ວັດທະນະທຳອາຊຽນ ແລະ ມໍລະດົກໂລກ -ອ. ສັງວານ

47 ຾ຖະ ປຈັຘາງ຾ບທຽຄຌິ ນົື຋ບຄຌາກ ຘໃ ທຌຽຘື ໄບຌັຌໄ຅ະຽຎັຌ຾ຑແນຓ ນົືຐໄາງ, ຅ະຽຎັຌ ຾ຂຌງາທ, ຾ຂຌ ຘັຌໄ ນົື຾ຂຌຘາຓຘໃທຌກຘ່ ຸຈ຾ຖທໄ ຾ຉໃຉບໄຄເນຓໄ ກີ າຌກຓ຺ ກຼທກຌັກຍັຆທຈຆຄ຺ຂບຄຘິ ໄຌ. • ງຸກຘະແນຓເນຓໃ ນົຄັ຅າກ຋ີ ໃຘຄັ຃ຓ຺ ຓກີ າຌງບຓປຍັ ຽບາ຺ຘິ ໃ ຄເນຓໃຽຂ຺ ໄາຓາປຍັເຆຈໄ ທໄ ງ຃ໃາຌງິຓ຺ “຋ຌັຘະແນຓ ” ກາຌ ຌໃ ຸຄຊຂືບຄ຾ຓໃງຄິກ່ຓກີ າຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄ຿ຈງຘະຽຑາະເຌກໃ ຸຓແທນຌໃ ຸຓ ຅ະ຾ຓໃຌຽທຖາຑກັ ຏໃ ບຌເຌ ຽປບືຌ ນົື ແຎ຋ໃ ຼທຉາຓຘະຊາຌ຋ີ ໃຉໃາຄໂ຅ະຑຍ຺ ຽນຌັທໃາຓກີ າຌຌໃ ຸຄ຿ຘຄໄ, ຘະຽກຈິ ຾ຖະ ຘິ ໄຌຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌກຌັແຎ. ຽຊຄິ ດໃ າຄເຈກ່ຉາຓກາຌຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓຂບຄ຾ຓໃ ງຄິກ່ງຄັ຃ຄ຺ປກັ ຘາແທໄຽຆິ ໃ ຄຂະຌຍ຺ ຋່າຌຼຓ ຎະຽຑຌກີ າຌຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓ຾ຍຍ ຾ຓໃງຄິຖາທ ຘະ຾ຈຄບບກເຌຽທຖາຓຄີາຌຍຸຌຎະຑຌ, ີຄາຌກຌິຈບຄ ຾ຖະ ຑ຋ິ ກີ າຌຉໃາຄໂ. ຃. ກາຌຽກ຺ ໄາຏຓ຺ ຾ຖະ ຽບງໄບໄຄ ຿ຈງ຋຺ ໃທແຎ຾ຖທໄ ຾ຓໃງຄິຖາທຌງິຓ຺ ກຌັ຅຺ ໃຄຏຓ຺ ງາທຽຑື ໃບຽບາ຺ແທຽໄກ຺ ໄາ. ກາຌຽກ຺ ໄາຏຓ຺ ຽຎັຌ ຽບກະຖກັ ຂບຄ຾ຓໃງຄິຖາທຓາ຾ຉໃຍູປາຌຌະກາຌ. ຌຍັ຾ຉໃຎີ຃.ຘ 1962 ຽຎັຌຉ຺ຌໄຓາ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ກາຌຽກາ຺ຏຓ຺ ຂບຄ ຾ຓໃງຄິຖາທຊກື ຎໃ ຼຌ຾ຎຄແຎ ຾ຉໃກ່ງຄັປກັ ຘາແທ຋ໄ ີ ໃ ຂາຈຍ່ ໃແຈກໄ ່຃ືຑ຋ິ ຄີາຌຍຸຌຎະ ຽຑຄ ຾ຖະ ກາຌ຾ຉໃຄຄາຌ. ແຎ຃ຼຄ຃ໃ ູກຍັ ກາຌຽກ຺ ໄາຏຓ຺ ຌັຌໄ ຾ຓໃ ງຄິຖາທກ່ງຄັຌງິຓ຺ ຽບງໄ ບໄ ຄ ຎະຈຍັ ຎະ ຉາຉກ຾ຉໃຄກາງ ເນຓໄ ຃ີທາຓ ຘທງຄາຓຈທໄ ງກາຌຎະຈຍັ ຽ຃ື ໃບຄຽບ຋ໄ ີ ໃ ຽປຈັຈທໄ ງຽຄຌິ ຾ຖະ ຃່າຽຆັ ໃຌ ຎຖບງ, ຉຸຓໄ ນູ, ຘາງ຾ຂຌ, ຾ນທຌ ຾ຖະ ຘາງ຾ບທຽຄຌິ ນົື຋ບຄຌາກ. 1.3.ຎະຽຑຌກີ າຌຽປຈັຍຸຌ ຖາທຽປາ຺ຽຎັຌຆາຈນຌຶ ໃ ຄຎະກບຍຈທໄ ງນົາງຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາ ຾ຉໃ ຖະຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາກ່ຓຎີະຽຑຌກີ າຌະ ຘະຽຑາະ ຂບຄເຏຖາທ ຘະຽຑາະຎະຽຑຌກີ າຌຽປຈັ ຍຸຌຂບຄຽຏ຺ ໃາຖາທຖໃ ຸຓ຋ີ ໃ ຌງິຓ຺ ຎະຉຍິຈັກຌັ .. ຎະຽຑຌຍີຸຌຉາຓປຈີ ຘຍິຘບຄ ຽຑາະຽຎັຌທຌັ ຍຸຌ຋ີ ໃ ກໃ ຼທຂບໄ ຄກຍັ ຃ທາຓຽຆື ໃ ບເຌຆທີຈິ ຎະ຅່າທຌັ ຾ຖະ ຑຸຈ຋ະຘາຘະນຌາ ເຌ ປບຍຎີຂບຄຆາທຖາທເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ເຌ຾ຉໃ ຖະຽຂຈ ຾ຉໃ ຖະ຋ບໄ ຄຊິ ໃ ຌກ່ງຄັ຃ຄ຺ຘຍື ຉ່ ໃ ຎະຉຍິ ຈັ ກຌັ ຓາຍ່ ໃ ແຈໄ ຂາຈ. ຉໃ າຄ຾ຉໃ ທໃ າຑິ຋ີກາຼ່ເຌກາຌຎະຉິຍັຈ ບາຈຓີກາຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄຽຑື ໃ ບເນຽໄຂ຺ ໄາ ກັຍຘະຑາຍກາຌ ຂະນງາງຉທ຺ ຂບຄງຸກຘະແນຓແຎ຃ຼຄ຃ໃ ູກຌັ ຌັຌໄ ຆາທຖາທຽປາ຺຅່າຌທຌນຌຶ ໃ ຄກ່ປຍັ ຽບາ຺ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄ

48 ຆາຈບື ໃຌຽຂ຺ ໄາຓາ ຽຆັ ໃຌ ທຌັ ຽກຈີ, ຍຸຌ຃ຕຈິຘະຓາຈ, ທຌັຍຸຌ຾ນໃຄ຃ທາຓປກັ ຾ຖະ ບື ໃຌໂ ຽຆິ ໃ ຄເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຂບຄ ແທນຌໃ ຸຓກາ່ ຖຄັຌງິຓ຺ ກຌັ . ຃ທາຓຽຆື ໃບ ຃ທາຓຽຆື ໃບ຋ີ ໃຘາຓາຈຽປຈັເນຏໄູ຃ໄຌ຺ຓຘີຸຂະຑາຍ຾ຂຄ຾ປຄຈ ີ ກາຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທ຾ຏຌຍູປາຌຍາຄດໃ າຄ຾ຓໃຌຘ຺ ໃຄຏຌ຺ ຿ຈງກຄ຺ຉ່ ໃປໃາຄກາງ຃ຌ຺ ຽ຅ຍັ ,ຘໃທຌກາຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທ຾ຍຍ຾ຏຌຍູ ປາຌບກີ຅າ່ຌທຌໜຶ ໃ ຄ ຌັຌໄ຾ຓໃຌຓຏີຌ຺ກ່ ໃງບໄຌທໃາຏູ຃ໄ ຌ຺ຌັຌໄຓ຃ີທາຓຽຆື ໃບ. ຃ທາຓຽຆື ໃບ຾ຓໃຌຓຑີະຖຄັເຌກາຌ ປກັ ຘາຑະງາຈຘູຄ. ຉທ຺ດໃ າຄຽຆັ ໃຌ: ຃ັ ໄຄໜຶ ໃ ຄ ຂບໄງແຈຽໄນຌັຆາງຏູໜໄ ຶ ໃ ຄ຋ີ ໃຓບີາກາຌຽ຅ຍັນທ຺຾ປຄ ຾ຖະ ຓ຾ີຓໃງຄິ ຃ຌ຺ໜຶ ໃ ຄແຈຽໄບາ຺ກທຌໝາກແຓໄນົືຓຌັຈາໄຄຉບຌຌບໄງເນຆໄາງ ຃ຌ຺ຈັ ໃຄກໃາທຌັຌໄກຌິ ຑບໄຓຍບກຆາງ຃ຌ຺ຌັຌໄທໃາ ຌັຌໄຽຎັຌດາ຾ກຎໄທຈ຋ີ ໃຓຘີຍັຑະ຃ຸຌຈ.ີ ຆາງ຃ຌ຺ຌັຌໄກ່ ໃ ຽຆື ໃບຌາຄ ຾ຖະຖາທກ່ ໃປູຘໄກຶ ທໃາບາກາຌຎທຈນທ຺ຂບຄ ຖາທຌັຌໄນາງແຎ຋ຌັ຋.ີຌັຌໄຽຎັຌຽຑາະ຃ທາຓຘຈັ຋າຉ່ ໃກາຌປກັ ຘາຈັ ໃຄກໃາທຌັຌໄ຋ີ ໃ ຽປຈັເນຖໄາທນາງ຅າກບາ ກາຌຽ຅ຍັນທ຺ຍ່ ໃ ຾ຓໃຌງບໄຌກາຌກຌິກທຌໝາກແຓນໄ ົຓື ຌັຈາໄຄ຾ຉໃດໃ າຄເຈ. ຓກີ າຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທ຾ຍຍຑື ໄຌຍາໄຌດໃ ູນົາງຎະຽຑຈ຋ີ ໃ ເນຏໄ ຌ຺ເຌຖກັ ຘະຌະຈຼທກຌັຌີ ໄ . ຌັຌໄກ່ ໃງບໄຌທໃາ ຆາທຍາໄຌຓ຃ີທາຓຘຈັ຋າຉ່ ໃກາຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທຈັ ໃຄກໃາທ. ງບໄຌຽນຈຏຌ຺຋ີ ໃກໃາທຓາຌັຌໄກາຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທຈັ ໃຄກໃາທ຅ິ ໃ ຄຓຎີະ ຿ນງຈເຌກາຌປກັ ຘາຑະງາຈ຿ຈງຘະຽຑາະ ຾ຓໃຌຑະງາຈ຋ີ ໃຓຘີໃທຌຓາ຅າກຘະຑາຍ຅ຈິເ຅ ນົືຑະງາຈ຋ີ ໃ ຓຘີາງຽນຈຓາ຅າກ຃ທາຓຽຆື ໃບຂບຄຍຸກ຃ຌ຺ , ຃ທາຓກຄັທຌ຺ ເ຅, ນົື ຃ທາຓດາໄຌກທ຺ຉໃາຄໂ. ຽຆິ ໃ ຄຖທຓຓີ ຑະງາຈຉໃາຄໂ ຽຆັ ໃຌ:ບາກາຌຊກືຓຌ຺ ນົື຃າຊາຘະກຈ຺ , ກາຌດາໄຌກທ຺຋ີ ໃຍ່ ໃປູຘໄາງຽນຈ, ບາກາຌຽ຅ຍັຎທຈ຋ີ ໃ ຽຎັຌໂນາງໂ (຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໃຌຏູ຋ໄ ີ ໃແຈຏໄໃາຌຆໃທຄຽທຖາ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓກຈ຺ຈຌັຘູຄ ຽຆັ ໃຌ ຘາທຂຶ ໄຌເໝໃ ນົືງຄິຘູຄ ແທ (ຏູຽໄຊ຺ ໄາ)), ຾ຖະ຃ທາຓກຄັທຌ຺ ເ຅. ຌບກຌີກໄ ່ ໃງຄັຓຑີະງາຈນຈື, ຘະຽບ, ິ ບານາຌຍ່ ໃງໃບງ, ຽຎັຌຍາຈ຾ຏ ເຌກະຽຑາະບານາຌ,ຎທຈນທ຺ຂາໄຄຈຼທ຾ຖະຂີກໄ ະຉູຈ. ເຌກາຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທຑະງາຈຉໃາຄໂ຋ີ ໃກໃາທຓາຽ຋ຄິຌັຌໄ, ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ນົກື າຌຽຂ຺ ໄາຽຊຄິ຅ຈິເ຅຃ຌ຺ ຽ຅ຍັຂບຄຏູໄ ປກັ ຘາຌັຌໄຓ຃ີທາຓ ຘ່າ຃ຌັນົາງ. ຉາຓຎ຺ກກະຉ຾ິຖທໄຎັຈເ຅ຘ່າ຃ຌັເຌກາຌປກັ ຘາຌັຌໄກ່ ໃ຃ກື າຌຘະ຾ຈຄບບກ ຽຊຄິ຃ທາຓນໃທຄເງເນ຃ໄຌ຺ ຽ຅ຍັປູ, ໄ ຆໃທງເນ຃ໄຌ຺ ຽ຅ຍັ ຽຆື ໃບໝັຌໄທໃາຑະງາຈ຋ີ ໃ ຽຎັຌດໃ ູ຅ະຈີນົືຆໃ ທງເນ຃ໄຌ຺ ຽ຅ຍັ ແຈຑໄກັ ຏໃ ບຌ.ຍາຄຽ຋ື ໃບ຃ທາຓຽຆື ໃບຂບຄ຃ຌ຺ ຽປາ຺຋ີ ໃຓຉີ່ ໃທ຋ິ ກີ າຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທກ່ ໃຆໃທງປກັ ຘາຑະງາຈ຋າຄກໃາງແຈຽໄຆັ ໃຌ ກຌັ . ງກ຺ ຉທ຺ດໃ າຄ, ຃ຌ຺຾ຓກັຆ຿ິກຽຂາ຺ຽ຅຺ ໄາຓທີ຋ິ ກີ າຌປກັ ຘາ຾ຍຍຑື ໄຌ ຽຓບືຄຉໃາຄໂເຌຽທຖາຄຑູ ຈິກຈັຈັ ໃຄຌີ ໄ ຘໃທຌຎະຆາຆຌ຺ດໃ ູຎະຽ຋ຈບື ໃຌໂຉໃາຄກ່ ໃຓທີ຋ິ ກີ າຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທ຾ຍຍຑື ໄຌຽຓບືຄຘ່າຖຍັ ຄກູ ຈັ຋ີ ໃ ຾ຉກຉໃາຄ ກຌັແຎ. ຽ຋຺ ໃາ ຋ີ ໃປູຓໄ າ ກາຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທ຾ຍຍຉໃາຄໂ຋ີ ໃກໃາທຓາຽ຋ຄິຌີ ໄຍ່ ໃຓຏີຌ຺ ຿ຈງກຄ຺ເຌກາຌປກັ ຘາຄຑູ ຈິກຈັ .ຘ່າຖຍັຏູ຋ໄ ີ ໃບບກຓາ ກໃາທ ທໃາ ຉຌ຺ຊກື ຄກູ ຈັ ຾ຖະ ກາຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທ຾ຍຍຑື ໄຌຽຓບືຄຆໃ ທງກາ່ ຅ຈັຑຈິແຈຌໄ ັຌໄຓຌັບາຈຽຎັຌກາຌຽຂ຺ ໄາເ຅ ຏຈິ຃ຈິທໃາຄ຋ູ ີ ໃກຈັຌັຌໄຽຎັຌຄຑູ ຈິ຋ຄັ຋ີ ໃຓຌັບາຈ຅ະຍ່ ໃ ຾ຓໃຌຄຑູ ຈິກ່ ໃ ຽຎັຌແຈ.ໄຽຊຄິດໃ າຄເຈກ່ ໃຉາຓໜຶ ໃ ຄເຌທ຋ິ ກາຌ ີ ຎິ ໃ ຌຎ຺ທ຾ຍຍຑື ໄຌຽຓບືຄ຋ີ ໃກໃາທຓາຌັຌໄບາຈຓີຏຌ຺຋ີ ໃຈີຊາໄທໃາ຃ຌ຺ ຽ຅ຍັນາກຽຆື ໃບເຌກາຌປກັ ຘາ. ຌັຌໄກ່ ໃ ຽຑາະທໃາ ຓຌັແຈຖໄຈ຺຃ທາຓດາໄຌກທ຺ຂບຄ຃ຌ຺຋ີ ໃຊກື ຄກູ ຈັຌັຌໄຖຄ຺,ກາຌຽຉັຌໄ ຂບຄຆຍີຑະ຅ບຌ຅ະຆາໄຖຄ຺ ຾ຖະ ຖາທກ່ ໃ຅ະ ຽ຃ື ໃບຌແນທ ຾ຖະ ຘັ ໃຌໜບໄງຖຄ຺ ຆຶ ໃ ຄຏຌ຺ຂບຄຓຌັກ່ ໃ຃ຽືປຈັເນຑໄ ຈິກະ຅າງແຎ຋຺ ໃທປໃາຄ ກາງຌັຌໄຆາໄຖຄ຺ກທໃາຽກ຺ ໃາ ,ຆຶ ໃ ຄ຅ະຽປຈັເນຏໄູ຋ໄ ີ ໃຊກືກຈັ ຽຎັຌຉະຖາງໜບໄງຖຄ຺!຾ຉໃຽຊຄິດໃ າຄເຈກ່ ໃຉາຓກາຌປກັ ຘາຄກູ ຈັຉາຓ຾ຍຍຑື ໄຌ ຽຓບືຄຌີ ໄ຾ຓໃຌຓຎີະຘຈິ຋ຑິ າຍ຋ີ ໃ ຅າ່ກຈັ . ຽຊຄິ຅ະປກັ ຘາຉາຓທ຋ິ ກີ າຌ຋ີ ໃກໃາທຓາຌັຌໄ, ຌບກ ຅າກຍ່ ໃນາງຂາຈ ຾ຖທໄກ່ ໃງຄັຓຏີູ຋ໄ ີ ໃຊກື ຄກູ ຈັນົາງໂ຃ຌ຺ຌັຌໄງຄັຓບີາກາຌຽ຅ຍັຎໃ ທງໜກັ ຂຶ ໄຌ ນົື ຉາງກ່ ໃຓ.ີຘະຌັຌໄ,ຽ຋຺ ໃາ຋ີ ໃປູຓໄ າ:

49 ເຌກາຌປກັຘາຘຈັ ນົ ື຾ຓຄແຓ຋ໄ ີ ໃຓຑີຈິກຈັ ນົ ືຉບຈ (ຍ່ ໃທໃາ຅ະຽຎັຌ ຄູ , ຾ຓຄຽຄາ຺, ຾ຓຄຓຸຓ, ນົຘືຈັ຋ີ ໃຓຑີຈິບື ໃຌ) ຾ຓໃຌຍ່ ໃຓກີາຌ ປກັຘາຑື ໄຌຽຓບືຄເຈໂຽຖງີ຋ີ ໃ຅ະແຈຏໄຌ຺ຈ, ີຌບກຽໜບືແຎ຅າກກາຌເນຏໄຌ຺ປກັຘາ຋າຄຈາໄຌ ຅ຈິເ຅ຽ຋຺ ໃາຌັຌໄ. ຘ່າຖຍັຎິ ໃ ຌຎ຺ທຄກູ ຈັຌັຌໄ ຊາໄດາກເນນໄ າງຈີ຾ຓໃຌຓ຾ີຉໃປກັ ຘາຉາຓ຾ຍຍຂບຄກາຌ຾ຑຈ຾ຍຍເໝໃຽ຋຺ ໃາຌັຌໄ. ຉບໄຄແຈຓໄ ກີ າຌກະ ກຼຓ ຽຑື ໃບງາຓຘຸກຽຘຌີ ຽຆັ ໃຌ: ຆບກນາດາ຾ກຑໄຈິຓາແທກໄໃບຌ ຽຑື ໃບ຾ກຑໄຈິ຋ີ ໃບາຈ຅ະ ຽກຈີ຅າກກາຌກຈັຂບຄຘຈັ ນົື຾ຓຄແຓໄຓຑີຈິ ຍ່ ໃ ເນຖໄ່ຊາໄເນຽໄນຈຽກຈີ຾ຖທໄ຅ິ ໃ ຄ຾ຖໃຌນາດາ຾ກໄຽຑາະຓຌັ ບາຈ຅ະຆາໄຽກຌີແຎ຾ຖທໄ. ຃ທາຓຽຆື ໃບ຋ີ ໃ ຽປຈັເນຽໄກຈີກາຌຽ຅ຍັຎໃ ທງແຈ ໄ ຈັ ໃຄ຋ີ ໃແຈກໄໃາທຓາ຾ຖທໄທໃາ ຃ທາຓຽຆື ໃບ຾ຓໃຌຓຑີະຖຄັ຋ີ ໃຘາຓາຈປກັ ຘາ຿ຖກແຑແຂຽໄ຅ຍັແຈ.ໄ຾ຉໃຊາໄນາກຽຆື ໃບ ນົາງ຿ຑຈຓຌັກ່ ໃ ເນໄ຿຋ຈແຈ.ໄຊາໄຏູເໄຈນາກຓ຃ີທາຓດາໄຌກທ຺ນົາງ຿ຑຈທໃາ຅ະຓຍີາຄຘິ ໃ ຄຍາຄດໃ າຄຽປຈັເນຉໄຌ຺ ຽບຄຽ຅ຍັແຂແໄຈໄ຃ທາຓດາໄຌຂບຄຖາທ ຽບຄຌັຌໄ຾ນົະ຋ີ ໃ ຽປຈັເນຖໄາທຖ຺ຓໄ ຎໃ ທງຖຄ຺. ງກ຺ ຉທ຺ດໃ າຄ ຽຆັ ໃຌ: ຓ຃ີ ັ ໄຄໜຶ ໃ ຄຓ຃ີຌ຺ຓາຽບີ ໄຌຂບໄງເນແໄຎຽຍິ ໃ ຄບາກາຌຂບຄ຾ຓໃງຄິ຃ຌ຺ໜຶ ໃ ຄ຋ີ ໃນາກ່ ໃນຸົຖູກ ຾ຖະກ່ ໃງຄັຓຽີຖບືຈແນົບບກ ຓາດໃ ູຽຖກັ ຌບໄງ. ດໃ ູຂາໄຄຽປບືຌຂບຄຌາຄຌັຌໄຓຉີ ຺ຌໄ ໝາກກຼໄຄດໃ ູ, ຽຑາະທໃາໝາກ ກຼໄຄຓທີຉິາຓຌິຆີ຋ີ ໃຘາຓາຈຽຘຓີ ຃ທາຓ຾ຂຄ຾ປຄ ເນກໄ ຍັ ຽຘັຌໄຽຖບືຈແຈໄຂບໄງ຅ິ ໃ ຄ຾ຌະຌາ່ເນຌໄາຄຈື ໃຓຌ່ ໄາໝ າກກຼໄຄ຅ກັ຅ບກໜຶ ໃ ຄ. ຌາຄກ່ ໃຈື ໃຓຌ່ ໄາໝາກກຼໄຄຌັຌໄ຋ຄັ຋ີ ໃທໃາຌາຄຓີ຃ທາຓດາໄຌທໃາຌ່ ໄາໝາກກຼໄຄ຅ະຽປຈັເນໄ ຌາຄຽ຅ຍັ ຽຎັຌກ່ ໃຉາຓ.຃ທາຓດາໄຌກທ຺ຂບຄຌາຄຉ່ ໃກາຌຈື ໃຓຌ່ ໄາໝາກກຼໄຄ຾ຓໃຌຓດີໃ າຄ ນົທຄນົາງ ຾ຖະ ນົຄັ຅າກ ຌາຄຈື ໃຓຽຂ຺ ໄາແຎຍ່ ໃຑ່ຽ຋຺ ໃາເຈຌາ຋ີຌາຄກ່ ໃ ຽຖີ ໃຓຓບີາກາຌຍ່ ໃຘະຍາງດໃ າຄໜກັ . ຂບໄງແຈກໄ ທຈກາຽຍິ ໃ ຄບາ ກາຌ ຂບຄຌາຄດໃ າຄຖະບຼຈ ຾ຉໃຍ່ ໃຑຍ຺ທໃາຓນີ ງຄັຏຈິຎ຺ກກະຉກິຍັປໃາຄກາງຂບຄຌາຄ. ຂບໄງກ່ ໃຑະງາງາຓຎບຍເ຅ ຖາທ຿ຈງຍບກ ກຍັຖາທທໃາຍ່ ໃຓບີຌັຉະຖາງເຈໂຈບກ,຾ຉໃຖາທກ່ ໃຉບຍກຍັຓາທໃາຖາທກາ່ ຖຄັ຅ະຉາງ.ຂບໄງ ກ່ ໃ ຽຖງີຉຈັຘຌິເ຅ຘກັ ດາເນຌໄາຄຽຂຓັ ໜຶ ໃ ຄຆຶ ໃ ຄເຌຽຂຓັ ດາ ຌັຌໄ຾ຓໃຌຓ຾ີຉໃຌ່ ໄາກັ ໃຌຖາໄໂ (ຌ່ ໄາກັ ໃຌ຾ຓໃຌຽຎັຌຌ່ ໄາ຋ີ ໃ ເຆຎໄ ຺ຌດາ ຾ຖະ ຍ່ ໃຓຘີຍັຑະ຃ຸຌ຋າຄດາເຈໂ). ຾ຉໃງບໄຌ ທໃາຌາຄຓ຃ີທາຓຽຆື ໃບ ຾ຖະ ຘຈັ຋າເຌກາຌຘກັ ດາ, ຌາຄກ່ ໃຒື ໄຌ຃ຌືຓາດໃ າຄແທທາ.

50 ຅າກກຖ່ ະຌຂີາໄຄຽ຋ຄິຌີ ໄ຅ະຽນຌັແຈທໄໃາ ບຌັ຋ີ ໃ຅ຄິ຾ຖທໄຌ່ ໄາໝາກກຼໄຄ຾ຓໃຌຍ່ ໃ ແຈຽໄປຈັນງຄັກຍັຌາຄ ຾ຉໃ ງບໄຌຌາຄຓ຃ີທາຓ ຽຆື ໃບທໃາ ໝາກກຼໄຄ຅ະຽຎັຌບຌັຉະຖາງຉ່ ໃຌາຄຌັຌໄ ຋ີ ໃ ຽປຈັເນຌໄາຄຍ່ ໃຘະຍາງ ຾ຖະ ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຽປຈັເນຌໄາຄນາງຈກີ ່ ໃງບໄຌທໃາຌາຄຽຆື ໃບ຾ຖະຘຈັ຋າເຌກາຌຘກັ ດາ. ຓນີ ົາງໂ຃ຌ຺ກ່ ໃງຄັ຃ຄ຺ຓ຃ີທາຓຽຆື ໃບ຋ີ ໃຏຈິໂເຌຖກັ ຘະຌະ຃າໄງໂກຌັຌີ ໄດໃ ູ ຽຆັ ໃຌ: ຽຆື ໃບເຌຽທຈຓຌ຺ ຃າຊາ,ຽຆື ໃບເຌກາຌຘກັ ດາ, ຽຆື ໃບ ເຌຽຖື ໃບຄກາຌຂະຖ່າບານາຌກາຌກຌິ, ຾ຖະ ບື ໃຌໂບກີ . ຆຶ ໃ ຄ຃ທາຓຽຆື ໃບ ຽຖ຺ ໃາຌີ ໄ຅ະຑາເນຽໄກຈີກາຌຽ຅ຍັ ຽຎັຌ຿ຈງຍ່ ໃ຅າ່ຽຎັຌ.ຽຊຄິທ຋ິ ກີ າຌ຋ີ ໃຂບໄງເຆເໄຌກາຌຆໃທງຽນົບື຾ຓໃງຄິ຃ຌ຺ຌັຌໄ ຓຌັແຈໄຏຌ຺ ກ່ ໃຉາຓ ຾ຉໃຂບໄງງິ ໃ ຄ຃ຈິກ່ ໃງິ ໃ ຄປູຘໄກຶ ຏຈິ຋ີ ໃ ຽປຈັເນຌໄາຄຽຂ຺ ໄາ ເ຅ຏຈິງິ ໃ ຄຂຶ ໄຌ ຾ຖະຽຆື ໃບເຌຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃຍ່ ໃ ຽຎັຌ຃ທາຓ຅ຄິ.ຂບໄງດາກຽປຈັ ເນ຋ໄ ຸກດໃ າຄຽຎັຌແຎເຌ຋າຄ຋ີ ໃຊກື ຉບໄຄ, ຉ່ ໃ຅າກຌັຌໄຘບຄຘາຓຓືນໄ ົຄັ຅າກ຋ີ ໃຌາຄ ນາງຈ຾ີຖທໄຂບໄງແຈແໄຎດຼໄຓຌາຄບກີ ຽຑື ໃບຂ່຿຋ຈ ຌາຄ ຾ຖະກ່ ໃຑະງາງາຓບະ຋ຍິາງເນຌໄາຄຽຂ຺ ໄາເ຅ທໃາ ຓຌັຍ່ ໃ ຾ຓໃຌຌ່ ໄາໝາກກຼໄຄ຋ີ ໃ ຽຎັຌຉ຺ຌໄຽນຈຂບຄບາກາຌຽ຅ຍັ ຂບຄຌາຄ຾ຉໃ ຓຌັ຾ຓໃຌ຃ທາຓດາໄຌຉໃາຄນາກ຋ີ ໃ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຽນຈ; ຾ຖະ ຓຌັກ່ ໃຍ່ ໃ ຾ຓໃຌຌ່ ໄາກັ ໃຌ຋ີ ໃຘກັ ຽຂ຺ ໄາແຎຌັຌໄ຋ີ ໃຆໃທງເນຌໄາຄຽຆາ຺ ຾ຉໃຓຌັ຾ຓໃຌ ກາຌຎະຘະ຅າກ຃ທາຓ ດາໄຌຉໃາຄນາກ຋ີ ໃຆໃທງເນຌໄາຄຽຆາ຺. ຂບໄງຽຆື ໃບທໃາ ກາຌ຋ີ ໃ ຌາຄ ຾ຖະ ຋ຸກ຃ຌ຺ ເຌ຃ບຍ຃ທ຺ຂບຄຌາຄຽຂ຺ ໄາເ຅ຽຊຄິຘາງຽນຈ຋ີ ໃ ຾຋຅ໄຄິຂບຄ ບາກາຌຽ຅ຍັຂບຄ ຌາຄ຾ຖທໄ ຑທກຽຂາ຺຅ະ຃ໃບງນຸົຈຑ຺ຌໄບບກ຅າກບາກາຌດາໄຌກທ຺ ຽນົ຺ ໃາຌັຌໄ ຾ຖະ ຘາຓາຈຈູ ຾ຖຘຸຂະຑາຍຂບຄຑທກຽຂາ຺ເນຈໄ ຂີ ຶ ໄຌ ເຌບາຌາ຃ຈ຺ . ຽຑາະທໃາຘຸຂະຑາຍ຋ີ ໃຈ຾ີຓໃຌຂຶ ໄຌກຍັ຃ທາຓຽຂ຺ ໄາເ຅ເຌ ກາຌປກັ ຘາຘຸຂະຑາຍ ຾ຖະ ກາຌຎະຘະ຅າກ຃ທາຓດາໄຌ ກທ຺ຉໃາຄໂ. ຓນີ ົາງຘິ ໃ ຄນົາງດໃ າຄ຋ີ ໃຘາຓາຈຽປຈັເນ຃ໄຌ຺ ຽປາ຺ຽ຅ຍັຽຎັຌ ແຈ ໄກ່ ໃງບໄຌທໃາ຃ຌ຺ ຽປາ຺ຌັຌໄຽບຄ຋ີ ໃ ຽຆື ໃບທໃາຑທກຓຌັຘາຓາຈຽປຈັແຈ.ໄ ຃ທາຓຽຆື ໃບເຌຽທຈຓຌ຺຃າຊາ - ຓຌ຺ຈາ່ - ຾ຖະ຃າ່ຘາຍ຅າກຘາງຉາຏຘີາຈ ຊາໄນາກທໃາຏູເໄຈນາກຓ຃ີທາຓຽຆື ໃບດໃ າຄຉາງເ຅ທໃາ຅ະຓ຃ີຌ຺຋ີ ໃຓຑີະຖຄັຑຽິຘຈ຅ະຓາ຋່າປາໄງຉຌ຺ ຽບຄ,ຖາທກ່ ໃ ບາຈ຅ະຽ຅ຍັຎໃ ທງງບໄຌ ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃຖາທດາໄຌຌັຌໄກ່ ໃ ຽຎັຌແຈ.ໄນາກຏູເໄຈກ່ ໃຉາຓ຋ີ ໃ ຽຆື ໃບທໃາຉຌ຺ຌັຌໄຉບໄຄຓຌ຺຃າຊາ ນົື ຃່າຘາຍ຅າກຘາງຉາຏຘີາຈ, ຍຸກ຃ຌ຺ຌັຌໄ ຾ຓໃຌຉກ຺ ຽຎັຌຽນງື ໃບຂບຄ຃ທາຓດາໄຌກທ຺ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ

