ວັດທະນະທຳອາຊຽນ ແລະ ມໍລະດົກໂລກ -ອ. ສັງວານ

97 ບຸຈຘານະກາ່ ຽບຽຖກັ຿ຉຕຌກິ ຾ຖະ ຌາ່ຓຌັນຓາກຑາໄທຈຍັ 7. ຘຄິກະ຿ຎ ຌະ຃ບຌນົທຄ ຘຄິກະ຿ຎ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 699 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ 4.492.150 ຃ຌ຺ (2006) ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຽຓຽຖ, ຅ຌີກາຄ, ຉາຓຌິ ຾ຖະ ບຄັກຈິ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ຿ຈຖາຘຄິກະ຿ຎ Singapore Dollar ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຽ຃ື ໃບຄເຆແໄຒຒາໄ, ຽ຃ື ໃບຄກຌ຺຅ກັ , ຽ຃ື ໃບຄຎະກບຍຌ່ ໄາຓຌັ ຽຆື ໄບແຒ 8. ແ຋ ຌະ຃ບຌນົທຄ ຍາຄກບກ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 513.115 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ 65.450.000 ຃ຌ຺ (2005) ຑາຘາ຋າຄກາຌ ຑາຘາແ຋ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈຍາຈ (Bath) ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຏະຖຈິຉະຑຌັ , ຾ຏໃ ຌ຾ຑ, ຽ຃ື ໃບຄເຆແໄຒຒາໄ, ຃ບຓຑທິຽຉີ ໄ 9. ນທຼຈຌາຓ ຌະ຃ບຌນົທຄ ປໃາ຿ຌງໄ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 331689 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ 82.5 ຖາໄຌ຃ຌ຺ (2003) ຑາຘາ຋າຄກາຌ ນທຼຈຌາຓ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ຈຄ຺ (Dong) ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉ່ຽຂ຺ ໄາ,ຌຓຌັຈຍິ, ກຸຄໄ, ຾ຏໃ ຌ຾ຑ, ກາຽຒ, ດາຄຑາຖາ ຾ຖະ ຽ຃ື ໃບຄຌໃ ຸຄ. 10. ກາ່ ຎູຽ຅ງ ຌະ຃ບຌນົທຄຑະຌຓ຺ ຽຎັຌ ຑື ໄຌ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈ 181.040 ກ຿ິຖ຾ຓຈັຓຌ຺຋ຌ຺ ຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ 12.200.000 ຃ຌ຺ (2003) ຑາຘາ຋າຄກາຌຂະຽນຓຌ ນທ຺ນຌໃທງຽຄຌິຉາຎະ຅າ່ຆາຈ ນຕຼຌ (Riel) ຘຌິ຃າໄຘ຺ ໃຄບບກຉ຺ຌໄຉແ່ຓ຋ໄໃບຌ, ດາຄຑາຖາ, ຏະຖຈິຉະຑຌັກະຘກິ າ່ , ຑະຖຈິ ຉະຑຌັ ຅າກຽຑຈັຑບງ. ກຈິ ຅ະກ່າຘ຺ຌ຋ະຌາ຃຺ຌໄ ຃ທາໄຎະຽ຋ຈຘະຓາຆິກບາຆຼຌ ບຸຎະກບຌ ຎຶ ໄຓ຾ຍຍປຼຌ ຾ຖະ ຽບກະຘາຌຉໃາຄໂ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ ເນຌໄກັ ປຼຌຘຌ຺຋ະຌາກຌັ ຽຑື ໃບ຃຺ຌໄ຃ທາໄກໃ ຼທກຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຘະຓະ... ຽ຋ຈຘະຓະຆກິບາຆຼຌ ຾ຖທໄຖາງຄາຌ. ຃ູຘະນຸົຍ຃ຌື

98 5. ເ຅຃ທາຓ ຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິບາຆຼຌແຈຘໄາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌທຌັ຋ີ8 ຘຄິນາ ຎີ1967 ຋ີ ໃ ຍາຄກບກຽຂ຺ ໃາຈ.ີຽ຋ຈຽຎັຌ ຏູກໄ ່ ໃຉັ ໄຄຂຶ ໄຌ ຾ຖະ ຓບີຄ຺ກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄຉໃາຄໂ ຾ຖະ ຽຑື ໃ ບຓ຃ີທາຓຘາຓກັ ຃ຆີໃ ທງຽນົບື ຽຂ຺ ໄາກຌັ ກຌັ ຽ຃າ຺ຖຍ຺ ຑາງ ເຉກໄ ຈ຺ນຓາງຍາໄຌຽຓບືຄຉ່ ໃກຌັ ເຌຑາກຑື ໄຌຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌເຌ 10 ຎະຽ຋ຈ 6. ທຼກຓບຍນຓາງ ເນຌໄ ກັ ຘກຶ ຘາບໃາຌ຃຺ຌໄ ຃ທາໄຽຌື ໄບເຌຍຈ຺ ປຼຌຆບກບໃາຌຽບກະຘາຌຉໃາຄໂ຋ີ ໃ ກໃ ຼທຂບໄຄກຍັຍຌັ ຈາ ຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ. 7. ທຼກຽຑີ ໃຓ ເນຌໄກັ ຘກຶ ຘາຆບກບໃາຌ຾ນໃ ົຄຂໃາທ ກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທຂບຄກບຄຎະຆຸຓບາຆຼຌ.

99 ຍຈ຺຋ ີ8 ຍາຄ຅ຸຈຑຽຘຈ ິ ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋າ່ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ ຽທຖາ 2 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈ: • ບະ຋ຍິາງ ຾ຖະ ຘ່າຌກຶ຃ຌືກໃ ຼທກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທບາຆຼຌ. • ບະ຋ຍິາງແຈກໄໃ ຼທກຍັ຿຃ຄຘາໄຄ ຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທບາຆຼຌ. ກຈິ຅ະກາ່ ຖະຈຓ຺ ຘະນຓບຄກໃບຌປຼຌ ບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃າຊາຓ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຌະຌາ່ ຌກັ ປຼຌ຋ຄັນຓຈ຺ເຌນບໄຄປຼຌເນດໄໃ ູເຌຖະຍຼຍ. - ຃ູຉັ ໄຄ຃່າຊາຓກໃ ຼທກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ຽກ຺ ໃາ຾ກໃ຋ີ ໃຎະຽ຋ຈຖາທແຈປໄຍັ - ຃ູຘະຽນຌຽີບາ຺ບາຘາຘະນຓກັ ນົືຎ຺ ໃ ຄຉທ຺ ຽບາ຺ຉທ຺ ຾຋ຌເຌນບໄຄຎະຓາຌ 2-3 ຃ຌ຺ ເນຂໄ ຶ ໄຌຓາ ຖາງ ຄາຌຑບໄຓງກ຺ ຉທ຺ດໃ າຄ. - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘະນຸົຍ ຾ຖະ ຽຖີ ໃຓຽຂ຺ ໄາຘໃ ູຍຈ຺ປຼຌ. ບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກຘຼຄເຉຽໄຎັຌຽຂຈນຌຶ ໃ ຄ ຋ີ ໃ ຉັ ໄຄດໃ ູຖະນໃ ທາຄກາຄຂບຄຘບຄ຾ນໃ ົຄບາຖງິ ະ຋່າ ຿ຖກ ຍູປາຌ ຃ື຅ຌີ ຾ຖະ ບຌິ ຽຈງ ຾ຖະ ກ່ ໃ ຽຎັຌຂຄ຺ຽຂຈນຌຶ ໃ ຄ຋ີ ໃຓທີຈັ຋ະຌະ຋່າຘະຽຑາະຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ ຓາຉັ ໄຄ຾ຉໃ ຍູປາຌຌະກາຌ ຅ຌ຺ຓາປບຈກາຌຉັ ໄຄຽຎັຌຖຈັ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓປໃຸຄຽປບືຄຂຶ ໄຌຉາຓ຾ຍຍຂບຄຉຌ຺ ຽບຄ. ຾ຉໃ ຑາງນົຄັຓີ ກາຌປຍັ ຽບາ຺ທຈັ ຋ະຌະ຋່າຉໃ າຄຊິ ໃ ຌຽຂ຺ ໄາຓາ ຿ຈງຘະຽຑາະທຈັ ຋ະຌະ຋່າບຌິ ຽຈງ - ຅ຌີ ຾ຖທໄ ຽປຈັເນໄ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າຂບຄ຾ຉໃ ຖະຆາຈເຌບາຆີຉາຽທຌັ ບບກຘຼຄເຉໄຓຖີ ກັ ຘະຌະ຃າໄງ຃ື຾ຖະ ຾ຉກຉໃ າຄກຌັ , ຖກັ ຘະຌະ຃າໄງ຃ກື ຌັ ແຈ຾ໄກໃ ທ຋ິ ກີ າຌຎະຉຍິ ຈັ ເຌ຃ທາຓຽຆື ໃ ບຊືຉໃາຄໂ ຽຆັ ໃ ຌ ກາຌຌຍັ ຊືຏີ, ກາຌຌຍັ ຊື ຍຌັຑະຍຸຖຸຈ, ກາຌຌຍັຊຘື ິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ດໃ ູຽນຌບື຋່າຓະຆາຈ ຾ຖະ ຘາຘະນຌາ, ຖກັ ຘະຌະ຾ຉກ ຉໃາຄກຌັກແ່ ຈ຾ໄກໃ ກາຌຎະກບຍບາຆຍີ຋ີ ໃຓຖີກັ ຘະຌະ຾ຉກຉໃາຄກຌັແຎເຌ຾ຉໃ ຖະຂຄ຺ຽຂຈ, ຋ຄັຌີ ໄຓຌັຂຶ ໄຌດໃ ູກຍັ຋ີ ໃ ຉັ ໄຄ຋າຄຑູຓຓີ ຘາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓ຾ຉກຉໃາຄ຋າຄຈາໄຌຘາຘະນຌາ ຽຆັ ໃຌ ຑຸຈຌກິ າງຓະນາ - ງາຌ, ນຌິະງາຌ ຾ຖະ ບຈິຘະ ຖາຓ. ຘ່າຖຍັທ຋ິ ກີ າຌປຍັ ຽບາ຺ທຈັ຋ະຌະ຋່າຉໃາຄຊິ ໃ ຌຌັຌໄ ຾ຉໃຖະຆາຈກຓ່ ກີ າຌຽຖບືກຽຒັຌໄ ຘະຽຑາະ ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຉຌ຺ ຽບຄຽນຌັທໃາຈ, ີ ຽນຓາະຘຓ຺ ຾ຖະ ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຑ່຅ະປຍັ ແຈ຾ໄຖທໄຓາຎັຍເນຽໄຂ຺ ໄາກຍັ຃ທາຓຉບໄຄກາຌ, ຃ໃາຌງິຓ຺ ຘາໄຄຽຎັຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ຽຎັຌຖກັ ຘະຌະຘະຽຑາະຂບຄຉຌ຺ ຽບຄຂຶ ໄຌ. 1. ຃ທາຓຘາ່ຌກຶກໃ ຼທກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຓໃຌ຃ຸຌ຃ໃາບຌັຖທຓງບຈຂບຄຍຌັຈາຏະຖຈິຉະຑຌັ຋າຄ ຅ຈິເ຅ ຋ີ ໃຓະຌຸຈ ຘາຓາຈຘາໄຄຂຶ ໄຌຓາແຈເໄຌຂະຍທຌທທິຈັຂບຄຎະນທຈັຘາຈ ຾ຖະ ຓີບຌັຘ່າ຃ຌັເຌກາຌຎະກບຍຘາໄຄ຃ຌ຺ ເນກໄ າງຽຎັຌ຃ຌ຺ກາໄທນຌາໄຘທີແິຖ.

