ວັດທະນະທຳອາຊຽນ ແລະ ມໍລະດົກໂລກ -ອ. ສັງວານ

ວຊາ ິ :ວດທະນະທ ັ າລາວ ໍ ,ອາຊຽນ ແລະ ມລະດ ໍ ກໂລກ ົ ສາຍຄູມດທະຍ ັ ມ ລະບ ົ ບ ົ 12 + 4

1 ຘາຖະຍາຌ ຃າ່ຌາ່....................................................................................................................... ຘາຖະຍາຌ................................................................................................................. ຑາກ຋ ີI ............................................................................................................ 1 ທຈັ຋ະຌະ຋່າຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທ .......................................................................................... 1 ຍຈ຺຋ ີ1 .......................................................................................................... 1 ຓຌູ ຽຆບືຎະຽຑຌ ີ................................................................................................ 1 ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄຎະຽຑຌຖີາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ.............................................................1 ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຖີາທ ......................................................................................... 3 ຍຈ຺຋ ີ2 ...................................................................................................... 27 ຓາຖະງາຈເຌຘຄັ຃ຓ຺ ........................................................................................ 27 ຃ທາຓນຓາງຂບຄຓາຖະງາຈ ............................................................................. 27 ຓາຖະງາຈເຌກາຌ຋ກັ຋າງ ............................................................................... 36 ຍຈ຺຋ ີ3 ...................................................................................................... 39 ນຌາໄ຋ີ ໃຂບຄຑຌ຺ຖະຽຓບືຄຖາທຉ່ ໃກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າ.......................................................... 39 ໜາໄ຋ີ ໃກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌີ................................................ 39 ໜາໄ຋ີ ໃ ເຌກາຌຽຘຓີ ຂະນງາງທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌີ........................................... 40 ໜາໄ຋ີ ໃ ເຌກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ.....................................................................41 ຍຈ຺຋ ີ4 ...................................................................................................... 44 ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ........................................................ 44 ຖກັ ຘະຌະຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ......................................................................... 44 ທຈັ຋ະ຋່າຂບຄຆາຈບາຆຼຌ ............................................................................... 57 ທຈັ຋ະຌະ຋່າຉໃາຄໂຂບຄຆາຈບາຆຼຌ..................................................................... 59 ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈ 10 ຎະຽ຋ຈ ບາຆໃ ຼຌ [National costume] ....................................... 59 ຍຈ຺຋ ີ5 ...................................................................................................... 72 ຆທີຈິ຋າຄຘາຘະໜາ຋ີ ໃຘາ່຃ຌັເຌບາຆບີາ຃ະຽຌ .............................................................. 72 ຘາຘະໜາຑຸຈ................................................................................................ 72 ຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ...................................................................................... 77 ຘາຘະນຌາ຃ຕຈິ ............................................................................................ 80 ຍຈ຺຋6ີ ....................................................................................................... 84 ກາຌຑຈັ຋ະຌາກຍັທຈັ຋ະຌະ຋າ່ຎະຽຑຌ ................................ ີ ................................... 84 ທ຋ິ ະງາຘາຈຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆີ.................................................................................. 84 ກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ ...................................................................................... 85 ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຖະຂ່ຓໄ ູຌຂໃາທຘາຌ ........................................................................ 87 ຑາກ຋ ີII ........................................................................................................ 90 ທຈັ຋ະຌະ຋່າຘຄັ຃ຓ຺ ບາຆຼຌ ................................................................................... 90

2 ຍຈ຺຋ ີ7 ...................................................................................................... 90 ຎະນທຈັ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄບາຆຼຌ ....................................................................... 90 ຎະນທຈັ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄບາຆຼຌ...................................................................... 90 ຿຃ຄປໃາຄກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄຂບຄບາຆຼຌ .......................................................................... 92 ຊະ຾ນົຄກາຌ - ຘຌັງາ ..................................................................................... 93 ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິບາຆຼຌ.......................................................................... 95 ຍຈ຺຋ ີ8 ...................................................................................................... 99 ຍາຄ຅ຸຈຑຽຘຈ ິ ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ .............................................. 99 ຃ທາຓຘ່າຌກຶກໃ ຼທກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ ............................................... 99 ຎະຽຑຈທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ຃ຄ຺ຉທ຺ເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ .........................................100 ຿຃ຄຘາໄຄ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ.............................................101 ຍຈ຺຋ ີ9 ..................................................................................................... 103 ກາຌປໃທຓຓຑືາງເຌບາຆຼຌ ຾ຖະ ບາຆຼຌກຍັຘາກຌ຺ ................................................... 103 ກາຌປໃທຓຓຂືບຄຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ ................................................................103 ກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ.............................................................................108 ກາຌປໃທຓຓກືຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຉີາຽທຌັບບກ .......................................................110 ກາຌຑທ຺ຑຌັກຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບື ໃຌໂ ...................................................................... 111 ກາຌຽ຅ຖະ຅າເຌຂຄ຺ຽຂຈຽຘຈຊະກຈິກຍັຘາກຌ຺ ..........................................................114 ກາຌປໃທຓຓກືຍັບຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ...............................................................115 ຑາກ຋ ີIII ....................................................................................................... 118 ກໃ ຼທກຍັຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກ ......................................................................................... 118 ຍຈ຺຋ ີ10 ..................................................................................................... 118 ຍຌັຈາຓາຈຊາຌ຾ຖະ ຆະຌຈິຂບຄຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກ .......................................................... 118 ຓາຈຊາຌຂບຄຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກ ..............................................................................118 ຆະຌຈິຂບຄຓຖ່ ະຈກ຺຿ຖກ..................................................................................119 ຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກເຌຖາທ຾ຖະບາຆຼຌ......................................................................120 ຎະຽ຋ຈກາ່ຎູຽ຅ງ ........................................................................................121 ຎະຽ຋ຈແ຋..............................................................................................122 ຎະຽ຋ຈຓຼຌຓາ ........................................................................................124 ຎະຽ຋ຈຒີຖຍິຎິຌ .......................................................................................124 ຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ......................................................................................127 ຎະຽ຋ຈຖາທ.............................................................................................128 ຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ....................................................................................129 ຎະຽ຋ຈຘຄິກະ຿ຎ .......................................................................................132 ຎະຽ຋ຈບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ..................................................................................132 ຍຈ຺຋ ີ11 ..................................................................................................... 136

3 ຘະຊຉິຂບຄ ິ ຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກ ................................................................................. 136 ຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖ຅ຈັຉາຓ຋ະທຍີ ..............................................................................136 ຘະຊຉິຂບຄ ິ ຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃຓຓີຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກນົາງກໃທາໝໃ ູ...................................................137 ຍຈ຺຋ ີ12 .................................................................................................... 138 ກໃຼທກຍັບຄ຺ກາຌ UNESCO - ICOMOS ............................................................ 138 ກໃ ຼທກຍັກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄ ຾ຖະ ໜາໄ຋ີ ໃຂບຄບຄ຺ກາຌ UNESCO (United Nations Educational Scientific and cultural Organization).......................................................138 ບຄ຺ກາຌ ICOMOS ......................................................................................139 ຍຈ຺຋ ີ13 .................................................................................................... 140 ຘະຊຉິ຋ິ ີ ໃຘຸຈຂບຄບຌິຈ຅ູ ຌີ ................................................................................. 140 ຾ນົຓັ ບຌິຈ຅ູ ຌີ..............................................................................................140 ຽບກະຘາຌບາໄຄບຄີ .............................................................................................. 146

1 ຑາກ຋ ີI ທຈັ຋ະຌະ຋າ່ຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທ ຍຈ຺຋ ີ1 ຓຌູ ຽຆື ໄບຎະຽຑຌ ີ ຽທຖາ2 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈ: ບະ຋ຍິາງກໃ ຼທກຍັກໃ ຼທກຍັ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄຎະຽຑຌຖີາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ. ບະ຋ຍິາງແຈກໄໃ ຼທກຍັປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຂີບຄຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ. ບະ຋ຍິາງແຈກໄໃ ຼທກຍັກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ຋ີ ີ ໃຈຄີາຓຂບຄຆາຈ. 1. ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄຎະຽຑຌຖີາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ 1.1. ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄຎະຽຑຌຖີາທ ຃່າທໃາຎະຽຑຌີນຓາງຽຊຄິຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຌງິຓ຺ ງຈຶຊຎື ະຉຍິຈັກຌັ ເຌ຾ຉໃ ຖະ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌຽຎັຌ຾ຍຍ຾ຏຌ ຓາ ຾ຉໃ ຈຌ຺ ຌາຌ ຽຑາະຊທືໃາຽຎັຌຎະ຿ນງຈ຾ກໃ຃ຌ຺ເຌ຾ຉໃ ຖະ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌ, ຾ຉໃກໃບຌຆາທຖາທຽປາ຺ແຈຊໄ ືຎະຉຍິຈັ ຉາຓປຈີຘຍິຘບຄ ນົືຽບີ ໄຌບກີດໃ າຄນຌຶ ໃ ຄທໃາຎະຽຑຌີ12 ຽຈບືຌ

2 ຎະຽຑຌຖີ າທແຈຘໄ ຍື຋ບຈຓາ຾ຉໃ ຍູປາຌຌະກາຌດໃ ູຽ຋ຄິ຾ຏໃ ຌຈຌິ ບຌັ ກທາໄຄເນງໃ ຾ຖະ ບຸຈ຺ຓ ຘຓ຺ ຍູຌຂບຄຆາຈຖາທ ຾ຖະ ກແ່ ຈຓໄ ກີ າຌຘຍືຉ່ ໃຂະນງາງຉທ຺ດໃ າຄຉ່ ໃ ຽຌື ໃບຄຓາຽຎັຌຽທຖາຈຌ຺ຌາຌ ຾ຉໃ ຘະແນຓ ຍູປາຌ. ຅າກຌັຌໄ, ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຖີາທ ກາຌຽຆື ໃບຊ, ືກາຌຎະຉຍິຈັ ກ່ແຈຓໄ ຖີກັ ຘະຌະ ກທາໄຄຂທາຄ ຾ຖະ ບຸຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌຂຶ ໄຌ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໃຌດໃ ູເຌຘະແນຓຽ຅຺ ໄາຒາໄຄຸ ໃຓ ຽຆິ ໃ ຄແຈຌໄາ່ ຽບາ຺ຘາ ຘະນຌາຑຸຈຽຂ຺ ໄາຓາຽຏງີ຾ຏໃ ຾ຖະ ຘາຘະນຌາຈັ ໃຄກໃາທຌັຌໄ ກ່ແຈຌໄ່າຽບາ຺຃ທາຓ຅ະຽຖຌີຘທີແິຖ຋າຄຈາໄຌ ກາຌຘກຶ ຘາທຈັ຋ະຌະ຋່າຽຂ຺ ໄາຓາ ຽຏງີ຾ຏໃ ດໃ ູເຌຏຌື຾ຏໃ ຌຈຌິຖາທ. ທຈັແຈກໄ າງຽຎັຌຘູຌກາຄ຋າຄຈາໄຌທຈັ ຋ະຌະ຋່າຽຎັຌຍໃ ບຌຽຉ຺ ໄາ຿ປຓຎະຆາຆຌ຺ , ຽຎັຌຍໃ ບຌ ຽປຈັຍຸຌຘຌິກຌິ຋າຌ ຽຆິ ໃ ຄຓຑີະຘຄ຺ຘາຓະຽຌຌຽຎັຌຉທ຺ ຾຋ຌເຌກາຌຽຏງີ຾ຏໃ ຃ທາຓປູ຋ໄ າຄຈາໄຌກາຌ ຘກຶ ຘາ ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຉີໃາຄໂ,ຘະຌັຌໄ, ຅ຶ ໃ ຄຽທ຺ ໄາແຈທໄໃາ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄຎະຽຑຌຖີ າທ຾ຓໃຌແຈຘໄ ຍື ຋ບຈຓາ຾ຉໃ ຍູປາຌຌະກາຌແຈກໄ າງຽຎັຌຽບກະຖກັ ຂບຄຆາຈ ຾ຖະ ຽຎັຌຘຓ຺ ຍຈັ ບຌັ ຖາ຃ໃາຂບຄຆາຈ ຖາທຽປາ຺຅ຌ຺ ຽຊິຄ ຎັຈ຅ຍຸ ຌັ . 1.2. ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄຎະຽຑຌບີາຆຼຌ ເຌຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຎະຆາຆາຈບາຆຼຌ ແຈຓໄ ປີຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຘີະຽຑາະ ຓາ຾ຉໃ ຈຌ຺ຌາຌ຾ຖທໄ. ຾ຉໃ ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຈີ ັ ໃຄກໃາທກ່ ໃ ແຈຓໄ ກີ າຌຎະຘຓ຺ ຎະ ຉໃາຄໂ຋ີ ໃ ຽ຃ງີ ຽຂ຺ ໄາຓາຓບີຈິ຋ຑິຌ຺ ເຌຂຄ຺ຽຂຈຌີ ໄ ຽຆັ ໃຌ ຎະຽ຋ຈ ນທຼຈຌາຓກແ່ ຈໄປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຂີບຄ຅ຌີ ຽຂ຺ ໄາຓາ ຽປຈັເນທໄ ຊິ ີຆທີຈິ ຂບຄຆາທນທຼຈຌາຓຽຎັຌ.. ຘໃ ທຌ ນົາງ. ຌບກ຅າກຌັຌໄກຓ່ ປີຈີ຃ບຄ຾ຍຍຖຈັ຋ຽິຉາ຺, ຉ່ ໃ຅າກຌັຌໄກງ່ ຄັຓ຾ີຍຍ ບຈິຘະຖາຓ ຽຆິ ໃ ຄຽຂ຺ ໄາຓາຽຏງີ຾ຏໃ , ຑບໄຓຈຼທກຌັຌັຌໄ ຎະຆາກບຌຂບຄບາຂາຌ. ຅າກຊິ ໃ ຌຊາຌບື ໃຌ ຽຆັ ໃຌ ຓາ຅າກຑາກຉາຽທຌັບບກຘຼຄຽນຌບື ຂບຄບຌິຽຈງ, ຌບກ຅າກຌັຌໄກ.່ ຅າກ຅ຌີ ຅ິ ໃ ຄຽປຈັເນຓໄ ຃ີທາຓ຾ຉກຉໃາຄກຌັ຋າຄຈາໄຌປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ.ີ ຘະຽຑາະຎະຽ຋ຈບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ກຓ່ ປີຈີ຃ບຄກາຌຽຆື ໃບຊທືໃາຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃຓຆີທີຈິ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຓຑີະຖຄັຑຽິຘຈ ເຌຉທ຺ ຽບຄ. ຘະຽຑາະຎະຽ຋ຈ ຒິຖຍິ ຎິຌ ຎະຆາຆຌ຺ ຘໃ ທຌເນງໃ ຽຎັຌຆາທຓາຽຖ຋ີ ໃ ບຍ຺ ຑະງຍ຺ ຽຂ຺ ໄາແຎ ຽກາະ ຍບັ ກຌຼທ ຽຆິ ໃ ຄຓປີຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ຾ີຍຍຆາທຓາຽຖ ຾ຉໃ ຽທ຺ ໄາຖທຓ຾ຖທໄ ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຂີບຄ ຎະຆາຆາຈ ບາຆຼຌ຾ຓໃຌແຈປໄຍັ຅າກນົາງຑາກຘໃທຌ ຽຆັ ໃຌ: ທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ຾ີຏໃ ຽຂ຺ ໄາຓາເຌກໃ ຸຓຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌຎະຓາຌຘະຉະທຈັ ຋1 ີ ກໃບຌ ຃.ຘ ຾ຖະ ເຌຘະຉະທຈັ຋ີ15 ແຈ຾ໄຏໃ ຂະນງາງແຎ຋຺ ໃທຑູຓຑີາກບາຆຼຌ ຿ຈງຘະຽຑາະ ຾ຓໃຌແຈປໄ ຍັ ທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຓາ຅າກບຌຽຈງ ິ ຉທ຺ດໃ າຄ - ປູຍ຾ຍຍກາຌຎ຺ກ຃ບຄ຾ຍຍຓກີະຘຈັຉາຓ຾ຍຍປຌິຈູ຾ຖະ ຑຸຈ - ຑາຘາ ຾ຖະ ທຌັຌະກາ່ ຎະຽ຋ຈເຌຑູຓຑີາກຌີ ໄແຈປໄຍັຑາຘາຘຌັຘະກຈິຓາຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌ. - ຑາຘາຽຈຓີ ຂບຄຉຌ຺ ຑາຘາຓາຽຖ ຾ຖະ ຑາຘາຆາທາ ຍາຄ຃່າຓາ຅າກຑາຘາຘຌັຘະກຈິ. - ຖະຍຍ຺ທຌັຌະຂບຄບຌິຽຈງ ຆາທບາຆຼຌກແ່ ຈປໄຍັຓາຈທໄງ ຾ຉໃຽຖບືກຽຒັຌໄ ຽບ຺ ໃຎະຉຍິຈັແຈ.ໄ ຌບກ຅າກ຅ະແຈປໄຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຘີໃທຌນຌຶ ໃ ຄຓາ຅າກບຌິຽຈງ຾ຖທໄ ຍະຆຌ຺ຆາທ ບາຆຼຌ ກ່ງຄັຓປີຈີ຃ບຄຎະຽຑຌທີຈັ຋ະຌາ຋່າຓາ຅າກຘາຘະນຌາບຈິຘະຖາຓ ຾ຖະ ທໃາທຈັ຋ະຌະ຋່າບຈິ ຘະຖາຓຓບີຈິ຋ຑິຌ຺ນົາງເຌຑູຓຑີາກຌີ ໄ຿ຈງຘະຽຑາະ ຾ຓໃຌຍຌັຈາ ຽຎັຌຽກາະ.

3 ກາຌຎະກບຍຑ຋ິ ຋ີ າຄຘາຘະນຌາ, ຎະຽຑຌເີຌກາຌ຾ຉໃຄຄາຌ ຽທ຺ ໄາ ຎະຽ຋ຈຉໃາຄໂເຌຑູຓຑີ າກ ບາຆຉີ າຽທຌັບບກຘຼຄເຉໄຽຎັຌຑູຓຑີາກ຋ີ ໃຓທີຈັ຋ະຌະ຋່າ ຽຑຌຘີະຽຑາະຂບຄຉຌ຺ ຽບຄຉັ ໄຄ຾ຉໃ ຘະແນຓກໃບຌ ຎະນທຈັ ຘາຈ ຾ຖະ ຘະແນຓຉັ ໄຄຽຎັຌຖຈັ ຋ີ ໃ ຅ະຽຖຌີປໃຸຄຽປບື ຄຂຶ ໄຌເຌ຾ຍຍຘະຍຍັ ຂບຄຉ຺ຌໄ ຾ຉໃ ຽທຖາ຋ີ ໃ ປຍັ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ, ຎະຽຑຌຉີໃາຄຊິ ໃ ຌຽຂ຺ ໄາຓາ຾ຖທໄ ຽປຈັເນປໄ ຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຂີບຄຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈຉໃາຄໂ ຘະຌະ ຃າໄງ຃ກືຌັ ຾ຖະ ຾ຉກຉໃາຄກຌັຈັ ໃຄຌີ ໄ : ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຃າໄງ຃ືກັຌ ແຈ຾ໄ ກໃ ຎະຽຑຌີ຋ີ ໃ ຎະຉິຍັຈເຌຖາຆະຘ່າຌັກຉໃ າຄໂ ຋຺ ໃ ທ຋ັຄຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃ ຽຎັຌ ຾ຏໃ ຌຈຌິເນງໃ ຓປີູຍ຾ຍຍຈຼທກຌັ຅ຌ຺ ຽນຓບືຌກຍັທໃາຽຎັຌຓຖ່ ະຈກ຺ ຉກ຺ ຋ບຈປໃ ທຓກຌັ ຖທຓ຋ຄັຎະຽຑ ຌີ ເຌກາຌຽຆື ໃບຊຉືໃາຄໂ ຽຆັ ໃຌ ກາຌຌຍັຊຏື , ີຌຍັຊຍືຌັຑະຍຸຖຸຈ ຾ຖະ ຎະກຈ຺ກາຌຉາຓ຋່າຓະຆາຈ ຃ືຈຌິ , ຌ່າ , ຖຓ຺ , ແຒ. ຿຃ຄຘາໄຄຂບຄ຃ບຍ຃ທ຺ເຌຑູຓຑີາກຌີ ໄ຃າໄງ຃ກືຌັ ຃ືຖະຍຍ຺຃ບຍ຃ທ຺ຈໃ ຼທຓີຑ່ ໃ , ຾ຓໃ, ຖູກ, ຖະຍຍ຺ ຃ບຍ຃ທ຺ຈຼທຽປຈັເນຍໄຈ຺ຍາຈຂບຄ຾ຓໃງຄິແຈປໄຍັກາຌງກ຺ ຘູຄຂຶ ໄຌ. ຃ທາຓ຃າໄງ຃ກືຌັ຋າຄຈາໄຌ຃ທາຓຽຎັຌຓາ຃ຓື ຃ີທາຓ຅ະຽຖຌີ , ຃ທາຓຽຘື ໃບຓຘະນົຍັກຌັ ແຎ ນົາງ ທາຖະ.. ຌບກ຅າກຌັຌໄ ຋ຸກຎະຽ຋ຈເຌຑູຓຑີ າກຌີ ໄ ຽ຃ງີຉກ຺ ຽຎັຌຽຓບືຄຂຶ ໄຌຂບຄຑທກຉາຽທຌັຉກ຺ ຓາ຾ຖທໄ ຉໃາຄ຾ຉໃທໃາກາຌຉກ຺ ຽຎັຌຽຓບືຄຂຶ ໄຌຂບຄຘະນະຖຈັບະຽຓຕກິ າ, ບຄັກຈິ, ຐຕັ ໃຄ ນົື຿ປຌຖຄັຽ຋຺ ໃາ ຌັຌໄ, ຾ຉໃກາຌແຈຽໄບກະຖາຈຓາກ຾່ ຉກຉໃາຄກຌັ ຍາຄຎະຽ຋ຈແຈຓໄ າດໃ າຄຄໃາງຈາງ ຾ຉໃ ຍາຄຎະຽ຋ຈ ແຈຓໄ າຈທໄງກາຌຉ່ ໃຘູ຋ໄ ີ ໃປຸຌ຾ປຄ. 2. ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຖີາທ 2.1. ປຈີຘຍິຘບຄ, ຃ບຄຘຍິຘີ ໃ ຃່າທໃາປຈີຘຍິ ຘບຄ ນຓາງຽຊິຄຂະນຌຍ຺຋່າຌຼຓຎະຽຑຌ຋ີ ີ ໃ ຽ຃ງີຎະຉຍິ ຈັ ຘຍືຉ່ ໃ ກຌັ ຓາຉາຓ຅່າ ຌທຌຽຈບືຌເຌຎີນຌຶ ໃ ຄໂ ຽຆິ ໃ ຄຽບີ ໄຌທໃາປຈີຘຍິຘບຄ຃:ື ຍຸຌຽຂ຺ ໄາກາ່ ຍຸຌຽຂ຺ ໄາກາ່ ຾ຓໃຌປຈີບຌັນຌຶ ໃ ຄຂບຄຑະຘຄ຺ ຽຆິ ໃ ຄ຅ະຽຂ຺ ໄາແຎດໃ ູເຌຘະຊາຌ຋ີ ໃຓຂີບຍຽຂຈ຅າ່ ກຈັ ຾ຖະ ຽຎັຌປຈີ຋ີ ໃ ຎະຉຍິຈັ ດໃ ູເຌຽຈບືຌ຅ຼຄ (ຽຈບືຌບາໄງ). ຍຸຌຽຂ຺ ໄາກ່າຌີ ໄ ຽຎັຌກຈິ຅ະກ່າຂບຄຑະຘຄ຺ ຿ຈງຘະຽຑາະ ຑະຘຄ຺ບຄ຺ເຈ຋ີ ໃ ຎະຑຈຶ ຏຈິ ຋າຄທແິຌ ຘຄ຺ຑະຘຄ຺ບຄ຺ຌັຌໄ ຉບໄ ຄແຈຽໄຂ຺ ໄາກ່າຽຑື ໃ ບຍ່າຽຑຌັ ກຸ ຘຌ຺ເນຑໄ ຺ຌໄ ຍາຍ຋ີ ໃ ແຈໄ ກະ຋່າຓາ. ຘ່າຖຍັຆາທຍາໄຌກຓ່ ຘີໃທຌປໃທຓເຌກາຌຽປຈັຍຸຌເນ຋ໄ າຌເຌຑ຋ິ ກີ າ່ ຌີ ໄ຃ກືຌັ .

4 ຍຸຌ຃ູຌຖາຌ ຍຸຌ຃ູຌຖາຌ ກ຃່ ກື າຌຽປຈັຍຸຌຂທຌັ ຽຂ຺ ໄາ຋ີ ໃຒາຈຽຂ຺ ໄາ຾ຖທໄ (ທ຾ີຖທໄ) ນົືຽບີ ໄຌບກີ ດໃ າຄນຌຶ ໃ ຄທໃາ຾ຓໃຌ ຍຸຌຘໃ ູຂທຌັຖາຌ ຽຆິ ໃ ຄຎະຉຍິຈັດໃ ູເຌຽຈບືຌງີ ໃ (ຽຈບືຌ 2). ຍຸຌຽຂ຺ ໄາ຅ີ ໃ ຍຸຌຽຂ຺ ໄາ຅ີ ໃ ຃ຽືບາ຺ຽຂ຺ ໄານຌຼທຎັຌໄ ຅ີ ໃແຒເນຘໄຸກ. ຍຸຌຽຂ຺ ໄາ຅ີ ໃຌງິຓ຺ ຎະຉຍິຈັດໃ ູ຋າໄງຽຈບືຌ 3 ຈັ ໃຄຓີ຃່າ ກບຌຽ຃ງີຽທ຺ ໄາທໃາ “ຽຈບືຌ 3 ຃ບໄງຽ຅຺ ໄານທ຺຃ບງຎັຌໄ ຽຂ຺ ໄາ຅ີ ໃ ຃ຌັ ຽຂ຺ ໄາ຅ີ ໃຍ່ ໃຓຌີບບໄງງບໄງ ຅ທ຺ຌບໄງ ຽຆຈັຌຉາ ”.

5 ຍຸຌຑະຽນທຈ ຍຸຌຑະຽນທຈ ຽຎັຌຍຸຌຓະນາຆາຈຒັຄຽ຋ຈຽຖື ໄບຄຑະຽນທຈຘຌັ ຈບຌຆາຈກ຺ ຎະ ຈທໄ ງ຃າຊາຑຌັ ຅ຈັ ຽຎັຌກຌັ ແຈໄ13 ກຌັ ຌງິຓ຺ ຎະຉຍິຈັດໃ ູເຌຽຈບືຌ 4 ຅ຶ ໃ ຄຽບີ ໄຌບກີ ດໃ າຄນຌຶ ໃ ຄ ຽຈບືຌ 4 ຾ຖະ ຓທີ຋ິ ຎີະຉຍິຈັ ຅ຈັ ຾ຍໃຄນຌຄັຘຽື຋ຈ຅າກກຌັ ເນງໃ ຽຎັຌກຌັ ຌບໄ ງ ເນຑໄ ະ, ຽຌຌເຌ ຾ຖະ ຉໃາຄທຈັ ຓາຽ຋ຈຎຸກຏາຓແທໄ ຉບໄຌປຍັຑະຽຌຌ ຾ຖະ ບບກຉຌ຺ງາຈ຿ງຓຍາໄຌບື ໃຌ, ຆາທຍາໄຌ. ຅ະຽປຈັ ຽຂ຺ ໄາຎຸຌໄ ແທຉໄ ບໄ ຌປຍັຑະຽຌຌ ຾ຖະ ງາຈຑີ ໃ ຌບໄຄ຅າກຍາໄຌບື ໃຌ, ຽທຖາ 3 ຿ຓຄ ຉກີ ບາຈ. ຆາທຍາໄຌ຋ທີຈັກຼຓຉທ຺຅ຈັຂະຍທຌ຾ນໃ ແຎຌຓິ ຌ຺ຑະ ບຸຎະ຃ຸຈ ຾ຖທໄຘຓ຺ ຓຸຈ຃ຌ຺ຏູ຋ໄ ີ ໃ຃ທຌຽ຃າ຺ຖຍ຺ . ຊເືນ຾ໄຉໃຄຉທ຺ ຽຎັຌຑະຽນທຈຘຌັຈບຌ ຾ຖະ ຌາຄ ຓຈັ຋ີ(ຓະ ຋)ີ ແຎດໃ ູຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຾ນໃຄເຈນຌຶ ໃ ຄ ຾ຖທໄ ຅ຈັຂະຍທຌແຎຽຆຌີຽບາ຺ຑະຽນທຈຘຌັຈບຌຽຂ຺ ໄາຽຓບືຄ. ຍຸຌຘຄ຺ກາຌ ນົ ືຍຸຌກຸຈຘຄ຺ກາຌ ຍຸຌຘຄ຺ກາຌ ນົືຍຸຌກຸຈຘຄ຺ກາຌ ຽຈບືຌ 5 ຾ຓໃຌຍຸຌຘຄັຂາຌຂຶ ໄຌເນຓໃຂບຄຖາທແຖງະຍຸຌ ຎີເນຓໃ ຂບຄຖາທ຾ຓໃຌ ຉກ຺ ດໃ ູເຌແຖງະຽຈບືຌ 5 ຂຶ ໄຌ 6 ຃່າ ຽຊຄິຽຈບືຌ 6 (ຓຊີຸຌາ) ຂຶ ໄຌ 5 ຃ຍ່ ໃນຸົຈ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຽກຌີ ເຌຖະນໃ ທາຄຌີ ໄ຾ຉໃ ຅ະ຾ຓໃຌຓື ໄເຈ ຘຸຈ຾ຉໃ ກາຌ຃່າຌທຌຽຖກ ບບກຓາທໃາຽຎັຌ຅ກັ ຃່າກຄ຺ກຍັທຌັ຋ຽີ຋຺ ໃາເຈ, ທຌັນງຄັ, ຃ທາຓ຅ຄິ຾ຖທໄ ຎີເນຓໃຂບຄຖາທຽປາ຺ຉັ ໄຄ຾ຉໃ ຽຈຓີ ຾ຓໃຌຊຽືບາ຺ 1 ຃່າ ຽຈບືຌ ຅ຼຄ ນົືຽຈບືຌບາໄງ

