ็ รยี กวา ถวายผา กฐนิ เหมอื นกนั และเนอื่ งจากยงั มปี ระเพณนี ยิ มถวาย
ผากฐินกันแพรหลายไปท่ัวประเทศไทย จึงนับวาเปนประเพณีนิยมในการบาํ เพ็ญกุศล เรื่องกฐินน้ียังขึ้นหนาขึ้นตา
เปนสาธารณประโยชน รว มกบั การบูรณปฏิสังขรณว ัดวาอารามไปในขณะเดยี วกัน

๒. ตาํ นาน

ครงั้ พทุ ธกาล มเี รอ่ื งเลา ไวว า ในคมั ภรี พ ระวนิ ยั ปฎ กกฐนิ ขนั ธกะวา ครง้ั หนงึ่ ภกิ ษชุ าวเมอื งปาฐาประมาณ ๓๐ รปู
ซ่งึ ถอื ธดุ งควัตรอยา งย่งิ ยวด มคี วามประสงคจะเฝา พระพุทธเจา ซ่ึงขณะนนั้ ประทับอยู กรุงสาวัตถี แควนโกศล จงึ พากัน
เดินทางมุงหนาไปยังเมืองน้ัน พอถึงเมืองสาเกตซึ่งอยูหางจากกรุงสาวัตถีประมาณ ๖ โยชน ก็เปนวันเขาพรรษาพอดี
เดนิ ทางตอ ไปมไิ ดต อ งจาํ พรรษาอยทู เ่ี มอื งสาเกตตามพระวนิ ยั บญั ญตั ิ ขณะทจ่ี าํ พรรษาอยู ณ เมอื งสาเกต เกดิ ความรอ นรน

วดั พระสงิ หว รมหาวหิ าร อําเภอเมอื งเชยี งใหม จังหวัดเชียงใหม 33

อยากเฝา พระพทุ ธเจา เปน กาํ ลงั ดงั นน้ั พอออกพรรษาปวารณาแลว กร็ บี เดนิ ทาง แตร ะยะนน้ั ยงั มฝี นตกมาก หนทางทเี่ ดนิ
ชุมไปดว ยนา้ํ เปนโคลนเปนตม ตองบกุ ตองลุยมาจนกระท่ังถึงกรงุ สาวัตถไี ดเ ขาเฝา สมความประสงค

พระพุทธเจาจึงมีปฏิสันถารกับภิกษุเหลานั้นถึงเร่ืองการจําพรรษาอยู ณ เมืองสาเกต และการเดินทางภิกษุ
เหลา นั้น จงึ กราบทลู ถงึ ความตงั้ ใจความรอนรนกระวนกระวายและการเดินทางท่ลี ําบากใหท รงทราบทกุ ประการ

พระพุทธเจาทรงทราบและเห็นความลาํ บากของภิกษุ จึงทรงยกเปนเหตุและมีพระพุทธานุญาต ใหพระภิกษุ
ผูจําพรรษาครบถวนแลว กรานกฐนิ ได และเม่ือกรานกฐินแลว จะไดรบั อานสิ งสบ างขอตามพระวนิ ยั ตอไป

๓. ขอกาํ หนดเกีย่ วกับกฐิน

ขอกําหนดเกย่ี วกบั กฐนิ มีดังตอ ไปนี้
๓.๑ จํานวนพระสงฆในวัดท่ีจะทอดกฐินได ถากลาวตามหลักฐานในพระไตรปฎก (เลม ๕ หนา ๒๕๘)
ซ่ึงเปนพระพุทธภาษิตกลาววา สงฆ ๔ รูป ทํากรรมไดทุกอยางเวนการปวารณา คือ การอนุญาตใหวากลาวตักเตือนได
การอปุ สมบทและการสวดถอนจากอาบัติบางประการ (อพั ภาน) จึงหมายถงึ วา จํานวนพระสงฆในวดั ทีจ่ ะทอดกฐินไดจ ะตอ งมี
ตั้งแต ๔ รูปขึ้นไป แตหนังสืออธิบายชั้นหลังที่เรียกวา อรรถกถากลาววาจะตอง ๕ รูปข้ึนไป เม่ือหนังสืออธิบายขั้นหลัง
ขดั แยงกับพระไตรปฎ ก จึงตอ งถอื พระไตรปฎกเปน สาํ คัญ
๓.๒ คุณสมบัติของพระสงฆที่มีสิทธิรับกฐิน คือ พระสงฆที่จําพรรษาในวัดนั้นครบ ๓ เดือน ปญหาทเ่ี กิดข้ึนมี
อยูวาจะนําพระสงฆวัดอ่ืนมาสมทบ จะใชไดหรือไม ตอบวาถาพระสงฆวัดท่ีจะทอดกฐินน้ัน มีจาํ นวนครบ ๔ รูปแลว
จะนาํ พระสงฆท ี่อนื่ มาสมทบกไ็ ด แตจะอางสิทธไิ มไ ด ผมู สี ทิ ธเิ ฉพาะผูจําพรรษาครบ ๓ เดอื นเทา นน้ั การนําพระภิกษุมา
จากวดั อน่ื สทิ ธเิ ฉพาะทที่ ายกจะถวายอะไรเปน พเิ ศษเทา นนั้ ไมม สี ทิ ธิในการออกเสยี งเรอื่ งจะถวายผา แกภ กิ ษรุ ปู นน้ั รปู น้ี
๓.๓ กําหนดกาลท่ีจะทอดกฐนิ การทอดกฐินนั้นทําไดภายในเวลากาํ หนด คอื ต้ังแตวันแรม ๑ ค่ํา เดอื น ๑๑
จนถงึ วนั ขึน้ ๑๕ คํา่ เดือน ๑๒ กอนหรอื หลังจากน้ันไมนบั เปนกฐิน
๓.๔ ขอควรทราบเกี่ยวกับกฐินไมเปนอันทอดหรือเปนโมฆะ เรื่องน้ีสําคัญมาก ควรทราบท้ังผูทอด
และทงั้ ฝา ยพระสงฆผ รู บั เพราะเปน เรอื่ งทางพระวนิ ยั (วนิ ยั ปฎ กเลม ๕ หนา ๑๓๗) คอื มกั จะมพี ระในวดั เทยี่ วขอโดยตรง
หรอื โดยออ ม ดว ยวาจาบา ง ดว ยหนงั สอื บา ง เชญิ ชวนใหไ ปทอดกฐนิ ในวดั ของตน การทําเชน นนั้ ผดิ พระวนิ ยั กฐนิ ไมเ ปน อนั
กรานนบั เปน โมฆะ การทอดกไ็ มเ ปน อนั ทอด พระผรู บั กไ็ มไ ดอ านสิ งส จงึ ควรระมดั ระวงั ทําใหถ กู ตอ งและแนะนาํ ผเู ขา ใจผดิ
ปฏิบัติผิด ทําใหถ ูกตองเรียบรอย

๔. ประเภทของกฐิน

การทอดกฐนิ ทป่ี ฏบิ ตั กิ นั มาในประเทศไทยตง้ั แตอ ดตี จนถงึ ปจ จบุ นั แยกเปน ประเภทใหญๆ ได ๒ ประเภท คอื
- กฐินหลวง
- กฐนิ ราษฎร

34 หนังสอื ทีร่ ะลกึ พธิ ีถวายผา พระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

กฐินหลวง
ประวัตมิ ีวา เมื่อพระพทุ ธศาสนาไดแ พรหลายเขา มาประดิษฐานในประเทศไทย และประชาชน คนไทยท่ตี ง้ั
หลักแหลงอยูบนผืนแผนดินไทย ไดยอมรับนับถือพระพุทธศาสนาวาเปนศาสนาประจาํ ชาติแลว การทอดกฐินไดกลาย
เปนประเพณีของบานเมืองมาโดยลําดับ พระเจาแผนดินผูปกครองบานเมือง ไดทรงรับเร่ืองกฐินนี้ข้ึนเปนพระราชพิธี
อยา งหนงึ่ ซง่ึ ทรงบําเพญ็ เปน การประจําเมอื่ ถงึ เทศกาลทอดกฐนิ การทพี่ ระเจา แผน ดนิ ทรงบําเพญ็ พระราชกศุ ลเกยี่ วกบั
กฐินเปนพระราชพิธีดังกลาวน้ี เปนเหตุใหเรียกกันวา กฐินหลวง วัดใดก็ตามไมวาจะเปนวัดหลวงหรือวัดราษฎร
หากพระเจา แผน ดนิ เสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ไปถวายผา พระกฐนิ แลว เรยี กวา กฐนิ หลวง ทงั้ สน้ิ มใิ ชก าํ หนดวา ทอดทว่ี ดั หลวง
เทานั้นจงึ จะเรยี กวา กฐินหลวง

ในสมัยรัตนโกสินทร ราชประเพณีของหลวงน้ันพระมหากษัตริยจะเร่ิมเสด็จพระราชดาํ เนินไปถวาย
ผาพระกฐินตามพระอารามหลวงในวันแรม ๖ คํ่า เดือน ๑๑ ไปจนถึงวันแรม ๙ คา่ํ เดือน ๑๑ โดยเสด็จ ทั้งทางบก
และทางเรอื หากเสดจ็ ทางเรอื จะมกี ระบวนพยหุ ยาตราชลมารค พระมหากษตั รยิ ป ระทบั ในเรอื พระทนี่ ง่ั สพุ รรณหงส ตอ มา
เมอื่ บานเมืองเจริญมากข้ึน จึงเปลยี่ นเปนเสด็จพระราชดําเนินโดยรถมาพระทีน่ งั่ และรถยนตพระทน่ี ่งั

และสมัยตอมา เร่ืองของกฐินหลวงไดเปล่ียนไปตามภาวการณของบานเมือง เชน ประชาชนมีศรัทธาเจริญ
รอยตามพระราชศรทั ธาของพระเจา แผน ดนิ ไดร บั พระมหากรณุ าธคิ ณุ ใหถ วายผา พระกฐนิ ไดต ามสมควรแกฐ านะ เปน ตน
เปนเหตใุ หแบงแยกกฐินหลวงออกเปน ประเภทๆ ดังที่ปรากฏในปจ จบุ ัน ดงั น้ี

๑. กฐนิ ทกี่ ําหนดเปน พระราชพธิ ี

กฐนิ ดงั กลา วนพี้ ระเจา แผน ดนิ เสดจ็ พระราชดําเนนิ ไปถวายผา พระกฐนิ ดว ยพระองคเ องเปน ประจาํ ณ วดั สาํ คญั ๆ
ซง่ึ ทางราชการกาํ หนดขนึ้ มหี มายกําหนดการเสดจ็ พระราชดําเนนิ ไวอ ยา งเรยี บรอ ย ปจ จบุ นั พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั
เสด็จพระราชดาํ เนนิ ไปทรงถวายผา พระกฐนิ ณ วดั ตางๆ ทั้งในกรงุ เทพมหานครและสวนภูมภิ าค ๑๖ วัด คอื

๑. วดั พระเชตพุ นวมิ ลมงั คลาราม กรงุ เทพมหานคร (มพี ระบรมราชสรรี างคารรชั กาลท่ี ๑)
๒. วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎ์ิ กรงุ เทพมหานคร (เปนวดั คูพระบรมราชวงศจกั ร)ี
๓. วัดสุทัศนเทพวราราม กรุงเทพมหานคร (มีพระบรมราชสรีรางคารรัชกาลที่ ๘)
๔. วดั บวรนเิ วศวิหาร กรุงเทพมหานคร (มีพระบรมราชสรรี างคารรชั กาลที่ ๖)
๕. วดั เบญจมบพิตรดสุ ติ วนาราม กรุงเทพมหานคร (มีพระบรมราชสรรี างคารรัชกาลที่ ๕)
๖. วัดราชบพิธสถติ มหาสีมาราม กรงุ เทพมหานคร (มีพระบรมราชสรีรางคารรัชกาลที่ ๗)
๗. วัดราชประดษิ ฐสถิตมหาสีมารามกรุงเทพมหานคร (มีพระบรมราชสรรี างคารรชั กาลท่ี ๔)
๘. วัดเทพศริ นิ ทราวาส กรุงเทพมหานคร (รัชกาลท่ี ๕ ทรงสรา งอุทิศถวายพระบรมราชชนนี)
๙. วดั ราชาธวิ าส กรงุ เทพมหานคร (มพี ระบรมราชสรรี างคารสมเด็จพระศรพี ชั รนิ ทราบรมราชนิ นี าถ และ
พระบรมราชสรรี างคารสมเด็จพระศรสี วรินทิราบรมราชเทวี พระพนั วัสสาอัยยิกาเจา)