100 ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຘະຓະຕຈິ . ຋ະຌະ຋່າ” ນຓາງ ຽຊຄິຘິ ໃ ຄຎະກບຍ຋ຄັນຓຈ຺ຂບຄຍຌັຈາຖກັ ຘະຌະຘະຽຑາະ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິ ຎັຌງາ, ຃ທາຓປູຘໄ ກຶ ຾ຖະ ທຈັຊຸ຋ີ ໃ ຽຎັຌຽບກະຖກັ ເນ຾ໄກໃຘຄັ຃ຓ຺ ນົືກໃ ຸຓ຃ຌ຺ຘຄັ຃ຓ຺ເຈນຌຶ ໃ ຄ ກບຍຈທໄ ງຘຖິ ະຎະ, ທຌັ ຌະ຃ະຈ, ີ ຾ຍຍ຾ຏຌ ກາຌຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິ, ຖະຍຍ຺຃ຸຌ຃ໃາ, ນທ຺຃ຈິຎະ ຖະຍຍ຺ຑູຓຎັຌງາ, ຎະຽຑຌີ຾ຖະ ຃ທາຓຽຆື ໃບຊ.ື ຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່ານຓາງຽຊຄິ: - ຍຌັຈາ຃ຸຌ຃ໃາ ຾ຖະ ຃ທາຓ຃ຈິ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ - ຍຌັຈາຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃກ່ ໃຘາໄຄ ຾ຖະ ທຈັຊຸຍູປາຌ, ຽປບືຌດໃ ູ, ນ່຿ປຄ, ຍໃ ບຌຎະຉຍິຈັ຋່າ຃ທາຓຽຆື ໃບຊຘື ິ ໃ ຄກ່ ໃຘາໄຄ ຽຑື ໃບຽຎັຌຍໃບຌຽປຈັທຼກ, ຏຌ຺ ຄາຌຈາໄຌ຋ຈັຘະຌະຘຌິຽ຃ື ໃບຄຓື(ກາຌແຎຆຓ຺ ຘຖິະ ຎະ), ຽ຃ື ໃບຄເຆ຋ໄ ີ ໃ ຓ຃ີທາຓນຓາງ ຋າຄຈາໄຌຎະນທຈັຘາຈ, ຘູຌ຋ບຌຘາຈ ຾ຖະ ທ຋ິ ະງາຘາຈ. - ຍູປາຌຘະຊາຌ ຾ຖະ ຍໃ ບຌດໃ ູຂບຄຓະຌຸຈ, ຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຃ຌ຺ ຽປາ຺ຘາໄຄຂຶ ໄຌ ນົື຋່າຓະຆາຈ ຾ຖະ ຃ຌ຺ ຘາໄຄ ຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌກຌັ , ຾ນໃ ົຄຍູປາຌ຃ະຈີ຾ຖະ ຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຑກັ ຑາບາແຘຂບຄ຃ຌ຺຋ີ ໃຓ຃ີຸຌ ຃ໃາຘູຄເຌ຾ຄໃ ຎະນທຈັຘາຈ, ຘູຌ຋ບຌຘາຈ, ຓະຌຸຈທ຋ິ ະງາ ຾ຖະ ຘິ ໃ ຄ຾ທຈຖບໄຓ ຽຑາະທໃາ ຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຈັ ໃຄກໃາທ ຓຖີກັ ຘະຌະ຋່າຓະຆາຈຑຽິຘຈ, ຓ຃ີທາຓຘ່າ຃ຌັ ເນງໃນົທຄ ຽຆັ ໃຌ ຽຎັຌ ຘະຊາຌ຋ີ ໃ ທຈັ຋ະຌະ຋່າງຄັ ຖບຈຽນົບື ຾ຖະ ຍໃບຌ຋ີ ໃຓຽີບກະຖກັ ຂບຄຎະຽຑຌຘີະຽຑາະ຋ີ ໃງຄັ ຎະຉຍິຈັກຌັດໃ ູ. - ຓຖ່ ະຈກ຺ ຑື ໄຌຽຓບືຄ ນົື຋ີ ໃ ຽຖ຺ ໃາຂາຌກຌັຓາ, ຂະຌຍ຺຋່າຌຼຓ຃ທາຓຽຆື ໃ ບຊື຾ຖະ ຌ຋ິ າຌ, ຑາ ຘາ ທຌັຌະ຃ະຈ, ີ ຏະຖຈິຉະຑຌັ , ຘແີຓຖໄາງຓື຾ຖະ ຘຖິະຎະຑື ໄຌຽຓບືຄ, ຘະຊາຎັຈຉງິະກາ, ຘຖິະ ຎະກາຌຘະ຾ຈຄ, ກາຌຓໃທຌຆື ໃຌ, ຖະຍຍ຺ຑູຓຎັຌງາຑື ໄຌຽຓບືຄ ຾ຖະ ຋່າຌຼຓຉາຄໂຽ຋ຍຌງິ າງ, ປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌີ຾ຖະ ຑ຋ິ ຉີໃາຄໂ ຋ີ ໃງຄັຎະຉຍິຈັກຌັດໃ ູ. - ຓຖ່ ະຈກ຺຋ີ ໃຂຼຌຽຎັຌຉທ຺ນຌຄັຘ.ື - ຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄຎະຆາຆຌ຺ , ກາຌຎະຈຈິ຃ຈິຘາໄຄຂບຄຎະຆາຆຌ຺ ເຌທາ຋່າຓະນາຆຌ຺ , ຉທ຺ດໃ າຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ບຸຈຘະນະກ່າ, ປູຍກາຌ຾຋ຄຉາຓ຋຿ຈຈຽຈັ ໃຌຂບຄ຃ຸຌ຃ໃາ ຋າຄຈາໄຌຓະຌຸຈທ຋ິ ະງາ ຾ຖະ ຘຄັ຃ຓ຺ ຘາຈຖທຓ຋ຄັທຌ຺ຉ, ີຌາຈຉະກ່າຘຌິ , ຘຖິະຎະຂຼຌ຾ຉຓໄ , ຽ຃ື ໃບຄຌໃ ຸຄນ຺ ໃຓ, ກາຌຘູຌຽ ບບກ຾ຍຍບຸຈຘະນະກາ່ , ປູຍຽຄາ຺຿຋ຖະຑາຍ, ຽຑຄຎະກບຍຑາຍ, ຘຖິະ ຎະທ ຎະບບກ຾ຍຍຈທໄງ຃ບຓຑທິຽຉ, ີເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຉທ຺ ຽຓບືຄ຋ີ ໃຓ຋ີໃາບຼຄຑຈັ຋ະຌາ ຿ຖຆີ? 2. ຎະຽຑຈທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ຃ຄ຺ຉທ຺ເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ ຘຄັຖທຓ຾ຖທໄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຓີ2 ຎະຽຑຈ ຃:ື 2.1 ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌທຈັຊຸ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌທຈັຊຸ ຾ຓໃຌຑາກຘໃທຌນຌຶ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຽຍິ ໃ ຄຽນຌັ ຾ຖະ ຘ່າຏຈັ ແຈໄຽຆັ ໃຌ ຽ຃ື ໃບຄ ຌໃ ຸຄ ນ຺ ໃຓ, ຽ຃ື ໃບຄເຆຘໄ ບງ, ບານາຌກາຌກຌິ , ຽ຃ື ໃບຄງຍິຎັກຊກັ ຾ຘໃ ທ, ຎືຓໄ ບໃາຌ, ທາຖະຘາຌ, ນຌຄັຘຑືຓິ , ກາຌ ຾ຉຓໄ , ກາຌຘະ຾ຈຄຽ຋ຄິຽທ຋, ີກາຌຒບໄ ຌ, ຖະ຃ບຌ, ປູຍຽຄາ຺, ທ຅ິຈິຉະກ່າ, ນຈັຊະກ່າ, ຎະຉິຓາກ່າ, ຘະ ຊາຎັຈຉະງະກາ່ , ທຌັຌະກາ່ , ທຈັຊຸຍູປາຌຎູຆະຌງິະຘະຊາຌ, ຑ຋ິ ກີ , ຑ຋ິ ກີ າຌ ຾ຖະ ບື ໃຌໂ. ຖທຓ຋ຄັປູຍ ຾ຍຍກາຌຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິ, ກາຌ຋່າຓານາກຌິ, ກາຌປໃທຓຓກືຌັຈາໄຌຉໃາຄໂຂບຄ຃ຌ຺ ເຌຘຄັ຃ຓ຺ . 2.2ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅

101 ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິ ເ຅ ຽຎັຌຑາກຘໃ ທຌນຌຶ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຽຍິ ໃ ຄຍ່ ໃ ຽນຌັ ຾ຖະ ຅ຍັຍາງຍ່ ໃແຈຽໄຑາະ ທໃາ ຓຌັ຾ຓໃຌ຃ຸຌ຃ໃາ ນົື຃ຸຌ຃ໃາ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ແຈ຾ໄກໃ຅ຈິຘ່າຌກຶ , ຅ຌິຉະຌາກາຌ, ຎັຈຆະງາ, ຃ຸຌຘຓ຺ ຍຈັ , ຘຈັ຅ະ຋່າ, ຘຖິະ຋່າ, ຃ະຉຘິ ັ ໃຄຘບຌ, ຖະຍຼຍກຈ຺ນຓາງ, ກາຌຘກຶ ຘາຎາກຽທ຺ ໄາ, ຋ຈິຘະຈ຾ີຌທ ຋າຄ, ຘຸຑາຘຈຘບຌເ຅ ິ , ຽຌື ໄບເຌທຌັຌະກາ່ , ຽຌື ໄບປບໄຄ຋່າຌບຄຽຑຄ, ຘຼຄ຾຃ຌ, ຘຼຄຂຍັ , ຘຼຄຈຌ຺ຉ, ີຘາຘະນຌາ , ຃ທາຓຽຆື ໃບຊື຾ຖະ ບຸຈຓ຺ ກາຌ. 3. ຿຃ຄຘາໄຄ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຘຄັ຃ຓ຺ ຖາທ ຾ຖະ ບາຆຼຌ 3.1 ຿຃ຄຘາໄຄທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌທຈັຊຸ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ ຓຑີະຖຄັຆຸກຈຌັ ຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ , ຑບໄຓ຋ຄັຂະນງາງຉທ຺ດໃ າຄຍ່ ໃດຸຈດັ ໄຄ. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຘບຄຎະຽຑຈຌີ ໄແຈກໄ າ່ ຽຌຈີຽກຈີຂຶ ໄຌ ຓາ຅າກ຿຃ຄຘາໄຄ ຋ີ ໃຓບີຄ຺ຎະກບຍຘ່າ຃ຌັ 3 ຎະກາຌ ຃:ື- ຖະຍຍ຺ກາຌຏະຖຈິ ນົືກາຌບບກ຾ປຄຄາຌ ຆບກດໃ ູກະ຋າກຌິນາ ຖຼໄຄຆຍີຉຌ຺ ຽບຄ. ຖະຍຍ຺ ດໃ ູປໃ ທຓຘ່າຑຌັ ກຌັ ຎະກບຍຈທໄ ງ຃ບຍ຃ທ຺ , ງາຈທຄ຺ຑຄ຺ຑຌັ ກໃ ຸຓຆຌ຺ , ຃ທາຓຏູກຑຌັ ຖະນທໃາຄກໃ ຸຓ຃ຌ຺ ນົືຆຸຓຆຌ຺ ເຌຘຄັ຃ຓ຺ . ຖະຍຍ຺຃ທາຓຽຆື ໃບຊືນົືບຸຈຓ຺ ກາຌ ບຌັຎະກບຍຈທໄ ງຎັຈຆະງາ, ຘາຘະນຌາ, ຘຈັ຅ະ຋່າ, ຘຌິຖະ຋່າ ຾ຖະ ຑ຋ິ ກີ າ່ ຉໃາຄໂ.. ທຈັ ຋ະຌະ຋່າຓກີ າຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄແຎ ຿ຈງຘະຽຑາະຽຓື ໃ ບຓກີ າຌຎະຘາຌຘ່າຑຌັ ກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ ຋ບື ໃຌໂ ຌບກຌີ ໄຖະຍຍ຺ບຄ຺ຎະກບຍຂບຄ຿຃ຄຘາໄຄ຋ຄັ 3 ຎະກາຌກ່ຓ຃ີທາຓຘ່າຑຌັ ຾ຖະ ຘ຺ ໃຄຏຌ຺ ກະ຋ຍ຺ ຉ່ ໃ ກຌັຉະນົບຈຽທຖາ. 3.2຿຃ຄຘາໄຄທຈັ຋ະຌະ຋່າບາຆຼຌ ຃ະຌະກ່າຓະກາຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄຂໃາທບາຆຼຌ ແຈທໄ າຄ຿຃ ປໃ ທຓຓກືໃ ຼທກຍັ ຓຖ່ ະຈກ຺ ຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າບາຆຼຌແທຈໄ ັ ໃຄຌີ ໄ : - ກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າບາຆຼຌເຌ຾ຉໃຖະຆາຈ ຾ຖະ ເຌ - ກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາຘຓ຺ ຍຈັຍູປາຌຘະຊາຌ຾ນໃຄຆາຈ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ - ກາຌຽຆຈີຆູປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌບີຌັຈຄີາຓ - ກາຌບະຌຸຖກັ ບະຈຈີ ຾ຖະ ຓຖ່ ະຈກ຺ ກາຌ຃ຌ຺຃ທາ, ຘຖິະຎະຎັຌງາ ຾ຖະທຈັ຋ະຌະ຋່າ - ກາຌບະຌຸຖກັ ບະຈຈີຓູຌຽຆື ໄບ ຾ຖະ ຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃງຄັ຃ຄ຺ດໃ ູຂບຄຎ, - ກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຘກຶ ຘາ, ຃ທາຓຘ່າຌກຶ ຾ຖະ ຃ທາຓປູກໄໃ ຼທກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າ - ກາຌດືຌດັຌຘກັ ຘຂີບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າບາຆຼຌ - ກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຌະ຿ງຍາງກໃ ຼທກຍັຓຖ່ ະຈກ຺ ຾ຖະ ກຈ຺ນຓາງທຈັ຋ະຌະ຋່າ - ກາຌປຍັປູຖໄຂິະຘຈິຉ່ ໃຘຓ຺ ຍຈັ຋າຄຎັຌງາຂບຄຘໃທຌຖທຓ - ກາຌຎບໄ ຄກຌັຆຍັຘຓ຺ ຍຈັ຋າຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃຓກີ າຌຎໃ ຼຌຽ຅຺ ໄາ຃ບຍ຃ບຄ຾ຍຍຏຈິກຈ຺ນຓາງ - ກາຌຌາ່ ເຆຆໄຍັຑະງາກບຌ ຾ຖະ ຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄກາຌ຃າໄ - ກາຌຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາ

102 - ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຽ຃ບື ຂໃ າງຖະຈຍັ ຆາຈ ຾ຖະ ຖະຈຍັ ຑາກຑື ໄຌກໃ ຼທກຍັ ຓ່ຖະຈກ຺ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ບາຆຼຌ - ກາຌຘາໄຄຆຍັຑະງາກບຌຘ່າຖຍັກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທຈາໄຌຓຖ່ ະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ - ກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຾ຖະ ກາຌ຅ຈັ ຉັ ໄຄຎະຉຍິ ຈັ ຾ຏຌກາຌຂບຄບາຆຼຌທໃາຈທໄ ງຓ່ຖະຈກ຺ ທຈັ຋ະຌະ ຋່າ. ຊະ຾ນົຄກາຌຈັ ໃຄກໃາທຌີ ໄແຈຖໄຄ຺ຌາຓ຋ີ ໃ ຍາຄກບກ, ຎະຽ຋ຈແ຋຃ັ ໄຄ ທຌັ຋ີ25 ກ່ຖະກຈ຺ 20U ຿ຈງ ຍຌັຈາຖຈັຊະຓຌ຺ຉຉີໃາຄຎະຽ຋ຈ ຽຆິ ໃ ຄຏູຉໄາຄນຌາໄຖຈັຊະຍາຌ ຂບຄຍຌັຈາຘະຓະຆກິບາຆຼຌ. ກຈິ຅ະກ າ ຿຃ຄຘາໄຄ຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋າຘຄັ຃ຓ຺ ບຸຎະກບຌປູຍຑາຍ, ທຈັຊຸ຅ຄິ, ຘະກບັຈ, ຽຐີຈ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຍຄຌກັ ປຼຌຽຎັຌກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽນຓາະຘຓ຺ - ຃ູ຾ຌະຌ່າຌກັ ປຼຌຆບກຽບາ຺ປູຍຑາຍ ນົືທຈັ ຊຸ຅ຄິກໃ ຼທກຍັ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌທຈັ ຊຸ ຾ຖະ ຅ຈິເ຅ - ຃ູຘະຽນຌເີນຉໄາຄນຌາໄ຅ຂຸ ຶ ໄຌຓາຖາງຄາຌຑບໄຓ຋ຄັງກ຺ ຉທ຺ດໃ າຄຽຑື ໃບບະ຋ຍິາງ - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຘະນຸົຍ 4. ເ຅຃ທາຓ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ຾ຓໃ ຌ຃ຸຌ຃ໃາຖທຓງບຈຂບຄຏະຖຈິ ຉະຑຌັ ຋າຄຈາໄຌທຈັ ຊຸ ຾ຖະ ຅ຈິເ຅ ຽຆິ ໃ ຄ ຓະຌຸຈຽປາ຺ແຈຘໄາໄຄຂຶ ໄຌຓາ ຿ຈງຏໃາຌຂະຍທຌທທິຈັ຋າຄຈາໄຌຎະນທຈັ ຘາຈ຋ີ ໃ ງາທຌາຌ. ທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄ ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆີ- ບາ຃ະຽຌ ແຈຍໄ ຺ ໃຄຍບກຽຊຄິຖກັ ຘະຌະກາຌຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິ , ປຈີ຃ບຄຎະ ຽຑຌ, ີກາຌກຌິດໃ ູ ຌໃ ຸຄຊ, ືຑາຘາ຃່າຽທ຺ ໄາຽຎັຌຉ຺ຌໄ. ທຈັ຋ະຌະ຋່າປຈີ຃ບຄຎະຽຑຌຂີບຄບາຆຼຌຓີ2 ຈາໄຌ ຃ືທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌທຈັຊຸ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅ ຽຆິ ໃ ຄຽປາ຺ຉບໄຄບະຌຸຖກັ ປກັ ຘາແທເໄນ຃ໄຄ຺ດໃ ູເຌຘຄັ຃ຓ຺ ຉະນົບຈແຎ. 5. ທຼກຓບຍນຓາງ ຃ູເນ຃ໄ່າຊາຓກໃ ຼທກຍັຍຈ຺ປຼຌ - ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ຓໃຌນງຄັ? - ຿຃ຄຘາໄຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຘຄັ຃ຓ຺ ຓບີຄ຺ຎະກບຍ຅ກັຎະກາຌ? ຓບີຌັເຈ຾ຈໃ ? 6. ທຼກຽຑີ ໃຓ ເນຌໄ ກັ ປຼຌຆບກປູໄ຃຺ຌໄ ຃ທາໄຽບກະຘາຌຉໃາຄໂ ຽຑື ໃບເນປໄູທໄ ຈັ຋ະຌະ຋່າຈາໄຌທຈັຊຸ ຾ຖະ ຅ຈິ ເ຅ ຂບຄຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ.