51 ໝ່ຏ຾ີຓໃຌຍ່ ໃຓຽີທຈຓຌ຺ບາ່ຌາຈຽໜບືຍຸກ຃ຌ຺ບື ໃຌ, ຾ຉໃທໃາຖາທບາຈຓ຃ີທາຓຘາຓາຈ຋ີ ໃ ຽປຈັເນ຃ໄຌ຺ຽຆື ໃບທໃາຖາທຓ ບາ່ຌາຈຽທຈຓຌ຺ ຌັຌໄ. ງບໄຌຽນຈຌີ ໄ :ຓຌັ຅ິ ໃ ຄຽຎັຌແຎຍ່ ໃ ແຈ ໄ຋ີ ໃ຅ະເຆຽໄທຈຓຌ຺຃າຊາກຍັຍຸກ຃ຌ຺຋ີ ໃຍ່ ໃຓ຃ີທາຓຽຆື ໃບ ຊເືຌຽຖື ໃບຄຽທຈຓຌ຺ກຌ຺຃າຊາ ຓຍີາຄ຃ຌ຺ກ່ ໃ຃ຈິທໃາຉຌ຺ ຽບຄຊກື ຽທຈຓຌ຺຃າຊາ ຽຓື ໃບຉຌ຺ ຽບຄຓ຿ີຖກແຑ຋ີ ໃ ຾ຎກໂ ຾ຖະ ຽຎັຌໜາໄດາໄຌກທ຺ ຆະຌຈິຉໃາຄໂ (ຽຆັ ໃຌ: ຽຌື ໄບຄບກເຌບະແທງະທະຽຑຈ ນົືຑະງາຈຉຍັ຾ຂຄ). ຑະງາຈຽຖ຺ ໃາຌັຌໄ຾ຓໃຌຍ່ ໃຓຘີໃທຌ ກໃ ຼທຂບໄຄກຍັ ຽທຈຓຌ຺຃າຊາ ນົືຓຌ຺ຈ່າ ເຈໂ. ຘາງຽນຈ຋ີ ໃຑາເນຽໄກຈີຑະງາຈຽນົ຺ ໃາຌັຌໄ຾ຓໃຌຓາ຅າກ຋່າຓະ ຆາຈ.ດໃ າແຎຽຘງຽຄຌິຽຘງ຋ບຄເນກໄ ຍັຘ່າຌກັ ໝ່ຓຌ຺ຉໃາຄໂ ຋ີ ໃບາໄຄທໃາຉຌ຺ຘາຓາຈປກັ ຘາຽທຈຓຌ຺຃າຊາຉໃາຄໂ ແຈ, ໄ຾ຖະ ຍ່ ໃ ເນແໄຎນາ຋າຄ຾ກ຾ໄ຃ຌໄໝ່ຽທຈຓຌ຺ ຽຑາະຌັຌໄ຅ະຍ່ ໃຆໃທງເນນໄ ງຄັຈີຂຶ ໄຌ. ຊາໄ຋ໃາຌຽ຅ຍັໜກັ ຅຺ ໃຄ ແຎເນ຾ໄຑຈປກັ ຘາ. 1.4.ທຈັ຋ະຌະ຋່າກາຌກຌິ ທຈັ຋ະຌະ຋່າກາຌກຌິຂບຄຖາທຽຎັຍ຾ຍຍປຼຍຄໃາງ. ບານາຌກາຌກຌິ຋ີ ໃ ຽຎັຌຑື ໄຌຊາຌເຌຆີທຈິ ຎະ຅່າທຌັ ຾ຓໃຌຽຂ຺ ໄານຌຼທ, ຎາ, ຆີ ໄຌ ຾ຖະ ຏກັ . ບານາຌຖາທຓນີ ົາງຆະຌຈິ , ຽກບືຍ຋ຸກຆະຌຈິ ຓີ ຎາ຾ຈກຽຎັຌຘໃ ທຌ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ ເຌກາຌຎຸຄ຾ຉໃຄ. ບານາຌຑື ໄຌຽຓບືຄ຋ີ ໃ ຆາທຖາທ຋຺ ໃ ທແຎເຌກາຌຍ່ຖ຿ິຑກ ຍ່ ໃ ທໃາ ຄາຌຎ຺ກກະຉິນົືຄາຌຍຸຌຉໃາຄໂ, ຄາຌຖຼໄຄຘາໄຄຘຌັ ນົືຉບໄ ຌປຍັ ຾ຂກ຋ີ ໃຓາດຼໄຓດາຓ຾ຓໃຌຖາຍ, ຉ຺ຓໄ ຾ກຄ, ກບໄງ, ຎີ ໄ ຄ ຾ຖະບື ໃຌໂ, ຌບກ຅າກຌີ ໄຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃຂາຈຍ່ ໃແຈເໄຌ຃າຍຽຂ຺ ໄາກ຃່ ືຏກັ ຾ຖະ ຽ຃ື ໃບຄຈື ໃຓ ຃ືຽນົ຺ ໄາຂາທ.. ຾ຉໃ ເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ຌີ ໄທຈັ ຋ະຌະ຋່າກາຌກຌິຂບຄຖາທ ກ່ຓກີ າຌຎັຄຎຸຄຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌແຎກຍັ ງຸກ ຘະແນຓ ຍ່ ໃ ທໃ າຎະຽຑຈບານາຌ ຾ຖະ ຘະຊາຌ຋ີ ໃ ເຌກາຌກຌິ ບານາຌ ຿ຈງຘະຽຑາະ຃ໃ າຌງິ ຓ຺ເຌ ກາຌ ຍ່ຖ຿ິຑກບານາຌຂບຄ຃ຌ຺ເຌຉທ຺ ຽຓບືຄຘໃ ທຌເນງໃ ຅ະແຎປຍັຎະ຋າຌກຌັດໃ ູຉາຓປາໄຌບານາຌ, ຑຈັຉະ຃າຌ ຉໃາຄໂ, ຋າຄຈາໄຌກາຌຎຸຄ຾ຉໃຄບານາຌຑາງເຌຽປບືຌ ກ່ຓຖີກັ ຘະຌະນຸົຈຖຄ຺ນຌັແຎຆື ໄບານາຌ຋ີ ໃຓກີ າຌຎຸຄ

52 ຾ຉໃຄຂາງຉາຓປາໄຌບານາຌຉໃາຄໂ ຾ຉໃຽຊຄິດໃ າຄເຈກຉ່ າຓຖກັ ຘະຌະທຈັ຋ະ ຌະ຋ ຼ່າກາຌກຌິ ຾ຖະ ກາຌຎຸຄ ຾ຉໃຄບານາຌ຾ຍຍຖາທ ກງ່ ຄັ຃ຄ຺ປກັ ຘາແທຽໄນຓບືຌຽຈຓີ . ກາຌກຌິບານາຌ຋ີ ໃຊກືຉບໄຄ຅ະຆໃທງເນປໄໃາຄກາງຉາໄຌ຋າຌຉ່ ໃກາຌຽ຅ຍັຽຎັຌແຈ ໄ ກາຌກຌິບານາຌຍ່ ໃຈີບາຈ຅ະຓຏີຌ຺ຘະ຋ບໄຌ຿ຈງກຄ຺ຉ່ ໃຍຌັນາຘຸຂະຑາຍຈັ ໃຄແຈກໄໃາທຓາ຾ຖທໄຌັຌໄ.຾ຉໃຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ຋ີ ໃຘຸຈຌັຌໄ ກ່ ໃ຃ືກາຌກຌິບານາຌຍ່ ໃຈງີຄັຽປຈັເນປໄໃາຄກາງບໃບຌ຾ບຍ່ ໃຘາຓາຈຉາໄຌ຋າຌ຿ຖກແຑແຂຽໄ຅ຍັ ຉໃາຄໂແຈ຿ໄຈງຘະຽຑາະ຾ຖທໄ ຾ຓໃຌ຿ຖກຉຈິ ຽຆື ໄບຉໃາຄໂ: ຽຈກັ ຌບໄງ຋ີ ໃຍ່ ໃແຈກໄ ຌິບານາຌ຋ີ ໃ ປໃາຄກາງຉບໄຄກາຌ ຅ະຓ຿ີບກາຈຽຎັຌ຿ຖກຊບກ຋ບໄຄ ດໃ າຄປາໄງ ຾ປຄແຈໄ຾ຖະ ບາຈ຅ະ ຉາງຄໃາງກທໃາຽຈກັ ຌບໄງ຋ີ ໃກຌິບານາຌ຃ຍ຺ຉາຓ຋ີ ໃປໃາຄກາງຉບໄຄກາຌ. ຿ຖກໝາກ຾ຈຄ຾ຓໃຌບຌັຉະຖາງ຋ີ ໃຘຸຈຘ່າຖຍັ ຽຈກັ ຌບໄງຂາຈຘາຌບານາຌ. ຃ຌ຺຋ີ ໃຂາຈຘາຌບານາຌ຅ະຽຎັຌທຌັຌະ຿ຖກແຈຄໄໃາງກທໃາ ຾ຖະ ບາກາຌກ່ ໃປາໄງ຾ປຄຂຶ ໄຌແທກທໃາ. ຿ຖກຉຍັ຾ຂຄ, ຆຶ ໃ ຄຘໃທຌໜຶ ໃ ຄ຾ຓໃຌຽກຈີຓາ຅າກກາຌກຌິຽນົ຺ ໄານົາງຽກຌີແຎ຅ະຽກຈີຂຶ ໄຌແຈຄໄໃາງ ຾ຖະ ປາໄງ຾ປຄກຍັຏູ຋ໄ ີ ໃ ຂາຈຘາຌບານາຌ. ຘ່າຖຍັຏູ຋ໄ ີ ໃຂາຈຘາຌບານາຌ຾ຖທໄ ຾ຓໃຌ຾ຉໃ ຿ຖກແຑແຂຽໄ຅ຍັ຋່າຓະຈາ຋ີ ໃຍ່ ໃປາໄງ຾ປຄຽຆັ ໃຌ: ຿ຖກ ນທຈັກ່ ໃຓກັ຅ະຽຎັຌໜກັ ຾ຖະ ຌາຌຽຆາ຺, ນົືບາຈຑາເນຽໄກຈີ຿ຖກຎບຈຍທຓແຈຄໄໃາງ.

53 ກາຌກຌິບານາຌ຋ີ ໃຊກືຉບໄຄ຅ະຆໃທງຽປຈັເນບໄາກາຌຽ຅ຍັຌັຌໄຈແີທ. ກາຌກຌິບານາຌຈຓີ ຎີະ຿ນງຈຍ່ ໃຑຼຄ຾ຉໃ຅ະຆໃທງຎບໄ ຄກຌັ຿ຖກຽ຋຺ ໃາຌັຌໄ ຓຌັງຄັຆໃທງ ປໃາຄກາງ ຂບຄຽປາ຺ຉ່ ໃຘູກໄ ຍັ ຿ຖກແຑແຂໄຽ຅ຍັ ຾ຖະ ຽປຈັເນຽໄຆາ຺ຽ຅ຍັ ຽຎັຌແຈບໄກີຈທໄງ. ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ຽຓື ໃບຓກີ າຌຽ຅ຍັ ຽຎັຌ ກາຌກຌິບານາຌ຋ີ ໃຓ຋ີ າຈຍ່າຖຸຄຈເີນຑໄ ຼຄຑ່ຌັຌໄ຾ຓໃຌຓ຃ີທາຓຘ່າ຃ຌັ຋ີ ໃຘຸຈ. ຾ຉໃກ່ ໃ ຽຎັຌໜາໄຽຘງຈາງ຋ີ ໃ ຾ຓໃຍາຄ຃ຌ຺ຍ່ ໃ ຽບາ຺ບານາຌ຋ີ ໃຈຓີ ຎີະ຿ນງຈເນຖໄູກກຌິຽຓື ໃບຽຂາ຺ຽ຅ຍັຎໃ ທງ ນົືຽຎັຌ຿ຖກຊບກ຋ບໄຄ. ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ປໃາຄກາງຂບຄຽຈກັ ຌບໄງ຅ຶ ໃ ຄບໃບຌຽຑງ ຍ່ ໃຘາຓາຈຉ່ ໃຘູກໄ ຍັ຿ຖກແຑແຂຽໄ຅ຍັ຋ີ ໃ ຽຎັຌດໃ ູ຾ຖະ ຍາຄ຋ກີ ່ ໃບາຈຉາງແຈ.ໄຽຈກັ ຌບໄງ຋ີ ໃ ຽ຅ຍັ ຽຎັຌຌັຌໄ຅ະຉບໄຄແຈກໄ ຌິບານາຌຽຑື ໃບຍ່າຖຸຄປໃາຄກາງ!ຊາໄ ຽຂາ຺ຍ່ ໃກຌິ຅຺ ໃຄງທ຺ະນົບືບງຽຂາ຺ເນຽໄຂາ຺ກຌິ. ຅຺ ໃຄເນຽໄຈກັ຋ີ ໃ ຽ຅ຍັຎໃ ທງກຌິບານາຌເນນໄ ົາງຽ຋຺ ໃາ຋ີ ໃ ຖາທຘາຓາຈກຌິຈື ໃຓແຈ.ໄ ຉາຓຎ຺ກກະຉິ຾ຖທໄ ເຌຽທຖາຽ຅ຍັຎໃ ທງຽຈກັ ຌບໄງ຾ຓໃຌຍ່ ໃຓກັ຅ະກຌິບານາຌຘະຌັຌໄ,ຉບໄຄແຈຑໄ ະງາງາຓບຈ຺຋ຌ຺ຎບໄ ຌຽຂ຺ ໄາເນໄ ຽຂາ຺ກຌິນົາງໂ຃ັ ໄຄຉ່ ໃຓື ໄ຾ຖະ ກ່ ໃ ເນໄຈື ໃຓຌ່ ໄານົາງໂ ຽຑື ໃບເນຽໄຂາ຺ຊໃາງຽຍາ຺ (ງໃ ຼທ) ນົາງໂ຃ັ ໄຄຉ່ ໃຓື ໄ . ຊາໄນາກທໃາ ຽຈກັ ຌບໄງກຌິຽຂ຺ ໄາ຾ຖະບານາຌ຾ຂຄຍ່ ໃແຈກໄ ່ ໃ ເນຍໄຈ຺ນົ຾ືຉະ຾ຖທໄຎບໄ ຌຽຂາ຺. ບາກາຌກໃ ຼທກຍັກາຌຂາຈບານາຌຌັຌໄຓກັ຅ະຘະ຾ຈຄບບກຽຓື ໃບ຃ຌ຺ ຽ຅ຍັ ຽຎັຌ຿ຖກຉໃາຄໂ; ຉທ຺ດໃ າຄຽຆັ ໃຌ: ຽຈກັ ຌບໄງ຋ີ ໃຊບກ຋ບໄຄນົາງໂຓື ໄບາຈ຅ະຓບີາກາຌຉຌີ຾ຖະຓຍືທຓ,ໜາໄຍທຓ, ຽຎັຌຽຓຈັຆ່ ໄາໂ ນົຽືຎັຌໜຄັຖບກດໃ ູຉາຓຂາ. ບຌັຌີ ໄ຾ຓໃຌບາກາຌຂບຄ຿ຖກຂາຈຘາຌບານາຌ. ຽຈກັ ຌບໄງ຅ະຉບໄຄກຌິບານາຌຍ່າຖຸຄເນນໄ ົາງໂ ຾ຖະ ເນກໄ ຌິນົາງໂ຃ັ ໄຄຉ່ ໃຓື ໄ . ເຌແຖງະກາຌຽ຅ຍັ ຽຎັຌ ນົືນົຄັ຅າກກາຌຽ຅ຍັ ຽຎັຌຉໃາຄໂຌັຌໄ ຘິ ໃ ຄຘ່າ຃ຌັ຋ີ ໃຘຸຈ ຾ຓໃຌເນກໄ ຌິບານາຌ຋ີ ໃຓຎີະ຿ນງຈເນນໄ ົາງໂ. 1.5ຑ຋ິ ກີ າຌຘໃ ູຂທຌັ ຑ຋ິ ກີ າຌຘໃ ູຂທຌັ ຽຎັຌຎະຽຑຌ຃ີທາຓຽຆື ໃບເຌຽຖື ໃບຄຂທຌັ຋ີ ໃ ຉຈິຑຌັກຍັທຊິ ຆີທີຈິຂບຄ຃ຌ຺ຖາທຓາ ຾ຉໃຍູປາຌຌະກາຌ ຅ຌ຺ກາງຽຎັຌຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ຃ຌ຺ຖາທຉບໄຄແຈຎໄ ະຉຍິຈັດໃ າຄຽຎັຌຎະ຅າ່ ເຌຆທີຈິຂບຄ ຃ຌ຺ຏູນໄ ຌຶ ໃ ຄ. ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ເຌກາຌຘໃ ູຂທຌັ ຾ຓໃຌຽຑື ໃບຽຎັຌກາຌຎບຍເ຅, ເນກໄ າ່ ຖຄັເ຅ ນົືງກ຺ ງບໄຄ຃ຌ຺ ຘຈັ ຾ຖະ ຘິ ໃ ຄຂບຄ, ຽຑື ໃ ບຂ່ເນຓໄ ຃ີ ທາຓດໃ ູຽດັຌຽຎັຌຘຸກ ຾ຖະ ຎະຘ຺ຍຏ຺ຌຘ່າຽຖັຈເຌຆີທິຈກາຌຄາຌ ຋ັຄຽຎັຌ

54 ກາຌຘະ຾ຈຄຽຊຄິ຃ທາຓຘາຓກັ ຃, ີ ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຌຍັຊື຾ຖະ ກາຌເນກໄ ຼຈ຾ຂກຍາໄຌ຾ຂກ ຽຓບືຄ຋ີ ໃຓາ ດາຓ. ກາຌຘໃ ູຂທຌັຓນີ ົາງຎະຽຑຈ ຃ືກາຌຘໃ ູຂທຌັ ຃ຌ຺ , ກາຌຘໃ ູຂທຌັ ຘຈັ ຾ຖະ ຘໃ ູຂທຌັທຈັຊຸຘິ ໃ ຄຂບຄ. ຘາຖຍັທ຋ິ ກີ າຌຘໃ ູຂທຌັຂບຄຖາທຓີ2 ທ຋ິ ີ຃ືທ຋ິ ກີ າຌຽປຈັ຾ຍຍຑຸຈ຋ະຘາຘະນຌາ ຾ຖະ ຾ຍຍຑາຓ. ຂັຌໄຉບຌຌເຌກາຌຈ່າຽຌຌິກ່ຘຸຈ຾ຖທໄ ຾ຉໃ ຅ະເຆທໄ຋ິ ກີ າຌເຈ, ຍາຄ຃ັ ໄຄກ່ຓກີ າຌເຆ຾ໄຍຍຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌ ແຎ຋ຄັ຾ຍຍຑາຓ ຾ຖະ ຑູຈແຎຑບໄຓກຌັ ເຌຄາຌຈຼທກຌັ . ທ຋ິ ຾ີຍຍຑາຓ ຽຆິ ໃ ຄ຃ຌ຺຋຺ ໃທແຎປູ຅ໄກັກຌັຈ຾ີຓໃຌ “ນຓຑ່ ບຌ” ຽຎັຌຏູຈໄ່າຽຌຌີຑ຋ິ ກີ ່າເຌກາຌຘໃ ູ ທຌັ ຾ຖະ ເນຑໄ ບຌ຾ກໃ຃ຌ຺຋ີ ໃຓາປໃ ທຓ. ຘາຼ່ຖຍັ ທ຋ິ ກີ າຌ຾ຍຍຑຸຈ຋ະຘາຘະນຌາຌັຌໄ ຅ະຓກີ າຌຌຓິ ຌ຺ ຌະຖຄ຺ ດໃ າຄນຌບໄ ງ 5 ບຄ຺ຓາ຅ະຽຖຌີຑບຌຑະຑຸຈ຋ະຓຌ຺ , ຉກັ ຍາຈຌາຓຌ຺ ຾ຖະ ຘູຈແຆງະຓຸຄ຃ຸຌ ນົືຉກັ ຍາຈ ຘຄັ຃ະ຋າຌບານາຌ. ຘະນຸົຍ຾ຖທໄ ປີຈ຃ບຄທຈັ ຋ະຌະ຋່າຖາທຽຎັຌປີຈ຃ບຄທຈັ ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ງຈຶ ນຓັຌໄ ເຌນົກັ ຃າ ຘບຌຂບຄຑຸຈ຋ະຘາຘະນຌາຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌກຌັ ຃ະຉ຃ິທາຓຽຆື ໃ ບ຾ຍຍຓຽີນຈຓຏີຌ຺ ຂບຄ຅າປຈີຎະ ຽຑຌີ ໄ ຽຆິ ໃ ຄກາງຽຎັຌຑື ໄຌຊາຌ ຽປຈັເນຘໄ ຄັ຃ຓ຺ ຖາທຓ຃ີທາຓຽຎັຌຽບກະຑາຍ, ຍ່ ໃ ຓກີ າຌຂຈັ ຾ງໃຄຂບຄ ກໃ ຸຓ຃ຌ຺ , ທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທຽຎັຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຋ີ ໃຓກີ າຌຎັຍຎຸຄຑຈັ຋ະຌາ ເນຘໄ ບຈ຃ໃ ບຄກຍັຘະຑາຍ ຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ເຌ ງຸກ຾ນໃຄກາຌຽຎີຈກທາໄຄ ຾ຖະ ຋ຌັ ຘະແນຓ຾ຉໃ ກ່຃ຄ຺ຉທ຺ ແທຽໄຆິ ໃ ຄ຃ທາຓຽຎັຌຽບກະຖກັ ຂບຄຆາຈຉຌ຺ . ກຈິ ຅ະກາ່ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ , ບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃າຊາຓ - ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກ່າ, - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌ ກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽນຓາະຘຓ຺ ຾ຖະ ຾຅ກດາງ຃່າຊາຓເນ຾ໄຉໃຖະກໃ ຸຓ ຃຺ຌໄ຃ທາໄຘຌ຺຋ະຌາຑາງເຌກໃ ຸຓ, ຂຼຌຍຈ຺ຖາງຄາຌກໃ ຸຓ. ຉາຄນຌາໄກໃ ຸຓຂຶ ໄຌຖາງຄາຌ. ເນຌໄ ກັ ປຼຌ ກໃ ຸຓບື ໃຌຎະກບຍ຃່າຽນຌັ ຾ຖະ ຃ູຌຑາຘະນຸົຍຽຎັຌ ຂັຌໄຉບຌຘຸຈ຋າໄງ. ຑ຋ິ ຍີາຘ-ີຘໃ ູຂທັຌ “ຍາຘ” ີ ຽຎັຌຑ຋ິ ກີ າຌໜຶ ໃ ຄຂບຄຎະຽຑຌຖີາທ ຽຆໃຄິຆາທຖາທຓກັ ຽບີ ໄຌກຌັ ທໃາ “ຘໃ ູຂທັຌ”.ຽຑໃຌິ຅ຈັ ຍາຘີຂຶ ໄຌຽຑໃບືຘະຽນົຓີ ຘະນົບຄຽນຈກາຌ ນົືທຌັຘ່າ຃ຌັຉໃາຄໂ ຿ຈງຘະຽຑາະຽຎັຌທຌັ຋ໃຓີ ຃ີທາຓໝາງ ຾ຖະ ຎຶຓໄ ຎິຉງິຌິຈີ ຂບຄຽ຅຺ ໄາຑາຍຏູ຋ໄໃ຅ີຈັຑ຋ິ ີ ຽຆໃຌັ ເຌທຌັຂຶ ໄຌຎີເໝໃຖາທ, ຘໃ ູຂທຌັຌາກ ກໃບຌ຅ະຽຂ຺ ໄາຘໃ ູທຈັ ,

55 ປຍັຂທັຌ຃ຌ຺຋ໃຒີື ໄຌ຅າກກາຌຽ຅ຍັແຂແໄຈຎໄໃ ທງເໝໃໂ, ຑ຋ິ ຾ີຉໃຄຄາຌ, ຂຶ ໄຌຽປບືຌເໜໃ , ຽຈກັ ຽກຈີເໝໃ ນົືບບກ ກາ່ , ຉບໄຌປຍັ຾ຂກຍາໄຌ຾ຂກຽຓບືຄ ນົືງາຈຑໃຌີບໄຄ ຋ໃຽີຈຌີ຋າຄຓາ຾ຉໃ ແກຽຑໃບືຓາດຼໄຓດາຓ ນົືກາ່ ຖຄັ຅ະ ຽຈຌີ຅າກແຎແກ.ກາຌ຅ຈັຑ຋ິ ຍີາຘີ຾ຓໃຌ຅ຈັຂຶ ໄຌທຌັເຈກແ່ຈຉໄ ະນົບຈຎີ, ຾ຉໃ ຿ຈງຘໃທຌເນງໃ຾ຖທໄ ຽຑໃຌິ຅ະ ບຄີຉາຓກາຌ຃ຈິແຖໃຂບຄຏູຽໄຊ຺ ໄາຏູ຾ໄກໃ ຽຑໃບືນາຓື ໄຘຌັທຌັຈີ ຽຆໃຄິບຄີຉາຓຎະຉ຋ິ ຌິ຋າຄຘາຘະໜາ ຃ບືຄີຉາຓ ຽຈບືຌ຾ປຓ ນົື ຽຈບືຌ ບບກເໝໃ ,... ຈັ ໃຄຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຾ຖະ ຘໃທຌນົາງຓກັ຅ຈັຂຶ ໄຌກໃບຌ຋ໃ ຼຄ ນົືກໃບຌ ຉາຽທຌັຉກ຺ ຈຌິ ຽຑາະຓ຃ີທາຓຽຆໃບືທໃາ ຆທີຈິ຅ະແຈປໄໃຸຄຽປບືຄຍ່ ໃ຋ຈ຺ຊບງຖຄ຺ ຽໝບືຌຈໃຄັຈທຄຉາຽທຌັ຋ໃກີ າ່ ຖຄັ ຅ະຉກ຺ ຈຌິ. ຃ທາຓໝາງຂບຄກາຌ຅ຈັຍາຘີຘໃ ູຂທຌັ ຓດີໃ ູທໃາ: ຎະຆາຆຌ຺ ຃ຌ຺ຖາທຓ຃ີທາຓຽຆໃບືກຌັທໃາ ຋ຸກ ຃ຌ຺ ຽກຈີຓາຉບໄຄຓບີະແທງະທະ຃ຍ຺ຊທໄ ຌ 32 ຎະກາຌ ຑບໄຓ຋ຄັຓຂີທັຌຎະ຅າ່ດໃ ູຌາ່ ຾ຉໃຖະຘໃທຌ຅ໃຄຶຊທືໃາ ຽຎັຌ຃ຌ຺ ຋ໃຘີຓ຺ ຍູຌ຾ຂຄ຾ປຄ ຋ຄັປໃາຄກາງ ຾ຖະ ຅ຈິເ຅; ຊາໄຂທຌັ ຂບຄບະແທງະທະ ເຈໜຶ ໃ ຄນາກນາງ ນົື ບບກ຅າກແຎ຋ໃບີໃຌື ກບ່ າຈຽປຈັເນໄ຃ຌ຺ໂຌັຌໄ ຍ່ ໃຘະຍາງຽ຅ຍັແຂແໄຈຎໄໃ ທງ ນົືບາຈແຈປໄຍັ ຽ຃າະປາໄງ ນົືຍ່ ໃຓີ ຿ຆກ ຈໃຄັຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ. ຈໃຄັຌັຌໄກາຌຘໃ ູຂທຌັ ຅ໃຄຶ ຽຎັຌຑ຋ິ ບີຌັໜໃຄຶ ຽຑໃບືຽບີ ໄຌຂທຌັ ກຍັ຃ຌືຓາດໃ ູຌາ່ຑາກຘໃທຌ ຉໃາຄໂຂບຄປໃາຄ ກາງ ດໃ າຄ຃ຍ຺ຊທໄ ຌຽໝບືຌຽຈຓີ ຽຑໃ ບືເນ຃ໄ ຌ຺ໂ ຌັຌໄຓຘີຸຂະຑາຍ຾ຂຄ຾ປຄ,ຓ຿ີຆກແຆ ຓີ ຃ທາຓຘ່າຽຖຈັ ເຌກາຌຎະຉຍິຈັທຼກຄາຌ ນົື຃ທາຓຎບຈແຑເຌກາຌຽຈຌ຋ີ າຄ.ຽ຃ື ໃບຄຎະກບຍເຌຄາຌຍາຘຓີ ີ ຑາຂທຌັ , ຽຂ຺ ໄາຉ຺ຓໄ ຽຂ຺ ໄາໜຓ຺ , ແຂໃຉ຺ຓໄ , ແກໃຉ຺ຓໄ , ຽນົ຺ ໄາ, ຌ່ ໄາ຾ຖະ ຉຍິຽຂ຺ ໄາ,… ຈັ ໃຄຌີ ໄ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ. ກາຌກະກຼຓຑາ ຂທຌັ ຘໃທຌນົາງ ຾ຓໃຌຏູຽໄຊ຺ ໄາຏູ຾ໄກໃຽຆິ ໃ ຄຽຖີຓໄ ຈທໄງກາຌນງຍິໝາກຽຍຄັ຅າກເຍຉບຄກທງໄຽຆິ ໃ ຄຽຑິ ໃຌຌາ່ຓາ຅ຍີ ເນຽໄຎັຌປູຍ຾ຍຍຖກັ ຘະຌະຘາຓຖໃ ຼຓນົາງໂບຌັ຾ຖທໄນງຍິ຃ຈັຉຈິ ຾ຖະ ຆບໄຌຽນໃ ົບືຓກຌັ ເນຽໄຎັຌປູຍ ຅ທງ ຉາຓຂະໜາຈ ຋ໃຉີບໄຄກາຌ ຾ຖທໄຽບຈໄທໄ ງຈບກແຓໄນົາກນົາງຆະຌຈິ ຑບໄຓ຋ຄັເຍແຓ຋ໄ ີ ໃ ຽຎັຌຓຸຄ຃ຸຌ. ຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃ ເຆຎໄ ະຈຍັ ຑາຂທຌັ຅ະ຾ຉກຉໃາຄກຌັຉາຓຽນຈກາຌ ຾ຖະກຂ່ ຶ ໄຌກຍັຖະຈູຂບຄຈບກແຓບໄກີ ຽຆໃຌັ ທໃາ ເຌຄາຌຘໃ ູຂທຌັ ຎີເໜໃຖາທ ຽຑໃຌິກຓ່ ກັເຆຈໄບກ຅າ່ຎາ, ຈບກຈາທຽປບືຄ, ຈບກຘາຓຎີ, ຈບກ຃ູຌ, ເຍ ຽຄຌິ ເຍ຃່າ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ.ຘໃທຌທໃາເຌຑ຋ິ ຾ີຉໃຄຄາຌ ຈບກແຓ຋ໄໃຽີຑໃ ຌິຓກັເຆໄ຾ຓໃຌ ຈບກປກັ , ຈບກຈາທຽປບືຄ, ຑ຋ິ ຍີາຘ-ີຘໃ ູຂທັຌ (Ba-si-soo-khouan

56 ເຍຽຄຌິ ເຍ຃່າ ຾ຖະ ເຍ຃ູຌ ຽຎັຌຘໃທຌເນງໃ ຿ຈງ ບຄີຉາຓ຃ທາຓໝາງຽຆິ ໃ ຄຓາ຅າກຆໃຂືບຄຈບກແຓໄ຋ໃ ີ ຘະ຾ຈຄຽຊຄິ຃ທາຓປກັ ຾ຖະ ຃ທາຓປໃຸຄຽປບືຄ ຉະນົບຈຆທີຈິ຃ໃ ູຌັຌໄຽບຄ. ຌບກ຅າກຌັຌໄ ຽຑໃ ຌິງຄັຽບາ຺ ຐາໄງ ຘຂີາທ ຋ໃຓີ ຃ີທາຓງາທຎະຓາຌຑ່ຓຈັປບຍ຾ຂຌແຈຓໄ າປບໄງປຼຄ ຽຎັຌ຾ຊທ ເຘໃ ແຓຈໄ ິ ໄທຌບໄງໂ ຾ຖທໄຎັກ ຘຼຍບບໄຓ ຉາຓໝາກຽຍຄັ ຾ຖະຐາໄງ ຂາທຽຘັຌໄງາທ ຅າ່ຌທຌໜໃຄຶຑາຈຏໃາຌ຅ບຓໝາກຽຍຄັ. ຐາໄງຂາທຌີ ໄ ຽຑໃຌິຽບີ ໄຌທໃາ ຐາໄງຏູກ຾ຂຌ. ຆຌ຺ ຽຏໃາ຺ຖາທຖໃ ຸຓ ຊທືໃາຘຂີາທ ຾ຓໃຌຘະ຾ຈຄຽຊຄິ຃ທາຓຘຈ຺ ເຘ, ຆໃຘືຈັຍ່ຖຘິຸຈ ຏຸຈຏໃ ບຄ. ດໃ ູ຋ໃ຅ີບຓຂບຄໝາກຽຍຄັ ຓ຋ີ ຼຌແຂຓຈັຉຈິດໃ ູ.ໝາກຽຍຄັ຋ໃ ຽີຑິ ໃຌຽບ຾ໄຖທໄ ກຊ່ ກືຌາ່ຓາຉັ ໄຄຖຄ຺ຽ຋ຄິ຿ບ ຽຄຌິ ຽຆໃຄິຓຽີຂ຺ ໄາຘາຌຍຌັ຅ດຸ ໃ ູ ຾ຖະຓ຾ີກທໄຽນົ຺ ໄາຂາທ ນົືຽນົ຺ຆໄ ະຌຈິບໃຌືກແ່ຈໄຉັ ໄຄດໃ ູເ຅ກາຄ. ຘຸຈ຋າໄງຽຑິ ໃຌ຅ຶ ໃ ຄຽບາ຺ ຿ບຑາຂທຌັຓາທາຄເຘໃ ເ຅ກາຄຑາຌ ນົືຑາຽຂ຺ ໄາແຓຽໄຆໃຄິຎູຈທໄງ຾ຏໃ ຌຏາໄ຋ໃຘີທງຄາຓ.ຽ຋ຄິຑາຽຂ຺ ໄາ ຓຊີ ທໄ ງຌບໄງ 4 ນາ 6 ເຍ ທາຄບບໄຓດໃ ູ ຽຑໃ ບືເຘໃ ແຂໃຉ຺ຓໄ , ຽຂ຺ ໄາຉ຺ຓໄ ,ຽຂ຺ ໄາໜຓ຺ ຾ຖະ ໝາກແຓ.ໄ ດໃ ູຂາໄຄໂຑາຂທຌັ ຓແີກໃຉ຺ຓໄ ຽຆໃຄິຽຑໃຌິ ຽບິ ໄຌີທໃາ ແກໃຂທຌັຌັຌໄຽບຄ. ຉາຓ຃ທາຓ຅ຄິ ຑາຍາຘີກຓ່ ນີ ົາງ຾ຍຍ ຾ຉໃ ຿ຈງຘໃທຌເນງໃ຾ຖທໄ ຑາ ຍາຘຂີບຄຆາທຖາທ຋຺ ໃທແຎ ຅ະຓເີຍຘີ຅າ່ຌທຌ 4 ນາ 6 ຆ່ ໃ ຎະຈຍັບບກ຋າຄຂາໄຄ ຾ຖະ ຑາຂທຌັ ຋ຄັໝຈ຺຅ຶ ໃ ຄຎະຈຍັຈທໄງຈບກແຓໄຽປຈັເນຑໄາຍາຘ຿ີຈຈຽຈັ ໃຌຂຶ ໄຌ. ຘໃທຌທໃາ ຆາທນົທຄຑະຍາຄ ຅ະຎະກບຍຑາ ຍາຘ຾ີຍຍຈັ ໄຄຽຈຓີ ດໃ າຄຖຼຍຄໃາງ ຾ຉໃຽຉຓັແຎຈທໄງ຃ທາຓໝາງ. ຿ຈງຖທຓ ຑາຍາຘ຾ີຍຍຌີ ໄຉ່ ໃາ ຎະກບຍ ຈທໄງໝາກຽຍຄັຂະໜາຈຌບໄງໂຉັ ໄຄດໃ ູເ຅ກາຄບບໄຓຖບໄຓຈທໄງ຅ທງເນງໃ ຽຆິ ໃ ຄຍຌັ຅ຈຸ ບກແຓ, ໄ ຽ຃ື ໃບຄໝາກ ຽ຃ໃບືຄຑູ,ເຍຽຄຌິ ເຍ຃່າ. ຋ຄັໝຈ຺ ຅ຈັດໃ ູເຌ຿ບ຋ີ ໃຓຽີຂ຺ ໄາຘາຌຽຉຄັດໃ ູຉຌີຽຑໃບື຅ຍັ຋ຄັໝຈ຺ເນດໄໃ ູຉທ຺. ຅າກຌັຌໄ຋ຄັ ໝຈ຺຿ບຑາຍາຘີ຅ຶ ໃ ຄຊກື ຽບາ຺ຓາທາຄຽ຋ຄິຂຌັ ຾ຖະ ຎະຈຍັ຾຃ຓຈທໄງຈບກແຓບໄກີ ຽ຋ື ໃບໜຶ ໃ ຄ. ຽຓໃບືຑາຂທັຌ ຑບໄຓ຾ຖທໄ ຾ຖະ ຑ່ຽຊຄິຽທຖາ຋ໃຆີາທຑຸຈຽຆໃບືທໃາຽຎັຌຽຖກີ ຄາຓ ງາຓຈີ຋ຸກ຃ຌ຺ກຊ່ ຏື າໄຍໃ ຼຄຑາຈຍໃາ ຽຂ຺ ໄາຓາ ຌໃຄັບບຓໄ ຑາຂທັຌ ຽຑໃບືຽຖີ ໃຓຑ຋ິ ຘີໃ ູຂທັຌ. ຏູ຋ໄໃຌີາ່ຑາຑ຋ິ ຘີໃ ູຂທຌັ ຽບີ ໄຌທໃາ “ໝ່ຑບຌ”. ຂາໄຄໜາໄຂບຄໝ່ຑບຌ ຓີ ຂຌັຑບໄຓຍາໄຄ຋ໃຽີປຈັຈທໄ ງເຍຉບຄ ເຘໃຈບກແຓໄ1 ຃ໃ ູ, ຋ຼຌ 1 ຃ໃ ູ ຾ຖະ ຽຄຌິ຅າ່ຌທຌໜໃຄຶຉາຓ຾ຉໃຽ຅຺ ໄາຘຈັ຋າ