วัดพระสิงหวรมหาวิหาร อาํ เภอเมอื งเชยี งใหม จังหวดั เชยี งใหม 35

๑๐. วัดมกุฏกษัตริยาราม กรงุ เทพมหานคร (มพี ระบรมราชานุสรณร ชั กาลที่ ๔)
๑๑. วดั อรุณราชวราราม กรงุ เทพมหานคร (มพี ระบรมราชสรีรางคารรัชกาลที่ ๒)
๑๒. วดั ราชโอรสาราม กรงุ เทพมหานคร (มีพระบรมราชสรรี างคารรชั กาลที่ ๓)
๑๓. วัดพระปฐมเจดีย จงั หวดั นครปฐม (มพี ระบรมราชสรรี างคารรัชกาลที่ ๖)
๑๔. วัดสุวรรณดาราราม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา (เปนวัดท่ีสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก สรางข้ึนไว
ณ นิวาสสถานเดิม)
๑๕. วัดนเิ วศนธ รรมประวัติ จงั หวดั พระนครศรอี ยธุ ยา (เปน วดั ทร่ี ชั กาลท่ี ๕ ทรงพระราชดาํ รใิ หส รา งเปน วดั
ประจาํ พระราชวังบางปะอิน)
๑๖. วัดพระศรรี ัตนมหาธาตุ จงั หวดั พษิ ณโุ ลก (เปน วดั ในประวตั ศิ าสตรท มี่ คี วามสําคญั ถอื เปน ราชประเพณี
เมือ่ พระมหากษตั รยิ เ สวยราชยบ รมราชาภิเษกแลวตองเสด็จฯ ไปถวายสักการะพระพุทธชินราช)
วดั หลวงทง้ั หมดนี้ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยหู วั จะเสดจ็ พระราชดําเนนิ ไปถวายผา พระกฐนิ ดว ยพระองคเ อง
เพียงปละ ๘-๙ วัดเทานั้น นอกนั้นทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหพระบรมวงศานุวงศ หรือองคมนตรี หรือผูท่ีทรงเห็น
สมควรเปนผูแทนพระองคไ ปถวาย
กฐินท่ีกาํ หนดเปนพระราชพิธีนี้ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหสํานักพระราชวังออกหมายกาํ หนดการเปน
ประจําทกุ ป จึงไมมีการจองลวงหนา
แนวปฏบิ ัติ
การเฝาฯ รับเสด็จฯ งานถวายผาพระกฐินหลวงประจําปท่ีสํานักพระราชวังออกเปนหมายกําหนดการ
และกําหนดการแตงกายเฝาฯ รบั เสดจ็ ฯ
ผทู เี่ ฝา ฯ รบั เสดจ็ ฯ ตามหมายกาํ หนดการ เจา หนา ทสี่ ํานกั พระราชวงั จะไดร บั รองเชญิ ใหน งั่ พกั ณ ทซี่ ง่ึ จดั ไว
นอกพระอุโบสถตามลําดับชั้นยศ และตําแหนง
งานเสด็จฯ ถวายผาพระกฐินตามราชประเพณีประจําปที่สํานักพระราชวังออกเปนหมายกาํ หนดการ
แตง เครือ่ งแบบเต็มยศ จะมีกองเกยี รตยิ ศทหารมหาดเลก็ รักษาพระองค พรอมท้งั แตรวงประจาํ กองและทหารมหาดเล็ก
รักษาพระองคต้ังแถวรบั เสด็จฯ
เมอื่ ใกลเ วลาเสดจ็ ฯ ประมาณ ๕ หรอื ๑๐ นาที เจาหนา ทผ่ี รู บั รองของสาํ นกั พระราชวงั จะไดเ ชญิ ขาราชการ
ผูมีเกียรติท่ีมาเฝาฯ ไปยืนเรียงแถวรอรับเสด็จฯ ตามแนวทางลาดพระบาท (ถาสถานที่มีไมพอจะเขาแถว ก็คงรอเฝาฯ
ณ ที่ซึง่ จัดไวน น้ั )
ไดเวลาเสด็จฯ มีแตรวงกองทหารเกียรติยศบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี ผูเฝาฯ ที่นั่งพักยืนถวาย
ความเคารพ ผูมาเฝาฯ ท่ีเขาแถวรับเสด็จฯ ถาสวมหมวกทาํ วันทยหัตถ จนสุดเสียงเพลงสรรเสริญพระบารมีและถวาย
ความเคารพเม่ือเสด็จฯ ผา น

36 หนังสอื ท่รี ะลึกพธิ ถี วายผาพระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

เสด็จฯ เขาสูพระอุโบสถ เจาหนาท่ีสาํ นักพระราชวังจะไดเชิญและนาํ เฉพาะขาราชการผูใหญ เขาไปเฝาฯ
ในพระอโุ บสถ เมอ่ื เขา ไปจะตอ งถวายคาํ นบั แลว ยนื อยู ณ เกา อท้ี จ่ี ะนงั่ เฝา ฯ ตามยศและตําแหนง เมอื่ ทรงปฏบิ ตั ใิ นการถวาย
พระกฐนิ ประทับพระราชอาสน ผเู ฝา ฯ ถวายคํานับแลว นงั่ ได เมอื่ เสด็จฯ กลับก็ปฏิบัติทาํ นองเดยี วกับเมือ่ เสด็จมาถงึ

ราชประเพณีเสด็จฯ ถวายผาพระกฐิน ถาพระอารามหลวงหรือวัดใดมีโรงเรียนตั้งอยูยอมจัดลูกเสือหรือ
นักเรยี นต้งั แถวรับเสดจ็ ฯ ถา มีแตรวงลูกเสอื ดวยใหบรรเลงเพลงสรรเสรญิ พระบารมี เมอ่ื เสดจ็ ฯ ถงึ และเสดจ็ ฯ กลับ

โรงเรยี นทจี่ ดั ลกู เสอื นกั เรยี นรบั เสดจ็ ฯ ตามระเบยี บจะตอ งจดั ตงั้ โตะ หมบู ชู า ประดษิ ฐานพระบรมฉายาลกั ษณ
แทนพระพทุ ธรปู มแี จกนั พานดอกไมธ ปู เทยี นพรอ ม แตไ มต อ งจดุ ธปู เทยี นหนา พระบรมฉายาลกั ษณ ควรมธี ปู เทยี นแพ
กระทงดอกไมใ สพ านตงั้ ไว เปนการถวายเคารพสกั การะ ในการรับเสดจ็ ฯ

ผูอาํ นวยการ/อาจารยใหญ/ครูใหญ ยืนท่ีขางๆ โตะหมูหนาแถวนักเรียนและลูกเสือ เมื่อเสด็จถึง ณ ท่ีนั้น
ผูอํานวยการ/อาจารยใหญหรือครูใหญกาวออกมาถวายความเคารพ (ถาเปนครูผูชายสวมหมวก ทาํ วันทยหัตถ ถาเปน
ครหู ญงิ ถวายความเคารพดว ยการถอนสายบวั ) แลว กราบบงั คมทลู รายงานจาํ นวนอาจารย ครู นกั เรยี น จบแลว ถอยออก
ไปถวายคํานบั กอนท่จี ะกลบั ไปยนื เฝา ฯ ณ ทเ่ี ดิม

๒. กฐนิ ตน

กฐินดังกลาวนี้เกิดขึ้นเพราะพระเจาแผนดินเสด็จพระราชดาํ เนินไปถวายผาพระกฐิน ณ วัดที่มิใชวัดหลวง
และมไิ ดเ สดจ็ ไปอยา งเปน ทางการหรอื อยา งเปน พระราชพธิ ี แตเ ปน การบําเพญ็ พระราชกศุ ล สว นพระองคอ กี ดว ย พลตรหี มอ ม
ทววี งศถ วลั ยศกั ด์ิ (ม.ร.ว.เฉลมิ ลาภ ทววี งศ) ไดเ ลา ประวตั เิ รอื่ งการเกดิ ขน้ึ ของกฐนิ ตน นไี้ วว า “กฐนิ สว นพระองคน ้ี ในสมยั
กอนรัชกาลที่ ๕ จะเรียกวาอยางไรน้ัน ยังไมพบหลักฐาน มาเรียกกันวากฐินตนในรัชกาลที่ ๕ ภายหลังที่ไดมีการเสด็จ
ประพาสหัวเมืองตางๆ เมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๗ การเสด็จประพาสครั้งนั้น โปรดใหจัดใหงายกวาการเสด็จประพาสเพ่ือสําราญ
พระราชอริ ยิ าบถอยา งสามญั คือ โปรดไมใหม ที อ งตราสง่ั หวั เมอื งใหจ ดั ทําทีป่ ระทับแรม ณ ท่ใี ดๆ พอพระราชหฤทัยจะ
ประทับที่ไหน ก็ประทับที่นั่น บางคราวก็ทรงเรือเล็กหรือเสด็จรถไฟไปโดยมิใหใครรู การเสด็จประพาสครั้งน้ันเรียกวา
เสด็จประพาสตน เหตุที่เรียกวาประพาสตนก็เพราะเมื่อวันท่ี ๑๘ กรกฎาคม พ.ศ.๒๔๔๗ เสด็จทรงเรือมาด ๔ แจว ประพาส
ในแมนํ้าออม ไดทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ ใหซ้ือเรือมาดแจว ๔ แจว เพ่ิมข้ึนอีกลําหนึ่งลาํ สําหรับแจวตาม
เรือพระท่ีน่ังเวลามีพระราชประสงคที่จะเสด็จพระราชดําเนิน โดยมิใหใครรูจักพระองค เม่ือซ้ือเรือมาดไดดัง
พระราชประสงคแลวก็พระราชทานช่ือเรือลาํ น้ันวา “เรือตน” ในวันนั้นกวาจะเสด็จพระราชดาํ เนินกลับถึงท่ีประทับแรมที่
เมอื งราชบรุ เี กอื บ ๓ ทมุ เพราะน้าํ เชย่ี วผคู นในขบวนเสดจ็ ฯ เหนอ่ื ยหอบตามกนั จงึ เปน มลู เหตใุ หเ รยี กการเสดจ็ ประพาส
อยา งในวนั นว้ี า ประพาสตน และยงั เปน มลู เหตใุ หเ รยี กการเสดจ็ พระราชดําเนนิ ถวายผา พระกฐนิ เปน การสว นพระองคว า
พระกฐนิ ตน เรียกแบบเรอื นไทยทที่ รงสรางสําหรบั ประทับอยางชาวบานวา เรือนตน กันตอมา

พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัวรัชกาลปจจุบัน ทรงดาํ เนินตามพระยุคลบาทพระบาทสมเด็จ
พระจลุ จอมเกลา เจา อยหู วั โปรดเสดจ็ พระราชดําเนนิ ไปทรงบําเพญ็ พระราชกศุ ลถวายผา พระกฐนิ ตน เปน ประจาํ ปท กุ ป
การจะเสดจ็ ฯ ไปถวายผาพระกฐินตนทว่ี ัดใดมีหลกั เกณฑ ดังน้ี

วดั พระสงิ หว รมหาวิหาร อําเภอเมืองเชยี งใหม จังหวดั เชียงใหม 37

๑. เปน วดั ทย่ี งั ไมเ คยเสด็จพระราชดําเนนิ ถวายผาพระกฐินมากอน
๒. ประชาชนมีความเล่ือมใสในวัดนนั้ มาก
๓. ประชาชนในทองถ่ินน้ันไมคอยมีโอกาสไดเฝาทูลละอองธุลีพระบาท เมื่อเสด็จพระราชดําเนินไปจะไดมี
โอกาสเขา เฝาทลู ละอองธลุ พี ระบาทอยา งใกลช ิดดว ย
แนวปฏิบตั ิ
ในกรณีที่เสด็จฯ ไปถวายผาพระกฐินเปนการสวนพระองคท่ีเรียกกันวา พระกฐินตน สวนมากจะเปนวัดใน
ตา งจังหวดั สาํ นักพระราชวงั จะออกเปนหมายรบั สง่ั สวนมากจะแตง เครือ่ งแบบปกติขาวเฉพาะเจา หนาทผี่ มู หี นา ที่เฝาฯ
เจา หนา ท่ี นอกนนั้ หรอื ขา ราชการในทอ งถนิ่ แตง กายเครอ่ื งแบบปกติ กากคี อตง้ั แบบขา ราชการ หรอื กากคี อพบั ผกู ผา ผกู คอ
การเฝาฯ รับเสด็จ เจาหนาที่สาํ นักพระราชวังจะรับรองขาราชการและผูมีเกียรติรอเฝาฯ ณ ที่ซึ่งจัดไวนอก
พระอโุ บสถ
การเสด็จฯ ถวายผาพระกฐินในตางจังหวัดนั้น ผูวาราชการจังหวัดจะตองจัดขาราชการเขาแถวรับเสด็จฯ
ณ ท่ีซึ่งรถยนตพระท่ีน่ังเทียบ เม่ือเสด็จฯ ลงจากรถยนตพระท่ีนั่ง ผูวาราชการจังหวัดตองเขาไปเฝาฯ ถวายคํานับ
(ถา สวมหมวกทาํ วนั ทยหตั ถ) แลวกราบบงั คมทลู รายงานตนเองและเบกิ ขา ราชการผใู หญท่ีเฝาฯ เชน ขอเดชะฝาละออง
ธุลีพระบาทปกเกลา ปกกระหมอม ขา พระพุทธเจา........ ผวู า ราชการจังหวดั ......... ขอพระราชทานพระบรมราชวโรกาส
เบกิ ผเู ฝา ทลู ละอองธลุ พี ระบาท (ในกรณที ภี่ รยิ าเฝา ฯ อยดู ว ย) นาง............. ภรยิ าขา พระพทุ ธเจา (จะทลู เกลา ถวายดอกไม
ดวยก็ได) แลวตอไป ควรจะกราบบังคมทูลเฉพาะขาราชการผูใหญระดับสูง เชน รองผูวาราชการจังหวัด ผูพิพากษา
หวั หนา ศาลจังหวดั นายอาํ เภอของทองถน่ิ ทเี่ สดจ็ ฯ เทา น้ัน