103 ຍຈ຺຋ ີ9 ກາຌປໃທຓຓຑືາງເຌບາຆຼຌ ຾ຖະ ບາຆຼຌກຍັຘາກຌ຺ ຽທຖາ4 ຆ຺ ໃທ຿ຓຄ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ເນຌໄກັ ປຼຌຘາຓາຈ: ຅າ່ ຾ຌກແຈກໄ າຌປໃ ທຓຓ຋ື າຄຈາໄຌກາຌຽຓບືຄ, ຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ຈາໄຌທຆິ າກາຌຑາງເຌ ບາຆຼຌຈທໄງກຌັ . ບະ຋ຍິາງແຈ຃ໄທາຓຘ່າ຃ຌັຂບຄກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌທຈັ຋ະຌະ຋່າຑາງເຌຆາຈບາຆຼຌ. ຅າ່ ຾ຌກແຈຽໄຌື ໄບເຌກໃ ຼທກຍັກາຌຑທ຺ຑຌັ ຾ຖະ ປໃທຓຓຘືາກຌ຺ຂບຄບາຆຼຌ. ຍບກ ຾ຖະ ບະ຋ຍິາງແຈກໄໃ ຼທກຍັຍຌັຈາ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າຂບຄບາຆຼຌ. 1. ກາຌປໃທຓຓຂືບຄຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ 1.1. ກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌກາຌຽຓບືຄ ຾ຖະ ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺ ກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌກາຌຽຓບືຄ ຾ຖະ ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺ບາຆຼຌ ແຈຽໄຖີ ໃຓຉ຺ຌໄຓາ຾ຉໃ ຆຸຓຎີ຋່າບຈິ ນົຄັ ຅າກກາຌ ຘາໄຄຉັ ໄຄບາຆຼຌ. ເຌ຅່າຌທຌຘຌັ ງາຘ່າ຃ຌັ຋ີ ໃ ບາຆຼຌແຈປໄ ຍັ ປບຄຽບາ຺ຖທຓຓຊີ ະ຾ນົຄ ກາຌທໃາ ຈທໄ ງ “ກາຌກ່າຌຈ຺ບາຆບີ າ຃ະຽຌຽຎັຌຽຂຈຘຌັ ຉຑິ າຍ, ບຈິຘະນົະຑາຍ ຾ຖະ ຽຎັຌກາຄ ”ຎີ຃ຘ. 1971, ຘຌ຺຋ຘິຌັງາແຓຉຕ຅ີຈິ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓເືຌບາຆບີ າ຃ະຽຌ ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄກາຌທໃາ ຈທໄ ງ຃ທາຓຎບຄຈບຄ ບາຆຼຌ ເຌຎີ1976 ຊະ຾ນົຄກາຌທໃາຈທໄ ງຽຂຈຘຌັຉຑິ າຍ, ບຈິຘະນົະຑາຍ ຾ຖະ ຽຎັຌກາຄແຈຎໄ ະກາຈ ຽຊຄິຽ຅ຈ຅າ່ຌຄ຺ຉ່ ໃຘຌັຉຑິ າຍ ຾ຖະ ກາຌດຶຈນຓັຌໄຂບຄບາຆຼຌ ຽຑື ໃບຽຘຓີ ຘາໄຄ຃ທາຓຽຂັຓໄ ຾ຂຄຂບຄຑາກຑື ໄຌ ຿ຈງຎາຘະ຅າກ຋ຸກປູຍກາຌ ນົືກາຌກະ຋່າ຾ຆກ຾ຆຄຂບຄຓະ ນາບ່າຌາຈຑາງຌບກ. ຘຌ຺຋ຘິຌັງາແຓຉຕີ ຅ຈິ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓ຾ືຓໃ ຌຖະຍຼຍກາຌຘາກຌ຺ ຽຑື ໃ ບ຃ຸຓໄ ຃ບຄກາຌຑທ຺ ຑຌັ ຿ຈງຘຌັ ຉຖິ ະນທໃາຄຍຌັ ຈາ

104 ຎະຽ຋ຈເຌຑາກຑື ໄຌເນຘໄບຈ຃ໃບຄກຍັກຈ຺ຍຈັຘະ ນະຎະຆາຆາຈ. ຘຌັງາຌີ ໄງຄັຊກືປຍັປບຄ຅າກກບຄຎະຆຸຓ ຘະຓຈັຆາເນງໃຘະນະຎະຆາຆາຈ. ກາຌຽ຃ື ໃ ບຌແນທຽຂ຺ ໄາແຎຓຍີຈ຺ ຍາຈ຋າຄຈາໄຌກາຌຽຓບື ຄຂບຄບາຆຼຌ຃ັ ໄຄນຌຶ ໃ ຄແຖງະຉ຺ຌໄແຈໄ຾ກໃ ກາຌຆບກຘະ຾ນທຄນາທ຋ິ ກີ າຌ຾ກແໄຂ ຍຌັນາກາ່ ຎູຽ຅ງ ຋າຄກາຌຽຓບືຄ຾ຍຍ຃ຍ຺ຆຸຈ. ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ4 ເຌຎີ1992 ແຈຊໄ ະ຾ນົຄທໃາ “ບາຆຼຌ຅ະຂບກ.... ຋າຄ ເຌກາຌຈຄຶຽບາ຺ຘະຓາຆກິ ຽຂ຺ ໄາເຌຂຄ຺ຽຂຈເນຓໃ຾ນໃຄກາຌປໃທຓຓກືໃ ຼທກຍັຍຌັນາ຃ທາຓນຓັຌໄ ຅າກຌັຌໄ, ເຌ ຽຈບືຌກ່ຖະກຈ຺ 1993, ບາຆຼຌແຈຖໄ ຽິຖີ ໃຓກາຌຘາໄຄຉັ ໄຄຽທ຋ຎີຶກຘານາຖ຾ືຍຍນາ... ຋ີ ໃ ຾ຌເຘໃ ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຋າຄ ຈາໄຌກາຌ຋ຈູ ຽຑື ໃບກາຌຎບໄ ຄກຌັ ຾ຖະ ກາຌຘາໄຄຓາຈຉະກາຌ຾ນໃຄ຃ທາຓ ຽຌື ໄບຽຆື ໃບເ຅ກຌັຖະນໃ ທາຄຍຌັຈາ ຎະຽ຋ຈເຌຑາກຑື ໄຌບາຆີ- ຎາຆຒີິກ. ຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ຽທ຋ຎີຶກຘານາຖືກໃາທຎະກບຍຈທໄງ 7 ຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຼຌ, 10 ຎະຽ຋ຈ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າ ຾ຖະ 4 ຎະຽ຋ຈຘຄັຽກຈ ກາຌ, ກບຄຎະຆຸຓຍຌັຈາຽ຅຺ ໄານຌາໄ຋ີ ໃ ຋ີ ໃ ບາທຸ຿ຘ ຂບຄຽທ຋ີຎຶກຘານາຖືຑາກຑື ໄຌບາຆຼຌແຈໄຊືກ຅ັຈຉັ ໄຄ ຂຶ ໄຌຽຑື ໃ ບຆໃ ທງຄາຌ ຾ຖະ ຏັຌຂະນງາງ ກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທຂບຄຽທ຋ຎີຶກຘານາຖຈື ັ ໃຄກໃາທ. ຅າກຌັຌໄຓາ ເຌຽຈບືຌ ກ່ຖະກຈ຺ 1994 ກບຄຎະຆຸຓຎຶກຘາ ນາຖຑື າກຑື ໄຌບາຆຼຌ ຖະຈຍັ ຖຈັ ຊະຓຌ຺ ຉີ຃ັ ໄຄ຋່າບຈິ ແຈຊໄ ືກ຅ຈັ ຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຍາຄກບກ, ຂບຍຽຂຈ຾ນໃ ຄ ກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທຂບຄກບຄຎະຆຸຓຈັ ໃຄກໃາທແຈຊໄ ກື ປຍັປບຄ ຽບາ຺ເຌກບຄຎະຆຸຓ຃ັ ໄຄ ຋ີ2 ເຌຽຈບືຌ ຘຄິນາ ຎີ 1995 ກບຄຎະຆຸຓ ຃ັ ໄຄ຋ີ2 ງຄັແຈຉໄກ຺ ຖຄ຺ກໃ ຼທກຍັ 3 ຂັຌໄຉບຌຂບຄກາຌປໃທຓຓກືຌັ ຃:ື - ກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຘາໄຄ຃ທາຓແທຽໄຌື ໄບຽຆື ໃບເ຅ຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ - ກາຌຽຘຓີ ຂະນງາງກາຌ຋ຈູ ຽຑື ໃບກາຌຎບໄ ຄກຌັ - ກາຌກາ່ ຌຈ຺ທ຋ິ ກີ າຌຽຑື ໃບ຾ກແໄຂ຃ທາຓຂຈັ຾ງໃຄ ຽຑື ໃບຽປຈັເນ຾ໄຏຌຊກື ຎະຉຍິຈັຍຌັ ຈາຽ຅຺ ໄານຌາໄ຋ີ ໃ ບາທຸ຿ຘ ຂບຄບາຆຼຌແຈຑໄ ຅ິ າຖະຌາ ຾ຖະ ຌ່າ ຘະຽນຌີ຃່າ຃ຈິ຃່າຽນຌັ ຉ່ ໃ ກບຄຎະຆຸຓ ຖະຈຍັ ຖຈັຊະຓຌ຺ຉກີໃ ຼທກຍັກາຌຏຌັ ຂະນງາງກາຌ ຽ຃ື ໃ ບຌແນທ ປໃທຓຓກືຌັເຌຈາໄຌຉໃາຄໂ ຋ີ ໃແຈຓໄ ກີ າຌຘະຽນຌຂີ ຶ ໄຌຓາເຌຽຓື ໃບກໃບຌ. ຅າກຌັຌໄ ຓາຍຌັ ຈາຽ຅຺ ໄານຌາໄ຋ີ ໃ ບາທຸ຿ຘ ກ່ແຈແໄຂກບຄຎະຆຸຓ ຘະແນຓຑຽິຘຈຂຶ ໄຌ ຽຆິ ໃ ຄຎະກບຍ ຈທໄ ງຽ຅຺ ໄານຌາໄ຋ີ ໃກະຆທຄກາຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈຂບຄຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈຘະຓະຆກິ . ກບຄຎະຆຸຓຍຌັຈາຽ຅຺ ໄານຌາໄ ຋ີ ໃ ບາທຸ຿ຘຘະແນຓຑຽິຘຈຌີ ໄ຾ຓໃຌຽຑື ໃ ບຎຶກຘານາຖກື ຌັກໃ ຼທກຍັ ຍຌັນາຘຈ຺ ໂປບໄ ຌໂ ຾ຖະ ກໃ ຼທກຍັ ຂຄ຺ ຽຂຈ ກາຌປໃ ທຓຓບື ື ໃຌໂ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓຘາຓາຈຽຎັຌແຎແຈໄຽຆິ ໃ ຄເຌຌັຌໄ ຖທຓ຋ຄັຓາຈຉະກາຌ຃ທາຓແທໄຽຌື ໄບຽຆື ໃບເ຅ ຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ , ຾ຏຌກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺. ກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຃ທາຓຽຂ຺ ໄາ ເ຅ຉ່ ໃ ຌະ຿ງຍາງກໃ ຼທ ກຍັ ຃ທາຓນຓັຌໄ ຃ຄ຺ຂບຄບາຆຼຌ, ກາຌປໃ ທຓຓກື ຌັ ຍຌັ ຽ຋າ຺຋ຸກເຌຑາທະຘຸກ ຽຘຌີ ຾ຖະ ກາຌຎະຘາຌ ຘຓ຺ ຋ຍ຺ຈາໄຌ຅ຈຸ ດືຌຂບຄບາຆຼຌ ຉ່ ໃຍຌັນາຽບກະຘາຌ຋າຄຘາກຌ຺຋ີ ໃກຼທ.ຑຌັ ຽຊຄິ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺, ເຌຽທຖາ ຈຼທກຌັ ຌັຌໄ ກາຌປໃ ທຓຓຈື າໄຌ຃ທາຓນຓັຌໄ ຃ຄ຺ ຾ຖະ ຈາໄຌກາຌ ຽຓບື ຄ຾ຍຍ 2 ຐໃ າງຖະນໃ ທາຄຍຌັ ຈາ ຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຼຌຈທໄ ງກຌັ ຾ຖະ ຖະນໃ ທາຄ຾ຉໃ ຖະຎະ ຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຼຌກຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈ ຋ີ ໃຍ່ ໃ ຾ຓໃຌຘະຓາຆກິບາຆຼຌ ແຈຘໄຍືຉ່ ໃຑທ຺ຑຌັປໃທຓຓກືຌ ຈທໄງນົາງປູຍກາຌ ຾ຖະ ເຌນົາງ ຖະຈຍັ຋ີ ໃ ຾ຉກ ຉໃາຄກຌັ . ຌບກ຅າກກາຌປໃ ທຓຓຂືບຄຖຈັ ຊະຍາຌ຾ຖທໄ ຽຑື ໃ ບຽປຈັເນຂໄ ຄ຺ຽຂຈຌີຓໄ ຘີະຊຼຌຌະຑາຍ, ຓີ ຘຌັຉຑິ າຍ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌາຊາທບຌ ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌງຄັຓກີ າຌຑທ຺ຑຌັກຍັຘະຊາຍຌັຉໃາຄໂ ຋ີ ໃ ຍ່ ໃ ຂຶ ໄຌ ກຍັຖຈັຊະຍາຌ ຽຆິ ໃ ຄຓຎີະ຅າ່ດໃ ູເຌ຾ຉໃຖະຎະຽ຋ຈ