57 ຑບໄຓຈທໄງ຅ບກຽນົ຺ ໄາຌບໄງບຌັໜໃຄຶ. ໝ່ຑບຌກໃາທ຃່າ຃າໄງກຍັ຃່າຽ຋ຈ ຽຆໃຄິຓຽີຌື ໄບເຌຘ່າ຃ຌັ ກ຃່ ຽືບີ ໄຌຂທຌັ ຉໃາຄໂ ຂບຄປໃາຄກາງ຋ໃນີ ົຄ຺ນາງແຎເນກໄ ຍັ ຽຂ຺ ໄາຓາຘໃ ູຽຌື ໄບຘໃ ູ຃ຄີ ຽຑໃບືເນຓໄ ຘີຸຂະຑາຍ຾ຂຄ຾ປຄ, ຓ຾ີຉໃ຃ທາຓ ປໃຸຄຽປບືຄ ຿ຆກຖາຍ,ຎະຘຍ຺຃ທາຓຘ່າຽຖຈັເຌຆທີຈິ. ຽຓໃບືໝ່ຑບຌກໃາທຘິ ໄຌຘຸຈ຾ຖທໄ ກເ່ ຆຐໄາໄງຏູກ຾ຂຌຏູກ ເນຏໄູ຋ໄໃຊີ ກືຘໃ ູຂທັຌຌັຌໄກໃບຌ ຿ຈງທາຄຽຂ຺ ໄາຉ຺ຓໄ ຽຂ຺ ໄາໜຓ຺ ຾ຖະ ແກໃຂທຌັ ເຘໃ ເຌຓຂືບຄຏູຌໄ ັຌໄ ຾ຖະ ນົຄັ຅າກ ຌັຌໄ ຃ຌ຺ບໃຌືກຏ່ ູກຉາຓ. ນຄົັ຅າກຑ຋ິ ຘີໃ ູຂທຌັ຅ຍ຺຾ຖທໄ຃ບຍ຃ທ຺ກໃງ່ ກ຺ ຑາຂທຌັແຎທາຄແທຍໄ່ຖຽິທຌຽ຋ຄິນທ຺ ຍໃບຌຌບຌຽຎັຌຽທຖາຘາຓທຌັ ຽຑໃບືຽຎັຌຘຖີຓິ ຄ຺຃ຌ຺ . ນົຄັ຅າກຑ຋ິ ຘີໃ ູຂທຌັ ຍາຄ຃ັ ໄຄກງ່ ຄັຓຑີ຋ິ ກີ າຌຂ່ຘຓ຺ ຍຈັ ຘຓ຺ ຓາຏູບໄາທຸ຿ຘຽຆໃຌັ ຑ່ ໃ ຾ຓໃ, ຎໃ ູ ງໃາ, ຑ່ ໃ ຽຊ຺ ໄາ, ຾ຓໃຽຊ຺ ໄາ ນົືງາຈຑໃຌີບໄຄຏູບໄາທຸ຿ຘ ຽຑໃບືຂ່ບະ຿ນຘກິ າ່(ຂ່຿຋ຈ, ຂ່ບະແຑ) ເຌຘໃຄິ຋ໃຉີຌ຺ ຽບຄແຈຖໄໃທຄຽກຌີ ນົືກະ຋່າຏຈິຑາຈຏໃາຌຓາ. ເຌຑ຋ິ ຈີໃຄັກໃາທຌີຏໄ ູ຋ໄໃຂີ່ຘຓ຺ ຓາ ຊຂືຌັ ຈບກແຓ຾ໄຖທໄກໃາທ຃່າຂ່ຘຓ຺ ຓາ ຾ຖທໄກ຅່ ຍັ ຽບາ຺ຘ຺ຌໄ ໜໃຄຶຂບຄ຾ຑຍໃ ຼຄຂບຄຏູບໄ ະທຸ຿ຘ຋ໃຍີໃ ຼຄດໃ ູ ຓາ຾ຎະເຘໃນທ຺ ຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ ຽຑໃບືຘະ຾ຈຄ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ຌຍັຊ.ືນົຄັ຅າກຌີ ໄກ່ຊທືໃາ ຑ຋ິ ຋ີ ຄັໝຈ຺ ແຈຘໄ ິ ໄຌຘຸຈຖຄ຺ ຾ຖະ ຋ຸກ຃ຌ຺ ກຽ່ຂ຺ ໄາປໃທຓປຍັຎະ ຋າຌບານາຌ຋ໃ຋ີ າຄຽ຅຺ ໄາຑາຍ຅ຈັຉຼຓແທໄຽຑໃບືຽຎັຌຘຖີຓິ ຸຄ຃ຸຌ຾ກໃຄາຌຈັ ໃຄກໃາທ. 2. ທຈັ຋ະ຋່າຂບຄຆາຈບາຆຼຌ ຃ຸຌ຃ໃາ຋າຄຈາໄຌທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ຾ຓໃຌຆຍັ ຑະງາກບຌບຌັ ກທາໄຄເນງໃ ຾ຖະ ຽຎັຌຓ່ຖະຈກ຺ ບຌັ ບຸຈຓ຺ ປັ ໃຄຓີຽຆິ ໃ ຄ຾ຉໃຖະຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິບາຆຼຌ ກຖ່ ທໄຌ຾ຖທໄ ຾ຉໃຓທີຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຆາຈຉຌ຺ . ຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຆາຈ ຘະຓະຆກິ ຌັຌໄຎະກບຍຽຎັຌຓຖ່ ະຈກ຺ ບາຆຉີ າຽທຌັບບກຘຼຄເຉ, ໄ ກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຾ຖະ ກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາ ກ່ ໃ຾ຓໃຌນຌາໄ຋ີ ໃຂບຄບາຆຼຌ຋ຄັນຓຈ຺຋ີ ໃ຅ະປໃທຓຓກືຌັ . 2.1 ຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຼຌແຈບໄ ບກ຾ປຄຽ຃ື ໃ ບຌແນທປໃ ທຓຓກື ຌັ ຽຑື ໃ ບຘາໄຄຽຘຈຊະ ກຈິ ຑາກຑື ໄຌບາຆຼຌເນຓໄ ຘີະຊຼຌຖະຑາຍ, ຘຓ຺ ຍູຌຑູຌຘຸກ ຾ຖະ ຓ຃ີທາຓຘາຓາຈເຌກາຌ຾ຂໃຄຂຌັ ຘູຄ ຃:ື

58 ກາຌ຅ຖ່ ະ຅ບຌຘຌິ຃າໄ, ກາຌຍ່ຖກິ າຌ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶດໃ າຄຽຘຖ, ີ ຓກີ າຌນົຄັແນົຂບຄ຋ຌຶ ດໃ າຄ ຽຘຖຑີ າຍກທໃາຽກ຺ ໃາ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິ ຽຎັຌ຋ີ ໃນຓັຌໄເ຅ແຈໄ຾ຖະ ນຸົຈຏໃ ບຌ຃ທາຓ຋ຸກ ງາກ ຾ຖະ ຃ທາຓ຾ຉກຉໃາຄ຋າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ຃ຓ຺ , ປກັ ຘາຘະຊຼຌຖະຑາຍຂບຄຽຘຈຊະກຈິຓະນາຑາກ ຾ຖະ ກາຌຽຄຌິເຌຑາກຑື ໄຌ, ຽຖັ ໃຄເຘໃ ເນຓໄ ກີ າຌຽຆື ໃ ບຓຽຂ຺ ໄາກຌັ ຾ຖະ ປໃ ທຓຓຈື ຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຿ຈງກາຌ ຎະຉຍິຈັງຸຈ຋ະຘາຈຖທຓຈັ ໃຄຌີ ໄ : - ຎະຉຍິຈັ ຽຂຈກາຌ຃າໄຽຘຖດີໃ າຄຽຉຓັ ຘໃທຌ ຾ຖະ ຽຖັ ໃຄກາຌຽຎີຈກທາໄຄກາຌ຃າໄຈາໄຌກາຌຍ່ຖກິ າຌ , ຽປຈັເນບໄາຆຼຌ ກາງຽຎັຌຽຂຈຖຄ຺຋ຌຶດໃ າຄຽຘຖ, ີຂະນງາງກາຌປໃ ທຓຓບືະຌຸຑາກ ຑື ໄຌເຌຽຂຈຑຈັ຋ະຌາ ຋ີ ໃຓດີໃ ູ຾ຖທໄ ຾ຖະ ຽຂຈຑຈັ຋ະຌາເນຓໃ. - ຘຍືຉ່ ໃ ປຈັ ຾ນຌຌໄ ຾ຖະ ຂະນງາງກາຌຽຆື ໃ ບຓຉ່ ໃ ກຍັ ຑາກຑື ໄຌ ຋ີ ໃ ດໃ ູຌບກບາຆຼຌ຋ີ ໃ ຉໃາຄຐໃ າງ ຉໃາຄແຈປໄຍັຏຌ຺ຎະ຿ນງຈ, ປໃທຓຓຽືຑື ໃບຽປຈັເນຖໄ ະຍຍ຺ກາຌ຃າໄນົາງຐໃ າງຽຂັຓໄ ຾ຂຄ. - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ບຸຈຘານະກາຼ່ຂະນຌາຈຌບໄ ງ ຾ຖະ ຂະນຌາຈກາຄເຌບາຆຼຌເນ຋ໄ ຌັ ຘະແນຓ ຾ຖະຓ຃ີທາຓຘາຓາຈເຌກາຌ຾ຂໃຄຂຌັ ຽຆິ ໃ ຄຎະກບຍຘໃ ທຌຽຂ຺ ໄາເຌກາຌຑຈັ຋ະຌາບຸຈຘະນະກ່າ ຾ຖະ ຓຎີະ ຘຈິ຋ຏິຌ຺ຂບຄຑາກຑື ໄຌ. - ຽຖັ ໃຄຽຎີຈຽຘຖຈີ າໄຌ຃ທາຓຆາຌຆິ່າຌາຌ ຾ຖະ ກາຌຍ່ຖກິ າຌດໃ ູເຌຑາກຑື ໄຌ, ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຽຎີຈ ກທາໄຄຈາໄຌກາຌຽຄຌິ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓ຋ື ີ ໃ ເກຘໄ ຈິງິ ໃ ຄຂຶ ໄຌ. ຽຖັ ໃຄກາຌຑຈັ຋ະຌາຈາໄຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆ, ີ ຘາໄຄຉັ ໄຄກຌ຺ແກຘ່າຖຍັ ກາຌ ຽຆື ໃ ບຓຉ່ ໃ ເຌຂະ຾ນຌຄຑະຖຄັຄາຌ ຾ຖະ ກາຌຌ່າເຆແໄຒຒາໄ, ບາງ ຾ກຈັ຋່າຓະຆາຈ ຾ຖະ ຌ່ ໄາຑາງເຌບາຆຼຌ.. - ຽຘຓີ ຂະນງາງກາຌປຍັຎະກຌັຈາໄຌຘະຍຼຄບານາຌ ຾ຖະ ຃ທາຓຘາຓາຈເຌກາຌ຾ຂໃຄຂຌັ ເຌ ຖະຈຍັຘາກຌ຺ຂບຄກາຌຏະຖຈິ ຘະຍຼຄບານາຌ, ກະຘກິ ່າ ຾ຖະ ຎໃ າແຓຽໄປຈັເນບໄາຆຼຌ ກາງຽຎັຌຏູຏໄ ະຖຈິ ຋ີ ໃຌານຌາໄເຌຑະຖຈິຉະຑຌັ ຽນົ຺ ໃາຌີ ໄ ຽຑື ໃບຉບຍຘະນຌບຄ຃ທາຓຉບໄຄກາຌ຋ີ ໃຌຍັຓື ໄຌຍັ ຽຑີ ໃຓຂຶ ໄຌ. - ຘາໄຄເນຓໄ ຿ີ຃ຄຖໃາຄ ຾ຖະ ກາຌ຃ຓ຺ ຓະຌາ຃ຓ຺ ຋ີ ໃ ຈຂີ ຶ ໄຌ ຿ຈງກາຌຑຈັ ຋ະຌາ ຾ຖະ ຽຆື ໃ ບຓຉ່ ໃ ຾ຖະ ກຓ຺ ກຼທກຌັເຌຉານຌໃາຄກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ ຑາງເຌບາຆຼຌ ຾ຖະ ຌ່າເຆຽໄຉກັ ຿ຌ຿ຖຆ຋ີ ີ ໃ຋ຌັ ຘະແນຓ ເຌ ຈາໄຌ຿຋ຖະ຃ຓ຺ ຓະຌາ຃ຓ຺ ຾ຖະ ຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆີຂໃາທຘາຌ, ຑຽິຘຈ຾ຓໃຌ ເຌກາຌ ຽຆື ໃບຓຉ່ ໃຖະຍຍ຺຃ບຓຑທິ ຽຉີ ຂ່ຓໄ ູຌຂໃາທຘາຌເຌບາຆຼຌ, ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຌະ຿ງຍາງຽຎີຈຌໃາຌຒາໄ ຿ຈງຑຈັ຋ະຌານົາງປູຍ຾ຍຍຂບຄກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ ຽຑື ໃບຘາໄຄ຃ທາຓຘະຈທກເນ຾ໄກໃກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຘຌິ຃າໄຏໃາຌ຾ຈຌ. 2.2 . ຈາໄຌຘຄັ຃ຓ຺ ບາຆຼຌຈາ່ ຽຌຌີກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ ຿ຈງຏໃາຌ຃ະຌະກາຼ່ຓະກາຌຈາໄຌ ກາຌ ຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ ຽຆິ ໃ ຄແຈຘໄາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌຓາ ຎີ1978 ຿ຈງແຈປໄ ຍັ ຽບາ຺຋ຈິ຋າຄຆີ ໄຌ຅າກກບຄຎະ ຆຸຓຘຸຈງບຈ ຃ັ ໄຄຉໃາຄໂ, ຃ະຌະກ່າຓະກາຌຈາໄຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ແຈກໄ ່າຌຈ຺ຂຄ຺ຽຂຈຍູຖຓິ ະຘຈິຘາ ຖຍັກາຌປໃ ທຓຓຉືາຓ ຍຌັຈາບະຌຸກ່າຓະກາຌຉໃາຄໂຂບຄບາຆຼຌ ຃ືບະຌຸກ່າຓະກາຌຈາໄຌກາຌຘກຶ ຘາ, ຾ຏຌກາຌບາຆຼຌຈາໄຌ ຎະຆາກບຌ, ບະຌຸກາ່ ຓະກາຌບາຆຼຌຈາໄຌຘຸຂະຑາຍ ຾ຖະ ບານາຌ, ບະຌຸກ່າຓະກາຌບາຆຼຌຈາໄຌຆາທ ນຌໃ ຸຓ, ຾ຏຌກາຌບາຆຼຌຈາໄຌ຾ຓໃງຄິ, ບະຌຸກາ່ຓະກາຌບາຆຼຌ ຈາໄຌກາຌ຃ບຍ຃ຸຓແຑຑຍິຈັ . ກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ4 ແຈດໄ ືຌດັຌຽຊຄິ຃ທາຓຉຈັຘຌິເ຅ຂບຄບາຆຼຌ຋ີ ໃ ຅ະ ຽຖັ ໃຄ ຖຈັກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ ຿ຈງຘະຽຑາະເຌຈັ ໃຄຉ່ ໃ ແຎຌີ ໄ : ຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາກໃ ຼທກຍັບາຆຼຌ ເນຽໄຎັຌຑາກຘໃ ທຌນຌຶ ໃ ຄຂບຄທຆິ າຘກຶ ຘາກໃ ຼທກຍັບະຆີ ບາ຃ະຽຌເຌນົກັ ຘູຈກາຌປຼຌຂບຄ຿ປຄປຼຌ ຾ຖະ ຓະນາທ຋ິ ະງາແຖ. - ຌ່າຽບາ຺຾ຏຌກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌ

59 ຌກັ ຘກຶ ຘາຓາເຆໄຽຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຃ທາຓປູກໄໃ ຼທກຍັບາຆຼຌເຌກາຌຘກຶ ຘາຆັຌໄ ບຸຈຓ຺ ຾ຖະ ຆັຌໄ ຘູຄ. ຽຑີ ໃຓ຋ະທີ ຂຶ ໄຌຉື ໃຓຽ຃ບືຂໃາງ ຋ີ ໃຓດີໃ ູຂບຄກາຌປໃທຓຓຖືະນໃທາຄຓະນາທ຋ິ ະງາແຖ຋ີ ໃຌາ່ນຌາໄ ຾ຌເຘໃ ເນແໄຈຘໄາໄຄຉັ ໄຄຓະນາທ຋ິ ະງາແຖບາຆຼຌເຌ຋ີ ໃຘຸຈ. - ຽຖັ ໃຄຖັຈເນຓໄ ກີ າຌປໃ ທຓຓເືຌ຾ຏຌກາຌກໃ ຼທກຍັ ຾ຓໃ ງຄິ. - ຽຎີຈກທາໄຄກາຌປໃ ທຓຓເືຌ ຾ຏຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຽຈກັ ຌບໄ ງ ຽຑື ໃ ບເນຽໄຂ຺ ໄາຽ຅຺ ໄາແຈຘໄ ະ຾ຈຄນຓຈ຺ ຃ທາຓຘາຓາຈຂບຄຉຌ຺ . - ຆຸກງູກໄ າຌ ຾ຖກຎໃ ຼຌຂໃາທຘາຌຖະນທໃາຄບຄ຺ກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄ ຋ີ ໃ ຍ່ ໃ ຾ຓໃຌຂບຄຖຈັຊະຍາຌເຌຑາກຑື ໄຌຽຑື ໃບຆໃ ທງເນຽໄຂາ຺ຽ຅຺ ໄາ ຂະນງາງກາຌຎະກບຍຘໃທຌຂບຄຉຌ຺ ຽຂ຺ ໄາເຌກາຌປໃທຓຓຑືາງ ເຌບາຆຼຌ - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຃ທາຓຑະງາງາຓປໃ ທຓກຌັ ຽຑື ໃ ບຘະກຈັກັຌໄກາຌ຾ຏໃ ຂະນງາງຂບຄຑະງາຈຉໃາຄໂ. ກຈິ຅ະກ ກາຌປໃ ທຓຓທືຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ຘຄັ຃ຓ຺ ບາຆຼຌ ບຸຎະກບຌ ຍຈັ ຃່າຊາຓ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກ່າ - ຃ູເນຌໄ ກັ ປຼຌ຅ຍັ຃ໃ ູກຌັ , ຅າກຌັຌໄເນຌໄ ກັ ປຼຌ຾ຍໃຄກຌັປຍັ ຏຈິຆບຍຌກັ ປຼຌ ຏູໄ ນຌຶ ໃ ຄປຍັຏຈິຆບຍຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຏູ຋ໄ ີ ໃ ຘບຄປຍັຏຈິຆບຍນທ຺ຂ່ທໄ ຈັ຋ະຌະ຋່າຈາໄຌຘຄັ຃ຓ຺ . - ເນຌໄ ກັ ປຼຌບໃາຌຽຌື ໄບເຌຍຈ຺ ປຼຌເຌນທ຺ຂ່຋ໄ ີ ໃ ຉຌ຺ ຽບຄປຍັ ຏຈິຆບຍ, ຅າກຌັຌໄ ຃ູຊາຓ຃ທາຓ ຘຌ຺ເ຅ຂບຄຌກັ ປຼຌຉ່ ໃນທ຺ຂ່ ໄຽນົ຺ ໃາຌັຌໄ, ຽຓື ໃບ຾ກຂໄ່ຂໄ ບໄຄເ຅ຉໃາຄໂ຾ຖທໄ ຃ູເນຌໄກັ ປຼຌຎໃ ຼຌກຌັບະ຋ຍິ າງນທ຺ຂ່ ໄ ຋ີ ໃຉຌ຺ ຽບຄປຍັຏຈິຆບຍຉ່ ໃ຃ໃ ູຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ. - ຉບຌຘຸຈ຋າໄງ ຃ູເນຌໄກັ ປຼຌຉາຄນຌາໄ຾ຉໃຖະນທ຺ຂ່ຌໄ ັຌໄ, ຘະຽນຌີ ຉາຓ຃ທາຓຽຂ຺ ໄາເ຅ຂບຄຽຂາ຺ຽ຅຺ ໄາ ຾ຖະ ຃ູຌາ່ຑາຘະນຸົຍ. 3. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຉໃາຄໂຂບຄຆາຈບາຆຼຌ ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈ 10 ຎະຽ຋ຈ ບາຆໃ ຼຌ [National costume] 1. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈ ຂບຄຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ ຘ່າຖຍັຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຆາງຽບີ ໄຌທໃາ (Baju Melayu) ຍາ຅ ູຓາຽຖດູ ຘໃທຌຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຐໃ າງ ງຄິຽບີ ໄຌທໃາ(Baju Kurung) ຍາ຅ຸກຸຕຸຄ ຎະກບຍຈທໄງ ຽຘື ໄບ຾ຂຌງາທ ຾ຖະ ກະ຿ຎຄໄງາທ

60 ຆຸຈຆາງ (Baju Melayu) ຍາ຅ ູຓາຽຖດູ ຆຸຈງຄິ (Baju Kurung) ຍາ຅ຸກຸຕຸຄ 2. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈ ຂບຄຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ ຘ່າຖຍັຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓຘໃທຌເນງໃຌງິຓ຺ ກຌັເຘໃ ເຌຑ຋ິ ກາຌ ີ ຘ່າ຃ຌັໂຉໃາຄໂ ຽຆັ ໃຌ ຄາຌ຾ຉໃຄ ຾ຖະ ຄາຌຘຍ຺ ຽຆິ ໃ ຄຽບີ ໄຌຆຸຈຌີ ໄທໃາ (Ao dai) ບາທດາງ

61 ຆຸຈ (Ao dai) ບາທດາງ 3. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຑະຓາໄ (ຓຼໄຌຓາ) ຆຸຈຎະຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຓຼໄຓຓາ ຓຆີ ື ໃ ຽບີ ໄຌທໃາ ຖບຄງ ີ(Longyi) ຽຎັຌຏາໄ຿ຘຄໄ຋ີ ໃຌໃ ຸຄ຋ຄັງຄິ ຾ຖະ ຆາງ ເຌຓີຑໄ ຽຘຈ ິ ຉໃາຄໂ ຏູຆາງ ໄ ຓກັ຅ະເຘໃຽຘື ໄບ຃່ຎ຺ກ຅ຌີ຾ຓຌຈາຖຌິ ຾ຖະ ຽຘື ໄບ຃ຸຓຍ່ ໃຓຎີ຺ກ ຍາຄ຋ໃາຌບາຈ ຅ະຓຏີາໄຑຌັນທ຺ ຽບີ ໄຌທໃາ ກບຄຍບຄ(Guang Baung) ຘໃທຌຏູງໄຄິ຅ະເຘໃຽຘື ໄບຓກະີ ຈູຓ຋າຄຈາໄຌນຌາໄຽບີ ໄຌ ທໃາ ງຌິຆີ(Yinzi) ນຖຉືກະິ ຈູຓຈາໄຌຂາໄຄຽບີ ໄຌທໃາ ງຌິຍບຌ (Yinbon) ຾ຖະຏາໄ຃ຸຓຍໃາ ຖບຄງ ີ(Longyi)

62 4. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຍຕູເຌ ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຍຖູເຌ ຃າໄງ຃ກຶ ຍັຎະຽ຋ຈ ຓາຽຖງຽຆງ ຓຆີ ື ໃ ຽບີ ໄຌຆຸຈຂບຄຐໃ າງຆາງທໃາ ຍາ ຅ຓາ ູ ຖາດູ(Baju Melayu) ຘໃທຌຐໃ າງງຄິກ່ ໃ ຽຆັ ໃຌຈຼທຓຆີ ື ໃ ຽບີ ໄຌທໃາ ຍາ຅ຸກຕຸຄ ູ (Baju Kurung) ຾ຉໃຏູງໄຄິ ຎະຽ຋ຈຍຕູເຌ ຅ະ຾ຉໃຄ຿ຉຈທໄງຽ຃ື ໃບຄ຋ີ ໃຓຼີຘຘີຌັຘຈ຺ ເຘກທໃາ ຾ຖະຓກັ຅ະຽຎັຌຽຘື ໄບຏາໄ຋ີ ໃ ຃ຸຓຉັ ໄຄ຾ຉໃນທ຺ ຅ຌ຺ປບຈຉຌີ ຽຌື ໃບຄ຅າກຍຕູເຌຽຎັຌຎະຽ຋ຈ ຓູຘຖຓີ ຅ຶ ໃ ຄຉບໄຄ຾ຉໃຄ຿ຉເນປຼຍ ໄ ປບໄງ຾ຖະຓຈິຆຈິ ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈຍຕູເຌ 5. ຆຸຈຎະ຅່າຆາຈຂບຄຎະ ຽ຋ຈ ຘາ຋າຖະຌະຖັຈຎະຆາ຋ິຎະແຉຎະຆາຆ຺ຌຖາທ ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຖາທຽປາ຺ ຾ຍໃຄບບກຽຎັຌ 2 ຖກັ ຘະຌະ຃:ື຾ຍຍທຼຄ຅ຌັ ຾ຖະ ນຖທຄຑະຍາຄ ກາຌ຾ຉໃຄ຿ຉຂບຄຐໃ າງຆາງ຾ຓໃ ຌ຅ະຌໃ ຸຄ຿ຘຄໄເນຓ ຽຘື ໄບເນຓຉາຓກາຌບບກ຾ຍຍ຾ຉໃ ຖະງຸກຘະແນຓ (຾ຍຍທຼຄ຅ຌັ ), ຐໃ າງຆາງ຋ີ ໃ ຾ຉໃຄ຿ຉ຾ຍຍ ນຖທຄຑະຍາຄ ຾ຓໃຌ຅ະຌໃ ຸຄກະ຿຅ຓ ຾ຖະຽຘື ໄບເນຓ ຘໃ ທຌຐໃ າງ ງຄິ ຾ຓໃຌຓ຾ຍຍ ີ ຈຼທ ຃ືຽກ຺ ໄາຏຓ຺ ຍຼຄ຾ຑ ເຘໃ ຽຘື ໄບເນຓ ຌໃ ຸຄຘີ ໄຌເນຓ ຉາຓ຾ຍຍຂບຄ຾ຉຖະງຸກຘະແນຓ ຽຆິ ໃ ຄຆຸຈຎະ຅າ່ ຆາຈຖາທ຾ຓໃຌ຅ະຌໃ ຸຄ ເຌຄາຌ, ຑ຋ິ ກາຌ ີ ຉໃາຄ ຖທຓແຎຽຊຄິກາຌຽຂ຺ ໄາທຈັ ທາບາຕາຓເຌຖາທ ຾ຖະ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັ ກາຌຌໃ ຸຄຊຂບຄ ື ງຄິຖາທ ເຌຓື ໄຎ຺ກະຉິກ່ ໃ຅ະຌໃ ຸຄຘຌິ ຾ຖະ ຽຘື ໄບ຋຺ ໃທແຎ ຽຑື ໃບ຋່າກຈິ຅ະທຈັ ຽຎັຌ ຉ຺ຌໄ ຂາໄຖາຈຘະກາຌ ຌກັ ປຼຌ ຌກັ ຘກຶ ຘາ ຾ຓໃຌຉບໄ ຄຌໃ ຸຄຘິ ໄຌ຋ຄັນຓຈ຺ (ນຓາງ຃ທາຓທໃາ ຽທຖາຽຂ຺ ໄາຽປຈັ ທຼກ ເຌ຋ຸກໂນຌາໄທຼກ຾ຖະຉ່າ຾ນຌໃ ຄ ຉາຓຍ່ຖິຘັຈຽບກະຆ຺ຌ ຂບຄຖັຈ ຾ຓໃ ຌຉບໄ ຄແຈຌໄໃ ຸຄຘີ ໄຌ)

63 6. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈ ບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ຽກຍາດາ (Kebaya) ຽຎັຌຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈ ບຌິ຿ຈ ຘ່າຖຍັຏູງໄຄິ ຘໃທຌຏູຆາງ ໄ ຽບີ ໄຌທໃາ ຽຉຖຸກຽຍຘ຃າຍ (Teluk Beskap) ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌກາຌ຾ຉໃຄກາງ຾ຍຍຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌກຌັ ຖະນທໃາຄຽຘື ໄບ຃ຸຓ ຾ຖະ ຿ຘຄໄ ຽຂາ຺ ຽ຅຺ ໄາ຅ະຌຸຄໄ຿ຘຄໄຽຓື ໃບດໃ ູຍາໄຌ ຾ຖະ ຽທຖາຎະກບຍຑ຋ິ ຋ີ າຄ ຓຈັຘະດິຈ 7. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄ ຎະຽ຋ຈ ຒີຖຎິິຌ ຏູຆາງ ໄ ຅ະຌໃ ຸຄ຿ຘຄໄຂາງາທ ຾ຖະ ຘທຓຽຘື ໄບ຋ີ ໃ ຽບີ ໄຌທໃາ ຍາຕບຄ ຉາກາຖ໅ບກ (barong Tagalog) ຽຆິ ໃ ຄ ຉຈັນງຍິຈທໄງຏາໄເງນຓາກຌຈັ ຓຍີໃາ຃່ຉັ ໄຄ ຾ຂຌງາທ ຽຘື ໄບ຋ີ ໃຎາງ຾ຂຌ ຓກັ຅ະຎັກຖທຈຖາງຉາຄໂ ຘໃທຌ ຏູງໄຄິ ຌໃ ຸຄກະ຿ຎໃ ຄງາທ ເຘໃຽຘື ໄບຘ຃ີຓີ ຾ຂຌຘັຌໄ ຅ຍັກຍີງກ຺ຉັ ໄຄຘູຄກາງຍໃາ ຃າໄງຎີກ຾ຓຄກະຽຍື ໄບ ຽບີ ໄຌທໃາ ຍາ ຖຌິຉາທກັ (balintawak)

64 ຍາຕບຄ ຉາກາຖ໅ບກ (barong Tagalog) ຍາຖຌິຉາທກັ (balintawak) 8. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈແ຋ ຘ່າຖຍັຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄແ຋ ຋ີ ໃ ຽຎັຌ຋າຄກາຌ ຅ະປູ຅ໄກັກຌັເຌຆື ໃ ຆຸຈຑະຖາຈຆະຌງິຓ຺ ຿ຈງຆຸຎະ຅າ່ ຆາຈຐໃ າງຆາງ ຅ະຽບີ ໄຌທໃາ ຽຘື ໄບຑະຖາຈຆະ຋າຌ

65 ຆຸຈຑະຖາຈຆະຌງິຓ຺ 9. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈ ກາ່ຎູຽ຅ໃງ ຘໃທຌເນງໃ ຾ຖທໄ຅ະຑາກຌັ ຽບີ ໄຌ ຆ່າຑບຈ ນຖຏືາໄຘະ຿ຖຄໄກາ່ຎູຽ຅ໃງ ຉ່ ໃາຈທໄງຓືຓ຋ີ ຄັ຾ຍຍນຖຓ຺ ຾ຖະ ຑ່ ຈີຎ຺ກຽບາ຺ຽຘື ໄບຍ່ຖຽທຌ ິ ຾ບທ ນຖຽືບີ ໄຌທໃາ ຽບາ຺ຽຘື ໄບຽຂ຺ ໄາເຌ 10. ຆຸຈຎະ຅າ່ຆາຈຂບຄຎະຽ຋ຈ ຘຄິກະ຿ຎ

66 ຘ່າຖຍັຎະຽ຋ຈຘຄິກະ຿ຎ ຾ຓໃຌ຅ະຍ່ ໃຓຆີຸຈຎະ຅າ່ຆາຈ ຋ີ ໃ ຽຎັຌນຖກັ ບາໄຄບຄີ ຾ຉໃ ຅ະຓຘະີ ຽຑາະຆຸຈ຋ີ ໃ ເຆໄ ເຌຑ຋ິ ີ ໃກາຌ ຾ຖະ ຌງິຓ຺ ກຌັເຘໃກຌັ ຽຌື ໃບຄຓາ຅າກ ຘຄິກະ຿ຎຓນຖາງ ີ ຽຆື ໄບຆາຈຽຆັ ໃຌ: ຅ຌີ ຓາຽຖ ບຌິ ຽຈງ ຾ຖະ ຆາທດູ຿ຖຍ 3.1. ທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌິ຿ຈຽຌຽຆງແຈຓໄ ປີູຍປໃາຄ ຿ຈງກາຌກະ຋ຍ຺ ຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະກຌັຖະນທໃາຄຎະ ຽຑຌີ ຈັ ໄຄຽຈຓີ ຾ຖະ ບຈິ຋ຑິຌ຺ ຂບຄນົາງຆາຈຉໃາຄຈາໄທ. ບຌິ຿ຈຽຌຽຆງຽຎັຌຘູຌກາຄເຌຑາກຑື ໄຌບາ ຂຼຌຽຘັຌໄ຋າຄ ຋າຄກາຌ຃າໄຍູປາຌຖະນທໃາຄຉາຽທຌັບບກແກ ຾ຖະ ຉາຽທຌັບບກກາຄ ຽປຈັເນທໄ ຈັ ຋ະຌະ຋່າ ແຈປໄ ຍັບຈິ຋ິ ຑຌ຺ດໃ າຄ຾ຂຄ຾ປຄ຅າກນົາງຘາຘະນຌາ, ຓຘີາຘະນຌາປຌິຈູ, ຑຸຈ, ຂຄ຺ຑູ຅ື ໄ ,ບຈິຘະຖາຓ ຓຌັ຾ຓໃຌທຈັ຋ະຌະ ຋່າ຾ຍຍ຃ຍ຺ຆຸຈຎະຘຓ຺ ຅າກນົາງຽ຃າ຺. ຆາທຍາ 93, .. ຘະນຌາປຌິຈູ. ປູຍ຾ຍຍຘຖິະຎະແຈຘໄ ະ຾ຈຄຽຊຄິ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຍຍຎະຘຓ຺ ທາດັ ໄຄ (Wayang) ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌ ຉທ຺ ຖະ຃ບຌຉຸກກະຉາຑື ໄຌຍາໄຌແຈຘໄ ະ຾ຈຄຽຑື ໃບຂະນງາງຘາຘະນຌາປຌິຈູ຾ຖະ ບຈິຘະຖາຓ ນຓໃ ູຍາໄຌດາທາຌ (Javan). ປູຍ຋ີ1 ກາຌຘະ຾ຈຄຘຖິ ະຎະຂບຄຆາທບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ຽຊຄິ຾ຓໃຌທໃາ຅ະແຈປໄ ຍັ ບຈິ຋ຑິຌ຺ ຅າກ ຉາຽທຌັຉກ຺ ຾ຖະ ຆາຈບື ໃຌໂ ຾ຉໃຆາທບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ຋ີ ໃດໃ ູນໃາຄແກຘບກນົກີງຄັປກັ ຘາທຈັ຋ະຌະ຋່າຈັ ໄຄຽຈຓີ .