๓. กฐนิ พระราชทาน

เปนกฐินที่พระเจาแผนดินพระราชทานผาของหลวง แกผูที่กราบบังคมทูลขอพระราชทานเพื่อไปถวายยัง
วดั หลวง นอกจากวดั สําคญั ทที่ รงกําหนดไวว า จะเสดจ็ พระราชดาํ เนนิ ดว ยพระองคเ อง (๑๖ วดั ดงั ทกี่ ลา วมาแลว ) เหตทุ ่ี
เกดิ กฐนิ พระราชทานเพราะวาปจจบุ ันวดั หลวงมีจํานวนมาก จึงเปด โอกาสใหก ระทรวง ทบวง กรมตางๆ ตลอดจนคณะ
บคุ คลหรอื บคุ คลทสี่ มควรรบั พระราชทานผา พระกฐนิ ไปถวายได และผทู ไี่ ดร บั พระราชทานจะเพม่ิ ไทยธรรมเปน สว นตน
โดยเสด็จพระราชกุศลดวยตามกําลงั ศรทั ธากไ็ ด

ปจ จบุ นั กระทรวง ทบวง กรม คณะบคุ คลหรอื บคุ คลใดมคี วามประสงคจ ะรบั พระราชทานผา พระกฐนิ ไปถวาย
ณ วดั หลวงวดั ใดกต็ ดิ ตอ ไปยงั กรมการศาสนา กระทรวงวฒั นธรรมตามระเบยี บ ซง่ึ เทา กบั เปน การจองกฐนิ ไวก อ นนนั่ เอง

แนวปฏิบัติ
ขน้ั ตอนของกฐินพระราชทานมีดงั นี้
๑. เม่ือไดรับผาพระกฐินพระราชทานจากกรมการศาสนาแลว ควรถวายหลังวันแรม ๖ คา่ํ เดือน ๑๑ หรือ
เมือ่ พระบาทสมเดจ็ พระเจา อยูห ัวเสด็จพระราชดําเนนิ ทอดพระกฐินวนั แรกแลว

38 หนงั สือท่ีระลึกพิธีถวายผา พระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

๒. ใหต ดิ ตอ กบั วดั โดยตรง เพอ่ื แจง วนั เวลา และขอใหเ จา อาวาสสงั่ ไวยาวจั กรเตรยี มสถานทแี่ ละสง่ิ ทจี่ าํ เปน
ทม่ี ีบชู าพระรตั นตรยั มเี ครอื่ งบชู าพรอ มอาสนสงฆสําหรบั พระสงฆอนุโมทนาพระกฐนิ โตะ ขนาดกวา งพอสมควรสาํ หรบั
วางพานแวนฟา ผาไตรพระกฐินและพานเทียนพระปาติโมกข โตะวางเครื่องบริขารพระกฐินและเครื่องไทยธรรม โตะ
เกาอี้สาํ หรบั ผเู ปนประธานและผูรว มพธิ ตี าม สมควร

๓. เม่ือถึงวันกาํ หนด กอนผูเปนประธานจะไปถึงหรือกอนเร่ิมพิธี ใหเจาหนาที่เชิญเครื่องพระกฐินจัดไว
บนโตะ วางเทียนปาติโมกขไวบนพาน และใหเจาหนาท่ีแตงเครื่องแบบ หรือแตงสากลนิยมคอยสงใหผูเปนประธาน
ท่เี ชิงบันไดหรือประตเู ขา สถานที่ประกอบพธิ ี

๔. ประธานรบั ผา พระกฐนิ จากเจา หนา ทท่ี เี่ ชงิ บนั ไดพระอโุ บสถ อมุ ประคองยนื ตรง ถวายความเคารพพระบาท
สมเดจ็ พระเจา อยหู วั ขณะดนตรบี รรเลงเพลงสรรเสรญิ พระบารมี แลว จงึ เขา สพู ระอโุ บสถตรงไปวางไวท พ่ี านแวน ฟา ซง่ึ ตง้ั อยู
หนาอาสนสงฆ (ถามีปพาทยหรือเครื่องดนตรีใหบรรเลงเพลงสรรเสริญพระบารมี ขณะผเู ปนประธานรับผาไตรจากเจา
หนา ทหี่ รอื รบั ทโี่ ตะ หมใู นกรณที จ่ี ดั ไว ตอ จากนน้ั จงึ บรรเลงเพลงชา ขณะประธานเขา สสู ถานทปี่ ระกอบพธิ ี จนถงึ เวลาจดุ
ธปู เทยี นบูชาพระรตั นตรยั แลวจึงสง เทยี นชนวนคืน ใหห ยุดบรรเลงทันทแี มจะยงั ไมจ บเพลงก็ตาม และควรมเี จา หนาท่ี
คอยใหส ญั ญาณเวลาใหเรม่ิ เพลงหรอื ใหห ยดุ บรรเลง)

๕. เมอ่ื วางผา พระกฐนิ แลว จดุ ธปู เทยี นเครือ่ งสกั การบูชาพระรัตนตรยั แลว กราบ ๓ หน
๖. เมอื่ กราบพระรตั นตรยั แลว ไปทพ่ี านแวน ฟา หยบิ ผา หม พระประธานสง ใหเ จา หนา ทน่ี าํ ไปมอบแกไ วยาวจั กร
แลวยกผาพระกฐินข้ึนประคอง พนมมือหันไปทางพระประธานวา นะโม ๓ จบ ตอจากนั้นหันไปทางพระสงฆวา
คาํ ถวายพระกฐิน ดังน้ี
“ผาพระกฐินทานกับท้ังผาอานิสงสบริวารท้ังปวงน้ี พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทร
มหาวชิราลงกรณ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว ผูทรงพระคุณอันประเสริฐกอปรดวย พระราชศรัทธา โปรดเกลาฯ
ใหขา พเจา * นอ มนาํ มาถวายแดพ ระสงฆ ซึ่งจาํ พรรษากาลดว ยไตรมาสในอาวาสวหิ ารน้ี ขอพระสงฆจงรบั ผาพระกฐินทาน
น้ี กระทาํ กฐินัตถารกิจ ตามพระบรมพุทธานุญาตน้ัน เทอญ” (*ถาเปนกระทรวง ทบวง กรม องคกร สมาคม บริษัท
หางรา น ใหเปลีย่ นคําวา ขา พเจา เปนชือ่ หนว ยงานนน้ั ๆ ทที่ รงพระกรณุ าโปรดเกลาฯ พระราชทาน)
กลา วถวายผา พระกฐนิ ทานจบแลว ประเคนพรอ มดว ยเทยี นพระปาตโิ มกข เสรจ็ แลว เขา นงั่ ณ ทซี่ ง่ึ จดั ไว ในระหวา ง
ทผี่ เู ปนประธานเขา สสู ถานท่ีประกอบพธิ ี ผูอยูใ นพิธีท้งั หมดยนื แสดงความเคารพจนกวา ประธานจะนัง่ ลง จึงนัง่ ลงพรอมกนั
๑. พระสงฆทาํ พิธีกรรม
๒ เมื่อพระสงฆทาํ พิธีเสร็จออกไปครองผา (ปพาทยบรรเลงเพลงสาธุการ ถามี) ครองผาเสร็จกลับ
เขานัง่ ยงั อาสนสงฆ (ปพาทยห ยดุ บรรเลง) ผูเปน ประธานและผูไปรว มพิธถี วายเครื่องพระกฐินแกองคค รอง เรม่ิ ตง้ั แตบ าตร
เปนตนไปจนถึงเครอื่ งมือกอสราง ถาจัดเคร่ืองไทยธรรมถวายเพิ่มเตมิ ควรถวายภายหลงั เคร่ืองพระกฐินหลวง
๓. ถา มผี บู รจิ าครว มโดยเสด็จพระราชกุศล ควรประกาศใหท ่ีประชุมทราบ

วัดพระสงิ หวรมหาวิหาร อําเภอเมอื งเชียงใหม จงั หวัดเชยี งใหม 39

๔. พอพระสงฆอนุโมทนา ผูเปนประธานกรวดน้ําแลว พระสงฆถ วายอดเิ รกจบ ประธานกราบ พระรตั นตรัย
เปน อนั เสรจ็ พิธี (ปพ าทยบรรเลงเพลงกราวรํา ถามี)

๕. กรมการศาสนาเปนผูจัดสรรและดาํ เนินการขอพระราชทาน จึงขอใหรายงานถวายผาพระกฐิน
พระราชทานและยอดเงินโดยเสด็จพระราชกุศลไปยังกรมการศาสนา หลังจากถวายผาพระกฐินเสร็จแลว เพื่อจะได
รวบรวมดาํ เนินการกราบบงั คมทลู พระกรุณา ขอพระราชทานถวายพระราชกศุ ลโดยพรอมเพรียงกัน

กฐินราษฎร
กฐินราษฎร เปนกฐินที่ประชาชนหรือราษฎรท่ีเลื่อมใสศรัทธาในพระพุทธศาสนา มีกําลังศรัทธานําผากฐิน
ของตนไปทอดถวาย ณ วัดตางๆ (เวนไวแตวัดที่กลาวมาแลวในเร่ืองกฐินหลวง) การทอดกฐินของราษฎรต้ังแตอดีตถึง
ปจ จบุ ันมีการเรยี กช่ือแตกตา งกนั ออกไปตามลักษณะวธิ กี ารทอดถึง ๔ รูปแบบ คือ

กฐนิ หรอื มหากฐนิ
จลุ กฐนิ หรือ กฐนิ แลน
กฐินสามัคคี
กฐินตกคา ง

กฐิน หรอื มหากฐนิ

เปน กฐนิ ทร่ี าษฎรนาํ ไปทอด ณ วดั ใดวดั หนง่ึ ซงึ่ ตนมศี รทั ธาเปน การเฉพาะ กลา วคอื ทา นผใู ดมคี วามศรทั ธาจะทอดกฐนิ
ณ วัดใด ก็ใหทาํ ใบปวารณาจองกฐินติดใบบอกไว ณ เขตวัดนั้นฯ เม่ือถึงเวลากาํ หนดก็นําผากฐิน บางคร้ังเรียกวา ผาที่เปน
องคกฐิน ซึ่งจะเปนผาผืนเดียวก็ได หลายผืนก็ได เปนผาขาว ซ่ึงยังมิไดตัดก็ได ตัดออกเปนชิ้นๆ พอที่จะประกอบเขาเปนจีวร
ผนื ใดผนื หนง่ึ กไ็ ด ทําเสรจ็ แลว ยงั มไิ ดย อ มหรอื ยอ มแลว กไ็ ด อยา งใดอยา งหนงึ่ จดั เปน องคก ฐนิ นาํ ไปทอด ณ วดั ทไี่ ดจ องไวน นั้

นอกจากองคก ฐนิ แลว เจา ภาพบางรายอาจศรทั ธาถวายของอน่ื ๆ ไปพรอ มกบั องคก ฐนิ เรยี กกนั วา บรวิ ารกฐนิ
ตามท่ีนยิ มกนั นั้นมปี จ จยั ๔ คอื