105 ບາຆຼຌງຄັແຈເໄນກໄ າຌຘະນຌຍັ ຘະນຌຌູ ຍຈ຺ ຍາຈຽຎັຌເ຅ກາຄ ຂບຄບຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ເຌກາຌປກັ ຘາຘຌັຉຑິ າຍ ຾ຖະ ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺ຘາກຌ຺ , ກໃ ຼທກຍັຍຌັນາຌີ ໄ , ກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈບາຆຼຌຎີ 1992 ແຈຉໄກ຺ ຖຄ຺ກຌັທໃາ: 1. ກາຌຘະຽນຌ຅ີຈັກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈ ຂບຄຍຌັ ຈາຘະຓາຆກິ ຘະຑາ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺ຘະນະ ຎະຆາ ຆາຈ (ຘຎຆ) ຌັຌໄ ຅ະຆໃ ທງງກ຺ ຍຈ຺ ຍາຈຂບຄຘະນະຎະຆາຆາຈຂຶ ໄຌ ຽຑື ໃ ບຘ຺ ໃຄຽຘຓີເນຖໄ ະຍຼຍ ກາຌຽຓບືຄ ຾ຖະ ຽຘຈຊະກຈິຘາກຌ຺ ຓ຃ີທາຓ຋ໃ ຼຄ຋່າກໃທາຽກ຺ ໃາ ຾ຖະ ຽຑື ໃບຎັຍຎຸຄເນຖໄ ະຍຍ຺ ກາຌຉຈັຘຌິ ຍັຌນາເຌຘະນະຎະຆາຆາຈຓີຎະຆາ຋ິຎະແຉບັຌ຅ະຽປັຈເນບໄ ຺ຄກາຌ ຘຎຆ ຽຎັຌບ຺ຄກາຌ຋ີ ໃ ຓີ ຎະຘຈິ຋ຑິ າຍດໃ າຄ຾຋຅ໄຄິ ເຌກາຌຎະຉຍິຈັຑຌັ຋ະຂບຄຉຌ຺ . 2. ບາຆຼຌ຅ະຎະກບຍຘໃທຌດໃ າຄນາໄທນຌັເຌ຃ທາຓຑະງາງາຓ ຽຑື ໃບປຍັຎະກຌັ ເນໄຘຎຆ ຽຎັຌ ຽ຃ື ໃບຄຓ຋ື ີ ໃ ຽຎັຌຂ່ກຸຌ຾຅ ຽຑື ໃບກາຌປກັ ຘາຘຌັຉຑິ າຍ ຾ຖະ ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺ຘາກຌ຺ . 3. ບາຆຼຌ຅ະຆຸກງູ຋ໄ ຸກ຃ທາຓຑະງາງາຓ ຽຑື ໃບຽປຈັເນບໄຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈຓ຃ີທາຓຽຂັຓໄ ຾ຂຄປທຓ຋ຄັຍຈ຺ ຍາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓຘາຓາຈເຌກາຌປກັ ຘາຘຌັ ຉຑິ າຍ ຾ຖະ ກາຌຘາໄຄຘຌັ ຉິຑາຍ຿ຈງ ຘບຈ຃ໃ ບຄກຍັກຈ຺ຍຈັຘະນະຎະຆາຆາຈ ບາຆຼຌຽນຌັທໃາ “຾ຏຌກາຌຽຑື ໃບຘຌັຉຑິ າຍ” ຂບຄຽຖຂາ຋ກິ າຌ ເນໃ ງຂບຄຘະນະຎະຆາຆາຈ ຽຎັຌກາຌຖຽິຖີ ໃຓຘາໄຄຘຌັ ຽຑື ໃ ບກາໄທຘໃ ູກາຌຎັຍຎຸຄ ຍຈ຺ ຍາຈຂບຄ ຘຎຆ ເນໄ ນຌກັ ຾ນຌຌໄ ເຌກາຌ຋ຈູ ຽຑື ໃບກາຌຎບໄ ຄກຌັກາຌຘາໄຄຘຌັຉຑິ າຍ, ກາຌ ປກັ ຘາຘຌັຉຑິ າຍ ຾ຖະ ກາຌຽຘຓີ ຘາໄຄຘຌັຉຑິ າຍ ຑາງນົຄັແຈຽໄກຈີກຖ່ ະຌທີທິາຈຉ່ ໃຘູກໄ ຌັ . ຓາເຌທຌັ຋ີ29 ຑະ຅ກິ ຃.ຘ 2004 ຍຌັຈາຎະຓຸກຖຈັ ຾ຖະ ນທ຺ນຌາໄຖຈັຊະຍາຌຂບຄ຾ຉໃ ຖະຎະຽ຋ຈເຌບາຆຼຌແຈຓໄ ກີ າຌຉກ຺ ຖ຺ຄປຍັ ຽບາ຺຾ຏຌຎະຉຍິ ຈັ ຄາຌທຼຄ຅ຌັ ເຌກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈ ບາຆຼຌ຃ັ ໄຄ຋ີ10.. ກໃ ຼທກຍັ຾ຏຌຎະຉຍິຈັ ຄາຌທຼຄ຅ຌັຌີ ໄກບຄຎະຆຸຓແຈປໄ ຍັປບຄຽບາ຺຾ຏຌຎະຉຍິຈັ ຄາຌຎະຆາ ຆຌ຺ ບາຆຼຌຽຑື ໃບ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺ຂບຄຎະຆາ຃ຓ຺ ບາຆຼຌ ຘຄັ຃ຓ຺ - ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຽຑື ໃບຆໃ ທງຽນົບືຽຆິ ໃ ຄ ກຌັ ຾ຖະ ກຌັດໃ າຄແກຆໄ ຈິ , ຾ຌເຘໃ ປຍັ ຎະກຌັຘຌັ ຉຑິ າຍ, ຘະຊຼຌຖະຑາຍບຌັນຓັຌໄ຃ຄ຺, ຾ຍໃຄຘຌັຎັຌ ຘໃ ທຌ຃ທາຓ ບຸຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌຑູຌຘຸກເຌຂຄ຺ຽຂຈ ຾ຖະ ຌບກຂຄ຺ຽຂຈ. ກໃ ຼທກຍັ ຍຌັ ນາຌີ ໄກບຄຎະຆຸຓງຄັ ເນ຃ໄ າຼ່ນຓັຌໄ ຘຌັ ງາກຌັ ຽຑື ໃ ບຽປຈັເນ຅ໄ ຈຸ ຎະຘຄ຺ຂບຄຎະຆາ຃ຓ຺ ບາຆຼຌຍຌັ ຖຸຏ຺ຌຘ່າຽຖຈັ ຿ຈງຏໃ າຌ ຖຽິຖີ ໃ ຓ ຾ຖະ ຓາ ຉະກາຌເຌກາຌຽຖັ ໃຄຖຈັກາຌຽຆື ໃບຓ຿ງຄຽຘຈຊະກຈິ. ກໃ ຼທກຍັ ກາຌປໃ ທຓຓືເຌກາຌຉ່ ໃ ຉາໄຌບາຈຆະງາກ່າຂາໄຓຆາຈ, ກບຄຎະຆຸຓແຈປໄ ຍັ ປບຄຽບາ຺ ຊະ຾ນົຄກາຌບາຆຼຌທໃາຈທໄງກາຌຉາໄຌກາຌ຃າໄຂາງຓະຌຸຈ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໃຌ຾ຓໃງຄິ຾ຖະຽຈກັ ຌບໄງ. ກບຄຎະຆຸຓແຈຎໄ ະຽຓຌີ ຏ຺ຌ ກໃ ຼທກຍັ ກາຌຎະຉຍິ ຈັ ຾ຏຌຎະຉຍິ ຈັ ຄາຌປໃ າ຿ຌງໄ ຽຆິ ໃ ຄແຈຽໄຎັຌ ຽບກະຑາຍກຌັ ຉ່ ໃ ຏຌ຺ ຘ່າຽຖຈັ ຂບຄກາຌຎະຉຍິຈັ ຾ຏຌຎະຉຍິຈັ ຄາຌຈັ ໃຄກໃາທ ຽຆິ ໃ ຄຓ຃ີທາຓນຓາງຘ່າ ຃ຌັເຌ ກາຌຎະກບຍຘໃ ທຌຍຌັຖຸຽຎ຺ ໄານຓາງຘຸຈ຋າໄງ ທແິຘ຋ຈັ ຎີ2020 ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄກາຌບາຆຼຌ ຃ບຌຂບຈ ຘບຄ (ASEAN Concord II ນົືBali Concord II) ຽຆິ ໃ ຄ຅ະຽຎັຌກາຌຌ່າແຎຘໃ ູກາຌຘາໄຄ ຉັ ໄຄຎະຆາ຃ຓ຺ ບາຆຼຌເຌຎີ2020. 1.2. ກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຅ຈຸ ຘຸຓຂບຄກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌຽຘຈຊະກຈິຂບຄບາຆຼຌ ເຌຆຸຓຎີ1990 ຖທຓຓ:ີ

106 - ຑຈັ຋ະຌາຑາກຑື ໄຌເນກໄ າງຽຎັຌຊາຌຖທຓ຾ນໃຄນຌຶ ໃ ຄຂບຄ຿ຖກ ຘ່າຖຍັກາຌຏະຖຈິຘຌິ຃າໄ ຋ີ ໃ ຓຓີ ູຌ຃ໃາຽຑີ ໃຓ ຾ຖະ ຈທໄງຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆີບຌັ຋ຌັຘະແນຓ ຾ຌເຘໃ ຘະນຌບຄ຾ກໃຉະນົາຈເຌ ຑາກຑື ໄຌ ຾ຖະ ຉະນົາຈ຿ຖກ. - ຽຑີ ໃ ຓ຋ະທຎີ ະຘຈິ຋ຑິ າຍບຸຈຘະນະກ່າຂບຄຑາກຑື ໄຌ ຿ຈງຏໃາຌກາຌຌ່າເຆ຃ໄ ທາຓແຈຎໄ ຼຍ ຋າຄຈາໄຌ຋ີ ໃ ຉັ ໄຄຽຑີ ໃຓຽຘຓີເນ຾ໄກໃກຌັ ຿ຈງບຄີເຘໃນົກັ ກາຌຂບຄກາຌປທຓຉະນົາຈກຌັ ຾ຖະ ກາຌຘຓ຺ ຋ຍ຺ ຆຍັຑະງາກບຌຽຂ຺ ໄາກຌັ . - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຈຄຶຈູຈ ຽບາ຺ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ ຾ຖະ ກາຌ຋ໃບຄ຋ໃ ຼທຽຂ຺ ໄາເຌຑາກຑື ໄຌ. - ກາຌປໃ ທຓຓກືຌັ ເຌກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຑຈັ຋ະຌາ຿຃ຄຖໃາຄ ເນຓໄ ຂີະນຌາຈເນງໃ ຂຶ ໄຌບຌັ ຅ະ ຽຎັຌກາຌຎະກບຍຘໃທຌ ຘາໄຄຍຌັງາກາຈ຋ຸຖະກຈິ຋ີ ໃຓຎີະຘຈິ຋ຑິ າຍກໃທາຽກ຺ ໃາ. - ປຍັຎະກຌັ ເນຆໄ ຍັຑະງາກບຌບຌັບຸຈຓ຺ ປັ ໃຄຓຽີຆັ ໃຌ ຾ປໃ຋າຈ, ຑະຖຄັຄາຌ, ຎໃ າແຓໄ຾ຖະ ບື ໃຌໂ ຂບຄຑາກຑື ໄຌຊກືຌາ່ ເຆດໄໃ າຄຓຎີະຘຈິ຋ຑິ າຍ. ກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ4 ຋ີ ໃ ຘຄິກະ຿ຎ ເຌຎີ1992 ແຈດໄ່ ໄາທໃາ ບາຆຼຌ຅ະຽຖັ ໃຄ ຖຈັ ຃ທາຓຑະງາງາຓເຌກາຌຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌປໃ ທຓຓຈືາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຖະນໃ ທາຄບາຆຼຌຈທໄ ງກຌັ ຾ຖະ ຅ະ ປຍັປບຄຽບາ຺ຓາຈຉະກາຌຽຘຈຊະກຈິເນຓໃບຌັ ຽນຓາະຘຓ຺ ຈັ ໃຄ຋ີ ໃຖະຍແຸ ທເໄຌຘຌັງາທໃາຈທໄ ງ ກາຌຽຑີ ໃຓ຋ະທີ ກາຌປໃ ທຓຓຈືາໄຌຽຘຈຊະກຈິບາຆຼຌ ຾ຌເຘໃ ຽປຈັເນກໄ າຌຽຉຍີ຿ຉຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຂບຄບາຆຼຌຓ຃ີ ທາຓນຓັຌໄ ຃ຄ຺ ຽຆິ ໃ ຄຓ຃ີທາຓນຓາງຘ່າ຃ຌັ ງິ ໃ ຄ ຘ່າຖຍັ ຘະຊຼຌ ຖະຑາຍ ຾ຖະ ຃ທາຓ ທຈັ຋ະຌາຊາທບຌຂບຄຑາກຑື ໄຌ. ຖທຓງບຈຏະຖຈິຉະຑຌັຘະຽຖໃ ງຉ່ ໃ ຃ຌ຺ຉ່ ໃ ຎີ2004 ຖາທຎະຓາຌ 500 $, ຒີຖຍິຎິຌຎະຓາຌ 1055 $, ຓາຽຖຽຆງ ຎະຓາຌ 4245 $, ແ຋ ຎະຓາຌ 2538 $, ນຼທຈຌາຓ 543 $, ບຌິ຿ຈຽຌ ຽຆງ 44587 $ (2004), ຑະຓາໄ 1800 $ (2005). ຌບກ຅າກາຌປໃ ທຓຓ຋ື າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິຂບຄຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ ຈທໄ ງກຌັ ຌີ ໄ຾ຖທໄ ເຌ ຖະນທໃາຄທຌັ຋ີ28/11/2004 ຌີ ໄກ່ຓກີບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈກາຎູຽ຅ງ, ຖາທ, ຓຼຌຓາ ຾ຖະ ນທຼຈ ຌາຓ ຋ີ ໃແຈ຅ໄ ຈັ ຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຘູຌປໃ ທຓຓຘື າກຌ຺ ຌະ຃ບຌນົທຄທຼຄ຅ຌັ ຿ຈງ຾ຓໃ ຌຍຌັ ຈາຌາງງກ຺ ຖຈັ ຊະຓຌ຺ ຉ຋ີ ຄັ 4 ຎະຽ຋ຈຽຂ຺ ໄາປໃທຓ. ເຌກບຄຎະຆຸຓຍຌັຈາຏູຌໄາ່ 4 ຎະຽ຋ຈແຈຎໄ ຶກຘານາຖປືໃທຓກຌັ ຾ຖະ ຑບໄຓກຌັດັ ໄຄດືຌ຃ຌື ກໃ ຼທ ກຍັກາຌຑທ຺ຑຌັ ເຌຊາຌຽຑື ໃບຌຓຈິເກ຃ໄ ຼຄ຋ີ ໃ ຈີຍຌ຺ນົກັ ກາຌ ກາຌຑທ຺ຑຌັຉໃາຄຐໃ າງຉໃາຄຓຏີຌ຺ , ຍ່ ໃ ຾ຆກ຾ຆຄ ກຈິ຅ະກາຌຑາງເຌຂບຄກຌັ ຾ຖະກຌັ ຾ຖະ ປໃ ທຓກຌັ ຘາໄຄຂຄ຺ຽຂຈ ນົືຑາກຑື ໄຌເນຽໄຎັຌ ຽຂຈຘຌັ ຉຑິ າຍ຋ີ ໃ ຊາທບຌ. ກບຄຎະຆຸຓງຄັຉກ຺ ຖຄ຺ຽນຌັຈຌີາຼ່ກຌັ ຃:ື - ຽຑີ ໃຓ຋ະທ຃ີທາຓຽຂັຓໄ ຾ຂຄເຌກາຌຎະຘາຌຄາຌ ຾ຖະ ຆໃທງຽນົບືຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັຖະ ນໃ ທາຄຎະຽ຋ຈກ່າຎູຽ຅ງ, ຖາທ, ຓຼຌຓາ ຾ຖະ ນທຼຈຌາຓ. ເຌຽທ຋ບີ ະຌຸຑາກຑື ໄຌ ຾ຖະ ຘາກຌ຺ ຿ຈງປຈັ຾ນຌຌໄກາຌຎະຘາຌຄາຌຈາໄຌຌະ຿ງຍາງກາຌຽຆື ໃບຓຉທ຺຋າຄຽຘຈຊະກຈິ ຽຑີ ໃ ຓ຋ະທີກາຌຽ຅ຖະ຅າກາຌຎຶກຘານາຖື຾ຖະ ກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌຂ່ ໄຓູຌຂໃ າທຘາຌເຌ ຂະ຾ນຌຄກາຌ຋ີ ໃຓຏີຌ຺ຎະ຿ນງຈປໃທຓກຌັ . - ຽຘຓີ ຂະນງາງກາຌປໃ ທຓຓຈືາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຖະນໃ ທາຄກ່າຎູຽ຅ງ, ຖາທ, ຓຼຌຓາ ຾ຖະ ນທຼຈຌາຓ, ຾ຌເຘໃ ຽຑື ໃບຌ່າເຆ຋ໄໃາ຾ປຄ ຾ຖະ ຂ່ ໄແຈຎໄ ຼຍປໃ ທຓກຌັ ຂບຄ 4 ຎະຽ຋ຈຽຂ຺ ໄາເຌ ຂຄ຺ຽຂຈ ຋ີ ໃ ຽຎັຌ ຍຸຖຓິ ະຘຈິ ຽຆັ ໃຌ ກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ , ກາຌປໃ ທຓຓຈືາໄຌກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ, ຈາໄຌຑະຖຄັຄາຌ, ຈາໄຌຽຉກັ ຿ຌ