67 3.2. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຍຕູຌາງ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຍຕູຌາງ ຃າໄງ຃ກື ຍັ ທຈັ຋ະຌະ຋າຼ່ຓາຽຖຽຆງ ຽຆິ ໃ ຄແຈປໄ ຍັ ບຈິ຋ຑິ ຌ຺ ຅າກຘາຘະ ນຌາປຌິຈູ ຾ຖະ ບຈິຘະຖາຓ, ຘາຘະນຌາບຈິຘະຖາຓຽຎັຌຘາຘະນຌາ຋າຄກາຌຂບຄຍຕູຌາງ, ຌບກ ຅າກຌີ ໄຆາທຍຕູ ຌາງ຅າ່ຌທຌນຌຶ ໃ ຄງຄັຌຍັຊຘືາຘະນຌາຑຸຈ (ຆາທ຅ຌີ) ຾ຖະ ຘາຘະນຌາ຃ຕຈິ . 3.3. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຒິຖຍິຎິຌ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຒີຖຍິຎິຌ ແຈຘໄ ະ຾ຈຄຽຊຄິ຃ທາຓ຃ຍ຺ຆຸຈຂບຄຎະນທຈັຘາຈ, ຒີຖຍິຎິຌ ຏໃາຌ ກາຌຎະຘຓ຺ ຎ຺ຌກຌັຖະນທໃາຄ຃ທາຓຘທິແິຖຂບຄກໃບຌນຘິະຎາຌກິ ບຈ຺ຘະ຿ກົຽຌຆຼຌ ຾ຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ຘະຽຎຌເຌແຖງະ຋ີ ໃ ຽຎັຌຽຓບືຄຂຶ ໄຌຂບຄຘະຽຎຌ 377 ຎີ. ກາຌຽຎັຌນທ຺ ຽຓບືຄຂຶ ໄຌຂບຄຘະ ຽຎຌ ຽປຈັເນໄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຘະຽຎຌ-ຽຓກັຆ຿ິກ ຓບີຈິ຋ຑິຌ຺ຉ່ ໃທຈັ຋ະຌະ຋ຒີຖຍິຎິຌນົາງຈາໄຌ. ນ່ຘະຎາຌກິ ຓບີຈິ຋ິ ຑຌ຺ບຌັຑ຺ຌໄຽຈັ ໃຌເຌຈາໄຌທຌັຌະ຃ະຈ, ີ ຈຌ຺ຉຑີ ື ໄຌຍາໄຌ, ຒບໄ ຌຑື ໄຌຍາໄຌ, ຑາຘາ, ບານາຌ, ຘຖິະຎະ ຾ຖະ

68 ຘາຘະນຌາ. ຄາຌຍຸຌຎະຽຑຌແີຈຘໄ ະນົບຄ຿ຈງຓຑີ຋ິ ດີໃ ຿ູ ຍຈ, ຾ນໃ ຉາຓຊະນຌຌ຺ , ຈບກແຓແໄຒ, ຎະກທຈຌາຄ ຄາຓ, ຒບໄ ຌຄາຓ ຾ຖະ ຉແີກໃ . ຍາຄຈາໄຌກ່ ໃ ແຈປໄ ຍັ ບຈິ຋ຑິ ຌ຺ ຅າກບະ ຽຓຖກິ າ ຽຆິ ໃ ຄຓຑີ າຘາບຄັກຈິ ຽຆັ ໃ ຌ ບານາຌແທ (Fast food, ຘັ ໃຄແທແຈແໄທ, ຊຽືບາ຺ແຎກຌິຌ່າ຋າຄ ກ່ແຈ)ໄ, ຈຌ຺ຉົ, ີ ປູຍຽຄາ຺຾ຖະ ຍາຌຍທໄຄ. ຘໃທຌທໃາ຃ຌ຺຅ຌີ - ຒິຖຍິ ຎິຌ຋ີ ໃດໃ ູຉາຓຆຌ຺ຌະຍຈ຺ຌັຌໄຎະຉິຍຈັທຈັ຋ະຌະ຋່າຽຂາ຺ຽບຄ. 3.4. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຘຄິກະ຿ຎ ຽຌື ໃບຄ຅າກທໃາຘຄິກະ຿ຎຽຎັຌຎະຽ຋ຈຌບໄ ງ ຾ຖະ ຋ຌັຘະແນຓ ຎະກບຍຈທໄ ງຆາທ຅ຌີ, ຓາ ຽຖ, ບຌິ ຽຈງ ຾ຖະ ຆາທຉໃາຄຈາໄທ຅າກດູ຿ຕຍ, ທຈັ຋ະຌະ຋່າຘຄິກະ຿ຎ຅ຶ ໃ ຄຘະ຾ຈຄບບກຽຊຄິ຃ທາຓ ນົາກນົາງ ຂບຄຎະຆາກບຌກ່຃ກືໃ ຸຓຽຏ຺ ໃາຘໃ ທຌຌບໄ ງ ຽຆິ ໃ ຄງຄັຘຍືຉ່ ໃ ຘະນົບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຽຂາ຺ຽບຄ. ຌະ຿ງຍາງຂບຄ ຘະຑາຑຈັ຋ະຌາຽ຃ນະ (Housing Development Board) ນົືHDB ແຈຑໄ ະ ງາງາຓຽປຈັເນໄ ບາ຃າຌຽປບືຌຓທຌຆຌ຺ຓນີ ົາກນົາງຽຆື ໄບຆາຈຎ຺ຌກຌັດ຺໘ ຽຊຄິດໃ າຄເຈກ່ຉາຓຘຄິກະ຿ຎ ແຈຓໄ ຏີຌ຺ ຘ່າຽຖຈັເຌ ຖະຈຍັບຌັຘ່າ຃ຌັຂບຄກາຌຽຆື ໃບຓທຈັ຋ະຌະ຋, ຽຎັຌກາຌຎະຘຓ຺ ຍຌັຈາກໃ ຸຓ ຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາເນຽໄຎັຌນຌຶ ໃ ຄຈຼທຽຎັຌ ຘຄິກະ຿ຎ຋ີ ໃບຸຈຓ຺ ປັ ໃຄຓີ຾ຖະ ນົາກນົາງ. ກໃ ຸຓຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາ, ຽຆື ໄບຆາຈ ຓ຃ີທາຓຽຎັຌຽ຅຺ ໄາຂບຄຽຆື ໄບຆາຈຽຂາ຺ຽບຄ ຽຆິ ໃ ຄຓ຃ີທາຓຎາຊະນຌາ ດາກ ກຌິ , ດາກຆື ໄຘິ ໃ ຄເຈນຌຶ ໃ ຄຘະຽຑາະທຈັ ຋ະຌະ຋່າຂບຄຽຂາ຺ຽບຄ ຌະ຿ງຍາງຂບຄຘະຑາຑຈັ ຋ະຌາ ຽ຃ນະ ຘະຊາຌແຈບໄ ບກ຾ຍຍ ຽຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີເນຓໄ ນີ ົາງຽຆື ໄບຆາຈດໃ ູເຌ຾ຉໃ ຖະບາ຃າຌຽ຃ນະ, ຌະ຿ງ ຍາງຈັ ໃຄກໃາທ ຘາຓາຈຘຄັຽກຈແຈໄຽຆັ ໃຌ ດໃ ູ຾ຎະປາໄຌບານາຌກໃ ຸຓຽຆື ໄບຆາຈນຌຶ ໃ ຄ ຅ະຓບີ ານາຌຘ່າຖຍັ ບກີ ຽຆື ໄບຆາຈນຌຶ ໃ ຄ. ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ຂບຄຌະ຿ງຍາງກຽ່ຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຽຆື ໃບຓຉທ຺ຓາຽຎັຌຘຄັ຃ຓ຺ ຽຆິ ໃ ຄ຾ຓໃຌ ຽຖກີ ທຌດູ(Lee Kuan You) ຽຎັຌຏູຘໄ ະນຌຍັຘະນຌຌູ .

69 3.5. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຓາຽຖຽຆງ ຾ຓໃຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຍຍຎະຘຓ຺ ຂບຄຓາຽຖຽຆງ, ຅ຌີ, ບຌິ ຽຈງ ຾ຖະ ຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາຈັ ໄຄຽຈຓີ ຉໃາຄໂ ຓຌີາຌກທໃາ 1500 ຎີ຅າກບາຌາ຅ກັ ຃ຍີາ (Kedkbas), ຾ຖຓຍາ - ຍູດັຄ (Lembah - Bujang) ກຍັ ຑ່ ໃ ຃າໄ຅ຌີ ຾ຖະ ບຌິ ຽຈງ, ຍຌັຈາທຈັ຋ະຌະ຋່າບື ໃຌໂເຌແຖງະຏໃາຌຓາ ຽຆັ ໃຌ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຽຎີຆຼຌ, ບາຕຍັ ຾ຖະ ດູ຿ຕຍ ແຈຓໄ ບີຈິ຋ຑິຌ຺ຉ່ ໃທຈັ຋ະຌະ຋່າຓາຽຖຽຆງ. ຓາຽຖຽຆງແຈຓໄ ຌີະ຿ງຍາງ "ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຆາຈ 1971“ ຿ຈງກ່າຌຈ຺ 3 ນົກັ ກາຌຽຎັຌ ຘິ ໃ ຄ ຾ຌະຌາ່ ຘ່າຖຍັ “ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຆາຈ“ ຓຈີ ັ ໃຄຌີ ໄ :ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຆາຈ ຉ່ ໃ ຍຌ຺ຑື ໄຌຊາຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຓາຽຖຽຆງຈັ ໄຄຽຈຓີ . ບຄ຺ຎະກບຍ຋ີ ໃ ຽນຓາະ ຘຓ຺ ຅າກທຈັ຋ະຌະ຋່າບື ໃ ຌ ຘາຓາຈປຍັ ຽບາ຺ແຈຓໄ າຽຎັຌຑາກຘໃ ... ຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຆາຈ. ຘາຘະນຌາ ບຈິຘະຖາຓຽຎັຌຘໃທຌຎະກບຍ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັນຌຶ ໃ ຄ ເຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຆາຈ 3.6. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຓຼຌຓາ

70 ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຓຼຌຓາແຈປໄ ຍັບຈິ຋ຑິຌ຺຅າກຘາຘະນຌາຑຸຈ ຾ຖະ ຓບຌ ຋ີ ໃ ດໃ ູເກ຃ໄ ຼຄ ຿ຈງ ຘະຽຑາະບຌິ ຽຈງ, ຅ຌີ ຾ຖະ ແ຋ ແຈຎໄ ະກບຌຘໃ ທຌຘ່າ຃ຌັເຌກາຌນົ່ ໃນົບຓທຈັ຋ະຌະ຋່າຓຼຌ ຓາ, ເຌຍ່ ໃ ຌາຌຓາຌີ ໄກາຌຽຎັຌຽຓບືຄຂຶ ໄຌຂບຄບຄັກຈິ ຾ຖະ ຘຄັ຃ຓ຺ ຉາຽທຌັຉກ຺ ແຈຘໄ ຺ ໃຄຏຌ຺ຘະ຋ບໄຌ ຉ່ ໃທຈັ ຋ະຌະ຋ຓຼຌ ຓາຌຍັ຋ຄັຑາຘາຽທ຺ ໄາ ຾ຖະ ກາຌຘກຶ ຘາ. ຘຖິະຎະຓຼຌຓາແຈກໄ ່າຽຌຈີຂຶ ໄຌຍຌ຺ຑື ໄຌຊາຌຘາຘະນຌາຑຸຈ ຾ຖະ ປຌິຈູ, ບານາຌຓຼຌຓາ ແຈໄ ປຍັບຈິ຋ຑິຌ຺຅າກບານາຌບຌິຽຈງ, ຅ຌີ, ແ຋ ຾ຖະ ບານາຌຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາຑື ໄຌຽຓບືຄ. ຍຸຌຎະຽຑຌຓີ ຼຌຓາ ຘໃທຌເນງໃກໃ ຼທຑຌັກຍັຘາຘະນຌາຑຸຈ ຾ຖະ ກຓ່ ີ12 ຃ັ ໄຄກາ຺ກຍັ 1 ຽຈບືຌຉາຓຎະຉ຋ິ ຌິ . 4. ເ຅຃ທາຓ ຖາທ ຾ຓໃຌນຌຶ ໃ ຄເຌຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຘະຓະຆກິ ກໃ ຸຓບາຆຼຌ ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓບຸຈຓ຺ ປັ ໃຄຓ຋ີ າຄຈາໄ, ຋ະຌະ ຋່າຓ຋ີ ຄັບຌັ ຽຎັຌຓູຌຽຆື ໄບ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌະ຋່າເນຓໃກາໄທນຌາໄກ່ຽຆັ ໃຌຈຼທກຌັກຍັຍຌັຈາ ຘະຓະຆກິ ບື ໃຌໂ. ນຓາງ຃ທາຓທໃາບາຆຼຌ ກ່຾ຓໃຌຑາກຘໃ ທຌນຌຶ ໃ ຄຂບຄ຿ຖກ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓບຸຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋ ຽຆິ ໃ ຄຓນີ ົາງປູຍ຾ຍຍ, ນົາງຘຘີຌັ ຾ຖະ ນົາງຖະຈຍັ຾ຉກຉໃາຄກຌັຂບຄຽຘຈ ຊະກຈິ - ຘຄັ຃ຓ຺ ບາຆຼຌ. ຽຑື ໃບຽຑີ ໃຓ຃ທາຓຽຂັຓໄ ຾ຂຄເນ຾ໄກໃກາຌຑຈັ຋ະຌາ, ບາຆຼຌແຈຑໄ ທ຺ຑຌັປໃ ທຓຓກືຍັນົາງຎະຽ຋ຈເຌ ຿ຖກ ຾ຖະ ບຄ຺ກາຌ຅ຈັ ຉັ ໄຄຘາກຌ຺ ຽຑື ໃ ບຽປຈັເນບໄ າຆຼຌຽຆື ໃ ບຓຉ່ ໃ ຽຂ຺ ໄາກຍັ ຖະຍຍ຺ ຂບຄຘາກຌ຺ ຌຍັ ຓື ໄຌຍັ ກທາໄຄຂທາຄ ຾ຖະ ຓຎີະຘຈິ຋ຏິຌ຺ . 5. ທຼກຓບຍນຓາງ 1. ຖກັ ຘະຌະທຈັ຋ະຌາ຋່າຂບຄຖາທຓ຾ີຌທ ເຈ? 2. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິບາຆຼຌຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ຘຄັ຃ຓ຺ ຽຎັຌ຾ຌທເຈ?

71 6. ທຼກຽຑີ ໃຓ 1. ຅຺ ໃຄບະ຋ຍິ າງທຈັ຋ະຌະ຋່າຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທເຌຎະ຅ຍຸ ຌັ ຾ຖະ ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໄຓ຋ຘີ ຺ ໃຄຏຌ຺ ຘະ຋ບໄ ຌ ຉ່ ໃທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ. 2. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄບາຆຼຌຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ຘຄັ຃ຓ຺ ຽຎັຌ຾ຌທເຈ?

72 ຍຈ຺຋ ີ5 ຆທີຈິ຋າຄຘາຘະໜາ຋ີ ໃຘາ່຃ຌັເຌບາຆບີາ຃ະຽຌ ຽທຖາ 2 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈ: ບະ຋ຍິາງແຈກໄໃ ຼທກຍັຘາຘະນຌາ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັເຌ຿ຖກ. ບະ຋ຍິາງ ຾ຖະ ຅າ່ ຾ຌກ຃ທາຓ຃ກືຌັ ຾ຖະ ຉໃາຄກຌັເຌ຾ຉໃຖະຘາຘະໜາ. ຘາຘະໜາ ໝາງຽຊຄິ຃່າຘັ ໃຄຘບຌ ຽຆິ ໃ ຄແຈ຾ໄກໃນົກັ ຋່າ, ຃່າຘບຌ, ຂ່ນໄ າໄຓ ຾ຖະ ຂ່ຎໄ ະຉຍິຈັ ຉໃາຄໂ, ຿ຈງ຋຺ ໃທ ແຎ຾ຖທໄ ຃ທາຓຽຆື ໃບກໃບຌ຅ະຽບີ ໄຌທໃາຽຎັຌຘາຘະໜາແຈກໄ ່ຉບໄຄຎະກບຍຈທໄ ງຏູກໄ ່ ໃຉັ ໄຄ ນົືຑະຘາຘະຈາ, ຎັຈ ຆະງາ ນົື຾ຌທ຋າຄ຃່າຘບຌ ຾ຖະ ຏູຽໄຏງີ຾ຏໃ . ເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຿ຖກຎະ຅ຍຸ ຌັຌີ ໄ , ຓນີ ົາງຘາຘະໜາ ຾ຉໃ ຘາຘະໜາ ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ ຾ຖະ ຓ຃ີຌ຺ຌຍັຊນື ົາງກທໃາໝໃແູຈ຾ໄກໃຘາຘະໜາຑຸຈ, ຃ຕຈິ , ບຈິຘະຖາຓ, ຍຌັຈາຘາຘະໜາຽນົ຺ ໃາຌີ ໄ ຖທໄຌ຾ຉໃຓ຃ີາ່ ຘບຌ຋ີ ໃຓຖີກັ ຘະຌະ຃າໄງ຃ກືຌັ຃ຘືບຌເນ຃ໄຌ຺ຎະຉຍິຈັ ເຌຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຈຽີຑື ໃບຘຄັ຃ຓ຺ , ຾ຉໃ ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຾ຉກ ຉໃາຄກຌັ຃ຑື຋ິ ກີ າຌເຌກາຌຎະຉຍິຈັ ຾ຖະ ຃ທາຓຽຆື ໃບ. 1. ຘາຘະໜາຑຸຈ ຘຌັງາຖກັ ຂບຄຆາທຑຸຈ ຉ຺ຌໄ ຈບກຍທ຺ນົທຄ ຓຆີ ື ໃ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ທໃາ “Nelumbo nucifera”, ຆື ໃ຋ໃ ທ຺ແຎຽຎັຌຑາຘາບຄັກຈິ ຾ຓໃຌ Lotus, Sacred Lotus, Indian Lotus, ຽຎັຌຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃຓ຃ີທາຓຘ່າ຃ຌັ ຋າຄຘາຘະໜາຆະຌຈິໜຶ ໃ ຄ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌ຋ີ ໃປູ຅ໄກັກຌັຈີເຌຆຸຓຆຌ຺ຆາທຑຸຈ຾ຖະ ຓ຃ີທາຓຘທງຄາຓ ຋າຄຈາໄຌປູຍປໃາຄ ຖກັ ຘະຌະ, ຘຘີຌັ , ຓີ ຘະຽໜໃ , ໜາໄຆື ໃຌຆຓ຺ ຾ຖະ ໜາໄຊະໜຸຊະໜບຓ ດໃ ູເຌຽຂຈຽບຽຆງ ຓາແຈນໄ ົາງຘຈັຉະທຈັ ຾ຖທໄ. ຎະຆາຆຌ຺ ຆາທຑຸຈ ຊທືໃາຈບກຍທ຺ນົທຄ ຽຎັຌຈບກແຓໄ຋ີ ໃ ເຆຘໄ່າຖຍັ ຍູຆາ ຓາຽຎັຌຽທຖາຌາຌກໃທາ5000 ຎີຓາ຾ຖທໄ ຾ຖະ ຌບກຌັຌໄ ງຄັຌາ່ ເຆຽໄຎັຌ ຑຈືຎະຈຍັ , ເຆຽໄຎັຌດາຑື ໄຌຽຓບືຄ຾ຖະ ຽຎັຌບານາຌ ບກີ ຈທໄ ງ. ຉ຺ຌໄ ຍທ຺ນົທຄ ຽຎັຌຑຈື຋ີ ໃ ຽກຈີຂຶ ໄຌດໃ ູເຌຍ່ ໃ ຌ່ ໄາຉື ໄຌ, ໜບຄຌ່ ໄາ, ຘະຌ່ ໄາ ຾ຖະ ທຄັຌ່ ໄາ ຽຆິ ໃ ຄຓປີາກດັ ໃ ຄຖຄ຺ເຌຉຓ຺ , ຉ຺ຌໄຓ຃ີທາຓ ຾ຂຄ຾ປຄ ຘາຓາຈຆູຈບກ ເນຑໄ ຺ຌໄ ຅າກໜາໄຌ່ ໄາແຈໄ8-12 ຌິ ໄທ (ຎະຓາຌ 30 ຆຓ). ຈບກ ຓກີ ິ ໃຌບຌັນບຓ ນທຌ ຿ຈງຘະຽຑາະງາຓຽຆ຺ ໄາ. ຖະຈູບບກຈບກ ຾ຓໃຌ ຉະນົບຈ຋ຄັຎີ. ຈບກ຅ະຍາຌເຌຉບຌຽຆ຺ ໄາ ຽຓໃ ບື ຍໃາງໂນາ຃່ ໃາ ກຍີຈບກກ຅່ ະຉກ຺ ນົ຺ ໃຌບບກ. ຘຘີຌັ , ປູຍປໃາຄ ຾ຖະກຍີຈບກ຅າ່ ຌທຌນົາງ຅ຈັ ຽຎັຌນົາງໂຆັຌໄ ຽປຈັເນຈໄ ບກຍທ຺ນົທຄຓ຃ີທາຓຘະນຄໃາຽໜບືຈບກແຓຆໄ ະຌຈິບໃ ຌືເຈໝຈ຺ . ຌບກຌັຌໄ ກຍີຈບກຍ່ ໃ ຑຍັ຃ຌືນົຄັ ເຌຽທຖາຽຍັ ໃຄຍາຌຽຆິ ໃ ຄໝາງຽຊຄິ ກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅. ຈບກ ຓີຘຍີທ຺ ນົືຘຂີ າທ. ຈບກຘຍີທ຺ ໝາງຽຊິຄຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃ ທຽິຘຈຘຸຈຘ່າຖຍັ ຍູຆາຽ຋ຍຑະຽ຅຺ ໄາ ຾ຖະ ຑທ຺ ຑຌັ ກຍັ ຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ.ຈບກຘຂີ າທ

73 ຘະ຾ຈຄຽຊຄິ຅ຈິທຌິງາຌ຋ີ ໃຘຓ຺ ຍູຌ ຾ຖະ ຃ທາຓຍ່ຖຘິຸຈຂບຄ຅ຈິເ຅.ຈບກ຅ະທທິຈັ ຽຎັຌໝາກ ຽຆິ ໃ ຄຽຉຍີເນງໃ ຂະນງາງຉທ຺ດໃ ູ຅ຈຸ ຋ີ ໃ ຽຎັຌເ຅ກາຄຂບຄຈບກ຾ຖະ ຽປາ຺຅ະ຾ຌຓຽນຌັແຈດໄໃ າຄຄໃາງຈາງ. ໝາກຍທ຺ຓຖີກັ ຘະຌະ ຃າໄງກຍັຐັກຍທ຺຋ີ ໃ ເຆກໄ ຌັດໃ ູເຌນບໄຄບາຍຌ່ ໄາ. ດໃ ູເຌໝາກຍທ຺ຓຽີຉ຺ ໄາຌບໄ ງໂ ຋ີ ໃຓ຾ີກໃຌດໃ ູຑາງເຌ. ຽຉ຺ ໄາຌບໄ ງໂ ຽນົ຺ ໃາຌີ ໄ຾຅ກດາງຽຎັຌທຄ຺ ຆບໄ ຌກຌັນົາງຆັຌໄ. ຾ກໃ ຌຂບຄຓຌັ ຃ຄ຺ຉທ຺ ດໃ ແູ ຈນໄ ົາງຎີຑາງເຉຽໄຄ ື ໃບຌແຂ ຋ີ ໃ ຽໝາະ ຘຓ຺ . ຾ກໃຌຂບຄ ໝາກຍທ຺ ຓຘີຂີ າທ ຾ຖະ ຘາຓາຈກຌິ ຽຎັຌບານາຌແຈ.ໄ ຘໃ ທຌທໃາຽນຄ ຺ ໄາ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌປູຍ຋່ ໃ ກຓ຺ ຃າໄງປູຍ ປໃາຄເຘກໄ ບກເນງໃ ຓນີ ົາງປູດໃ ູຈາໄຌເຌ ຓກັ ຽບີ ໄຌກຌັທໃາ “ນທ຺ ຍທ຺ ” ກ່ ໃ ຘາຓາຈຌ່າ ຓາຎຸຄ຾ຉໃຄຽຎັຌ ບານາຌແຈໄຽຆັ ໃຌຉ຺ຓໄ ຽຎັຌຽ຃ື ໃ ບຄຈື ໃຓ ກຌິ ຽຎັຌດາຽດັຌ ນົືຽຎັຌ ບານາຌນທາຌ. ເຍຂບຄຍທ຺ນົທຄ ຓຘີຂີ ຼທ ຾ຖະ ຽຎັຌ຾ຏໃ ຌເນງໃ ຾ຏໃ ກທໄ າຄ ດໃ ູຽ຋ຄິໜາໄຌ່ ໄາ ຽໝບືຌກຍັ ຈບກ. ຽຑິ ໃ ຌຓກັ ຌ່າຽບາ຺ເຍຍທ຺ ຓາເຆນໄ ່ ໃ ຘິ ໃ ຄຂບຄ ຉໃາຄໂ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຾ຓໃຌຎະຽຑຈບານາຌ. ຌບກຌັຌໄ ຏູ຃ໄ ຌ຺ ງຄັຓກັ ເຆເໄ຅ຘຂີ ຼທຂບຄ຾ກໃ ຌ ໝາກຍທ຺ ຾ກໃ ຽຆິ ໃ ຄ ຓຕີຈ຺ ຂຓ຺ ຽຖກັ ຌບໄງຽຎັຌດາຍ່າຖຸຄນທ຺ ເ຅ງບໄຌຆາທຑຸຈ ຾ຖະ ຆຸຓຆຌ຺຋຺ ໃທແຎ ຓກັຌາ່ ເຆຉໄ ຺ຌໄຍທ຺ນົທຄ ດໃ ູເຌຆທີຈິຎະ຅າ່ທຌັຂບຄຽຂາ຺ຽ຅຺ ໄາ ນົາງຑ່ຘຓ຺ ຃ທຌ ຽຂາ຺ຽ຅຺ ໄາ຅ຶ ໃ ຄ ຂຸຈ຃຺ຌໄ ຆິ ໄຌຘໃ ທຌຉໃາຄໂຂບຄ ຉ຺ຌໄ ຍທ຺ນົທຄ ຈັ ໃຄ ໝາກ, ຽນຄ ຺ ໄາ ນົນື ທ຺ຍທ຺ ຾ຖະ ຈບກ ຽຎັຌຘຌິ຃າໄຉະນົບຈຎີ ຽຆິ ໃ ຄຘາໄຄຖາງແຈໄເນຎໄ ະຆາຆຌ຺ເຌນົາງ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌ ຽຎັຌຎ຺ກກະຉຉິະນົບຈຓາ. ຆາທຑຸຈ ຊຽືບາ຺ຈບກຍທ຺ນົທຄ ຽຎັຌຘຌັ ງາຖກັ ບຌັ ໜຶ ໃ ຄ ຂບຄ຃ທາຓຘທງຄາຓ ຾ຖະ ຅ະຽຖຌີປໃຸຄຽປບື ຄຂບຄຆທີຈິ ຽຑາະຽຆື ໃ ບກຌັ ທໃາ຾ຓໃ ຌ ຈບກແຓ຋ໄ ີ ໃຓກີ າຌ ຑທ຺ຑຌັກຍັຑະ ຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ. ຘະຌັຌໄ ຑທກຽປາ຺຅ຶ ໃ ຄຓກັ ຽນຌັຈບກຍທ຺ນົທຄ ຋ີ ໃ ຏູ຃ໄ ຌ຺ຌ່າຓາ ຍູຆາ, ກາຍແນທໄຑະ ນົືຘກັ ກາຖະ ດໃ ູຉາຓ຾຋ໃ ຌຍູຆາເຌທຈັ ນົືຉາຓຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຘກັ ຘຈິຉໃາຄໂ. ກາຌ຅ະຽຖຌີ ຽຉຍີເນງໃຂບຄ ຉ຺ຌໄຈບກຍທ຺ນົທຄ ຉ຺ຌໄຈບກຍທ຺ນົທຄ ຽຎັຌຘຌັງາຖກັ ຋ີ ໃຘະ຾ຈຄຽຊຄິກາຌຓບີຈິ຋ກິ າ່ ຖຄັ ຽຆິ ໃ ຄໝາງຽຊຄິ຃ທາຓຽກັ ໃຄກາໄ,຃ທາຓກາໄທໜາໄ ຾ຖະ ຅ະຽຖຌີປໃຸຄຽປບືຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ ນົື຅ຈິທຌິງາຌ ຋ີ ໃແຈຑໄ ຺ຌໄບບກ຅າກ຿຃ໃຌຉຓ຺ ບຌັ ຽຎັຌ຾ນໃ ົຄກາ່ ຽຌຈີຂຶ ໄຌຘໃ ູ຃ທາຓ