๑. เครอื่ งอาศัยของพระภิกษุสามเณร มี ไตร จีวร บรขิ ารอ่ืนๆ ที่จําเปน
๒. เคร่ืองใชประจําป มีมุง หมอน กลด เตียง ตั่ง โตะ เกาอี้ โองน้ํา กระถาง กระทะ กระโถน เตา ภาชนะ
สาํ หรับใสอาหารคาวหวาน
๓. เคร่ืองซอมเสนาสนะ มี มีด ขวาน สิว่ เล่อื ย ไมกวาด จอบ เสยี ม
๔. เครือ่ งคลิ านเภสัช มียารักษาโรค ยาสีฟน แปรงสีฟน อปุ กรณซักลา ง เปน ตน
หรอื จะมอี ยา งอน่ื นอกจากกลา วมานก้ี ไ็ ด ขอใหเ ปน ของทคี่ วรแกพ ระภกิ ษุ สามเณร จะอปุ โภคบรโิ ภคเทา นน้ั
หากจะมีของสําหรับแจกจายแกคนที่อยูในวัดหรือคนท่ีมารวมงานกฐินดวยก็ได สุดแตกําลังศรัทธา และอัธยาศัยไมตรี
ของเจาภาพ

40 หนังสือที่ระลกึ พธิ ถี วายผา พระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

นอกจากนั้นยังมีธรรมเนียมที่เจาภาพผูทอดกฐินจะตองมีผาหมพระประธานอีกหน่ึงผืน เทียนสาํ หรับจุดใน
เวลาทพ่ี ระภิกษุสวดพระปาติโมกข ทเ่ี รยี กส้ันๆ วา เทยี นปาติโมกข จาํ นวน ๒๔ เลม และมธี งผาขาวเขยี นรปู จระเขหรือสัตวน้ํา
อยางอ่ืน เชน ปลา นางเงือก สําหรับปกหนาวัดที่อยูตามริมนาํ้ เมื่อทอดกฐินเสร็จแลว (ถาเปนวัดท่ีอยูไกลแมน้าํ ใหมี
ธงผา ขาวเขยี นเปน รปู ตะขาบปก ไวห นา วดั แทนรปู สตั วน ํ้า) การปก ธงนเี้ ปน เครอ่ื งหมายใหท ราบวา วดั นนั้ ๆ ไดร บั กฐนิ แลว
และอนุโมทนารวมกุศลดวยได ปญหาท่ีวาเพราะเหตุไรจึงมีธงจระเขยกขึ้นในวัดท่ีทอดกฐินแลว ยังไมปรากฏหลักฐาน
และขอ วจิ ารณอ นั สมบรู ณโ ดยมติ องสงสัย เทาท่ีรกู นั มี ๒ มติ คือ

๑. ในโบราณสมยั การจะเดนิ ทางตอ งอาศยั ดาวชว ยประกอบเหมอื นเชน การยกทพั เคลอื่ นขบวนจะตอ งอาศยั
ดาวจระเขท่ขี นึ้ ในตอนจวนจะสวา ง การทอดกฐนิ บางทตี องไปทอด ณ วัดซ่ึงอยูไกลบาน ฉะนน้ั การดเู วลาจงึ ตองอาศยั
ดาวจระเข พอดาวจระเขข น้ึ กเ็ คลอื่ นองคก ฐนิ ไปสวา งเอาทวี่ ดั พอดี และตอ มากค็ งมคี ดิ ทาํ ธงในงานกฐนิ ในชน้ั ตน กค็ งทํา
ธงทิวประดับประดาใหสวยงาม ท้ังท่ีองคกฐิน ทั้งที่บริเวณวัด และภายหลังคงหวังจะใหเปนเคร่ืองหมาย เน่ืองดวย
การกฐนิ ดงั น้ัน จึงคิดทาํ ธงรูปจระเข เสมือนประกาศใหรูว า ทอดกฐินแลว

๒. อกี มติ หิ นงึ่ เลา เปน นทิ านโบราณวา ในการแหก ฐนิ ในทางเรอื ของอบุ าสกผหู นง่ึ มจี ระเขต วั หนงึ่ อยากไดบ ญุ
จงึ อตุ สา หว า ยตามเรอื ไปดว ย แตย งั ไมท นั ถงึ วดั กห็ มดกาํ ลงั วา ยตามตอ ไปอกี ไมไ หว จงึ รอ งบอกอบุ าสกวา เหนอ่ื ยนกั แลว
ไมส ามารถจะวายตามไปรวมกองการกุศล วานทา นเมตตาชวยเขียนรูปขา พเจา เพ่ือเปน สกั ขพี ยานวา ไดไปรวมการกศุ ล
ดวยเถิด อุบาสกผูน้ันจึงไดเ ขียนรปู จระเขย กเปน ธงขน้ึ ในวัดเปน ปฐม และสืบเนือ่ งมาจนบดั น้ี

นอกจากนแี้ ลว ยงั มปี ระเพณนี ยิ มอกี อยา งหนงึ่ เกย่ี วกบั เวลาของการทอดกฐนิ ถา เปน เวลาเชา จะมกี ารทําบญุ
ถวายอาหารเพลแกพระภกิ ษุ สามเณร ในวัด

กฐินทีร่ าษฎเปนเจาภาพนาํ องคก ฐนิ และบรวิ ารกฐนิ ไปทอดยังวัดตา งๆ นเี้ รยี กวา กฐนิ หรอื มหากฐนิ เหตทุ ่ี
เรียกวามหากฐนิ อาจเปนเพราะจะใหเ ห็นแตกตา งจากกฐนิ อีกชนิดหนึง่ คอื จุลกฐิน ก็ได

จุลกฐิน หรอื กฐนิ แลน

เปน กฐนิ ทตี่ อ งอาศยั ความรว มมอื ของคนหมมู าก ตอ งเรง รบี ทําใหเ สรจ็ เลยเรยี กวา กฐนิ แลน (ความหมายคอื
เรงรีบ ฟาว ตองแลน (วิง่ ) จึงจะเสร็จทนั กาล) เปนงานที่มพี ธิ มี าก ถอื กันมาแตโ บราณ วามีอานสิ งสมากยิง่ นกั วธิ ีทาํ ก็คอื
เกบ็ ฝา ยมากรอเปน ดา ย แลว ทอใหเ สรจ็ เปน ผนื ผา ในวนั เดยี วกนั และนาํ ไปทอดในวนั นนั้ กฐนิ ชนดิ นี้ ตอ งทําแขง กบั เวลา
มผี ทู าํ หลายทา นแบงหนา ท่ีไป ปจจบุ นั ไมคอยนิยมทํากันแลว

เมอื่ พระสงฆร บั ผา นน้ั แลว มอบแกพ ระภกิ ษผุ เู ปน องคค รอง ซง่ึ พระภกิ ษอุ งคค รองจะจดั การตอ ไปตามพระวนิ ยั
หลงั จากน้ันผทู อดตอ งชวยทาํ ตอ คือนําผา นนั้ มาขยํา ทุบ ซกั แลวเอาไปตากใหแ หง แลวนาํ มาตดั เปนจวี รผนื ใดผืนหน่งึ
แลว เยบ็ ยอ ม ตากแหง พบั ทบั รดี เสรจ็ เรยี บรอ ยแลว นําไปถวายพระภกิ ษอุ งคค รองอกี ครง้ั เพอื่ ใหท า นทาํ พนิ ทอุ ธษิ ฐาน
เสรจ็ การพนิ ทอุ ธษิ ฐานแลวจะมกี ารประชุมสงฆ แจงใหท ราบ พระภิกษสุ งฆท้ังหมดจะอนโุ มทนาเปนเสร็จพธิ จี ุลกฐนิ

วัดพระสิงหวรมหาวิหาร อําเภอเมืองเชียงใหม จังหวดั เชียงใหม 41

แตอยางไรก็ตาม ในกรณีที่ผูทอดกฐินไมมีกาํ ลังมากพอ จะตัดพิธีการในตอนตนๆ ออกเสียก็ได โดยเร่ิมดวย
การเอาผาขาวผืนใหญมากะประมาณใหพอท่ีจะตัดเปนจีวรผืนใดผืนหน่ึงแลวนาํ ไปทอด เม่ือพระภิกษุสงฆทานนาํ ไป
ดําเนนิ การตามพระวนิ ยั แลว กช็ ว ยทําตอ จากทา น คอื ซกั กะ ตดั เยบ็ ยอ ม ใหเ สรจ็ แลว นาํ กลบั ไปถวายพระภกิ ษอุ งคค รอง
เพอ่ื พนิ ทุอธิษฐานตอไปเหมอื นวิธีทําทกี่ ลา วมาแลว ในการทําจลุ กฐนิ เตม็ ตามรูปแบบ

สว นบรวิ ารของจลุ กฐนิ ผา หม พระประธาน และเทยี นปาตโิ มกข ตลอดจนธงจระเข ธงตะขาบ กค็ งเปน เชน ท่ี
กลา วมาแลว ในเรอื่ งกฐนิ หรอื มหากฐิน

กฐนิ สามัคคี

เปน กฐนิ ทม่ี เี จา ภาพหลายคนรว มกนั จะบรจิ าคมากนอ ยอยา งไรไมก ําหนด เพอื่ ไมใ หเ กดิ ความยงุ ยากในการ
ดาํ เนนิ การกม็ กั จะตง้ั คณะทํางานขน้ึ คณะหนงึ่ เปน ผดู าํ เนนิ การ ตง้ั แตม หี นงั สอื บอกบญุ ไปยงั ผอู นื่ เมอื่ ไดป จ จยั มากน็ ํามา
จดั หาผา อนั เปน องคก ฐนิ รวมทง้ั บรวิ ารตา งๆ เมอื่ มปี จ จยั เหลอื กน็ าํ ถวายวดั เพอื่ ชว ยเปน คา ใชจ า ยในการบรู ณปฏสิ งั ขรณ
กฏุ ิ โบสถ เจดยี  เปน ตน กฐนิ สามคั คนี ้ีมกั นาํ ไปทอดยงั วดั ทกี่ ําลงั มกี ารกอ สรา งหรอื กําลงั ปฏสิ งั ขรณ เพอ่ื เปน การสมทบทนุ
ใหส่งิ อนั พงึ ประสงคของวดั ใหส าํ เรจ็ เสรจ็ ส้ินไปโดยเรว็

เรอื่ งของกฐินสามัคคเี ปนทีน่ ยิ มแพรห ลายกันมาก เพราะนอกจากจะถอื วา เปนบญุ เปนกศุ ลแลว ยงั เปน การ
ชว ยทํานบุ ํารงุ วดั ตลอดจนเปน การสรา งความสมานสามคั คขี องชมุ ชนใหม คี วามรกั มนั่ กลมเกลยี ว อนั เนอ่ื งมาจากอานสิ งส
ของกฐนิ สามัคคีน่ันเอง

กฐนิ ตกคาง

กฐนิ ประเภทนมี้ ชี อ่ื เรยี กอกี อยา งหนงึ่ วา กฐนิ ตก กฐนิ โจร ศาสตราจารยพ ระยาอนมุ านราชธน ไดก ลา วถงึ เหตผุ ล
ที่เกิดกฐินชนิดนี้ตลอดจนช่ือท่ีเรียกท่ีตางกันออกไปวา (จากเร่ืองเทศกาลออกพรรษา) “...แตที่ทํากันเชนน้ี ทํากันอยูใน
ทองถ่ินท่ีมีวัดตกคางไมมีใครทอดก็ได จึงมักมีผูศรัทธาไปสืบเสาะหาวัดอยางนี้เพื่อทอดกฐินตามปกติในวันใกลๆ
จะส้ินหนาทอดกฐินหรือในวันสุดทายของกาลกฐิน (คือวันกอนแรม ๑ ค่าํ ของเดือน ๑๒) การทอดกฐินอยางนี้เรียกวา
กฐินตกคาง หรือเรียกวา กฐินตก บางถิ่นก็เรียก กฐินโจร เพราะกิริยาอาการที่ไปทอดอยางไมรูเนื้อรูตัว จูๆ ก็ไปทอด
ไมบอกกลาวเลาสิบลวงหนาไวใหวัดรูเพื่อเตรียมตัวกันไดพรอมและเรียบรอย การทอดกฐินตกถือวาไดบุญอานิสงสแรงกวา
ทอดกฐินตามธรรมดา บางทีเตรียมเอาไปทอดกฐินหลายๆ วัด แตไดทอดนอยวัด เคร่ืองไทยธรรมที่ตระเตรียม
เอาไปทอดยงั มเี หลอื อยู หรอื บางวดั ทอดไมไ ด (อาจเปน ทไี่ มค รบองคส งฆ) กเ็ อาเครอ่ื งไทยธรรมเหลา นน้ั จดั ทําเปน ผา ปา
เรยี กกนั วา ผา ปา แถมกฐนิ กฐนิ ประเภทนี้ เรอ่ื งองคก ฐนิ บรวิ ารกฐนิ ยงั คงเปน เชน ทกี่ ลา วมาแลว สว นขอ แตกตา งทช่ี ดั เจน
คือ ไมมีการจองวัดลวงหนา การทอดก็ทอดเฉพาะวัดที่ยังไมมีใครทอด และเจาภาพเดียวอาจจะทอดหลายวัดก็ได
ตลอดจนสามารถนาํ เอาของไทยธรรมทเ่ี หลือทาํ เปน บญุ ชนดิ หน่งึ ทเี่ รียกวา ผาปาแถมกฐนิ