6 ຽຑາະ຾ຎທໃາກກ຺ ນົື຋່າບຈິ . ຽຑິ ໃ ຌເຆຽໄຈບືຌບາໄງ ນົືຽຈບືຌ຅ຼຄຽຎັຌຎີເນຓໃ ຂບຄຖາທຌຍັ ຽຎັຌຽທຖານົາງ ຑຌັຎີ຾ຓໃຌ຾ຉໃຆທີຌັ , ຆື ໃ ຽຈບືຌ, ຆື ໃຎີກຍ່ ່ ໃ຃ື຋ຸກຓື ໄຌີ ໄ . ເຌຘະແນຓຍູ ປາຌຌັຌໄ ທຌັຓດີໃ ູ10 ທຌັ ຽຑິ ໃຌຽບີ ໄຌທໃາ ຾ຓໃຓື ໄ຃ືກາຍ, ປຍັ , ປທງ, ຽຓຄີ, ຽຎິກ, ກຈັ , ກຈ຺ , ປທໄຄ, ຽຏ຺ ໃາ, ກາ ຽຈບືຌກ່ຓບີາໄງ ນົືທໃາຽຈບືຌ຅ຼຄ, ງີ ໃ , ຘາຓ, ຘີ ໃ , ນາໄ, ນກ຺ , ຽ຅ຈັ , ຾ຎຈ, ຽກ຺ ໄາ, ຘຍິ, ຘຍິຽບຈັ , ຘຍິ ຘບຄ. ຎີກ່ ໃຓເີ຅, ໄຽຎ຺ ໄາ, ງີ ໃ , ຽນົ຺ ໄາ, ຘີ ໃ , ເຘ, ໄຘະຄາໄ , ຓຈ຺ , ຘຌັ , ຽປາ຺, ຽຘຈັ , ເ຃.ໄເຌຽທຖາຉ່ ໃຓາຖາທຽປາ຺ແຈຊໄ ຽືບາ຺ຉາຓທຈັ຋ະຌະ຋່າຓບຌ, ຑະຓາໄ ຾ຖະ ຂະຽນຓຌ ຆື ໃຂບຄ ທຌັ ຽຈບືຌຎີ຾ຖະ ຘກັ ກະຖາຈກ່ຽບາ຺ຌ຅ຌ຺ປບຈທຌັຂຶ ໄຌຎີເນຓໃ, ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ຎີເນຓໃຂບຄ ຖາທຽປາ຺຅ຶ ໃ ຄຉກ຺ ດໃ ູເຌຖະນໃ ທາຄຽຈບືຌ 5 ຂຶ ໄຌ 6 ຃່ ໃາ ນາ ຽຈບືຌ 6 ຂຶ ໄຌ 5 ຃່າ ຈັ ໃຄ຋ີ ໃແຈກໄໃາທຓາຌັຌໄ, ເຌ ຿ບກາຈຎີເນຓໃຌີ ໄຎະຆາຆຌ຺ຖາທຍຌັຈາຽຏ຺ ໃາກ່ ແຈຑໄ າກຌັຓໃທຌຆື ໃຌຘະນົບຄຎີເນຓໃຂບຄຉຌ຺ຈທໄ ງກາຌນຈ຺ຌ ກຌັ , ນຈ຺ຘຄ຺ຑະຑຸຈ຋ະປູຍ, ນຈ຺ຘຄ຺ຍາໄຌຽປບຌື , ນຈ຺ຘຄ຺ຏູຽໄຊ຺ ໄາ ຾ຖະ ຏູຆໄຄ຺຃ຸຌຌະທຸຈ ຉະນົບຈຽຊຄິກາຌ ຋່າ ເນຍໄຸຌຉໃາຄໂ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໃຌຍາຘຘີໃ ູຂທຌັ . ທ຋ິ ຎີະຉຍິຈັເຌ຾ຉໃຖະ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌບາຈຓກີ າຌ຾ຉກຉໃາຄກຌັແຎ຾ຉໃກາຌຎະຉຍິຈັ຃ກືຌັ ຃ືຘຄ ຌຑະ ຑຸຈ຋ະປູຍ ຾ຖະ ຑ຋ິ ຍີາຘຘີໃ ູຂທຌັຎີເນຓໃຍາຄ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌກຓ່ ກີ າຌຎໃ ບງຌກ຺ , ຅ຈັຉັ ໄຄກຌັ ແຎບທງ ຑບຌເນ຾ໄກໃ ຏູ຋ໄ ີ ໃຓຍີຸຌ຃ຸຌ. ຍຸຌຎີເໝໃຖາທ ນົືຽບີ ໄຌທໃາ:ຘຄ຺ກາຌຽຎັຌຍຸຌຎະຽຑຌບີກີບຌັໜໃຄຶຂບຄຖາທຽປາ຺ ຾ຖະ ກຽ່ຎັຌຍຸຌຘະຽນົຓີ ຘະ ນົບຄກຌັ຋຺ ໃທຎະຽ຋ຈຉັ ໄຄ຾ຉໃຽໜບືຉະນົບຈເຉຎໄີຖະ຃ັ ໄຄ຃຿ືຈງ຋຺ ໃທແຎຽຖໃຓີ ຾ຉໃທຌັ຋ີ ໃ 13 ນາ 15 ຂບຄຽຈບືຌ ຽຓຘາ ຽຆໃ ິ ໃ ຄຽຎັຌຽຈບືຌ຋ໃ ປີບໄຌ຋ໃ ຘີຸຈເຌປບຍຎີ. ຌບກ຅າກຎະຽ຋ຈຖາທຽປາ຺຾ຖທໄຍາຄຎະຽ຋ຈບໃຌືກຘ່ ະ ນົບຄ ຘຄ຺ກາຌຽໝບືຌກຌັ ຽຆໃຌັ ຎະຽ຋ຈແ຋, ກາ່ ຎູຽ຅ງ ຾ຖະ ຓໃ ຼຌຓາໄ. ແກ຅ໄະປບຈຍຸຌຎີເໝໃຆາທຖາທຑາກຌັ ກະກຼຓຉບໄຌປຍັຎີເໝໃຽຆໃ ັ ໃຌ:຋່າ຃ທາຓຘະບາຈຉາຓຽປບືຌຆາຌຍາໄຌຆໃບຄ, ກະກຼຓນາຈບກແຓ຋ໄໃຓີ ກີໃຌິ ນບຓຽຆັ ໃຌ: ຈບກຽຂຓັ ຂາທ, ຈບກຂຈັ ຽ຃຺ ໄາ, ຈບກ຅າ່ຎາ, ຈບກ຅າ່ຎີ,ຈບກຈາທຽປບືຄ, ຈບກ຃ູຌ ຾ຖະ ບໃຌືໂ ຽຆິ ໃ ຄຽຑິ ໃຌຽບາ຺ຓາຎະຘຓ຺ ເຘໃກຌັ ຽຑໃບືຎຸຄ຾ຉໃຄຌ່ ໄານບຓຘຄ຺ຑະ. ຌບກ຅າກຌັຌໄ ຽຑີ ໃຌງຄັຽບາ຺ຈບກ ຾ຖະ ເຍ຃ູຌ ຓາຽໜຍັແທຌໄາ່ ຎະຉູຍາໄຌຎະຉູຽປບືຌ ຽຑາະຓ຃ີທາຓຽຆໃບືທໃາຽຎັຌຘຖີຓິ ຄ຺຃ຸຌ. ຌ່ ໄານບຓຘຄ຺ຑະ຾ຓໃຌ ຎະຘຓ຺ ຅າກຌ່ ໄາ, ຂີໝໄ ິ ໄຌ, ໝາກຘ຺ຓໄ ຎໃ ບງຽຏາ຺ແຒ ຾ຖະ ກຍີຈບກແຓຆໄະຌຈິຉໃາຄໂ ຈໃຄັ຋ໃກີໃາທຓາຌັຌໄ.ບຄີຉາຓ ຎະຽຑຌີ຋ີ ໃຘຍືຽຌື ໃບຄຓາ຾ຉໃຍູປາຌຌະກາຌຍຸຌຎີເໝໃຖາທ຾ກໃງາທ 3 ທຌັ຃:ື ທຌັຘຄັຂາຌແຎ ນົືທຌັຘຄັຂາຌ

7 ຖໃທຄຽຆິ ໃ ຄໝາງຽຊຄິທຌັຘ຺ ໃຄ຋າໄງຎີຽກໃາ຺, ທຌັ ຽຌາ຺ຽຆິ ໃ ຄໝາງຽຊຄິທຌັຖະນທໃາຄກາຄ ຾ຖະ ທຌັຘຄັຂາຌຂຶ ໄຌຽຆິ ໃ ຄ ຾ຓໃຌທຌັ ຽຖີຓໄ ຉ຺ຌໄຂບຄຎີເໝໃ ຌັຌໄຽບຄ. ກໃ ຼທກຍັທຌັຍຸຌ ຎີເໝໃ ຖາທ ນົືທຌັຘຄ຺ກາຌຌີ ໄຓຌີ຋ິ າຌຽຖໃບືຄໜໃຄຶແຈໄ ກໃາທແທທໄໃາ: ກາຖະ຃ັ ໄຄໜໃຄຶຌາຌຓາ຾ຖທໄ ຓຖີູກຽຘຈຊ຃ີຌ຺ໜໃຄຶ ຆໃ ື຋່າຓະຎະຖະກຸຓຓາຌ ນົືຽບີ ໄຌທໃາ: ຋ າຓະ ຍາຌ ຽຎັຌ຃ຌ຺ຓ຃ີທາຓປູ, ໄ ຘະນົາຈນົກັ ຾ນົຓ ຾ຖະ ຘາຓາຈຽຂ຺ ໄາເ຅ຑາຘາຌກ຺ ແຈ.ໄ ຖາທແຈບໄບກ຋ໃ ຼທຘບຌ ຋່າຓະ ຾ຖະ ຃ທາຓປູເໄນໄ຾ກໃຎທຄຆຌ຺຋ຄັນົາງຽຆໃຄິຽປຈັເນ຃ໄ ຌ຺຋ຄັນົາງ ຘຈັ຋າ ຾ຖະ ຽ຃າ຺ຖຍ຺ຌຍັຊື຅ຌ຺ ຓຆີໃຘືຼຄຽຖບືຄຖແືຎ຋ໃທ຺ຑຑິຍ຺ ຅ຌ຺ ຽປຈັເນໄຑະງາຑຓ຺ ກະຍຌິຖະຑຓ຺ ດາກ຋ຈ຺ຘບຍ຃ທາຓຘະນົາຈຂບຄ຋່າ ຓະຎະຖະກຸຓຓາຌ. ຑະງາກະຍຌິຖະຑຓ຺ ຅ໃຄຶແຈຘໄ ະຽຈຈັຖຄ຺ຓານາ຋່າຓະຎະຖະກຸຓຓາຌ ຾ຖະ ຉັ ໄຄ຃່າຊາຓ ຂຶ ໄຌ 3 ຂ່ໄ຃:ື1) ຉບຌຽຆ຺ ໄາ ຘຖີຂິບຄ຃ຌ຺ດໃ ູເຘ ? 2) ຉບຌ຋ໃ ຼຄ ຘຖີຂິບຄ຃ຌ຺ດໃ ູເຘ ? ຾ຖະ 3). ຉບຌກາຄ຃ຌື ຘຖີຂິບຄ຃ຌ຺ດໃ ູເຘ ?຿ຈງທາຄ ຽຄໃບືຌແຂແທທໄໃາ: ຊາໄຉບຍຍ່ ໃແຈ, ໄ ຑະງາຑຓ຺ ກະຍຌິຖະຑຓ຺ ຅ະຉຈັນທ຺຋າໄທ຋່າ ຓະຎະຖະກຸຓຓາຌ; ຊາໄນາກ ທໃາຉບຍແຈໄຑະງາ ຑຓ຺ ກະຍຌິຖະຑຓ຺ ຅ະຉຈັນທ຺ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ ຾ຖະ ເນໄ ຽທຖາ ຾ກໃ຋າໄທ ຋່າຓະຎະຖະກຸຓາຌ ແຎ຃຺ຌໄ຃ຈິ 7 ທຌັ . ຑ່ຽຊຄິທຌັຊທໄ ຌ 3 ຋າໄທ຋່າຓະຎະຖະກຸຓຓາຌ ກ່ ງຄັ ຃ຈິນາ຃່າຉບຍຍ່ ໃ ແຈໄ຅ໃຄຶ຃ຈິທໃາຉຌ຺຅ະຉບໄຄ ຘຄ຺ຌ່ ໄາຑະ ຉາງງບໄຌ ຃ຓ຺ ຈາຍຂບຄຑະງາ ກະຍຌິຖະຑຓ຺ ຽຑໃບືຎະ຿ນງຈບຌັ ເຈ ຉຌ຺຅ະໜແີຎຉາງຽບາ຺ຈາຍໜາໄ ຅ະຍ່ ໃ ຈກີໃທາຍ່. ຽທ຺ ໄາ຾ຖທໄ ຖາທກ່ ໃບບກຽຈຌີ຋າຄ, ຑ່ປບຈງາຓ຃່ ໃາຖາທແຈແໄຎ ຌບຌດໃ ູກບໄຄຉ຺ຌໄຉາຌ, ກ່ ໃຍຄັຽບຌີ ແຈໄ ງຌິຌກ຺ ບຌິຆຏີທ຺ ຽຓງ ຃ໃ ູໜຶ ໃ ຄ ຽຆິ ໃ ຄບາແຘດໃ ູຽ຋ຄິຉ຺ຌໄຉາຌ ຖຓ຺ ກຌັ . ຌກ຺ ຉທ຺ ຽຓງຊາຓຏທ຺ທໃາ ຓື ໄບໃຌືຌີ ໄຑທກຽປາ຺ ຅ະຽບາ຺ບຌັ ເຈຓາຽຎັຌ ບານາຌ, ຌກ຺ ຉທ຺ຏທ຺຅ຶ ໃ ຄຉບຍທໃາ ຅ະແຈກໄ ຌິຆາກຘຍ຺ ຂບຄ ຋່າຓະຎະຖະກຸຓຓາຌ຋ໃ ີ ຑະງາກະຍຌິຖະຑຓ຺ ຅ະຂາໄຽຑາະຉບຍ຃່າຊາຓ ຍ່ ໃແຈ.ໄ ຽຓໃບືຌກ຺ ຉທ຺ ຽຓງ ຊາຓທໃາ຃່າຊາຓຌັຌໄຽຎັຌ຃ື ຾ຌທເຈ ຌກ຺ ຉທ຺ຏູໄກຽ່ຖງີຽທ຺ ໄາຘໃ ູຽຓງຒັຄ ຾ຖະ ຍບກ຃່າຉບຍຑບໄຓ຃:ື ຉບຌຽຆ຺ ໄາ ຘຖີຂິບຄ຃ຌ຺ດໃ ູ຋ໃໜີ າໄ ຈໃຄັ ຌັຌໄ ຃ຌ຺຋ຄັນົາງ ຅ໃຄິຽບາ຺ຌ່ ໄາຘທໃາງໜາໄ, ງາຓ຋ໃ ຼຄຘຖີຂິບຄ຃ຌ຺ດໃ ູຽບກິ ຃ຌ຺຋ຄັນົາງ ຅ໃຄຶຽບາ຺ຌ່ ໄາ ຾ຖະ ຂບຄ

8 ນບຓ ຖູຍຽບກິ , ຉບຌ຃່ ໃາ ຘຖີຂິບຄ຃ຌ຺ດໃ ູຉຌີ ຃ຌ຺຋ຄັນົາງ຅ໃຄຶຽບາ຺ຌ່ ໄາຖາໄຄຉຌີກໃບຌຽຂ຺ ໄາຌບຌ. ຽຓື ໃບ ຋່າຓະ ຎະຖະກຸຓຓາຌ ແຈງໄຌິຈໃຄັຌັຌໄ ກ຅່ ື ໃ຅າ່ຽບາ຺ ຾ຖທໄກ່ ໃຉໃາທກຍັ຃ຌືຓາຏາຘາຈຂບຄຉຌ຺ ຾ຖະ ຉບຍ຃່າຊາຓແຈໄ ເຌທຌັຉ່ ໃຓາ. ຈໃຄັຌັຌໄ ຑະງາກະຍຌິຖະຑຓ຺ ຅ໃຄຶຉບໄຄແຈຉໄຈັນທ຺ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ ຈັ ໃຄ຋ໃແີຈທໄາຄຽຄໃບືຌແຂແທ.ໄ ກໃບຌ ຉຈັນທ຺ຂບຄຉທ຺ ຽບຄ ຑະງາກະຍຌິຖະຑຓ຺ ແຈຽໄບີ ໄຌຖູກຘາທ຋ຄັ 7 ຓາຘັ ໃຄທໃາ ຑ່ ໃ຅ະຉຈັນທ຺ຍູຆາ ຋່າຓະ ຎະຖະກຸຓຓາຌ; ຊາໄນທ຺ຂບຄຑ່ ໃນາກຉກ຺ ຖຄ຺ເຘໃ ຾ຏໃ ຌຈຌິ ແຒກ຅່ ະເໝ຿ໄຖກ; ຊາໄ຿ງຌຂຶ ໄຌແຎ ຽ຋ຄິຒາໄ ກ຅່ ະ ຽກຈີແຑ຾ນຄໄ຾ຖຄໄ; ຊາໄຊິຓໄ ຖຄ຺ເຌຓະນາຘະຓຸຈ ຌ່ ໄາກ຅່ ະ຾ນຄໄ. ຈໃຄັຌັຌໄ ເນຑໄ ທກຖູກ ຋ຄັ 7຃ຌ຺ ຽບາ຺ຑາຑາຌ ຓາປບຄປຍັ ຽບາ຺ນທ຺ຂບຄຑ່ ໃ ແທໄ຾ຖທໄຽຆຌີແຎຉັ ໄຄແທເໄຌຊ່ ໄາ຃ຌັ຋ະ຋ຸຖ຋ີໃຑີູຽຂາ຺ແກຖາຈ ຾ຖະ ຍູຆາຈທໄງຽ຃ໃບືຄ ຘກັ ກາຖະ຋ຍິຉໃາຄໂຈທໄງຽຊີ ໄຌ. ຽຓໃບື຃ຍ຺ປບຍຽທຖາ ເຌ຾ຉໃຖະຎີຈັ ໃຄ ທຌັຎີເໝໃ ນົືທຌັຘຄັຂາຌ ຖູກຘາທ ຋ຄັ 7 ກຎ່ ໃ ຼຌຏໃ ຼຌ ກຌັຉາຓຖາ່ ຈຍັ ຑາຍ່ຖທິາຌ ຾ຖະ ຽ຋ຍຑະງະຈາ ຋ຄັນົາງ ຓາຽຆຌີຽບາ຺ນທ຺ຂບຄ ຑະງາ ຑຓ຺ ກະຍຌິຖະຑຓ຺ ບບກຓານຈ຺ຘຄ຺ ຾ຖະ ຾ນໃທຼຌບບຓໄ ຽຂາ຺ຑະຘຸຽຓຌ. ນົຄັ຅າກຌັຌໄ ຂະຍທຌກຌ່ າ່ນທ຺ ຂບຄຑະງາກະຍຌິຖະຑຓ຺ ແຎແທ຋ໄໃຽີຈຓີ . ຘະຌັຌໄ ຽຑິ ໃຌ຅ຶ ໃ ຄຽບີ ໄຌ ຖູກຘາທ຋ຄັ 7ຂບຄ ຑະງາກະຍຌິຖະຑຓ຺ ທໃາ ຌາຄຘຄັຂາຌ຾ຉໃຌັຌໄຓາ. ຌາຄຘຄັຂາຌ຋ຄັ 7 ຌີ ໄຘະຽຈຈັຓາເຌ຋ໃາຉໃາຄກຌັ ຽຆິ ໃ ຄຽຑິ ໃຌຊທືໃາຽຎັຌຘຌັງາຖກັເນ຾ໄກໃ ຾ຉໃຖະທຌັ ຽຆັ ໃຌທໃາ ຌາຄຘຄັຂາຌຏູ຋ໄໃຽີຎັຌຘຌັງາຖກັເນ຾ໄກໃ ທຌັ ຽຘາ຺ ຾ຓໃຌ ຌາຄຓະ຿ຌ຋ບຌ ຋ຈັຈບກຏກັ ຉຍ຺ , ຖາທຓກັຆີ ໄຌຆາງ (ຘຈັຎະຽຑຈຒາຌ) ຓບີາທຸຈ ຃ືຓຂືທາຊກື ຄ຺຅ກັ ຓຆືາໄງຊຉືຕຘີູຌ (ນບກຘາຓຄໃາຓ) ຑານະຌະ ຾ຓໃຌ ຌກ຺ ງຸຄ; ທຌັບາ຋ຈິ ຆໃທືໃາຌາຄ຋ຸຄຘະຽ຋ທີຓກັກຌິ ໝາກຽຈໃບືຽຎັຌບານາຌ ຊບືາທຸຈ຃ືຓື ຂທາຊືກຄ຺຅ກັ ຓຆືາໄງຊືຘຄັ(ນບງຘຄັ) ຾ຖະ ຑານະຌະ຾ຓໃຌ ຃ຸຈ. ຘຌັງາຖກັ ຂບຄທຌັ຅ຌັ ຾ຓໃຌ ຌາຄ ຿຃ຕາ຃ະ ຋ຈັ ຈບກກາຄຂບຍ(຾ຓໃຌຆື ໃຂບຄຈບກແຓຆໄະຌຈິນຌື ໃ ຄ) ຽ຃ໃບືຄຎະຈຍັ ຽຎັຌ຾ກທໄ ຾ຖະ ຓຸກ, ບານາຌ ແຈ຾ໄກໃຌ່ ໄາຌຓ຺ ເຌຓືຊືຑະຂຌັ (ຈາຍ) ຓຆືາໄງ ຊແືຓຽໄ຋຺ ໄາ, ຑານະຌະ ຾ຓໃຌ ຽຘບື; ທຌັບຄັ຃າຌ ຌາຄຘຄັຂາຌ ຾ຓໃຌ ຌາຄ ຕາກຘະ ຋ຈັຈບກຍທ຺ນົທຄ ຑບໄຓຈທໄງຽ຃ໃບືຄຎະຈຍັ຾ກທໄ຿ຓຕາ, ບານາຌ຾ຓໃຌ ຿ຖນຈິ (ຽຖບືຈ) ຓຂືທາຊືຉົຘີູຌ ຓຆືາໄງຊ຋ື ະຌູຑານະຌະ ຾ຓໃຌ ໝ.ູ ຘຌັງາຖກັ ຂບຄທຌັຑຸຈ ຾ຓໃຌ ຌາຄ ຓຸຌ຋າ ຋ຈັຈບກ຅າ່ຎາ ຑບໄຓຈທໄງ ຽ຃ໃບືຄຎະຈຍັ຾ກທໄຑ຋ິ ຌູ ,ບານາຌ ຾ຓໃຌຌຓ຺ ຽຌງີ ຾ຖະ ຓຂືທາຊຽືຂຓັ ຓຆືາໄງ ຊແືຓຽໄ຋຺ ໄາ ຑານະຌະ ຾ຓໃຌ ຖ່.ຘຌັງາຖກັ ຂບຄທຌັຑະນຈັ ຾ຓໃຌ ຌາຄ ກຕິຌິ ີ຋ຈັຈບກຓຌ຺຋າ (຾ຓໃຌຆື ໃຂບຄ

9 ຈບກແຓຆໄະຌຈິນຌື ໃ ຄ) ຑບໄຓຈທໄງຽ຃ບື ໃ ຄຎະຈຍັ ຾ກທໄຓຖ່ ະກຈ຺ , ບານາຌ຾ຓຌໃ ຊ຺ ໃ ທຄາຓຂືທາຊຂື່ ຓື ຆາໄງຊຎືືຌ ຑານະຌະ ຾ຓໃຌ ຆາໄຄ. ຘຌັງາຖກັ ຂບຄທຌັຘຸກ ຾ຓໃຌ ຌາຄ ກຓິ຋ິ າ຋ຈັຈບກ຅ຄັກບຌ ຑບໄຓ ຈທໄງຽ຃ໃບືຄຎະຈຍັ຾ກທໄຍຸຈຘະຕາ຃່າ, ບານາຌ ຾ຓໃຌ ກທໄງຌ່ ໄາ,ບາທຸຈເຌຓຂືທາ ຾ຓໃຌຑະຂຌັ , ຓຆືາໄງ ຊື ຑຌິ, ຑານະຌະ ຾ຓໃຌ ຃ທາງ. ຘຌັງາຖກັ ເນ຾ໄກໃທຌັບາ຋ຈິ ນທ຺ຑະງາກະຍຌິຖະຑຓ຺ ຘີ ໃນຌາໄ ບຄີຉາຓຎະຽຑຌຘີຍືຉ່ ໃກຌັຓາ ຽຓື ໃບຽຊຄິທຌັຘຄັຂາຌ຾ຖທໄ ງາຓຽຆ຺ ໄາ຃ຌ຺຋ຄັຎທຄຑາກຌັບບກແຎຽປຈັຍຸຌ ຉກັ ຍາຈດໃ ູທຈັ , ແນທໄຑະຑຸຈ຋ະປູຍ, ຑະ຋າຈຽ຅ຈຈີທໄງຈບກແຓ຋ໄ ຍູ ຋ຼຌ ຾ຖະ ກຌ່ ຓິ ຌ຺ ຽບາ຺ຑະຑຸຈ຋ະປູຍ ຖຄ຺ຓາ຅າກປາໄຌຑະ ຽຑື ໃບຓາຎະຈຈິຘະຊາຌແທ຋ໄໃ຿ີປຄ ຽຑໃບືນຈ຺ຘຄ຺ ຽບີ ໄຌທໃາ “ຽບາ຺ຑະຖຄ຺”. ຽຓໃບືຽຊຄິ ຽທຖາ຃່ ໃາ ຃ຌື ເຌຖະນທໃາຄທຌັຘຄັຂາຌຌີ ໄກຑ່ າກຌັກ່ ໃຑະ຋າຈ ຽ຅ຈີຈທໄງຈຌິຆາງ ຽບີ ໄຌທໃາ “ຉຍ຺ຑະ຋າງ”, ຋່າຍຸຌເນໄ ຋າຌ, ຒັຄ຋່າຓະຽ຋ຈຘະໜາ, ຽປຈັຍຄັຘະກຸຌຽຑື ໃບຽປຈັ຋າຌນາຏູ຋ໄ ີ ໃຖໃທຄຖຍັແຎຉາຓຘຈັ຋າຂບຄເຏຖາທ ຈັ ໃຄຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ.ຽຓໃບືຽຊຄິທຌັ຋ໃ ຘີາຓ ຃ທືຌັຘຄັຂາຌຂຶ ໄຌ ຑະຑຂິຸຘຄ຺ ກ຅່ ະຌຓິ ຌ຺ ຽບາ຺ຑະຑຸຈ຋ະປູຍ຋ຸກບຄ຺ຂຶ ໄຌ

10 ຃ຌືແທ຾ໄ຋ໃຌຽຈຓີ ຽຆໃຄິຽປາ຺ຽບີ ໄຌທຌັຌີ ໄທໃາ ທຌັຘຄັຂາຌຂຶ ໄຌ ນົືທຌັຂຶ ໄຌຎີເໝໃຌັຌໄຽບຄ.ນຼັ ົຄ຅າກ຋ໃຌີຓິ ຌ຺ຑະຂຶ ໄຌ ຾຋ໃຌ຃ຌື ຾ຖທໄ ຑ຋ິ ກີ າຌຘະຽນຼີົຓຘະນົບຄ ຎີເໝໃຖາທກຘ່ ິ ໄຌຘຸຈຖຄ຺. ເຌແຖງະຉ຺ຌໄຂບຄຎີເໝໃຌີ ໄ຾ຉໃຖະ ຃ບຍ຃ທ຺ກຓ່ ກັ຅ຈັຍາຘຘີໃ ູຂທຌັກຌັ ຽຑໃບືປຍັ຿ຆກແຆເໝໃ ສັນຍາລັກ ໃຫ້ແກ່ ວັນເົສາ ຍຸຌ຋ັ ໄຄແຒ ຾ຓໃຌຎະຉຍິຈັ ເຌຽຈບືຌ 6 (ຓຊິ ຸຌາ) ນົືຽບີ ໄຌບກີ ດໃ າຄນຌຶ ໃ ຄທໃາ ຍຸຌຽຈບືຌ 6 (ຓຊິ ຸຌາ), ຍຄັ ແຒ ຍັ ໄຄເຈເຆນໄ ຓນ່ ຌກັ 12 ກ຿ິຖ ຽບີ ໄຌທໃາຍັ ໄຄແຒນຓື ໃຌ, ຊາໄຍັ ໄຄເຈເຆໄນຌີນໄ ຌກັ 10 ນຓື ໃຌ ກ່ຽບີ ໄຌທໃາຍາຄ ແຒ ຾ຘຌ. ກາຌຽປຈັ ຍຸຌຍັ ໄຄແຒ ຾ຓໃຌຽຑື ໃ ບຍູຆາຽ຋ທະຈາບາປກັ ຉາຓ຃ທາຓຽຆື ໃ ບຊືຽຎັຌຎະຽຑຌປີຈີ ຃ບຄ ຽຑື ໃບຽປຈັຍຸຌຂ່ຐ຺ຌຽຑື ໃບເນຐໄ ຺ຌຉກ຺ຊກືຉບໄຄຉາຓຖະຈູກາຌ. ຓະຽນຘກັ ນົກັ ຽຓບືຄ ນົືຽທ຺ ໄາບກີ ດໃ າຄນຌຶ ໃ ຄທໃາ຾ຓໃຌຍຸຌຘະຽຈາະຽ຃າະ ຆ່າຖະຖາໄຄຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຍ່ ໃ ຈີບບກ ຅າກຍາໄຌ຅າກຽຓບືຄ ຽຆັ ໃຌ ຍາໄຌຽຓບືຄຓ຃ີທາຓຽຈບືຈປບໄ ຌຍ່ ໃ ດໃ ູຽດັຌຽຎັຌຘຸກ, ຽກຈີຓກີ າຌຂາໄ ຒັຌຖຌັ ຾຋ຄ,

11 ຏູ຃ໄ ຌ຺ , ຄທ຺, ຃ທາງຖ຺ຓໄ ຉາງ ນົືຍາໄຌຽຓບືຄຓແີຑຽຈບືຈປບໄ ຌຉໃາຄໂ ຅າ່ ຽຎັຌຉບໄຄຽປຈັ ຍຸຌຆ່າຖະຖາໄຄຘິ ໃ ຄຆ຺ ໃທ ປາໄງຉໃາຄໂ. ຍຸຌຈັ ໃຄກໃາທຌີ ໄຎະຉຍິຈັກຌັດໃ ູເຌຽຈບືຌ 7 ຃ຈິທໃາ຋່າຍຸຌ຋່າ຋າຌ ຌີ ໄ຾ຖທໄ ຍາໄຌຽຓບືຄ຅ິ ໃ ຄ຅ະດໃ ູຽດັຌ ຽຎັຌຘຸກ. ຍຸຌຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ຍຸຌຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ຊຽືບາ຺ທຌັຂຶ ໄຌ 15 ຃ໃ ່າ ຽຈບືຌ 6 ຽຎັຌທຌັ຋າຼ່ຍຸຌ ຽຎັຌຎະຽຑຌ຋ີ ີ ໃຊຓື າ຾ຉໃ ຃ັ ໄຄ ຈຌ຺ ຌາຌ. ເຌຓື ໄ ຽຈບືຌ 8 ຽຑຄັ ຽຎັຌຓື ໄ ຽປຈັຍຸຌຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາຂບຄຑະຘຄ຺, ຎະຆາຆຌ຺ ຖາທຆາທຑຸຈກແ່ ຈໄປໃ ທຓກຌັ ຽປຈັ ຍຸຌເນ຋ໄ າຌ, ຒັຄ຋່າ ຾ຖະ ຊທາງຏາໄ຅າຼ່ຌາຑຌັ ຘາ ນົືຏາໄບາຍຌຐ຺ຌ຾ຈໃ ຑະຘຄ຺ຏູ຅ໄ ະ ຽຂ຺ ໄາ຅່າຑຌັ ຘາ ຉະນົບຈ 1 ແຉຓາຈ (3 ຽຈບຌ). ື ຃່າທໃາ ຑຌັຘາຽຆິ ໃ ຄຓາ຅າກຽ຃຺ ໄາຘຌັຘະກປິຈ ນົືທຈັຘາ ຓາ຅າກຽ຃຺ ໄາຍາຖີໝາງຽຊຄິຖະຈູຐ຺ຌ ຽຆໃຄິ ງາທຽຊຄິ 4 ຽຈບືຌ ຃ຽືຖໃຓີ ຉັ ໄຄ຾ຉໃຽຈບືຌ 8 ຾ປຓ 1 ຃່ ໃາ ຽຊຄິຽຈບືຌ12 ຽຑຄັ. ຾ຉໃ ເຌ຅າ່ຌທຌ 4 ຽຈບືຌຌີ ໄ ຾ຓໃຌຑະຑກິຂຸຘຄ຺ ຽຂ຺ ໄາ຅າ່ຑຌັຘາ 3 ຽຈບືຌ.ກາຌຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ແຈ຾ໄກໃກາຌບະ຋ຈິຊາຌ ຉັ ໄຄເ຅ ທໃາ຅ະຂ່ດໃ ູເຌ ບາທາຈຌີ ໄນົືທໃາດໃ ູເຌທຈັຌີ ໄຉະນົບຈແຉຓາຈ (3 ຽຈບືຌ) ຽຆິ ໃ ຄກຄ຺ກຍັຖະຈູຐ຺ຌ. ຉາຓຎ຺ກກະຉທິຌັ ຽຂ຺ ໄາ ຑຌັ ຘາ ຾ຓໃຌກາ່ ຌຈ຺ ຽບາ຺ທຌັ຾ປຓ 1 ຃່ ໃາ ຽຈບືຌ 8 ຽຎັຌທຌັ ຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ຅ຌ຺ ຽຊຄິຽຈບືຌ 11 ຽຑຄັ ຅ໃຄຶຽຎັຌທຌັບບກ ຑຌັຘາ. ຊາໄຎີເຈ ນາກຓຽີຈບືຌ 8 ຘບຄນຌ຺຾ຓໃຌຊຽືບາ຺ທຌັ຾ປຓ 1 ຃່ ໃາ ຽຈບືຌ 9 ຽຎັຌທຌັ ຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ; ຓຂີ່ໄ ງກ຺ ຽທັຌໄທໃາຊາໄທໃາຓຑີະຑກິຂຸຘຄ຺ບຄ຺ເຈ ນາກຽ຅ຍັແຂແໄຈຎໄໃ ທງເຌແຖງະຌີ ໄກ່ ໃບະຌຸງາຈເນຽໄຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ເຌ ຽຈບືຌ 9 ທຌັ຾ປຓ 1 ຃່ ໃາ ແຈໄ຅ຌ຺ປບຈຽຈບືຌ 12 ຽຑຄັ຅ໃຄຶບບກຑຌັຘາແຈ.ໄ ເຌຽຈບືຌ 8 ຓື ໄ ຽຑຄັ ຾ຓໃຌຽຎັຌທຌັ຋ີ ໃຑະຑຸຈ຋ະປູຍຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ຑະຑກິຂຸຘຄ຺ຘາຓະຽຌຌເຌທຈັ ກຑ່ າກຌັ ຽບາ຺ ຂຌັຈບກແຓໄ ຋ຍູ ຋ຼຌຓາ຃າຖະທະຑະ ຽຆໃຄິ ຽຎັຌຉທ຺຾຋ຌຂບຄຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ. ຘໃທຌ ຑະຑກິຂຸຘຄ຺ ຘາຓະຽຌຌຌັຌໄ ຽຓໃບືຽຊຄິຽຈບືຌ 8 ທຌັ຾ປຓ 1 ຃່ ໃາ຾ຖທໄ ຊາໄບຄ຺ເຈຍ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ນົືຽຂ຺ ໄາ຾ຖທໄ ຾ຉໃປກັ ຘາກຈ຺ ຍ່ ໃຈີ ຽປຈັເນຑໄ ຌັຘາຂາຈກຊ່ ທືໃາຂຈັຉ່ ໃຑະທແິຌຂບຄຘຄ຺ (ກຈ຺ຖະຍຼຍຂບຄຘຄ຺). ຃່າບະ຋ຈິຊາຌເຌກາຌຽຂ຺ ໄາ ຑຌັຘາຌັຌໄຽຎັຌຑາຘາຍາຖີທໃາຈໃຄັຌີ ໄ :“ບຓິ ຘັຓຄິ ບາຕາຓຓະຽຂຈຽຉ ບຓິ ຄັ ຽຉຓາຘຄັ ທຈັຘຄັ ບຸຽຎຓ”ິ຾ຎທໃາ: “ຂາໄຑະຽ຅຺ ໄາຂ່ຉັ ໄຄເ຅ທໃາ ຂ່ຽຂ຺ ໄາ຅າ່ຑຌັຘາເຌບາທາຈ ນົທືໃາ ເຌທຈັຌີ ໄຉະນົບຈ຃ຍ຺3 ຽຈບືຌ”. ຊາໄບຄ຺ເຈນາກ ຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ຃ຍ຺ 3 ຽຈບືຌຍ່ ໃຂາຈ ຅ະແຈປໄຍັບາຌຘິຄ຺(ຏຌ຺ຎະ຿ນງຈ) ຽຊຄິ 5 ດໃ າຄ຃:ື ບບກ຅າກທຈັແຎ຿ຈງຍ່ ໃແຈ຃ໄບຍ ນົືຍ່ ໃແຈຖໄາກແ່ ຈໄຍ່ ໃຊທືໃາຂຈັຑະທແິຌ. ບບກ຅າກທຈັ ຿ຈງຍ່ ໃຉບໄຄຽບາ຺ຏາໄແຉ຅ທີບຌ (ຏາໄຽນຼືົບຄ ຋ໃຑີະຘຄ຺ເຆຌໄໃ ຸຄນ຺ ໃຓ)ແຎ຃ຍ຺ກແ່ ຈໄຊທືໃາຍ່ ໃ ຂຈັຑະທແິຌຂບຄຘຄ຺. ຘຌັບານາຌຌາ່ກຌັ຅າ່ຌທຌນົາງໂບຄ຺ກແ່ ຈ.ໄ ຘາຓາຈປຍັຏາໄ຅ທີບຌຉໃຓື ບກີແຈໄຊາໄນາກຓຏີູຘໄ ຈັ຋າຓາຊທາງ. ຊາໄຓຏີູຽໄບາ຺ຏາໄກະຊຌິຓາຊທາງ ກຓ່ ຘີຈິປຍັ ແຈໜໄ ໃຄຶຆຸຈ. ຘໃທຌບາຌຘິຄ຺຋ຄັ 5 ດໃ າຄຌີ ໄ຅ະຓຏີຌ຺ ຌຍັຉັ ໄຄ຾ຉໃຓື ໄບບກຑຌັຘາແຎ຅ຌ຺ ຽຊຄິຓື ໄ ຽຑຄັຂບຄຽຈບືຌ 12. ຊາໄນາກບຄ຺ ເຈແຈປໄຍັຏາໄກະຊຌິ຾ຖທໄ ບາຌຘິຄ຺຋ຄັ 5 ຾ນໃຄຓຏີຌ຺຾ຏໃ ບບກແຎຽຊຄິ ຓື ໄ ຽຑຄັ ຂບຄຽຈບືຌ 4 ຅ໃຄຶໝຈ຺ ຽຂຈ