74 ຘະນທໃາຄຘະແນທຂບຄ຾ຘຄ຾ຈຈ. ຓຌີ຋ິ າຌຽຖື ໃບຄໜຶ ໃ ຄ ຋ີ ໃກໃາທຽຊຄິຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ ຘຈິ຋ຈັຊະ ຿ກຉະຓະ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌຏູຉໄ ຺ຌໄກາ່ ຽຌຈີຂບຄ ຘາຘະໜາຑຸຈ ແຈກໄໃາທແທທໄໃາ ຑະບຄ຺ແຈຊໄ ກືຎະຘູຈດໃ ູເຉຉໄ ຺ຌໄ ຿ຑ ຽຓື ໃບຑ຺ຌໄບບກ຅າກຑະ຃ຌັ (຋ບໄຄ) ຂບຄ ຓາຌຈາ ກຘ່ າຓາຈງໃາຄແຈໄຽ຅ຈັກາໄທ ຽຆິ ໃ ຄ຾ຉໃຖະກາໄທຂບຄຑະບຄ຺ຓີຈບກຍທ຺ຍາຌປບຄປຍັ . ເຌຽຓື ໃບ ຑະບຄ຺ ແຈຉໄຈັຘະຕູໄຽຎັຌຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ຾ຖທໄກຽ່ຏງີ຾ຏໃ຋່າຓະເນ຾ໄກໃຎທຄຆຌ຺຋ຄັນົາງ ເນແໄຈຑໄ ຺ຌໄ ຅າກ຃ທາຓຽຎັຌ ຋ຸກ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅຿ຈງຊຽືບາ຺ກາຌ຅ະຽຖຌີ ຽຉຍີ຿ຉຂບຄຍທ຺ນົທຄ ຓາຎຼຍ຋ຼຍເນຒໄ ັຄ. ເຌ຋າຄຘາຘະໜາ ຑຸຈຊທືໃາ ຈບກຍທ຺ ຋ີ ໃກາ່ ຖຄັ຅ຓູ ດໃ ູຌັຌໄ ຎຼຍຽໝບືຌນທ຺ເ຅ຂບຄຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃຓຆີທີຈິ຋ຄັຓທຌ ຾ຖະຈບກຍທ຺ ຋ີ ໃ ກາ່ ຖຄັຽຍັ ໃຄຍາຌ ກຎ່ ຼຍຽໝບືຌຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ ຋ີ ໃກາ່ ຖຄັຘະ຾ຈຄ ຑະ຋່າ຃່າຘບຌ.ຈັ ໃຄຌັຌໄ ຑທກຽປາ຺ ຓກັ຅ະ ຽນຌັ ປູຍຑາຍ ນົືປູຍຎັຌໄ ຂບຄ ຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ ກາ່ ຖຄັຊຈືບກຍທ຺ດໃ ູເຌຓືນົືຌັ ໃຄດໃ ູຽ຋ຄິຈບກຍທ຺ ຋ີ ໃກາ່ ຖຄັ ຽຍັ ໃຄຍາຌ ດໃ າຄຘະນຄໃາຄາຓ.ຌບກ຅າກ ຍທ຺ນົທຄ຾ຖທໄ ຉ຺ຌໄ ຿ຑ ກຽ່ຎັຌຘຌັງາຖກັ ບຌັໜຶ ໃ ຄຂບຄຆາທຑຸຈ. ຉ຺ຌໄ ຿ຑ ຽຎັຌຉ຺ຌໄແຓເໄນງໃ ຋ີ ໃຓຖີ່າຉ຺ຌໄ ຾ຂຄ຾ປຄ, ຓບີາງຸງຌືງາທ, ຓກີ ິ ໃ ຄກາໄຌ ຾ຖະ ເຍ຾ຏໃ ບບກດໃ າຄກທໄາຄຂທາຄ, ເຍ ຿ຑ ຓປີູຍຖກັ ຘະຌະ຃າໄງການທ຺ເ຅. ຽປາ຺ຓກັ຅ະຽນຌັຉ຺ຌໄ຿ຑ ຽຉຍີເນງໃດໃ ູຉາຓທຈັຉໃາຄໂ ຾ຖະ ຽຆື ໃບທໃາຓຘີ ິ ໃ ຄ ຘກັ ຘຈິຘຄິຘະຊຈິດໃ ູເຌຉ຺ຌໄ຿ຑ. ນົຄັ຅າກກາຌຉກັ ຍາຈ ເຌຄາຌຍຸຌຉໃາຄໂເຌທຈັ ຏູ຃ໄ ຌ຺຋ຄັນົາງ ຓກັ຅ະເຘໃ ຽຂ຺ ໄາຍູຆາ ຾ຖະ ຅ຈູ ຋ຍູ ຋ຼຌ ດໃ ູເຉຉໄ ຺ຌໄ ຿ຑ ຽຑື ໃບບຸ຋ຈິຍຸຌກຸຘຌ຺ເນ຾ໄກໃງາຈຉຑິ ີ ໃຌບໄຄ຋ີ ໃຉາງແຎ຾ຖທໄ ຾ຖະ ງຄັບະ຋ຈິຊາຌຽຑື ໃບເນຘໄ ິ ໃ ຄຘກັ ຘຈິ ຋ີ ໃຘຄິຘະຊຈິດໃ ູເຌຉ຺ຌໄ຿ຑຌັຌໄ຃ຸຓໄ ຃ບຄຉຌ຺ ຽບຄເນດໄໃ ູຽດັຌຽຎັຌຘຸກ, ຓີ ຃ທາຓ຾ຂຄ຾ກໃຌ ຾ຖະ ຓບີາງຸງຌືງາທຽໝບືຌຈັ ໃຄຉ຺ຌໄ ຿ຑ. ຌບກ຅າກຌັຌໄ ເຌ຃່າກໃາທບທງຑບຌຏູຽໄຊ຺ ໄາ, ຑ່ ໃ ຾ຓໃ ນົືຏູບໄາທຸ຿ຘ຋ີ ໃ ຽປາ຺ເນ຃ໄທາຓຌຍັຊືຽປາ຺ກຓ່ ກັ຅ະແຈງໄຌິ຃່າຽທ຺ ໄາ ຋ີ ໃທໃາ “ຂ່ເນ຋ໄໃາຌຓບີາງຸງຌືງາທຽຑື ໃບ ຽຎັຌປ຺ ໃຓ຿ຑປ຺ ໃຓແຆເນ຾ໄກໃຖູກ ນົາຌຽຊີ ໄຌ”. 1.1. ຃ທາຓຽຎັຌຓາ ຃່າທໃາ “ຑຸຈ຋ະ” ໝາງຽຊຄິຏູປໄູ, ໄ ຏູຉໄ ື ໃຌນົທືໃາຏູຘໄ ະນທໃາຄຈທໄ ງຽນຈຌັຌໄ, ຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາ ຅ຶ ໃ ຄ ຽຎັຌ຃່າຘບຌຂບຄຏູປໄູໄຽຆິ ໃ ຄຏໃາຌກາຌຑຘິູຈແຈ຾ໄຖທໄ. ຍຸກ຃ຌ຺຋ີ ໃຌຍັຊຘືາຘະໜາຑຸຈຌັຌໄຽບີ ໄຌທໃາ ຑຸຈ຋ະຘາຘະ ໜາຌກິ ະຆຌ຺ ນົືທໃາຆາທຑຸຈ, ຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາຽຎັຌຘາຘະໜາ຋ີ ໃ ຽກ຺ ໃາ຾ກໃ ຓບີາງຸ ກທໃາ 2500 ຎີ຾ຖະ ຓຏີູໄ ຌຍັຊຽືຎັຌ຅າ່ ຌທຌນົທຄນົາງ. ຏູຌໄ ຍັຊຘືໃ ທຌນົາງດໃ ູເຌ຋ະທຍີບາຆແີຈ຾ໄກໃ ແ຋, ຅ຌີ, ປຄ຺ກຄ຺, ແຉນໄ ທຌັ , ຽກາ຺ນົ, ີ ງີ ໃຎໃ ຸຌ, ຘຖີ ຄັກາ, ຑະຓາໄ, ຂະຽນຓຌ, ຖາທ, ຓຄ຺຿ກຽຖງ ຾ຖະ ງຄັຓດີໃ ູ຋຺ ໃທ຿ຖກເຌຎະຽ຋ຈຉໃາຄໂ ຽຆັ ໃຌ ບຌິຽຈງ, ຽຌຎາຌ, ຘຄິກະ ຿ຎ, ຓະຽຖຽຆງ, ບຌິ຿ຈຽຌ ຽຆງ.... ຑຸຈ຋ະຘາຘະໝາຽກຈີເຌຎະຽ຋ຈບຌິ ຽຈງ ຾ຖະ ປໃຸຄຽປບືຄຘູຄຘຸຈເຌບະຈຈີ , ຎັຈ຅ຍຸ ຌັຆາທ ຑຸຈ ເຌບຌິຽຈງຓຌີບໄງຽຑາະຘາຘະໝາຑຸຈແຈຽໄຘື ໃບຓແຎ຅າກຘຄັ຃ຓ຺ ບຌິຽຈງ ຈທໄງຽນຈ຅າກກາຌ ຎໃ ຼຌ຾ຎຄ຋າຄ ຈາໄຌກາຌຽຓບືຄ, ກາຌຎ຺ກ຃ບຄ ຾ຖະ ກາຌຽຏງີ຾ຏໃ ຂບຄຘາຘະໝາບື ໃຌ. ເຌຘະແໝຉ່ ໃຓາຎະກບຍກຍັກາຌ ຾ຉກ຾ງກ ຾ຖະ ຂາຈ຃ທາຓໝັຌໄ ຃ຄ຺ຑາງເຌຂບຄ຃ະຌະຘຄ຺, ຽຊຄິທໃາຘາຘະໝາຑຸຈແຈຽໄຘື ໃບຓ຅າກຈຌິ຾ຈຌ ຋ີ ໃກາ່ ຽຌຈີ຾ຖທໄກຉ່ າຓ ຾ຉໃຘາຘະໜາຑຸຈງຄັແຈແໄຎ຅ະຽຖຌີປໃຸຄຽປບືຄ ເຌຈຌິ຾ຈຌຉໃາຄໂ ຋ີ ໃ ຘາຘະໜາຑຸຈຽຂ຺ ໄາ ແຎຽຏງີ຾ຏໃ ຘາຘະໜາແທກໄໃບຌ຾ຖທໄ. ຘາຘະນຌາຑຸຈຽຎັຌຘາຘະໜາບະຽ຋ທະຌງິຓ຺ ຃ຍື່ ໃຌຍັຊຍືູຆາຽ຋ຍຑະຽ຅຺ ໄາຽຎັຌຘິ ໃ ຄຘູຄຘຸຈ, ຽຎັຌຘາ ຘະໜາ຾ນໃຄກາຌ຃ຈິນາຽນຈຏຌ຺ ຓຽີນຈຎັຈແ຅ຎຸຄ຾ຉໃຄ຾ຖທໄ຅ຶ ໃ ຄຽກຈີຏຌ຺ .

75 ກາຌຌຍັຊຘືາຘະໜາຑຸຈ ຍ່ ໃຓກີ າຌ຋່າຑ຋ິ ຽີຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິ ຾ຉໃດໃ າຄເຈ ຑຼຄ຾ຉໃ ງບຓປຍັ ຌຍັຊື ຘຉິ ່ ໃກຌັຓາ຅າກຍຌັ ຑະຍຸຖຸຈຍຈິ າຓາຌຈາ ຾ຖະ ຎະຑຈຶຉາຓນົກັ ຋່າ຃່າຘັ ໃຄຘບຌຂບຄຘາຘະໜາ, ຆາທຑຸຈ ຘໃ ທຌນົາງ຅ະ຋່າຍຸຌຉກັ ຍາຈຒັຄ຋່າຽຎັຌ຃ັ ໄຄ຃າທ຾ຖທໄ ຾ຉໃ ຃ທາຓຑບໄຓ ຾ຖະ ຽກຈີ ຘຈັ຋າ຃ຈິດາກຍ່າຽຑຌັ ກຸຘຌ຺ ຽຌື ໃບຄເຌ຿ບກາຈຘ່າ຃ຌັ ຽຆັ ໃຌ ທຌັ ຽກຈີ, ທຌັ຾ຉໃຄຈບຄ, ກາຌຂຶ ໄຌຽປບືຌເໝໃ , ຽຎີຈບາ຃າຌປາໄຌ຃າໄ ຾ຖະ ທຌັຘ່າ຃ຌັ຋າຄຘາຘະໜາ. 1.2. ຑະຘາຘະຈາ, ຃່າຑ ີ຾ຖະ ນົກັ ຃່າຘບຌ ກ. ຑະຘາຘະຈາ ຑະຘາຘະຈາຂບຄຘາຘະໜາຑຸຈ ຃ືຑະຘ່າຓາຘ່າຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ ຓຑີະຌາຓຽຈຓີ ທໃາ “ຘຈິ຋ຈັຊະ” ຽຎັຌ ຿ບຖຈ຺ ຂບຄຑະຽ຅຺ ໄາຘຸຈ຿຋຋ະຌະ ຾ຖະ ຌາຄ ຘຖິຓິ ະນາຓາງາ ຾ນໃຄຽຓບືຄກະຍຌິ ຖະຑຈັ ຎະຽ຋ຈ ບຌິຽຈງ. ຂ. ຃່າຑຘີາຘະນຌາຑຸຈ ຃່າຑເີຌຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາ ຽບີ ໄຌທໃາ “຃່າຑຑີະແຉຎີຈກ຺ ” ຎະກບຍຓີ3 ນຓທຈ ຋ີ ໃປທຍປທຓ ຍຌັ຋ກຶ ຽບາ຺ນົກັ ຋່າ຃່າຘບຌຂບຄຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ ຾ຖະ ທແິຌຉໃ າຄໂ ຂບຄຑະຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາ. ຃່າຑີຑະຎີຈກ຺ ຎະກບຍຓີ3 ໝທຈ ຃:ື ທແິຌຎີຈກ຺ ຽຎັຌ຃່າຑທີໃາຈທໄ ງທແິຌ, ຘຌິຘ່າຖຍັເນຑໄ ກິ ຂຸ, ຘາຓະຽຌຌຎະຉຍິຈັ ຾ຖະ ນົກັ ກາຌເຌກາຌ ຎະກບຍ຋ີ ໃກະ ຋່າ຋າຄຘາຘະໜາ. ຑະຘຸຉຌັຎີຈກ຺ ຽຎັຌ຃່າຑຑີະຘູຈທໃາຈທໄງນົກັ຋່າ຃່າຘບຌຂບຄຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໃຌຘຈັ ຅ະ ຋່າ. ຑະບະຑ຋ິ ຎີຈກ຺ ຽຎັຌ຃່າຑກີໃາທຽຊຄິ຋່າຓະຖະຈຍັຘູຄ. ຃. ນົກັ ຃່າຘບຌ

76 ນົກັ ຃່າຘບຌຂບຄຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ຾ຍໃຄບບກຽຎັຌຘບຄຖະຈຍັ ຃ືຘຌິ ຋່າ ຾ຖະ ຖະຈຍັ ຎະຕະ ຓຈັ຋່າ, ຿ຈງ຋຺ ໃທແຎ຾ຖທໄນົກັ ຋່າ຃່າຘບຌຂບຄຘາຘະໜາຑຸຈ຾ຓໃຌ “ຘິ ໃ ຄເຈກ່ຉາຓ຋ີ ໃ ຽກຈີຂຶ ໄຌ ຾ຖະ ຓດີໃ ູ ຉາຓ຋່າຓະຆາຈຉບໄຄຉກ຺ ດໃ ູຑາງເຉກໄ ຈ຺ 3 ຎະກາຌ ຃ືບະຌຈິ຅ຄັ, ຋ຸກຂຄັ ຾ຖະ ບະຌຈັຉາ. ບະຌ຅ິ ຄັ ໝາງ ຽຊຄິ຃ທາຓຍ່ ໃ຋ໃ ຼຄ ຋ຸກຘິ ໃ ຄ຋ຸກດໃ າຄເຌ຿ຖກຌີ ໄຍ່ ໃ຃ຄ຺຋ີ ໃຓຌັຓກີ າຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄ.຋ຸກຂຄັ ນົ຋ື ຸກຂະຉາ ຃ື຿ຖກຽປາ຺ຌີ ໄ ຓຑີ ື ໄຌຽຎັຌ຃ທາຓ຋ຸກ, ຃ທາຓຘຸກຓຆີ ຺ ໃທ຃າທ.ບະຌຈັຉາ ຃ື຃ທາຓຍ່ ໃຓຉີຌ຺ ຉທ຺ໝາງຽຊຄິຘຍັຑະຘິ ໃ ຄເຌ຿ຖກ ຌີ ໄຍ່ ໃ ຾ຓໃຌຂບຄຽປາ຺. ຘຄັຖທຓ຾ຖທໄ ຃່າຘບຌຂບຄຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາ ຾ຓໃຌງຈຶໝັຌໄ ເຌຎັຈຆະງາ຋ີ ໃ ທໃາ ຿ຖກຽຎັຌ ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຓດີໃ ູຉາຓ຋່າຓະຆາຈ, ຽກຈີຂຶ ໄຌຽຎັຌແຎຉາຓບ່າຌາຈ ຾ຖະ ຽນຈຎັຈແ຅ເຌ຋່າຓະຆາຈ, ຍ່ ໃແຈຽໄກຈີຂຶ ໄຌ຅າກ ກາຌຘາໄຄຘຌັ ນົືກາຌຈຌ຺ ຍຌັ ຈາຌຂບຄຽ຋ຍຑະຽ຅຺ ໄາ຾ຉໃ ດໃ າຄເຈ. ບຸຈຓ຺ ຃ະຉຂິ ບຄຓະ ຌຸຈຉາຓນົກັ ຋່າ຃່າ ຘບຌຂບຄຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາ ຃ື“຃ທາຓຘຸກ” ຃ທາຓຘຸກຂບຄຓະຌຸຈຌັຌໄ ຃ກື າຌ ນຸົຈຑ຺ຌໄ ຅າກ຃ທາຓ຋ຸກ, ຃ທາຓ຋ຸກ ນົື຃ທາຓຘຸກຌັຌໄ ຾ຓໃຌຽກຈີຓາ຅າກ “ກ່າ” ຃ືກາຌກະ຋່າກາຌກະ຋່າຂບຄຓະຌຸຈຽກຈີຓາ຅າກ 3 ຋າຄ ຃ື຋າຄກາງ, ທາ຅າ ຾ຖະ ຅ຈິເ຅. ຈທໄງຽນຈຌັຌໄ, ຑຸຈ຋ະຘາຘະຌກິ ະຆຌ຺຅ຶ ໃ ຄຓກີ າຌຌຍັຊເືຌ຃່າຘັ ໃຄຘບຌບຌັ ຽຎັຌນົກັ ຃່າຑຂີບຄ ຑຸຈ ຋ະຘາຘະໜາ ເຌຊາຌະຽຎັຌ຃ູຏູຎໄ ະຽຘຈີ຋ີ ໃ຅ຄິເຌນົກັ ຾ນໃຄ຃ທາຓ຅ຄິ 4 ດໃ າຄຽບີ ໄຌທໃາ “ບະຖງິະ ຘຈັຘີ ໃ ” ນົື“ ບະຖງິະຘຈັ຅ະ຋່າ຋ຄັຘີ ໃ ” ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌກຈ຺ຂບຄ຋່າຓະຆາຈ຾຋ໄ຃:ື - ຋ຸກຂະ ຃ທາຓຽຎັຌ຋ຸກ - ຘະຓຸແ຋ ຽນຈຑາເນ຋ໄ ຸກ - ຌ຿ິຕຈ ກາຌຈຍັ຋ຸກ ນົືຈຍັກຽິຖຈຉຌັນາ - ຓກັ຃ະ ຾ຌທ຋າຄຎະຉຍິຈັ ຽຑື ໃບເນຑໄ ຺ຌໄ຋ຸກ 1.3. ຌກິ າງຑຸຈ຋ະຘາຘະໜາ ກ. ຽຊຕະທາຈ ຌກິ າງຽຊຕະທາຈຽຎັຌຌກິ າງ຋ີ ໃງຈຶຊືຉ຺ຌໄຽຈຓີ ຂບຄ຃່າຘັ ໃຄຘບຌຈັ ໄຄຽຈຓີ ຂບຄຑະຑຸຈ຋ະຽ຅຺ ໄາ, ຑຸຈ ຾຋຿ໄຈງຍ່ ໃຓກີ າຌຈຈັ ຾ຎຄ຾ຉໃ ດໃ າຄເຈ ຃ືຊຉື າຓ຾ຌທ຋າຄບຌັ຋ີ ໃ ຽ຃ງີຎະຉຍິຈັ ຓາ຾ຉໃ ຃ັ ໄຄຑະຑຸຈ ຋ະຽ຅຺ ໄາຉ່ ໃ ຓາ຃ະຌະຘາທກ຺຋ຄັນົາງແຈ຾ໄງກກຌັບບກຽຎັຌກໃ ຸຓ ຾ຖະ ຓ຃ີທາຓຽນຌັຍ່ ໃ຃ກືຌັ . ຾ຉໃຖະ ກໃ ຸຓກ່ຓກີ າຌກໃາທ ນາກຌັທໃາ ຽຎັຌກໃ ຸຓ຋ີ ໃກາໄທໜາໄ ຾ຖະ ນົາໄຘະແໝກໃ ຸຓ຋ີ ໃຊ຾ືຌທ຋າຄບຌັ ຽກ຺ ໃາ຋ີ ໃ ຎະຉຍິຈັກຌັຓາ຾ຉໃ ເຈໂຌັຌໄນົາໄ ຘະແໝ຾ຖທໄ ຽຎັຌຑານະຌະຍ່ ໃ ຘຓ຺ ຍູຌຍ່ ໃ຿ຏຈຓະຌຸຈແຈນໄ ົາງ. ຽຎັຌງາຌ ຌບໄ ງ຾ຖທໄ ກ່ຓ຃ີ່າຽທ຺ ໄາເນຑໄ ທກ຋ີ ໃ ຊ຃ື່າຑຉີາງ຿ຉຌັຌໄທໃາ “ນຌິະງາຌ” ນຌິະງາຌ ຽຎັຌຌກິ າງ຋ີ ໃຊືຉາຓ຃່າຑດີໃ າຄຽ຃ັ ໃຄ຃ຈັ ຾ຖະ ຽ຃ັ ໃຄ຃ຈັ຋ຄັຑາງ ຌບກ ຾ຖະ ຑາງເຌ຅ຈິເ຅ບຌັຓ຃ີ່າບະ຋ຍິ າງທໃາ ຽຓື ໃບແຈຍໄ ທຈຽຎັຌຑະຑຂິຸ຾ຖທໄ ຑຼຄ຾ຉໃ ຃ຈິເຌເ຅ທໃາປກັ ຏູງໄຄິ ນົືຉບໄຄຂຸຌຏູງໄຄິກ່ ໃ ຽຎັຌຍາຍ຾ຖທໄ ບຌັ ຌີ ໄ ຽບີ ໄຌທໃາ ຌກິ າງນຌິ ະງາຌ ນົືຽຊຕະທາຈຌກິ າງນຌິ ະງາຌຓີ ກາຌຌຍັຊເືຌຎະຽ຋ຈຘຖີຄັກາ, ແ຋, ຑະຓາໄ, ຖາທ ຾ຖະ ຂະຽໝຌ (ກາ່ ຎູຽ຅ງ). ຂ. ຌກິ າງຓະນາງາຌ ຌກິ າງຓະນາງາຌ ຽຎັຌຌກິ າງ຋ີ ໃ ງຈຶຊຉື າຓ຃່າຑ຋ີ ີ ໃແຈຈໄ ຈັ ຾ຎຄເນຓໃ ເນ຋ໄ ຌັ ຘະເໝເນຊໄ ກື ກຍັ ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໄຓ ຾ຖະ ຊທືໃາຽຎັຌງາຌເນໃງ “ຘ຺ ໃຄຓະຌຸຈຂາໄຓຐັ ໃ ຄແຈນໄ ົາງກໃທາ” ຑ຋ິ ກີ າ່ເຌ ກາຌຎະຉຈິຍຈັ ກ຾່ ຉກຉໃາຄ຃ຊື ຽືບາ຺ຈາໄຌ຅ຈິເ຅ຽຎັຌຘິ ໃ ຄຘ່າ຃ຌັ຅ະຂຸຌຉບໄຄຏູງໄຄິ຿ຈງຍ່ ໃ ຽ຅ຈຉະຌາຌັຌໄຊທືໃາຽຎັຌ຋່າຓະຈາ, ຍ່ ໃ

77 ຉບໄຄບາຍຈັຊາໄ຅ຈິເ຅ຍ່ ໃຐັກແຐໃ ຌາ່ . ຌກິ າງຓະນາງາຌຓກີ າຌຌຍັຊນື ົາງ ດໃ ູຎະຽ຋ຈ຅ຌີ, ນທຼຈຌາຓ, ງີ ໃຎໃ ຸຌ, ຽກາ຺ນົີ຾ຖະ ຋ຽິຍຈ. ກຈິ຅ະກາ່ ຃຺ຌໄ຃ທາໄ ຾ຖະ ຖາງຄາຌກໃ ຼທກຍັຘາຘະໜາຑຸຈ ບຸຎະກບຌນຌຄັຘຑືຓິ , ທາຖະຘາຌ, ຎຶຓໄ ຘາຘະໜາຉໃາຄໂເຌ຿ຖກ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ ເນຌໄ ກັ ປຼຌຘກຶ ຘາ຃຺ຌໄ ຃ທາໄເນຖໄ ະບຼຈ ກໃ ຼທກຍັ ຘາຘະໜາຑຸຈ ຾ຖະ ຎະນທຈັ ຂບຄຑະຑຸຈ ຋ະຽ຅຺ ໄາ ຉະນົບຈປບຈ຃່າຘັ ໃຄຘບຌຂບຄຽຑິ ໃຌ. ເນ຅ໄາ່ ຾ຌກຖະນໃທາຄຌກິ າງຽຊຕະທາຈ ຾ຖະ ຌກິ າງຓະນາງາຌ ຓ຃ີທາຓ຾ຉກຉໃາຄກຌັ ຾ຌທເຈ? - ບາຘາຘະໝກັ ບບກຓາຘະຽໜ2 ີ - 3 ຃ຌ຺ - ຃ູ຾ຖະຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘະນຸົຍ 2. ຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ 2.1. ຃ທາຓຽຎັຌຓາ ຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຽຎັຌຘາຘະໜາ຋ີ ໃຓຏີູຌໄ ຍັຊນື ົາງຆາຈນົາງຑາຘາ຋຺ ໃທ຿ຖກ. ຘາຘະໜາບຈິ ຘະຖາຓ ຾ຓໃຌໜື ໃ ຄເຌ຅າ່ຌທຌຘາຓຘາຘະໜາ ເນງໃ ເຌ຿ຖກ຋ີ ໃຓ຃ີຌ຺ຌຍັຊຍື ່ ໃ ຉ່ ໃາກໃທາ 500 ຖາໄຌ຃ຌ຺ ດໃ ູຉາຓ ຘໃທຌຉໃາຄໂຂບຄ຿ຖກ. ຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃຌຍັຊຘືາຘະໜາບຘິະຖາຓ ຽຎັຌຘາຘະໜາຎະ຅າ່ ຆາຈແຈ຾ໄກໃກໃ ຸຓຎະຽ຋ຈ ບາຕຍັ ຾ຖະ ບຕີາຌ, ຎາກຈິຘະຊາຌ, ຍຄັກະຖາຽ຋ຈ, ບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ, ຽບດິຍ, ຉທຼກກ.ີ ຌບກ຅າກຌີ ໄຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃຓຎີະຆາກບຌຌຍັຊບືຈິຘະຖາຓ ຽຎັຌ຅າ່ ຌທຌນົາງແຈ຾ໄກໃບຌິ ຽຈງ, ຅ຌີ, ແ຋, ຘະຽຎຌ. ຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຽຎັຌຘາຘະໜາຽບກະຽ຋ທະຌງິຓ຺ ຃ຌືຍັຊຘືຈັ຋າ ເຌຑະຽ຅຺ ໄາຘູຄຘຸຈ ຑຼຄ ບຄ຺ຈຼທຽ຋຺ ໃາຌັຌໄ. ຃່າທໃາ “ບຈິຘະຖາຓ” ຽຎັຌຑາຘາບາຕຍັ ຾ຎທໃາ ຘຌັຉ, ິກາຌງບຓປຍັ , ກາຌຌບຍຌບໄຓ. ຘ່າຖຍັ ຏູ຋ໄ ີ ໃຌຍັຊຘືາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຽບີ ໄຌທໃາ “ຓຸຈຘະຖຌິ ” ຾ຎທໃາ ຏູຌໄ ບຍຌບໄຓຉຌ຺ , ຏູຘໄ ະ຾ນທຄ ຘຌັຉຘິ າຘະ ໜາບຘິະຖາຓຽກຈີເຌຈຌິ຾ຈຌ຋ະຽຖຆາງ ເຌ຋ະທຍີບາຆ຿ີຈງ຋຺ ໃທແຎ ຽບີ ໄຌທໃາຉາຽທຌັ ບບກກາຄ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌ ຈຌິ຾ຈຌຊິ ໃ ຌຊາຌຂບຄຆາທບາຕຍັ .

78 2.2. ຑະຽ຅຺ ໄາ ຾ຖະ ຑະຘາຘະຈາຂບຄບຈິຘະຖາຓ ຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຽຎັຌຘາຘະໜາຽບກະຽ຋ທະຌງິຓ຺ ຃ືຌຍັຊຑື ະຽ຅຺ ໄາບຄ຺ຈຼທທໃາຽຎັຌ ຽ຋ຍ ຑະຽ຅຺ ໄາຘູຄຘຸຈ, ຽຎັຌຏູຘໄາໄຄ຿ຖກ, ຽ຋ຍຑະຽ຅຺ ໄາຂບຄຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຆື ໃທໃາ “ບຌັ ຽຖາະ ນົືທໃາ ບານົາ”. ຆາທຓຸຈຘະຖຌິ ຋ີ ໃ ຽ຃ັ ໃຄ຃ຈັ ເຌຘາຘະໜາ຅ະຍ່ ໃ ຌງິຓ຺ ກຌັ ຽບີ ໄຌຆື ໃຂບຄຑະຽ຅຺ ໄາ, ຾ຉໃຓກີ າຌຽບີ ໄຌຆື ໃກ່຅ະຓຊີ ບໄ ງ ຃າ຋ີ ໃຘະ຾ຈຄຽຊຄິ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ຓາຉ່ ໃ຋າໄງຎະ຿ນງກເນຓໄ ຘີ່າຌທຌຘະ຾ຈຄ ຃ທາຓຽ຃າ຺ຖຍ຺ຘູຄຘຸຈ. ຘ່າຖຍັຘາຘະຈາ ຽຆິ ໃ ຄໝາງຽຊຄິຏູກໄ ່ ໃຉັ ໄຄຘາຘະໜາຌັຌໄ ຓຆີ ື ໃທໃາ “ບຌັບະຓຌິ ຍູປ່າໝຈັ ” ຽກຈີຽຓື ໃບ ທຌັ຋ີ29 ຘຄິນາ ຃.ຘ 570. 2.3. ຃່າຑ ີ຾ຖະ ນົກັ ຋່າ຃່າຘບຌ ຂບຄຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຃່າຑຂີບຄຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຽບີ ໄຌທໃາ ກຸຕະບໃາຌ ຽຆິ ໃ ຄຂຼຌເຌຑາຘາບາຕຍັ ທໃາ “ກາຕ-ບາ” ຓີ ຃ທາຓໝາງທໃາ ກາຌບໃາຌ, ກາຌ຋ໃບຄຂຶ ໄຌເ຅ ຊຽືຎັຌ຃່າຑຘີກັ ຘຈິ ຽຆິ ໃ ຄຖທຓຽບາ຺຃່າຘບຌຂບຄຑະຓະນະຓຈັ ແທ຋ໄ ຄັໝຈ຺ ຽຊຄິ 114 ຍຈ຺ (114 ຆູຽຕາະ). ນົກັ ຃່າຘບຌຂບຄຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓຎະກບຍຓນີ ົກັ ຃ທາຓຽຆື ໃບ ນົືຘຈັ຋າ 6 ຎະກາຌ ຾ຖະ ນົກັ ຎະຉຍິຈັ 5 ຎະກາຌ.

79 ຘຈັ຋າ 6 ຎະກາຌຎະກບຍຓີ - ຘຈັ຋າ ເຌຑະບຌັ ຽຖາະ - ຘຈັ຋າເຌຘາຘະຈາບຄ຺ກໃບຌໂ ຾ຖະ ຽຆື ໃບທໃາ ຓູປ່າໝຈັ ຽຎັຌຑະຘາຘະຈາບຄ຺ຘຸຈ຋າໄງ - ຘຈັ຋າເຌ຃່າຑກີຸຕະບໃາຌ - ຘຈັ຋າເຌ຃່າຽຆື ໃບ຋ີ ໃທໃາ ຽ຋ຍຑະຽ຅຺ ໄາຽຎັຌຏູຌໄາ່ ຃່າຘບຌຓາເນຓໄ ູປ່າໝຈັ - ຘຈັ຋າຽຆື ໃບເຌທຌັ຋ີຑະຽ຅຺ ໄາຑຑິ າກຘາ຿ຖກ ເນຽໄຎັຌທຌັ຋ີ ໃທຌິງາຌ຅ະຉບໄຄປຍັຏຌ຺ກາ່ ກາຌ ກະ຋່າຽຓື ໃບຓຆີທີຈິ - ຘຈັ຋າ ຾ຖະ ຽຆື ໃບທໃາ ຋ຸກຘິ ໃ ຄເຌ຿ຖກຽຎັຌແຎຉາຓກຈ຺ຂບຄຑະຽ຅຺ ໄາ ນົກັ ກາຌຎະຉຍິຈັ 5 ຎະກາຌ - ກາຌຎະຉງິາຌຉ່ ໃຑະຽ຅຺ ໄາດໃ າຄນຌບໄງໜື ໃ ຄ຃ັ ໄຄເຌຆທີຈິ - ກາຌຘທຈຓຌ຺ ຽຆິ ໃ ຄຆາທຓຸຈຘະຖຓິ ຽບີ ໄຌທໃາ “ຖະຓາຈ” ດໃ າຄຌບໄງ 3 ຃ັ ໄຄ ຉ່ ໃຓື ໄຉາຓກຈ຺ ຾ຖທໄ ຾ຓໃຌ ຎະຉຍິຈັ 5 ຃ັ ໄຄ ຉ່ ໃຓື ໄ . - ກາຌຍ່ຖ຅ິາກ຋າຌ ໝາງຽຊຄິກາຌຆໃທງຽນົບືຏູ຋ໄ ີ ໃງາກ຅ຌ຺ - ກາຌຊຘືຌິບຈ຺ ຽຆິ ໃ ຄຆາທຓຸຈຘະຖຓິ ຽບີ ໄຌທໃາ “ກາຌຊຍືທຈ” ຽຆິ ໃ ຄຽທຖາ 1 ຽຈບືຌ ຽຖີ ໃຓຎະຉິຍຈັເຌ ຓື຋ໄ ່າບຈິຂບຄຽຈບືຌ 9 ຾ນໃຄຎະຉ຋ິ ຌິບຈິຘະຖາຓ ຽຆິ ໃ ຄຽບີ ໄຌທໃາ ຽຈບືຌຖ່ຓາຈບຌ. - ກາຌຽປຈັຑ຋ິ ຘີ ະ຾ນທຄຍຸຌ ຃ືຆາທຓຸຈຘະຖຓິ ຋ຸກ຃ຌ຺ ຅ະຉບໄຄແຈຽໄຈຌີ຋າຄແຎຘະ຾ນທຄຍຸຌ ຋ີ ໃ ຽຓບືຄ ຽຓກະ ດໃ າຄນຌບໄງນຌຶ ໃ ຄ຃ັ ໄຄເຌຆທີຈິ.. 2.4. ຍຈ຺ຍາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓຘ່າ຃ຌັຂບຄຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຽຓບືຓູປ່າໝຈັ ຘິ ໄຌຑະຆຌ຺ ຘາຘະໜາບຈິ ຘະຖາຓຽຎັຌ຋ີ ໃ ງບຓປຍັ ດໃ າຄກທາໄຄຂທາຄ຋ີ ໃ ກທຓຽບາ຺ ຈຌິ ຾ຈຌບາຖາຽຍງ ຍຌັ ຈາຎະຆາຆາຈບາຕັຍ຋ີ ໃ ກະ຅າງດໃ ູ຋຺ ໃ ທແຎ ເຌຈິຌ຾ຈຌ຋ະຽຖຆາງ ບາຕັຍຌັຌໄ ແຈຖໄ ທຓຉທ຺ ກຌັ ຽຎັຌຆາຈບຈິຘະຖາຓຌຍັຊືຑະຽ຅຺ ໄາບຄ຺ຈຼທກຌັ ຃ືຑະບຌັ ຽຖາະ ຾ຖະ ຃່າຘບຌຂບຄຓູປ່າ ໝຈັ຋ທີໃາ“ຓຸຘະຖຓິ ຋ຸກ຃ຌ຺ ຽຎັຌຑີ ໃ ຌບໄຄກຌັ ”ຓຘີໃ ທຌຘ່າ຃ຌັ ເຌກາຌຘາໄຄ຃ທາຓຘາຓກັ ຃ເີນ຾ໄກໃຍຌັ ຈາຑທກ ບາປຍັ຋ຄັນົາງ. ເຌຉບຌຉ຺ຌໄ ຓູປ່າໝຈັ ແຈຎໄ ະກາຈຘາຘະໜາ ບຈິຘະຖາຓ ເຆຘໄ ບຌຈທໄ ງທາ຅າຍ່ ໃ຋ຌັ ຽຎັຌ ຃່າຑີ ຉ່ ໃຓາຽຓື ໃບຓູປ່າໝຈັຘິ ໄຌຑະຆຌ຺ ຘາທກ຺຋ຄັນົາງ຿ຈງຓບີາຍູ, ຍາກ ຽຎັຌຏູຌໄ ່າເຌກາຌຖທຍຖທຓ຃່າຘບຌຽຎັຌ ຃່າຑຽີບີ ໄຌທໃາ ຃່າຑ຿ີກນົາຌຽຎັຌ຃່າຑຘີກັ ຘຈິ຋ີ ໃຂຼຌຈທໄ ງຑາຘາບະຕະຍຈິນາໄຓ ຾ຎຽຎັຌຑາຘາບື ໃຌ ຽຆິ ໃ ຄຓຏີຌ຺ ຈ຋ີ າຄຈາໄຌທ຋ິ ະງາກາຌຽຑາະຽຎັຌກາຌກະຉຸຌໄ ເນຓໄ ກີ າຌປຼຌປູ, ໄຽປຈັ ເນຆໄາຈບາຕຍັ຋ຄັນົາງ ຋ີ ໃ ຽທ຺ ໄາຑາຘາ ບາຕະຍຈິ຋ບໄຄຊິ ໃ ຌຉໃາຄໂຘາຓາຈບໃາຌ຃່າຑ຿ີກນົາຌ ຾ຖະ ຽປຈັເນຓໄ ຃ີທາຓຽຎັຌບຌັ ໜື ໃ ຄບຌັ ຈຼທກຌັ຋າຄ ຑາຘາ. 2.5. ຌກິ າງເຌຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ຾ຍໃຄບບກຽຎັຌ 2 ຌກິ າງເນໃງໂ ຃:ື ກ. ຌກິ າງຘູຌຌີ ໄ ຽຎັຌຌກິ າງ຋ີ ໃຓຘີາຘະຌກິ ະຆຌ຺ນົາງ຋ີ ໃ ຘຸຈ ຃່າທໃາ ”ຘູຌຌ” ີ຾ຎທໃາ ຊຉື າຓ຾ຍຍຘະຍຍັ ຽຈຓີ ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຽນຌັຈທໄງກຍັກາຌ຾ກແໄຂຈຈັ຾ຎຄຑທກຘຸຌຌຌີບກ຅າກຌຍັຊ຃ື ່າຑ຿ີກນົາຌດໃ າຄຽ຃ັ ໃຄ຃ຈັ ຾ຖທໄ ງຄັຌຍັຊ຃ື ່າ ຘບຌຘຸຌ຋ີ ີ ໃ ຘາທກ຺ ຖໃ ຸຌ຋່າບຈິຂບຄຓູປ່າໝຈັຖທຍຖທຓແທໄຑທກຘຸຌຌີຊໄ ຽືບາ຺຃່າຑີ຿ກນົາຌຽຎັຌຘື ໃກາຄຖະນໃ