42 หนงั สอื ท่ีระลึกพิธถี วายผาพระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

ขอ ปฏิบัติเกี่ยวกับกฐิน

เมอื่ งานบญุ กฐนิ เปน งานมหากศุ ลทพี่ ทุ ธศาสนกิ ชนเลอ่ื มใสศรทั ธา การปฏบิ ตั เิ กยี่ วกบั การจดั งานบญุ ประเพณี
น้ี ตองทาํ ใหถกู พระธรรมวนิ ยั จงึ จะไดอานสิ งส ขอปฏิบตั ทิ นี่ า สนใจมดี ังนี้

๑. การจองกฐิน
การจองกฐิน ก็คือ การแจงลวงหนาใหทางวัดและประชาชนไดทราบวาวัดนั้นๆ มีผูศรัทธาทอดกฐินกันเปน
จํานวนมาก ถาไมจองไวกอนอาจไมมีโอกาส จึงเกิดเปนธรรมเนียมขึ้นวาจะทอดกฐินตองจองลวงหนาเพ่ือใหมีโอกาส
และเพอื่ ไมเ กดิ การทอดซํา้ วดั หนง่ึ ปห นง่ึ ทอดกฐนิ ไดค รง้ั เดยี ว และในเวลาจํากดั คอื หลงั จากออกพรรษาแลว เพยี งเดอื นเดยี ว
ดังกลาวมาแลว
๒. การทอดกฐนิ
เมอื่ ไดต ระเตรยี มพรอ มแลว ถงึ กาํ หนดกน็ ําผา กฐนิ กบั บรวิ ารไปยงั วดั ทจ่ี องไว การนาํ ไปนน้ั จะไปเงยี บๆ หรอื
จะแหแหนกันไปก็ได เม่ือไปถึงแลว พักอยู ณ ท่ีใดท่ีหน่ึงสะดวก เชน ท่ีศาลาทาน้ํา ศาลาโรงธรรม โรงอุโบสถหรือ
ทใ่ี ดทห่ี นง่ึ ซงึ่ ทางวดั จดั ไว เมอ่ื พระสงฆพ รอ มแลว กอ นถวายกฐนิ อาราธนาศลี รบั ศลี เมอ่ื รบั แลว ทายกประกาศใหร พู รอ มกนั
หัวหนาผูทอดกฐินหันหนาไปทางพระพุทธรูป ต้ังนะโม ๓ จบ แลวหันหนามาทางพระสงฆกลาวคาํ ถวายเปนภาษาบาลี
ภาษาไทย หรอื ทั้งสองภาษาก็ได วาคนเดยี วหรือวานํา แลวคนทั้งหลายวาตามพรอมกนั กไ็ ด การกลาวคําถวายจะกลา ว
เปนคําๆ หรือจะกลา วรวมกนั เปน วรรคๆ แลวแตค วามสะดวกของผูกลาวนาํ และผูกลาวตาม

อานิสงสหรือผลดีของการทอดกฐิน

๑. ผลดฝี า ยผทู อดและคณะ อานสิ งสห รือผลดีของฝายผทู อดและคณะมดี งั นี้
(๑) ช่ือวาไดถวายทานภายในกาลเวลากาํ หนดที่เรียกวากาลทาน คือ ในปหน่ึงถวายไดเพียงในระยะเวลา
๑ เดอื นเทา นน้ั ในขอ ถวายทานตามกาลนมี้ พี ระพทุ ธภาษติ วา ผใู หท านตามกาลความตอ งการทเ่ี กดิ ขน้ึ ตามกาลของผนู นั้
ยอ มสําเรจ็ ได
(๒) ชอื่ ไดว า สงเคราะหพ ระสงฆผ จู าํ พรรษาใหไ ดผ ลดั เปลย่ี นผา นงุ หม ใหม แมผ า กฐนิ นนั้ จะตกแกภ กิ ษรุ ปู ใด
รูปหนงึ่ กช็ ่ือวา ไดถวายแกส งฆเปนสว นรวม มพี ระพทุ ธภาษติ วาผูใ หผ าชอ่ื วา ใหผิวพรรณ
(๓) ชอ่ื วา ไดท ํานบุ าํ รงุ พระพทุ ธศาสนา สง เสรมิ ผปู ระพฤตดิ ปี ฏบิ ตั ชิ อบใหเ ปน หลกั เปน ตวั อยา งแหง คณุ งาม
ความดีของประชาชนสบื ไป
(๔) จติ ใจของผทู อดกฐนิ ทง้ั ๓ กาล คอื กอ นทอด กาํ ลงั ทอดและทอดแลว ทเ่ี ลอ่ื มใสศรทั ธา และปรารถนาดี
นนั้ จัดเปน กุศลจิต คนที่มีจติ เปนกุศลยอมไดรบั ความสุขความเจรญิ
(๕) การทอดกฐินทําใหเกิดสามัคคีธรรม คือการรวมมือกันทาํ คุณงามความดี และถาการทอดกฐินนั้น
มีสวนไดบ ูรณปฏสิ ังขรณวดั วาอารามดว ย ก็เปนการรว มสามคั คี เพ่ือรักษาศาสนวัตถุ ศาสนสถานใหย ัง่ ยนื สถาพรสบื ไป

วัดพระสงิ หวรมหาวิหาร อําเภอเมืองเชียงใหม จงั หวัดเชียงใหม 43

๒. ผลดฝี ายพระสงฆผรู ับและกรานกฐิน อานิสงสห รือผลดขี องฝายพระสงฆผ รู บั และกรานกฐนิ มดี งั นี้
พระพทุ ธเจาตรัสไว (ในวนิ ัยปฎกเลม ๕ หนา ๑๓๖) วาภิกษุผกู รานกฐินแลว ยอมไดรบั ประโยชน ๕ ประการ
(๑) รบั นมิ นตฉนั ไวแ ลว ไปไหนไมต องบอกลาภกิ ษใุ นวดั ตามความสนสกิ ขาบทท่ี ๖ แหง อเจลกวรรคปาจติ ตยี 
(๒) ไปไหนไมตอ งนําไตรจวี รไปครบสาํ รบั
(๓) เก็บผา ท่ีเกดิ ข้ึนเปน พิเศษไวไ ดต ามปรารถนา
(๔) จวี รอนั เกิดในทีน่ นั้ เปนสทิ ธิของภิกษเุ หลานน้ั
(๕) ขยายเขตแหงการทาํ จีวร หรือการเก็บจีวรไวไดจนถึงสิ้นฤดูหนาว (คือ จนถึงวันข้ึน ๑๕ ค่าํ เดือน ๔
เปน วันสุดทา ย)

ลักษณะอนั เปนประชาธปิ ไตยของพธิ กี รรมกฐิน

ไดกลาวแลววาเร่ืองของกฐินเปนสังฆกรรม คือการกระทําท่ีเปนการสงฆ คือพระสงฆท้ังวัด ตองรับรู รับผิดชอบ
รว มกนั ในการชว ยกนั ทาํ จวี รใหส ําเรจ็ ในการประชมุ กนั หารอื วา จะควรมอบผา กฐนิ ใหภ กิ ษรุ ปู ใดรปู หนง่ึ และแมเ พยี งการ
ปรกึ ษาหารอื กย็ งั ใชไ มไ ดต อ งมสี วดประกาศเปน การสงฆ เสนอญตั ตวิ า จะมอบผา กฐนิ แกภ กิ ษรุ ปู นน้ั รปู น้ี แลว สวดประกาศ
จบแลวไมมีผูคัดคาน จึงถวายผาน้ันแกองคครอง คือภิกษุผูใดรับมติจากที่ประชุมใหเปนผูรับผาน้ันในนามของสงฆได
ลกั ษณะเชน นเ้ี ปน การสอนใหถ อื มตทิ ปี่ ระชมุ สงฆเ ปน ใหญ ไมท าํ อะไรไปตามอาํ เภอใจเปน หลกั ในการปกครองคณะสงฆ
ซึ่งเปน ตัวอยางแกก ารปกครองทางโลกดว ย

ขอ เสนอแนะ
๑. พุทธศาสนกิ ชนควรทอดกฐนิ ใหถ กู ตองตามความมงุ หมายของกฐนิ ไดแ ก การบําเพ็ญกศุ ลดวยการถวาย

ผา กฐนิ แกภ กิ ษซุ งึ่ อยจู าํ พรรษาครบสามเดอื นตาพระมพทุ ธานญุ าต (ในขอ นโี้ ปรดดขู อ ความเรอ่ื งการแกป ญ หาเรอ่ื งกฐนิ ตกคา ง)
๒. การรวบรวมทนุ ทมี่ ผี บู รจิ าคเพอ่ื บํารงุ วดั หรอื สถานศกึ ษาในวดั ควรใหเ ปน ไปตามความศรทั ธาของผบู รจิ าค

โดยมเี หตุผลอันสมควร เชน ชว ยปฏิสังขรณวดั ทท่ี รุดโทรมใหม น่ั คงถาวรสบื ไป
๓. ในการเดนิ ทางไปทอดกฐนิ ณ วดั ทอ่ี ยหู า งไกลซง่ึ ผจู ดั มกั จะพว งวตั ถปุ ระสงคข องการทอ งเทย่ี วไวด ว ยนน้ั

ควรมมี าตรการรกั ษาความปลอดภัยของผทู ี่จะเดินทางไปเปน หมูคณะ ท้งั น้เี พือ่ ความไมป ระมาท
๔. ควรงดเวน การเลย้ี งสรุ าเมรยั ในระหวา งเดนิ ทางหรอื ระหวา งทม่ี งี านกฐนิ ทงั้ นเี้ พอ่ื ใหก ารบําเพญ็ กศุ ลเปน

ไปดวยความมีระเบยี บเรยี บรอ ย
๕. ควรงดการใชจ ายในสิง่ ทีฟ่ มุ เฟอยและไมจ ําเปน โดยยึดถือการจดั ใหป ระหยดั เปน หลกั สําคัญ
๖. การฉลองหรือสมโภชกฐินกอนทอดน้ัน ควรทาํ เพียงเพ่ือประโยชนของการนัดหมายใหพรอมเพรียงกัน

และเพื่อเปน การสง เสริมศรัทธาของผรู ว มงานเทาน้ัน ไมค วรมงุ ความสนุกสนาน อนั มใิ ชวตั ถปุ ระสงคข องการทอดกฐนิ
ถามีขบวนแหเชิญผาพระกฐินไป ผูเขาขบวนควรแตงกายใหเรียบรอย ถามีขบวนฟอนราํ ควรเลือกการ

แตง กายสภุ าพ ชดุ สภุ าพ เพราะเปนงานทางศาสนา

44 หนงั สือทรี่ ะลึกพิธถี วายผาพระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

๗. การพิมพหนังสือแจกในงานกฐินน้ัน จะมีหรือไมก็ไดไมเปนการบังคับแตถามีควรเลือกพิมพหนังสือที่มี
สาระประโยชน

๘. ไมควรทอดกฐินในวัดท่ีพระภิกษุผูอยูในวัดน้ันบอกกลาวโดยตรงหรือโดยออมใหไปทอด เพราะเปนการ
ผดิ พระวนิ ยั และกฐนิ ทท่ี อดกไ็ มเ ปน กฐนิ ถอื เปน โมฆะ (พระไตรปฎ ก เลม ๕ หนา ๑๓๘) แตพ ระภกิ ษผุ อู ยใู นวดั หนงึ่ อาจ
แนะนาํ ใหไ ปทอดในวัดอ่ืนได

๙. ในการพิมพใบบอกบุญหรือฎีกาเพ่ือเชิญชวนผูมีจิตศรัทธารวมทําบุญนั้น ไมควรพิมพ ช่ือบุคคลเปน
กรรมการโดยไมไดรับอนุญาตจากเจาของกอ น