12 ບາງຸຂບຄກາຌເຆຘໄຈິ຋ຄັ 5 ດໃ າຄຌີ ໄ . ຌາຄ ທຘິາຂາ ຊທາງຏາໄຌ່ ໄາຐ຺ຌ ຉະນົບຈແຖງະຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ຽທຖາຎະຓາຌ 6-7 ຿ຓຄ຾ຖຄ ຑະຑກິຂຸຘຄ຺ຘາຓ ຓະຽຌຌ ເຌທຈັ ຉບໄຄ຾ຉໃຄຂຌັ ຈບກແຓ຋ໄ ຍູ ຋ຼຌ ແຎ຃າຖະທະຑະຑຸຈ ຋ະປູຍ ຃ກືຌັກຍັ ທຌັ ຽຑຄັ 15຃່ ໃາ ຽຈບືຌ 8. ນຼັ ົຄ຅າກຌັຌໄ ຅ໃຄຶ ຑາກຌັຓາ຃າຖະທະຌຍັ຾ຉໃຆັຌໄຑະຓະນາຽຊຖາຌຸຽຊຖະ(ຌກັ ຍທຈ຋ຄັບຄ຺ເນງ ຾ຖະ ບຄ຺ຌບໄງ) ຖຄ຺ຓາຽຎັຌ ຖ່າຈຍັ ຉະນົບຈປບຈຘາຓະຽຌຌ ຋ຸກໂບຄ຺. ກາຌ຃າຖະທະຌີ ໄໝາງຽຊຄິ ຄຈ຺຿຋ຈ ນົືບະແຑເນ຾ໄກໃກຌັ ຾ຖະ ກຌັ .ນົຄັ຅າກ຃າຖະທະ຾ຖທໄ ຅ໃຄຶ ບະ຋ິ ຊາຌ຃່າຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາແຈ.ໄ ຌບກ຅າກຌັຌໄຑະຓະນາຽຊຖະ (ຽ຅຺ ໄາບາທາຈເຌທຈັ ) ງຄັແຈເໄນ຃ໄ່າ຿ບທາຈ ຘັ ໃຄຘບຌ຾ກໃຑະຑກິຂຸຘຄ຺ຘາຓະຽຌຌເຌທຈັຂບຄຉຌ຺ບກີທໃາ ຽຓໃບືຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ຾ຖທໄ ຉບໄຄຑາກຌັຉັ ໄຄເ຅ເນຓໄ ີ ຃ທາຓໝັ ໃຌຂະນງຌັ ຑຼຌເຌກາຌຘູຈຓຌ຺ , ຖຸກ຾ຉໃຽຆ຺ ໄາ ຽປຈັກຈິ຅ະທຈັຎະ຅າ່ທຌັຈໃຄັຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ.ຘໃທຌຑທກ ຑ່ ໃບບກ ຾ຓໃບບກ (ຆາທຑຸຈ຋ຄັ ນົາງ) ກຑ່ າກຌັ ຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາແຈໄເຌຽທຖາຈຼທກຌັກຍັຑະຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ຽຆໃຄິ ຘໃທຌນົາງ ຾ຓໃຌຉັ ໄຄເ຅ຉ່ ໃກາຌຘາໄຄຍຸຌກຸຘຌ຺ເນນໄ ົາງຂຶ ໄຌກໃທາຽກ຺ ໃາ ຾ຖະ ຉັ ໄຄເ຅ຊຽືບາ຺ຂ່ຎໄ ະຉຍິຈັເຈໜໃຄຶກແ່ຈໄ ຽຆໃຌັທໃາ: ຂ່ຉັ ໄຄເ຅ຽບາ຺ຽຂ຺ ໄາເຘໃຍາຈຉະນົບຈ 3 ຽຈບືຌກແ່ ຈ, ໄ ຂ່ຉັ ໄຄເ຅ປຍັຘຌິ 5 ຉະນົບຈຽທຖາ 3 ຽຈບືຌກ່ ແຈ, ໄຂ່ຉັ ໄຄເ຅ຓາ ຈບກຈາທຽປບືຄ

13 ຒັຄ຋່າຓະຽ຋ຈຘະໜາຍ່ ໃຂາຈຉະນົບຈ 3 ຽຈບືຌກແ່ ຈໄນົືຉັ ໄຄເ຅ຂ່ຊທາງ຋າຌ຾ກໃຑະຘຄ຺ເຌທຌັຘຌິ ຃ືທຌັ 8 ຃່ ໃາ ນົືທຌັ 15 ຃່ ໃາ ຉະນົບຈ 3 ຽຈບືຌກແ່ ຈ.ໄ ຌບກ຅າກຌີ ໄ຾ຖທໄງຄັຓນີ ົາງດໃ າຄ ຋ໃຘີາຓາຈຊຽືບາ຺ຓາຽຎັຌຂ່ ໄ ຎະຉຍິຈັເຌແຖງະຽທຖາຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາແຈໄຘຸຈ຾ຖທໄ ຾ຉໃຘຈັ຋າຂບຄຽປາ຺ຽບຄ ນົືທໃາ຅ະບະ຋ຈິຊາຌເຌເ຅ທໃາ ຅ະ ຍ່ ໃຈໃຓື ຽນົ຺ ໄາ ຽຓາ຺ຘຸຖາ, ຅ະຘາໄຄ຾ຉໃ຃ທາຓຈ, ີ ຍ່ ໃປາໄງຍ່ ໃ ຽ຃ບືຄເຏ ຉະຖບຈ 3 ຽຈບືຌຌີກໄແ່ຈ.ໄ ກາຌຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາຌີ ໄ ຓຏີຌ຺ຎະ຿ນງຈ຾ກໃງາຈ຿ງຓນົາງດໃ າຄບກີຈທໄງ. ຓຌີ຋ິ າຌຽຖໃ ບືຄໜໃຄຶ ຋ໃແີຈກໄໃາທແທກໄໃ ຼທກຍັຍຸຌຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ຈໃຄັ: ເຌບະຈຈີຉະກາຌ຋ໃຏີໃາຌຓາຌາຌ຾ຖທໄ ຃ັ ໄຄຽຓື ໃບຑະຘ່າຓາຘ່າຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ ຎະ຋ຍັດໃ ູເຌທຈັ ຽທຕູທຌັ ຽຓບືຄຕາຆ຃ຶຓຑີທກບບກຉຌ຺ງາຈ຿ງຓ຋ຄັ ນົາງຓາກາຍ຋ຌູ ຑະບຄ຺ທໃາ ເຌຽທຖາຌີ ໄ ຽຎັຌຖະຈູຐ຺ຌ ຾ຖະ ຃ຌ຺຋ຄັນົາງຽປຈັຌາຍາຄ຃ຌ຺ກຽ່ປຈັ຃ຌັຌາເໝໃໂ, ຓຈ຺ ,ໜ,ກະ ູ ຎູ,຾ຓຄແຓໄກ່ ໃບບກແຂໃ ຾ຏໃ ຑຌັຓາກຓາງ຾ຉໃຑະ ຑກິຂຸຘຄ຺ກບ່ ບກ຋ຼທແຎ-ຓາ ຾ຖະ ດຼຍ຃ຌັຌາ ນົືຉ຺ຌໄກາໄ,ຉ຺ຌໄຽຂ຺ ໄາ ຾ຖະ ຽ຃ໃບືຄຎູກຂບຄຐັຄຂບຄຆາທຍາໄຌ ເນຽໄຑຑຄັ ແຈປໄຍັ຃ທາຓຽຘງນາງ. ຽຓໃບືຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາປູ຃ໄ ທາຓ຅ຄິ຃຾ືຌທ ຌັຌໄ ຅ໃຄຶບບກກຈ຺ຖະຍຼຍທໃາ ເນຑໄ ະຑກິຂຸຘຄ຺຅າ່ຑຌັຘາ ຌຍັ຾ຉໃທຌັ຾ປຓ຃່ ໃາໜໃຄຶຽຈບືຌ 8 ຅ຌ຺ ຽຊຄິຽຈບືຌ 11 ຽຑຄັ ຽຆໃຄິຽຎັຌແຖງະກຄ຺ກຍັ ຆໃທຄຖະຈູຐ຺ຌ ຋ໃຆີາທຍາໄຌກາ່ ຖຄັຽປຈັແປໃຽປຈັຌາກຌັ . ເຌ຿ບກາຈ ຍຸຌຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາຌີ ໄຆາທຑຸຈ຋ຄັນົາງກຓ່ ກັ ຅ະຊທາງ຋າຌ ຏາໄບາຍຌ່ ໄາຐ຺ຌ ເນ຾ໄກໃຑະຑກິຂຸຘຄ຺ ຽຑື ໃບຌາ່ເຆເໄຌແຖງະຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ.ຈບກ ແຓ຋ໄ ີ ໃ ຽຑິ ໃຌຓກັ ຌາ່ ເຆໄຽຂ຺ ໄາເຌຑ຋ິ ຍີຸຌຽຂ຺ ໄາຑຌັຘາ ຾ຓໃຌຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃຓຘີຂີາທ ຽຎັຌຘໃທຌນົາງ ຈັ ໃຄ ຈບກຑຸຈ, ຈບກບຌິ຋ະນທາ, ຈບກຆບໄຌ, ຈບກຈາທຽປບືຄ …. ຈັ ໃຄຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຘ່າຖຍັ ເຘໃຂຌັນາໄ ຂຌັ຾ຎຈ, ເຘໃຍາໄຄ ເຘໃຆທງ, ຽບໝໄ າກ ຽຍຄັ. ຑຽິຘຈ ຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃຆາທຑຸຈຓກັ ເຘໃ ເຌຍາຈຘະນທຌັ ເຌ຿ບກາຈ ຍຸຌຽຂ຺ ໄາ ຑຌັຘາຌີ ໄ຾ຖະ ຋ຄັຍູຆາຑະ ຾ຓໃຌ ຈບກຍທ຺ນົທຄ ຘຂີາທ ຈັ ໃຄ ປູຍຂາໄຄຖໃ ຸຓຌີ ໄ . ຈບກຍທ຺ ຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ຾ຓໃຌຽຑິ ໃຌກ່າຌຈ຺ ຽບາ຺ຓື ໄ ຽຈບືຌຽກ຺ ໄາຈຍັ ຽຎັຌຓື ໄ ຽປຈັຍຸຌຽຑື ໃບບຸ຋ຈິຘໃ ທຌ ກຸຘຌ຺ ແຎຽຊຄິງາຈຉຑິ ີ ໃ ຌບໄຄ, ຏູ຋ໄ ີ ໃ ຖໃ ທຄຖຍັ (ຉາງ) ແຎ຾ຖທໄ . ເຌຉບຌຽຆ຺ ໄາຓຈືຂບຄຓື ໄ ຽປຈັ ຍຸຌຌັຌໄ ຆາທ ຍາໄຌກ່ ຑາກຌັຖຄ຺ແຎດາງນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາດໃ ູຉາຓທຈັ ຉໃາຄໂ. ຉາຓ຃ທາຓຽຆື ໃບຊຂືບຄ຃ຌ຺ ຍູປາຌຽທ຺ ໄາທໃາ “ເຌ ຉບຌຽຆ຺ ໄາຓື ໄຌັຌໄ, ຑະງາງຓ຺ ຑຍິ າຌແຎຎໃ ບງຘຈັຌາຖກ຺ ບບກຓາປຍັ ຽບາ຺ຂບຄ຋າຌ຋ີ ໃ ງາຈຑີ ໃ ຌບໄຄແຈໄບຸ຋ຈິເນ”.ໄ ກາຌຽປຈັຍຸຌນ່ ໃ

14 ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ນຓາງຽຊຄິກາຌຘະນົບຄຉຌ຺ ຽຂາ຺຋ີ ໃ ຆາທຌາແຈຎໄູກ . ເຌຉທ຺຅ຄິກາຌຎູກ ນົືທ່າເຘໃ ຈຌິກ່຾ຓໃຌ ກາຌຎະຈຍັ ຈຌິ ຃ກື ຌັ ຽຑາະທໃາຆາທຌາແຈຽໄບາ຺ຉ຺ຌໄ ກາໄຍ ເຘໃ ຈຌິ ຌາຽຓື ໃບຘ່າຽຖຈັ ຾ຖທໄ ກ່ຘະນົບຄກຌັ ຈທໄ ງ ຃ທາຓຽຍກີຍາຌຓໃທຌຆື ໃຌ. ເຌ຋າຄຘາຘະໜາຑຸຈ ຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາ ຅ຈັຂຶ ໄຌຘບຄຽ຋ໃບືເຌ຾ຉໃຖະຎີ ຽຆໃຌັ ຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຘະນົາກ,ຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ກ່ ໃ ຽຎັຌຎະຽຑຌຘີຍືຽຌໃບືຄກຌັຓາ຾ຉໃຍູປາຌຌະກາຌຂບຄຆາທຖາທ,ຆາທຑຸຈແ຋ ຾ຖະ ກາ່ ຎູຽ຅ງ. ຉາຓຎະຽຑຌີຽຑິ ໃຌ຅ຈັ ຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິກໃບຌຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຘະຖາກ ຽຆໃຄິກຄ຺ກຍັທຌັ຾ປຓ 14 ຃່ ໃາ ຽຈບືຌ 9. ຽ຅຺ ໄາປູຍໄ່ ໃທໃາ ກໃບຌ຋ໃ ຆີາທຖາທຽປາ຺ຌີ ໄ຅ະຑາກຌັ ຽປຈັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ຽຎັຌຎະຽຑຌຘີຍືຽຌໃບືຄກຌັ ຓາຽ຋຺ ໃາ຋ຸກທຌັຌີກໄ ່ ໃ ຽຑາະທໃາຓ຃ີທາຓ ຽຆໃບືບຌັຑື ໄຌຊາຌດໃ າຄໜຶ ໃ ຄ ຈັ ໃຄ຃ຌ຺ ຽປາ຺ ນົືຘຈັ຋ຄັນົາງ ຽຓື ໃບງຄັຓຆີທີຈິດໃ ູ ຊາໄຘາໄຄ ຃ທາຓຈແີທໄນົືຽທ຺ ໄາທໃາຓກີ າ່ ຈີຽຓໃບືຉາງແຎ ກ຅່ ະແຈໄຂຶ ໄຌດໃ ູຽ຋ຄິຘະນທຌັຆັຌໄຒາໄຍໃບຌ຋ໃຓີ ຾ີຉໃ຃ທາຓ ຘະໜຸກຘຸກຘະຍາງ; ຊາໄນາກ ຘາໄຄ຾ຉໃກາ່ ຆໃທ຺ແທໄຽຓໃບືຉາງແຎກ່ ໃ຅ະແຎຉກ຺ ດໃ ູໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຽຆໃຄິຽຎັຌຍໃບຌ຋ໃຓີ ີ ຾ຉໃ ຃ທາຓ຋ຸກ ຃ທາຓງາກ ຃ທາຓບຈຶດາກ຋ຸກ຋່ຖະຓາຌ ຽຑາະຊກື ແຒໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຖທກ ນົືເໝຽໄຏາ຺ ບຈຶ ຽຂ຺ ໄາ ບຈຶຌ່ ໄາ. ກໃ ຼທກຍັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິຌີ ໄຓຌີ຋ິ າຌຽຖໃາ຺ຉ່ ໃກຌັຓາທໃາຓທີຌັໜໃຄຶ ຓຑີະບ່ຖະນຌັບຄ຺ໜໃຄຶ (ຏູໄ ຽຊຄີຌຍິຑາຌ) ຋ໃຓີ ຖີຈິ຾ກໃກາໄ ຘາຓາຈ ຈ່າຈຌິ ຍຌິຍຌ຺ ຽນາະຽນຌີຽຈຌີບາກາຈແຈ, ໄ ແຈຈໄ່າຈຌິຖຄ຺ແຎຘໃ ູງຓ຺ ຓະ ຿ຖກ ກ຃່ ືຽຓບືຄຌະປກ຺ ຌັຌໄຽບຄ. ຑະບຄ຺ແຈຽໄນຌັແຒໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຖຸກເໝກໄຸຓໄ ແຎໝຈ຺ ຾ຖະ ແຈງໄຌິຘຼຄປບໄຄແນໄ ຒ຺ຈຘະໜໃຌັ ຽຌໃບືຄຌຌັ ຂບຄຑທກຘຈັຌະປກ຺ ຋ຄັນົາງ ຽຆິ ໃ ຄກາ່ ຖຄັຊກືຌ່ ໄາປບໄຌຖທກ ຾ຖະ ແຒຽຏາ຺ດໃ ູ, ຑະບຄ຺ ແຈຽໄຎໃ ຺າຓຌ຺ເຘໃໝ່ຌໄ ະປກ຺ ແຒກຓ່ ບຈໝຈ຺ , ຘໃທຌຌ່ ໄາປບໄຌເຌໝ່ຌໄ ະປກ຺ ກຽ່ດັຌຖຄ຺ ຅ໃຄຶຽປຈັເນຑໄ ະບຄ຺຾ຌຓຽນຌັ ຐູຄຘຈັຌະປກ຺ ຽນົ຺ ໃາຌັຌໄ ຏູຽໄຎັຌງາຈ ກຓ່ , ີຽຎັຌຓຈິຘະນາງ ກຓ່ ີ຾ຖະ ຽຎັຌ຃ຌ຺ບໃຌືໂ຋ໃຍີ່ ໃປູ຅ໄ ກັ ກຓ່ .ີຘຈັຌະ ປກ຺ ຽນົ຺ ໃາຌີ ໄຓປີູຍປໃາຄ ໜາໄຉາ ຽຎັຌຉາດາໄຌ ຽຎັຌຉາໜໃາງດໃ ູກຌັ຾ໜຌໄ຃ຍັ຃ໃຄັ ຾ຖະ ຋ຌ຺຋ຸກດໃ ູເຌໝ່ຌໄ ະປກ຺ ດໃ າຄໜາໄຘຓ຺ ຽຑຈຽທຈ຋ະຌາ ນົາງ຾຋ໂໄ. ຽຓໃບືຘຈັຌະປກ຺຋ຄັນົາງ ແຈຽໄນຌັຑະບ່ຖະນຌັ ຽ຅຺ ໄາ ຓຖີຈິຽຈຈຽກໃຄັ ກາໄ ກຑ່ າກຌັງກ຺ຓແືນທໄ຾ຖະ ບບໄຌທບຌທໃາ “ຂ່ເນຑໄ ະບຄ຺ຆໃທງຑທກຂະຌບໄງ ເນຑໄ ຺ຌໄ຋ຸກ຾ຈໃຊບໄ ຌຑທກ ຂະຌບໄງແຈ຋ໄ ຌ຺຋ຸກດໃ ູເຌໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຌີ ໄ ຍ່ ໃປູທໄໃາທຌັ ເຈ຅ະແຈໄ ຑ຺ຌໄ ຅າກ຋ຸກ” ຽຓໃບືຑະບ່ຖະນຌັ ຽ຅຺ ໄາ ປຍັປູ຃ໄ ື ຾ຌທຌັຌໄ ກ່ ໃປຍັຎາກທໃາ຅ະນາທ຋ິ ີຆໃທງເນຑໄ ຺ຌໄ຋ຸກ ຾ຖທໄກ່ ໃຖາ຅າກຑທກຘຈັຌະປກ຺຋ຄັນົາງ ຽຑື ໃບແຎຑຍ຺ ກຍັ ຑະງາ ງຓ຺ ຓະຖາຈ ນົື຅ໃາງຓ຺ ຑະຍາຌຌັຌໄຽບຄ.ຑະບຄ຺ແຈຊໄ າຓ຅ໃາງຓ຺ ຑະຍາຌທໃາ ຽຎັຌນງຄັ຋ໃາຌ຅ໃຄຶແຈໄ ຖຄ຺຿຋ຈຑທກຘຈັຌະປກ຺ ເນ຋ໄ ຸກ຋່ຖະຓາຌນົາງ ຾຋ໄ ຿ຈງ຋ໃຍີ່ ໃຓ຃ີທາຓຽຓຈຉາຎາຌຽີຖງີ. ຑະງາ ງຓ຺ ຑຍິາຌກຉ່ ບຍທໃາ ຍ່ ໃ ຾ຓໃຌ ຑທກຂາໄຌບໄງດາກຖຄ຺຿຋ຈຑທກຘຈັຌະປກ຺ ຽນົ຺ ໃາຌີ ໄ຾ຉໃນາກຽຎັຌຏຌ຺ກາ່ ຂບຄ ຑທກຽຂາ຺ຘາໄຄແທຽໄບຄ ຅ໃຄຶແຈຓໄ າຉກ຺ ໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຽຆໃຌັຌີ ໄ຅ຌ຺ກທໃາຑທກຽຂາ຺ໝຈ຺ ຆາທຑຸຈ຋ຄັນົາງຒັຄ຋່າຓະຽ຋ຈຘະນຌາ

15 ກາ່ ຑຸຌໄ ຾ຖທໄ ຅ໃຄຶ຅ະຑ຺ຌໄ຅າກ຋ຸກ. ຑະບ່ຖະນຌັ ກຊ່ າຓທໃາຊາໄຽຎັຌ຾ຌທຌັຌໄ ຅ະຓທີ຋ິ ຆີໃທງຽນົບືຽຂາ຺ຽ຅຺ ໄາ ຾ຌທເຈ ? ຅ໃາງຓ຺ ຑະຍາຌ ຉບຍທໃາ ຓທີ຋ິ ດີໃ ູ ຃ເືຌຽຈບືຌ 9ຈຍັ (ທຌັຈຍັ 15 ຃່ ໃາ ຂບຄຽຈບືຌ 9) ຂບຄ ຋ຸກໂຎີຑທກຘຈັ ຌະປກ຺ ຽນໃ ົາ຺ຌີ ໄກ຅່ ະຊກືຎໃ ບງ຃ັ ໄຄໜໃຄຶ ຉັ ໄຄ຾ຉໃຽທຖາ 4 ຿ຓຄຽຆ຺ ໄາ ຅ຌ຺ຉະນົບຈທຌັ ຽຑໃບືເນໄ ແຎນາກຌິບານາຌຌາ່ ງາຈຉຑິ ີ ໃຌບໄຄ ຋ໃຽີປຈັຍຸຌບຸ຋ຈິ ເນຽໄຂາ຺ຽ຅຺ ໄາ, ຏູ຋ໄໃຓີ ກີ າ່ ຽຍາ຺ຽຓໃບືແຈປໄຍັຍຸຌກຸຘຌ຺຾ຖທໄ ບາຈຑ຺ຌໄ຅າກ຋ຸກແຈໄ຾ຖະ ແຎຽກຈີ ຽຖງີກຓ່ ີ຾ຉໃຘໃທຌຏູ຋ໄໃຓີ ກີ າ່ນົາງກ຅່ ະແຈກໄ ຍັແຎດໃ ູ ເຌໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຃ຌື຃ື ຽກໃາ຺. ຽຓໃບືຑະບ່ຖະນຌັປຍັປູ຃ໄທາຓຽຎັຌ຅ຄິກກ່ ຍັຂຶ ໄຌຓາຽຓບືຄຓະຌຸຈ ຾ຖະ ຽຓື ໃບຑະບ່ຖະນຌັ຅າກແຎ຾ຖທໄ ແຒຌະປກ຺ ກເ່ ໝ຃ໄຌືຽໝບືຌຽຈຓີ . ຽຓໃບືຓາຽຊຄິຽຓບືຄຓະຌຸຈ ຑະບຄ຺ກແ່ຈຎໄໃ າທຎະກາຈ ຾ກໃຍຌັຈາຆາທຑຸຈ ຋ຄັນົາງທໃາ “ຊາໄຏູເໄຈ ຓ຅ີຈຸ ຎະຘຄ຺຅ະຘ຺ ໃຄຍຸຌນາງາຈຉຑິ ີ ໃ ຌບໄຄ ຋ໃຉີາງແຎ຾ຖທໄ ຽຆໃຄິບາຈ຅ະງຄັ ຋ຌ຺ ຋ຸກ຋່ຖະຓາຌດໃ ູເຌໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຌັຌໄ ເນຑໄາກຌັບຸ຋ຈິຘໃຄ຺ຍຸຌເຌທຌັ຾ປຓ15຃່ ໃາ ຽຈບືຌ 9 (ຽຈບືຌ 9 ຈຍັ ) ຽຑາະທໃາ ເຌທຌັຌີ ໄ຅ໃາງຓ຺ ຑະຍາຌ ແຈຎໄໃ ບງຘຈັຌະປກ຺ ບບກຓາປຍັ ຽບາ຺ຘໃທຌຍຸຌ຅າກງາຈຑໃຌີບໄຄ ຉະນົບຈ ຋ຄັທຌັ . ເຌທຌັຈໃຄັກໃາທຌີ ໄ ຊາໄຏູເໄຈນາກຍ່ ໃ ຽປຈັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ຽຑໃບືບຸ຋ຈິເນງໄາຈ຾ຖທໄ ຑທກງາຈ ຋ຄັນົາງ຋ໃຉີກ຺ ດໃ ູເຌໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຌັຌໄ ກຍ່ ່ ໃແຈປໄຍັຘໃທຌຍຸຌກຸຘຌ຺ ຾ຖະ ກຑ່ າກຌັປບໄຄແນແໄຎຓາ຾ຖທໄກ຋່ ໃ ຼທນາຂ່ ກຌິຌາ່ ຃ຌ຺ບໃຌື຋ິ ໃຓງີາຈຑີ ໃຌບໄຄ ຽປຈັຍຸຌກຌິ຋າຌບຸ຋ຈິເນໄນົືຍ່ ໃກແ່ຎນາຽຖຓັເຍຉບຄ ຽຑໃບືກຌິບານາຌຽຘຈ ຽນົບືຂບຄຏູບໄໃ ຌື ຋ຄັຎບໄ ງຈໃາ ຉຉິຼຌງາຈຉຑິໃຌີບໄຄ ຋ໃດີໃ ູເຌຽຓບືຄຓະຌຸຈ ເນຑໄ ຍ຺ກຍັ຃ທາຓ຋ຸກງາກຖ່າຍາກ ຌາຌາຎະກາຌ. ຽຓື ໃບໝຈ຺ ຽທຖາ ຅ໃາງຓ຺ ຑະຍາຌ ກຓ່ າຎບໄ ຄກຍັ຃ຌືແຎດໃ ູເຌໝ່ຌໄ ະປກ຺ ຃ຽືກໃ ຺ ໃາ. ຈທໄງຽນຈຌີ ໄ ຑທກຽປາ຺ຆາທຑຸຈ ຅ໃຄຶແຈຑໄາກຌັ ຽປຈັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ຓາ຅ຌ຺ ຽ຋ໃາ຺຋ຸກທຌັຌີ ໄ຾ຖ. ຘໃຄິຂບຄຉໃາຄໂ ຋ໃຌີາ່ຓາ ເຘໃນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາກຓ່ ກີທໄງ, ບບງໄ, ໝາກກຼໄຄ, ໝາກບໜຶ ຶ ໄ ຄ, ໝາກຌ່ ໄາໜຶ ໄ ຄ, ໝາກຍກ຺ , ໝາກຽ຃ຄັ, ຽຏບືກໜຶ ໄ ຄ, ຓຌັ ໜຶ ໄ ຄ຾ຖະ ຽຂ຺ ໄາຉ຺ຓໄ ຽຂ຺ ໄາໜຓ຺ ຉໃາຄໂ, ຘໃທຌບານາຌ຃າທ ກຓ່ ຎີາຎີ ໄ ຄ ນົືຆີ ໄຌຎີ ໄ ຄ.ຌບກ຅າກຌັຌໄກຓ່ ຃ີ່າໝຼໄຄ ຾ຖະ ຃່າໝາກ. ຽ຃ໃບືຄ຋ຄັໝຈ຺ ຽປຈັ ຽຎັຌຉໃບຌຌບໄງ ຾ຖທໄຌາ່ຓານ່ ໃ ຖທຓກຌັ ເຌເຍຉບຄ. ຑ່ຉກ຺ ຉບຌຽຆ຺ ໄາ ຓຈືຂບຄທຌັ຾ປຓ 15 ຃່ ໃາ ກຑ່ າກຌັ ຽບາ຺ນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາ ແຎດາງແທຉໄາຓ຾຃ຓຎະຉູຍາໄຌ, ປ຺ທໄຍາໄຌ, ຃ແີຒ, ຄໃາແຓໄຑາງ ເຌຽຂຈຍາໄຌນົືເຌທຈັ , ຉາຓປ຺ທໄທຈັ ຈໃຄັຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ. ຑ່ປໃຸຄຽຆ຺ ໄາຓາ ກຑ່ າກຌັແຎທຈັ ຽຑໃບືຉກັ ຍາຈປຍັ ຽ຃ື ໃບຄຎະກບຍເຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາ

16 ຽ຃ື ໃບຄຎະກບຍເຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາ 1. ນຓາກກທໄງ 2. ນຓາກກຼໄຄ 3. ນຓາກບນຶ ຌຶ ໄ ຄ 4. ນຓາກຌ່ ໄານຌຶ ໄ ຄ 5. ນຓາກຍກ຺ 6. ນຓາກຽ຃ຄັ 7. ຽຏບືກນຌຶ ໄ ຄ 8. ຓຌັນຌຶ ໄ ຄ 9. ຽຂ຺ ໄາຉ຺ຓໄ ຽຂ຺ ໄານຌຓ຺ ຉໃາຄໂ 10. ຎາຎີ ໄ ຄ 11. ຆີ ໄຌຎີ ໄ ຄ ຘຌິ ຾ຖທໄດາຈຌ່ ໄາບຸ຋ຈິຘໃທຌຍຸຌກຸຘຌ຺ເນໄ຾ກໃງາຈຑີ ໃຌບໄຄ ຋ໃຉີາງແຎ຾ຖທໄຌັຌໄເນຑໄ ຺ຌໄ຅າກ຋ຸກ ຾ຖະ ຋ຄັ ຽຎັຌຍຸຌກຸຘຌ຺ເນ຾ໄກໃຉທ຺ ຽບຄຈທໄ ງ. ຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃ ຽຑິ ໃຌຓກັຌາ່ ເຆຽໄຂ຺ ໄາເຌຑ຋ິ ຍີຸຌຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ຾ຓໃຌ ຈບກແຓໄ ຋ີ ໃຓຘີຂີາທ ຽຎັຌຘໃທຌນົາງ ຈັ ໃຄ ຈບກຑຸຈ, ຈບກບຌິ຋ະນທາ, ຈບກຆບໄຌ ຾ຖະ ຘບີ ີື ໃຌໂ ຽຆໃຌັ : ຈບກ ຈາທຽປບືຄ …. ຈັ ໃຄຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຘ່າຖຍັ ເຘໃຂຌັນາໄ ຂຌັ຾ຎຈ, ເຘໃຍາໄຄ ເຘໃຆທງ, ຽບໝໄ າກຽຍຄັ. ຑຽິຘຈ ຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃຆາທຑຸຈຓກັ ເຘໃ ເຌຍາຈ ຘະນທຌັ ເຌ຿ບກາຈຍຸຌຌີ ໄ຾ຖະ ຍູຆາຑະ ຾ຓໃຌຈບກຍທ຺ນົທຄ. ຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຘາກ ເຌຓື ໄ ຽຈບືຌຘຍິ ຽຑຄັຌີ ໄ຾ຓໃຌຽປຈັ ຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຘະນົາກ ນົືຘາກ ຆາທຍາໄຌແຈຽໄປຈັ ກທງ ນົາກ ນົື ກທງກະ຋່ນໃາຄ຾ຖທໄ ຽບາ຺ຽ຃ື ໃ ບຄກຌິຂບຄ຃ຼໄທຉໃາຄໂ ເຘ຾ຖທໄ ຌ່າແຎຊທາງເນຑໄ ະຘຄ຺ ຿ຈງ ເນຑະຘຄ຺຅ກ຺