80 ທາຄຑະຽ຅຺ ໄາກຍັຓະຌຸຈ ຑທກຘູຌຌີ ໄ ຽນຌັທໃານທ຺ນຌາໄຘາຘະໜາ ຾ຖະ ກາຌຽຓບືຄ ຃ທຌ຅ະແຈປໄ ຍັ ຽຖບືກ຅າກ ຏູຌໄ ຍັຊຘືາຘະໜາຉາຓຎະຽຑຌຽີຈຓີ ຾ຖະ ແຈປໄຍັກາຌງຌິງບຓ຅າກຆຸຓຆຌ຺ບຈິຘະຖາຓ. ຂ. ຌກິ າງຆບີະ ຌກິ າງ ຆບີະຽຎັຌຌກິ າງຘາຘະຌກິ ະຆຌ຺ ຎະຓາຌປບໄ ງຖະ 10 ຂບຄຌກິ າງຘຸຌຌີແຈ຾ໄກໃ ຑທກ ບຕີ າຌ, ບ຃ິກັ ຾ຖະ ບະປະຍຼຌ ຑທກຆບີ ະຌຍັຊ຾ືຉໃ ຘະຽຑາະ຃່າຑ຿ີກນົາຌ ຍ່ ໃ ງບຓປຍັ ຃່າ ຘບຌຘູຌຌີ ໄ ຾ຖະ ຊືທໃ າບນິ ົາຌຽຎັຌຏູປໄ ຍັ ບ່າຌາຈ຋ຄັ຋າຄ຿ຖກ ຾ຖະ ທຌິ ງາຌ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌຘື ໃ ກາຄຖະ ນທາຄຑະຽ຅຺ ໄາກຍັ ຓະຌຸຈ. ກຈິ຅ະກາ່ ຃຺ຌໄ຃ທາໄ ຾ຖະ ຖາງຄາຌກໃ ຼທກຍັຘາຘະໜາບຈິຘະຖາຓ ບຸຎະກບຌຽຌື ໄບເຌຍຈ຺ປຼຌ, ຎຶຓໄ ຋ີ ໃກໃ ຼທຂບໄຄກຍັຘາຘະໜາຉໃາຄໂ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຅ຈັກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽໝາະຘຓ຺ - ເນຌໄກັ ປຼຌບໃາຌຽຌື ໄບເຌຍຈ຺ປຼຌເນຖໄ ະບຼຈ ຾ຖະ ຽຂ຺ ໄາເ຅ ຾ຖທໄ຃ູກຉ່ ັ ໄຄ຃່າຊາຓຈັ ໃຄຌີ ໄ : - ຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃ ຌຍັ ຊືຘາຘະບຈິ ຘະຖາຓຽຎັຌຘາຘະໜາຎະ຅່າຆາຈຎະຽ຋ຈເຈ຾ຈໃ ? ຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃ ຓີ ຎະຆາກບຌຌຍັຊນື ົາງ຋ີ ໃຘຸຈ ຓຎີະຽ຋ຈເຈ຾ຈໃ ? - ຅຺ ໃຄຽຖ຺ ໃາຎະນທຈັ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄຏູ຋ໄ ີ ໃກ່ ໃຉັ ໄຄຘາຘະໜາບຘິະຖາຓ຿ຈງນງ່ ໄ຾ຖທໄກເ່ ນຌໄກັ ປຼຌຂຶ ໄຌ ຖາງຄາຌ຾ຉໃຖະກໃ ຸຓຂຶ ໄຌຖາງຄາຌກໃ ຸຓບື ໃຌຎະກບຍ຃່າຽນຌັ . - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຘະນຸົຍ. 3. ຘາຘະນຌາ຃ຕຈິ 3.1. ຃ທາຓຽຎັຌຓາ ຘາຘະໜາ຃ຕິຈ ຽຎັຌຘາຘະໜາ຋ີ ໃ ຘຍື ຽຌື ໃບຄຓາ຅າກຘາຘະໜາຆາທງທີ ຽຑາະຘາຘະຈາຏູໄຉັ ໄຄກ່ ໃ ຽຎັຌຆາທດິທ ຾ຖະ ຌຍັຊຘືາຘະໜາ຅ຈູ າຓາກໃບຌ ຑຼຄ຾ຉໃຓກີ າຌຎັຍຎຸຄ ຾ຖະ ຾ກແໄຂເນຓໄ ີ຃ທາຓຖະບຼຈ ຽຖກິ ຽຆິ ໃ ຄ, ປບຍ຃ບຍ ຾ຖະ ຽໝາະຘຓ຺ ຂຶ ໄຌ. ຘາຘະໜາ຃ຕິຈ ຽຎັຌຘາຘະໜາ຾ຍຍຽບກະຽ຋ທະຌງິຓ຺ ຃ດືຶຈຊຑື ະຽ຅຺ ໄາບຄ຺ຈຼທຽຎັຌນົກັ ຾ຖະ ຽຎັຌຘາຘະໜາ຋ີ ໃ ຽຌັຌໄໜກເຌ຃ທາ ັ ຓປກັ ຂບຄຓະຌຸຈຆາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓຘຈັ຋າໝັຌໄ຃ຄ຺. ຏູ຋ໄ ີ ໃ ຽຎັຌຘາຘະຈາເຌຘາຘະໜາຌີ ໄ຾ຓໃຌຑະຽງຆູ຋ີ ໃ ຽກຈີຽຓື ໃບ ທຌັ຋ີ21 ຋ຌັທາ ຑ.ຘ 543 ກຄ຺ ກຍັ ທຌັ ຘຸກ ຋ີ ໃ ກຸຄຽຆຕູຆາ຾ຖຓ ຎະຽ຋ຈບຈິ ຘະຖາ຾ບຌ. ຑະຽງຆູ຃ຉືທ຺ ຾຋ຌຂບຄຑະຽ຅຺ ໄາ຋ີ ໃ ຘ຺ ໃຄ ຖຄ຺ຓາ ຆໃທງຆາທດິທ ຾ຖະ ຓທຌຓະຌຸຈ.

81 3.2. ຃່າຑ຃ີຕຈິ ຃່າຑີເຌຘາຘະໜາາ ຃ຕິຈ ຃ືຑະ຃່າຑີເຍຽຍິຌ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌ຃່າຑີ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ ຾ຖະ ຘັກຘິຈຂບຄ ຆາທດິທ ຾ຖະ ຃ຕຈິ຃່າຑຈີ ັ ໃຄກໃາທຊຽືຎັຌຍຌັ຋ກຶ ກາຌປທຍປທຓຎະຓາຌ 1400 ຎີກໃບຌ ຃.ຘ ຎະກບຍຓີ ຘບຄຑາກຽກ຺ ໃາ ຾ຖະ ຑາກເໝໃ ຑາກຽກ຺ ໃາ ນົ ືຑາກຽຈຓີ ຽທ຺ ໄາຽຊຄິກາຌຘາໄຄ຿ຖກ, ກາຌຘາໄຄຓະຌຸຈ, ກາຌຘາໄຄຆຌ຺ຆາຈ ຾ຖະ ຽຖື ໃບຄຂບຄຆາທດິທ. ຑາກເນຌໃ ຽທ຺ ໄາຽຊຄິກາຌຑະງາກບຌຂບຄຑະຘາຘະຈາເຌ຾ຉໃຖະງຸກ຾ຉໃຖະຘະແໝຂບຄ຿ຖກ. 3.3. ຑ຋ິ ກີ າ່ ຑ຋ິ ກີ າ່຋າຄຘາຘະໜາຓ຃ີທາຓຘ່າ຃ຌັນົາງຉ່ ໃກຍັຆາທ຃ຕຈິ຿ຈງຘຓ຺ ຍູຌ, ຆາທ຃ຕຈິ ຉບໄຄຘະ຾ຈຄ ຘຈັ຋າດໃ າຄ຾຋຅ໄຄິຉ່ ໃ ຑະຽ຅຺ ໄາຈທໄ ງກາຌຽຂ຺ ໄາປຍັຘຌິຘກັ ຘຈິ 7 ຎະກາຌ ຘຌິຖາໄຄຍາຍ, ຘຌິກ່າຖຄັ, ຘຌິຓະນາ ຘະຌຈິ , ຘຌິ຾ກຍໄາຍ, ຘຌິ ຽ຅ຓີ ຃ຌ຺ ແຂ, ໄ ຘຌິບະຌຸກຓ຺ ຾ຖະ ຘຌິກໃາທ.ຘະຽຑາະຘຌິຖາໄຄຍາຍ, ຘຌິກ່າຖຄັ ຾ຖະ ຘຌິບາຌຸກຓ຺ ຽຎັຌຘຌິ຋ີ ໃປຍັ ແຈໄຑຼຄ຃ັ ໄຄຈຼທເຌຆທີຈິ. 3.4. ຎະນທຈັຂບຄຽງຆູ ຏູກໄ ່ ໃຉັ ໄຄຘາຘະໜາ຃ຕຈິ ຂຶ ໄຌເຌ຿ຖກ຃ືຑະຽງຆູ຃ຕຈິ ຑະບຄ຺ຎະຘູຈເຌຎີຑ.ຘ 543 ຋ີ ໃ ຎະ ຽ຋ຈ ບຈິຘະຕະ຾ບຌ (ISRAEL) ຽຎັຌຍຸຈຂບຄຌາຄ ຓາຽຖງ ຾ຖະ ຿ງຽຆຍ, ຽຓື ໃບຌາຄ ຓາຽຖງຓ຋ີ ບໄຄ຾ກໃ ເກໄ ຅ະ຃ບຈ, ຿ງຽຆຍແຈຑໄາຌາຄແຎຽຓບືຄຽຍຽຖ຿ປຓ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌຑູຓຖ່າຽຌາ຺ຽຈຓີ ຽຑື ໃບ຅ຈ຺ ຋ະຍຼຌຘ່າຓະ຿ຌ຃ທ຺ ຉາຓ຃່າຘັ ໃຄຂບຄຖຈັຊະຍາຌຉ່ ໃຓາກ່ກຍັຓາດໃ ູຽຓບືຄ ຌາຆາຽຖ ຾ຖະ ແຈປໄ ຍັ ກາຌຘກຶ ຘາຉາຓຘຓ຺ ຃ທຌ. ເຌ ຽງາ຺ແທ ຑະຽງຆູຘຌ຺ ເ຅ຘກຶ ຘາຑະ຃່າຑຽີກ຺ ໃາ, ຽຓື ໃບບາງຸແຈຎໄ ະຓາຌ 30 ຎີແຈຽໄຖີ ໃຓຘັ ໃຄຘບຌຉາຓຖ່າຑຄັ ຾ຖະ ຽບີ ໄຌຉຌ຺ ຽບຄທໃາ ຽຎັຌຍຸຈຂບຄຑະຽ຅຺ ໄາ, ຑທກຆາທງທິ຋ີ ໃ ຌຍັຊືຘາຘະໜາ຃ຕຈິ ຑາກຌັ ຽຆື ໃບທໃາ ຑະຽງຆູ຃ຽືຓ ຆບິຄ຋ີ ໃຑະງາ຿ຖທາແຈ຿ໄຎຈເນຖໄຄ຺ຓາຽຑື ໃບແຊໃ ຍາຍເນໄຓທຌຓະຌຸຈ ຾ຖະ ຘບຌນົກັ ຋່າ຋ີ ໃ ຾຋຅ໄຄິ ຽຑື ໃບແຎຘໃ ູ ຘະນທຌັ ຑະຽງຆູຆໃທງຏູ຋ໄ ຸກງາກ ຾ຖະ ປກັ ຘາ ຏູຽໄ຅ຍັຎໃ ທງເນຈໄ຅ີາກກາຌຽ຅ຍັ ຽຎັຌດໃ າຄຎະນົາຈ ຽຎັຌຏຌ຺ ຋່າເນຽໄກຈີກາຌຖທຓກຌັ ຂບຄກໃ ຸຓ຃ຌ຺ ຂຶ ໄຌ ຽຎັຌກໃ ຸຓຌບໄ ງໂ ຽປຈັເນຑໄ ທກງທິ຋ີ ໃ ຽ຃ັ ໃຄ຃ຈັເຌຘາຘະໜາຽຈຓີ ຿ກຈ຾຃ຌໄ ທໃາ ຑະຽງຆູ ຅ະ຋່າກາຌ ຾ງກຘາຘະໜາ. ຌບກ຅າກຌີຑໄ ທກຂາໄນົທຄ຿ຕຓຌັ ຋ີ ໃຓາຎ຺ກ຃ບຄຍ່ ໃ

82 ຑ່ເ຅ ດາໄຌທໃາຑະຽງຆູ຅ະຘຸຓ ກ່າຖຄັຏູ຃ໄ ຌ຺ ຾ຖະ ຎະຉປິູຍຘຄັ຃ຓ຺ , ຈທໄ ງຽນຈຌີ ໄຑະຽງຆູ຅ຶ ໃ ຄຊກື ຅ຍັກຸຓຉທ຺ ຾ຖະ ຾ຂຌຽ຋ຄິແຓໄກາຄ຾ຂຌ. ເຌ຃.ຘ 33 ຋ີ ໃ ຽຌຌີ ຽຂາ຺຿ກຌ຿ຘ຋າ ຌບກຽຓບືຄ ຽງຕູຆາຽຖຓັ , ຽນຈກາຌ຃ັ ໄຄຌີຊໄ ທືໃາຓີ຃ທາຓ ຘ່າ຃ຌັນົາງເຌຎະນທຈັຘາຈຂບຄຘາຘະໜາ຃ຕຈິ ຽຌື ໃບຄ຅າກຽຓື ໃບຑະຽງຆູຽຘງຆທີຈິ ຽຑາະ ຊກື ຃ຄຶແຓກໄ າຄ ຾ຂຌຌັຌໄ ຍຌັ ຈາຘຈິ ຘາຌຸຘຈິຑາກຌັ ໝຈ຺ ນທຄັ ຉ່ ໃຓາຓຂີໃາທຖກື ຌັ ແຎ຋຺ ໃ ທທໃາຑະຽງຆູກຍັ ຒື ໄຌ຃ຌືຆຍີ ຾ຖະ ຎະກຈ຺ຉທ຺ ເນບໄ ະຌຸຘຈິ຋ີ ໃ຅ຄ຺ປກັ ຑກັ ຈແີຈຽໄນຌັຓຏີຌ຺ ຽປຈັເນຍໄຌັຈາຘາທກ຺ ຓກີ າ່ ຖຄັ ເ຅ ຅ຶ ໃ ຄແຈ຅ໄ ຈັຉັ ໄຄກໃ ຸຓຽຑື ໃບ ຘບຌຘາຘະໜາຉາຓ຾ຌທ຋າຄຂບຄຑະ຃ຕິຈຽຑີ ໃຓຂຶ ໄຌຽປຈັເນກໄ າຌຎາຍ ຎາຓຂບຄຑທກ຿ຕຓຌັ ຍ່ ໃຓຏີຌ຺ ເຌ ຽທຖາຉ່ ໃຓາຘາຘະໜາ຃ຕຈິກາງຽຎັຌຘາຘະໜາຘ່າ຃ຌັ ຾ຖະ ຅ະຽຖຌີປໃຸຄຽປບືຄ. ກຈິ຅ະກາ່ ຃຺ຌໄ຃ທາໄກໃ ຼທກຍັຘາຘະໜາ຃ຕຈ ິ ບຸຎະກບຌຽບກະຘາຌ, ຉ່າປຼຌ, ທາຖະຘາຌ, ນຌຄັຘຑືຓິ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ເນຌໄ ກັ ປຼຌບະ຋ຍິ າງກໃ ຼທກຍັ ຘາຘະໜາ຃ຕິຈ ຾ຖະ ຏູ຋ໄ ີ ໃ ກ່ ໃ ຉັ ໄຄຘາຘະໜາຌີ ໄຂຶ ໄຌຓາຑບໄ ຓ ຈທໄງຑ຋ິ ຉີໃາຄໂ ເຌຘາຘະໜາ຃ຕຈິຌີ ໄ຾ຖທໄເນຌໄກັ ປຼຌຖາງຄາຌ. - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຘະນຸົຍຌາ່ກຌັ 4. ເ຅຃ທາຓ ຘາຘະໜານາງຽຊຄິ຃່າຘັ ໃຄຘບຌ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌ຃ທາຓຽຆື ໃບ຋ີ ໃ ຾ໜຌໄ ຾ຒຌໄ ຾ຖະ ຽຎັຌ຾ຍຍ຾ຏຌເໝໃ ຽຆິ ໃ ຄ ຾ຉໃຖະຘາຘະໜາຓ຃ີ່າຘັ ໃຄຘບຌຽໝບືຌກຌັ , ຃າໄງ຃ກືຌັ ຾ຖະ ຾ຉກຉໃາຄກຌັ , ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ກາຌປຼຌກໃ ຼທກຍັຘາ ຘະໜາຌີ ໄ຃ທຌເນ຅ໄາ່ ຾ຌກແຈເໄຌ຾ຉໃ ຖະຘາຘະໜາ ຃ືຑຸຈ, ຃ຕຈິ ຾ຖະ ບຈິຘະຖາຓ ຑບໄຓຈທໄ ງຎະນທຈັ ຂບຄຏູ຋ໄ ີ ໃກ່ ໃຉັ ໄຄ ເຌ຾ຉໃຖະຘາຘະໜາຉະນົບຈຽຊຄິ຃່າຘັ ໃຄຘບຌບກີຈທງ. ໄ

83 5. ທຼກຓບຍໝາງ ຃່າຊາຓ 1. ຘາຘະໜາ຾ຓໃຌນງຄັ?຅຺ ໃຄຽຖ຺ ໃາ຿ຈງນງ່ກໄໃ ຼທກຍັ ຎະນທຈັ ຘາຈຂບຄຏູ຋ໄ ີ ໃ ກ່ ໃ ຉັ ໄຄຘາຘະໜາຑຸຈ, ຃ຕິຈ ຾ຖະ ບຈິຘະຖາຓ. 2. ຌກິ າງຽຊຕະທາຈ ຾ຖະ ຓະນາງາຌຓ຃ີທາຓ຾ຉກຉໃາຄກຌັ຾ຌທເຈ? ຾ຖະ ຎະຆາກບຌຖາທ ຽປາ຺ຌຍັຊຌືກິ າງ຾ຌທເຈ? 6. ທຼກຽຑີ ໃຓ ເນຌໄກັ ຘກຶ ຘາ຃຺ຌໄ຃ທາໄຽຑີ ໃຓຽຉຓີ ຉາຓຽຌື ໄບເຌ຋ີ ໃ ເນຓໄ າ ດໃ ູຉາຓນບໄຄຘະຓຸຈ.

84 ຍຈ຺຋ ີ6 ກາຌຑຈັ຋ະຌາກຍັທຈັ຋ະຌະ຋າ່ຎະຽຑຌ ີ ຽທຖາ2 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺:ເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈ: ບະ຋ຍິາງຽຊຄິ຃ທາຓກາໄທໜາໄກໃ ຼທກຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາ຋າຄຈາໄຌທ຋ິ ະງາຘາຈຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆ. ີ຅າ່ ຾ຌກແຈໄ ຍຌັນາຂບຄກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຖະທຈັ຋ະຌະ຋ ຂໃາທຘາຌ. 1. ທ຋ິ ະງາຘາຈຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆ ີ ເຌຘະຉະທຈັ຋ີ XXຓະຌຸຈຽປາ຺ແຈຘໄາໄຄຑື ໄຌຊາຌຈາໄຌຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆເີນຓໃໂຂຶ ໄຌນົາງດໃ າຄຽຆິ ໃ ຄແຈໄ ຆໃ ທງເນຓໄ ະຌຸຈຂາໄຓຽຂຈ຾ຈຌ຃ທາຓຘທີ ແິຖຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ ບຸຈຘານະກ່າແຎຘໃ ູຽຂຈ຾ຈຌ຾ນໃຄ຃ທາຓຘທີແິຖ ຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ ຂໃາທຘາຌຽຆິ ໃ ຄຓ຃ີທາຓປູ຾ໄຖະຘະຉຎິັຌງາຽຎັຌຑື ໄຌຊາຌ. ກາໄທຽຂ຺ ໄາຘໃ ູຘະຉະທຈັ຋ີXXI ທ຋ິ ະງາຘາຈ຾ຖະຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆ຋ີ ີ ໃ຋ຌັຘະແໝ຅ະຘຍືຉ່ ໃ ຑຈັ຋ະຌາ ຾ຖະນຌັຎໃ ຼຌຈທໄງ຃ທາຓແທຘູຄ. ຘະຌັຌໄ, ຑກັ ຽປາ຺຅ຶ ໃ ຄແຈເໄນ຋ໄ ຈັຘະຌະຆີ ໄຌ່າ຅ະ຾຅ຄໄທໃາຉັ ໄຄໜາໄ຃຺ຌໄ ຃ທາໄທແິ຅຾ຖະຌ່າເຆຏໄ ຌ຺ ຘ່າຽຖຈັ ຋າຄຈາໄຌທ຋ິ ະງາຘາຈຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆຽີຂ຺ ໄາເຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຆາຈດໃ າຄຎະຈຈິຘາໄຄ຾ຖະຓໝີ າກຏຌ຺ , ຽຑື ໃບຍຌັຖຸ຅ຈຸ ຓໃຸຄໝາງຈັ ໃຄກໃາທເຌຆຸຓຎີຉ່ ໃໜາໄຌີ ໄຉບໄຄຎະຉຍິຈັທຼກຄາຌ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັ຃:ື - ຽຆຈີຆູ຃ທາຓຽຎັຌຽ຅຺ ໄາກາຌເຌກາຌ຃຺ຌໄ ຃ທາໄທແິ຅຋າຄຈາໄຌທ຋ິ ະງາຘາຈຈທໄ ງຉຌ຺ ຽບຄ, ຎະຈຈິ ຘາໄຄເຌກາຌຌ່າເຆຏໄ ຌ຺ ຘ່າຽຖຈັ ຾ນໃຄ຃ທາຓກາໄທໜາໄ຋າຄຈາໄຌທ຋ິ ະງາຘາຈ຾ຖະຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆເີນຓໃຽຂ຺ ໄາເຌ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ຃ຓ຺ ຂບຄຎະຽ຋ຈ຾ຖະຎັຍຎຸຄ຃ຸຌຌະຑາຍຆທີຈິຂບຄຎະຆາຆຌ຺ ຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌຖະນທໃາຄຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆ຋ີ ີ ໃ ຽຎັຌຓູຌຽຆື ໄບຂບຄຆາຈກຍັບຌັ຋ຌັຘະແນຓ. - ຎັຍຎຸຄກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທຈາໄຌກາຌ຃຺ຌໄ຃ທາໄທ຋ິ ະງາຘາຈເຌ຋ຸກຖະຈຍັ . - ຖຄ຺຋ຌຶ ເຘໃກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ທຼກຄາຌ຃຺ຌໄ ຃ທາໄທແິ຅ຂບຄຓະນາທ຋ິ ະງາແຖ຾ຖະຘະຊາຍຌັ຃຺ຌໄ ຃ທາໄ ຉໃາຄໂ຿ຈງຘຸຓເຘໃນທ຺ຂ່ຍໄ ຌັນາ຋ີ ໃຘບຈ຃ໃບຄກຍັ຃ທາຓຉບໄຄກາຌຂບຄກາຌຑຈັ຋ະຌາຎະຽ຋ຈເຌແຖງະເໝໃ - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຾ຖະຆຸກງູທໄ ຼກຄາຌ຃຺ຌໄ ຃ທໄາທແິ຅ຂບຄຍຸກ຃ຌ຺ , ຂບຄນທ຺ໜໃ ທງກາຌຏະກຈິ຾ຖະນທ຺ ໜໃທງທຆິາກາຌຉໃາຄໂ. - ຽຑີ ໃຓ຃ທາຓຽບາ຺ເ຅ເຘໃຉ່ ໃກາຌຍາຖຸຄຘາໄຄຌກັ ຃຺ຌໄ຃ທາໄ, ຌກັ ທ຋ິ ະງາຘາຈເຌຂະ຾ໜຄຉໃາຄໂ.ຽຆຈີຆູ ກຼຈຂບຄຌກັ ທ຋ິ ະງາຘາຈ຾ຖະຎ຺ກຎບໄ ຄຆຍັຘຌິ຋າຄຎັຌງາ. - ກຈິ຅ະກາ່ ຘຌ຺຋ະຌາ຃຺ຌໄ຃ຈິກຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາທ຋ິ ະງາຘາຈຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆບີຸຎະກບຌຎືຓໄ ຾ຍຍປຼຌ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູທາຄ຃່າຊາຓເນຌໄກັ ປຼຌ຃຺ຌໄ຃ຈິຘຌ຺຋ະຌາກຌັ຾ຖທໄຎະກບຍ຃່າ຃ຈິ຃່າຽນຌັ .

85 - ຅ຸຈໝາງຂບຄກາຌຑຈັ ຋ະຌາທ຋ິ ະງາຘາຈຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆເີຌຆຸຓຎີຉ່ ໃ ນຌາໄຓ຃ີ ຾ືຌທເຈ຾ຈໃ ?ງກ຺ ຉທ຺ດໃ າຄຓາຎະກບຍ. - ຃ູ຾ຖະຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘະນຸົຍ. 2. ກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ ກາຌຑັຈ຋ະຌາຘັຄ຃຺ຓ຅ະຉບໄ ຄແຎຑບໄ ຓໂກັຌນົາງຈາໄຌຽຆັ ໃ ຌກາຌຘຶກຘາ຾ຖະທິ຋ະງາຘາຈ,ກາຌ ຘາ຋າຖະຌະຘຸກ຾ຖະກຖິ າກາງະກ່າ, ຿຃ຘະຌາຊະ຾ນົຄຂໃາທ຾ຖະທຈັ຋ະຌະ຋່າ, ກາຌ຃ຸຓໄ ຃ບຄ຾ປຄຄາຌ ຾ຖະຘະນທຈັຈກີ າຌຘຄັ຃ຓ຺ . ກາຌຑຈັ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິ ຽຎັຌຑື ໄຌຊາຌເນ຾ໄກໃກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ - ທຈັ຋ະຌະ຋່າ. ຽຘຈຊະກຈິ ຂະນງາງຉ຺ທ຾ຖະຓຎີ ະຘິຈ຋ິຏ຺ຌຘູຄຽ຋຺ ໃ າເຈງິ ໃ ຄຽຑີ ໃ ຓ຃ທາຓຘາຓາຈເຌກາຌຑັຈ຋ະຌາຘັຄ຃຺ຓ - ທຈັ຋ະຌະ຋່າເນຘໄູຄຂຶ ໄຌຽ຋຺ ໃາຌັຌໄ. ເຌຂະຌະຈຼທກຌັຊາໄຘຄັ຃ຓ຺ ແຈປໄ ຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາ຃ຌ຺ ເນແໄຈປໄ ຍັກາຌ ຘກຶ ຘາຈ, ີ ຓຘີຸຂະຑາຍ຾ຖະຑະຖາບາຌາແຓຈ, ີ ຓທີຆິ າບາຆຍີ຾ຖະຓຘີຓີ , ື ຓ຃ີຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ຘຌິ຋່າ.ກ່ ໃ ຘາໄຄ ຽຄ ື ໃບຌແຂ຾ຖະ຃ທາຓບາຈຘາຓາຈເນກໄ າຌຑຈັ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິຂະນງາງຉທ຺ ແທ຾ຖະຓຎີະຘຈິ຋ຏິຌ຺ ຘູຄ ຂຶ ໄຌ. ກ.ຑຈັ຋ະຌາຖະຍຍ຺ກາຌຘກຶ ຘາ຾ນໃຄຆາຈເນຓໄ ຃ີຸຌຌະຑາຍ ຾ຖະ ຓກີ າຌນຌັ ຎໃ ຼຌບຌັຉັ ໄຄໜາໄຘໃ ູ຃ທາຓ຋ຌັ ຘະແໝ - ເຌງຸກຎະ຅ຸຍັຌກາຌຘຶກຘາທິ຋ະງາຘາຈ຾ຖະຽຉັກ຿ຌ຿ຖຆແີຈກໄ າງຽຎັຌຎັຈແ຅ຉັຈຘິຌກາຌ ຑຈັ຋ະຌາຘະຌັຌໄ, ກາຌຘກຶ ຘາ຅ຶ ໃ ຄຓຍີຈ຺ຍາຈຘ່າ຃ຌັ . ກາຌຘກຶ ຘາຓ຃ີຸຌະຑາຍ຅ະຆໃ ທງຑຈັ຋ະຌາ ຃ຌ຺ເນເໄນຓໄ ຃ີຸຌະຑາຍ; ຃ຌ຺຋ີ ໃຓ຃ີຸຌະຑາຍ຅ຶ ໃ ຄຘາຓາຈຑຈັ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິ - - ຘຄັ຃ຓ຺ ຂບຄຎະຽ຋ຈເນຓໄ ຍີາຈກາໄທຂະນງາງຉທ຺ຈທໄງ຅ຄັນທະແທຂຶ ໄຌ຾ຖະຎະຽ຋ຈຽປາ຺ກ່຅ະກາໄທ ແຎ຋ຌັກຍັກະ຾ຘຖທຓຂບຄກາຌຑຈັ຋ະຌາເຌ຿ຖກ. - ກາຌຘກຶ ຘາ຾ຖະກ່ ໃຘາໄຄ຃ຌ຺ຉບໄຄຽບາ຺ເ຅ເຘໃ຋ຄັຘບຄຈາໄຌແຎຑບໄຓໂກຌັ຃:ື • ຈາໄຌ຋1ີ ຽບາ຺ເ຅ເຘໃຈາໄຌກາຌຽຓບືຄ຾ຌທ຃ຈິ຾ຖະບຸຈຓ຺ ຃ະຉຘິ ຄັ຃ຓ຺ ຌງິຓ຺ , ຘາໄຄຘະຉຽິ຃າ຺ຖຍ຺ກຈ຺ນຓາງ຾ຖະຖະຍຼຍ ທແິຌ. • ຈາໄຌ຋2ີ ຘາໄຄ຃ຌ຺ເນຽໄກັ ໃຄ຋າຄຈາໄຌທຆິາຘະຽຑາະ, ທຆິາກາຌເນ຋ໄ ຼຓ຋ຌັກຍັຌາໂຆາຈຽຎັຌກາໄທໂ. ກາຌຘກຶ ຘາກ່ ໃຘາໄຄ຃ຌ຺ດໃ ູຎະຽ຋ຈຽປາ຺຾ຓໃຌຽຌັຌໄ຋າຄຈາໄຌ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັຘກຶ ຘາ, ຎັຌງາຘກຶ ຘາ, ຆະຎະຘກຶ ຘາ, ກາງະຘກຶ ຘາ຾ຖະ຾ປຄຄາຌຘກຶ ຘາຘຓ຺ ຋ຍ຺ກາຌຘກຶ ຘາເຌ຿ປຄປຼຌກຍັກາຌຘກຶ ຘາເຌ຃ບຍ຃ທ຺຾ຖະຘຄັ຃ຓ຺ . ຽຑື ໃບຎັຍຎຸຄກາຌຘກຶ ຘາເນຓໄ ຃ີຸຌຌະຑາຍຈຂີ ຶ ໄຌເຌ຾ຌທ຋າຄຂບຄຑກັແຈກໄ າ່ ຌຈ຺ ແທທໄໃາ: - ຎັຍຎຸຄນົກັ ຘູຈກາຌຘບຌ - ກາຌປຼຌ. - ຽຆຈີຆູຍຈ຺ ຍາຈ຾ຖະຎະຉຍິຈັ ຌະ຿ງຍາງຉ່ ໃ ຃ູບາ຅າຌດໃ າຄຽໝາະຘຓ຺ ຉຈິຑຌັກຍັກາຌງກ຺ ຘູຄ຃ທາຓ ປຍັຏຈິຆບຍເຌກາຌຽປຈັໜາໄ຋ີ ໃທຼກຄາຌຂບຄ຃ູ. - ຎັຍຎຸຄທຼກຄາຌນ່ຘະນຓຸຈ, ກາຌຘະນຌບຄຂ່ຓໄ ູຌຂໃາທຘາຌ, ຘະນຌບຄຎຶຓໄ ນົກັ ຘູຈກາຌປຼຌ - ກາຌຘບຌ.