107 ຿ຖຆຂີ່ຓໄ ູຌຂໃາທຘາຌ ຾ຖະ ຘື ໃຘາຌ. ຌບກ຅າກຌັຌໄຍຌັຈາຏູໄຌາງຄັດັ ໄຄດືຌທໃາ ຅ະຑບໄຓກຌັຉັ ໄຄນຌາໄເນນໄ ົາງກໃ ທາຽກ຺ ໃາ ຽຂ຺ ໄາເຌທຼກຄາຌກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຖໃ ຸຓ຾ຓໃຌຂບຄຂັຌໄ ບະຌຸຑາກຑື ໄຌ ຿ຈງຏໃາຌກາຌຎະຘາຌຄາຌ ຋ີ ໃແຈໄ ປຍັກາຌຘ຺ ໃຄຽຘຓີເຌ ກາຌກ່າຌຈ຺ ຾ຖະ ຅ຈັຉັ ໄຄຎະຉຍິຈັຍຌັ ຈາ຿຃ຄກາຌ຋ີ ໃ ຅າ່ ຽຎັຌ ຾ຖະ ບຌັ ຽຎັຌຍຸຖຓິ ະຘຈິ ຿ຈງກາຌຘຓ຺ ຋ຍ຺ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈກາຎູຽ຅ງ, ຖາທ, ຓຼຌຓາ ຾ຖະ ນທຼຈຌາຓ ຂັຌໄ ບະຌຸຑາກຑື ໄຌ຋ີ ໃ ຑທຓ ຎະຉຍິຈັ . - ຍຌັ ຈາຏູຌໄ ່າແຈຖໄຄ຺ຌາຓເຌຊະ຾ນົຄກາຌທຼຄ຅ຌັທໃາ ຈທໄ ງກາຌຽຘຓີ ຂະນງາງກາຌປໃ ທຓຓື ຾ຖະ ກາຌຽຆື ໃບຓ຿ງຄ຋າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິຂບຄ 4 ຎະຽ຋ຈ, ຊະ຾ນົຄກາຌຈັ ໃຄກໃາທ ແຈເໄຆຽໄຎັຌ຋ຈິ ຆີ ໄຌ ເຌກາຌຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌຎະຘາຌຄາຌ ຾ຖະ ກາຌຆໃທງຽນົບືຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ ຖະນໃທາຄຍຌັຈາ ຎະຽ຋ຈກ່າຎູ ຽ຅ງ, ຖາທ, ຓຼຌຓາ ຾ຖະ ນທຼຈຌາຓ ຾ຖະ ຽຘຓີ ຂະນງາງກາຌປໃ ທຓຓຖືະນໃ ທາຄ ຎະຽ຋ຈ ເຌຂຄ຺ຽຂຈ ຋ີ ໃ຋ຸກຐໃ າງ຅ະແຈປໄຍັຏຌ຺ຎະ຿ນງຈ. 1.3. ກາຌປໃທຓຓ຋ື າຄຈາໄຌທຆິາກາຌ ກາຌປໃທຓຓ຋ື າຄຈາໄຌທຆິາກາຌຂບຄບາຆຼຌກທຓຽບາ຺ຂຄ຺ຽຂຈທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ ຿ຌ ຿ຖຆ, ີ ຘິ ໃ ຄ຾ທຈຖບໄຓ, ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ກາຌຊະ຾ນົຄຂໃາທ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ , ກາຌ຃ທຍ ຃ຸຓດາຽຘຍຉຈິ , ດາຽຍື ໃບຽຓາ຺ ຾ຖະ ຖຈັຊະກາຌຑຌ຺ຖະຽຓບືຄ, ຑື ໄຌຊາຌຂບຄກາຌປໃ ທຓຓຌື ີ ໄແຈຊໄ ກື ທາຄບບກເຌ ທຌັ຋ີ8 ຘຄິນາ 1967 ຿ຈງກາຌຖຄ຺ຌາຓ ເຌຊະ຾ນົຄກາຌຍາຄກບກ ຽຆິ ໃ ຄເຌ຅ ຼ່າຌທຌ ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ຾ຖະ ຽຎ຺ ໄາ ນຓາງເນງໃຂບຄບາຆຼຌ ຌັຌໄ ແຈກໄ າ່ ຌຈ຺ຍາຄດໃ າຄຈັ ໃຄຌີ ໄ : -ຽຖັ ໃຄຖຈັກາຌ຅ະຽຖຌີຽຉຍີ຿ຉຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ, ຃ທາຓກາໄທນຌາໄ຋າຄຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຖະ ກາຌະ ຋ະຌາຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ເຌຑາກຑື ໄຌ. - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຎະຘາຌຘຓ຺ ຋ຍ຺ ກຌັ ດໃ າຄນາໄທນຌັ ຾ຖະ ກາຌຆໃ ທງຽນົບື ຽຆິ ໃ ຄກຌັ ຾ຖະ ກຌັ ເຌ ຍຌັນາ຋ີ ໃ ຽຎັຌຏຌ຺ ຎະ຿ນງຈຖທຓເຌຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ , ຘຄັ຃ຓ຺ , ທຈັ຋ະຌະ຋່າ, ຽຉກັ ຌກິ 3 ຋ະງາຘາຈ ຾ຖະ ກາຌຎ຺ກ຃ບຄ. - ເນກໄ າຌຆໃທງຽນົບືຽຆິ ໃ ຄກຌັ຾ຖະກຌັ ຈທໄງປູຍກາຌ຾ນໃຄກາຌຽຐິກບຍ຺ປຓ຺ ຾ຖະ ກາຌບາ ຌທງ ຃ທາຓຘະຈທກເນ຾ໄກໃກາຌ຃຺ຌໄ຃ທາໄເຌຂຄ຺ຽຂຈກາຌຘກຶ ຘາ, ທຆິາຆຍີ, ຽຉກັ ຌກິ ຾ຖະກາຌຎ຺ກ຃ບຄ. - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌ຃຺ຌໄ຃ທາໄກໃ ຼທກຍັບາຆບາ຃ະຽຌ. ີ ກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄຎະຊຓ຺ ຓະຖກື ຋ີ ໃ ຍານົີເຌຎີ1976 ແຈກໄ ່າຌຈ຺ບບກດໃ າຄ ຆຈັ ຽ຅ຌ, ຍຌັຈານົກັ ກາຌຂບຄກາຌປໃ ທຓຓືຽຑື ໃບຍຌັຖຸຍຌັຈາຽຎ຺ ໄານຓາງຂບຄບາຆຼຌຖທຓ຋ຄັກາຌ ກ່າຌຈ຺຅ຈຸ ດືຌປໃ ທຓກຌັ ຂບຄບາຆຼຌເຌຽທ຋ຘີ າກຌ຺ ກໃ ຼທກຍັ ຍຌັ ນາ຋ີ ໃ ຅ະຓຏີ ຌ຺ ກະ຋ຍ຺ ຉ່ ໃ ຑາກຑື ໄຌ. ຘ຺ ໃຄຽຘີຓກາຌ ຑທ຺ຑຌັຓຈິຉະຑາຍ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓກືຍັຎະຽ຋ຈບື ໃຌໂ ຍຌ຺ຑື ໄຌຊາຌກາຌຽ຃າ຺ຖຍ຺ຌຍັ ຊຽືຆິ ໃ ຄກຌັ຾ຖະກຌັ ຾ຖະ ຉໃາຄຐໃ າງຉໃາຄແຈປໄຍັຏຌ຺ຎະ຿ນງຈ, ຽຑີ ໃຓ຋ະທ຃ີທາຓຑະງາງາຓຂບຄບຄ຺ ກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄຂບຄຖຈັຊະຍາຌ ຾ຖະ ຋ີ ໃຍ່ ໃຂຶ ໄຌກຍັຖຈັຊະຍາຌຽຂ຺ ໄາເຌກາຌຑຈັ຋ະຌາ຃ທາຓຽຎັຌຽບກະ ຖກັ ຂບຄຑາກຑື ໄຌ. ກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈ຃ັ ໄຄ຋ີ2 ຋ີ ໃກທ຺ ຖາຖ່າຽຎີເຌຎີ1977 ແຈຘໄ ະຽນຌເີນຓໄ ກີ າຌຂະນງາງ ກາຌປໃ ທຓຓຈືາໄຌກາຌຑຈັ຋ະຌາຆຍັຑະງາກບຌຓະຌຸຈ, ກາຌຽບາ຺຾ຓໃງຄິ ຾ຖະ ຆາທນຌໃ ຸຓຽຂ຺ ໄາປໃ ທຓ ເຌ ຂະຍທຌກາຌຑຈັ຋ະຌາ, ກາຌຖຍ຺ ຖາໄຄ຃ທຓ຋ຸກງາກ, ຑະງາຈ຿ຖ຃າ ຾ຖະ ກາຌກກືນຌຄັຘ, ື ກາຌຽບາ຺ ຎະຆາຆຌ຺ ຽຂ຺ ໄາປໃທຓກຍັຌະ຿ງຍາງຑຈັ຋ະຌາຆຌ຺ຌະຍຈ຺ , ກາຌຘະນຌບຄ຿ບກາຈ຾ກໃກຸຓ ຃ຌ຺ຏູ຋ໄ ີ ໃຓຖີາງແຈໄ ຉ່ ໃ ເນຓໄ ທີຼກຽປຈັ ຄາຌ຋່າຽຂ຺ ໄາເຌກາຌຑະຖຈິ ຿ຈງຘະຽຑາະດໃ ູເຌຽຂຈຆຌ຺ ຌະຍຈ຺ ຾ຖະ ກາຌຎະຘາຌຄາຌ ກຌັເຌກາຌຎະຉຍິຈັ ຄາຌ ຽຑື ໃບກາ່ ຅ຈັກາຌຽຘຍ ຾ຖະ ກາຌ຃າໄດາຽຘຍຉຈິ.