ประวตั ศิ าสตรเ มอื งเชียงใหม

พระบรมราชานุสาวรียสามกษัตริย สรางขึ้นใน พ.ศ. ๒๕๒๖ บริเวณศูนยกลางของตัวเมืองเชียงใหม
ออกแบบโดยคณุ ไขมกุ ชูโต ประตมิ ากรหญิงคนแรกของเมอื งไทย ปน หลอ ดวยทองเหลืองและทองแดงรมดาํ เพือ่ รําลกึ
ถงึ พระมหากรณุ าธคิ ณุ ของกษตั รยิ ท ง้ั สามพระองค คอื พญามงั รายหรอื พอ ขนุ เมง็ รายมหาราช พญางําเมอื งหรอื พอ ขนุ งาํ
เมอื ง และพญารามราชหรอื พญารว ง พอ ขนุ รามคําแหงมหาราชทไ่ี ดร ว มวางรากฐานสรา งเมอื งเชยี งใหม ใน พ.ศ. ๑๘๓๙
โดยเห็นวาพ้ืนท่ีบริเวณนี้มีชัยภูมิที่ดี เปนท่ีราบขนาดใหญริมฝง แมน้ําปงในเชิงดอยสุเทพ มีภูเขาลอมรอบ มีความอุดม
สมบรู ณ เหมาะแกก ารทําเกษตรกรรมและทรงกลา วสตั ยป ฏญิ าณแลว ดม่ื นํ้าสตั ยาธษิ ฐานโดยผสมโลหติ จากนว้ิ พระหตั ถ
ของทงั้ สามพระองคเพือ่ ใหเ ปนพนั ธมติ รอัน แนนหนา ไดใหคาํ สาบานวา จะไมก อศึกรกุ รานตอ กันเปน อันขาด

ศนู ยก ลางของอาณาจักรลา นนากอ ตัง้ เมืองโดยพญามงั ราย ปฐมกษตั ริยข องราชวงศม งั ราย เร่ิมตงั้ เมอื งจาก
เมืองชะแว และเมื่อ พ.ศ. ๑๘๒๙ ไดยายมาสรางอีกเมืองหนึ่ง คือ เวียงกุมกาม พระองคทรงครองเวียงกุมกามได ๕ ป
กม็ พี ระราชดาํ รใิ หส รา งเมอื งใหมเ นอ่ื งจากเวยี งกมุ กามนา้ํ ทว มบอ ย จากนนั้ จงึ ทลู เชญิ พญารว งแหง เมอื งสโุ ขทยั และพญา
งําเมืองแหงเมืองพะเยามาใหคําปรึกษาเกี่ยวกับการวางผังเมือง ทาํ ใหการสรางเมืองแลวเสร็จใน พ.ศ. ๑๘๓๙ พญาท้ัง
สามจงึ เรยี กชอื่ เมอื งวา “นพบรุ ศี รนี ครเชยี งใหม” พญามงั รายใชโ อกาสทอ่ี าณาจกั รใกลเ คยี งเสอื่ มสลายลง ขยายพระราช
อํานาจไดกวางขวางและรวดเร็ว และสรางความเจริญรุงเรืองใหกับอาณาจักรลานนาตลอดพระชนมชีพของพระองค
และทรงสนิ้ พระชนมใ น พ.ศ. ๑๘๖๐

เมอ่ื สน้ิ สมยั พญามงั ราย พญาไชยสงคราม เปน พระโอรสพระองคก ลางของพญามงั ราย ไดข นึ้ ครองราชยท รง
เสร็จมาครองเมืองเชยี งใหมและประทบั ท่เี มอื งเชยี งใหม ๔ เดอื น เพือ่ จดั การความเรียบรอยใหก ับบา นเมอื งจากน้นั ทรง
เสด็จกลับไปประทับที่เชียงรายดังเดิม สวนเมืองเชียงใหมพระองคทรงแตงต้ังใหทาวแสนภู โอรสเปนผูปกครอง ทาํ ให
การปกครองในสมัยพญาไชยสงครามเมืองเชียงใหมถูกเปลี่ยนเปนเมืองที่ประทับของอุปราช และรูปแบบการปกครอง
เมืองลักษณะน้ี ไดสืบเนื่องตอไปถึงสมัยพญาแสนภูและพญาคาํ ฟู ดังน้ันสมัยของพญาไชยสงคราม ลานนาถูกแบงออก
เปน ๒ สวน คอื แควนตอนบนมเี ชยี งรายเปนเมืองศนู ยก ลาง และแควน ตอนลา งมเี มืองเชยี งใหมเปนศูนยก ลาง หลังจาก
ทพ่ี ญาไชยสงครามยกเมอื งเชยี งใหมใ หพ ญาแสนภปู กครอง กเ็ กดิ เหตกุ ารณแ ยง ชงิ ราชสมบตั ใิ นรชั สมยั ของพระองค หลงั
สน้ิ สดุ การสรู บพญาไชยสงครามทรงแตง ตง้ั พญาแสนภเู ปน อปุ ราชครองเมอื งเชยี งใหมเ ปน ครง้ั ท่ี ๒ สว นพระองคท รงเสวย
ราชสมบตั อิ ยูทเ่ี มืองเชียงราย และสน้ิ พระชนมายุ ๖๓ พรรษา เมอื่ พญาแสนภูไดค รองราชสมบตั แิ ลว พระองคท รงแตง
ตั้งทาวคําฟูโอรสของพระองคปกครองเมืองเชียงใหม สวนพระองคทรงประทับอยูที่เมืองเชียงราย ตอมา พ.ศ. ๑๘๗๐
พระองคท รงสรางเมอื งเชยี งแสนข้นึ ณ บริเวณเมืองหิรญั นครยางเชียงแสง เพ่ือปองกนั ขา ศึกดา นเหนอื และขนานนาม

46 หนังสือที่ระลกึ พิธีถวายผา พระกฐนิ พระราชทาน มศว ๒๕๖๕

เมอื งใหมว า “หริ ญั นครชยั บรุ เี ชยี งแสน” หลงั จากทรงสรา งเมอื งแลว เสรจ็ พระองคท รงออกวา ราชการและประทบั อยทู ี่
เมอื งเชยี งแสนตลอดพระชนมช พี

เมอ่ื พญาแสนภสู น้ิ พระชนม พญาคําฟทู รงแตง ตง้ั ใหท า วผายพู ระราชโอรสของตนขน้ึ ปกครองเมอื งเชยี งใหม
สว นพญาคําฟทู รงประทบั ทเ่ี มอื งเชยี งแสน ทาํ ใหอ าณาจกั รลา นนาในสมยั นมี้ คี วามเขม แขง็ เปน อยา งมากโดยมกี ารขยาย
อาณาเขตไปยงั ดา นตะวนั ออก โดยเร่ิมจากการทาํ สงครามกบั พะเยาและสามารถยดึ ครองพะเยา ไดส าํ เร็จ เมอ่ื พญาคําฟู
ส้ินพระชนม ทาวผายูไดอภิเษกเปนพญาผายูปกครองลานนาสืบตอมา พระองคทรงประทับท่ีเมืองเชียงใหมและทรง
สรา งความสมั พนั ธท างเครอื ญาตกิ บั เมอื งเชยี งของในเขตลมุ นํา้ กก โดยอภเิ ษกกบั พระนางจติ ราเทวี พระราชธดิ าของเจา
เมืองของ ทรงมีพระราชโอรส ๒ พระองค คือทาวกือนาและทาวมหาพรหม เม่ือพญาผายูส้ินพระชนม ทาวกือนา
พระราชโอรสพระองคใหญข้ึนครองราชยสืบตอมา ในสมัยพญากือนา ประมาณชวง พ.ศ. ๑๙๑๒ มีการนําพุทธศาสนา
ลัทธิลังกาวงศเขามาแพรหลายในลานนา ทําใหเกิดพุทธศาสนานิกายลังกาวงศโดยมีนัยทางการเมืองแอบแฝงอยู
จากการตคี วามเอกสารลา นนาทแ่ี สดงใหเ หน็ ถงึ การขอ งเกยี่ วทางการเมอื งระหวา งลา นนากบั อาณาจกั รสโุ ขทยั และทาํ ใหเ กดิ
การแลกเปลี่ยนวัฒนธรรม ทง้ั ศิลปกรรม ประเพณีและพุทธศาสนา ไดเ ขามามบี ทบาทในการดําเนินชีวิตของคนลา นนา
พระสงฆมีบทบาททางจิตใจและการเมือง มีการเปลี่ยนแปลงในทางพุทธศิลป เน่ืองจากมีการรับอิทธิพลทางศิลปะจาก
สุโขทัย หลังพญากือนาสิ้นพระชนม บรรดาเสนาอํามาตยไดอภิเษกทาวแสนเมืองมาขึ้นเปนพญาแสนเมืองมา ปกครอง
อาณาจักรลานนาและไดกอเจดียข้ึนกลางเมืองเชียงใหมเพื่ออุทิศกุศลถวายพญากือนา แตยังสรางไมทันแลวเสร็จพญา
แสนเมืองมาก็สิ้นพระชนม กอนพระองคส้ินพระชนมไดมีพระราชดํารัสวาใหเจาสามฝงแกนขึ้นปกครองอาณาจักรลาน
นาตอ จากพระองค

สมยั พญาตโิ ลกราช พ.ศ. ๑๙๘๔ - ๒๐๓๐ ถอื วา เปน ยคุ ทร่ี งุ เรอื งทสี่ ดุ ของลา นนา ซง่ึ พระองคไ ดร บั ยกยอ งวา
เปน วรี กษตั รยิ แ หลง ลา นนา พระองคไ ดท าํ สงครามขยายอาณาเขตเกอื บตลอดรชั กาลของพระองคส ง ผลใหม ฐี านะทางการ
เมอื งท่มี ่นั คงและเขม แขง็ อยา งมาก ตอมามกี ารสูร บระหวางลา นนากับอยธุ ยา ลานนาสามารถยดึ หัวเมอื งฝา ยเหนือของ
อยุธยาได พญาติโลกราชจึงโปรดใหเปล่ียนการขนานนามของพระองคจาก “พญาติโลกราช” เปน “พระเจาติโลก
ราช”เพอ่ื ใหพ ระเกยี รตยิ ศของพระองคเ สมอดว ยพระเกยี รตยิ ศของกษตั รยิ อ ยธุ ยา หลงั สงครามสนิ้ สดุ ลงพระองคไ ดท รง
สนบั สนนุ นกิ ายสหี ล (นกิ ายวดั ปา แดง) และทาํ นบุ าํ รงุ ศาสนาพทุ ธอยา งเตม็ ท่ี ทรงสรา งวดั ขนึ้ หลายแหง พระพทุ ธศาสนา
จึงมีความเจริญรุงเรืองสูงสุด นอกจากนี้ยังไดอัญเชิญพระแกวมรกต จากวัดพระธาตุลําปางหลวงมาประดิษฐานไวท่ีวัด
เจดยี ห ลวง กลา วไดว า สมยั พญาตโิ ลกราช บา นเมอื งมคี วามอดุ มสมบรู ณ เปน ปก แผน มน่ั คงมาก มคี วามเจรญิ รงุ เรอื งสงู สดุ
สมัยหนึ่ง พระองคทรงพยายามสรางเชียงใหมใหเปนศูนยก ลางแหง อํานาจของอาณาจกั รลา นนา

เมอ่ื พ.ศ. ๒๐๓๐ พญาตโิ ลกราชสน้ิ พระชนม ทา วยอดเชยี งราย พระราชนดั ดาในพญาตโิ ลกราชได ขน้ึ ปกครอง
ลา นนาเปน พญายอดเชยี งราย เนอ่ื งจากพระราชโอรสของพญาตโิ ลกราชตอ งพระราชอาชญาประหารชวี ติ เพราะถกู ใสร า ย
จากสนมพญาตโิ ลกราช ในสมยั พญายอดเชยี งราย พระองคท รงใหค วามสําคญั กบั กลมุ ชาวฮอ จงึ เปน เหตใุ หเ สนาอํามาตย
เกิดความไมพอใจ รวมในกันปลดพญายอดเชียงรายไปอยูเมืองชวาดนอยและให พระราชโอรสคือพญาแกวครอง