86 - ຃຺ຌໄ຃ທາໄ຾ຖະຌາ່ເຆຍໄຈ຺ປຼຌກາຌຘບຌ- ກາຌປຼຌ຋ີ ໃກາໄທໜາໄ. - ຖຄ຺຋ຌຶ ເຘໃ ກາຌກ່ ໃ ຘາໄຄຑື ໄຌຊາຌ຿຃ຄຖໃ າຄຂບຄກາຌຘກຶ ຘາຽຆັ ໃ ຌຘູຌຽຐິກຄາຌ, ນບໄ ຄ຋ຈ຺ ຖບຄ, ບຸຎະກບຌຽຉກັ ຌກິ , ຉກຶ ບາ຃າຌຘະຊາຌ຋ີ ໃບຌັ຅າ່ຽຎັຌ. - ບບກ຾ປຄຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາຂັຌໄ ຑື ໄຌຊາຌດໃ າຄກທາໄຄຂທາຄ຿ຈງຘະຽຑາະຎະຉຍິຈັກາຌຘກຶ ຘາ ຂັຌໄຎະຊຓ຺ ຾ຍຍຍຄັ຃ຍັ , ຈ່າຽຌຌີກາຌຖຍ຺ຖາໄຄ຃ທາຓຍ່ ໃປູໜໄ ຄັຘ຾ືຖະງກ຺ ຖະຈຍັກາຌຘກຶ ຘາຂບຄຎະຆາຆຌ຺ຉຈິ ຑຌັກຍັກາຌບຍ຺ປຓ຺ ທຆິາຆຍີຂັຌໄຑື ໄຌຊາຌ. - ຘາໄຄ຿ບກາຈ຾ຖະຽຄ ື ໃບຌແຂເນຖໄູກນົາຌຂບຄຑະຌກັ ຄາຌ຾ຖະຎະຆາຆຌ຺຋ີ ໃ຋ຸກງາກຂາຈຽຂຌີ , ຽຑຈ ງຄິ, ຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາແຈຽໄຂ຺ ໄາ຿ປຄປຼຌນົາງຂຶ ໄຌເຌ຋ຸກຆັຌໄປຼຌ. - ຽບາ຺ເ຅ເຘໃກ່ ໃຘາໄຄຑະຌກັ ຄາຌທຆິາກາຌຆັຌໄກາຄ຾ຖະຆັຌໄຉ຺ຌໄ ຘ່າຖຍັ ຽປຈັທຼກດໃ ູຂັຌໄຽຓບືຄ຾ຖະຍາໄຌ. - ຂະນງາງຉາໜໃາຄ຿ປຄປຼຌທຆິາຆຍີເຌນົາງຂະ຾ໜຄ, ນົາງຖະຈຍັ ຽຑື ໃບຉບຍຘະໜບຄກ່າຖຄັ຾ປຄ ຄາຌ຾ຖະຌກັ ທຆິາກາຌຑຈັ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິຘຄັ຃ຓ຺ . - ຘຍື ຉ່ ໃ ຎະຉຍິ ັຈຌະ຿ງຍາງຘ຺ ໃຄຽຘີຓເນ຋ໄ ຺ ໃ ທຘັຄ຃຺ຓຽຂ຺ ໄາປໃ ທຓເຌທຼກຄາຌກາຌຘຶກຘາຌຍັ ຓື ໄຌຍັ ກທາໄຄຂທາຄຉື ໃຓບກີ . - ຘາໄຄຽຄ ື ໃບຌແຂ຾ຖະຆຸກງູເໄນຑໄາກຘໃທຌຽບກະຆຌ຺ , ຑ່ ໃ ຾ຓໃຌກັ ປຼຌ຾ຖະ຋ຸກ຃ຌ຺ຓຘີໃທຌປໃທຓເຌກາຌ ຑຈັ຋ະຌາຘກຶ ຘາຌຍັຓື ໄຌຍັນົາງກທໃາຽກ຺ ໃາ. - ຂະນງາງ຿ປຄປຼຌຑາກຽບກະຆຌ຺ ຾ຖະຊື຿ປຄປຼຌຈັ ໃຄກໃາທຽຎັຌຘໃ ທຌໜຶ ໃ ຄ຋ຘິ ່າ຃ຌັ ຂບຄຖະຍຍ຺ ກາຌຘກຶ ຘາ຾ນໃຄຆາຈ. ຂ. ກາຌຑຈັ຋ະຌາຂະ຾ນຌຄຘາ຋າຖະຌະຘຸກ ເຌຽຓື ໃບກໃບຌຎະຆາຆຌ຺ຖາທຽປາ຺ຓກີ າຌຌຍັຊຏື , ີ ຽ຋ທະຈາຒາໄ຾ຊຌນົຘື ິ ໃ ຄຘກັ ຘຈິຉໃາຄໂ. ຋ີ ໃ ດໃ ູຉາຓຎໃ າຽຂາ຺ຖ່າ ຽຌາ຺ແຑ, ຾ຓໃງຄິເຌຂຄ຺ຽຂຈຆຌ຺ຌະຍຈ຺ງຄັຌຍັຊປືຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັ ຽກ຺ ໃາ຾ກໃ ຽຆັ ໃຌຽທຖາຽກຈີຖູກຉບໄຄແຎຽກຈີດໃ ູ ຎໃ າ, ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ຅ຶ ໃ ຄຍ່ ໃ ຽຎັຌກາຌປຍັຎະກຌັຆທີຈິຂບຄ຾ຓໃ຾ຖະຖູກຽຓື ໃບຓກີ າຌຽ຅ຍັແຂແໄຈຑໄ ະງາຈຉໃາຄໂກ່ຓກີ າຌ ຽປາ຺ນົຽືຎ຺ ໃ າຌຈຌ຺ຉໃາຄໂ. ຾ຉໃ ຓາຽຊິຄຎະ຅ຍຸ ຌັ ຌີ ໄທຼກຄາຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກແຈຓໄ ຍີຈ຺ ຍາຈຘ່າ຃ຌັ ເຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຆຍັ ຑະງາກບຌ ຓະຌຸຈ, ຾ຌເຘໃ ເນ຃ໄ ຌ຺ເຌຆາຈຓກີ າຌຘກຶ ຘາຘູຄ, ຓຘີຸຂະຑາຍຘຓ຺ ຍູຌຈ, ີ ຽປຈັເນບໄາງຸງຌືຘະຽຖໃ ງຂບຄ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄຘູຄຂຶ ໄຌ, ຎີ2005 ບາງຸງຌືຘະຽຖໃ ງຏູງໄຄິ63 ຎີ, ຏູຆໄ າງ61 ຎີຽຑື ໃບຽຎັຌກ່າຖຄັ຾ປຄເຌກາຌ ຘາໄຄຘາຎະຽ຋ຈຆາຈ. ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ຽຓື ໃບຍຌັຖຸ຅ຈຸ ນຓາງຈັ ໃຄກໃາທຉບໄຄຽບາ຺ເ຅ເຘໃ ຉ່ ໃກາຌຑຈັ຋ະຌາຂະ຾ໜຄຘາ຋າ ຖະຌະຘຸກ຃: ື - ຽບາ຺ເ຅ເຘໃຘກຶ ຘາບຍ຺ປຓ຺ເນຎໄ ະຆາຆຌ຺ປູປໄກັ ຘາຘຸຂະຑາຍ຿ຈງຽບາ຺ກາຌຎບໄ ຄກຌັຑະງາຈຽຎັຌບຌັຉ຺ຌໄ , ຘຓ຺ ຋ຍ຺ກາຌຎິ ໃ ຌຎ຺ທຈທໄງດາຄນົທຄກຍັດາຑື ໄຌຽຓບືຄ. - ຂະນງາງທຼກຄາຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກຂັຌໄຑື ໄຌຊາຌແຎຘໃ ູປາກຊາຌຎະຆາຆຌ຺ເນ຋ໄ ຺ ໃທຽຊຄິ, ຎູກຖະຈຓ຺ ຂະຍທຌກາຌບະຌາແຓ3 ຘະບາຈດໃ າຄຉັ ໄຄນຌາໄ, ຃ທຍ຃ຸຓຑະງາຈ຋ີ ໃ ຽຎັຌບຌັຉະຖາງຖະຍາຈຉາຓຖະຈູ ກາຌ຾ຖະຑື ໄຌ຋ີ ໃ ຉໃາຄໂເນແໄຈ, ໄ ຘຍືຉ່ ໃ ຽຎີຈກທາໄຄ຿຃ຄກາຌຘຸຂະຑາຍ຅ະຽຖຌີຑຌັ ຾ຓໃ ຾ຖະຽຈກັ , ທຼກຄາຌ ຿ຑຆະຌາກາຌເນກໄ ທາໄຄຂທາຄ. - ຘາໄຄ຾ຖະຎັຍຎຸຄກາຌຽ຃ື ໃ ບຌແນທຂບຄ຃ຄັຎະກຌັ ຘຸຂະຑາຍເນຘໄ າຓາຈປຍັ ຎະກຌັ ກາຌຎະຉຍິ ຈັ ຌະ຿ງຍາງຎິ ໃ ຌຎ຺ທເນ຾ໄກໃຑະຌກັ ຄາຌ, ຋ະນາຌ, ຉ່ານົທຈ.

87 - ຎະຉຍິຈັຌະ຿ງຍາງຍ່ຖກິ າຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກ຾ຍຍຍ່ ໃ ຽຘງ຃ໃາຘ່າຖຍັຏູ຋ໄ ຸກງາກຂາຈຽຂຌີ, ຽຈກັ ກ່ ໃຑາໄ ບະຌາຊາ. - ງກ຺ ຖະຈຍັ຃ທາຓ຋ຌັຘະແໝ຾ຖະ຃ຸຌຌະຑາຍຈາໄຌກາຌຍ່ຖກິ າຌຂບຄ຿ປຄໝ່ເຌຉທ຺ ຽຓບືຄເນງໃຂຶ ໄຌ ຉື ໃຓ, ຽຑີ ໃຓ຃ທາຓຽບາ຺ເ຅ເຘໃ ຉ່ ໃກາຌຘາໄຄ຾ຖະຍຖຸຄງກ຺ ຖະຈຍັ ຾ຑຈນຓເ່ ນ຋ໄ ຼຓ຋ຌັກຍັ຃ທາຓກາໄທໜາໄຂບຄ ທ຋ິ ະງາຘາຈຈາໄຌຘາ຋າຖະຌະຘຸກ, ງກ຺ ຖະຈຍັ຅ຌັງາ຋່າຂບຄ຾ຑຈເນຘໄູຄຂຶ ໄຌ. - ຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌ຃ຸຓໄ ຃ບຄບານາຌ຾ຖະດາ, ຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຍ່ຖກິ າຌຉໃາຄໂຽຑື ໃ ບປຍັ ຎະກຌັ ຘຸຂະຑາຍ, ຎຸກຖະຈຓ຺ ກາຌຎະກບຍຘໃ ທຌຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ , ງາຈ຾ງໃຄກາຌຆໃ ທງຽນົບື ຅າກຉໃ າຄຎະຽ຋ຈຽຂ຺ ໄາເຌກາຌ ຑຈັ຋ະຌາຂະ຾ໜຄຘາ຋າຖະຌະຘຸກດາຄຉັ ໄຄນຌາໄກທໃາຽກ຺ ໃາ. - ຽບາ຺ເ຅ເຘໃ ຆຸກງູຘໄ ຺ ໃຄຽຘຓີ ຂະຍທຌກາຌກຖິ າກາງະກ່າຂບຄຓະນາຆຌ຺ຈທໄ ງກາຌ຅ຈັກຈິ຅ະກ່າ຾ຖະ ຽ຋ຈຘະກາຌ຾ຂໃຄຂຌັກຖິາຎະຽຑຈຉໃາຄໂດໃ າຄຽຎັຌຎະ຅າ່ , ຘູຆໄຌ຺ ຽປຈັເນ຾ໄຉໃຖະ຿ປຄປຼຌ຾ຖະຆຸຓຆຌ຺ຓຍີໃ ບຌ ນົິ ໄຌກຖິາ. - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຍາຄຎະຽຑຈກຖິ າເນຽໄຎັຌທຆິ າຆຍີ຾ຖະງກ຺ ຖະຈຍັ ຃ທາຓຘາຓາຈຂບຄຌກັ ກຖິ າເນຘໄູຄຂຶ ໄຌ ຘາ ຓາຈຽຂ຺ ໄາປໃທຓດໃ າຄຘຓ຺ ກຼຈເຌກາຌ຾ຂໃຄຂຌັຖະຈຍັຌາໂຆາຈ. - ຿຃ຘະຌາຎຸກຖະຈຓ຺ ຂະຍທຌກາຌຉາໄຌດາຽຘຍຉຈິ , ກາຌບະຌາແຓຘິ ໃ ຄ຾ທຈຖບໄຓ, ຍູຖະຌະ຾ຖະ ຂະນງາງຘທຌຘາ຋າຖະຌະ, ຘະຊາຌ຋ີ ໃຑກັ ຏໃ ບຌຂບຄຎະຆາຆຌ຺ . ກຈິ຅ະກາ່ ຘຌ຺຋ະຌາ຾ຖກຎໃ ຼຌ຃່າ຃ຈິ຃່າຽນຌັ ຽຎັຌກໃ ຸຓ ບຸຎະກບຌຽ຅ງຂາທ, ຍກິ , ຘຈັ , ຾ຍຍປຼຌ, ຉ່າຖາຖາຉໃາຄໂ,ທາຖະຘາຌ, ໜຄັຘຑືຓິ . ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ ດາງຍຈັ຃່າຊາຓ຾ຖທໄເນຌໄກັ ປຼຌຘຌ຺຋ະຌາ, ບະຑຎິາງຽຎັຌກໃ ຸຓ, ງກ຺ ຉທ຺ດໃ າຄ, ຘະ຾ຈຄຑາຍຎະກບຍ຾ຖະ ເນຽໄນຈຏຌ຺ດໃ າຄ຾຅ໃຓ຾຅ຄໄ. 3. ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຖະຂ່ຓໄ ຌູ ຂໃາທຘາຌ ຆາຈຖາທຽປາ຺຾ຓໃຌຆາຈຓບີະຖງິະ຋່າ,ຓທີຈັ຋ະຌະ຋່າບຌັຈຄີາຓຓາຉັ ໄຄ຾ຉໃ ຈຌ຺ຌາຌ. ຆາຈຖາທຽປາ຺ຎະກບຍ ຈທໄ ງນົາງຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາ, ຾ຉໃ ຖະຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາຖທໄ ຌ຾ຉໃຓຂີະຌຍ຺຋່າຌຼຓ, ຎະຽຑຌ຾ີຖະຓູຌຽຆື ໄບທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ຽຎັຌ ຽບກະຖກັ ຂບຄຉຌ຺ ຽຆິ ໃ ຄ຿ປຓຽຂ຺ ໄາຽຎັຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄທຄ຺຃ະຌະງາຈ຾ນໃຄຆາຈ,ບຌັຌັຌໄ ຾ຓໃຌຓູຌຓຖ່ ະຈກ຺ ບຌັຖ຃ໃາ, ຽຎັຌຑື ໄຌຊາຌຈາໄຌ຅ຈິເ຅ຂບຄຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຖະຽຎັຌຎັຈແ຅ຘາ຃ຌັ຃າຼໄຎະກຌັກາຌງຌືງຄ຺຃ຄ຺ຉທ຺ຂບຄ ຆາຈຖາທຽປາ຺. ຆາທຖາທຍ່ ໃ ທໃາຽທຖາເຈກ່ຽບກບາໄຄ຋ະຌຄ຺ເ຅຾ຖະນທຄ຾ນຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຎະ຅າ່ ຆາຈຂບຄ ຉຌ຺ , ຎ຺ກຎັກປກັ ຘາ຾ຖະຽຘຓີ ຂະນງາງເນ຃ໄຄ຺ດໃ ູ຃ໃ ູຆາຈຖາທຓາ຅ຌ຺ ຽຊຄິ຋ຸກທຌັຌີ ໄ .

88 • ຋ຈິຌາ່ກໃ ຼທກຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຓໃຌ “຋ຄັຎ຺ກຎັກປກັ ຘາ, ຋ຄັຘາໄຄ຾ຖະຽຘຓີ ຂະນງາງຓູຌຓຖ່ ະຈກ຺ ຾ຖະ຃ຸຌ຃ໃາຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄ ຆາຈ, ຋ຄັຘະກຈັກັຌໄກະ຾ຘທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃຘາໄຄ຃ທາຓຽຘື ໃບຓຽຘງເນ຾ໄກໃທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌັຈຄີາຓຂບຄຆາຈ ຽປາ຺” • ຅ຈຸ ນຓາງຂບຄກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຖະຘາໄຄ຃ທາຓຘທີແິຖ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ - ຾ຓໃຌກາຌຽປຈັເນ຃ໄຌ຺ເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຓ຿ີຖກະ຋ຈັ , ຓ຃ີໃາຌງິຓ຺ ຋ີ ໃຊກືຉບໄຄ຾ຖະຓຆີທີຈິບຌັຘຈ຺ເຘ. - ກ່ ໃຘາໄຄ຾ຖະຽຘຓີ ຂະນງາງທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃຓຖີກັ ຘະຌະຆາຈ, ຖກັ ຘະຌະຎະຆາຆຌ຺຾ຖະກາໄທຌາໄ. - ຉບໄ ຄຘືຍຉ່ ໃ ຃຺ຌໄ ຃ທາໄ຃ຸຌ຃ໃ າ຋ີ ໃ ຈີເຌທັຈ຋ະຌະ຋່າຂບຄຽຏ຺ ໃ າຉໃ າຄໂ຾ຖະຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຎະກບຍຽຎັຌ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຖທຓຂບຄທຄ຺຃ະຌະງາຈ຾ນໃຄຆາຈ, ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌ຃຺ຌໄ ຃ທາໄ, ກາຌຽຏງີ຾ຏໃ ຾ຖະກາຌກ່ ໃ ຘາໄຄ ຃ຸຌ຃ໃາ຋ີ ໃ ຈຄີາຓຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຆາຈ, ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຓະນາຆຌ຺ ຽຂ຺ ໄາປໃ ທຓເຌຑາຖະກຈິທຈັ຋ະຌະ຋່າດໃ າຄ ກທາໄຄຂທາຄ, ຎະກບຍຘໃທຌຘາໄຄບະຖງິະ຋່າຖທຓຂບຄຓທຌຓະຌຸຈ. - ຽຎີຈກທາຄກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະກ຋ັ ່າຍຌາໂຆາຈຈທໄ ງນົາງປູຍກາຌນົາງຖະຈຍັ , ຽຏງີ຾ຏໃ ຏຌ຺ຘ່າຽຖຈັຂບຄກາຌກ່ ໃຘາໄຄທຈັ຋ະຌະ຋່າເຌຖະຍບຍເໝໃ ເນຆໄາທ຿ຖກປຍັປູ.ໄ - ຽຖບືກຽຒັຌໄ ຾ຖະປຍັ ຽບາ຺ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຎະຽ຋ຈຉໃາຄໂ. ຘະກຈັກຌັ ຾ຌທ຃ຈິ ຾ຖະ຃ໃາຌງິຓ຺ ຋ີ ໃ ຽຎື ໃ ບງຽງື ໃບງຽຘື ໃບຓ຿ຆຓ຃ຸຓໄ ຃ບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າເນ຾ໄ຋ຈຽໝາະຽຄ ື ໃບຌແຂຽຘຈຊະກຈິຉະນົາຈ. - ຎ຺ກຎັກປກັ ຘາ, ຒື ໄຌຒູຍູຖະຌະ຾ຖະຌ່າເຆ຃ໄຸຌ຃ໃາຂບຄຓ່ຖະຈກ຺ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າ຾ຖະຘທງຄາຓ ຂບຄ຋່າຓະຆາຈຽຂ຺ ໄາເຌກາຌຑຈັ ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ຃ຓ຺ ຌຍັ຋ຄັບຌັ ຋ີ ໃ ຊກື ປຍັ ປບຄຽຂ຺ ໄາເຌຍຌັ ຆີ ຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋າຼ່ຂບຄ຿ຖກ. - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຎະຈຈິຘາໄຄ຋າຄຈາໄຌຘຖິະຎະທຈັ຋ະຌະ຋່າ, ກາຌຎະຈຈິ຃ຈິ຾ຉໃຄ, ກາຌບໃາຌ, ກາຌ ຂຼຌ, ກາຌຑຓິ ຅າ່ນຌໃາງຎຶຓໄ ຾ຖະຘິ ໃ ຄຑຓິ ຉໃາຄໂຽຑື ໃບຑຈັ຋ະຌາ຃ທາຓປູເໄຌຘຄັ຃ຓ຺ .. - ຽຑີ ໃຓ຋ະທທີຼກຄາຌຘື ໃຓທຌຆຌ຺ , ຂະນງາງຑື ໄຌຊາຌທຈັຊຸ - ຽຉກັ ຌກິ ເນຓໄ ບີຌັ຋ຌັຘະແໝ, - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຍຈ຺ຍາຈຂບຄທຼກຄາຌຊະ຾ນົຄຂໃາທ຿຃ຘະຌາ຾ຖະຘື ໃຓທຌຆຌ຺ເຌກາຌຽປຈັເນ຋ໄ ຺ ໃທຘຄັ຃ຓ຺ ຓີ ຓາຌະ຅ຈິ຾ຖະບຸຈຓ຺ ຃ະຉຖິທຓບຌັຈຼທກຌັເຌກາຌຘາໄຄຘາຑຈັ຋ະຌາຎະຽ຋ຈຆາຈ.

89 - ຂະ຾ນຌຄກາຌຂໃາທ຾ຖະຘື ໃຓທຌຆຌ຺ຉບໄຄດຶຈນຓັຌໄເຌ຋ຈັຘະຌະຂບຄຑກັ , ດຶຈໝັຌໄເຌ຃ທາຓຽຎັຌ ຅ຄິ຾ຖະຽຎັຌຽ຃ື ໃບຄຓບືຌັ ຾ນົຓ຃ຓ຺ ຋າຄຈາໄຌກາຌຽຓບືຄ - ຾ຌທ຃ຈິ , ຽຎັຌ຋ຄັຌກັ ຿຃ຘະຌາ, ຌກັ ຂຌ຺ຂທາງ ຓະນາຆຌ຺ , ຽຎັຌຌກັ ຅ຈັຉັ ໄຄຖທຓໝໃ ຾ູ ຖະຽຎັຌຽທ຋຾ີນໃຄກາຌຽຘຓີ ຂະນງາງຎະຆາ຋ຎິະແຉຂບຄຓະນາຆຌ຺ , ຋ຄັຽຎັຌ຾ນໃ ົຄຘະນຌບຄຂ່ຓໄ ູຌຂໃາທຘາຌ. ກຈິ຅ະກາ່ ຘຌ຺຋ະຌາ຃຺ຌໄ຃ຈິກໃ ຼທກຍັທຼກຄາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ ບຸຎະກບຌຎຶຓໄ ຾ຍຍປຼຌ, ຽບກະຘາຌ຋ີ ໃກໃ ຼທຂບໄຄ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ ເນຌໄກັ ປຼຌບໃາຌຽຌື ໄບເຌຍຈ຺຾ຖທໄຘຌ຺຋ະຌາຉາຓ຃່າຊາຓ຋ີ ໃທໃາ: - ຋ຈິຌາ່ກໃ ຼທກຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຓໃຌ຾ຌທເຈ? - ຅ຈຸ ນຓາງຂບຄກາຌຑຈັ຋ະຌາທຈັ຋ະຌາ຋່າ຾ຖະຘາໄຄ຃ທາຓຘທີແິຖ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ຓນີ ງຄັ຾ຈໃ ? - ຃ູຘະນຸົຍ 4. ເ຅຃ທາຓ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຎະຽຑຌ຾ີຓໃຌຓູຌຓຖ່ ະຈກ຺ ບຌັ ຖ຃ໃາ຋ີ ໃ ຎໃ ູງໃາຉາງາງຂບຄຖາທແຈຘໄ ະຘຓ຺ ຃ູກຍັ຃ຌ຺ ຖາທ, ຆາຈ ຖາທຽປາ຺ຓາຽຊຄິຎະ຅ຍຸ ຌັຌີ ໄ , ຑທກຽປາ຺຃ທຌຓກີ າຌປກັ ຘາແທ຾ໄຖະຑຈັ຋ະເນຓໄ ຃ີທາຓຘທີ ແິຖ຿ຈງຘະຽຑາະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາ຋າຄຈາໄຌທ຋ິ ະງາຘາຈຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆ຋ີ ີ ໃ ຑທຓຂະນງາງຉທ຺ ເຌ຋຺ ໃທຎະຽ຋ຈ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຘຄັ຃ຓ຺ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ຋າຄຈາໄຌກາຌຘກຶ ຘາ຾ຖະຘາ຋າຖະຌະຘຸກຓຍີຈ຺ ຍາຈຘ່າ຃ຌັນົາງດໃ ູເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຽຑື ໃ ບຽປຈັເນໄ ຃ຌ຺ຓ຃ີທາຓປູໄ- ຃ທາຓຘາຓາຈ, ຓຘີຸຂະຑາຍຑະຖາຌາແຓຈຽີຑື ໃບຘາໄຄຘາຎະຽ຋ຈຆາຈ. ຌບກຌັຌໄຑກັ - ຖຈັ ກງ່ ຄັຓ຋ີ ຈິ຋າຄເຌກາຌຂະນງາງທຈັ຋ະຌະ຋່າບຌັຈຄີາຓຂບຄຆາຈຉື ໃຓບກີ . ຃່າຊາຓ 1. ຃າຈນຓາງຘູຆໄຌ຺ເຌຉ່ ໃນຌາໄກໃ ຼທກຍັທຼກຄາຌທ຋ິ ະງາຘາຈຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆຓີ ຾ີຌທເຈ? 2. ກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ ຉບໄຄຑຈັ຋ະຌາຈາໄຌເຈ຾ຈໃ ? ຅຺ ໃຄບະ຋ຍິາງເຌ຾ຉໃຖະຈາໄຌ. 3. ຊາໄດໃ ູເຌ຿ປຄປຼຌ,ຑທກຌກັ ປຼຌ຅ະຑຈັ຋ະຌາ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຖະຂໃາທຘາຌ຃຾ືຌທເຈ?

90 ຑາກ຋ ີII ທຈັ຋ະຌະ຋າ່ຘຄັ຃ຓ຺ ບາຆຼຌ ຍຈ຺຋ ີ7 ຎະນທຈັ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄບາຆຼຌ ຽທຖາ2 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈ: • ບະ຋ຍິາງແຈ຃ໄທາຓຽຎັຌຓາ ຾ຖະ ຿຃ຄປໃາຄ຅ຈັຉັ ໄຄຂບຄຘະຓາຆກິບາຆຉີາຽທຌັບບກຘຼຄເຉ.ໄ • ບະ຋ຍິາງຊະ຾ນົຄກາຌ ຾ຖະ ຘຌັງາຂບຄບາຆຉີາຽທຌັບບກຘໃ ຼຄເຉ.ໄ • ປູ຅ໄກັຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ຾ຖະ ຉທ຺ ຽຓບືຄເນງໃຂບຄຎະຽ຋ຈກໃ ຸຓບາຆຉີາຽທຌັບບກຘໃ ຼຄເຉ.ໄ 1. ຎະນທຈັ຃ທາຓຽຎັຌຓາຂບຄບາຆຼຌ ກໃ ຸຓບາຆຼຌ ນົືຽບີ ໄຌທໃາ ຘາຓະ຃ຓ຺ ຍຌັ ຈາຎະຆາຆາຈ ບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກຘໃ ຼຄເຉ, ໄ ບຄ຺ກາຌ ຈັ ໃຄກໃາທແຈປໄ ຍັ ກາຌຘາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌເຌ ທຌັ ຋ີ8 ຘຄິນາ 1967 ຋ີ ໃ ຍາຄກບກ ຎະຽ຋ຈແ຋ ຎະກບຍຓີ5 ຎະຽ຋ຈຽຂ຺ ໄາປໃ ທຓ ຃ືແ຋, ຓາຽຖຽຆງ, ບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ, ຘຄິກະ຿ຎ ຾ຖະ ຒີຖຍິຎິຌ, ຎະ຅ຍຸ ຌັຓີ10 ຎະຽ຋ຈ ຽຂ຺ ໄາປໃທຓ ຃:ື - ທຌັ຋ີ8 ຘຄິນາ ຎີ຃.ຘ 1984 ຎະຽ຋ຈ ຍຕູຌາງ ແຈຽໄຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິ . - ທຌັ຋ີ8 ຓຄັກບຌ ຎີ຃.ຘ 1995 ຎະຽ຋ຈ ນທຼຈຌາຓ ແຈຽໄຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິ . - ທຌັ຋ີ23 ກຖ່ ະກຈ຺ ຎີ຃.ຘ 1997 ຎະຽ຋ຈ ຖາທ ແຈຽໄຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິ . - ທຌັ຋ີ23 ກຖ່ ະກຈ຺ ຎີ຃.ຘ 1997 ຎະຽ຋ຈ ຓຼຌຓາ ແຈຽໄຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິ . - ທຌັ຋ີ28 ກຖ່ ະກຈ຺ ຎີ຃.ຘ 1999 ຎະຽ຋ຈ ກາ່ ຎູຽ຅ງ ແຈຽໄຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິ . ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ຂບຄກາຌຘາໄຄຉັ ໄຄບຄ຺ກາຌບາຆຉີາຽທຌັບບກຘຼຄເຉຂໄ ຶ ໄຌຽຑື ໃບ: - ຽຖັ ໃຄຖັຈເຌກາຌຂະນງາງຉ຺ທ຋າຄ ຈາໄຌຽຘຈຊະກິຈ - ຘັຄ຃຺ຓ ຾ຖະ ກາຌຑັຈ຋ະຌາ຋າຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າເຌຑາກຑື ໄຌ. - ຽຑື ໃບຈ່າຖຄ຺ ຾ຖະ ປກັ ຘາແທຆໄ ຶ ໃ ຄຘຌັຉຑິ າຍ ຾ຖະ ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺ເຌຑາກຑື ໄຌ. - ຽຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌປໃທຓຓຆືໃທງຽນົບືຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ ຾ຖະ ຽຎີຈກທາໄຄກາຌ຃າໄຖະນທໃາຄ ຎະຽ຋ຈ ຘະຓາຆກິບາຆຉີາຽທຌັບບກຘຼຄເຉ.ໄ - ຽຑື ໃ ບຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ທຼກຄາຌກາຌ຃຺ຌໄ ຃ທາໄ ກໃ ຼທກຍັ ບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກຘຼຄເຉໄ(ບາຆບີ າ຃ະຽຌ) ຾ຖະ ປກັ ຘາກາຌປໃທຓຓດືໃ າຄຘະນຌຈິ຾ນຌຌໄກຍັບຄ຺ກາຌຖະນທໃາຄຎະຽ຋ຈ ຾ຖະ ຑາກຑື ໄຌ. ຘະຓາ຃ຓ຺ ຈັ ໃຄກໃາທຌີ ໄ ງຄັແຈ຅ໄຈັຉັ ໄຄ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ຾ຖະ ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຑິຽຘຈຖທຓຓີ13 ຃ະຌະ຃:ື 1. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ບານາຌ ຾ຖະ ກະຽຘຈ

91 2. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄຘຌິ຃າໄ຋າຄ຋ະຽຖ 3. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ຋າຄບາກາຈ ຾ຖະ ຑຌ຺ຖະຽປບຌື 4. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ ຾ຖະ຿຋ຖະ຃ຓ຺ ຓະຌາ຃ຓ຺ 5. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ບຸຈຘານະກາ່ 6. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆີ 7. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ກຈິ຅ະກາຼ່ຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 8. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ກາຌ຋ໃບຄ຋ໃ ຼທ 9. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ຘື ໃຓທຌຆຌ຺ 10. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ທໃາຈທໄງ ກາຌ຃ຄັ 11. ຃ະຌະກ່າຓະກາຌຊາທບຌ ທໃ າຈທໄ ງ ກາຌ຃຺ຓຓະຌາ຃຺ຓ ກາຌຍ່ຖິກາຌ຅ະຖາ຅ບຌ ບາກາຈ ຾ຖະ ບຸຉຸຌງິຓ຺ . 12. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ຎະຘາຌຄາຌຑຽິຘຈ - 13. ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ຑຽິຘຈ຾ນໃຄ຋ະຌາ຃າຌກາຄ ຾ຖະ ຽ຅຺ ໄານຌາໄ຋ີ ໃກາຌຽຄຌິ ຌຍັ຾ຉໃ ຎີ຃.ຘ 1967 ຓາ຅ຌ຺ປບຈ ຎີ຃.ຘ 2004 ຘະຓາ຃ຓ຺ ຍຌັຈາຎະຆາຆາຈບາຆຉີ າ ຽທຌັ ບບກຘຼຄເຉໄແຈ຅ໄຈັກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌຂຶ ໄຌ ຽຊຄິ 10 ຃ັ ໄຄ ຃:ື - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ຃ັ ໄຄຎະຊຓ຺ ຓະຖແືຈ຅ໄຈັຂຶ ໄຌ ຋ີ ໃ ຽກາະຍານົີຎະຽ຋ຈບຌິ຿ຈຽຌງ ຽຆງ ເຌຽຈບື ຌກຸຓຑາ 1976 ຽຆິ ໃ ຄເຌ຿ບກາຈຈັ ໃຄກໃາທຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ຋ຄັ 5 ແຈຖໄ ຄ຺ ຌາຓເຌ “ຘຌ຺຋ຘິຌັງາແຓຉ຅ີຈິ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓເືຌບາຆບີ າ຃ະຽຌ” ຾ຖະ ເຌຊະ຾ນົຄ ກາຌທໃາຈທງໄ ຃ທາຓຎບຄ ຈບຄບາຆຼຌ, ຋ຄັຘບຄຽບກະຘາຌແຈຍໄ ຺ ໃຄຽຊຄິ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ຂບຄບາຆຼຌ ຾ຌເຘໃ ຎ຺ກຎັກປກັ ຘາຘຌັຉຑິ າຍ ຾ຖະ ຘະຊຼຌຖະຑາຍເຌຑາກຑື ໄຌ ຆຸກງູກໄ າຌຽຉີຍ຿ຉຈາໄຌຽຘຈຊະກິຈ-ຘັຄ຃຺ຓ ຾ຖະ ຽຑີ ໃ ຓ຋ະທີ຃ທາຓ ຎາຊະນຌາດາກປໃ ທຓຓກືຍັ຋ຸກຎະຆາຆາຈ ຋ີ ໃ ປກັ ນບຓຘຌັ ຉຑິ າຍ, ກບຄຎະຆຸຓຈັ ໃຄກໃາທແຈຘໄາໄຄຉັ ໄຄກບຄ ຽຖຂາຎະ຅່າ ຽຆິ ໃ ຄຓຂີະນຌາຈ ກະ຋ຈັ ປຈັ ຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຅າກາຉາ ຎະຽ຋ຈບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ຽຑື ໃ ບຽປຈັ ທຼກຄາຌຈາໄຌ ຍ່ຖນິ າຌ ຾ຖະຆໃທງຎະຘາຌຄາຌກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທຉໃາຄໂຂບຄບາຆຼຌ. - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ2 ແຈຊໄ ກື຅ຈັຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ກທ຺ຖາຖ່າຽຎີຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງເຌ ຽຈບືຌ ຘຄິນາ 1977 ຽຑື ໃບຖະຌກຶ ຽຊຄິທຌັຘາໄຄຉັ ໄຄ ບາຆຼຌ຃ຍ຺ປບຍ 10 ຎີ຾ຖະ ຉຖິ ຃ທາຓ຃ຍືນຌາໄເຌ ກາຌຏຌັຂະນງາງຓະຉຉິໃາຄໂ.. - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ3 ແຈ຅ໄ ຈັ ຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຓະຌຖີ າ ຎະຽ຋ຈຒີຖຍິ ຎິຌ ເຌຽຈ ຋ຌັທາ 1987 ກບຄຎະຆຸຓ຃ັ ໄຄຌີ ໄແຈຓໄ ກີ າຌຆຸກງູກໄ າຌປໃ ທຓຓ຋ື າຄຈາໄຌຽຘຈຊາ ຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິແຈຖໄຄ຺ ຌາຓເຌຊະ຾ນົຄກາຌ຋ີ ໃ ຌະ຃ບຌນົທຄຓະຌຖີາ ຾ຖະ ແຈໄຈ່າຽຌຌີຄາຌຂບຄບາຆຼຌຂຶ ໄຌ, ແຈຓໄ ກີ າຌປໃ ທຓຖຄ຺ ຌາຓເຌບະຌຸຘຌັງາຈຈັ ຾ກໄ"ແຓຉ຅ີຈິ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓເືຌບາຆບີ າ຃ະຽຌ” ຽຑື ໃບຽຎີຈ຿ບກາຈເນຍໄ ຌັຈາ ຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃດໃ ູຌບກຑາກຑື ໄຌບາຆຼຌຘາຓາຈຽຂ຺ ໄາປໃທຓຽຎັຌຑາ຃ຂີບຄຘຌ຺຋ຘິຌັງາຈັ ໃຄກໃາທແຈ.ໄ - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ຃ັ ໄຄ຋ີ4 ແຈຊໄ ືກ຅ຈັ ຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຘຄິກະ຿ຎເຌຽຈບື ຌ ຓຄັກບຌ 1992.ຍຌັ ຈານທ຺ນຌາໄຖຈັຊະຍາຌບາຆຼຌແຈປໄໃ ທຓກຌັຖຄ຺ຌາຓເຌຊະ຾ນົຄກາຌ ຘຄິກະ຿ຎ 1992 ຾ຖະ ເຌຘຌັງາກບຍ ຽຑື ໃບຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌປໃ ທຓຓຈືາໄຌຽຘຈຊະກຈິຂບຄບາຆຼຌ. ນຌຶ ໃ ຄເຌ ຏຌ຺ ຘ່າຽຖຈັບຌັຘ່າ຃ຌັ ຂບຄກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈ຃ັ ໄຄຌີ ໄ຾ຓໃຌກາຌຉຈັຘຌິເ຅ຘາໄຄຉັ ໄຄ “ຽຂຈ ກາຌ຃າໄຽຘຖບີາຆຼຌ” ຑາງເຌກ່າຌຈ຺ 15 ຎີ. ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິແຈປໄໃ ທຓກຌັຖຄ຺ຌາຓ ເຌ “ຘຌັງາທໃາຈທໄ ງບຈັຉາຑາຘຏີໃ ບຌຏຌັ຋ີ ໃຓຏີຌ຺ ຍຄັ຃ຍັ