17 ຘະນົາກຽບາ຺຅ຶ ໃ ຄຽບີ ໄຌທໃາ “ຽຂ຺ ໄາຘະນົາກ” ນົຄັ຅າກຑະຘຄ຺຅ກ຺ ຘະນົາກແຈ຾ໄຖທໄ ກ່ຓກີ າຌ ບຸ຋ຈິຘໃ ທຌຍຸຌກຸຘຌ຺ ແຎເນງໄາຈຉຑິ ີ ໃຌບໄຄ຋ີ ໃຖໃທຄຖຍັ ແຎ຾ຖທໄ. ຆາທຑຸຈ຋ຄັນົາງ ຅ຈັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຘະນົາກ ນົຄັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຎະຈຍັຈຌິ ເຌຓື ໄ ຽຑຄັ 15 ຃່ ໃາຽຈບືຌ 10 (ຽຈບືຌ10 ຽຑຄັ). ທ຋ິ ຽີປຈັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຘະນົາກກຓ່ ບີຌັ຃າໄງໂກຍັກາຌຽປຈັຍຸຌບື ໃຌ : ຽຓື ໃບຽຊຄິ ທຌັຂຶ ໄຌ 14 ຃່ ໃາ ຂບຄ ຽຈບືຌ 10 ຏູ຃ໄ ຌ຺຋ຄັນົາງ ຽຆໃຄິເຌ຋າຄຘາຘະໜາຑຸຈ ຓກັ ຽບີ ໄຌກຌັທໃາ “ບບກຉຌ຺ ງາຈ຿ງຓ” ກ່ ໃຑາກຌັນາໄຄ ນາກະກຼຓຽ຃ໃບືຄຂບຄ຋ໃ຅ີະຌາ່ ແຎ຋າຌ ຽຆັ ໃຌທໃາ ນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຉ຺ຓໄ ແຘຽໄຎັຌໝາກກທໄງ ນົືແຘຊໄ ຺ ໃ ທຂຼທ ນົືບໃຌືໂ, ຌບກ຅າກຌັຌໄ ກງ່ ຄັ ຓບີານາຌ຃າທ ບານາຌນທາຌຉໃາຄໂ ຉາຓກາ່ ຖຄັ ຘຈັ຋າຂບຄຉຌ຺ , ຾ຉໃຘໃທຌນົທຄນົາງ ເຌ຿ບກາຈຌີ ໄຏູ຃ໄ ຌ຺ຓກັກຼຓຽຎັຌຑາຽຂ຺ ໄາ຋ຍິ ຆຶ ໃ ຄຎະກບຍຈທໄງ ຋ຄັບານາຌ຃າທ ຋ຄັບານາຌນທາຌ ຿ຈງ ຘະຽຑາະ ຾ຓໃຌຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຏູຽໄຑິ ໃຌກາ່ ຖຄັຽປຈັ຋າຌນາ ຓກັ ຽຎັຌຑຽິຘຈເຌງາຓຽຑິ ໃຌແຈຓໄ ຆີທີຈິດໃ ູ.ຘໃຄິຂບຄຉໃາຄໂ ຌບກ຅າກຑາຽຂ຺ ໄາ ນົືຽບີ ໄຌທໃາ “ທຈັຊຸ຋າຌ” ຽຑໃຌິຓກັ ຅ະຉຍ຺຾ຉໃຄຽຂ຺ ໄາເຌກທາງແຓ, ໄ຾ຉໃ ເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ເຌຉທ຺ ຽຓບືຄຽຑິ ໃຌຓ຋ີໃາບໃ ຼຄ ຌາ່ເຆຂໄຸດາຄ຾຋ຌກທາງແຓ.ໄເຌກທາງ ຽຑໃຌິ຅ະຂຼຌຘະນົາກຉຈິເຘໃ ທໃາຂບຄ຋າຌຽນໃ ົາ຺ ຌີ ໄ຅ະ຋າຌ ນົືບຸ຋ຈິແຎເນງໄາຈ຿ງຓ຃ຌ຺ເຈ຾ຈໃ ຋ໃຖີໃທຄຖຍັ ແຎ຾ຖທໄ. ຌບກ ຅າກຌັຌໄ ຽຑໃຌິກງ່ ຄັບຸ຋ຈິນາ ຘໃຄິຓຆີທີຈິບໃຌືໂ ຋ໃ ຽີຑໃຌິບາຈ຅ະ ແຈຂໄາໄ ນົືແຈ຋ໄ ່າຖາງ຾ຉໃຽກ຺ ໃາ຃ຌືນົຄັຓາ ຽຑໃບືເນຘໄໃຄິຓຆີທີຈິ ຽນໃ ົາ຺ຌັຌໄ ແຈດໄໃ ູຈີ ຓຘີຸກ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ເນຓໄ ຃ີທາຓ຾຃ຌໄຽ຃ບືຄ ນົືຓກີ າ່ຓຽີທຌຉ່ ໃກຌັ . ຑ່ຉໃຌືຽຆ຺ ໄາຂຶ ໄຌຓາ ຽຎັຌຓື ໄ ຽຑຄັ 15຃່ ໃາ ຽຈບືຌ 10 (ຽຎັຌທຌັຑະ຅ຌັ ຽຉຓັ ຈທຄ) ບບກຉຌ຺ງາຈ຿ງຓ຋ຄັນົາງກຌ່ າ່ ຽບາ຺ທຈັຊຸ຋າຌຉໃາຄໂ຋ໃແີຈນໄ າໄຄນາກະກຼຓແທໄ ຌັຌໄ ແຎຘໃ ູທຈັ ຾ຖະ ຊທາງເນ຾ໄກໃ ຑະຑກິຂຸຘຄ຺ ຾ຖທໄກຓ່ ກີ າຌແນທໄຑະ ປຍັຘຌິ ຾ຖະ ເຘໃ ຍາຈ. ຽຓື ໃບຑ຋ິ ີ ຉກັ ຍາຈ ຘ່າຽຖຈັ຾ຖທໄ ຘາຖະທຈັກ່ ໃປຍິ຿ປຓຽບາ຺ເຍຘະນົາກ ຋ີ ໃຑທກຽຑິ ໃຌແຈຂໄ ຼຌແຘໃ ເຌກທາງຌັຌໄແທໄ ຽຑື ໃບເນຑໄ ະ ຑກິຂຸຘຄ຺ ແຈ຅ໄກ຺ຘະນົາກ. ຊາໄຊກືຘະນົາກຂບຄຽ຅຺ ໄາ ຘຈັ຋າ຃ຌ຺ ເຈກປ່ ຍັຂບຄ຋າຌ ຂບຄຽ຅຺ ໄາຘຈັ຋າ຃ຌ຺ຌັຌໄ ແຎ ຾ຖທໄ຅ຶ ໃ ຄບຸ຋ຈິຍຸຌກຸຘຌ຺ ແຎເນງໄາຈຉຑິ ີ ໃຌບໄຄ ຋ີ ໃແຈຖໄ ະຍຸຆື ໃແທເໄຌຘະນົາກ. ຃່າຊາຓ ຓດີໃ ູທໃາ: ຽຎັຌນງຄັ ຆາທຑຸຈຉບໄຄຽປຈັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາ ຘະນົາກ ຅ຌ຺ ຽຎັຌຎະຽຑຌຘີຍືຉ່ ໃກຌັຓາ຾ຉໃຍູປາຌຌະກາຌ຅ຌ຺ ຽຊຄິຎັຈ຅ຍຸ ຌັ .ຓີ ຌ຋ິ າຌຽຖໃບືຄໜໃຄຶ ຋ໃກີໃາທຽຊຄິ຋ໃຓີ າຂບຄຍຸຌຽຂ຺ ໄາຘະນົາກທໃາ: ເຌບະຈຈີຉະກາຌ຃ັ ໄຄໜໃຄຶ ຃ັ ໄຄຽຓໃບືຑະຘ່າຓາຘ່າ ຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ ຆຄ຺ຎະ຋ຍັດໃ ູເຌທຈັຎໃ າ ຽຆຉະທຌັ , ຾ຓໃຽຊ຺ ໄາ຃ຌ຺ໜຶ ໃ ຄແຈນໄ າຽຓງເນໄ ຖູກຆາງຂບຄຖາທ. ຘບຄຏທ຺ ຽຓງດໃ ູກຌິ ປໃທຓກຌັ ຽຎັຌຽທຖາ ປູຍກທາງຽຂ຺ ໄາຘະນົາກ ຾ຖະ ຽ຃ື ໃບຄ຋າຌ

18 ຽຂ຺ ໄາແຎ ຽຑາະທໃາດາໄຌບ່າຌາຈ ຂບຄ຃ຸຌຑະ຋ໃກີ າ່ ຖຄັຘະ຾ຈຄຑະ຋່າຓະຽ຋ຈຘະໜາເນ຾ໄກໃຏູ຃ໄ ຌ຺຋ຄັນົາງດໃ ູ. ເຌຽຓໃບື ຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາປຍັປູຽໄຖໃບືຄ຾ຖທໄ ຑະບຄ຺ກເ່ ນໄຑະບາຌຌ຺຋ໃຽີຎັຌຏູຉໄ ຈິຉາຓຑະບຄ຺ ບບກແຎຽບີ ໄຌຌາຄ ງກັ ຂຌີຽີຂ຺ ໄາຓານາ ຾ຖທໄຑະບຄ຺ກຍ່ ບກເນຌໄາຄ ງກັ ຂຌີ ີ຾ຖະ ຌາຄກຸຕະ຋ຈິາ ປູທໄໃາ຋ຄັຘບຄ ຽຎັຌ຃ໃ ູກາ່ ຃ໃ ູຽທຌ ກຌັຓາ຾ຉໃຆາຈຎາຄນົຄັ ຾ຖະ ແຈຉໄກັ ຽຉບືຌ ຑທກຌາຄ຋ຄັຘບຄ ຍ່ ໃ ເນ຅ໄໃບຄກາ່ ຅ໃບຄຽທຌ຾ກໃກຌັ ຾ຖະ ກຌັຉ່ ໃ ແຎ຿ຈງຑະບຄ຺ແຈກໄໃາທທໃາ “ກາຌຏູກກາ່ ຅ໃບຄຽທຌກຌັຌີ ໄງໃບຓຍ່ ໃ ຾ຖທໄກຌັ ຽຎັຌ຅ກັ ຽ຋ໃບືຽໝບືຌ ໜກູ ຍັ຾ຓທ, ຄກູ ຍັ຅ບຌຒບຌ ຈໃຄັຌີ ໄ ;ຘໃທຌຽທຌຌັຌໄ ຅ະຖະຄຍັຖຄ຺ຈທໄງກາຌຍ່ ໃຏູກຽທຌຉ່ ໃກຌັ ”. ຽຓໃບື ຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາຽ຋ຈ ຘະໜາ຅ຍ຺ຖຄ຺ ຌາຄ຋ຄັຘບຄກງ່ ຌິຈຎີະຉຍິຈັຉາຓ຾ຖະ ຋ຄັປກັ ຘາຘຌິ. ຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາແຈໄຍບກເນຌໄາຄກຸຕະ ຋ຈິາ ຽບາ຺ຌາຄງກັ ຂຌີແີຎຖຼໄຄແທ.ໄ຋ຄັຘບຄຏທ຺ ຽຓງກປ່ ຍັ ຽບາ຺ຌາຄງກັ ຂຌີຓີ າຖຼໄຄ ຿ຈງແຈແໄຎ ຎຸກນ່ເນດໄໃ ູກາຄ ຌາ຋ໃຑີທກຽປາ຺ ຽບີ ໄຌກຌັທໃາ “ຏຉີາ຾ປກ” ຌາຄງກັ ຂຌີ ີກງ່ ຌິຈແີຎດໃ ູ. ຌາຄງກັ ຂຌີຌີ ັຌໄ ຽຎັຌຏູປໄູຈໄກີໃ ຼທກຍັຈຌິ ຒາໄບາກາຈ ຎີເຈຐ຺ຌ຅ະຉກ຺ນົາງ ກ່ ຍບກເນຌໄາຄກຸຕະ຋ຈິາ ແຎຽປຈັຌາ຿ຑຌ,ຎີເຈຐ຺ຌ຅ະ຾ຖຄໄ ກຍ່ ບກເນໄ ຌາຄ ກຸຕະ຋ຈິາ ແຎຽປຈັຌາໜບຄ. ຘະຌັຌໄ ຌາຄກຸຕະ຋ຈິາຽປຈັຌາແຈຽໄຂ຺ ໄາ ນົາງ຋ຸກຎີ. ຽຓໃບື຃ຌ຺຋ຄັນົາງຽນຌັ ຈັ ໃຄຌັຌໄ ກຽ່ບາ຺ບານາຌຉໃາຄໂຓາຖຼໄຄຌາຄງກັ ຂຌີ ີ ຾ຖທໄ ຌາຄງກັກຍ່ ບກຽຖໃບືຄຈຌິຒາໄບາກາຈເນ຾ໄກໃ຃ຌ຺ ຋ຄັນົາງ. ຽຓໃບື຃ຌ຺຋ຄັນົາງຽປຈັຌາແຈຽໄຂ຺ ໄານົາງ຋ຸກຎີກຑ່ າກຌັ ຽບາ຺ບານາຌຉໃາຄໂຓາຖຼໄຄຌາຄງກັ ຂຌີນີ ົາງຂຶ ໄຌ ຽປຈັເນຌໄາຄ ຓບີານາຌກາຌກຌິດໃ າຄຖ຺ຌໄຽນົບື. ຘະຌັຌໄ ຌາຄ຅ໃຄຶ຾ຍໃຄ ຊທາງ຋າຌເນ຾ໄກໃຑະຑຂິຸຘຄ຺ ຿ຈງຽປຈັ ຽຎັຌຘະນົາກ ບຄ຺ເຈຓາປຍັກໃບຌ ກເ່ ນໄນ່ ໃ຋ີ1, ບຄ຺ ຓາ຋ີ2ກເ່ ນປໄຍັນ່ ໃ຋ີ2 ຽຎັຌຖ່າຈຍັແຎ. ເຌຽຓື ໃບຓີ ຑະຘຄ຺ຓາປຍັຑບໄຓກຌັນົາງໂບຄ຺ ກເ່ ນ຅ໄຍັຘະນົາກຽບາ຺ ບຄ຺ເຈຊກື ຽຖກເຈ ກຊ່ ທາງເນຉໄາຓຽຖກຌັຌໄ. ຈທໄງຽນຈຌີຑໄ ທກຽປາ຺຅ໃຄຶແຈຽໄປຈັຍຸຌນ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຘະນົາກ ຿ຈງຊຽືບາ຺ຉາຓ ກາຌຎະຉຍິຈັກາຌຊທາງ຋າຌຉາຓ ຌາຄງກັ ຂຌີຘີຍືຉ່ ໃຓາ຅ຌ຺ ຽ຋຺ ໃາ຋ຸກທຌັຌີ ໄ຾ຖ. ທຈັຊຸ຋າຌ” ດໃ ູເຌກທາງ ຓີຘແີ຃, ຉ຺ຌໄຂຄີ, ຉ຺ຌໄຂໃາ, ໝາກບ, ຶໝາກກຼໄຄ, ໝາກຍກ຺ ,ໝາກຂຼຍ, ຽຂ຺ ໄາຉ຺ຓໄ , ຽຂ຺ ໄາໜຓ຺ , ຽຂ຺ ໄາຉບກ຾ຉກ, ຃່າໝາກ ຃່າຑູ ກບກດາ,.… ຈບກຍທ຺ນົທຄ ຋ຍູ ຋ຼຌ. ຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃ ຽຑິ ໃຌຓກັຌາ່ ເຆໄ ຽຂ຺ ໄາເຌຑ຋ິ ຍີຸຌຽຂ຺ ໄາຘະນົາກ ກ຾່ ຓໃຌຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃຓຘີຂີາທ ຽຎັຌຘໃທຌນົາງ ຈັ ໃຄ ຈບກຑຸຈ, ຈບກບຌິ຋ະນທາ, ຈບກຆບໄຌ,຾ຖະ ຘບີ ື ໃຌຽຆັ ໃຌທໃາ: ຈບກຈາທຽປບືຄ …. ຈັ ໃຄຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຘ່າຖຍັ ເຘໃຂຌັນາໄ ຂຌັ຾ຎຈ,ເຘໃຍາໄຄ ເຘໃຆທງ, ຽບໝໄ າກຽຍຄັ. ຑຽິຘຈ ຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃຆາທຑຸຈຓກັ ເຘໃ ເຌຍາຈຘະນທຌັ ເຌ຿ບກາຈ ຍຸຌຌີ ໄ຾ຖະ ຍູຆາຑະ ຾ຓໃຌ ຈບກຍທ຺ນົທຄ. ທຈັຊຸ຋າຌເຘໃ ເຌກທາງ

19 1. ຂໃາ 2. ຂຄີ 3. ນທ຺ຘແີ຃ 4. ບບໄງ 5. ນຓາກຍກ຺ 6. ຊ຺ ໃ ທຈຌິ 7. ຎາ 8. ຆີ ໄຌ຾ນຄໄ 9. ນຓາກຌ່ ໄາ 10. ຽຏບືກ 11. ນຓາກບຶ 12. ຓຌັຈາໄຄ 13. ຽ຃ື ໃບຄ຃່ານຓາກ 14. ຽຂ຺ ໄາຽຎືບກ ຾ຖະຽຂ຺ ໄາຉບກ຾ຉກ 15. ນຓາກກທໄງ 16. ນທ຺ກບງ 17. ນຓາກຽ຃ຄັ 18. ນຓາກຘຈີາ 19. ນຓາກຘ຺ຓໄ ຓ່ 20. ນຓາກຂາໄຓຎບໄ ຓ 21. ນຓາກ຅ຍັ 22. ນຓາກ຃່ຂໄ ຼທ ກທາງ

20 ຍຸຌບບກຑຌັຘາ ຋ຸກໂຎີຽຓື ໃ ບຽຊິຄຽຈບື ຌຘຍິ ຽບຈັ ຽຑຄັຓາປບຈ຾ຖທໄ ຽຑິ ໃ ຌກ່ຑບໄ ຓກຌັ ຽປຈັ ຍຸຌບບກຑັຌຘາ຃ື ຑາງນົຄັ຋ີ ໃ ຑະຘຄ຺ດໃ ູ຅າ່ ຑຌັຘາແຈ຃ໄ ຍ຺ແຉຓາຈ 3 ຽຈບືຌ຾ຖທໄ, ຽຑິ ໃຌກ່ຓຑີ຋ິ ບີບກຑຌັຘາ ຘໃ ທຌຆາທ ຍາໄຌກ່ຊື ຿ບກາຈຌີ຋ໄ ່າຍຸຌເນ຋ໄ າຌ຾ຈໃຑະຘຄ຺ຏູດໄໃ ູ຅າ່ ຑຌັຘາ ຾ຖະ ຑະຘຄ຺ຽບຄກ່຅ະແຈປໄ ຍັບະຌຘິ ຄ຺ ຾ນໃຄກາຌ຅າ່ ຑຌຘາ ັ ຉາຓ຋ີ ໃຑະຑຸຈ຋ະບຄ຺ແຈຆໄຄ຺ຍຌັງຈັ ຽບາ຺ແທ.ໄ. ເຌ຿ບກາຈບບກຑຌັ ຘາຌີ ໄກ່ຓຑີ຋ິ ແີຈຌໄ ຓຌັ , ແນົຽປບືແຒຽຎັຌກາຌຍູຆາ ຽຆິ ໃ ຄແຈຽໄ຃຺ ໄາຓາ ຅າກ ຘາຘະນຌາຑາຓ ຃ືຓກີ າຌຍູຆາແຒຉ່ ໃຑະຽ຅຺ ໄາ຋ຄັຘາຓແຈ຾ໄກໃຑະຑຓ຺ , ຑະບຘິທຌ ຾ຖະ ຑະຌາ ຖາງ ຾ຉໃ຋າຄ ຑຸຈ຋ະຘາຘະນຌາກ່ ໃ ຽຎັຌກາຌຍູຆາ຾ກໃຑະຑຸຈ, ຑະ຋່າ, ຑະຘຄ຺ ນົື຃ທາຓຽຂ຺ ໄາເ຅ຂບຄ ຃ຌ຺ຍູປາຌ຾ຓໃຌຍູຆາ ຽ຋ທະຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຽ຃າ຺ຖຍ຺ຍູຆາ, ຌບກ຅າກຌີ ໄ຾ຖທໄງຄັຓຎີະຽຑຌກີ າຌຆໃທຄຽປບື ງາທຉື ໃຓບກີ . ຃່າທໃາ ບບກຑຌັ ຘາຌັຌໄ ແຈ຾ໄກໃກາຌບະຌຸງາຈ ເນຑໄ ະຑກິ ຂຸຘຄ຺ບບກ຅າກຽຂຈ຅່າກຈັ ນົຄັ຅າກກາຌຽຂ຺ ໄາ຅່າ ຑຌັ ຘາ ຃ຍ຺ 3 ຽຈບືຌ ຽຑື ໃ ບບບກແຎຎະຉຍິຈັ ໜາໄ຋ໃ ີດໃ ູຍໃ ບຌບໃ ຌືແຈໄຽບີ ໄຌບກີ ດໃ າຄໜິ ໃ ຄທໃາ ກາຌບບກ຅າກ ຖະຈູຐ຺ຌ. ຽຓໃບືຽຊຄິຓື ໄຂຶ ໄຌ14 ຃່ ໃາຂບຄຽຈບືຌ11 ຆາທຑຸຈ ຋ຄັນົາງຑາກຌັ ຅ຈັນາທຈັຊຸ຋າຌຉໃາຄໂຓາແທໄ ຊທາງ຋າຌຉາຓກ່າຖຄັຘຈັ຋າຂບຄຉຌ຺ . ຽຓໃບືຽຊຄິຓື ໄ ຽຑຄັ 15 ຃່ ໃາ ຽຈບືຌ 11 ຽທຖາ 7 ຿ຓຄຽຆ຺ ໄ ໃ າ ຆາທຑຸຈ ຋ຄັນົາງກຓ່ າຽຉ຺ ໄາ຿ປຓກຌັຊທາງຂບຄ຋າຌ ຋ໃແີຈກໄ ະກຼຓແທໄຈທໄ ງກາຌຉກັ ຍາຈດໃ ູເຌທຈັ ຑບໄຓ຋ຄັຊທາງ ຏາໄ຅ທີບຌ ນົືຏາໄ຅າ່ ຌ່າຑຌັຘາເນ຾ໄກໃຑະຑກິ ຂຸຘຄ຺. ຈໃຄັຌັຌໄ ທຌັຌີ ໄ , ຓື ໄ ຽຑຄັ 15 ຃່ ໃາຂບຄຽຈບືຌ 11 ຊທືໃາ ຾ຓໃຌ ຓື ໄຘະຽນົຓີ ຘະນົບຄ ກາຌບບກ຅າກກາຌ຅າ່ ຑຌັຘາ຃ຍ຺ 3 ຽຈບືຌ ຂບຄຑະຑກິ ຂຸຘຄ຺. ຉາຓຎະຽຑຌຖີາທ຾ຉໃ ຽກໃ ຺າ຾ຖທໄ ຽທຖາແກ຅ໄ ະປບຈທັຌຍຸຌບບກຑັຌຘາ ຆາທຍາໄຌ ແຈກໄ ະກຼຓຽປັຈໝາກກະ຿ຑກ ຾ຖະ ຍັ ໄຄແຒຈບກ ຿ຈງຌາ່ເຆຂໄ ີໝໄ ື ໄຂີ ໄ ຽ຅ງ ຓາຉ່າຎະຘຓ຺ ກຌັ ເນຽໄຎັຌຽຆື ໄບຽຑຄີ ຾ຖະຌາ່ ຓານ່ ໃ ຈທໄ ງເຍຖາຌ຾ນຄໄ.ຑ່ ຉກ຺ ຃່ ໃ າຓາຂບຄຓື ໄ ຽຑັຄ ຆາທຍາໄຌກ່ຑາກຌັ ຓາຽຉ຺ ໄາ຿ປຓກຌັ ດໃ ູທັຈບີກ ຽຑໃ ືບຑບໄ ຓກຌັ ຘາໄຄຽປືບແຒ຿຃ກ, ທຼຌ຋ຼຌ, ຅ຈູ ໝາກກະ຿ຑກ, ຅ຈູ ຍັ ໄຄແຒຈບກ ຾ຖະ ແຉແໄຒຍູຆາ຃ຸຌ ຑະຑຸຈ ຑະ຋່າ ຾ຖະ ຑະ ຘຄ຺. ຌບກ຅າກຌັຌໄ ຾ຉໃ ຖະ຃ບຍ຃ທ຺ ງຄັແຈຘໄ າໄຄຽປບືແຒ຿຃ກດໃ ູ຋ໃ ຍີ າໄຌຽປບືຌຂບຄເຏຖາທຽຑໃ ບືຍູຆາ ຃ຸຌ ຑະຑຸຈ ຑະ຋່າ ຾ຖະ ຑະຘຄ຺. ບກີ ດໃ າຄໜຶ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຆາທຍາໄຌແຈກໄ ະກຼຓ ຾ຓໃຌຽປບືແຒຌ່ ໄາ ຽຆິ ໃ ຄຎ຺ກກະຉ຾ິຓໃຌຘາໄຄຂຶ ໄຌເຌ ຉບຌ ຍໃາງຂບຄຓື ໄ ຽຑຄັຽບຄ. ຍາຄຍາໄຌກ່ຽປຈັ ຾ຍຍຄໃາງຈາງ ຅າກ຋ໃ ບຌກທງໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຉ່ ຽຘຓີ ຈທໄ ງ຾ຏໃ ຌ ແຓຌໄບໄງໂ ຽຎັຌປູຍງາທ ຃າໄງປູຍຽປບື ຽຆິ ໃ ຄຽຑິ ໃຌຽບາ຺ຓຈັດບຄເຘໃ ຾ຑ຋ໃບຌກທງໄ.຅າກຌັຌໄ ຽຑິ ໃຌຽບາ຺ຉ຺ຌໄ ກາຖະ ຑກຶ ຉັ ໄຄແທໄດໃ ູຽ຋ຄິກາຄຂບຄ຾ຏໃ ຌແຓໄ຾ຖທໄ ຅ຶ ໃ ຄແຉກໄ ະຍບຄ ຖຼຌເຘໃ ຽປບືແຒ ຽຑໃ ບືເນ຾ໄຌຓຽນຌັ ຾ຘຄແຒເຌ຃ຌື ທຌັ ຽຑຄັ ຾ຖະ ຾ຖທໄ ຆາທຍາໄຌກ່ ໃ ຑບໄ ຓກຌັບະ຋ຈິຊາຌຉໃາຄໂຌາໂ ຽຆໃ ຌັ ທໃາ ຂ່ເນຆໄ ທີຈິຓ຃ີທາຓຘຸກ ຎັຈຘະ ຅າກ຿ຖກແຑແຂຽໄ຅ຍັ , ຎະຘຍ຺ຏຌ຺ ຘ່າຽຖຈັເຌໜາໄ຋ໃກີ າຌຄາຌ, ຾ຖະ ບື ໃຌໂ ຾ຖທໄ ກ່ຎໃ ບງຽປບືແຒບບກຘໃ ູ຾ຖທ ຌ່ ໄາ, ຽຑິ ໃຌຽບີ ໄຌຂະຍທຌກາຌຌີ ໄທໃາ “ກາຌແນົຽປບືແຒ”. ບກີ ຍາຄຍາໄຌ ກ່ຽປຈັ ຈທໄ ງແຓເໄຏໃ ຓຈັ ຽຂ຺ ໄາກຌັ ຽຎັຌ ປູຍຆຄ຺ຽປບືເນງໃ ຓກີ າຌກະກຼຓນົາງທຌັ . ດໃ ູຉາຓຖ່າຌ່ ໄາ ຊາໄທໃາ ຏູເໄຈນາກ ຖຈັ ຽບາ຺ຽປບືແຒຈັ ໃຄກໃາທແຈໄຉ຺ຌໄ ກາຖະຑກຶ ກ່຅ະຽຎັຌຂບຄຏູຌໄ ັຌໄ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌຏູຓໄ ຿ີຆກແຆ ຽນົບືນົາງ, ຓ຃ີທາຓຽຆື ໃ ບທໃາ ຃ບຍ຃ທ຺ ຂບຄ ຏູຌໄ ັຌໄ ຅ະຓຆີທີຈິ ຋ີ ໃ ຎັຈຘະ຅າກ຿ຖກແຑ ແຂຽໄ຅ຍັ຋ຄັນົາງ ຋ຄັຎທຄເຌຎີຌັຌໄ . ຾ຉໃ ດໃ ູ ເຌຉທ຺ ຽຓບື ຄເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ຿ຈງຘະຽຑາະ ຆາທໜໃ ຸຓແຈຌໄາ່ ຽບາ຺ກະ຿຋ຄ ຽປຈັຈທໄງ຋ໃບຌກທງໄ ຎະຈຍັຎະຈາຈທໄ ງ ຋ຍູ ຋ຼຌ ຾ຖະ ຈບກ ແຓໄຽຆິ ໃ ຄ຾ຓໃ ຌປູຍ຾ຍຍຎະງຸກເໝໃ ແຎຖບງຌ່ ໄາ ນຼັ ົຄ຅າກ຋ີ ໃ ເນຑໄ ະຘູຈ ຾ຖະ ທຼຌ຋ຼຌດໃ ູເຌທຈັ ຾ຖທໄ ຑບໄຓ຋ຄັ ບະ຋ຊິ າຌຉໃາຄໂຌາໂ, ຽບີ ໄຌຂະຍທຌກາຌຌີ ໄທໃາ “ກາຌຖບງກະ຿຋ຄ”. ຑ່ປບຈຓື ໄຉ່ ໃຓາ ຓື ໄ຾ປຓ 1 ຃່ ໃ າ ກ່ຓກີ າຌ຅ຈັ ຆໃ ທຄຽປືບຖະນທໃ າຄ ຆຸຓຆ຺ຌຉໃ າຄໂ ຾ຖະ ຃຺ຍຄຌັກຌັ ຉາຓຎະຽຑຌີຉະນົບຈ຋ັຄ຃ືຌ. ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ຂບຄກາຌ ຆໃ ທຄຽປບື ຾ຖະ ກາຌແນົຽປບືແຒ ຾ຓໃ ຌຽຑໃ ບືຘຓ຺ ຓາ຃າຖະທະ ຑບໄ ຓ຋ຄັຍທຄຘທຄຂ່