108 ກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ3 ຋ີ ໃຓະຌຖີາ ເຌຎີ1987 ແຈດໄ່ ໄາຽຊຄິ຃ທາຓຘ່າ຃ຌັ ຂບຄ ກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌທຆິາກາຌ ຽຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີເນຓໄ ກີ າຌຽຑີ ໃຓ຋ະທຘີະຉ຾ິນໃຄ຃ທາຓຽຎັຌບາຆຼຌເນໄຓຑີຌັ຋ະກໄ ທາຄບບກ. ເນຓໄ ກີ າຌຎະກບຍຘໃທຌ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓນື ົາງຂຶ ໄຌເຌນຓໃ ູຎະຆາຆຌ຺ບາຆຼຌ ຈທໄ ງກຌັ ຾ຖະ ເນຓໄ ກີ າຌຑຈັ຋ະຌາຆຍັຑະງາກບຌຓະຌຸຈຂບຄຉຌ຺ . ກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈ ງຄັແຈດໄ ືຌດັຌ ຃ທາຓຉຈັ ຘຌິ ເ຅ດໃ າຄ຾ປຄກາໄ ຂບຄບາຆຼຌ຋ີ ໃ ຅ະຖຍ຺ ຖາໄຄ ກາຌຽຘຍ ຾ຖະ ກາຌ຃າໄດາຽຘຍຉຈິ ຋ີ ໃ ຏຈິ ກຈ຺ນຓາງຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌແຑຂ຺ ໃຓຂໃູຉ່ ໃ ຿຃ຄຎະກບຍຈາໄຌຘຄັ ຃ຓ຺ ຂບຄ ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຽປຈັເນຎໄ ະຆາຆຌ຺ ຂບຄຉຌ຺ບບຌຽຑງ ຽຎງໄ ຖໃບງ. ກບຄຎະຘຸຈງບຈ຃ັ ໄຄ຋ີ4 ຋ີ ໃ ຘຄິກະ຿ຎເຌຎີ1992 ແຈດໄ່ ໄາຽຊຄິຍຌັຈາ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ ຾ຖະ ປູຍ ຾ຍຍ ຉໃາຄໂ ຂບຄກາຌປໃ ທຓຓຈືາໄຌທຆິ າກາຌ, ປທຓ຋ຄັກາຌຂະນງາງກາຌຘກຶ ຘາ. ຃ທາຓປູກໄໃ ຼທ ກຍັບາຆຼຌ ຽຂ຺ ໄາເຌນົກັ ຘູຈກາຌຘິຈຘບຌເຌ຿ປຄປຼຌ ຾ຖະ ກາຌຌ່າຽບ຺າ຾ຏຌກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌຌກັ ຘກຶ ຘາຽຂ຺ ໄາຓາ ຎະຉຍິຈັ , ກາຌຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌກາຌຎະກບຍຘໃ ທຌ ຾ຖະ ຍຈ຺ ຍາຈຂບຄບຄ຺ກາຌ຋ີ ໃ ຍ່ ໃ ຘຄັກຈັຖຈັ , ຾ຓໃງຄິ ຾ຖະ ຽຈກັ ຌບໄງ, ກາຌຘຍືຉ່ ໃ ຾ຖະ ກາຌຽຑີ ໃຓຓາຈຉະກາຌ ເຌກາຌຉ່ ໃ ຉາໄຌກາຌ ຽຘຍ ຾ຖະ ກາຌ຃າໄດາຽຘຍ ຉຈິ ຋ີ ໃ ຏຈິກຈ຺ນຓາງເຌຖະຈຍັຆາຈ, ຖະຈຍັຑາກຑື ໄຌ ຾ຖະ ຖະຈຍັຘາ ກຌ຺ , ກາຌຎ຺ກຎັກປກັ ຘາຘະຑາຍ ຾ທຈຖບໄ ຓ ຾ຖະ ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ນົກັ ກາຌ຾ນໃຄກາຌຑຈັ຋ະຌາບຌັ ງຌືງຄ຺. ກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈແຈຓໄ ບຍນຓາງ ເນບໄາຆຼຌຘະກຈັກັຌໄ ກາຌ຾ຏໃ ຖາຓຂບຄຑະງາຈຽບຈຘຽ໇ຎັຌ ຉ຺ຌໄ ຿ຈງຏໃາຌກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌຂ່ຓໄ ູຌຂໃາທຘາຌ ກໃ ຼທກຍັຑະງາຈຈັ ໃຄກໃາທ. ກຈິ຅ະກາ່ ກາຌປໃທຓຓບືາຆຼຌ ບຸຎະກບຌ ຎຶ ໄຓ຾ຍຍປຼຌ, ຽ຅ງໄ ຖາຓ, ຍກິ , ຽ຅ງໄ ຃່າຊາຓຂບຄ຃ູ຋ີ ໃ ກະກຼຓແທ, ໄ ທາຖະຘາຌ ຾ຖະ ນຌຄັຘຑືຓິ ຋ີ ໃກໃ ຼທຑຌັກຍັກາຌປໃທຓຓຂືບຄບາຆຼຌ. ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌກໃ ຸຓຌບໄ ງຎະຓາຌ 5-6 ຃ຌ຺ ຾ຖທໄ ດາງຍຈັ ຃າຼ່ຊາຓ຋ີ ໃ ຃ແູ ຈໄ ກະກຼຓແທເໄນຌໄ ກັ ປຼຌ຃຺ຌໄ ຃ທາໄຘຌ຺຋ະຌາ, ຆບກນາຽນຈຏຌ຺ຓາເຘໃ ເນ຅ໄ ະ຾຅ຄໄ ຾ຖທໄ ຉາຄນຌາໄກໃ ຸຓ ຂຶ ໄຌ ຖາງຄາຌ. - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘະນຸົຍ. 2. ກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຘະຓາຆກິ ບາຆຼຌ ປູ຃ໄ ທາຓນຓາງຂບຄ຃່າທໃາ “ທຈັ຋ະຌະ຋່າ” ນຓາງຽຊຄິ ຘິ ໃ ຄ ຎະກບຍ຋ຄັນຓຈ຺ ຂບຄຍຌັຈາຖກັ ຘະຌະຘະຽຑາະ຋າຄຈາໄຌ຅ຈິເ຅, ຘະຉຎິັຌງາ, ຃ທາຓປູຘໄ ກຶ ຾ຖະ ຋າຄ ຈາໄຌທັຈຊຸ຋ີ ໃ ຽຎັຌຽບກະຖັກເນ຾ໄ ກໃ ຘັຄ຃຺ຓ ນົືກໃ ຸຓຘັຄ຃຺ຓເຈນຌຶ ໃ ຄຓັຌຎະກບຍຈທໄ ງຘິຖະຎະ, ບກັ ຘບຌຘາຈ, ທຌັຌະ຃ະຈ, ີ຾ຍຍ຾ຏຌກາຌຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິ , ຖະຍຍ຺຃ຸຌ຃ໃາ, ນທ຺຃ຈິຎະຈຈິຘາໄຄ, ຖະຍຍ຺ຑູຓ ຎັຌງາ, ຎະຽຑຌີ຾ຖະ ຃ທາຓຽຆື ໃບຊ.ື.. ຈັ ໃຄຌັຌໄ, ບຄີຉາຓກາຌຉກ຺ ຖຄ຺ຂບຄກບຄຎະຆຸຓຍຌັຈານທ຺ນຌາໄຖຈັຊະຍາຌບາຆຼຌ ຋ີ ໃແຈ຅ໄ ຈັ ຂຶ ໄຌ ຋ີ ໃກທ຺ຖາຖ່າຽຎີຎີ1977 ແຈຉໄກ຺ ຖຄ຺ຽນຌັຈເີນ຃ໄ ະຌະກາ່ຓະກາຌຊາທບຌ ຈາໄຌກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທ ຋າຄຘຄັ຃ຓ຺

109 ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌາ຋່າ຾ຖະ ຃ະຌະກ່າຓະກາຌຊາທບຌຈາໄຌຘື ໃຓທຌຆຌ຺ ປໃ ທຓຽຂ຺ ໄາກຌັ ເຌຎີ1978 ຽຎັຌບຌັ ນຌຶ ໃ ຄບຌັຈຼທ ຽບີ ໄຌທໃາ ຃ະຌະກາ່ຓະກາຌຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄຂໃາທ. ຽຑື ໃບຎະຉຍິຈັຑາຖະນຌາໄ຋ີ ໃ ຂບຄຉຌ຺ ຃ະຌະກ່າຓະກາຌຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄ ຂໃາທ ແຈກໄ ະກຼຓຍຌັຈາ຾ຏຌກາຌຈ່າຽຌຌີຄາຌ ຿ຈງກ່າຌຈ຺຋ໃາ຾ປຄ, ທາຄງຸຈ຋ະຘາຈ ຾ຖະ ປທຍ ປທຓຍຌັຈາ ຿຃ຄກາຌຉໃາຄໂ ກໃ ຼທກຍັທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄຂໃາທ. ຍຌັ ຈາ຾ຏຌກາຌຈ່າຽຌຌີ ຄາຌ ຈັ ໃຄກໃາທ຾ຓໃຌ ຾ຌເຘໃ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ຈັ ໃຄຉ່ ໃແຎຌີ ໄ : - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌປໃທຓຓືເນຓໄ ຎີະຘຈິ຋ຏິຌ຺ ເຌຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄຂໃາທ ຽຑື ໃບຆຸກງູໄ ເນຽໄກຈີ຃ທາຓຽຂ຺ ໄາເ຅ຽຆິ ໃ ຄກຌັ຾ຖະກຌັ , ຃ທາຓຘາຓກັ ຃ຖີະນໃ ທາຄຍຌັຈາຎະຽ຋ຈຘະຓະ ຆກິ ບາຆຼຌ ກ່຃ື ຽຑື ໃບຆຸກງູກໄາຌຑຈັ຋ະຌາຂບຄຑາກຑື ໄຌ. - ຽຖັ ໃຄຖຈັ ກາຌຑຈັ ຋ະຌາທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ເຌຑາກຑື ໄຌຏໃ າຌກາຌຽ຃ື ໃ ບຌແນທປໃ ທຓກຌັ ຽຑື ໃ ບຘາໄຄ ຑື ໄຌຊາຌບຌັນຌກັ ຾ນຌຌໄ ເນ຾ໄກໃທຄ຺຃ະຌະງາຈບາຆຼຌ ຋ີ ໃຓທີຈັ຋ະຌາຊາທບຌ ຾ຖະ ຓຘີຈັ ຉຑິ າຍ. - ຘ຺ ໃຄຽຘີຓເນຽໄກຈີ ຃ທາຓຽຂ຺ ໄາເ຅ ຾ຖະ ຃ທາຓຌງິ ຓ຺ ຆຓ຺ ຆບຍຈີຂຶ ໄຌຉ່ທຈັ ຋ະຌະ຋່າບາຆຼຌ ຃ທາຓ຃າໄງ຃ກື ຌັ , ຃ທາຓນົາກນົາງ ຾ຖະ ຘາງຑທ຺ ຑຌັ ບຌັ ຽກ຺ ໃາ຾ກໃ ກ່຃ເືຌຎະ຅ຍຸ ຌັຖະ ນທາຄຎະຆາຆຌ຺ ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຽປຈັ຾ຌທເຈ ເນຎໄ ະຆາຆຌ຺ ຽນົ຺ ໃາຌັຌໄແຈປໄໃທຓກຌັເຆ຃ທາຓ ຑະງາງາຓຈັ ໃຄກໃາທ. . - ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຘະນຌບຄ຾ນໃ ົຄຂໃ າທ ຋ີ ໃ ຌ່າແຎຘໃ ູກາຌຑຈັ ຋ະຌາ຃ທາຓຓຘີ ະຉຘິູຄຂຶ ໄຌ ຉ່ ໃ ຃ທາຓ ຽຎັຌຑາກຑື ໄຌບຌັ ຈຼທກຌັ ຖະນໃ ທາຄຎະຆາຆຌ຺ ບາຆຼຌ. ຘ຺ ໃຄຽຘີຓຑາຍຑຈ຺ ບຌັ ຈີ຾ຖະ ບຌັ ຊືກຉບໄ ຄຂບຄ ບາຆຼຌຉ່ ໃຘາກຌ຺ . ຍຌັຈາ຾ຏຌກາຌຂບຄ຃ະ ຌະກາ່ຓະກາຌຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຊະ຾ນົຄຂໃາທເນກໄ າຌ ບູຓໄ ຆູຈາໄຌຽຄຌິ຅າກກບຄ຋ຌຶ ທຈັ຋ະຌະ຋່າບາຆຼຌ ຾ຖະ ແຈປໄ ຍັກາຌຏຌັ ຂະນງາງ ຿ຈງ 4 ນຌໃທງຄາຌ ຃ືນຌໃທງຄາຌ ຈາໄຌທຈັ຋ະຌ່າ ຾ຖະ ກາຌຘກຶ ຘາກໃ ຼທກຍັບາຆຼຌ, ນຌໃທງຄາຌຈາໄຌຘຖິະຎະ຾ຘຄຘີ຾ຖະ ກາຌຘະ຾ຈຄຽ຋ຄິຽທ຋, ີນຌໃທງຄາຌຈາໄຌທ຋ິ ະງຸ, ຿຋ຖະຑາຍ ຾ຖະ ປູຍຽຄາ຺, ທຈີ ຿ີບ,ນຌໃທງຄາຌຈາໄຌກາຌ ຑຓິ ຾ຖະ ກາຌຘື ໃຘາຌຖະນທໃາຄຍຸກ຃ຌ຺ . - ຿຃ຄກາຌຽຈັ ໃ ຌບັຌນຌຶ ໃ ຄແຈ຾ໄ ກໃ ກາຌຑິຓ ຽຏີງ຾ຏໃ ຎຶ ໄຓນົາງນ຺ທຽຎັຌຆຸຈ ຑາງເຉນໄ ຺ທຽຖື ໃ ບຄ “ຎະຓທຌຍຈ຺ຂຼຌ຃ຈັ ຽຖບືກ຅າກທຌັຌະ຃ະຈຂີບຄບາຆຼຌ”ຽຆິ ໃ ຄ຾ຓໃຌປທຍປທຓຽບາ຺ຍຌັຈາ ຏຌ຺ ຄາຌ຋າຄຈາໄຌທຌັຌະ຃ະຈຂີບຄ຾ຉໃຖະຎະຽ຋ຈ ຘະຓາຆກິບາຆຼຌ. ກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທ຋ີ ໃ ແຈປໄຍັ ຃ທາຓຌງິຓ຺ ຆຓ຺ ຆບຍ ຾ຖະ ແຈປໄ ຍັ ຏຌ຺ ຘ່າຽຖຈັ ຾ຓໃຌຄາຌຓະນາກ່າຽຑຄບາຆຼຌຎະ຅່າຎີຽຆິ ໃ ຄແຈ຅ໄ ຈັຂຶ ໄຌ຋ີ ໃ ຌະ຃ບຌນົທຄຂບຄຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ ຉາຓກາຌຏຈັ ຎໃ ຼຌກຌັ ຽຎັຌຽ຅຺ ໄາຑາຍ. ກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທ຋ີ ໃ ປູ຅ໄ ກັ ກຌັຈ, ີ ບກີ ບຌັນຌຶ ໃ ຄ຾ຓໃຌກາຌ຅ຈັ ຄາຌຓະນາກ່າປູຍ ຽຄາ຺ບາຆຼຌຽຆິ ໃ ຄແຈດໄຸຈຉຖິ ຄ຺ ເຌຎີ1996 ຾ຖະ ແຈໄ ຎໃ ຼຌຓາຽຎັຌຄາຌຎະ຅າ່ຎີ຾ນໃຄຘຍັຎະຈາປູຍຽຄາ຺ບາຆຼຌ ຾ຖະ ກາຌ຾ຖກຎໃ ຼຌຍຸກ຃ຌ຺ ເຌທຄ຺ກາຌປູຍຽຄາ຺. ກຈິ຅ະກາ່ ກາຌປໃທຓຓຂືບຄຍຌັຈາບາຆຼຌ ບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃່າຊາຓ, ຽ຅ງໄ, ຽຐີຈ, ຘະກບັຈ, ປູຍຑາຍ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌີກຈິ຅ະກາ - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌ 4 ກໃ ຸຓ - ຃ູຓບຍເນນໄ ຌຶ ໃ ຄກໃ ຸຓຉ່ ໃນທ຺ຂ່ ໄ - ຃ູຘະຽນຌເີນ຾ໄຉໃຖະກໃ ຸຓຂຶ ໄຌຓາຖາງຄາຌຑບໄຓ຋ຄັຘຌ຺຋ະຌາກຌັ - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘະນຸົຍ

110 3. ກາຌປໃທຓຓກືຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຉີາຽທຌັບບກ ກາຌປໃ ທຓຓກື ຍັ ຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກຂບຄບາຆຼຌ ຿ຈງ຋຺ ໃ ທແຎ຾ຖທໄ ຾ຓໃ ຌກາຌ ຑທ຺ຑຌັປໃທຓຓກືຍັຘາຓຎະຽ຋ຈ ຽຆັ ໃຌ ງີ ໃຎໃ ຸຌ, ຅ຌີ ຾ຖະ ຽກາ຺ນົ, ີກາຌປໃ ທຓຓ຋ື ີ ໃ ຽຎັຌ຋າຄກາຌຂບຄ ບາຆຼຌ ກຍັຎະຽ຋ຈຈັ ໃຄກໃາທຌີ ໄ ຽຖີ ໃຓຉ຺ຌໄ ເຌຽຈບືຌ ຋ຌັທາ ຃.ຘ 1997 ຋ີ ໃກທ຺ຖາຖ່າຽຎີຽຆິ ໃ ຄຽບີ ໄຌທໃາ “ກາຌປໃ ທຓຓື ບາຆຼຌ ຍທກ 3”. ຅າກຌັຌໄຓາ ເຌຎີ1999 ຋ີ ໃຓາຌຖິາ ຎະຽ຋ຈຒິຖຍິຎີຌ ຍຌັຈາ ຏູຌໄ ່າບາຆໃ ຼຌຍທກ 3 ແຈປໄ ຍັປບຄຽບາ຺ຊະ຾ນົຄກາຌປໃ ທຓ “ທໃາຈທໄ ງກາຌປໃ ທຓຓບືາຆຉີ າຽທຌັ ບບກ ຾ຌເຘໃ ປຈັ ຾ນຌຌໄ ກາຌປໃ ທຓຓເືຌຂຄ຺ຽຂຈຍູຖຓິ ະຘຈິ ຉໃາຄໂ ຋ີ ໃ ຘບຄຐໃ າງຓຏີຌ຺ ຎະ຿ນງຈ ຾ຖະ ຓີ ຃ທາຓຘຌ຺ເ຅ປໃ ທຓກຌັ ” ຌຍັ຾ຉໃ ຌັຌໄຓາຂະຍທຌກາຌປໃ ທຓຓບືາຆຼຌຍທກ 3 ແຈຽໄຉຍີເນງໃຂະນງາງ ຉທ຺ ຾ຉກຈບກບບກຏຌ຺ ດໃ າຄແທທາ ຾ຖະ ກທຓຽບາ຺ນົາງຂະ຾ນຌຄກາຌ, ດໃ ູເຌກບຄຎະຆຸຓຘຸຈງບຈ ບາຆຼຌ ຍທກ 3 ເຌ ຎີ2002 ຋ີ ໃ ຑະຌຓ຺ ຽຎັຌ, ຏູຌໄ ່າບາຆຼຌ ຾ຖະ ຍທກ 3 ແຈປໄ ຍັປບຄຽບາ຺຾ຏຌ ກາຌແຖງະຘັຌໄ ຾ຖະ ງາທ ຋ີ ໃຘະຽນຌ຿ີຈງນຌໃທງຄາຌຘກຶ ຘາ຃຺ຌໄ ຃ທາໄບາຆຉີ າຽທຌັບບກ. ຅າກຌັຌໄ ຓາກ່າແຈໄຓກີ າຌ຅ຈັຉັ ໄຄ ຎະຉຍິຈັ຾ຏຌກາຌຽນົ຺ ໃາຌັຌໄ ເນຓໄ ຃ີທາຓ຃ຍືນຌາໄດໃ າຄຽຑິ ໃ ຄຑ່ເ຅. ຎີ຃.ຘ 2004 ກບຄຎະຆຸຓຽ຅຺ ໄານຌາໄ຋ີ ໃບາທຸ຿ຘບາຆຼຌ ຍທກ 3 ແຈແໄຂຂຶ ໄຌ຋ີ ໃຘູຌປໃທຓຓຘືາ ກຌ຺ ຾ຖະ ຽຐິກບຍ຺ປຓ຺ ຌະ຃ບຌນົທຄທຼຄ຅ຌັ . ກບຄຎະຆຸຓ຃ັ ໄຄຌີ ໄແຈຓໄ ກີ າຌຎຶກຘາຖກືຌັ 4 ຍຌັນາ ເນງໃ ຽຆັ ໃຌ ກາຌປໃທຓຓຖືະນໃທາຄ 10 ຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ ກຍັ 3 ຎະຽ຋ຈ ຃ືຘຎຎ ຅ຌີ, ງີ ໃຎໃ ຸຌ ຾ຖະ ຽກາ຺ນົ.ີ. ຏໃາຌກາຌ ຎຶກຘານາຖື຾ຓໃຌແຈຉໄ ຖີ າ຃າຘູຄຉ່ ໃກາຌປໃ ທຓຓບືາຆຼຌຍທກ 3 ຽຆິ ໃ ຄແຈຂໄ ະ ນງາງຉທ຺ດໃ າຄແທທາ຋ຄັ຋າຄກໄ ທາຄ ຾ຖະ ຋າຄຽຖກິ . ບຌັຌີ ໄ຾ຓໃຌກາຌຉຖີ າ຃າຂບຄຍຌັຈາຘະຓາ ຆກິ ບາຆຼຌ ຽຆິ ໃ ຄຊທືໃາຽຎັຌ຃ຸຌຌະຑາຍບຌັ ເນຓໃຘ່າຖຍັບາຆຼຌຍທກ - ຍຌັນາກາຌຘະຽນຌປີຍັ ຽບາ຺ 3 ຎະຽ຋ຈ ຃ື຅ຌີ, ງີ ໃຎໃ ຸຌ ຾ຖະ ຽກາ຺ນົີຽຂ຺ ໄາຽຎັຌຑາ຃ຂີບຄຘຌ຺ ຋ິ ຘຌັງາຓຈິຉະຑາຍ ຾ຖະ ກາຌປໃທຓຓ.ື

111 - ຍຌັນາກາຌປໃ ທຓຓຽືຑື ໃ ບ຃ທາຓນຓັຌໄ ຃ຄ຺ເຌກາຌຉ່ ໃ ຉາໄຌກາຌກ່ ໃກາຌປາໄງ ຾ຖະ ຍຌັນາກາຌ ຎບໄ ຄກຌັ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺຋າຄ຋ະຽຖ (ກາຌຉ່ ໃຉາໄຌ຿຅ຌຘະຖຈັ ) - ຍຌັນາກາຌປໃ ທຓຓື຋າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິຖະນໃ ທາຄບາຆຼຌກຍັ 3 ຎະຽ຋ຈ ຽຆິ ໃ ຄຓີຽຊຄິ 48 ກຌ຺ແກ, ຊທືໃາກາຌປໃ ທຓຓ຋ື ີ ໃ ຃ຸຌຌະຑາຍຘູຄ ຾ຖະ ກຌ຺ແກກາຌປໃ ທຓຓື48 ກຌ຺ແກຌີ ໄ຾ຓໃຌ ແຈຘໄຸຓເຘໃ ຂະນງາງກາຌປໃທຓຓຖືະນໃທາຄບາຆຼຌກຍັຎະຽ຋ຈ ຍທກ 3 ຾ຓໃຌກທຓຽບາ຺຋ຄັ ຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ຃ຓ຺ ຾ຖະບື ໃຌໂ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ . ຋ຄັ 3 ຎະຽ຋ຈ຅ຌີ, ງີ ໃຎໃ ຸຌ ຾ຖະ ຽກາ຺ນົງີ ຄັ ຘຍືຉ່ ໃ ເນ຃ໄ ທາຓ ຆໃທງຽນົບືບາຆຼຌດໃ າຄນົທຄນົາງເຌກາຌຽຖັ ໃຄຖຈັກາຌຽຆື ໃບຓ຿ງຄຖະນໃ ທາຄ 4 ຎະຽ຋ຈຘະຓະຆເິນຓໃກຍັ 6 ຎະຽ຋ຈຘະຓະຆກິ ຽກ຺ ໃາຂບຄບາຆຼຌ. ຘະຌັຌໄ, ເຌຽຄ ື ໃບຌແຂຌີ ໄຊທືໃາບາຆຼຌແຈຓໄ ກີບໄ ຌ຋ຌຶຓະນາຘາຌ ຅າກ 3 ຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃ ຅ະຆໃ ທງຽນົບື ຿ຈງຘະ ຽຑາະ຅າກງີ ໃຎໃ ຸຌກ່ຓ຋ີ ຌຶປບຌຽຊຄິ 3000 ຖາໄຌ຿ຈຖາ ຋ີ ໃ ຅ະກຼຓ ເນກໄ າຌຆໃ ທງຽນົບື ຿ຈງ ຾ຍໃຄບບກຽຎັຌ 2 ຑາກ ຃ືກາຌຆໃ ທງຽນົບືຈາໄຌຆຍັ ຑະງາກບຌຓະຌຸຈ 1500 ຖາໄຌ຿ຈຖາ ຾ຖະ ກາຌຆໃ ທງຽນົບື຋ີ2 ຾ຌເຘໃກາຌຑຈັ຋ະຌາບໃາຄ຾ຓໃຌ່າໄຂບຄ 1500 ຖາໄຌ຿ຈຖາ຋າຄຐໃ າງ ຽກາ຺ນົີກ່຅ະ ເນກໄ າຌຆໃ ທງຽນົບື 5 ຿຃ຄກາຌ ຽຎັຌຽຄຌິຽກບືຍ 5 ຖາໄຌ຿ຈຖາຽຂ຺ ໄາ ເຌ຿຃ຄກາຌ ຽຆື ໃບຓ຿ງຄ ຎະຽ຋ຈບາຆຼຌຂບຄຑທກຽປາ຺. - ຘະຽຑາະ຅ຌີ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌຎະຽ຋ຈນຌຶ ໃ ຄ຋ີ ໃ ແກ຃ໄ ຼຄກຍັ ບາຆຼຌ ກ່ເນກໄ າຌຆໃ ທງຽນົບືນົາງ຿຃ຄ ກາຌ ຃ຈິ ຽຎັຌຽຄຌິ຅າ່ ຌທຌກໃທາ 10 ຖາໄຌ຿ຈຖາ ຽຑື ໃ ບຆຸກງູຽໄຂ຺ ໄາເຌກາຌຽຆື ໃບຓ຿ງຄບາຆຼຌເນຽໄກຈີຏຌ຺ ດໃ າຄ ແທທາ. ກຈິ຅ະກາ່ ກາຌປໃທຓຓືຂບຄບາຆຼຌ ກຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆຉີາຽທຌັບບກ ບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃່າຊາຓ ທ຋ິ ກີ າ່ ຽຌຌີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌກໃ ຸຓ. - ເນຌໄ ກັ ປຼຌບະ຋ຍິ າງກໃ ຼທກຍັ ກາຌປໃ ທຓຓກື ຍັ ຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກຂບຄບາ ຂຼຌ຿ຈງຘະຽຑາະກຍັ 3 ຎະຽ຋ຈ ຅ຌີ, ງີ ໃຎໃ ຸຌ ຾ຖະ ຽກາ຺ນົີຓ຾ີຌທເຈ຾ຈໃ ? ຾ຖະ ເນງໄ ກ຺ ຉທ຺ດໃ າຄ ກາຌ ປໃທຓຓຂືບຄບາຆຼຌເຌຎະ຅ຍຸ ຌັຓາຎະກບຍຽຑື ໃບເນ຾ໄ຅ຄໄຉື ໃຓ. - ຃ູຘະນຸົຍ຃ຌື ຑບໄຓຽຌັຌໄນຌກັ . 4. ກາຌຑທ຺ຑຌັກຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບື ໃຌໂ ຽຑື ໃບຽປຈັເນກໄ າຌຑທ຺ຑຌັຑາງຌບກ ຂບຄບາຆຼຌກທໄາຄຂທາຄບບກ, ຍຌັຈາຏູຌໄາ່ ຂບຄບາ ຆຼຌແຈໄ ຉກ຺ ຖຄ຺ກຌັຂະນງາງກາຌປໃທຓຓືກຍັຎະຽ຋ຈບື ໃຌໂເຌ຿ຖກ ຾ຍຍ຃ູຽ຅ຖະ຅າຽຆິ ໃ ຄແຈຎໄ ະ ກາຈບບກເຌກບຄ ຎະຆຸຓຆຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ1 ຃.ຘ 1976 ທໃາ “ບາຆຼຌກຼຓຑບໄຓ຋ີ ໃ ຅ະຂະ ນງາງຘາງຑທ຺ຑຌັ຋ີ ໃ ຽຎັຌ ຎະ຿ນງຈ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓ຾ືຍຍຉໃາຄຐໃ າງຉໃາຄຓຏີຌ຺ກຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈ ຉໃາຄໂເຌຑາກຑື ໄຌ”. ຌະ຿ງຍາງ ຈັ ໃຄກໃາທຌີ ໄແຈປໄ ຍັ ກາຌຎະຉຍິຈັ ຾ຖະ ຆຸກງູຂໄ ຶ ໄຌຉື ໃຓຉັ ໄຄ຾ຉໃ ກບຄຎະ ຆຸຓຆຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ2 ຃.ຘ 1977 ຓາ.