วดั พระสงิ หวรมหาวหิ าร อําเภอเมอื งเชียงใหม จังหวัดเชียงใหม 47

เมอื งเชยี งใหมแ ทน (พ.ศ. ๒๐๓๘-๒๐๖๘) ในรชั สมยั การครองเมอื งของพญาแกว นบั วา เปน ชว งเวลาทสี่ าํ คญั มกี ารขนาน
นามพญาแกววา “สมเดจ็ พระเจา พลิ กปนัดดาธิราช” ซงึ่ เปน การยกยองใหย่ิงใหญด จุ เดียวกบั พระเจา ตโิ ลกราช ในสมยั
นี้เปนสมัยที่วรรณคดีลานนาเจริญรุงเรืองมาก นับเปนยุคทองแหงวรรณกรรมบาลีลานนา และมีการเกณฑผูคนเพ่ือ
กอ สรา งกําแพงเมอื งเชยี งใหม เพอ่ื ปอ งกนั และตงั้ รบั ทบั ขา ศกึ จากเมอื งตา งๆ ชว งปลายรชั สมยั พญาแกว เกดิ ความวนุ วาย
ทางการเมอื งและเกดิ อทุ กภยั ทําใหส ญู เสยี ชวี ติ ผคู นเปน จาํ นวนมาก พ.ศ. ๒๐๖๘ พญาแกว กส็ นิ้ พระชนมใ นขณะทป่ี ญ หา
ตา งๆ ในลา นนายงั ไมค ลค่ี ลายลง และลา นนาไดเ รม่ิ เขา สยู คุ เสอื่ ม บรรดาเสนาอํามาตยไ ดแ ตง ตง้ั พญาเกศ พระอนชุ าของ
พญาแกวขึ้นเปนพระเมืองเกศเกลา (พ.ศ. ๒๐๖๘ - ๒๐๘๑) ปกครองลานนาคร้ังท่ี ๑ สืบมา โดยอยูในการควบคุมดูแล
อาํ นาจการบรหิ ารและการปกครองจากบรรดาเสนาอํามาตย ซงึ่ มอี าํ นาจแตง ตง้ั และถอดถอนกษตั รยิ ไ ด ใน พ.ศ. ๒๐๘๑
ไดป ลดพญาเกศออกจากตําแหนง กษตั รยิ ล า นนา แลว เนรเทศไปครองเมอื งนอ ย และไดอ นั เชญิ ทา วซายคาํ (พ.ศ. ๒๐๘๑
- ๒๐๘๖) พระราชโอรสของพญาเกศข้ึนปกครองลานนาแทน แตทาวซายคาํ ปกครองเมืองโดยไมชอบธรรมจึงถูกลอบ
ปลงพระชนม จากนัน้ ไดอ ัญเชิญพญาเกศกลับมาปกครองลานนาเปนครงั้ ท่ี ๒ (พ.ศ. ๒๐๘๖-๒๐๘๘)

หลงั จากทรงครองเมอื งลา นนาไดเ พยี ง ๒ ป กถ็ กู ลอบปลงพระชนม บรรดาเสนาอํามาตยจ งึ อญั เชญิ พระมหา
เทวีจิรประภาขึ้นปกครองเมืองลานนาและนับเปนกษัตริยพระองคแรกที่ข้ึนปกครองลานนา ในชวงสมัยของพระองค
ไดเ กดิ แผน ดนิ ไหวครงั้ ใหญ เปน เหตใุ หส ว นยอดของเจดยี ห ลวงหกั พงั เหลอื เพยี งครงึ่ องคแ ละยงั เกดิ รอยรา วทอ่ี งคพ ระเจดยี 
จนไมส ามารถแกไ ขได พระองคท รงครองราชยไ ดเ พยี ง ๑ ป กส็ ละราชสมบตั ใิ หพ ระไชยเชษฐาธริ าช พระโอรสของพระนาง
ยอดคําทพิ ย (พระราชธดิ าของพญาเกศ) กับพระเจา โพธสิ ารกษตั รยิ แหง อาณาจกั รลานชา งมาปกครองลา นนา หลังจาก
น้ันพระไชยเชษฐาธริ าชปกครองลา นนาไดป ระมาณสองป ระหวาง พ.ศ. ๒๐๘๙-๒๐๙๐ เทานั้น พระองคตองเสร็จกลบั
ไปปกครองอาณาจกั รลานชาง เน่อื งจากพระราชบิดาไดส้นิ พระชนม ขณะน้นั ลา นนาไมม ีกษัตรยิ ข ้ึนครองราชยอ ยูถงึ ๔
ป การบริหารการเมอื งการปกครองลา นนาจึง อยูภ ายใตอ ํานาจของขนุ นาง ทาํ ใหเกดิ ปญ หาตางๆ ประชาชนตา งมองวา
เพราะไมมีผูปกครองที่มีเชื้อสายพญามังรายข้ึนเปนกษัตริยแหงอาณาจักรลานนาจึงทําใหเกิดทุพภิกขภัยตางๆ ข้ึน
ดวยความเชือ่ ท่ีฝงรากลึกอยูในจิตสาํ นกึ ของผคู นลา นนาทาํ ใหต อ งหาผทู ี่สืบเชือ้ แหงสายพญามังรายมาครองราชสมบตั ิ

ใน พ.ศ. ๒๐๙๔ - ๒๑๐๑ บรรดาอาํ มาตยจึงอัญเชิญพระเมกุฏิแหงเมืองนาย มาปกครองลานนา ข้ึนเปน
พระเจา เมกฏุ สิ ทุ ธวิ งศ ระหวา งการปกครองประชาชนไดร บั ความเดอื ดรอ นหลายประการ เนอื่ งจากการบรหิ ารบา นเมอื ง
ของขุนนางไทยใหญและพมาที่พระเมกุฏินํามาจากเมืองนาย มีการเรียกเก็บภาษีมากข้ึนทําใหประชาชนเกิดความ
ไมพ อใจและเดอื ดรอ นมาก เมอ่ื บา นเมอื งกําลงั ระส่ําระสายนนั้ ประชาชนและขนุ นางไดอ าราธนาสมเดจ็ พระสงั ฆราชไปทลู
พระเมกุฏิใหทรงทราบถึงความพังพินาศของบานเมือง ดวยพระองคไดละทิ้งจารีตประเพณีด้ังเดิมของบานเมือง สราง
ความอัปมงคลและการกระทําพระเมกุฏิเปนเหตุใหบานเมืองเสื่อมหรือฉิบหาย พระเมกุฏิจึงนับเปนกษัตริยพระองค
สุดทายแหงราชวงศมังรายท่ีปกครองลานนา กอนที่จะตกเปนเมืองขึ้นของ พมา สวนนางวิสุทธิเทวี พระมารดาของ
พระองคถ อื เปนผปู กครองอาณาจักรลานนาในฐานะรัฐบรรณาการหรือประเทศราช

48 หนงั สอื ทีร่ ะลึกพิธถี วายผา พระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

เม่ือ พ.ศ. ๒๐๙๔-๒๑๒๔ เมืองเชียงใหมเกิดปญหาไมสามารถควบคุมสถานการณได พระเจาบุเรงนอง
แหงราชวงศตองอู จึงยกทบั เขาตเี มืองเชยี งใหมโดยใชเวลาเพยี ง ๓ วนั ทําใหอํานาจในการปกครองของพมา ในลา นนา
กินระยะเวลายาวนานกวา ๒๐๐ ป กษัตริยแหงลานนาตองปฏิบัติตามคาํ สั่งของพมาในฐานะเปนรัฐบรรณาการหรือ
ประเทศราช พระเจาบุเรงนองทรงดาํ เนินนโยบายตามราชวงศมังรายโดยสนับสนุนใหเชียงใหมอยูในฐานะศูนยกลาง
การเมืองการปกครองของลานนาตอไป และทรงมีพระราชโองการใหขุนนางพมาพรอมกับกองทัพพมาสวนหน่ึงประจาํ
การท่ีเมืองเชียงใหมเ พอ่ื ปองกันไมใ หเ มอื งเชยี งใหมถูกรุกรานจากเมืองอน่ื ๆ และหัวเมืองลานนาตองยอมรับอาํ นาจของ
กษัตรยิ เ ชยี งใหมแ หงราชวงศม งั รายรวมท้งั กษตั ริยแหง ราชวงศต องอูทมี่ อี ํานาจสงู สดุ

หลังจากที่นางวิสุทธิเทวีสิ้นพระชนม พ.ศ. ๒๑๒๑ นับเปนการส้ินสุดการสืบราชบัลลังกของราชวงศมังราย
อยางเปนทางการ พระเจาบุเรงนองจึงโปรดให พระเจามังนรธาชอ ราชบุตร ข้ึนปกครองเมืองเชียงใหมในฐานะ
เจา ประเทศราชของพมา ทาํ ใหค วามสมั พนั ธร ะหวา งผปู กครองเมอื งเชยี งใหมก บั กษตั รยิ พ มา มคี วามผกู พนั อยา งใกลช ดิ กนั
และเปนความสัมพันธกันในระบบเครือญาติ จากการเปลี่ยนแปลงดังกลาวทําใหเกิดปญหาการเมืองภายในพมา
และในลา นนา มกี ารกอ กบฏจากเมอื งตา งๆ เชน อยธุ ยา ลา นชา ง เชยี งราย เชยี งแสน นา น และอน่ื ๆ และปญ หาทสี่ าํ คญั ของ
พระเจา บเุ รงนองตอ งเผชญิ คอื การทลี่ า นชา งพยายามจะเขา แทรกแซงอาํ นาจของพระองคใ นลา นนา เกดิ กบฏในลา นนา
มากขึน้ โดยลว นแตไ ดร บั การสนับสนุนจากกษตั รยิ ล านชา งทัง้ ส้นิ

หลังพระเจาบุเรงนองสวรรคต (พ.ศ. ๒๑๒๔) พระเจานันทบุเรง พระราชบุตรไดขึ้นครองราชยสืบตอมา
ทรงตอ งเผชญิ กบั ปญ หาทางการเมอื งเนอื่ งมาจากการสลายตวั ของระบบเครอื ญาตทิ ผ่ี กู พนั มาตง้ั แตส มยั พระเจา บเุ รงนอง
ซงึ่ มผี ลกระทบกอ ใหเ กดิ การทา ทายอาํ นาจจากกษตั รยิ อ ยธุ ยาอกี ดว ย หลงั เสดจ็ ขนึ้ ครองราชยส มบตั ิ ทเี่ มอื งหงสาวดกี ถ็ กู
ทาทายโดยผูปกครองเมืองตางๆ ที่อยูภายใตอํานาจของราชอาณาจักรตองอู เกิดปญหาการแยกตัวของเจาเมือง
ประเทศราชตา งๆ จงึ เปน สาเหตทุ กี่ อ ใหเ กดิ การเสอ่ื มอาํ นาจของราชอาณาจกั รพมา ในเวลาตอ มาอยธุ ยาใชโ อกาสทพี่ มา
ออ นแอกอ กบฏขนึ้ ทําใหอยุธยาเปน เอกราชจากการปกครองของพมาไดสําเร็จ จากปญ หาท่เี กิดขน้ึ มีผลใหร าชวงศตองอู
ตอ งยตุ บิ ทบาททางการเมอื งลง และไดส ญู เสยี อํานาจในการปกครองใหแ กร าชวงศน ยองยาน พ.ศ. ๒๑๕๗ ซงึ่ สบื เชอื้ สาย
มาจากราชวงศตองอู เม่ืออยุธยาเปนเอกราชจากพมาแลว ลานนา จึงยอมสวามิภักดิ์ตออยุธยาสงผลทาํ ใหลานนา
ไดร บั ความชว ยเหลอื ในหลายๆ ดา นจากอยธุ ยา อกี ทง้ั สรา งความสมั พนั ธอ นั ดที างเครอื ญาตริ ะหวา งมงั นรธาชอ กบั สมเดจ็
พระนเรศวร โดยระบบการปกครองของลา นนานนั้ ยังไมถกู พมา เขา แทรกแซง ผูปกครองลา นนายังคงมอี าํ นาจและสทิ ธิ
ประโยชนของตนในฐานะเจาเมืองประเทศราช กษัตริยราชวงศนยองยานยกยองใหเจาเมืองเชียงใหมมีฐานะสูงกวา
เจาเมืองคนอนื่ ๆ ในลานนา

เมื่อการปกครองของราชสํานักพมาเขมงวดขึ้น มีการยกเลิกตาํ แหนงกษัตริยเชียงใหมโดยมีการแตงตั้ง
ผปู กครองตา งๆ ใหส อดคลอ งกบั ระบบการปกครองของพมา ปจ จยั ทกี่ อ ใหเ กดิ การเปลยี่ นแปลงนโยบาย การปกครองของ
ราชวงศนยองยานในลานนาสวนหน่ึงมาจากการแผอํานาจของอยุธยาขึ้นมาในลานนาและ การแทรกแซงอาํ นาจใน