21 ຿ຆກຂ່ຖາຍ຅າກ ຑະງາ ຌາກ ຾ຖະ ຽ຋ທະຈາ ບ຺ຄ຋ີ ໃ ແຈຎໄ ຺ກຎັກປກັ ຘາ ຾ຓໃ ຌ່ ໄາ ຖ່າຽຆຉະນົບຈປບຈ ນທໄງປໃບຄ຃ບຄຍຄຶ ຍໃບຌ຋ີ ໃຆາທຑຸຈ຋ຄັ ນົາງແຈ຋ໄ ່າຓານາກຌິດໃ າຄຘະນຄຍ຺ຘຸກ຾ຉໃ ຍູປາຌຌະກາຌຓາ. ກາຌ ຋ີ ໃ ຑທກຆາທຑຸຈ຋ຄັນົາງ ຾ນໃ ທຼຌ຋ຼຌ, ຽປຈັ ຽປບືແຒ຿຃ກ ຾ຖະ ແຉ຋ໄ ຍູ ແຉ຋ໄ ຼຌ… ຾ຓໃຌຊຽືບາ຺ຉາຓ ຾ຍຍດໃ າຄຂບຄຽ຋ຍຑະຍຸຈ ຾ຖະ ຽ຋ຍຑະ຋ຈິ າ຋ຄັນົາງ ຋ີ ໃ ຾ນໃ ຑະຘ່າຓາຘ່າຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ ຽຓໃ ບື຃ັ ໄຄຑະບຄ຺ ຘະຽຈຈັ຅າກຆັຌໄຈາທະຈຄິ ຃ໝື າງຽຊຄິຽຓບືຄຘະນທຌັຆັຌໄຒາໄ ຖຄ຺ຓາຘໃ ູຽຓບືຄຓະຌຸຈ ເຌຓື ໄ຾ປຓ 1 ຃່ ໃາ ຽຈບືຌ 11, ຖຄ຺ຓາຉາຓຂັຌໄ ແຈ຾ກທໄ, ຂັຌໄ ແຈ຃່າ ຾ຖະ ຂັຌໄ ແຈຽຄຌິ. ຑະບຄ຺ຘະຽຈຈັ ຖຄ຺ຉາຓຂັຌໄ ແຈ຃່າ, ຘໃ ທຌ ຽ຋ຍ ຑະຍຸຈ ຽ຋ຍຑະ຋ຈິາ ຾ຖະ ຘາທກ຺຋ຄັນົາງ ຾ຓໃຌ ຖຄ຺ຉາຓຂັຌໄ ແຈຽຄຌິ ຾ຖະ ຂັຌໄ ແຈ຾ກທໄ ຋ີ ໃ ຉັ ໄຄດໃ ູຘບຄຒາກ ຂາໄຄຂບຄຂັຌໄແຈ຃່າ. ກາຌ຾ນໃ ຑະບຄ຺ເຌ຃ັ ໄຄຌັຌໄ ຽຎັຌຂະຍທຌກາຌ຾ນໃ ຋ໃ ງີ ິ ໃ ຄເນງໃ ຾ຖະ ຉະ ນົບຈຽຘັຌໄ຋າຄ ຑະບຄ຺ຓຖີຈັ ຘະໝຽີຎັ ໃ ຄຎະກາງຘະນທໃາຄ ຘະແນທແຎ຋ໃ ທ຺ ຿ຖກຽປຈັເນຽໄ຋ຍຑະຍຸຈ ຽ຋ຍ຋ຈິ າ ຋ໃ ດີໃ ູຽຓບື ຄ ຘະນທຌັ ຆັຌໄ ຒາໄ, ຓະຌຸຈ ຋ໃ ດີໃ ູເຌ຿ຖກຂບຄຓະຌຸຈ ຾ຖະ ຘຈັຌະປກ຺ ຋ຸກຎະຽຑຈ ຋ໃ ດີໃ ູຆັຌໄ ຉ່ ໃາຘຸຈ ແຈຽໄນຌັ ຾຅ຄໄຘະຑາຍຂບຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັໝຈ຺ . ຈໃຄັຌັຌໄ ຑທກຽປາ຺ຆາທຑຸຈ຋ຄັນົາງ ຿ຈງຊຽືບາ຺ຉາຓ຃ທາຓຽຆໃ ບື ຋ໃຓີ ີ ຓາ຾ຉໃ ກໃບຌຌັຌໄ ຓາຎະຉຍິຈັກຌັ ຅ຌ຺ ຽຎັຌຎະຽຑຌີຘຍືຉ່ ໃ ກຌັຓາຽ຋ໃາ຺຋ຸກທຌັ ຌີ ໄ຾ຖ. ຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃ ຽຑິ ໃຌຓກັ ຌ່າ ເຆໄຽຂ຺ ໄາເຌຑ຋ິ ຍີຸຌບບກຑຌັ ຘາ ຾ຓໃຌຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃຓຘີຂີ າທ ຽຎັຌຘໃ ທຌນົາງ ຈັ ໃຄ ຈບກຑຸຈ, ຈບກບຌິ຋ະ ນທາ, ຈບກຆບໄ ຌ ຾ຖະ ຘບີ ື ໃຌຽຆັ ໃຌ: ຈບກຈາທຽປບືຄ …. ຈັ ໃຄຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຘ່າຖຍັ ເຘໃ ຂຌັນາໄ ຂຌັ ຾ຎຈ, ເຘໃ ຍາໄຄ ເຘໃຆທງ, ຽບໝໄ າກຽຍຄັ, ຽບກໄ ະ຿຋ຄ, ຘໃ ທຌທໃາ ຈບກຍທ຺ນົທຄ ຾ຓໃຌຽຑິ ໃຌຌ່າເຆໄຍູຆາຑະ ຾ຖະ ເຘໃ ເຌ ຍາຈຘະນທຌັ ຽ຋຺ ໃາຌັຌໄ ກະ຋ຄ຺

22 ເືອຬໄຟ ຍຸຌກະຊຌິ ຽຈບືຌຘຍິຘບຄ຾ຓໃ ຌຎາຄຍຸຌກະຊຌິ ຾ຖະ ຍຸຌແນທຑໄ ະ຋າຈຘ່າຖຍັ ຍຸຌກະຊຌິ ຌັຌໄ ຊທືໃາ ຾ຓໃ ຌ ບາຌຘິຄ຺ຂບຄຑະຘຄ຺຋ີ ໃດໃ ູ຅າ່ຑຌັຘາຉະນົບຈ 3 ຽຈບືຌ ຅ະຉບໄຄແຈປໄຍັກະຊຌິຓ຅ີຖຸ ະກະຊຌິ , ຓະ ນາກະຊຌິ , ຆາທຍາໄຌຏູເໄຈຓຘີຈັ຋າຘະຽຑາະ຅ະຽປຈັ ຘໃ ທຌຉທ຺ ກ່ ໃແຈໄນົືທໃາຽປຈັ ຾ຍຍກະຊຌິ ຘາຓກັ ຃ີກ່ ໃ ຾ຖທໄ ຾ຉໃ , ກໃບຌບື ໃຌນຓຈ຺ຉບໄຄແຎຎັກຘະນົາກແທເໄຌທຈັກໃບຌ ຽຑື ໃບຽຎັຌກາຌຍບກກໃາທຖໃ ທຄນຌາໄເນໄຑະຘຄ຺ປູ຅ໄ ກັ ຌ່າ ກະຊຌິຓາ຋ບຈ, ຘໃທຌຑະຘຄ຺ຽຓື ໃບແຈຽໄນຌັຘະນົາກ຾ຖທໄ ກ່ແຈຎໄ ຶກຘານາຖກືຌັທໃາຓີຑະຘຄ຺ເຈຘຓ຺ ຃ທຌ຅ະ ແຈປໄຍັກະຊຌິ , ຘ່າຖຍັກາຌຎັກຘະນົາກຌັຌໄຉບໄຄຎັກ຾ຉໃຽທຖາກາຄຑຌັຘາຑຸຌໄ. ດໃ ູເຌແຖງະຽຈບືຌຘຍິຘບຄຌີ ໄຌບກ຅າຍຸຌກະຊຌິ຾ຖທໄ ງຄັຓຍີຸຌແນທຑໄ ະ຋າຈບຄ຺ຘ່າ຃ຌັ຋ີຽຎັຌ ຎູຆະຌງີະຘະຊາຌທຈັຊຸຍູປາຌບຌັ ຽກ຺ ໃາ຾ກໃ, ຑະ຋າຈ຋ີ ໃ ແຈຽໄປຈັຍຸຌຘະນົບຄເຌຽຈບືຌຘຍິຘບຄ ຽຑຄັກຓ່ ີ ຑະ຋າຈນົທຄທຼຄ຅ຌັ , ຑະ຋າຈນຓາກ຿ຓ ນົື຋າຈຎະ຋ຸຓດໃ ູນົທຄຑະຍາຄ, ຑະ຋າຈບປີຄັ, ຑະ຋າຈ຿ຑຌດໃ ູ ຘະນທຌັຌະຽຂຈ. ຾ຉໃຓາຽຊຄິຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ຍຸຌແນທຑໄ ະ຋າຈຍາຄ຾ນໃຄກແ່ຈຓໄ ກີ າຌຎໃ ຼຌ ຾ຎຄແຎຽປຈັເຌຽຈບືຌ ບື ໃຌ຾ຖທໄກຓ່ ີຽຆັ ໃຌ ຑະ຋າຈບປີຄັຽຎັຌຉ຺ຌໄ.

23 2.2. ຃ບຄຘຍິຘີ ໃ ຃ບຄຘຍິຘີ ໃ ບຄີຉາຓປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຖີ າທຽປາ຺ຊທືໃາຽຎັຌນຌາໄ຋ີ ໃ ຂບຄ຋ຸກ຃ຌ຺ເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຋ີ ໃ ຅ະ ຉບໄຄ ຎະຉຍິຈັຉ່ ໃກຌັຖະນທໃາຄເຌ຃ບຍ຃ທ຺ ຽປບືຌຆາຌ, ຆາທຍາໄຌ, ທຈັທາຘາຘະນຌາ ຽຆິ ໃ ຄຓຂີ່ກໄ ່າຌຈ຺ ຎະຉຍິຈັແທໄ ຾ຉໃ ຍູປາຌຌະກາຌຈັ ໃຄຌີ ໄ : ຽຓື ໃບຏຌ຺ ຖະຎູກຽຎັຌນຓາກຽຎັຌປທຄ຾ຖທໄ ຏູ຋ໄ ີ ໃ຋່າກາຌຏະຖຈິຍ່ ໃ ຉບໄ ຄກຌິກໃ ບຌ ຉບໄຄຽບາ຺ຏຌ຺ຖະຎູກຽນົ຺ ໃາຌັຌໄແຎຊທາງຑະຘຄ຺ຘາຓະຽຌຌກໃບຌ ຾ຖທໄ ຅ິ ໃ ຄຍ່ຖ຿ິຑກຉາຓຑາງນົຄັ. ດໃ າຉທ຺ ະຖໃາງ ຉາຆັ ໃຄ ຉາຆຄິ, ດໃ າຉທ຺ະຉ຺ຓໄ ນົບກຖທຄ, ດໃ າຽທ຺ ໄາ຃່ານງາຍຆາໄຉ່ ໃກຌັ . ເນຽໄປຈັກ່າ຾ຑຄ ນົືປ຺ທໄ ບບໄຓທຈັ , ບບໄຓ

24 ຍາໄຌ຾ຖທໄ ຎຸກນ່ຽ຋ຑາບາຖກັ ແທຘໄ ີ ໃ ຾຅ປ຺ທໄ ຍາໄຌ ຽຑື ໃບ ຅ະແຈຍໄູຆາ. ກໃບຌ຅ະຂຶ ໄຌຽປບືຌຉບໄຄຖາໄຄຉຌີກໃບຌ຅ິ ໃ ຄ ຂຶ ໄຌ ຽຓື ໃບຽຊຄິທຌັຘຌິ 8 ຃່າ, 15 ຃່າ ເນຘໄຓ຺ ຓາ຃າຖະທະກບໄຌຽຘ຺ ໄາ, ຾ຓໃ຃ແີຒ, ຃ຌັແຈ, ຎະຉຍິຈັຍາໄຌຽປບຌື ຋ີ ໃ ດໃ ູບາແຘເນຘະໄ ບາຍ. ຽຓື ໃບກໃ ບຌ຅ະຌບຌເນ຋ໄ ່າ຃ທາຓຘະບາຈປາຄກາງກໃ ບຌ ຽຆັ ໃຌ ຽບາ຺ຌຘທາງ຃ຄີ ນົື ບາຍຌ. ຽຓື ໃບຽຊຄິທຌັຘຌິ , ທຌັຑະ ເນນໄ າຈບກແຓແໄຎຘຓ຺ ຓາ຃າຖະທະຏທ຺ ຾ຖະ ຏູ຋ໄ ີ ໃ ຉຌ຺ຌຍັຊຽືຊ຺ ໄາ ຾ກໃຖຸຄ ຉາ ຾ຖທໄຽບາ຺ຈບກແຓ຋ໄ ຍູ ຋ຼຌແຎຊທາງຘຄັ຃ະຽ຅຺ ໄາເຌທຌັບຸ຿ຍຘຈ຺ (ທຌັຘຌິ ). ຽຓື ໃບຽຊຄິທຌັຘຌິຈຍັທຌັ ຘຌິ ຽຑຄັເນຌໄຓິ ຌ຺ຑະຘຄ຺ຓາຘູຈຓຸຄ຃ຸຌຽປບືຌ ຾ຖະ ຋່າຍຸຌເຘໃ ຍາຈ ເນຎໄ ະຉຍິຈັ຋ຸກໂຘຌິ . ຽຓື ໃບຽທຖາຑະຘຄ຺ຓາ ຍຌິ຋ະຍາຈຉບໄຄຒາໄທແຎເຘໃ ຍາຈຍ່ ໃ ເນຽໄຑິ ໃ ຌ຃ບງຈຌ຺ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ເນຓໄ ຆືູຌ ຍາຈງາຓເຘໃ ຍາຈນາໄຓເຘໃ ຽກຍີ , ນາໄຓບູຓໄ ຽຈກັ , ນາໄຓຽບາ຺ຏາໄຎ຺ກນທ຺ ນົືຊບືາທຸຈ຋ຸກຆະຌຈິ. ຽຓື ໃບຑະຘຄ຺ບບກ຅າກກ່າ (ຎະຖທິ າຘະກ່າ) ເນຽໄບາ຺ຈບກແຓ, ໄ ຋ຍູ ຋ຼຌແຎຊທາງຽຓື ໃບຑະຘຄ຺ ກາງຉບໄ ຄຌັ ໃຄຖຄ຺ງ່ຓແືນທ຾ໄ ຖທໄ ຅ິ ໃ ຄແຉໃ ຊາຓ ດໃ າດຼຍຽຄາ຺ຂບຄຑະຘຄ຺ຘາຓະຽຌຌຏູຓໄ ຘີຌິ ຍ່ຖຘິຸຈ ນາໄຓຽບາ຺ ບານາຌຽນົບືກຌິແຎ຋າຌເນຑໄ ະຘຄ຺ ນົືເນຏໄ ທ຺ ຉຌ຺ກຌິ ຽຈຈັຂາຈ ດາຽຘຍກາຓະ຃ຸຌເຌທຌັຘຌິ , ທຌັ ຽຂ຺ ໄາຑຌັ ຘາ, ທຌັບບກຑຌັຘາ ຾ຖະ ທຌັຂຶ ໄຌຎີເນຓໃ ຋ຄັນຓຈ຺ຌີ ໄ຃ື຃ບຄຘຍິຘີ ໃ ຋ີ ໃຆາທຖາທຽ຃ງີຎະຉຍິຈັຘຍືຉ່ ໃກຌັຓາ຾ຉໃຍູປາຌຌະກາຌ 2.3. ຽປບືຌ 3 ຌາ່ 4 ຽປບືຌ 3 ຌາ່ 4 ຾ຓໃຌ຃່າຉກັ ຽຉບືຌຂບຄ ຑ່ ໃ , ຾ຓໃ ຾ຖະ ຽຊ຺ ໄາ຾ກໃຉ່ ໃ ຖູກນົາຌເນຎໄ ະຉຍິຈັນຌາໄ ຽປຈັ ແຈໄຊທືໃາຽຎັຌ຾ຓໃຽປບືຌ຋ີ ໃຈີ຃:ື ກ. ຽປບືຌ 3 - ຽປບືຌຌບຌຉບໄຄເນຘໄ ະບາຈ, ນຓັຌໄຎັຈກທາຈດໃ ູຘະຽນຓ.ີ - ຽປບືຌ຃ທ຺ກຉ່ ບໄຄນຓັ ໃຌ຋່າ຃ທາຓຘະບາຈເນຽໄຎັຌຖະຍຼຍປຼຍປບໄງ.

25 - ຽປບືຌຏຓ຺ ນຓາງຽຊຄິປໃາຄກາງ຋ຸກຘໃທຌຉບໄຄປູ຅ໄກັບາຌະແຓປກັ ຘາ຃ທາຓຘະບາຈ ຏຓ຺ ກ່ ຉບໄຄຘະ ຾ຖະ ນທເີນປໄ ຼຍປບໄງ. ຂ. ຌ່ ໄາ4 - ຌ່ ໄາເ຅ຉບໄຄຍ່ຖຘິຸຈຘຈັຆື ໃກທາໄຄຂທາຄ. - ຌ່ ໄາກຌິຉບໄຄເນຘໄ ະບາຈ ຾ຖະ ຾ຂກ຃ຌ຺ຓາຉບໄຄຽບາ຺ຌຉບໄຌປຍັ . - ຌ່ ໄາເຆກໄ ຉ່ ບໄຄເນຓໄ ຉີະນົບຈຍ່ ໃ ເນຂໄາຈບຸ ຾ຖະ ຾ບໃຄ. - ຌ່ ໄາຽຉ຺ ໄາຎູຌ (ຎບກຎູຌ) ຍ່ ໃຉບໄຄເນ຾ໄນຄໄຽທຖາຉບໄຄກາຌກຉ່ ບໄຄເນຓໄ ີ ຽທ຺ ໄາຖທຓ຾ຖທໄ ຆາຈຖາທກ່ຽຎັຌຆາຈນຌຶ ໃ ຄ຋ີ ໃ ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຎີະຉຍິຈັຘຍືຉ່ ໃກຌັຓາຉັ ໄຄ຾ຉໃ ຍູປາຌ ຌະກາຌ. ຘະຌັຌໄ, ຑທກຽປາ຺ຉບໄຄປູ຅ໄກັຎ຺ກຎັກປກັ ຘາ ຾ຖະ ຽຘຓີ ຂະນງາງປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັ ຈຄີາຓຂບຄ ຆາຈແທດໄໃ ູຘະຽນຓີເນຘໄຓ຺ ກຍັ຃່າຽທ຺ ໄາ຋ີ ໃທໃາ “ຑາຘາຍບກຆາຈ ຓາຖະງາຈຍບກຉະກຸຌ". ກຈິ຅ະກາ່ ທຽິ຃າະກໃ ຼທກຍັປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຖີາທ

26 ບຸຎະກບຌ ຽ຅ງໄ, ຘະກບັຈ, ປູຍຑາຍ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽນຓາະຘຓ຺ . - ຃ູ຾ຌະຌາ່ກໃ ຼທກຍັນທ຺ຂ່ຍຈ຺ຖາງຄາຌເນຌໄກັ ປຼຌຖໃທຄນຌາໄກໃ ຼທກຍັປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຖີາທ - ຃ູຘະຽນຌເີນຉໄາຄນຌາໄກໃ ຸຓຂຶ ໄຌຖາງຄາຌ, ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘຌ຺຋ະຌາ ຾ຖະ ທຽິ຃າະ - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຘະນຸົຍ. 3. ເ຅຃ທາຓ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຎະຽຑຌີແຈກໄ າງຽຎັຌຽບກະຖກັ ຂບຄ຾ຉໃຖະຆາຈ ຋ີ ໃ ຽ຃ງີແຈຎໄ ະຑຈຶຎະຉຍິຈັ ກຌັຓາ ຾ຉໃ ຍູປາຌຌະກາຌຽຑື ໃບຘຍື຋ບຈກຌັຉະນົບຈຓາ, ຘະຽຑາະຖາທຽປາ຺຾ຖທໄ ຉບໄຄປູແໄຈປໄ ຈີ຃ບຄ ຎະຽຑຌຂີບຄ ຆາຈຖາທເຌປີຈຘຍິ ຘບຄ ຾ຖະ ຃ບຄຘຍິ ຘີ ໃ . ຘະຌັຌໄ , ຽຊ຺ ໄາ຾ກໃ ຍູປາຌຽປາ຺ງຄັແຈຍໄ ບກ ຘບຌຉື ໃ ຓບີກ. ຘະຽຑາະຽຑຈງຄິ ຉບໄຄເນຎໄ ະຉຍິຈັແຈຽໄປບືຌຘາຓຌ່າໄຘີ ໃ ເນ຃ໄໃ ູກຍັ຃ຌ຺ ຖາທຉະນົບຈຽຊຄິ ຎະ຅ຍຸ ຌັ , ຾ຉໃ ເຌ ຃ທາຓຽຎັຌ຅ຄິ຾ຖທໄ ຍ່ ໃ ຑຼຄ຾ຉໃ ຾ຓໃງຄິ຋ີ ໃ ຽຎັຌຏູຎໄ ະຉຍິ ຈັ ຽປບືຌຘາຓຌ່າໄຘຑີ ຼຄຐໃ າງຈຼທ ຽຑຈຆາງກ່ຉບໄ ຄ ຎະຉຍິຈັ ຽຆັ ໃຌຈຼທກຌັ . 4. ທຼກຓບຍນຓາງ ເນຌໄ ກັ ປຼຌຆບກບໃາຌຎື ໄຓ ຋ີ ໃ ກໃ ຼທຑຌັ ກຍັ ປຈີ ຃ບຄຎະຽຑຌຂີບຄ຾ຉໃ ຖະຆາຈບາຆຼຌເຌນບໄ ຄ ຘະນຓຸຈ, ຓບຍ຃່າຊາຓ຃຺ຌໄ຃ທາໄເນໄ຃:ື 1. ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຖີາທຓ຃ີ຾ືຌທເຈ? 2. ປຈີຘຍິຘບຄ຃ບຄຘຍິຘີ ໃຂບຄຖາທຓ຾ີຌທເຈ຾ຈໃ ? 5. ທຼກຽຑີ ໃຓ ເນຌໄ ກັ ປຼຌຆບກບໃາຌຎຶ ໄຓ ນົືຉບຌຽຓບືຍາໄຌເນຌໄ ກັ ປຼຌຊາຓຏູຽໄຊ຺ ໄາ ນົືຑ່ ໃ ຾ຓໃກໃ ຼທກຍັ ກາຌ ຽປຈັຍຸຌເຌປຈີຘຍິຘບຄ ເຌຆ຺ ໃທ຿ຓຄນຌາໄເນຓໄ າບະ຋ຍິາງເນນໄ ຓໃ ູຒັຄ.

27 ຍຈ຺຋ ີ2 ຓາຖະງາຈເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຽທຖາ2 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈ: ຅າ່ ຾ຌກແຈຍໄຌັຈາຓາຖະງາຈຉໃາຄໂ ຋ີ ໃ ເຆເໄຌຘຄັ຃ຓ຺ ຎະ຅ຍຸ ຌັ . ຌາ່ແຎຎະຉຍິຈັ ເຌຆທີຈິຎະ຅າ່ທຌັ ເນຊໄ ກືຉບໄຄ ຾ຖະ ຘບຈ຃ໃບຄກຍັຘະຑາຍຉທ຺຅ຄິເຌຘຄັ຃ຓ຺ . ຓາຖະງາຈເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຓໃຌຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ດັ ໄຄດືຌຽຊຄິກາຌຎະຑຈຶ ຎະຉຍິຈັ ຾ຖະ ກາຌຽ຃ື ໃ ບຌແນທ ຂບຄ ຃ຌ຺ດໃ ູເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຖະ ຓນີ ົາງປູຍ຾ຍຍ, ຾ຉໃ ຖະ຾ຍຍກ່ຓຖີກັ ຘະຌະຘະຽຑາະຂບຄເຏຖາທ ຾ຖະ ຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌກຌັ ແຎ. 1. ຃ທາຓນຓາງຂບຄຓາຖະງາຈ ຓາຖະງາຈ ຾ຓໃຌກາຌຎະຑຈຶຎະຉຍິຈັ຋ີ ໃຘຸຑາຍປຼຍປບໄງດໃ ູເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຘະ຾ຈຄບບກ຋າຄ ກາງ, ທາ຅າ ຾ຖະ ຅ຈິເ຅. ຓາຖະງາຈເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຋ີ ໃຘະ຾ຈຄບບກ຋າຄກາງ, ທາ຅າ ຾ຖະ ຅ຈິເ຅ ຽຆິ ໃ ຄຓຌັຘະ຾ຈຄຽຊຄິ ກຖິງິ າ ຓາຖະງາຈ, ກາຌຽທ຺ ໄາ຅າຎາແຘ຋ີ ໃຓຖີະຍຼຍນົກັ ກາຌ ຾ຖະ ຓ຅ີຈິເ຅ຍ່ຖຘິຸຈຏຸຈຏໃ ບຄ ຽປຈັ ເນ຃ໄ ຌ຺ ດໃ ູເຌ ຘຄັ຃ຓ຺ ຓ຃ີທາຓຘະນຄໃາຖາຘຍີ່ ໃ ຾ຂຄກະຈາໄຄ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຽກີ ໄ ຽຂຌີເຌຘຄັ຃ຓ຺ . ຈັ ໃຄ຃່າຘຸຑາຘຈິ຋ທີໃາ “ກຖິງິ າຍບກ ຆາຈຓາຖະງາຈຍບກຉະກຸຌ ແກໃຄາຓງບໄຌຂຌ຺຃ຌ຺ ຄາຓງບໄຌ຾ຉໃຄ”. ຓາຖະງາຈກາຌຎະຑຈຶ ຾ຓໃຌກາຌຘະ຾ຈຄບບກ຋າຄປໃາຄກາງ ຋າຄຈາໄຌກຖິງິ າຓາຖະງາຈ ຾ຖະ ທາຈຆຄ຺ກາຌຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິຂບຄ຃ຌ຺ ຽປາ຺ດໃ ູເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຓຌັຘະ຾ຈຄບບກ 2 ຈາໄຌ ຃:ື ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌບຖິ ງິ ະຍຈ຺ ຾ຖະ ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ຂບຄ຃ຌ຺ ຽປາ຺ເຌຘຄັ ຃ຓ຺ ຽຆິ ໃ ຄຎະກບຍຓຈີ ັ ໃຄຖໃ ຸຓຌີ ໄ : 1.1 ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌບຖິງິະຍຈ຺ ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌບຖິງິ ະຍຈ຺ ຾ຓໃຌ຋ໃາ຋ີ ໃ ຘະ຾ຈຄບບກຂບຄ຃ຌ຺ ຽປາ຺ ດໃ ູເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຽຆິ ໃ ຄດັ ໄຄ ດືຌ ຽຊຄິ຾ຍຍ຾ຏຌ, ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ຓາຖະງາຈ຋ີ ໃ ຈຂີບຄ຃ຌ຺ ຾ຖະ ຽປຈັເນ຃ໄ ຌ຺ ຘະນຄໃາຖາຘ, ີ ຍ່ ໃ ຽກີ ໄ ຽຂຌີ ເຌທຄ຺ ຘຄັ຃ຓ຺ . 1.1.1 ກາຌຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຈທໄງກາຌຂາຍແນທ ໄນົ ືງກ຺ຓແືນທ ໄ ທ຋ິ ກີ າຌຌີ ໄຘະ຾ຈຄບບກ 5 ຈາໄຌ ຃:ື ກ. ກາຌແນທຑໄ ະຑຸຈ຋ະປູຍ ຾ຖະ ແນທຑໄ ະຘຄ຺ ທ຋ິ ແີນທໄ຾ຓໃຌ ເນຌໄ ັ ໃຄ຃ູຽໄຂ຺ ໃາ຾ຖທໄ ຎະຌຓ຺ ຓຂື ຶ ໄຌຽຎັຌປູຍຈບກຍທ຺ດໃ ູເ຅ກາຄຽບກິ ຾ຖທໄ ງ່ຓຂີ ຶ ໄຌ, ເນຎໄາງຌີ ໄທ຅ຉຸ ຌີຏຓ຺ ຾ຖທໄ ກ຺ຓໄ ນທ຺ຖຄ຺ກຍັຑື ໄຌເນຌໄ ິ ໄທຓ຾ືຏໃ ຖຄ຺ກຍັຑື ໄຌ, ນົຄັ຅າກຌັຌໄ ເນຂໄາຍຖຄ຺ 3 ຽ຋ື ໃ ບ ຊາໄເຆຏໄາໄຎູ ຾ຖທໄຂາຍຖຄ຺ຌັຌໄຊທືໃາກາຌຽ຃າ຺ຖຍ຺ຘູຄຘຸຈ. ຽຓື ໃບຂຶ ໄຌແຎນ່຾຅ກ຋ີ ໃຓຑີະຑຸຈ຋ະປູຍ ຉບໄຄຂາຍ 3 ຃ັ ໄຄ, ກໃບຌ຅ະຖຄ຺ກຉ່ ບໄຄຂາຍຖຄ຺ 3 ຃ັ ໄຄບກີ .

28 ຂ. ກາຌແນທຏໄູບໄາທຸ຿ຘ ຏູຆໄຄ຺຃ຸຌທຸຈ຋ ິນົ ື຃ູບາ຅າຌ ທ຋ິ ແີນທຏໄູບໄ າທຸ຿ຘ ຾ຖະ ຃ູບາ຅າຌ ຿ຈງ຋຺ ໃທແຎ຾ຖທໄຓີ2 ປູຍ຾ຍຍ ຃ື຾ຍຍ຋຺ ໃທແຎ ຾. ຾ຍຍ ຌຍັຊຽື຃າ຺ຖຍ຺ຘູຄຘຸຈ, ທ຋ິ ກີ າຌແນທ຾ໄຍຍ຋຺ ໃທແຎ ຃ືຎະຌຓ຺ ຓຂື ຶ ໄຌຽຎັຌປູຍຈບກຍທ຺ດໃ ູກາຄຌ່ຽບກິ , ຾ຂຌ຋ຄັ ຘບຄ຾ຌຍກຍັ ຽຖາ຺຃ຄິ ຾ຖທໄງຓ່ ຂື ຶ ໄຌເນຎໄາງຌທິ຅ນຸ ທໃາຄ຃ທິ ນົື຅ຎຸ າງຈຄັ, ນົຄັ຅າກ ຌັຌໄກ຺ຓໄ ນທ຺ຖຄ຺. ທ຋ິ ຾ີຍຍຽ຃າ຺ຖຍ຺ຘູຄຘຸຈ຃ືເນຌໄ ັ ໃຄຖຄ຺຾ຖທໄ ຎະຌຓ຺ ຓືຂຶ ໄຌຽຎັຌປູຍຈບກຍທ຺ ດໃ ູກາຄຽບກິ , ຾ຂຌ຋ຄັ ຘບຄ຾ຌຍກຍັ ຽປາ຺ ຃ຄີ, ງຓ່ ຂື ຶ ໄຌເນຑໄ ຼຄນໃທາຄ຃ິ ໄທ, ນົຄັ຅າກຌັຌໄເນຂໄາຍຖຄ຺ກຍັ ຑື ໄຌ 1 ຃ັ ໄຄ຿ຈງຍ່ ໃ ຾ຍຓບືບກ. ກຖ່ ະຌຑີຍ຺ຑ່ຉໄາຓຊະນຌຌ຺ນຌ຺຋າຄ ນົືຘະຊາຌ຋ີ ໃ ບື ໃຌ຋ີ ໃ ຽຑິ ໃຌດືຌ ນົືງໃາຄດໃ ູ ຽປາ຺ຉບໄຄຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຽຑິ ໃຌ ກາຌແນທຏໄູບໄາທຸ຿ຘ ນົື຃ູບາ຅າຌ ຿ຈງ຃ູບາ຅າຌຽຆິ ໃ ຄຎຼຍຽນຓບືຌຑ່ ໃ - ຾ຓໃຏູ຋ໄ ຘີບຄຂບຄຑທກຽປາ຺, ຽປາ຺ຉບໄຄຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຽຑິ ໃ ຌຈທໄ ງກາຌດືຌກຄ຺ (ຎ຺ຈນຓທກ ນົືຄຍັ຃ຌັ ປ຺ ໃຓ) ຾ຖທໄ ຎະຌຓ຺ ຓຂື ຶ ໄຌຑຼຄນທາຄກິ ໄທ. ກ຺ຓໄ ນທ຺ ຖຄ຺ນຌບໄ ງນຌຶ ໃ ຄ຾ຖທໄ ກໃາທ຃່າທໃາ “ຘະຍາງຈ”ີ. ຃. ກາຌແນທນຓໃ ູຽຑື ໃບຌຓຈິຘະນາງ ທ຋ິ ກີ າຌແນທ຾ຓໃຌຎະຌຓ຺ ຓຂີ ຶ ໄຌຽຎັຌປູຍຈບກຍທ຺ດໃ ູກາຄຽບກ ເນຎໄາງຌີ ໄທ຅຃ຸ າຄຑ່ຈ.ີ

29 ຄ. ກາຌແນທໄຽຈກັ ຌບໄງ ແນທຎະຌຓ຺ ຓຂື ຶ ໄຌຽຎັຌປູຍຈບກຍທ຺ດໃ ູກາຄຽບກິຑ່ຈ.ີ ຅. ກາຌແນທໄ ຘຍ຺ (຃ຌ຺ຉາງ) . ຃ທຌ຅ຈູ ຋ຍູ ຋ຼຌ 1 ຃ໃ ູ຾ຖທໄ ຎະຌຓ຺ ຓຂື ຶ ໄຌຽຎັຌປູຍຈບກຍທ຺ດໃ ູກາຄຽບກິ , ງ່ຓຂື ຶ ໄຌເຘໃນທ຺ ຾ຖທໄ ຂາຍຖຄ຺ກຍັ ຑື ໄຌນຌຶ ໃ ຄ຃ັ ໄຄ. (຿ຈງຍ່ ໃແຈ຾ໄຍຓ)ື.