92 ເຆປໄໃ ທຓກຌັ ” ຽຆິ ໃ ຄ຾ຓໃຌຽບກະຘາຌ ຉ຺ຌໄ ຉ່ຽຑື ໃ ບຘາໄຄຉັ ໄຄຽຂຈກາຌ຃າໄຽຘຖບີ າຆຼຌ, ກບຄຎະຆຸຓງຄັແຈຽໄຑີ ໃຓ ຋ະທຍີຈ຺ ຍາຈຂບຄຽຖ ຂາ຋ກິ າຌເນງໃບາຆຼຌ ຾ຖະ ກ່າຌຈ຺ນຌາໄ຋ີ ໃກບຄຽຖຂາບາຆຼຌເນກໄ ທາໄຄບບກກທໃາ ຽກ຺ ໃາ. - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ5 ແຈຊໄ ກື ຅ຈັຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຍາຄກບກ ຎະຽ຋ຈແ຋ ເຌຽຈບືຌ ຋ຌັທາ 1995. ຍຌັຈານທ຺ນຌາໄຖຈັຊະຍາຌບາຆຼຌແຈບໄ ບກຊະ຾ນົຄກາຌ ຍາຄກບກ ຎີ1995 “ຘະ຾ຈຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺຅ະເນ຋ໄ ຸກຎະຽ຋ຈເຌບາຆບີາ຃ະຽຌ ຽຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິ ບາຆຼຌກາໄທຽຂ຺ ໄາ ຘະຉະທຈັ຋ີ21 ຾ຖະ ດືຌດັຌ຃ທາຓຉັຈຘິຌເ຅ຂບຄຍັຌຈາຎະຽ຋ຈຘະຓາຆິກ຋ີ ໃ ຅ະຽຑີ ໃ ຓ຋ະທີປໃ ທຓຓຈື າໄຌກາຌຽຓບື ຄ - ຽຘຈຊະກິຈ ຾ຖະ ທິຆາກາຌ ເຌ຿ບກາຈກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈ ບາຆຼຌ຃ັ ໄຄຌີ ໄແຈຓໄ ີກາຌຑ຺ຍຎະ຃ັ ໄຄ ຎະນທຈັຘາຈຖະນທໃາຄຍຌັຈາຎະຓຸກຖຈັ ຾ຖະ ນທ຺ນຌາໄ ຖຈັຊະຍາຌຂບຄ10 ຎະຽ຋ຈບາຆບີ າ຃ະຽຌ ຽຆິ ໃ ຄ ແຈຑໄ ບໄຓກຌັຖຄ຺ຌາຓເຌ “ຘຌ຺຋ຘິຌັງາທໃາ ຈທໄງຽຂຈຎບຈບາທຸຈຌທິຽ຃ົງເຌບາຆບີາ຃ະຽຌ”. - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ6 ແຈ຅ໄ ຈັຂຶ ໄຌດໃ ູ຋ີ ໃ ປໃາ຿ຌງໄ ຘາ຋າຖະຌະຖຈັ ຘຄັ຃ຓ຺ ຌງິຓ຺ ນທຼຈຌາຓ ເຌທຌັ຋ີ15 - 16/12/1998. ກບຄຎະຆຸຓຈັ ໃຄກໃາທແຈຊໄ ະ຾ນົຄກາຌປໃາ຿ຌງໄ ຾ຖະ ຾ຏຌກາຌ ຎະຉຍິ ຈັ ປໃາ຿ຌງໄ ຽຆິ ໃ ຄແຈຽໄທ຺ ໄາຽຊິຄກາຌຖຄ຺຋ຌຶ ຾ຖະ ຌະ຿ງຍາງບາຆຼຌກໃ ຼທກຍັ ຽຖື ໃ ບຄ຃ທາຓຘະຈທກ ຘຌິ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຎໃ ຼຌຊຼໄທຍຌິຆ຺ ໃທ຃າທ, ກາຌຉກ຺ ຖຄ຺ຽຖື ໃບຄ ຍ່ຖກິ າຌ ຾ຖະ ກາຌປຍັປູຽໄຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ . - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ7 ແຈຊໄ ກື຅ຈັຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຽຓບືຄ ຍາຌຈາຽຆຕຽີຍກາທຌັຎະຽ຋ຈ ຍຕູຌາງ (Bandar Ceri Begawan, Brunei) ເຌທຌັ຋ີ5 - 6/11/2001 ເຌທາຖະຈັ ໃຄ ກໃາທຽຑິ ໃຌແຈໄ ຅ຈັ 3 ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈຖທຓ຋ຄັ “ASEAN+1” ຾ຖະ ກບຄຎະຆຸຓ “ASEAN+3” ຃ັ ໄຄ຋ີ5 ຂຶ ໄຌ, ແຈຓໄ ຊີ ະ຾ນົຄກາຌປໃ ທຓກໃ ຼທກຍັ຿ຖກຽບຈຘ, ໇ ຊະ຾ນົຄກາຌ ປໃ ທຓກຌັຎະຉຍິຈັກາຌຉາໄຌກາຌກ່ ໃກາຌປາໄງ ຓຍີຈ຺ຖາງຄາຌຂບຄກໃ ຸຓທແິຘ຋ຈັບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກ (East Asia Vision Group) ຾ຖະ ຌບກຌີກໄ ບຄ ຎະຆຸຓງຄັແຈຘໄ ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຑທ຺ຑຌັ ປໃທຓຓ຋ື າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິບາຆຼຌ - ຅ຌີດໃ າຄເກຆໄຈິ.. - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ8 ຅ຈັຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຑະຌຓ຺ ຽຎັຌ ຎະຽ຋ຈ ກາ່ ຎູຽ຅ງ. - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ9 ຅ຈັຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຽກາະຍານົີຎະຽ຋ຈບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ (Bali, Indonesia) ຽຓື ໃບທຌັ຋ີ7/10/2003ເຌກບຄຎະຆຸຓຈັ ໃຄກໃາທແຈ຅ໄຈັກບຄຎະຆຸຓ “ASEAN+3”ບາຆຼຌ , ຅ຌີ , ງີ ໃ ຎໃ ຸຌ ຾ຖະ ຽກາ຺ນົ)ີ, ຌບກ຅າກຌີກໄແ່ ຈຓໄ ຊີ ະ ຾຋າຈ ຾ຖະ ຂ່ຉໄ ກ຺ ຖຄ຺ປໃ ທຓກຌັ ຿ຈງຘະຽຑາະ ຖະນທໃາຄບາຆຼຌກຍັ ຘ.ຎ.ຎ.຅ຌີ, ງີ ໃ ຄ ຾ຖະ ບຌິຽຈງຉື ໃຓບກີ . - ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ10 ຅ັຈຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ທຼຄ຅ັຌ (ຘ.ຎ.ຎ.ຖາທ) .. 2930/11/2004 ກບຄຎະຆຸຓຈັ ໃຄກໃາທແຈຎໄ ຶກຘານາຖກືໃ ຼທກຍັ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺. ບາຆຼຌ, ຽຘຈຊະກຈິ ຘຄັ຃ຓ຺ ຆຸຓຆຌ຺ບາຆຼຌ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາກບຄ຋ຌຶບາຂາຌ .. ຃າໄຽຘຖ, ີກາຌຑທ຺ຑຌັປໃ ທຓຓຖືະນທໃາຄບາຆຼຌ ກຍັຘ.ຎ.຅ຌີ, ບາຆຼຌກຍັງີ ໃຎໃ ຸຌ, ບາຂາຌ. ບຈ຺ຘະຉາຖ, ີ ບາຆຼຌກຍັຌທິຆ຾ີຖຌ ຾ຖະ ຍຌັນາບື ໃຌໂ. ເຌ ກບຄຎະຆຸຓຈັ ໃຄກໃາທ ຽຑິ ໃຌ , ຓ ຽຎີຈກບຄຎະຆຸຓ ASEAN+3 ຂຶ ໄຌຉື ໃຓບກີ . 2. ຿຃ຄປໃາຄກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄຂບຄບາຆຼຌ ຖະຍຍ຺ກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄຂບຄຘະຓາ຃ຓ຺ ຎະຆາຆາຈບາຆຼຌຎະກບຍຈັ ໃຄຉ່ ໃແຎຌີ ໄ : ນທ຺ນຌາໄຖຈັຊະຍາຌບາຆຼຌ ຽຎັຌບຄ຺ກາຌ຋ີ ໃຓບີ່າຌາຈຘູຄຘຸຈຂບຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ຓກີ າຌຎະຆຸຓຌາກຌັດໃ າຄຽຎັຌ຋າຄກາຌ ຋ຸກໂ 3 ຎີ຾ຖະ ຍ່ ໃ ຽຎັຌ຋າຄກາຌດໃ າຄຌບໄງ 1 ຃ັ ໄຄ ຽຑື ໃບທາຄ຋ຈິ຋າຄ ຾ຖະ ຾ຏຌກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທ ຂບຄບາຆຼຌ.

93 • ຽຖຂາ຋ກິ າຌເນງໃ ຓຊີ າຌະຉ່າ຾ນຌໃຄ຋ຼຍຽ຋຺ ໃາຖຈັຊະຓຌ຺ຉ, ີຓນີ ຌາໄ຋ີ ໃ ຾ຌະຌ່າ, ຘຓ຺ ຋ຍ຺ຏຌັ ຂະນງາງກາຌ ຽ຃ື ໃບຌ ແນທຂບຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ປຍັ ຏິຈຆບຍຉ່ ໃ ກບຄຎະຆຸຓຍຌັ ຈານທ຺ ນຌາໄຖຈັ ຊະຍາຌ ຾ຖະ ກບຄຎະ ຆຸຓ ຖຈັຊະຓຌ຺ຉບີາຆຼຌ ຉະນົບຈແຖງະກບຄຎະຆຸຓຖຈັຊະຓຌ຺ຉບີ າຆຼຌ ຉະນົບຈແຖງະກບຄຎະ ຆຸຓຂບຄ ຃ະຌະຎະ຅າ່ບາຆຼຌ. ຽຖຂາ຋ກິ າຌເນງໃ຃ຌ຺ ຎະ຅ຍຸ ຌັ ຆື ໃທໃາ ຋ໃາຌ ບຄ຺ຽກຄັດບຄ (Ong Keng Yong) ຽຂ຺ ໄາປຍັ ຉາ ຾ນຌໃຄເຌທຌັ຋ີ1/01/2003, ຽຎັຌ຃ຌ຺ ຎະຽ຋ຈຘຄິກະ຿ຎ, ຃ຌ຺ ກໃ ບຌ຾ຓໃຌ຋ໃາຌ ຿ຕ຿ຈຌ຿ຆ ຆທີຕິ ິ຿ຌ (Rodolso Severino) ຽຂ຺ ໄາປຍັຉ່າ຾ນຌໃຄເຌທຌັ຋ີ1/01/1998 - 31/12/2002, ຽຎັຌ຃ຌ຺ຎະຽ຋ຈ ຒີ ຖຍິຎິຌ. • ຃ະຌະຎະ຅າບາຆຼຌ ຾ຓໃຌບຄ຺ກາຌຎະຉຍິຈັ ຌະ຿ງຍາງ ຾ຖະ ຎະຘາຌຄາຌຂບຄບາຆຼຌ, ຓ຿ີຈງກຄ຺ຉ່ ໃ ກບຄຎະຆຸຓ ຍຌັຈາຖຈັຊະຓຌ຺ຉກີ າຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈ ຽຆິ ໃ ຄ຾ຓໃຌຖຈັຊະ ຉໃາຄຎະຽ຋ຈຂບຄຎະຽ຋ຈຽ຅຺ ໄາຑາຍ຅ຈັກບຄຎະຆຸຓ, ຌບກ຅າກຌີ ໄງຄັຓນີ ຌາໄ຋ີ ໃ ຋ຍ຺ ຋ທຌະ" ຄາຌຂບຄ຃ະຌະກ ຼ່າຓະກາຌ ຾ຌເຘໃ ຏັຌຂະນງາງ຋ຈິ ຋າຄ ຌະ຿ງຍາງ຋ີ ໃກບຄຎະຆຸຓຍະ ຖຈັຊະຓຌ຺ຉກີ າຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈທາຄບບກ. • ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌ ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌແຈຊໄ ກື ຘາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌຉາຓຘຌັ ງາ຋ີ ໃ ແຈຖໄຄ຺ຌາຓກຌັ ຿ຈງຍຌັ ຈາຖຈັຊະຓຌ຺ ຉກີ າຌ ຉໃາຄຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ ເຌກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈ຋ີ ໃ ຍານົີຎີ1976 ຽຑື ໃບຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌຎະຘາຌ ຘຓ຺ ຋ຍ຺ ຾ຖະ ກາຌຏຌັ ຂະນງາງຌະ຿ງຍາງ຿຃ຄກາຌ ຾ຖະ ກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທຂບຄນຌໃ ທງຄາຌຉໃາຄໂ ຂບຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌແຈຓໄ ກີ າຌຎັຍຎຸຄນຌາໄທຼກ ຾ຖະ ຏຌັຂະນງາງທຼກຄາຌເນໄຈກີທໃາຽກ຺ ໃາ. • ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌ຾ນໃຄຆາຈ - ຾ຉໃ ຖະຎະຽ຋ຈບາຆຼຌຓກີບຄຽຖຂາ຾ນໃຄຆາຈ ຘຄັກຈັ ເຌກະຆທຄກາຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈຓນີ ຌາໄ຋ີ ໃ ຅ຈັ ຉັ ໄຄ ຾ຖະ ຏຌັ ຂະນງາງກາຌຽ຃ື ໃ ບຌແນທທຼກຄາຌຑທ຺ ຑຌັ ກຍັ ບາຆຼຌເຌຖະຈຍັ ຎະຽ຋ຈຓຉີ່ ໃ ຾ນຌໃຄຽຎັຌ ນທ຺ນຌາໄ. ກຈິ຅ະກາ່ ຃ທາຓຽຎັຌຓາ ຾ຖະ ປູຍກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄຂບຄຍຌັຈາກໃ ຸຓບາຆຉີ າຽທຌັບບກຘຼຄເຉໄບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃່າຊາຓ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽນຓະຘຓ຺ - ຉັ ໄຄ຃່າຊາຓ຃ທາຓຽຎັຌຓາກໃ ຼທກຍັຘະຓາ຃ຓ຺ ບາຆຉີະຽທຌັບບກຘຼຄເຉໄ ຉາຄນຌາໄກໃ ຸຓຂຶ ໄຌຖາງຄາຌ ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຘະນຸົຍປໃທຓກຌັ 3. ຊະ຾ນົຄກາຌ - ຘຌັງາ ຌຍັ ຾ຉໃຓື ໄ຾ຉໃຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌຓາ຅ຌ຺ປບຈຎີ຃.ຘ 2005 ຘະຓາ຃ຓ຺ ບາຆຼຌແຈຓໄ ຊີ ະ຾ນົຄກາຌ ຾ຖະ ຘຌັງານົາງຘະຍຍັ ຽຆັ ໃຌ ຊະ຾ນົຄກາຌ ຍາຄກບກ ເຌທຌັ຋ີ8 ຘຄິນາ ຃.ຘ 1967 ທໃາຈທໄ ງກາຌ ຘາໄຄຉັ ໄຄ ຘະຓາ຃ຓ຺ ບາຆຼຌ, ຊະ຾ນົຄກາຌກທ຺ຖາຖ່າຽຎີເຌທຌັ຋ີ27 ຑະ຅ກິ 1971 ທໃາຈທໄ ງຽຂຈ ຘຌັຉຑິ າຍ, ບຈິ ຘະຖະຑາຍ ຾ຖະ ຽຎັຌກາຄ, ຊະ຾ນົຄກາຌ຋ີ ໃ ຽກາະຍານົີເຌ ທຌັ຋ີ24 ກຸຓຑາ ຃.ຘ 1976 ທໃາຈທໄ ງ

94 ຃ທາຓຎບຄຈບຄບາຆຼຌ, ຊະ຾ນົຄກາຌຓະຌຖີາ ເຌທຌັ຋ີ25 ຋ຌທາ ຃.ຘ ັ 1987 ທໃາຈທໄ ງກາຌດັ ໄຄດືຌຉ່ ໃ ຊະ຾ນົຄກາຌ ທໃ າຈທໄ ງ຃ທາຓຎບຄຈບຄກໃ ຼທກຍັ ຍຌັ ຈາຎະຆາຆາຈຂບຄບາຆຼຌ, ຊະ຾ນົຄກາຌຽຂຈ ຘຌັຉຑິ າຍ, ຊະ຾ນົຄກາຌຘຄິກະ຿ຎ ເຌທຌັ຋ີ28 ຓຄັກບຌ ຃.ຘ 1992 ທໃາຈທໄ ງ ກາຌປໃ ທຓຓ຋ື າຄຈາໄຌ ກາຌຽຓບືຄ ຾ຖະ ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺ຂບຄບາຆຼຌ, ຊະ຾ນົຄກາຌຍາຄກບກ 1995 ທໃາຈທໄ ງ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ກາຌ ຽຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິບາຆຼຌຂບຄ຋ຸກຎະຽ຋ຈເຌບາຆບີາ຃ະຽຌ (ບາຆຉີາ ຽທຌັບບກຘຼຄເຉ)ໄ ກໃບຌຘະຉະທຈັ ຋ີ21 ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄກາຌບື ໃຌໂບກີ ເຌຉ່ ໃຓາ. ຘຌັ ງາຂບຄຘະຓາ຃ຓ຺ ບາຆຼຌຎະກບຍຓີ຃ືຘຌ຺຋ຘິຌັ ງາ຋ີ ໃ ຽກາະຍານົີເຌທຌັ຋ີ24 ກຸຓຑາ ຃.ຘ1976 ຽບີ ໄຌທໃາ ຘຌ຺຋ຘິຌັງາແຓຉ຅ີຈິ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓເືຌບາຆບີ າ຃ະຽຌ ບະຌຸຘຌັງາຓະຌຖີາ ທຌັ຋ີ 15 ຋ຌັທາ ຃.ຘ 1987 ທໃາຈທໄງບະຌຸຘຌັງາຈຈັ຾ກຘໄຌ຺຋ຘິຌັງາແຓຉຕ຅ີຈິ ຾ຖະ ກາຌປໃທຓ ຓເືຌບາຆບີາ຃ະຽຌ, ຘຌ຺຋ຘິຌັງາ ຃.ຘ 1995 ທໃາຈທໄງຽຂຈຎບຈບາທຸຈຌທິຽ຃ົງ ເຌຕ. ຾ຖະ ບື ໃຌໂ. ຂະນງາງຉທ຺຋າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ຉທ຺ດໃ າຄ ຊະ຾ນົຄກາຌຍາຄກບກ ຎີ1967 1. ຘາໄຄຉັ ໄຄຘະຓາ຃ຓ຺ ຽຑື ໃບກາຌປໃທຓຓເືຌຑາກຑື ໄຌບາຆບີາ຃ະຽຌ (ບາຆຉີ. 2. ຅ຸຈຎະຘ຺ຄ ຾ຖະ ຽຎ຺ ໄານຓາງຂບຄຘະຓາ຃຺ຓ ຽຖັຄເຘໃ ກາຌຂະນງາງຉ຺ທ຋າຄຈາ... ໄ ຂະນງາງຉທ຺຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຃ທາຓກາໄທນຌາໄ຋າຄຘຄັ຃ຓ຺ . ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຘຌັຉຑິ າຍຘະຊຼຌຖະຑາຍ ເຌຑາກຑື ໄຌຽ຃າ຺ຖຍ຺ຌຍັຊ຃ືທາຓງຸຈຉ຋ິ ່າ .... ຎ຺ກ຃ບຄຈທໄ ງ ກຈ຺ນຓາງ, ກາຌຑທ຺ຑຌັ ຖະນທໃາຄຆາຈ ຑບໄ ຓ຋ຄັຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຌຍັຊນື ົກັ ກາ.ຌຍັຊ຃ືທາຓງຸຈຉ຋ິ ່າ ຾ຖະ ກາຌ ຎະຆາຆາຈ. , - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌປໃທຓຓື຾ຖະ ຆໃທງຽນົບືຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ ຓຏີຌ຺ ຎະ຿ນງຈປໃ ທຓກຌັ຋າຄຈາຌໄ ຽຘຈຊະກຈິ, ຘຄັ຃ຓ຺ , ທຈັ຋ະຌະ຋່າ, ຽຉກັ ຌກິ , ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ກາຌຎ຺ກ຃ບຄ. - ຆໃ ທງຽນົບື ຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັເຌປູຍກາຌຐຶກບຍ຺ ປຓ຺ ຾ຖະ ຃຺ຌໄ ຃ທໄ າເຌຂຄ຺ຽຂຈກາຌຘກຘາ ຶ ຆາຆຍີ ຽຉກັ ຌກິ ຾ຖະ ກາຌຎ຺ກ຃ບຄ. ກາຌປໃ ທຓຓເືນຓໄ ຎີະຘຈິ຋ຏິ ຌ຺ ງິ ໃ ຄຂຶ ໄຌເຌກາຌຌ່າເຆກໄ ະຘກິ ່າ ຾ຖະ ບຸຈຘານະກາ່ ຂບຄຉຌ຺ ຽຑື ໃບຂະນງາງກາຌ຃າໄ, ກາຌ຃຺ຌໄ຃ທາໄກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌຘຌິ຃າໄຖະນທໃາຄຎະຽ຋ຈ, ກາຌ ຎັຍ ຎຸຄຽຄ ື ໃບຌແຂກາຌຂຌ຺ ຘ຺ ໃຄ຃ຓ຺ ຓະຌາ຃ຓ຺ເຌກາຌງກ຺ ຓາຈຉະຊາຌຆທີຈິກາຌຽຎັຌດໃ ູຂບຄຎະ ຆາຆຌ຺ເນຈໄ ີ ຂຶ ໄຌ. - ຽຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌ຃຺ຌໄ຃ທາໄກໃ ຼທກຍັບາຆບີາ຃ະຽຌ. - ຽຑື ໃບປກັ ຘາກາຌປໃ ທຓຓບືຌັເກຆໄ ຈິກາຌປໃ ທຓຓກືຍັຘາກຌ຺ ຾ຖະ ບຄ຺ກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄເຌຑາກຑື ໄຌ ຓ຅ີຈຸ ຎະຘຄ຺ ຾ຖະ ຽຎ຺ ໄານຓາງ຃າໄງ຃ກືຌັ ຾ຖະ ຆບກນາຆໃບຄ຋າຄ ຽຑື ໃບຽປຈັເນກໄ າຌປໃທຓຓື ກຌັຖະນທໃາຄຆາຈເກຆໄຈິກຌັງິ ໃ ຄຂຶ ໄຌ. 3. ກຌ຺ແກ ຾ຖະ ທ຋ິ ກີ າຌ຅ຈັຉັ ໄຄຽຑື ໃບຍຌັຖຸ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ຾ຖະ ຽຎ຺ ໄານຓາງຂບຄຘະຓາ຃ຓ຺ - ກບຄຎະຆຸຓຎະ຅່າຎີຂບຄຍຌັ ຈາຖຈັຊະຓຌ຺ ຉກີ າຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈ ຿ຈງຏຈັ ຎໃ ຼຌກຌັ ຽຎັຌຽ຅຺ ໄາ ຑາຍຽບີ ໄຌທໃາ ກບຄຎະຆຸຓຖຈັຊະຓຌ຺ຉບີ າຆຼຌ, ຊາໄນາກຓ຃ີທາຓ຅າ່ ຽຎັຌກ່ຽຎີຈກບຄຎະຆຸຓທຘິ າຓຌັຂບຄ ຖຈັຊະຓຌ຺ຉກີ າຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈກແ່ ຈ.ໄ - ຃ະຌະຎະ຅່າຑາງເຉກໄ າຌຽຎັຌຎະ຋າຌ ຂບຄຖຈັຊະຓຌ຺ ຉກີ າຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈ ຂບຄຎະຽ຋ຈ ຽ຅຺ ໄາຑາຍ ນົືຏູຉໄາຄນຌາໄຂບຄຏູກໄໃ ຼທຂບໄຄ ຾ຖະ ຘະຓາຆກິ ຂບຄ຃ະຌະຎະ຅າ່ ຎະກບຍຈທໄ ງ ຍຌັຈາ຋ຈູ ຂບຄ

95 ຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ບື ໃ ຌໂ຋ີ ໃ ຎະ຅່າດໃ ູຎະຽ຋ຈຽ຅຺ ໄາຑາຍ ຽຑື ໃ ບປຍັ ຏິຈຆບຍທຼກ ຄາຌຂບຄຘະຓາ຃ຓ຺ ເຌ ຖະນທໃາຄກາຄຘະແນຓຂບຄກບຄຎະຆຸຓຖຈັຊະຓຌ຺ຉກີ າຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈ. - ຃ະຌະກ່າຓກາຌຘະຽຑາະກຈິ ຾ຖະ ຃ະຌະກ່າຓະກາຌຊາທບຌ ຎະກບຍຈທໄ ງຍຌັຈາທ ຆາ ກາຌ ຾ຖະ ຽ຅຺ ໄານຌາໄ຋ີ ໃຂບຄ຾ຉໃຖະທຼກ. - ກບຄຽຖຂາບາຆຼຌ຾ນໃຄຆາຈເຌ຾ຉໃຖະຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ຽຑື ໃບທຼກຂບຄຘະຓາ ຉາຄນຌາໄເນໄ ຎະຽ຋ຈຉຌ຺ ຾ຖະ ປຍັເຆກໄ ບຄຎະຆຸຓຎະ຅າ່ຎີນົືກບຄຎະຆຸຓທຘິ າຓຽຑື ໃບທຼກຂບຄຘະຓາ຃ຓ຺ ຿ຈງ າຍ ນົື ກບຄຎະຆຸຓທຘິາຓຌັຂບຄຍຌັຈາຖຈັຊະຓຌ຺ຉກີ າຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈ ຂບຄກບຄຎະຆຸຓຎະ຅າ່ ຾ຖະ ກບຄຎະຆຸຓ ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌບາຈ຅ະຘາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌ. 4. ຘະຓາ຃ຓ຺ ຾ຓໃຌຽຎີຈເນ຋ໄ ຸກຎະຽ຋ຈ ເຌຑາກຑື ໄຌບາຆບີາ຃ະຽຌ ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓຽນຌັຈຽີນຌັຑບໄຓກຍັ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ນົກັ ກາຌ ຾ຖະ ຽຎ຺ ໄານຓາງ຋ີ ໃກໃາທຓາຂາໄຄຽ຋ຄິຌັຌໄຽຂ຺ ໄາຽຎັຌຘະຓາຆກິ ແຈ.ໄ 5. ຘະຓາ຃ຓ຺ແຈຘໄ ະ຾ຈຄຽຊຄິຽ຅ຈຉະຌາຖທຓຂບຄຍຌັຈາຎະຆາຆາຈບາຆບີ າ຃ະຽຌ ຋ີ ໃ ຅ະຏູກຑຌັ ເຌ ຓຈິ ຉະຑາຍກາຌປໃ ທຓຓ຿ືຈງຏໃ າຌ຃ທາຓຑະງາງາຓ ຾ຖະ ກາຌຽຘງຘະນົະປໃ ທຓກຌັ ຽຑື ໃ ບ຃າຎະກຌັ ນຓາກຏຌ຺ ຾ນໃຄຘຌັຉຑິ າຍ, ບຈິຘະນົະຑາຍ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌາຊາທບຌຘ່າຖຍັຎະຆາຆຌ຺ ຾ຖະ ຖຸຌໄ ຃ຌ຺ຉ່ ໃ ແຎ ຂບຄຉຌ຺ . ກຈິ຅ະກາ່ ຊະ຾ນົຄກາຌຍາຄກບກ ບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃ າຊາຓ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽນຓາະຘຓ຺ - ຃ູຉັ ໄຄ຃່າຊາຓກໃ ຼທກຍັ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺, ຽຎ຺ ໄານຓາງ ຾ຖະ ກຌ຺ແກທ຋ິ ຅ີຈັ ຉັ ໄຄຎະຉຍິ ຈັ ກໃ ຼທກຍັ ຍຌັຈາຎະຆາຆາຈບາຆຉີາຽທຌັບບກຘຼຄເຉໄ - ຉໃາຄນຌາໄກໃ ຸຓຂຶ ໄຌຖາງຄາຌ, ຃ູຉັ ໄຄ຃່າຊາຓຽ຅າະ຅ີຓໄ ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຑບໄ ຓກຌັຘະນຸົຍ຃ຌື ຑບໄຓຽຌັຌໄນຌກັ ຅ຈຸ ຘ່າ຃ຌັ 4. ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິບາຆຼຌ 1. ຽຌກາຕາຍຕູຌາງ ຈາຕຸຘຆາຖາຓ ຌະ຃ບຌນົທຄຍາຌຈາຽຆຕຽີຍກາທຌັ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 5770 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ . ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ350.898 ຃ຌ຺ (2002) ຑາຘາ຋າຄກາຌຓາຽຖ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ຿ຈຖາຍຕູຌາງ Bruneian dollar (BND) ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຌ່ ໄາຓຌັ , ບາງ຾ກຈັຘ຋໇ ່າຓະຆາຈ 2. ບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ຌະ຃ບຌນົທຄ ຅າກາຉາ

96 ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ1.904,569 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ245.452.739 ຃ຌ຺ (2007) ຑາຘາ຋າຄກາຌຑາຘາຍາຕາຆາບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ຕູຽຎງ Indonesia rupiah (RP) ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຌ່ ໄາຓຌັບາງ຾ກຈັຘ, ໇ ຏະຖຈິຉະຑຌັ຅າກແຓໄ຾ຖະ ຾ຏໃ ຌ຾ຑ 3. ຘ.ຎ.ຎ.ຖາທ ຌະ຃ບຌນົທຄ ທຼຄ຅ຌັ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 236.800 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ 5.621.981 ຃ຌ຺ (2005) ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຑາຘາຖາທ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ກຍີ Kip ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຽ຃ື ໃບຄຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓ, ຾ຏໃ ຌ຾ຑ, ກະ຾ຘແຒຒາໄ ແຓ຋ໄໃບຌ ແຓບໄຈັ , ກາຽຒ. 4. ຓາຽຖຽຆງ ຌະ຃ບຌນົທຄ ກທ຺ຖາຖ່າຽຎີ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 329.758 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ 23.400.000 ຃ຌ຺ (2005) ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຑາຘາຓາຽຖຽຆງ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ຕຄິກຈິຓາຽຖຽຆງ Ringgit (Myr) ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຌ່ ໄາຓຌັຎາຓ, ຌຓຌັຈຍິ, ຏະຖຈິຉະຑຌັ ຽ຃ື ໃບຄແຒຒາໄ ຾ຖະ ຽບຽຖກັ຿ຉຕຌກິ 5. ຓຼຌຓາ ຌະ຃ບຌນົທຄດາຄກຸຄ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 678.500 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ 50.519.000 ຃ຌ຺ (2005) ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຓຼຌຓາ ດັຈ (kyat) ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ດັຈ(kyat) ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຏະຖຈິຉະຑຌັກະຘກິ າ່ ຾ຖະ ຅າກ຋ະຽຖ, ແຓ຋ໄໃບຌ, ຾ປໃ຋າຈ, ຽຑຈັຑບງ, ກາຌ຃າໄຆາງ຾ຈຌ. 6. ຒີຖຍິຎິຌ ຌະ຃ບຌນົທຄ ຓະຌຖີາ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 300.000 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ 87.000.000 ຃ຌ຺ (2003) ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຑາຘາຒິຖຍິຎິຌ຿ຌ ຾ຖະ ຑາຘາບຄັກຈິ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ຽຎ຿ຆຒີຖຍິຎິຌ Philippine Peso ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຽ຃ື ໃບຄຌໃ ຸຄ, ຏະຖຈິຉະຑຌັຎະຽຑຈຘື ໃແຒຒາໄ, ຏະຖຈິຉະ