วัดพระสงิ หว รมหาวหิ าร อาํ เภอเมืองเชียงใหม จังหวัดเชียงใหม 49

หวั เมอื งมอญ ในสมยั สมเดจ็ พระนารายณก องทพั อยธุ ยาไดย ดึ ครองลา นนาและผนวกทา เรอื สาํ คญั ของลา นนาใหอ ยภู ายใต
อาํ นาจไดส ําเรจ็ การปกครองเชยี งใหมข องพมา ในพทุ ธศตวรรษท่ี ๒๓ ไดเ พมิ่ ความเขม งวดขน้ึ เปน ลําดบั พระเจา เสน มนิ
ไดโปรดใหกองทัพพมาผลัดเปลี่ยนกันมาประจําท่ีเมืองเชียงใหมทุกๆ ๓ ป ตอมาพมาไดเขามาจัดระบบการปกครอง
เชียงแสนมากขึ้น โดยผูปกครองเชียงแสนตองเปนขุนนางชาวพมาเทาน้ัน หลังจากการสลายตัวของราชวงศนยองยาน
ลา นนาอยภู ายใตร าชวงศค องบอง โดยมบี ทบาทในการปกครองลา นนานอ ยทสี่ ดุ การปกครองในสมยั นจี้ งึ ไมเ ปลยี่ นแปลง
ไปจากราชวงศน ยองยานมากนกั และราชวงศค องบองเปน ราชวงศพ มา ราชวงศส ดุ ทา ยทไ่ี ดป กครองลา นนาการเมอื งการ
ปกครองลา นนา สรปุ ไดว า ลานนาตกอยูภายใตอํานาจการปกครองของราชวงศพมา ๓ ราชวงศ คอื ราชวงศต องอู (พ.ศ.
๒๑๒๑ - ๒๑๕๗) รางวงศนยองยาน (พ.ศ. ๒๑๕๗-๒๒๗๑) และราชวงศค องบอง (พ.ศ. ๒๓๐๖ - ๒๓๑๗) เปนเวลากวา
๒๐๐ ป

การฟนฟูเมอื งเชยี งใหมภายใตก ารปกครองของสยาม

สมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟาจุฬาโลก พ.ศ. ๒๓๒๕ ทรงพระกรุณาโปรดเกลา สถาปนาเจากาวิลา
เจา เมอื งลาํ ปางขน้ึ เปน พระยาวชริ ปราการ ครองเมอื งเชยี งใหม จงึ เกดิ การฟน ฟเู มอื งเชยี งใหมอ กี ครง้ั ใชร ะยะเวลานานถงึ
๑๔ ป โดยเกณฑผ คู นจากเมอื งลาํ ปาง และวงั สะแกง มาอยอู าศยั ณ เวยี งปา ซาง นอกเมอื งเชยี งใหมเ พอ่ื ปอ งกนั การโจมตี
จากพมา จากน้นั เมื่อ พ.ศ. ๒๓๓๙ มีการสถาปนาเมืองแหงน้ีวา “เมืองรัตนตงิ สาอภินวบรุ เี ชียงใหม”หรือ “เมืองรตั นตงิ
สาพระนครเชียงใหม” ชาวเมืองลานนาจึงเรียกวา นครเชียงใหม ต้ังแตน้ันเปนตนมา มีการฟนฟูประเพณีและศิลป
วฒั นธรรมตา งๆ รวมไปถงึ สถานทศี่ กั ดสิ์ ทิ ธข์ิ องนครเชยี งใหม ทงั้ ยงั ใหส รา งปอ มปราการ กําแพงเมอื งและขดุ ลอกคเู มอื ง
ซ่ึงเปนปราการดานหน่ึงของนครเชียงใหม นักประวัติศาสตรจึงเรียกยุคของเจากาวิละวา “ยุคเก็บผักใสซา เก็บของใส
เมือง” ไมใชแคเพียงนครเชียงใหมท่ีถูกฟนฟู ยังรวมไปถึงนครลําปาง และนครลําพูน ก็ไดรับการฟนฟูเชนกัน
ใน พ.ศ.๒๓๔๕ พระบาทสมเดจ็ พระพทุ ธยอดฟา จฬุ าโลกมหาราช ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ สถาปนาพระยาวชริ ปราการ
(เจากาวิละ) ขึ้นเปนพระเจาบรมราชาธิบดีกาวิละ พระเจานครเชียงใหม ดาํ รงตําแหนงพระเจาประเทศราช เมื่อนคร
เชียงใหมมีกาํ ลังกองทัพที่เขมแข็ง พระเจากาวิละไดยกทัพไปขับไลพมาออกจากเมืองเชียงแสน ซึ่งเปนที่ตั้งมั่นสุดทาย
ของพมาในลา นนาไดสําเร็จ นับวา เปนการสิ้นสุดอทิ ธิพลทางการเมืองของพมา ในลานนา

เม่ือพระเจากาวิละถึงแกพิราลัย ใน พ.ศ. ๒๓๕๘ เจาอุปราชธรรมลังกาจึงดํารงตําแหนงวาท่ีเจาเมืองนคร
เชยี งใหม และในครง้ั รชั กาลที่ ๒ ทรงพระกรณุ าโปรดเกลา ฯ สถาปนาขนึ้ เปน เจา หลวงธรรมลงั กาขน้ึ เปน พระเจา เชยี งใหม
ชา งเผอื ก ดาํ รงตาํ แหนง เจา ประเทศราช ทรงดํารงตาํ แหนง ไดเ พยี ง ๕ ป กถ็ งึ แกพ ริ าลยั ใน พ.ศ. ๒๓๖๔ ภายหลงั เจา อปุ ราช
คาํ ฝนไดรับพระราชทานพระกรุณาโปรดเกลา ใหดาํ รงตาํ แหนงเจาประเทศราช ในสมัยนี้เกิดปญหาการเมือง
ภายในลานนาระหวา ง “เจา ขนั ธทงั้ หา ” ซึ่งดาํ รงตําแหนงทางการบรหิ ารปกครองบานเมืองลา นนา เจาหลวงคาํ ฟนเปน
เจา นครเชยี งใหมไ ด ๓ ปก ถ็ งึ แกพ ริ าลยั จงึ เกดิ ความวนุ วายในเมอื งเชยี งใหม รชั กาลที่ ๓ จงึ สถาปนาเจา อปุ ราชพทุ ธวงศ
ขนึ้ เปน “พระยากากะวรรณาทปิ ะราช วชริ ปราการ เจา นครเชยี งใหม” ทาํ ใหบ า นเมอื งเกดิ ความสงบสขุ มากขนึ้ ชาวลา นนา

50 หนังสอื ทร่ี ะลกึ พธิ ีถวายผา พระกฐินพระราชทาน มศว ๒๕๖๕

จงึ ขนานนามพระองคว า “เจา หลวงแผน ดนิ เยน็ ” ในสมยั เจา หลวงพทุ ธวงศ เชยี งใหมไ ดแ ผข ยายออกไปกวา งขน้ึ และเปน
สมยั ที่ชาวตะวันตกเขา ประกอบธุรกิจเก่ียวกบั ปาไม ในลา นนา

เมอื่ เจา หลวงพทุ ธวงศไ ดถ งึ แกพ ริ าลยั พ.ศ. ๒๓๘๙ เจา อปุ ราชมหาวงศไ ดข น้ึ สตู าํ แหนง วา ทเี่ จา นครเชยี งใหม
ตอ มาจงึ ไดร บั การสถาปนาขน้ึ เปน เจา หลวงมหาวงศ เจา นครเชยี งใหม ตาํ แหนง เจา ประเทศราช ในชว งสมยั ของ เจา หลวง
มหาวงศ เกิดสงครามระหวางสยามกับเชียงตุง ซึ่งลานนาไดทาํ การสนับสนุนกองทัพสยามมาโดยตลอด รัชกาลท่ี ๔ จึง
ทรงพระกรุณาโปรดเกลาฯ สถาปนาเจาหลวงมหาวงศข้ึนเปนพระเจามโหตรประเทศ พระเจานครเชียงใหม ตําแหนง
พระเจา ประเทศราช ไดเ พยี ง ๕ เดอื นกถ็ งึ แกพ ริ าลยั การพริ าลยั ของพระเจา มโหตรประเทศ กอ ใหเ กดิ ความวนุ วายเกย่ี วกบั
ตาํ แหนงวาที่เจานครเชียงใหมและยังมีผลใหการคัดเลือกเจาผูครองนครเชียงใหม องคตอๆ มา ตกอยูในอาํ นาจของ
สว นกลาง ภายหลงั รชั กาลที่ ๔ ไดท รงใหค ดั เลอื กผดู ํารงตําแหนง จากการพจิ ารณาของราชสํานกั สยาม ไดท รงพระกรณุ า
โปรดเกลาฯ สถาปนาเจาบุรีรัตนสุริยวงศข้ึนเปนเจานครเชียงใหม และตอมาในสมัยรัชกาลท่ี ๕ ทรงพระกรุณาโปรด
เกลาฯ สถาปนาเจาอินทวิชยานนทขึ้นเปนพระเจาอินทรวิชยานนท พระเจานครเชียงใหม ดาํ รงตําแหนงพระเจา
ประเทศราช พ.ศ.๒๔๒๕ โดยขอความรวมมือเจาอินทรวิชยานนทใหปฏิบัติตามสนธิสัญญาเชียงใหมท่ีสยามทาํ ไวกับ
อังกฤษ เพื่อทสี่ ยามจะไดด ําเนนิ การตา งๆ เพื่อตอตานอาํ นาจจกั รวรรดินิยม ท่กี ําลงั เขามาในประเทศและทรงเรง ปฏริ ปู
การปกครองเพอ่ื ตอตานการเขาลัทธิจักรวรรดนิ ิยมและการปฏริ ปู ครงั้ น้มี ผี ลกระทบตอ นครเชียงใหมใ นฐานะศนู ยก ลาง
อาณาจกั รลานนา จนในทส่ี ุดนครเชยี งใหมไ ดก ลายเปนจงั หวดั เชียงใหมข องประเทศไทย

การปฏิรูปการปกครองในลานนาเกิดขน้ึ อกี คร้งั เมือ่ พ.ศ. ๒๔๔๒ พระบาทสมเด็จพระจลุ จอมเกลา เจา อยูหัว
ทรงพระกรุณาโปรดเกลา ใหมีการจัดต้ังมณฑลเทศาภิบาลข้ึน เพื่อบริหารงานใหสะดวกข้ึน แตในชวงปลายปเดียวกัน
ไดเ ปลยี่ นมาเปน มณฑลพายพั ประกอบดว ย ๖ หวั เมอื งเหนอื คอื นครเชยี งใหม นครลาํ ปาง นครลําพนู นครนา น นครแพร
เมอื งเถนิ มณฑลพายบั จดั ระบบเทศาภบิ าลระหวา ง พ.ศ. ๒๔๔๒-๒๔๗๖ และยกเลกิ หลงั การปฏวิ ตั ิ ๒๔๗๕ รวมเปน เวลา
๓๔ ป โดยแบงแนวนโยบายออกเปน ๓ ชว ง คือ ๑.ชวงการสถาปนาระบบมณฑลเทศาภิบาล ๒.ชวงสรางความเปนสยาม
ในลานนา และ ๓.ชวงยกเลิกเขตพิเศษมณฑลพายัพ จากนั้นการปกครองเมืองเชียงใหม มีการปรับปรุงชวงสุดทาย
กอ นยกเลิกระบบเทศาภบิ าล ไดเ ร่ิมข้ึนเมอ่ื สมยั รัชกาลที่ ๗ ขนึ้ ครองราชยทรงยกเลกิ ระเบียบแบบแผนตา งๆ ทจี่ ัดขน้ึ ในชวง
พ.ศ. ๒๔๕๘-๒๔๖๘ ทรงยกเลิกตาํ แหนงและหนวยงานที่ไมเหมาะสมกับสภาวะเศรษฐกิจตกตาํ่ ทรงยกเลิกตาํ แหนง
เจา เมอื งโดยเดด็ ขาด โดยกําหนดวา นบั ตงั้ แต พ.ศ. ๒๔๖๙ เปน ตน ไป หากตําแหนง เจา เมอื งใดวา งลงจะไมโ ปรดเกลา แตง ตง้ั
ขึ้นอีก เมื่อพลตรีแกวนวรัฐถึงแกพิราลัย ในสมัยรัชกาลท่ี ๘ จึงเปนการสิ้นสุดตําแหนงเจาประเทศราชและนับวาเปน
ผูครองเมืองเชียงใหมองคสุดทาย หลังจากคณะราษฎรเปล่ียนแปลงการปกครอง พ.ศ. ๒๔๗๕ ไดยกเลิกระบบมณฑล
เทศาภบิ าลลงและมณฑลพายพั สลายตวั ลง สว นเมอื งเชยี งใหม ซงึ่ เคยเปน ศนู ยก ลางอาณาจกั รลา นนาในอดตี มฐี านะเปน
เพียงจังหวัดเชนเดียวกับจังหวัดอื่นๆ แตก็นับไดวาเปนศูนยกลางของความเจริญและเปนจังหวัดผูนาํ ทางภาคเหนือของ
ไทยในปจจุบันดว ย