30 1.1.2 ຓາຖະງາຈ ຾ຖະ ຋ໃາ຋າຄເຌບຖິງິະຍຈ຺ຉໃາຄໂ ກ. ກາຌດືຌ ດືຌຏູຈໄ ຼທ຃ທຌເນຓໄ ຖີກັ ຘະຌະ຋ີ ໃ ຘຸຑາຍ, ຘະນຄໃາ, ຍ່ ໃນຌັນຌາໄແຎຓາ, ຍ່ ໃ ຾ກທໃຄ຾ຂຌ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ດືຌ຅ໃາຄຂາ. ດືຌຘະຽຑາະຽນັຌຏູເໄນງໃ ຍ່ ໃ ຅່າຽຎັຌຍ່ ໃ ຃ທຌດືຌຉ່ ໃ ນຌາໄຏູເໄນງໃ ຃ທຌດືຌດໃ ູຂາໄຄຆາໄງ ນົືຂາໄຄ ຂທາຽຖັກ ນຌບໄງ. ດືຌກຄ຺, ຂາ, ຎໃ ບງຽຂາ຺ນໃາຄກຌັ ຽຖກັ ຌບໄງ, ຓ຋ື ຄັຘບຄ຾ຌຍຂາໄຄ. ດືຌເນກໄ ຼຈ ຽຓື ໃບແຈງໄ ຌິຘຼຄຽຑຄ ຆາຈ ຑທກຽປາ຺ດືຌກຄ຺ຂຶ ໄຌດໃ າຄຘຸຑາຍ ຾ຖທໄນຌັນຌາໄແຎນາ຋ຸຄຆາຈ຅ຌ຺຅ຍ຺ ຽຑຄ. ຂ. ກາຌງໃາຄ ງໃາຄຏູຈໄ ຼທ ງໃາຄດໃ າຄຘຸຑາຍ ຍາຈກາໄທຍ່ ໃ ເນຘໄ ັຌໄ ນົືງາທຽກຌີແຎ, ຾ກທໃຄ຾ຂຌຑ່ຈຄີາຓ, ຊາໄຽຎັຌຘຸຑາຍ ຘະຉີ຃ທຌ ຖະທຄັກະ຿ຑກເນຽໄຎັຌແຎຉາຓຎ຺ກກະຉິຍໃາແນົຉບໄຄຘະຽນຓີຍ່ ໃ຿ງກແຎ຿ງກຓາ. ງໃາຄກຍັຏູເໄນງໃ ງໃາຄແຎຂາໄຄຆາໄງຂບຄຏູເໄນງໃຽຖກັ ຌບໄງ ຾ຖທໄເນນໄໃາຄກຌັຎະຓາຌ 1-2 ຘບກ, ເນດໄໃ ູເຌຖກັ - ຘະຌະ຋ີ ໃ ຌບຍ ຌບໄຓ. ງໃາຄຽຂ຺ ໄານບໄຄຎະຆຸຓ

31 ນຓາງຽຊຄິກາຌງໃາຄຽຂ຺ ໄາເຌນບໄຄ ນົືຘະຊາຌ຋ີ ໃຎະຆຸຓ຋ີ ໃຓ຃ີຌ຺ຌັ ໃຄດໃ ູກໃບຌ຾ຖທໄ ນົືຌັ ໃຄກຄ຺ກຌັ ຂາໄຓຽປາ຺຃ທຌ ງໃາຄຆາໄໂ ຾ຖະ ຘຸຑາຍຈຍີ່ ໃ ເຆຘໄ ຼຄຈຄັ. ກາຌງໃາຄເຌຆຸຓຆຌ຺຋ີ ໃ ຌັ ໃຄຉັ ໃຄບີ ໄ ງໃາຄແຎດໃ າຄຘຸຑາຍ, ຍ່ ໃ ຽປຈັຘຼຄຈຄັ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຆກັ ຆາໄ. - ຽຓື ໃບຏໃາຌຏູຌໄ ັ ໃຄດໃ ູກໃບຌ ຃ທຌກ຺ຓໄ ນທ຺ຖຄ຺ນຌບໄ ງນຌຶ ໃ ຄ, ດໃ າເນຽໄຘື ໄບຏາໄແຎຊກືກຍັຏູບໄ ື ໃຌ. - ຊາໄຍ່ ໃຓກີ າຌກາ່ ຌຈ຺ຉັ ໃຄບີ ໄເນໄຌັ ໃຄຍໃ ບຌ຋ີ ໃ ຘຓ຺ ຃ທຌ, ດໃ າຖາກຉັ ໃຄບີ ໄເນຈໄຄັ ນົື ງກ຺ ງາໄງຉັ ໃຄບີ ໄແຎຉັ ໄຄຍໃບຌເນຓໃ ຽຑາະ຅ະຽປຈັເນຘໄ ຼຄຈຄັຖຍ຺ກທຌ. ຊາໄກາ່ ຌຈ຺ຈັ ໃຄແທໄກແ່ ຎຌັ ໃຄຍໃບຌຂບຄຉຌ຺ . ກາຌງໃາຄຽຂ຺ ໄາເຌຆຸຓຆຌ຺ - ດໃ າຄດໃ າຄຘຸຑາຍ ຍ່ ໃຘ຺ ໃຄຘຼຄຈຄັບກຶກະ຋ກຶ ຃ກຶ ຿຃ຓ. - ຽຓື ໃບຏໃາຌຏູ຋ໄ ີ ໃຌັ ໃຄກໃບຌ ຃ທຌກ຺ຓໄ ນທ຺ຏໃາຌ຾ຖທໄກງ່ ໃາຄ຋່າຓະຈາ. ຊາໄຏໃາຌແຖງະເກເໄນ຃ໄຸຽຂ຺ ໃາງໃາຄ. ຊາໄຽຎັຌແຎແຈ຃ໄ ທຌຌັ ໃຄ຾ຊທນົຄັ ຽຑື ໃ ບນົກີ ຽທັຌໄ ກາຌງໃາຄຏໃ າຌນຌາໄຆຸຓຆຌ຺ . ຍ່ງໃາຄຘທຌ຋າຄກຍັ ຑະຘຄ຺ເຌ ແຖງະເກຆໄຈິຊາໄຽຎັຌແຎແຈ຃ໄທຌ຅ະຌັ ໃຄຖຄ຺, ງຓ່ ແືນທາໄ,ຑະຘຄ຺ຏໃາຌແຎ຾ຖທໄ຅ຶ ໃ ຄງໃາຄແຎແຈ.ໄ ຃. ກາຌຌັ ໃຄ ຌັ ໃຄຒັຄຏູເໄນງໃ ບະ຋ຍິ າງຒັຄຏູເໄນງໃ ຽທ຺ ໄາຍ່ ໃ ເນຽໄ຋຺ ໄາ຾ຂຌ ເນຌໄ ັ ໃຄເຌ຋ໃາຘຄັຖທຓກຖິງິ າ ຿ຈງຽບາ຺ຓ຅ືຍັ ແທ຋ໄ ີ ໃ ນຌາໄຉກັ ນົືຌັ ໃຄ຿ຌຓໄ ຉທ຺ ແຎ຋າຄນຌາໄຽຖກັ ຌບໄ ງ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ເຆຘໄ ຼຄຈຄັ ຌບກ຅າກ຅ະແຈປໄ ຍັ ບະຌຸງາຈ ນົື ຉບຍ຃່າຊາຓຽ຋຺ ໃາຌັຌໄ. ກາຌຌັ ໃຄຒັຄ຋່ານົືຒັຄຽ຋ຘະນຌາຌັ ໃຄຒັຄຑະຽ຋ຘະນຌາ ຃ທຌຌັ ໃຄຎະຌຓ຺ ຓືນົືຽບາ຺ຓທືາຄແທນໄ ຌາໄ ຉກັ ດໃ ູເຌ຋ໃາ຋ີ ໃຘຸຑາຍ, ຍ່ ໃ ຽທ຺ ໄາຖຓ຺ ກຌັຊາໄ຅າ່ຽຎັຌ຃ທຌເຆຘໄ ຼຄ຃ໃ ບງໂ. ກາຌຌັ ໃຄຒັຄຘະ຾ຈຄຎາຊະກະຊາເນຌໄ ັ ໃຄຒັຄຉາຓຊາຌະຂບຄຉຌ຺ ຊາໄຓກີ າຌ຅ຈັຆື ໃ ແທຌໄ ັຌໄ ຅ະຉບໄຄ ຌັ ໃຄຉາຓຆື ໃຂບຄຉຌ຺ , ຍ່ ໃ຃ທຌ ຅ະງກ຺ ງາໄງຉາຓເ຅. ຊາໄຍ່ ໃຓກີ າຌນຓາງຆື ໃ ແທໄ຃ທຌ຅ະຌັ ໃຄຽຂ຺ ໄາແຎຂາໄຄເຌກໃບຌ ຽຑື ໃ ບຍ່ ໃ ເນຽໄກະກະ຃ຌ຺ ຏູ຋ໄ ີ ໃ ຽຂ຺ ໄາຉາຓນົັຄ ຍ່ ໃ ຃ທຌແຎຌັ ໃຄດໃ ູ຾ຊທນຌາໄຘຸຈ຋ີ ໃ ຽຂ຺າ຅ຈັ ແທຑໄ ິຽຘຈ ຌບກ຅າກ ຽ຅຺ ໄາຑາຍ຅ະຽຆຌີ ເນຌໄຄັ ຘະ຾ຈຄທໃາຽຂາ຺ຽ຅຺ ໄາ຅ຈັແທເໄນຽໄປາ຺ ຾ຖະ ກາຌຌັ ໃຄ຃ທຌຌັ ໃຄດໃ ູເຌ຋ໃາຘຄັຖທຓຑ່ຈຄີາຓ,

32 ຍ່ ໃ ເນຖໄ ະທຄັຽກຌີແຎ ນົືຌັ ໃຄດໃ ູເຌ຋ໃາຉາຓຘະຍາງ຅ຌ຺ ຽນຌັ ທໃ າຍ່ ໃ ຖະທຄັກຖິ ງິ າກ່ຍ່ ໃ ຘຓ຺ ຃ທຌ. ກາຌງິຓໄ ນົື ຘະ຾ຈຄບາຖຓ຺ແຎກຍັກາຌຘະ຾ຈຄຌັຌໄ ເນຘໄ ະ຾ຈຄຑ່ຈຑີ່ຄາຓຍ່ ໃ ຾ຓໃຌປບໄຄ຿ປ຅ຌ຺ ຽຎັຌກາຌຖຍ຺ກທຌ ຏູບໄ ື ໃຌ. ຄ.ກາຌຽຂ຺ ໄາຑຍ຺ຏູເໄນງໃ ຽຓື ໃບຽຂ຺ ໄາຑຍ຺ຏູບໄາທຸ຿ຘ ນົື຃ູຍາບາ຅າຌ ຃ທຌຽ຃າະຎະຉູ຾ຖທໄກໃາທ຃່າທໃາຘະຍາງຈ.ີຊາໄ ຽຑິ ໃຌກ່າ ຖຄັຽປຈັທຼກດໃ ູກ຃່ ທຌກໃາທ຃່າຂ່຿຋ຈກໃບຌ ຾ຖທໄ຅ຶ ໃ ຄດືຌຽທ຺ ໄາຈທໄງ຋ໃາ຋າຄບໃບຌນທາຌ. •ກາຌຽຂ຺ ໄາຑຍ຺ຏູເໄນງໃ຋ີ ໃ ຌັ ໃຄຉັ ໃຄບີ ໄງໃາຄຘຸຑາຍ ຽຓື ໃບຑ່ ໃ ນົືເກໄ຾ຖທໄເນແໄນທໄນົືຊາຓຘະຍາງຈຽີຑິ ໃຌ ຾ຖທໄຊາໄເນຽໄຑິ ໃຌຽຆຌີຌັ ໃຄ ຾ຉໃດໃ າຌັ ໃຄດໃ ູຉ່ ໃນຌາໄຏູເໄນງໃ. •ກາຌຽຂ຺ ໄາຑຍ຺ຏໃ ູເນງໃ ຽທຖາຏູເໄນງໃດືຌດໃ າຄຘຸຑາຍຽຓື ໃບຽຂ຺ ໄາແຎແກຑໄ່ຘຓ຺ ຃ທຌ຾ຖທໄງຓ່ ແືນທໄ. •ຽຂ຺ ໄາຑຍ຺ຏູເໄນງໃ຋ີ ໃຌັ ໃຄກຍັຑື ໄຌງໃາຄຽຂ຺ ໄາແຎເຌແຖງະຑ່ຘຓ຺ ຃ທຌ ຾ຖທໄ ຃າຌຖຄ຺ຽຓື ໃບຽຂ຺ ໄາແຎເກ຅ໄ ຶ ໃ ຄຌັ ໃຄ ຑຍັ຾ຑຍ, ງຓ່ ແືນທ. ຊາໄຽຎັຌຏູ຋ໄ ີ ໃຌຍັຊຘືຸຈເນກໄ າຍຖຄ຺຾ຖທໄ ເນຌໄ ັ ໃຄນໃາຄຑ່ຘຓ຺ ຃ທຌ຾ຖທໄຏູເໄນງໃຊາຓກໃບຌ. 1.1.3 ຓາຖະງາຈເຌກາຌຘ່າຑຈັຓ, ືແບ, ຅າຓ , ນາທ ຽທຖາງື ໃຌຓບືບກແຎຘາຑຈັ ຃ທຌ຅ຍັ ຽຍາ຺ໂຑບໄຓກຍັງິຓໄເນຏໄູ຋ໄ ີ ໃ ຽປາ຺ຘາຑຈັຓຌື ັຌໄດໃ າຄຘະ ຑາຍຍ່ ໃ ຃ທຌກ຺ຓໄ ນທ຺ ນົືນຌັນຌາໄແຎ຋າຄບື ໃຌ. ຽຓບືດໃ ູປທຓກຌັນົາງ຃ຌ຺ ຽທຖາຓບີາກາຌແບ, ຅າຓ ນົືນາທ ຃ທຌ ຽບາ຺຾ຑຓຌ຺ຍຄັ ນົືຽບາ຺ຓືຍຄັຎາກແທໄນົືນຌັນຌາໄແຎ຋າຄບື ໃຌ ຍ່ ໃ ຃ທຌແບ, ຅າຓ, ນາທ ຿ຈງຍ່ ໃຓ຾ີຑຄັຎາກ ຽບາ຺ແທໄນົືຉບໄຄນຌັນຌາໄແຎ຋າຄບື ໃຌ. 1.1.4 ຓາຖະງາຈເຌນບໄຄກາຌ ຾ຖະ ເຌ຃ບຍ຃ທ຺ ກ. ຓາຖະງາຈເຌນບໄຄກາຌ ຏູເໄນໃ ງຉບໄຄຽຎັຌ຾ຍຍດໃ າຄເຌກາຌຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓ, ຾ຉໃຄຉທ຺ , ກາຌຽທ຺ ໄາ຅າຎາແຘ, ກາຌແຎຓາຖາ຃ບຍ ຾ຖະ ຑຈຶຉກິ າ່ ຉໃາຄໂ. ຑ຅ິ າຖະຌານາຽນຈຏຌ຺ກໃບຌ ຅ຶ ໃ ຄ຃ບງຉາຌທິ຅ິ າຌ, ຉ່າຌຉິຆິຓ຺ ຏູດໄໃ ູເຉຍໄຄັ຃ຍັຍຌັຆາ. ຍ່ ໃ ຽທ຺ ໄາ຅າຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຖາຓກ຺ ບະຌາ຅າຌ, ກ່ ໃ຃ທາຓ຾ຉກ຾ງກ ຾ຖະ ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃແປຘໄາຖະຎະ຿ນງຈ. ປກັ ຘາ຃ທາຓຽຎັຌ ຖະຍຼຍປຼຍປບໄ ງເຌ຿ຓຄກາຌ. ຍ່ ໃ ຉຘິຌິຌຌິ຋າ ເຘໃ ປາໄງຎາໄງຘີຽຆິ ໃ ຄກຌັ຾ຖະກຌັ .. ຽຓື ໃບຽຂ຺ ໄາເຌນບຄກາຌ ໄ ຃ທຌຎ຺ຈນຓທກ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຃ທຌເຆຘໄ ຼຄຈຄັ. ຊາໄຓຽີຑຈງຄິດໃ ູປໃ ທຓນບໄຄຍ່ ໃ ຃ທຌຘູຍດາ. ຌຄັ ຾ຖະ ທາຄຉທ຺ ດໃ ູ ເຌນບໄຄກາຌເນຊໄ ກືຖກັ ຘະຌະ.

33 ຂ. ຓາຖະງາຈເຌ຃ບຍ຃ທ຺ - ຍ່ ໃຆບກນາ຃ທາຓຍ່ ໃຈເີຘໃ຃ບຍ຃ທ຺ . - ຍ່ ໃຘະ຾ຈຄບາກາຌກຖິງິາ຾ຂຄກະຈາໄຄ, ກໃາທ຃່ານງາຍຆາໄຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ . - ນົກີ ຽທັຌໄກາຌເຆບໄາຖຓ຺ , ຆບກນາຽນຈຏຌ຺ ຽຑື ໃບ຾ກແໄຂຍຌັນາ. - ຃ທາຓເຌຍ່ ໃ ເນຌໄາ່ ບບກ຃ທາຓຌບກຍ່ ໃ ເນຌໄາ່ ຽຂ຺ ໄາຓາຽປບືຌ. - ຎ຺ຈນຓທກ, ຊບຈ຾ທໃຌຉາຈ່າ, ຄຍັ຃ຌັປ຺ ໃຓ຾ຖທໄ຅ຶ ໃ ຄຂຶ ໄຌຽ຋ຄິຽປບືຌ. 1.1.5 ຓາຖະງາຈເຌກາຌປຼຌ - ຌກັ ປຼຌຽ຃າ຺ຖຍ຺຃ູບາ຅າຌຈທໄງກາຌຖຸກຂຶ ໄຌ, ງກ຺ຓແືນທ, ຎ຺ຈນຓທກ, ກ຺ຓໄ ນທ຺຃່າຌຍັ຾ຖທໄ - ຊາຓຘະຍາງຈ.ີ - ຌກັ ປຼຌຉບໄຄຌັ ໃຄຉ່າກທໃາ຃ູບາ຅າຌ. - ຃ູບາ຅າຌຊາຓຍຌັນາ຃ທຌຖຸກຂຶ ໄຌ.

34 - ຂ່ບະຌຸງາຈ ຾ຖທໄ຅ິ ໃ ຄຉບຍ, ກໃບຌ຅ະຌັ ໃຄຖຄ຺ກ຺ຓໄ ນທ຺ ຖຄ຺ນຌບໄງນຌຶ ໃ ຄ.. - ຉັ ໄຄເ຅ຒັຄ຃ູບະ຋ຍິາງ ຾ຖະ ຅ຈ຺ ຽບາ຺ຍຌັນາ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັ . - ຽທຖາຌັ ໃຄປຼຌຍ່ ໃ຃ທຌຄທາກຆາໄງ, ນົຼທຂທາ, ຍ່ ໃຖຍ຺ກທຌ, ຍ່ ໃ ຽນຄາ຺ຌບຌ. - ຽຂ຺ ໄາ ຾ຖະ ບບກນບໄຄກຄ຺ຽທຖາ ຊາໄຽຂ຺ ໄານບໄຄຆາໄ ຉບໄຄຂ່ບະຌຸງາຈຌາ່ ຃ູ຅ຶ ໃ ຄຽຂ຺ ໄາ. - ຍ່ ໃ຃ທຌຈື ໃຓ ຾ຖະ ກຌິບານາຌ ເຌຆ຺ ໃທ຿ຓຄປຼຌ, ຓກີຈິ຋ຸຖະບຌັ ເຈ ຃ທຌແຈປໄຍັບະຌຸງາຈ - ກໃບຌ຅ຶ ໃ ຄບບກນບໄຄ. ກຈິ຅ະກາ່ ຘາ຋ຈິ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູຘະຽນຌຉີທ຺຾຋ຌຌກັ ຘກຶ ຘາ 2 ຃ຌ຺ , ຏູນໄ ຌຶ ໃ ຄຽຎັຌຉທ຺຾຋ຌເນ຃ໄຌ຺ຓາຖະງາຈຈີ຾ຖະ ຃ຌ຺ . - ນຌຶ ໃ ຄ຾຋ຌເນ຃ໄຌ຺ຓາຖະງາຈຍ່ ໃຈ.ີ - ຃ູຘະຽນຌເີນຌໄກັ ປຼຌນຓຈ຺຋ຸກ຃ຌ຺ທຽິ຃າະຌກັ ປຼຌຘບຄ຃ຌ຺ຌັຌໄ. - ຃ູຘະຽນຌຽີບາ຺ບາຘາຘະນຓກັ 1-2 ຃ຌ຺ເຌນບໄ ຄ ຎະກບຍ຃່າຽນຌັ , ຑບໄ ຓຌັຌໄ ຃ູ ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌ.ຑບໄຓກຌັຘຌ຺຋ະຌາ. - ຃ູຘະນຸົຍ຃ຌື. 1.2 ຓາຖະງາຈ຋າຄ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ 1.2.1 ຃ທາຓນຓາງຂບຄ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ຾ຓໃຌ຃ທາຓຈງີ ິ ໃ ຄ, ຍ່ຖຍິູຌຈທໄ ງ຃ທາຓຈີນົືຽທ຺ ໄາບກີ ດໃ າຄນຌຶ ໃ ຄທໃາ ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ຾ຓໃຌຓາຈຊາຌ ກາຌຎະຑຈຶ ຈທໄ ງ຃ທາຓຘະນຓກັ ຉື ໃ ຌຉທ຺ ຂບຄ຃ຌ຺ ດໃ ູເຌກາຌຑທ຺ ຑຌັ ຖະນທໃາຄ຃ຌ຺ ກຍັ ຃ຌ຺ ຾ຖະ ຃ຌ຺ ກຍັ ຘຄັ຃ຓ຺ . ກ. ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັຂບຄຏູຌໄາ່ - ຓ຅ີຈິເ຅ຽຑື ໃບ຾ຏໃ ບະຌຸຽ຃າະ ນົືຆໃທງຽນົບືຏູ຋ໄ ີ ໃດໃ ູເຉ຃ໄທາຓຍຄັ຃ຍັຍຌັຆາ - ຓ຃ີທາຓຆື ໃຘຈັ ຍ່ຖ຅ິາກຆຍັຘໃທຌຉທ຺ ຽຑື ໃບຘາ຋າຖະຌະຎະ຿ນງຈຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ - ກຄ຺ແຎກຄ຺ຓາຍ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາຂາໄຄບບກຂາ ຽທ຺ ໄາ຅າຘຸຑາຍບໃ ບຌນທາຌ, ຍ່ ໃຊ຿ືຉ, ຍ່ ໃ ຾ຂຄກະຈາໄຄ ຽຐິກຐ຺ຌ ຉຌ຺ ຽບຄເຌ຋າຄ຋ີ ໃ ຈີຍ່ ໃ ຘາໄຄ຃ທາຓຽຈບືຈປບໄ ຌເນ຾ໄ ກໃ ຃ຌ຺ ບື ໃ ຌ ຿ຈງ຋າຄກຄ຺ ຾ຖະ ຋າຄບບໄ ຓ ຍ່ ໃ ຓ຃ີທາຓ ບຈິຘາຍຄັຍຼຈຉ່ ໃຍຸກ຃ຌ຺ບື ໃຌ

35 - ຓ຃ີທາຓບຈ຺຋ຌ຺ ຾ຖະ ຎະຑຈຶຉຌ຺ດໃ ູເຌກຈ຺ນຓາງ ຾ຖະ ຖະຍຼຍຉໃາຄໂ ຂ. ຌແິຘຂບຄນທ຺ນຌາໄ - ຓຘີາງຉາຽຎັຌ຋່າ ປູ຾ໄຌຓຽຍິ ໃ ຄຽຍື ໄບຄຖໃ ຸຓ ຾ຖະ ຾ຌຓຂຶ ໄຌຽຍື ໄບຄຽ຋ຄິ - ຓ຅ີຈິເ຅ນຌກັ ຾ນຌຌໄ ຍ່ ໃ ຽຎັຌ຃ຌ຺ນູຽຍາ຺ຽບາ຺຃ທາຓຄໃາງ ຋່າຉທ຺ ຽຎັຌຂທຌັເ຅ຂບຄຎທຄຆຌ຺ ຃ື ຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຘຈິ຋ຂິບຄຎະຆາຆຌ຺ ຓ຃ີທາຓປູ, ໄ ຓ຃ີທາຓຘາຓາຈ, ຓ຃ີທາຓຘະນົາຈຉ່ ໃ຋ຸກຍຌັນາ ຓກີ ຖິງິ າ ຓາຖະງາຈ ຾ຖະ ຽຎັຌ຋ີ ໃ ແທທໄາຄເ຅ຂບຄຎທຄຆຌ຺ ປູຽໄຉ຺ ໄາ຿ປຓ຃ທາຓຘາຓກັ ຃ີ຾ຖະ ຓ຃ີທາຓນຌກັ ຾ນຌຌໄ ຓ຃ີທາຓຆື ໃ ຘຈັ ຘຸຈ຅ະຖຈິ ຉ່ ໃ ຆາຈ ຉ່ ໃ ຎະຆາຆຌ຺ ຽຎັຌ຾ຍຍດໃ າຄຂະນງຌັ ຂຌັ ຾ຂຄ ຽບາ຺ກາຌຽບາ຺ຄາຌ ຽ຃າ຺ຖຍ຺ ກຈ຺ນຓາງ ຍາໄຌຽຓບືຄດໃ າຄຽຂັຓໄ ຄທຈ - ປູຏໄໃ ບຌຘັຌໄຏໃ ບຌງາທ ຾ຖະ ປູຍໄຸຌ຃ຸຌຉ່ ໃຆາຈ ຉ່ ໃຎະຆາຆຌ຺ ຃. ຃ຸຌຌະ຋່າຂບຄ຃ຌ຺ຈ ີ - ຍ່ ໃຂ຺ ໃຓຽນຄັຏູບໄໃບຌ຾ບ ຾ຖະ ຏູຈໄ ບໄງ຿ບກາຈ - ປກັ ຘາຆື ໃຘຼຄກຼຈ ຾ຖະ ຘກັ ຘີ - ຍ່ ໃປຍັຘຌິຍຌ຺ ຾ຖະ ຽທ຺ ໄາ຃ທາຓຍ່ ໃ຅ຄິ ເຘໃປາໄງ຃ຌ຺ບື ໃຌ - ຘະນຄຼຓ຃ໃ ຼຓ຃ຓ຺ ຾ຖະ ຘຸຑາຍປຼຍປບໄງ - ບໃບຌຌບໄຓຊໃ ບຓຉຌ຺຾ຉໃຓກັຘະ຾ນທຄນາປ່ ໃາປຼຌ - ຓ຃ີທາຓຽຎັຌຖະຍຼຍປຼຍປບໄງ ຾ຖະ ດາໄຌກທ຺ຉ່ ໃກາຌກະ຋່າ຃ທາຓຏຈິ ຄ. ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັຂບຄຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ - ປກັ ຎະຽ຋ຈຆາຈ, ຍາໄຌຽກຈີຽຓບືຄຌບຌ - ປກັ ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໄຓ ເຌຑູຓຎະຽ຋ຈຂບຄຉຌ຺ . ຅. ກາຌຘຌ຺຋ະຌາ ເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ຌີ ໄຓຏີູຘໄ ຌ຺ ເ຅ເຌຽຖື ໃ ບຄກຖິ ງິ າຓາຖະງາຈກາຌເຆຊໄ ບໄ ງ຃າຼ່ ຽຑື ໃ ບຎຶກຘານາຖື ຘຌ຺຋ະຌາກຌັ , ຓຌັຓຎີະ຿ນງຈນົາງຉ່ ໃຑທກຽປາ຺, ຽປາ຺ຉບໄຄ຃່າຌຄຶຽຊຄິນົກັ ກາຌຈັ ໃຄຌີ ໄ : - ຽປາ຺ກາ່ ຖຄັຘຌ຺຋ະຌາກຍັເຏ - ດໃ ູຘະຊາຌ຋ີ ໃ ເຈ - ຃ທຌເຆ຃ໄ່າຽທ຺ ໄາ຾ຌທເຈ - ຋່າຌບຄຘຼຄ຋ີ ໃ ເຆໄ຃ທຌນຌກັ ຽຍາ຺ຽ຋຺ ໃາເຈຉບໄ ຄເນຏໄໃ ູບື ໃ ຌຓ຿ີບກາຈຘຌ຺ ຋ະຌາ ຾ຖະ ຓກີ າຌ ບບກ຃່າ຃ຈິຽນຌັຈທໄງ ຘ. ກາຌກຌິ ຓາຖະງາຈເຌກາຌກຌິ ຽຎັຌຘິ ໃ ຄຘ່າ຃ຌັ ດໃ ູເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຋ີ ໃ ຅ະຽຖຌີ຾ຖທໄ ຓຖີະຍຼຍກາຌກຌິ ນົາງດໃ າຄ ຾ຉໃ ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຽປາ຺຃ທຌປູໄຉບໄຄຎະຉຍິຈັຈັ ໃຄຌີ ໄ : - ຌັ ໃຄຉທ຺ກຄ຺ຈທໄງຓາຖະງາຈ຋ີ ໃຘະນຄຍຘະນຄຼຓ ຺ - ຽຓື ໃບຉກັ ບານາຌຽຂ຺ ໄາຎາກຍ່ ໃ ເນຓໄ ຌັຉກ຺ - ຽທຖານງບານາຌ ຍ່ ໃ຃ທຌບາໄຎາກກທາໄຄ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ເນຓໄ ຘີຼຄຈຄັ - ຍ່ ໃຎາກຍ່ ໃ ຽທ຺ ໄາ ເຌຂະຌະ຋ີ ໃຓບີານາຌດໃ ູຎາກ ກາຌຘຌ຺຋ະຌາ ຍ່ ໃ ເນຽໄທ຺ ໄານົາງ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຃ທຌຽທ຺ ໄາ ຽຖື ໃບຄນຌາໄຖຄັກຼຈ ນົືຽຖື ໃບຄ຿ຘກຽຘ຺ ໄາ

36 - ຉບໄ ຄກຌິ ບານາຌ຋ຸກຽງື ໃ ບຄ ຍ່ ໃ ຃ທຌຽຖບືກກຌິ ຾ຉໃ ຽຕື ໃ ບຄ຋ີ ໃ ຉຌ຺ ຓກັ - ຽຓື ໃບບີ ໃຓ຾ຖທໄເນຽໄຂໃ ງ ຽຘຈບານາຌຓາປທຓກຌັແທຍໄ່ບຓີແທ ນົືຆາໄຽກຌີແຎ 1.2.2ຓາຖະງາຈເຌກາຌຉບໄຌປຍັ຾ຂກ ເຌກາຌຉບໄ ຌປຍັ ຾ຂກຑທກຽປາ຺຃ທຌຓຓີ າຖະງາຈຉບໄ ຌປຍັ ຾ຂກ. ນົກັ ກາຌຉບໄ ຌປຍັ ຾ຂກ ຋ີ ໃ ຽ຅຺ ໄາຂບຄ ຍາໄຌ຃ທຌຎະຉຍິຈັຈັ ໃຄຌີ ໄ : - ຽ຅຺ ໄາຂບຄຽປບື ຌກໃາທ຃່າທໃາ "ຘະຍາງຈ”ີ, ຍ່ ໃ ຃ທຌຊາຓ຾ຂກທໃ າຓານາຓທີ ຼກນງຄັ ຽຎັຌບຌັຂາຈກໃບຌຽຆຌີຌັ ໃຄ. - ຽຓບື຾ຂກຓາຽປບືຌກຄ຺ກຍັ ຽທຖາປຍັ ຎະ຋າຌບານາຌ ຃ທຌຽຆຌີ຾ຂກຽຂ຺ ໄາປໃ ທຓປຍັ ຎະ຋າຌ ຈທໄງ. - ຊາໄ຾ຂກຓາຂ່຃ທາຓຆໃທງຽນົບື ກ຃່ ທຌຆໃທງຉາຓຘຓ຺ ຃ທຌຊາໄຂຈັຂບໄຄກຆ່ ີ ໄ຾຅ຄດໃ າຄຘຸຑາຍ. - ຓຂີບຄຉບໄ ຌປຍັ ຾ຂກຉາຓຎະຽຑຌ຋ີ ີ ໃ ຌງິຓ຺ ກຌັ຃ືຌ ຼ່າຈື ໃຓ - ຽທ຺ ໄາ຅າກຍັ຾ຂກຈທໄ ງເຍນຌາໄ ງິຓໄ ຾ງຓໄ ຾຅ໃຓເຘ - ຍ່ ໃປາໄງ຃ຌ຺ ເຌຽປບືຌຉ່ ໃນຌາໄ຾ຂກ - ຍ່ ໃ຃ທຌຽຍິ ໃ ຄ຿ຓຄຽຖື ໄບງໂ.ຉບໄຄຽຂ຺ ໄາເ຅ທໃາຏູຽໄຎັຌ຾ຂກຓາຽປບືຌ ຊທືໃາຓກີຼຈນົາງ຋ີ ໃຘຸຈ 2. ຓາຖະງາຈເຌກາຌ຋ກັ຋າງ ຓາຖະງາຈເຌກາຌ຋ກັ ຋າງ ຾ຓໃຌຓາຖະງາຈເຌກາຌຑຍ຺ຎະ຿ບຖໄຓ຺ ຾ຖະ ຽທ຺ ໄາ຅າຎາແຘ ຾ຍຍ ແຓຉ຅ີຈິຓຈິຉະຑາຍ ເຌຽທຖາຑຍ຺ຑ່ນໄ ຓໃ ູຽຑື ໃບຌ ຾ຖະ ຃ູບາ຅າຌ ຾ຖະ ຏູຆໄຄ຺຃ຸຌທຸຈ຋.ິ 2.1 ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌທາ຅າ ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌທາ຅າ ຾ຓໃ ຌກາຌຘະ຾ຈຄບບກ຋າຄຈາໄຌກາຌຎາກຽທ຺ ໄາ ຋ີ ໃ ຓຖີ ະຍຼຍ ນົກັ ກາຌ ຽຆິ ໃ ຄກາ່ ຌຈ຺ ແທຓໄ ີ4 ດໃ າຄ ຃:ື 1. ຍ່ ໃ ຽທ຺ ໄາ຅າຎາແຘບຌັ ຽຎັຌກາຌນຓິ ໃຌຎະນຓາຈ, ຘຼຈຘ, ີ ຽດີ ໄງນງຌັ , ຎະ຅ຍ຺ຎະ຾຅ຄນົຄັ ຌຌິ຋າ (ກໃາທຂທຌັ ຽທ຺ ໄາຑື ໄຌ) ຖໃທຄຽກຌີຈທໄງ຃ທາຓຽທ຺ ໄາ, ບທຈບຄ຺຋ະຌຄ຺ຉທ຺ ຾ຖະບື ໃຌໂ 2.ຍ່ ໃ ຽທ຺ ໄາ຃ທາຓຽຘື ໃບຓຽຘງ ບຌັ ຾ຉະຉບໄຄຽຊຄິກຼຈຘກັ ຘ, ີ ຆາຈຉະກຸຌຂບຄຉຌ຺ ຾ຖະ ຏູໄບື ໃຌໂ 3. ຽທ຺ ໄາ຾ຉໃ ຃ທາຓຘຸຑາຍບໃ ບຌນທາຌຌິຓໄ ຌທຌ. ຘາໄຄຘຌັ ຘຄັ຃ຓ຺ເຌຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຽຎັຌຎະ຿ນງຈ຾ກໃຉຌ຺ ຽບຄ຾ຖະ ຃ຌ຺ ບື ໃ ຌໂ ຿ຈງປູຽໄຊຄິກາຖະຽ຋ຘະ຋ີ ໃ ຃ທຌຽທ຺ ໄາ, ກາຌຽທ຺ ໄາຉບໄຄເນຊໄ ກືເ຅຃ຌ຺ ຈັ ໃຄ຃່າ ຘຸຑາຘຈິທໃາ “ຎາກຈຓີ ຘີ຾ີກໃຉທ຺ ຎາກຆ຺ ໃທຑາຉທ຺ນຓ຺ ໃຌນຌບຄ”. 4. ຽທ຺ ໄາ຾ຉໃ ຃ທາຓຈ, ີ ຓຘີາຖະຎະ຿ນງຈ຾ກໃຌຘາຌ ຃ືຓ຋ີ ຈັຘະຌະ຃ະຉຈິ , ີ ເນ຾ໄຌທ຃ຈິ຋ີ ໃ ຈຉີ່ ໃ ຆທີຈິປູງໄ ບໄຄງ່ຘຌັຖະຽຘຌີຈທໄ ງຽນຈ ຾ຖະ ຏຌ຺ ຉາຓ຃ທາຓຽຎັຌ຅ຄິ. • ຃່າຽທ຺ ໄາ຃ທຌຽບາ຺ເ຅ເຘໃ ຘ່າ ຖຍັຌກັ ປຼຌຑທກຽປາ຺ ຓຈີ ັ ໃຄຖໃ ຸຓຌີ ໄ : ກ. ຃່າຽທ຺ ໄາເຌກາຌຑຍ຺ກຌັ ເຌຽທຖາຑຍ຺ກຌັ ຌກັ ປຼຌຉບໄຄປູ຋ໄ ີ ໃ ຉ່ ໃາ຋ີ ໃ ຘູຄ ຃ືຏູຌໄ ບໄ ງຑຍ຺ຏູເໄນງໃ , ຌກັ ປຼຌຑຍ຺຃ູບາ຅າຌ, ຖູກ ຑຍ຺ຑ່ ໃ ຾ຓໃ ນົື຃ຌ຺຋຺ ໃທແຎຉບໄຄກໃາທ຃່າທໃາ “ຘະຍາງຈ, ີຘະຍາງຈ຋ີໃາຌ຃ູ, ຘະຍາງຈບີາ຅າຌ, ຘະ ຍາງຈຑີ່ ໃ ...” ຂ. ຃່າຽທ຺ ໄາເຌກາຌກໃາທບ່າຖາ຃າ຅າກ

37 ກໃບຌ຅ະບ່າຖາ຃າ຅າກກຌັ ຘະຽຑາະ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຉບໄຄກໃາທ຃່າທໃາ ຖູກ, ນົາຌ, ຌະ) ຑທກ ນົາຌ, ຂ່຿຋ຈບາ຅າຌ, ຽບື ໄບງ຃ູ, ບາໄງ຃ູ, ນົາຌຂ່ບະຌຸງາຈຽຓບືຍາໄຌ, ຉບຍ, ຽຆຌີ, ຂບຍເ຅. ຊາໄກ່ຖະຌຉີ່າ ກຌັຂຸຌກຌັ ນົືເຆຘໄ ຼຄຽຌບືຄຌຌັຖຍ຺ກທຌຏູບໄ ື ໃຌ ນົືຏູ຋ໄ ກັ຋ທໄຄ ຉບໄຄກໃາທ຃າທ ຿຋ຈຍ່ ໃແຈຉໄ ັ ໄຄເ຅. ຃. ຃່າຽທ຺ ໄາເຌກາຌແຉໃຊາຓ ຽທຖາຏູເໄນງໃກຍັຏູຌໄ ບໄ ງ, ຌກັ ປຼຌກຍັ຃ູບາ຅າຌ ຾ຖະ ຏູບໄ ື ໃ ຌໂ ຑຍ຺ກຌັ ແຉໃຊາຓກຌັ ຃່າຽທ຺ ໄາ຋ີ ໃ ທໃາ: ຋ໃາຌ, ຖຸຄ, ຎາໄ, ບໃາທ, ບາ, ຃ູບາ຅າຌ ຘະຍາງຈຍີ່ ໃ ? ຏູຉໄ ບຍກຉ່ ບຍທໃາ: ຂ່ຂບຍເ຅ ຘະຍາງຈຽີນຓບືຌ ຽຈຓີ ນົືຽທ຺ ໄາທໃາ ຽ຅຺ ໄາ ຘະຍາງຈ, ີຊາໄ຾ຓໃຌຽຑຈຍຌັຑະຆຈິ (ຑະຘຄ຺ບຄ຺຃ະຽ຅” ຈທໄງກຌັ ) ຊາຓກຌັ : ງາ຋ໃາຌ, ງາຑ່ ໃ , ຃ູຍາ, ບາ຅າຌ ງຄັຘຸກຘະນທຈັຈດີໃ ູຍ່? ຉບຍ ຂ່ຌະຓຈັ ກາຌຈທໄ ງຍຸຌ຃ຸຌຑ່ ໃ ຾ຓໃ຃ູຍາບາ຅າຌ. ຊາໄ ຾ຓໃຌຑ່ ໃບບກ (ຽຑຈ຃ະຖນື ຈັ ), ກຍັ຃ູຍາບາ຅າຌ຿ບຖ ຿ຈງ຋຺ ໃທແຎ຾ຓໃຌເຆ຃ໄ່າທໃາ ຿ຈງຂາໄຌບໄງ ນົື຿ຈງ. ຄ. ຃່າຽທ຺ ໄາເຌກາຌ຾ຌະຌາ່ເນປໄູ຅ໄກັກຌັ ຽທຖາຑທກຽປາ຺ຑຍ຺ຑ່ກໄ ຍັ຾ຂກ຃ຌ຺ ນົື຃ູບາ຅າຌຓາດຼໄຓດາຓ. ຃ທຌ຾ຌະຌ່າ ຃່າທໃາ ຂ່຿຋ຈ, ນົາຌ, ຽປາ຺, ຂບໄງ, ຌບໄຄຆື ໃ ... ຊາຓ຾ຂກ, ຂ່຿຋ຈ຋ໃາຌ຃ນື ງຄັ? -_ ຋ໃາຌຉບໄຄກາຌນງຄັ? ຽຆຌີຌຄັ.. ຽຆຌີຉາຓຘະຍາງ. ຅. ຃່າຽທ຺ ໄາເຌກາຌຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຈເີ຅ ຾ຖະ ຽຘງເ຅ ເຌຽຓື ໃບຽປາ຺ຓ຃ີທາຓຈ຃ີທາຓຆບຍ ນົືຓຏີູເໄນງໃ, ຽຑື ໃບຌຓຈິຘະນາງຓ ເນ຾ໄກໃຉຌ຺ ຽປາ຺຃ທຌຽທ຺ ໄາ ທໃາ: ຂບຍເ຅, ຂ່ປູຍໄຸຌ຃ຸຌດໃ າຄຽຖກິ ຽຆິ ໃ ຄ. ຃່າທໃາ຋ີ ໃ ຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽຘງເ຅ເຌຑາຘາຖາທຓ:ີຂ່຿຋ຈ, ຂ່ບະແຑ, ຂ່ບະແຑງະ຿຋ຈ, ຂ່ ບະ຿ນຘ, ິຂ່ຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽຘງເ຅ຈທໄງ. ຘ. ຃່າຽທ຺ ໄາເຌກາຌດຼໄຓດາຓຊາຓຂໃາທ - ຽຓື ໃບ຾ຂກ຃ຌ຺ ນົືບາ຅າຌຓາດຼໄຓດາຓຽປາ຺, ຃ທຌຘະ຾ຈຄ຃່າຽທ຺ ໄາ຋ີ ໃທໃາ ຋ໃາຌ, ຃ູ, ບາ຅າຌ, ຑ່ ໃ ຉູໄ , ຾ຓໃຌາງ ຘະຍາງຈຍີ່? ຽຆຌີ຋ໃາຌຌັ ໃຄຑກັ ຏໃ ບຌ, ຂ່຿຋ຈ຋ໃາຌຓທີຼກນງຄັ? ຋ໃາຌຓາ຅າກເຘ? ຋ໃາຌ ຉບໄຄກາຌຑຍ຺ ເຏ? ກຈິ຅ະກາ່ ຘະ຾ຈຄຍຈ຺ຍາຈຘຓ຺ ຓຸຈຓາຖະງາຈຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຌະຌ່າຌກັ ປຼຌ ນົືຘະ຾ຈຄເນຌໄ ກັ ປຼຌຽຍິ ໃ ຄ - ຃ູຘະຽນຌບີ າຘາຘະນຓກັ ນົືຍຄ຺ຉທ຺ ຽບາ຺ ຌກັ ປຼຌຂຶ ໄຌຓາຘະ຾ຈຄຉທ຺຅ຄິຎະຓາຌ 2-3 ຃ຌ຺ - ຃ູຘະນຸົຍ 2.2ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ ຾ຓໃຌຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌຘະຉຘິ ່າຎະຆຌັ ງະ, ຃ທາຓປູຘໄ ກຶ ນົື ຃ທາຓຘ່າຌກຶ ແຈກໄໃ ຼທກຍັ຃ທາຓຏຈິ , ຊກື , ຃ທາຓປາໄງ ຾ຖະບື ໃຌໂ (ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ ຌັຌໄຓດີໃ ູ 3 ດໃ າຄ ຃:ື 1. ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ຈທໄງ຃ທາຓຉັ ໄຄເ຅, ຎະຉຍິຈັຉາຓ຃່າຘຄັຘບຌ຃່າ຾ຌະຌາ່ , ຃່າຉກັ ຽຉບືຌຆີ ໄຌ່າ . ຂບຄຑ່ ໃ ຾ຓໃ, ຃ູຍາບາ຅າຌ, ຽຑື ໃບຌຓຈິ, ຏູຆໄຄ຺຃ຸຌທຸຈ຋, ິຏູເໄນງໃ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓນທຄັຈຉີ່ ໃ ຽປາ຺. 2. ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ຈທໄ ງກາຌຖະຌກຶ ຽຊຄິຍຸຌ຃ຸຌ, ຃ຸຌຄາຓ຃ທາຓຈຂີບຄຑ່ ໃ ຾ຓໃ, ຃ູບາ຅າຌ, ຋ໃາຌ ຏູຌໄາ່ ,ຑະຘຄ຺ບຄ຺຃ະຽ຅຺ ໄາ ຾ຖະບື ໃຌໂ. 3. ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຈທໄ ງກາຌບ່າຖາບທງຑບຌແຆເນນໄ ຓໃ ູຽຑື ໃບຌ, ຃ູບາ຅າຌ, ຑ່ ໃ ຾ຓໃ, ຏູຆໄຄ຺຃ຸຌ ທຸຈ຋,ິຏູຽໄຊ຺ ໄາຏູ຾ໄ ກໃ ຾ຖະບື ໃ ຌໂ. ຈທໄ ງກາຌບ່າຌທງບທງຑບຌແຆເນ຋ໄໃ າຌຽນົ຺ ໃາຌັຌໄ ຅຺ ໃຄຓບີ າງຸນຓັຌໄ ງຌື , ຉັ ໄຄເ຅ຽປຈັ຾ຉໃຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃຈຄີາຓຎາຘະ຅າກ຿ຖກແຑຉໃາຄໂ. ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ ຓ຃ີທາຓ຅່າຽຎັຌ຋ີ ໃ ຘຸຈ ຽຆິ ໃ ຄ຋ຸກ຃ຌ຺ ຃ທຌຘະ຾ຈຄບບກຈທໄ ງ ກາຌ ຘະ຾ນທຄນາ຾ຉໃຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຽຎັຌຎະ຿ນງຈຽຑື ໃບຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຖະ ຓ຃ີທາຓ຅າ່ ຽຎັຌຘ່າຖຍັຌກັ ປຼຌ, ຌກັ ຘກຶ ຘາ຋ີ ໃ ຅ະ ຉບໄຄປຼຌປູຽໄຐິກຐ຺ຌນົ່ ໃນົບຓ ຽຆິ ໃ ຄຍຌັ ນາຉ຺ຌໄ ຉ່ເຌ຿ປຄປຼຌ຃ທຌ຅ຈັ ຽຎັຌຖາຈຍັ ຈັ ໃຄຌີ ໄ : - ຅ຈັ຿ປຄປຼຌເນໄ

38 ຽຎັຌຖະຍຼຍ, ຖະຍຼຍກາຌຉໃາຄໂຂບຄ຿ປຄປຼຌ ຃ທຌຎະຉຍິຈັດໃ າຄຽຂັຓໄ ຄທຈ຿ຈງ຅າ່ ກຈັຑາຍຑຈ຺ຉໃາຄໂເຌ ຋າຄ຋ີ ໃ ຍ່ ໃ ຈບີບກ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໃຌ຃ູບາ຅າຌ ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌ. ຿ປຄປຼຌ຃ທຌ຅ຈັກຈິ຅ະກ່າຉໃາຄໂຂຶ ໄຌເຌ ທຌັຘ່າ຃ຌັ ຽຆັ ໃຌ ທຌັ຃ູ຾ນໃຄຆາຈ, ທຌັ ຽຈກັ ຌບໄ ງ, ທຌັ ຾ຓໃງຄິ, ທຌັຎູກຉ຺ຌໄ ແຓ, ໄ ທຌັ຋າຄຘາຘະນຌາ ຽຑື ໃບ ຽຐິກຐ຺ຌ຅ຈິເ຅ຽຈກັເນປໄູຽໄຊຄິຍຸຌ຃ຸຌ ຽນົ຺ ໃາຌັຌໄ. ຃ູບາ຅າຌຉບໄຄຽຎັຌ຾ຍຍດໃ າຄເຌ຋າຄ຋ີ ໃຈ, ີທາຄຉທ຺ ເນຘໄຓ຺ ຽຎັຌ຃ູ຋ີ ໃ ຈຂີບຄຌກັ ປຼຌ, ເນໄກຍັ ຽຈກັ , ຃ູ຃ທຌຘະຽນຌ຅ີຈຸ ຑຽິຘຈຂບຄຉຌ຺ ເນຌໄ ກັ ປຼຌປູ, ໄ ຃ທຌຈຈັຌແິຘຽຈກັເນຒໄ ັຄ຃ທາຓ຃ູບາ຅າຌ, ຘບຌເນໄ ຽຈກັ ຽຎັຌ຃ຌ຺ປູຏໄູຈໄ ີຓຘີຖິະ຋່າຎະ຅າ່ ເ຅. ກຈິ຅ະກາ່ຓາຖະງາຈ຋າຄ຅ຈິເ຅ ຎະກບຌ ຍຈັ຃າຊາຓ ນົືຘື ໃກາຌຘບຌບື ໃຌໂ຋ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽນຓາະຘຓ຺ - ຃ູ຾຅ກຍຈັ຃່າຊາຓກໃ ຼທກຍັຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ - ຃ູຘະຽນຌເີນຉໄາຄນຌາໄກໃ ຸຓຂຶ ໄຌຖາງຄາຌ ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຘະນຸົຍ 3. ເ຅຃ທາຓ ດໃ ູເຌຘຄັ຃ຓ຺ເຈນຌຶ ໃ ຄ຅ະດໃ ູປໃ ທຓກຌັ ແຈໄຉບໄ ຄເນ຋ໄ ຸກ຃ຌ຺ ເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຓຓີ າຖະງາຈເຌກາຌ຋ກັ ຋າງ, ກາຌຽທ຺ ໄາ຅າຎາແຘ຋ີ ໃຘຸຑາຍບໃບຌນທາຌ ປູ຅ໄກັ ເນກໄ ຼຈ຾ກໃກຌັເຌຘຄັ຃ຓ຺ . 4. ທຼກຓບຍນຓາງ ເນ຃ໄ່າຊາຓກໃ ຼທກຍັຍຈ຺ປຼຌ 1. ຓາຖະງາຈ຾ຓໃຌນງຄັ? 2. ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌທາ຅າຓ຅ີກັດໃ າຄ? (ບະ຋ຍິາງ). 3. ຓາຖະງາຈ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅຾ຓໃຌນງຄັ? ຓ຅ີກັດໃ າຄ (ບະ຋ຍິາງ຾ຉໃຖະດໃ າຄ). 5. ທຼກຽຑີ ໃຓ ເນຌໄກັ ປຼຌຆບກບໃາຌຎືຓໄ ທາຖະຘາຌດໃ ູນ່ຘະນຓຸຈ ນົືຍໃ ບຌບື ໃຌໂ຃຺ຌໄ ຃ທາໄກໃ ຼທກຍັຓາຖະງາຈ ກາຌຽທ຺ ໄາ຅າຎາແຘເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈຎະຉຍິຈັ ແຈໄ

39 ຍຈ຺຋ ີ3 ນຌາໄ຋ີ ໃຂບຄຑຌ຺ຖະຽຓບືຄຖາທຉ່ ໃກຍັທຈັ຋ະຌະ຋າ່ ຽທຖາ 2 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ເນຌໄກັປຼຌຘາຓາຈ: ບະ຋ຍິາງທ຋ິ ກີ າຌຽຑື ໃບຎ຺ກຎັກປກັ ຘາທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌັຈຄີາຓຂບຄຆາຈແທ.ໄ ບະ຋ຍິາງຽຘຓີ ຂະນງາງ ຾ຖະ ຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ ເນຈໄຂີ ຶ ໄຌຽຖື ໄບງໂ. ທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ຾ີຓໃຌຓູຌຓຖ່ ະຈກ຺ ບຌັຖາ຃າ຋ີ ໃ ຎໃ ູງໃາຉາງາງຂບຄຖາທຽປາ຺ ແຈຘໄາໄຄ ຘຓ຺ ຽບາ຺ແທ຃ໄໃ ູກຍັ຃ຌ຺ຖາທຆາຈຖາທ, ທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຈີ ັ ໃຄກໃາທ຾ຓໃຌຓຘີໃ ທຌຏູກຑຌັຘະໜຈິ຾ ໜຌໄດໃ ູກຍັກາຌຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິ ຾ຖະ ຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທ. ຓາຽຊຄິຎັຈ຅ຍຸ ຌັຌີ ໄ ຽນຌັທໃາຓູຌຓຖ່ ະຈກ຺ ບຌັຎະຽຘຈີ ຽຖຈີຖ່ ໄາ ຓ຅ີາ່ຌທຌຍ່ ໃໜບໄງ຋ີ ໃ ແຈຊໄ ກືນົຄ຺ຖຓື ຾ຖະ ຘູຌຽຘງແຎຉາຓກາຖະຽທຖາດໃ າຄໜາຽຘງຈາງ. ໄ ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ຑຌ຺ ຖະຽຓບືຄຖາທ຋ຸກ຃ຌ຺ ຃ທຌປູໜໄ າໄ຋ີ ໃ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄຉ່ ໃ ກຍັກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາ, ຽຘຓີ ຂະນງາງ ຾ຖະ ຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັຈຄີາຓ ເນ຃ໄຄ຺ດໃ ູ຃ໃ ູກຍັ຃ຌ຺ຖາທຉະນົບຈແຎ. 1. ໜາໄ຋ີ ໃກາຌຎ຺ກຎັກປກັຘາທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ ີ ທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌກີຍັຎະຽ຋ຈຆາຈຽຎັຌຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຾ງກບບກ຅າກກຌັຍ່ ໃ ແຈ, ໄຽຓື ໃບເຈຆາຈ ນົ຺ຓໄ ຅ຓ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າກ່ຽຘ຺ ໄາໝບຄຽຘງຘຘີຌັ ຾ຖະ ແຎຘໃ ູ຃ທາຓຘູຌຘະນົາງ, ຽຓື ໃບເຈຆາຈຊກື ຋່າຖາງ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າກ່ຘູຌນາງ ຾ຖະ ຽຓື ໃບເຈທຈັ ຋ະຌະ຋່າບຌັ ຊືກກຌືກຌິ ຆາຈຂບຄຉຌ຺ ຆາຈຌັຌໄ ກ່ຘູຌຽຘງ ຽບກະຖກັ ແຎດໃ າຄຍ່ ໃຉບໄຄຘຄ຺ແຘ. ນາກທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທຊກື ທຈັ຋ະຌະ຋່າບື ໃຌ຾ຆກຆຓຶ , ຈູຈກຌິ ຾ຖະ ກຈີກັຌໄດໃ າຄຽຖບືຈຽດັຌ ນົືຊກື ປຸກ ປາຌດໃ າຄປາໄງ຾ປຄ ຽຎີຈ຾ຎຌ຾ຖທໄຍ່ ໃ ຽນຄິຎາຌເຈ຃ຌ຺ ຽປາ຺ກ຅່ ະຎໃ ບງຎະຖະຊິຓໄ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄບື ໃ ຌຽຂ຺ ໄາຓາ຾຋ຌຍໃ ບຌ຋ຌັ຋.ີ ຽທຖາທຈັ຋ະຌະ຋່າບື ໃ ຌດັ ໃ ຄປາກຖຄ຺ຽຖກິ ຾ຖະ ຽຆື ໃ ບຓ ຆຓຶ ຽຂ຺ ໄາຘໃ ູ຅ຈິທຌິງາຌ ຾ຖະ ຅ຌິຉະຌາກາຌຂບຄ຃ຌ຺ຖາທຽປາ຺຾ຖທໄ ຾ຌໃຌບຌຓຌັ຅ະຘ຺ ໃຄຏຌ຺ ຘະ຋ບໄ ຌເນຆໄາຈ ຖາທຽປາ຺຋ີ ໃ ຽ຃ີງຓ຃ີ ທາຓປໃຸຄຽປືບຄຘີທແຖິ , ຓບີ ະຖິງະ຋່າ ຾ຖະ ທັຈ຋ະຌະ຋່າບັຌຖືຆາ ຏາກຈ຺ເຌ ຎະນທຈັ ຘາຈບຌັ ງາທຌາຌຓາຌັຌໄ ຉບໄຄຽຘງຽບກະຖກັ ຂບຄຉຌ຺ ແຎດໃ າຄນຌາໄຽຘ຺ ໄາຘະນົຈ຺ ເ຅. ຋ໃາຌບະຈຈີ ຎະ຋າຌຑກັ ຎະຆາຆຌ຺ຎະຉທິຈັຖາທ ແຈຽໄຉບືຌແທດໄໃ າຄ຾ນົຓຽຖກິ຋ຄັຓຖີກັ ຘະຌະຉຈັຘຌິທໃາ: "ກາຌຊກື ປຸກ ປາຌ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າກ່຅ະຑາເນຆໄາຈຽຘງແຈ" ໄ ຽຓື ໃບຽຍິ ໃ ຄ຃ຌື ຍາຄທຼກຄາຌທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄ ຎະຽຑຌຂີບຄຖາທຽປາ຺ ຓຍີາຄແຖງະຊກື ຎະຎໃ ບງເນຽໄຎັຌແຎ ຉາຓຓຉີາຓຽກຈີ, ຓຍີາຄແຖງະກແ່ ຈປໄ ຍັກາຌ ຽບາ຺ເ຅ເຘໃ຋າຄຌະ຿ງຍາງ ຾ຖະ ຋າຄຈາໄຌກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໃຌຑາງນົຄັຎະຽ຋ຈຆາຈແຈປໄ ຍັກາຌ ຎ຺ຈຎໃ ບງ, ທຼກຄາຌທຌັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ, ີ ຘຖິ ະຎະທຌັຌະ຃ະຈແີຈຓໄ ກີ າຌຂະນງາງຉທ຺ ແທທາ ຾ຖະ ຓ຃ີທາຓຒ຺ຈຒື ໄຌດໃ າຄກທາໄຄຂທາຄ. ຾ຉໃຽຊຄິດໃ າຄເຈກ່ຉາຓເຌຑາກຎະຉຍິຈັຉທ຺຅ຄິ຾ຖທໄ, ຂະຍທຌກາຌ ຎ຺ກຎັກປກັ ຘາທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌງີຄັຓຖີກັ ຘະຌະຂາຈກາຌຽບາ຺ເ຅ເຘໃ ດໃ າຄຉັ ໄຄນຌາໄ, ຓກີ າຌປຍັ ຽບາ຺ທຈັ ຋ະຌະ຋່ຉໃ າຄຆາຈຽຂ຺ ໄາຓາດໃ າຄຍ່ ໃ ຽຎັຌຖະຍຼຍ, ຍ່ ໃ ຓກີ າຌຽຖບື ກຽຒັຌໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄເຌຈາໄຌຑາຘາ, ຾ຍຍ຾ຏຌກາຌຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິ , ຂະຌຍ຺຋່າຌຼຓປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ, ີ ຘຖິະຎະທຌັຌະ຃ະຈີ຾ຖະບື ໃຌໂ ຽຆັ ໃຌ ຓີ

40 ກາຌຘທງເຆກໄ າຌ຅ຈັຉັ ໄຄ ຾ຖະ ຂະນງາງປາໄຌຍ່ຖກິ າຌກຌິຈື ໃຓ, ຿ປຄ຾ປຓ, ຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຍຌັ ຽ຋ຄິຉໃາຄໂຽຎັຌ ຍໃ ບຌຌຈັ ຑຍ຺ , ຃າໄຂາງຎະຽທຌີ ໄ , ຽຎັຌຍໃ ບຌຽຏງີ ຾ຏໃ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຉໃາຄຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃ ຖາຓກ຺ ບະຌາ຅າຌ ຾ຖະ ຽຘື ໃບຓຆາຓ. ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ຑທກຽປາ຺ຏູຽໄຎັຌຑຌ຺ຖະຽຓບືຄຖາທ, ຽຎັຌຏູ຋ໄ ີ ໃ ປກັ ຾ຖະ ນທຄ຾ນຌຆາຈຖາທຉບໄຄ຃່າຌຄຶຽຊຄິຑາຖະ ໜາໄ຋ີ ໃ ເຌກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາຂະຌຍ຺຋່າຌຼຓປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັຈຄີາຓຂບຄຖາທ ຽບາ຺ແທໄຽຆັ ໃຌ: - ຓ຃ີທາຓປູຘໄ ກຶ ຉື ໃຌຉທ຺ ຽນຌັແຈ຃ໄ ທາຓຘ່າ຃ຌັ ຾ຖະ ຃ທາຓ຅າ່ ຽຎັຌເຌກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາ,ຂະຌຍ຺຋າຌຼຓ, ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັຈຄີາຓຂບຄຖາທຽປາ຺. - ຘະກຈັກັຌໄ ຾ຖະ ຉຊີ ບງ຋ຸກຎາກຈ຺ກາຌຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ຽຘື ໃບຓຆາຓເນໜໄ ຈ຺ແຎ຅າກຎະຽ຋ຈ ຖາທ. - ຆໃ ທງກຌັ຋ະຌຸຍ່າຖຸຄຽບກະຖກັ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ, ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌີ຾ຍຍ຾ຏຌກາຌຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິບຌັ ຅ຍ຺ ຄາຓເນຓໄ ີ ຃ທາຓ຅ະຽຖຌີຘທິແິຖ. 2. ໜາໄ຋ີ ໃ ເຌກາຌຽຘຓີຂະນງາງທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ ີ ຃ຌ຺ຖາທຽຎັຌ຃ຌ຺຋ີ ໃດືຈໝັຌໄໝກັ ຾ໜຌໄເຌກາຌຎະຉຍິຈັຉາຓປຈີ຃ບຄດໃ າຄຓຽີນຈຓຏີຌ຺ , ຽຎັຌ຃ຌ຺຋ີ ໃ ຌິຓໄ ຌທຌບໃບຌນທາຌ, ຊະນຌບຓຊໃ ບຓຉທ຺ , ຍ່ ໃ ຾ຂຄກະຈາໄຄ, ຓ຃ີທາຓຘາຓກັ຃ປີກັ ຾ຑຄ ຆໃທງຽນົບືຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ . ຌບກ຅າກຌີ ໄ຃ຌ຺ຖາທງຄັປູຽໄ຃າ຺ຖຍ຺ ເນກໄ ຼຈ ຾ຖະ ຆໃທງຽນົບືຏູ຋ໄ ີ ໃ ບໃ ບຌ຾ບກທໃາ, ປູຌໄ ຍັຊຏືູຽໄຊ຺ ໄາ ຏູໄ ບາທຸ຿ຘ຋ີ ໃຓຍີຸຌ຃ຸຌຉ່ ໃ ຆາຈ ຾ຖະ ຉຌ຺ ຽບຄ ຽຌື ໃບຄເຌທຌັ ຍຸຌຎະຽຑຌຉີໃາຄໂຽຆັ ໃຌ: ກາຌ຾ຉໃຄຈບຄ, ບບກກ່າ, ກໃບຌຽຈຌີແຎຽປຈັທຼກ຋າຄແກ,ຑີ ໃຌບໄຄ຋າຄແກຓາດຼໄຓດາຓ, ກາຌຑ຺ຌໄ຿຋ຈ຿ຑງແຑບຌັຉະຖາງຉໃາຄໂ ຾ຖະ ຆທີຈິບຌັຘ່າ຃ຌັບື ໃຌໂກ຅່ ະຓກີ າຌ຅ຈັຑ຋ິ ຏີູກ຾ຂຌຘໃ ູຂທຌັບທງຑບຌແຆບຌັຎະຽຘຈີເນ຾ໄກໃກຌັ຾ຖະກຌັ ບຌັ ຽຎັຌ຋ີ ໃ ຾ຎກຎະນົາຈຘ່າຖຍັຆາທຉໃາຄຆາຈ ຾ຖະ ຽຎັຌ຋ີ ໃຌງິຓ຺ ຆຓ຺ ຆບຍຘ່າຖຍັຆາທຉໃາຄຎະຽ຋ຈ. ຌບກ຅າກຌີ ໄ ງຄັຽຎັຌຘຌັ ງະຖກັ ຎະ຅່າຆາຈ຃ຑື ຼຄນົຼທຽນຌັ ຐໄາງຏູກ຾ຂຌ, ຽກ຺ ໄາຏຓ຺ ຌໃ ຸຄຘິ ໄຌແນຓກ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາເ຅຿ຖຈທໃາຌັຌໄ ຾ຓໃຌ຃ຌ຺ຖາທ ຆາຈຖາທ ຾ຖະ ຍ່ ໃຓເີຏຆາຈເຈຓ຃ີ຾ືຍຍຌີ ໄ .

41 ຽຑື ໃບຎັຍຎຸຄຘ຺ ໃຄຽຘຓີເນກໄ າໄທໜາໄແຎຘໃ ູ຃ທາຓ຅ະຽຖຌີປໃຸຄຽປບືຄຽໝບືຌຈັ ໃຄຽ຃ງີ ຽຎັຌຓາເຌຘະແໝຎະນທຈັຘາຈ ຌັຌໄ, ຎັຈແ຅ຉ຺ຌໄ ຉ່ກ່຾ຓໃຌ຃ຌ຺ຖາທ, ຓຘີາງຉາຽຍິ ໃ ຄກທາໄຄຽນຌັແກ, ຓ຃ີທາຓຘະຈຸຄໄແທ, ຓ຃ີທາຓປູ, ໄ ຃ທາຓ ຘາຓາຈ ຾ຖະ ຓບີຸຈຓ຺ ຃ະຉປິກັ ຆາຈດໃ າຄຈູຈຈື ໃຓ, ຽຎັຌຏູຉໄ ັ ໄຄນຌາໄຒື ໄຌຒູ຃ຌື, ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຆາຈ ຋ີ ໃຓດີໃ ູ຾ຖທໄ ຾ຖະ ຘາຓກັ ຃ກີ ຌັຎະຈຈິຘາໄຄຘ຺ ໃຄຽຘຓີເໝໃ ຍຌ຺ປາກຊາຌທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌັ ຽກ຺ ໃາ຾ກໃຂບຄຆາຈຉຌ຺ ຾ຖະ ຉຈັຊິຓໄ ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັ ຽກ຺ ໃາ຾ກໃນົາໄນົຄັ. ຍາຄຘິ ໃ ຄຍາຄດໃ າຄ຋ີ ໃ ຽນຌັທໃາຍ່ ໃ ຘບຈ຃ໃ ບຄກຍັຘະຑາທະກາຌ ຎໃ ຼຌ຾ຎຄເໝໃ ຾ຖະ ງຸກຘະແໝ. ຑບໄຓຈຼທກຌັ ຌັຌໄ ກ່ຉບໄຄຓກີ າຌ຿຃ຘະຌາຽຏງີ຾ຏໃ ເນ຋ໄ ຸກ຃ຌ຺ປຍັປູຂໄ ະ ຌຍ຺຋່າຌຼຓປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັຈຄີາຓຉະ ນົບຈຽຊຄິຽບກະຖກັ຋ີ ໃຘະ຾ຈຄຽຊຄິ຃ທາຓຽຎັຌຖາທ. 3. ໜາໄ຋ີ ໃ ເຌກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄຖາທຌບກ຅າກ຅ະຓໜີ າໄ຋ີ ໃ ເຌກາຌຽຘຓີ ຂະນງາງທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌ຾ີຖທໄ ງຄັ຅ະ ຉບໄຄຓໜີ າໄ຋ີ ໃ ເຌກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າບກີ . ກາຌຑຈັ຋ະຌາຉບໄຄບຄີເຘໃ ຌະ຿ງຍາງຂບຄຑກັ - ຖຈັ ຉ່ ໃ ກຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ. ນຌັ ຽບາ຺຾ຌທ຋າຄຌະ຿ງຍາງທໃາຈທໄ ງທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຑກັ ຾ຖະ ຖຈັເນ຋ໄ ຺ ໃ ທຎທຄຆຌ຺ ຽຂ຺ ໄາ ປໃທຓ ຾ຖະ ຽຎັຌຽ຅຺ ໄາກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າດໃ າຄຑບໄຓຑຼຄ. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຽຎັຌກ່າຖຄັ຾ປຄ ຾ຖະ ຽ຃ື ໃ ບຄຓບືຌັ ຘ່າ຃ຌັ ຘ່າຖຍັ ງູຈໄ ຌັ ເນ຾ໄກໃກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຽຘຈຊະກຈິ ຘຄັ຃຺ຓ ຾ຖະ ກາຌຽຓບື ຄ. ຉາຓ຃ທາຓຽຎັຌ຅ຄິ຾ຖທໄ ຎະຽ຋ຈຆາຈເຈນຌຶ ໃ ຄ຅ະຑັຈ຋ະຌາ ຽຘຈຊະກຈິ , ຘຄັ຃ຓ຺ ກ່ຉບໄຄຑຈັ຋ະຌາ຃ຌ຺ ເນຓໄ ຃ີທາຓປູ຃ໄ ທາຓຘາຓາຈ ຾ຖະ ຉບໄ ຄແຈຑໄ ຈັ ຋ະຌາ ຈາໄຌ ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ຂບຄ຃ຌ຺ ຽປາ຺ ເນຽໄຎັຌ຃ຌ຺຋ີ ໃຓ຃ີຸຌຌະ຋່າບຌັ ຈ຾ີຖທໄເຌກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າເຌຉທ຺ ຓຌັ ຽບຄກ຃່ ກື າຌຑຈັ຋ະຌາຆາຈ. ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋່າຉບໄ ຄຽຌັຌໄ ໝກັ ຾ຖະ ເນ຃ໄ ທາຓຘ່າ຃ຌັ ຉ່ ໃ ຾ຌທ຃ຈິ ນົືບຸຈຓ຺ ຃ະຉິ຋ີ ໃທໃາ: ຉບໄ ຄຑຈັ ຋ະຌາ຅າກຑື ໄຌຊາຌຎະຆາຆຌ຺ ນົື຅າກ຅ຖຸ ຄັຉ຺ຌໄ ຉ່ຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ ບຌັ ແຈ຾ໄ ກໃ ຃ບຍ຃ທ຺ ຖາທ຾ຉໃ ຖະ ຃ບຍ຃ທ຺ , ງາຈທຄ຺ຑຄ຺ຑຌັ ຂບຄ຃ບຍ຃ທ຺ , ຆາທຍາໄຌ ຾ຖະ ຆຸຓຆຌ຺ ຿ຈງ຾ຓໃຌຽ຅຺ ໄາຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຃ື ຎະຆາຆຌ຺ ຖາທຽບຄຽຎັຌຏູຓໄ ຍີຈ຺ ຍາຈຘ່າ຃ຌັ ເຌກາຌຑ຅ິ າຖະຌາທຽິ຃າະຘິ ໃ ຄຉໃາຄໂ ຾ຖະ ຉຈັ ຘຌິ ເ຅ຽບາ຺ຽບຄ ຘໃທຌຑກັ - ຖຈັ ນົືບຄ຺ກາຌກໃ ຼທຂບໄຄຌັຌໄຓຍີຈ຺ຍາຈເຌກາຌຆີ ໄຌາ່ ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຾ຖະ ເນກໄ າຌຘະໝຍັຘະໝຌູ . ກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າຉບໄຄຑຈັ຋ະຌາ຋ຄັຘບຄຈາໄຌແຎຑບໄຓໂກຌັ ຃:ື - ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ຽຍິ ໃ ຄຽນຌັ ຾ຖະ ຘ່າຏຈັ ແຈໄແຈ຾ໄກໃທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌທຈັຊຸ. - ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ຽຍິ ໃ ຄຍ່ ໃ ຽນຌັຈທໄ ງຉາ ຾ຖະ ຅ຍັຉບໄຄຍ່ ໃ ແຈ, ໄ ແຈ຾ໄກໃທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ຽຎັຌ຃ຸຌ຃ໃາ ຋າຄ຅ຈິເ຅ ຉບໄຄຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ຄັຘບຄຘໃ ທຌຌີ ໄແຎຑບໄ ຓໂກຌັ , ຍ່ ໃ ຅່າ຾ຌກ຾຅ກ. ຾ຍໃຄທຈັ ຋ະຌະ຋່າບບກຽຎັຌຘໃ ທຌງໃ ບງ ນົືຉໃ ບຌຌບໄ ງຉໃ ບຌເນງໃ ຃ຈື ັ ໃຄແຈ຾ໄ ງກປໃາຄກາງ ບບກ຅າກ຅ຈິເ຅ ນົື຾ງກທຈັຊຸຘິ ໃ ຄຂບຄບບກ຅າກ຃ຸຌ຃ໃາ຋ີ ໃຆາທຍາໄຌຓຉີ່ ໃຘິ ໃ ຄຌັຌໄ. ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ຅ະຉບໄ ຄຈ່າຽຌຌີແຎຍຌ຺ ຅ຈິເ຅ຂະຍທຌກາຌ຃຺ຌໄ ຃ທາໄຉຖີ າ຃າ ທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌັຈຄີາຓ຋ີ ໃງຄັ຃ຄ຺ຉທ຺ດໃ ູເຌຆທີຈິຂບຄ຃ຌ຺ຖາທຽປາ຺ ຿ຈງຌາ່ເຆຓໄ າຈຊາຌຑາງເຌ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າຌັຌໄຽບຄຽຎັຌຉທ຺ ທຈັ ຾຋ກ຃ທາຓຈີ຾ຖະ ຆີ ໄຘະ຾ຈຄເນຽໄນຌັ ຃ທາຓຍ່ ໃ ຈ, ີ ຍ່ ໃ ຾ຓໃຌຽບາ຺ ຓາຈຊາຌ ຑາງຌບກ ນົືຂບຄຉໃາຄຎະຽ຋ຈຓາທຈັ຾຋ກ.

42 ຅າກຌັຌໄ ຾ຖທໄ ຅ິ ໃ ຄຒື ໄຌຒູຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຈ຋ີ ີ ໃແຈຊໄ ກື ນົຄ຺ຖຓື ຊິຓໄ ຎະຌັຌໄຓາເໝໃ ນົືຌ່າຓາຎະງຸກ຿ຈງກາຌ ຉີ ຖາ຃ານົື຿ຈງບຄີເຘໃປາກຊາຌຽຈຓີ຋ີ ໃຓດີໃ ູ຾ຖທໄ ນົືຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌຽຂ຺ ໄາກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌັ ຽຎັຌຘິ ໃ ຄງບຈງິ ໃ ຄ ຅າກທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຓະຌຸຈ຋ີ ໃ ແຈຏໄໃາຌກາຌກັ ໃຌກບຄ ຾ຖະ ຽຖບືກຽຒັຌໄ ຓາ຾ຖທໄ. ເຌກຖ່ ະຌຌີ ີ ໄບາຈເຆປໄູຍ຾ຍຍຑາງຌບກ຋ີ ໃ ຽຎັຌປູຍ຾ຍຍທຈັ຋ະຌະ຋່າຘາກຌ຺ ຾ຉໃ ຽບາ຺຃ຸຌ຃ໃາຽຈຓີ ຅າທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຆາຈຽຂ຺ ໄາເຘໃຉາຓ຃ະຉ຋ິ ີ ໃທໃາ: “ຌ່ ໄາຽຏິ ໄ ຄຽກ຺ ໃາເຘໃ ເຌ຾ກທໄເໝໃ”. ຍຸກ຃ຌ຺຋ີ ໃ຅ະຉບໄຄຽຂ຺ ໄາປໃທຓເຌ຿຃ຄກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າຓຈີ ັ ໃຄຌີ ໄ : 1. ຆາທຍາໄຌ ນົືຎະຆາຆຌ຺຋ີ ໃ ຽຎັຌຽ຅຺ ໄາຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຽຂ຺ ໄາເ຅ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຽຆັ ໃຌ ຏູໄ ຽຊ຺ ໄາ,ຏູ຾ໄກໃ , ຋ຈິ຅າຌ, ນຓຖ່ ່າ, ຌກັ ປບໄຄ, ຌກັ ຾ຉໃຄກບຌຖ່າ, ຆາທຍາໄຌ ຏູ຋ໄ ີ ໃ ຆຄ຺຃ຸຌະທຸຈ຋, ິ ບາທຸ຿ຘ ຾ຖະ ຘຖິະຎິຌ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌ. 2. ຑະຘຄ຺ຓ຃ີທາຓຘ່າ຃ຌັດໃ າຄນົທຄນົາງເຌກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຾ຖະ ຽຏງີ຾ຏໃ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຽຑາະຽຑິ ໃ ຌ ຽຎັຌຏູຌໄາ່ຑາ຋າຄ຃ທາຓຽຆື ໃບຊື຾ຖະ ຑ຋ິ ກີຉໃາຄໂ. 3. ຖຈັຊະຍາຌ ບຄ຺ກາຌຂບຄຖຈັຊະຍາຌ ຅ະຉບໄຄຖຄ຺຋ຌຶ ເຘໃ ຿຃ຄກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຈທໄ ງກາຌ຅ຈັ ຄຍ຺ຎະຓາຌຽຎັຌນົກັ ຽຑື ໃບເນ຿ໄ຃ຄກາຌແຈປໄ ຍັກາຌຈາຼ່ຽຌຌີແຎດໃ າຄຘະຈທກ຃ຼຄ຃ູກຍັທຼກ ຄາຌ຃ຸຓໄ ຃ບຄຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຾ຖະ ຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋່າຌັຌໄ ຖຈັ ຃ທຌຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຃ທາຓຽຎັຌ ຽ຅຺ ໄາຉຌ຺ ຽບຄ ຂບຄ ຎະຆາຆຌ຺ ຉບໄຄກະຉຸກຆຸກງູຽໄຂາ຺ຽ຅຺ ໄາແຈຘໄ ະ຾ຈຄບບກຽຊຄິຎະຆາ຋ຎິະແຉດໃ າຄ ຽຖກິ ຽຆິ ໃ ຄ ຾ຖະ ຾຋຅ໄຄ. ິ 4. ຎັຌງາຆຌ຺຋ບໄຄຊິ ໃ ຌ ຎັຌງາຆຌ຺ , ຌກັ ປຼຌປູ, ໄຏູຆໄຄ຺຃ຸຌຌະທຸຈ຋ິ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓຽຂ຺ ໄາເ຅ ຓ຃ີທາຓ ປູທໄ ຈັ຋ະຌະ຋່າຘາກຌ຺ , ປູຎໄ ະຘຓ຺ ຎະຘາຌ, ປູຒໄ ື ໄຌຒູທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຉຌ຺ , ປູຎໄ ະຈຈິ຃ຈິ຃຺ຌໄ ຘິ ໃ ຄເນຓໃໂ ບບກຓາ ຽຑື ໃ ບ຅ະຆໃ ທງເນຖໄ ະຈຍັ ຆທີຈິ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄ຃ທຍ຃ທ຺ ຓ຿ີຘຓນຌາໄເໝໃ ຈຂີ ຶ ໄຌກທໃາ ຽກ຺ ໃາ. 5. ຌກັ ທຆິ າກາຌ ຃ູຘບຌ, ບາ຅າຌ, ຌກັ ຎະຑຌັ , ຌກັ ກະທ, ີ ຘະຓາ຃ຓ຺ ຌກັ ຎະຑຌັ , ຘະຓາ຃ຓ຺ ຌກັ ຘຖິະຎິຌ, ຌກັ ຎາຈ, ບາ຅າຌ ຾ຖະ ຏູບໄ ື ໃຌໂ ຽຎັຌຏູຓໄ ນີ ຌາໄ຋ີ ໃ຿຃ຘະຌາ, ຽຏງີ຾ຏໃ ທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌັຈຄີາຓ ຂບຄຆາຈເນງໄຌືງຄ຺຃ຄ຺ຉທ຺ຘຍືຉ່ ໃ ແຎ. 6. ຌກັ ຑຈັ຋ະຌາ ຌກັ ຑຈັ຋ະຌາ຋ຄັນົາງ ຉບໄຄຽຎັຌຏູ຋ໄ ີ ໃຓແີນທຑຍິ , ຘະນົາຈຘະນົຼທ຾ນົຓ຃ຓ຺ ເຌກາຌ຋ີ ໃ ຅ະ຃຺ຌໄ ຽບາ຺ຓ່ຖະຈກ຺ ຋າຄຑູຓຎັຌງາຂບຄຆາທຍາໄຌ ນົືຎະຆາຆຌ຺ ບບກຓາຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຿ຈງ ກາຌ ປໃ ທຓຽ຃ື ໃບຌແນທ, ປໃ ທຓຓ, ື ປໃ ທຓ຃ຈິ , ປໃ ທຓຎະຉຍິຈັ຿຃ຄກາຌ, ຃ຼຄ຃ໃ ູກຌັຌັຌໄກ່຃ທຌປູ຅ໄ ກັ ງບໄຄງ່ ຘຌັຖະຽຘຌີ ຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຌຍັຊື຾ຖະ ເນກໄ ຼຈ຾ກໃຽຂາ຺ຽ຅຺ ໄາ຿ຈງງຈຶ ຽບາ຺ນົກັ ນຓັຌໄ຋ີ ໃ ທໃາ “ຐັຄປາກຊາຌຎະຘາຌ ຄາຌ, ຎະຘາຌທຼກ, ຎະຘາຌ຾ຌທ຃ຈິ຅ຈິເ຅ ເນຽໄຖກິ ຽຆິ ໃ ຄ ຾ນຌຌໄ ຾ຒຌໄ ຾ຖະ ຽຎັຌບຌັນຌຶ ໃ ຄບຌັຈຼທກຌັ ກຍັຎະຆາຆຌ຺ ”. ກຈິ຅ະກາ່ນຌາໄ຋ີ ໃຑຌ຺ຖະຽຓບືຄຖາທຉ່ ໃກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌີ ບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃່າຊາຓ ທ຋ີ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽນຓາະຘຓ຺ . - ຃ູດາງຍຈັກໃ ຼທກຍັທ຋ິ ກີ າຌຎ຺ກຎັກປກຘາ ັ , ຽຘຓີ ຂະນງາງ ຾ຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ ປຈີ຃ບຄ ຎະຽຑຌ.ີ

43 - ຉາຄນຌາໄກໃ ຸຓຂຶ ໄຌຖາງຄາຌ. - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘະນຸົຍ. 4. ເ຅຃ທາຓ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າປີຈ຃ບຄຎະຽຑຌີ຾ຓໃ ຌຓູຌຓ່ຖະຈກ຺ ບຌັ ຖ່ ໄາ຃ໃ າ຋ີ ໃ ຎໃ ູງໃາຉາງາງແຈຘໄ າໄຄຘາຽບາ຺ແທ຃ໄໃ ູ຃ຌ຺ ຖາທ ຉະນົບຈຓາ. ຘະຌັຌໄ, ຑທກຽປາ຺ຽຎັຌ຃ຌ຺ຖາທຉບໄຄແຈ຋ໄ ະຌຸຍາຖຸຄປກັ ຘາຓູຌຽຆື ໄບບຌັຈຄາຓີ , ຿຃ຘະຌາຽຏງີ ເນຆໄາຈບື ໃຌປູ.ໄຌບກຌັຌໄງຄັ຅ະຉບໄຄຑບໄຓຑາກຌັຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ຄັຘບຄຈາໄຌ ຃ືຈາໄຌທຈັຊຸ ຾ຖະ ຅ຈິເ຅ ແຎຑບໄຓໂກຌັ . 5. ທຼກຓບຍນຓາງ ຃ູແຈຉໄ ັ ໄຄ຃່າຊາຓກໃ ຼທກຍັ ຍຈ຺ ປຼຌ຋ີ ໃ ແຈປໄ ຼຌຓາ຾ຖທໄເນຌໄ ກັ ປຼຌແຈ຃ໄ ຺ຌໄ ຃ຈິນົຄັ຅າກຌັຌໄ ເນຌໄ ກັ ປຼຌຂຶ ໄຌ ຖາງຓຄາຌ຾ຖທໄ຃ູກຘ່ ະນຸົຍ຃ຌື. 6. ທຼກຽຑີ ໃຓ 1. ເນຌໄກັ ປຼຌຆບກປູຽໄບກະຖກັ ຂບຄຆາຈ ຾ຖະ ຘາຓາຈ຅າ່ ຾ຌກແຈທໄຈັ຋ະຌະ຋່າຑາງເຌຆາຈ ຾ຖະ ຉໃາຄຆາຈ. 2. ຆບກປູກໄໃ ຼທກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຆາຈ຋ີ ໃ ຅ະຉບໄຄຽຘຓີ ຂະນງາງ ຾ຖະ ຑຈັ຋ະຌາເນຈໄ ຂີ ຶ ໄຌ ຽຖື ໄບງໂ.

44 ຍຈ຺຋ ີ4 ທຈັ຋ະຌະ຋າ່ຂບຄຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ຽທຖາ2 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈ: • ບະ຋ຍິາງທຈັ຋ະຌະ຋່າ - ຘຄັ຃ຓ຺ ຂບຄຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ . • ບະ຋ຍິາງ, ທຽິ຃າະ ຾ຖະ ຘຓ຺ ຋ຼຍທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຖາທກຍັບາຆຼຌແຈ.ໄ ຆາຈຖາທ ຽຎັຌຆາຈນຌຶ ໃ ຄ຋ີ ໃຓຎີະນທຈັ ຘາຈ຃ທາຓຽຎັຌຓາບຌັ ງາທຌາຌ ຉັ ໄຄ຾ຉໃ ງຸກນຌີ ຽກ຺ ໃາ຅ຌ຺ ປບຈຎະ຅ຍຸ ຌັ ຽຆິ ໃ ຄຎະກບຍຓນີ ົາງຽຏ຺ ໃາຆຌ຺ ຋ີ ໃຓປີຈີ຃ບຄ຃ະຌຍ຺຋່າຌຼຓຎະຽຑຌ຋ີ ີ ໃຓຽີບກະຖກັ ຘະຽຑາະ. ຑື ໄຌຊາຌຂບຄຘຄັ຃຺ຓຖາທຽຎັຌຘັຄ຃ຓ຺ ກາຌກະຘິກ່າ຾ຖະ ແຈປໄ ັຍບິຈ຋ຑິ ຺ຌ຅າກບະຖິງະ຋່າຑຸຈ຋ະຘາ ຘະນຌາດໃ າຄຽຖກິ ຽຆິ ໃ ຄ຅ຌ຺ ຘາຓາຈຽທ຺ ໄາແຈທໄໃ າ ຑຸຈ຋ະຘາຘະນຌາຽຎັຌນທ຺ ເ຅ຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ຎະຽຑຌຖີາທ. ຅າກຑື ໄຌຊາຌຈັ ໃຄກໃາທຌີ ໄຓຌັ຅ຶ ໃ ຄຓຘີໃທຌນົ່ ໃນົບຓເນ຃ໄ ຌ຺ຖາທຽຎັຌ຃ຌ຺຋ີ ໃຓຽີຓຈຉາ຋່າ, ຓ຅ີຈິເ຅ ຽບື ໄບຽຒື ໄບຽຑື ໃບ຾ຏໃ . , ຽຊຄິ຾ຓໃຌທໃາຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທ຅ະຓກີ າຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄແຎຉາຓຘະຑາຍຂບຄກາ ຖະຽທຖາ ຾ຉໃ ຃ຌ຺ຖາທກງ່ ຄັ຃ຄ຺ປກັ ຘາແທຽໄຆິ ໃ ຄ຃ທາຓຌບຍຌບໄຓ, ຊະນຌບຓຊໃ ບຓຉທ຺ , ຃ທາຓຓຽີຓຈ ຉາ຅ຈິ , ຃ທາຓຓຌີ ເ຅ກທໄາຄຂທາຄຉ່ ໃ ຾ຂກ຃ຌ຺຋ີ ໃຓາດາຓ ຾ຖະ ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັຈຄີາຓຂບຄ ຆາຈແທດໄໃ າຄນຓັຌໄ຃ຄ຺. ເຌ຋ີ ໃຌີກໄ ບຌ຅ະກາໄທຽຊຄິ ຍາຄປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌທີຈັ຋ະຌະ຋່າຘະຽຑາະຂບຄຽຏ຺ ໃາຖາທຌັຌໄກໃບຌບື ໃຌ ຅ະຉບໄຄແຈຽໄຂ຺ ໄາເ຅ກໃ ຼທກຍັ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ຿ຈງຘຄັຽຂຍ. 1. ຖກັຘະຌະຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ ຖກັ ຘະຌະຂບຄທຈັ ຋ະຌະ຋່າຖາທ ຓ຃ີ ທາຓ຃າໄງ຃ືກຌັ ກຍັ ຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈເຌ຾ຊຍຽບຽຆງ ຉາຽທຌັບບກຘຼຄເຉ, ໄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທຽຎັຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃຓກີ າຌຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌຖະນໃ ທາຄທຈັ ຋ະຌະ ຋່າຂບຄກຸຓຆຌ຺ ຈັ ໄຄຽຈຓີ ເຌ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌປທຓກຌັກຍັບາຖງິ ະ຋່າຑາງຌບກ ຋ີ ໃ ຾ຏໃ ກະ຅າງຽຂ຺ ໄາ ຓາເຌ຾ຉໃ ຖະ ຆໃທຄຽທຖາ ຾ຖະ ຽຎັຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃປຼຍຄໃາງ, ຍ່ ໃຆຍັຆບໄຌ, ຓ຅ີຈຸ ຓໃຸຄນຓາງຽຑື ໃບຏຌ຺ ຎະ຿ນງຈເຌກາຌດໃ ູ ປໃທຓກຌັດໃ າຄຓ຃ີທາຓຘຸກ ເຌຆຸຓຆຌ຺ ຽຎັຌຘ່າ຃ຌັ , ຽຎັຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃກໃ ຼທ ຑຌັກຍັກາຌ຋່າຓານາກຌິ ຃ື ກາຌຎູກຐັຄ ຾ຖະ ຃ະຉ຃ິທາຓຽຆື ໃບ຋າຄຎະຽຑຌີ຋ີ ໃຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌກຍັ ຑຸຈ຋ະຘາຘະນຌາ. ຿ຈງ຋຺ ໃທແຎ຾ຖທໄ ຿຃ຄຘາໄຄ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຖາທເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ຉາຓປູຍຽຈຓີ ຾ຖະ ຓີ ກາຌຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌແຎກຍັ຃ໃາຌຌິງຓ຺ ຂບຄກາຌງບຓປຍັ ຽບາ຺ຘິ ໃ ຄ. ຽບີ ໄຌທໃາ “຋ຌັຘະແນຓ ” .

45 1.1 . ທຈັ຋ະຌະ຋່າກາຌ຋ກັ ຋າງ ກາຌຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ ເຌຽທຖາຑຍ຺ ຑ່ ໄ຾ຖະ ຋ກັ ຋າງກຌັເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັຓຖີກັ ຘະຌະຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌກຌັຖະນໃທາຄກາຌຌຍ຺ແນທໄກຍັກາຌ຅ຍັຓເືຌຎະຽຑຌຘີາກຌ຺ຌງິຓ຺ . ຾ຉໃ ຽຊຄິດໃ າຄເຈກ່ຉາຓກາຌຌຍ຺ ແນທ຾ໄຍຍຎະຌຓ຺ ຓືກງ່ ຄັຌງິຓ຺ ເຆກໄ ຌັເຌຖກັ ຘະຌະກທາໄຄຂທາຄ. ຑບໄຓຌັຌໄ ກ່ງຄັເຆໄຽຎັຌຓາຈຉະກາຌຘກຶ ຘາຽງາ຺ທະຆຌ຺ ເຌ຾ຉໃຖະຈຍັກາຌຘກຶ ຘາເນຎໄ ະຑຈຶຎະຉຍິຈັ . ຅າກກາຌຎະຑຈຶຎະຉຍິຈັ ຌີ ໄຓຌັຍ຺ ໃຄຍບກຽຊຄິ຃ຸຌຖກັ ຘະຌະບຸຎະຌແິຘ ຋ີ ໃ ຽຎັຌຑື ໄຌຊາຌຂບຄ຃ຌ຺ ຖາທ ຽຆັ ໃຌ ຃ຌ຺ ຖາທຽຎັຌ຃ຌ຺ ເ຅ຈ, ີ ຘຸຑາຍປຼຍປບໄ ງ, ຊະນຌບຓຊໃ ບຓຉທ຺ , ຓ຅ີຈິເ຅ກທໄາຄຂທາຄ, ຽບື ໄບຽຒື ໄບຽຑື ໃບ຾ຏໃ ຆໃທງຽນົບືຽຆິ ໃ ຄກຌັ຾ຖະກຌັ , ປກັ ຾ຂກ຾ຑຄ຃ຌ຺ , ຆື ໃຘຈັຘຸຈ຅ະຖຈິ, ຓຘີຌິ຋່າ ຾ຖະ ຓຌີເ຅ປກັ ຽຆື ໄບ຾ຑຄຆາຈ຃ຌ຺ຖາທ ຅ຶ ໃ ຄຽຎັຌຓຈິກຍັ຋ຸກ຃ຌ຺ ຾ຖະ ຽຎັຌ຋ີ ໃ ຽຑິ ໃ ຄຑ່ເ຅ຂບຄ຾ຂກຍາໄຌ ຾ຂກຽຓບືຄ຋ີ ໃຓາດຼໄຓດາຓ ຾ຖະ ຑຍ຺ ຽນຌັ .

46 1.2 ທຈັ຋ະຌະ຋່າກາຌຌໃ ຸຄຊ ື ຃ຌ຺ຖາທຓທີຈັ຋ະຌະ຋່າກາຌຌໃ ຸຄຊ຋ື ີ ໃ ຽຎັຌຽບກະຖກັ ຘະຽຑາະຉຌ຺ຓາ຾ຉໃຍູປາຌຌະກາຌ ຾ຖະ ກ່ຓີ ນົາງປູຍນົາງຘ຾ີຉກຉໃາຄກຌັ ຽຑາະທໃາເຌ຾ຉໃຖະຽຏ຺ ໃາຆຌ຺ກຓ່ ຽີບກະຖກັ ຘະຽຑາະ຋າຄຈາໄຌ ກາຌຌໃ ຸຄຊຂືບຄເຏຖາທ. ກາຌຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓຂບຄ຃ຌ຺ຖາທ ຓກີ າຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄຎັຍຎຸຄເນຘໄ ບຈ຃ໃ ບຄກຍັງຸກ ຘະ ແນຓ, ຎ຺ກກະຉເິຌຆທີຈິຎະ຅າ່ ທຌັ ຃ຌ຺ ຖາທຘໃ ທຌເນງໃ ເຌຎະ຅ຍຸ ຌັຓກີ າຌຌໃ ຸຄຊ຃ື າໄງໂກຍັຆາທຉໃາຄ ຎະຽ຋ຈງກ຺ ຽທັຌໄ຾ຉໃ ຾ຓໃງຄິ຋ີ ໃງຄັ຃ຄ຺ປກັ ຘາກາຌຌໃ ຸຄຊື຋ີ ໃ ຽຎັຌຽບກະຖກັ ຂບຄຉຌ຺ຓາດໃ ູຘະຽນຓ.ີຉທ຺ດໃ າຄ ກາຌ ຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓຂບຄຽຏ຺ ໃາຖາທ ກ. ກາຌຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓ຾ຍຍຏູຆໄາງຖາທ • ຉາຓປຈີ຃ບຄຽຈຓີ ກາຌຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓຂບຄຏູຆໄາງຖາທຓນີ ົາງຖກັ ຘະຌະຂຶ ໄຌດໃ ູກຍັກາຖະຽ຋ຘະ. • ຽທຖາຽປຈັທຼກຏູຆໄາງ ຌໃ ຸຄ຿ຘຄໄ,ຽຘື ໄບຘຈີ່າ ຅ະຽຎັຌ຾ຂຌງາທ ຎີ • ຽທຖາຑກັ ຏໃ ບຌເຌຽປບືຌ ຏູຆໄ າງຘໃ ທຌນົາງຓກັ ຌໃ ຸຄ ຏາໄຘະ຿ນໃ ົຄ ຅ະ຾ຓໃ ຌ຾ຑແນຓ ນົື຾ຑຐໄາງຂຶ ໄຌດໃ ູກຍັ ຊາຌະ຋າຄ ຽຘຈຊະກຈິຂບຄ຃ບຍ຃ທ຺ . ຘໃທຌຽຘື ໄບ຾ຓໃຌຍ່ ໃ຅າ່ກຈັຘ.ີ • ເຌຑ຋ິ ກີ າຌຄາຌຍຸຌຉໃາຄໂ ຌໃ ຸຄຽຘື ໄບຘຂີາທ຃່ຓຌ຺຾ຂຌງາທ, ຃າຈຏາໄຍໃ ຼຄແນຓ ຅າ ຾ຖະ ເຘໃ ຽກຍີນຌຄັຘຈີ າຼ່, ຊາໄຏູເໄຈນາກ ຍ່ ໃຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓ຋ີ ໃຓຘີຘີຌັຉໃາຄໂດໃ າຄ຅ຍ຺ ຄາຓ, ປຈັຘາງ຾ບທນຌຄັ ຾ຖະ ເຘໃຽກຍີ ຾ຍຍຌີກໄ ່຅ະຊກື ຘຄັ຃ຓ຺ ກໃາທຂທຌັ ຌຌິ຋າທໃາຍ່ ໃປູ຅ໄກັປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌີ • ງຸກຘະແນຓເນຓໃ ງບໄ ຌຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທຓກີ າຌງບຓປຍັ ຽບາ຺ຘິ ໃ ຄ ເນຓໃຽຂ຺ ໄາຓາປຍັເຆຈໄ ທໄ ງ຃ໃາຌງິຓ຺ “຋ຌັ ຘະແນຓ ” ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ກາຌຌໃ ຸຄຊຂືບຄຏູຆໄາງຖາທ຅ຶ ໃ ຄຓກີ າຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄນົາງ ຾ຖະ ແທກໃທາ຾ຓໃງຄິ ຃ືກາຌຌງິຓ຺ ຌໃ ຸຄ ຊ຾ືຍຍ ຘາກຌ຺ ຽຆັ ໃຌ ເຌຑ຋ິ ກີ າຌຉໃາຄໂຏູຆໄາງ຅ະ ເຘໃຆຸຈຘາກຌ຺ , ຓຈັກາຖາທຈັ . ຂ. ກາຌຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓຂບຄ຾ຓໃງຄິຖາທ • ຉາຓປຈີ຃ບຄຽຈຓີ ຉາຓປຈີ຃ບຄຈັ ໃຄຽຈຓີ ຾ຖທໄ ຾ຓໃງຄິຖາທ຋ຸກ຃ຌ຺຅ະຉບໄຄຌໃ ຸຄຘິ ໄຌຓນີ ທ຺ ຾ຖະ ຓຉີຌີ , ກາຌຌໃ ຸຄ ຘິ ໄຌຌັຌໄຍ່ ໃ ຽບີ ໄຌ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຖໃາຓຽກຌີແຎ ຃ື຋າຄຈາໄຌຽ຋ຄິເນດໄໃ ູຑຼຄຘະຎື຾ຖະ ຈາໄຌຖໃ ຸຓເນດໄໃ ູຽ຃ິ ໃ ຄກາຄ ຍ຾ີ຃ໃຄ. ຘໃ ທຌຽຘື ໄບຌັຌໄ ຅ະຽຎັຌຽຘື ໄບຘເີຈກແ່ຈ, ໄ຅ະຽຎັຌ຾ຑແນຓ ນົືທໃາ຾ຑຐາໄງກຍ່ ່ ໃ຅າ່ກຈັ . • ຽທຖາຽປຈັທຼກ ຾ຓໃງຄິ຅ະຌໃ ຸຄຘິ ໄຌ ຾ຖະ ເຘໃຽຘື ໄບຐາໄງຘຈີາຼ່຾ຂຌງາທ. • ຽທຖາຑກັ ຏໃ ບຌເຌຽປບືຌ ຾ຓໃງຄິ຅ະຌໃ ຸຄຘິ ໄຌຐໄາງຓນີ ົາງຘຘີຌັນົາງຘະຌຈິ ຾ຖະ ເຘໃ ຽຘື ໄບຘເີຈກແ່ ຈ, ໄ ຅ະຽຎັຌ຾ຑແນຓ ນົື ຾ຑຐາໄງ ຂຶ ໄຌດໃ ູກຍັຊາຌະ຋າຄຽຘຈຊະກຈິ຃ບຍ຃ທ. ຺ • ເຌຑ຋ິ ຄີາຌຍຸຌຉໃາຄໂ ຄາຌຍຸຌ ນົືຑ຋ິ ກີ າຌ຋າຄຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຓໃງຄິຖາທ຅ະຉບໄຄຌໃ ຸຄຘິ ໄຌແນຓ ນົືຘິ ໄຌຐໄາງຓຈັນຓີ ໃ຋ີ ໃຓຘີ ີຘຌັ ຖທຈຖາງດໃ າຄ຅ຍ຺ ຄາຓ ຘຸຈ຾ຖທໄ ຾ຉໃ຃ທາຓຌງິຓ຺ ຂບຄ຾ຉໃຖະ຃ຌ຺ ຾ຉໃ ຖະ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌ, ຓກີ າຌ຃າຈ ຏາໄຍໃ ຼຄແນຓ