112 ກໃ ຸຓຎະຽ຋ຈ຋່າບຈິ຋ີ ໃບາຆຼຌຘຸຓເຘ ເຌກາຌຑທ຺ຑຌັຑາງຌບກຂບຄຉຌ຺ ຾ຓໃຌຍຌັຈາຎະຽ຋ຈ ຃ໃ ູ ກາຌ຃າໄ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັຂບຄບາຆຼຌ, ບາຆຼຌແຈຘໄາໄຄຉັ ໄຄຘາງຑທ຺ຑຌັ ຾ຍຍ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າກຍັບຈ຺ຘະຉາຖ,ີງີ ໃຎໃ ຸຌ, ຌທິ ຆ຾ີຖຌ ຾ຖະ ບຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ຽຑື ໃບກາຌຑຈັ຋ະຌາ ເຌຎີ1976 ກຍັຘະນະຖຈັ ບາຽຓຖກິ າ ເຌຎີ 1977, ຘະນະຑາຍຽບຕີຍ຺ ເຌຎີ1980, ກາຌາຈ ເຌຎີ1981, ຖຈັ ຽຆງ ຾ຖະບຌິຽຈງ ເຌຎີ1996. 4.1. ກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ບຈ຺ຘະຉາຖ ີ ກາຌປໃ ທຓຓກື ຍັ ບຈ຺ ຘະຉາຖີ຾ຓໃ ຌບີຄເຘໃ ຾ຏຌກາຌປໃ ທຓຓຈື າໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຖະນໃ ທາຄ ບາຆຼຌ - ບຈ຺ຘະຉາຖີຽຆິ ໃ ຄແຈຽໄຖີ ໃຓຉ຺ຌໄ ຎະຉຍິຈັຓາ຾ຉໃ ຎີ1974. ຾ຏຌກາຌຈັ ໃຄກໃາທແຈເໄນກໄ າຌຘະ ນຌຍັ ຘະນຌຌູ ບຌັ ຘ່າ຃ຌັ ແຈ຾ໄກໃ ຿຃ຄກາຌຉໃາຄໂຈາໄຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆຘີ ະຑາຍ຾ທຈ ຖບໄຓ, ຎະຆາກບຌ, ກາຌຘກຶ ຘາ ຾ຖະ ກາຌຽຐິກບຍ຺ປຓ຺ ຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຖທໄ ຾ຓໃຌຈາໄຌກາຌຑຈັ ຋ະ ຌາທ຋ິ ະງາຘາຈ - ຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆີ຾ຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ . ຑາກຽບກະຆຌ຺ຂບຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ບຈ຺ຘະຉາຖີກ່ ແຈຑໄ ບໄຓກຌັຘາໄຄຉັ ໄຄຘະຑາ຋ຸຖະກຈິບຌັນຌຶ ໃ ຄຂຶ ໄຌ ຽຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ຘາງຑທ຺ຑຌັຈາໄຌ ກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ ເຌຘະຑາຎຶກຘານາຖືບາຆຼຌ - ບຈ຺ຘະຉາຖ.ີ - ເຌກບຄຎະຆຸຓທຄ຺຾຃ຍ ຖຈັຊະຓຌ຺ຉຽີຘຈຊະກຈິບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ10 ຋ີ ໃ ຘຄິກະ຿ຎ ເຌຽຈບືຌ ຽຓຘາ2004 ຍຌັຈາຖຈັຊະຓຌ຺ຉຽີຘຈຊະກຈິແຈຘໄ ະນຌຍັຘະນຌຌູ ເນ຅ໄຈັກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈບາ ຆຼຌ - ບຈ຺ຘະຉາຖີ຾ຖະ ຌທິຆ຾ີຖຌເຌແຖງະຈຼທ຋ີ ໃ ຘຎຎຖາທ ຅ະຽຎັຌຽ຅຺ ໄາຑາຍ຅ຈັ ກບຄ ຎະຆຸຓ ຘຸຈງບຈບາຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ10 ເຌຽຈບືຌ ຑະ຅ກິ 2004 - ເຌກບຄຎະຆຸຓຖຈັຊະຓຌ຺ຉບີ າຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ37 ຋ີ ໃ ຅າກາຉາ ແຈຉໄ ກ຺ ຖຄ຺ຽນຌັ ຈເີນ຅ໄ ຈັກບຄ ຎະຆຸຓຘຸຈງບຈບາຆຼຌ - ບຈ຺ ຘະຉາຖີ຾ຖະ ຌທິຆ຾ີຖຌ ຋ີ ໃ ທຼຄ຅ຌັເຌ຋າໄງຽຈບືຌຑະ຅ກິ ຾ຖະ ເນຊໄ ື ຿ບກາຈຘະຽນົຓີ ຘະນົບຄ ຃ຍ຺ປບຍ 30 ຎີ຾ນໃຄກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ບຈ຺ຘະຉາຖີ. - ກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌກາຌຽຓບືຄ.ຖະນໃທາຄບາຆຼຌກຍັບຈ຺ຘະຉາຖີ຾ຓໃຌຓ຃ີທາຓ຃ຍືນຌາໄ ຽຎັຌ ກາໄທໂ ຿ຈງຘະຽຑາະກາຌປໃ ທຓຓເືຌຽຖື ໃ ບຄ ກາຌປກັ ຘາ຃ທາຓຎບຈແຑເຌຑາກຑື ໄຌ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓຓື ຉ່ ໃຉາໄຌກາຌກ່ ໃກາຌປາໄງຘາກຌ຺ . ຑຽິຘຈເຌກບຄຎະຆຸຓຖຈັຊະຓຌ຺ຉີບາ ຆຼຌ ຃ັ ໄຄ຋ີ37 ບາຆຼຌ ຾ຖະ ບຈ຺ ຘະຉາຖີທໃາຈທໄ ງກາຌປໃ ທຓຓ, ື ທໃາຈທໄ ງກາຌກ່ ໃກາຌ ປາໄງຘາກຌ຺ ຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌຎະຽ຋ຈ ຋ີ ໃ 4 ຉາຓຖ່າຈຍັ ນົຄັ ຅າກຘະນະຖຈັບາຽຓຖກິ າຘະນະຑາຍ ຽບຖີຍ຺ ຾ຖະ ບຌິຽຈງ ຋ີ ໃແຈຖໄຄ຺ຌາຓເຌຊະ຾ນົຄກາຌຈັ ໃຄກໃາທ. - ກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌຽຘຈຊະກຈິຂບຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ບຈ຺ຘະຉາຖີເຌຎະ຅ຍຸ ຌັ ຾ຓໃຌຽນຌັ຃ທາຓ ຘ່າ຃ຌັ ເຌກາຌຑທ຺ຑຌັຈາໄຌກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶນົາງຽຎັຌຑຽິຘຈ ຽຆິ ໃ ຄຖຈັຊະຍາຌ ຋ຄັ 2 ຐໃ າງ ຽນຌັ ຑບໄຓ຋ີ ໃ຅ະເນຏໄູຌໄາ່ ຂບຄຉຌ຺ຖຄ຺ຌາຓເຌຽບກະຘາຌຘ່າ຃ຌັ ເຌຈາໄຌຽຘຈ ຊະກຈິ ກ່຃ຽືບກະຘາຌ຋ີ ໃ ຅ະຌ່າແຎ ຘໃ ູກາຌຖຄ຺ຌາຓເຌກາຌຽຎີຈຽຂຈກາຌ຃າໄຽຘຖຖີະນໃທາຄ ບາຆຼຌ ຾ຖະ ກໃ ຸຓຎະຽ຋ຈບຈ຺ຘະຉາຖີ຾ຖະ ຌທິຆີ ຾ຖຌເຌກບຄຎະຆຸຓຆຸຈງບຈ຋ີ ໃທຼຄ຅ຌັ ເຌຎີ2004 ຌີ ໄ . - ຘ່າຖຍັ ຿຃ຄກາຌຑາງເຉຂໄບຍ຿຃ຄກາຌກາຌປໃທຓຓຑືຈັ຋ະຌາບາຆຼຌ - ບຈ຺ຘະຉາຖຓີ ີ຃:ື ຿຃ຄກາຌຘກຶ ຘາຽຑື ໃບທາຄ຾ຏຌ ຌະ຿ງຍາງຽຘຈຊະກຈິເຌຑາກຑື ໄຌ ຿຃ຄກາຌຌີ ໄແຈຽໄຖີ ໃຓຉ຺ຌໄ ຎະຉຍິຈັ ຓາຉັ ໄຄ຾ຉໃ ຽຈບືຌ ຓຌີາ 2002 ຾ຖະ ຓາຽຊຄິຎະ຅ຍຸ ຌັຓີ23 ຿຃ຄກາຌ ງໃບງແຈປໄຍັກາຌບະຌຸຓຈັແຎ຾ຖທໄ. ຿຃ຄກາຌປໃທຓຓເືຌຑາກຑື ໄຌ

113 ຿຃ຄກາຌຌີ ໄແຈຽໄຖີ ໃຓຉ຺ຌໄຎະຉຍິຈັຓາ຾ຉໃຽຈບືຌ ກຌັງາ 2003 ຽຆິ ໃ ຄຎະ຅ຍຸ ຌັຓີ8 ຿຃ຄກາຌ ງໃບງແຈປໄ ຍັກາຌ ບະຌຸຓຈັແຎ຾ຖທໄ. ຿຃ຄກາຌ຾ຍຍຉ່ ໃ ຽຌື ໃບຄ ຿຃ຄກາຌຌີນໄ າກ່ຽຖີ ໃຓຉ຺ຌໄ ຎະຉຍິຈັຓາ ເຌຎີ2004 ຽຆິ ໃ ຄແຖງະ຋າຼ່ບຈິຌຍັ຾ຉໃ ຽຈບືຌກຸຓຑາ 2004 ແຈໄ ປຍັບະຌຸງາຈຎະຉຍິຈັແຎ຾ຖທໄ 4 ຿຃ຄກາຌງໃບງ ຾ຖະ ເຌແຖງະ຋ີ2 ຽຖີ ໃຓ຾ຉໃ ຽຈບືຌ ຽຓຘາ 2004 ແຈໄ ປຍັບະຌຸງາຈຎະຉຍິຈັຉື ໃຓບກີ 3 ຿຃ຄກາຌງໃບງ. 4.2. ກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ກາຌາຈາ ຽຊຄິທາຘາງຑທ຺ຑຌັ ຾ຍຍ຃ູຽ຅ຖະ຅າ ແຈຈໄ່າຽຌຌີຓາ຾ຉໃ ຎີ1977, ຾ຉໃ ຘາງຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ກາ ຌາຈາ ແຈຓໄ ຂີ ຶ ໄຌ຾ຍຍຽຎັຌປູຍຽຎັຌປໃາຄເຌຎີ1981 ຈທໄ ງກາຌຘາໄຄຉັ ໄຄ຃ະຌະກ່າຓະກາຌປໃ ທຓ ຓບືາຆຼຌ - ກາຌາຈາ ຽຑື ໃບຽປຈັເນ຾ໄຏຌກາຌ ກາຌປໃທຓຓບືາຆຼຌ - ກາຌາຈາ ຊກື ຎະຉຍິຈັ , ຃ະຌະ ກ່າຓະກາຌປໃ ທຓ ຓື຅ຶ ໃ ຄແຈທໄ າຄ຾ຏຌກາຌ ຾ຖະ ຅ຈັ ຉັ ໄຄຎະຉິຍຈັ ເຌນົາງ຿຃ຄກາຌ ຽຆັ ໃ ຌ ຿຃ຄກາຌຆໃ ທງຽນົືບ຋າຄຈາໄຌ ທ຋ິ ະງາຘາຈ - ຽຉກັ ຌກິ , ຿຃ຄກາຌຑຈັ຋ະຌາຆຍັຑະງາກບຌຓະຌຸຈ, ຿຃ຄກາຌຊະ຾ນົຄຂໃາທທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຿຃ຄກາຌ຾ຓໃງຄິກຍັກາຌຑຈັ຋ະຌາ຾ຖະ ຿຃ຄກາຌຂະນງາງ ກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ . 4.3. ກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ຘະນະຑາຍຽບຕີຍ຺ ຘະນະຑາຍຽບຕີຍ຺ ແຈຽໄຎັຌ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າຂບຄບາຆຼຌ຋ີ ໃ ຽກ຺ ໃາ຾ກໃກໃທານຓໃ ູ, ຘາງຑທ຺ຑຌັແຈໄຽຖີ ໃຓຉ຺ຌໄ ດໃ າຄຍ່ ໃ ຽຎັຌ຋າຄກາຌ ເຌຎີ1972 ຾ຉໃ ແຈຊໄ ກື ຅ຈັຉັ ໄຄເນຽໄຎັຌປູຍຽຎັຌປໃາຄຂຶ ໄຌ ເຌຎີ1980 ຿ຈງຘຌັງາທໃາ ຈທໄ ງກາຌປໃ ທຓຓຖືະນໃ ທາຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ຎະຆາ຃ຓ຺ ຽບຕີ ຺ຍ ຿ຈງຏໃາຌ຃ະຌະກ່າຓະ ກາຌປໃ ທຓບາຆຼຌ - ຎະຆາ຃ຓ຺ ຽບຕີຍ຺ , ຘະນະຑາຍຽບຖີຍ຺ແຈເໄນກໄ າຌຆໃ ທງຽນົບື຾ກໃ ຾ຏຌກາຌຉໃາຄໂ ຂບຄບາຆຼຌກໃ ຼທກຍັກາຌ ຑທ຺ຑຌັ ຖະຈຍັ ຘະຊາຍຌັ ຈທໄ ງກຌັ . ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໄຓ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາ ຆຍັຑະງາກບຌຓະຌຸຈ, ກາຌ ຾ຖກຎໃ ຼຌທ຋ິ ະງາຘາຈ - ຽຉກັ ຌກິ ຾ຖະ ກາຌ຃ທຍ຃ຸຓດາຽຘຍຉຈິ . ກາຌຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌປໃ ທຓຓຖືະນໃ ທາຄ ບາຆຼຌ -ຘະນະຑາຍຽບຕີຍ຺ ແຈກໄ ທຓຽບາ຺ຓາຈຉະກາຌຉໃາຄໂ ຽຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ບຸຈຘະນະກ່າ຋ີ ໃ ຽຑິ ໃຓຽຘຓີເນກໄ ຌັ ຾ຖະ ກຌັ , ຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌຽຂ຺ ໄາປໃ ທຓຂບຄຘະຊາຍຌັ ກາຌຽຄຌິຂບຄຘະນະຑຌັ ຽບຕີຍ຺ເຌ຿຃ຄກາຌຉໃາຄໂຂບຄ ບາຆຼຌ ຾ຖະ ຽຑື ໃບເນບໄາຆຼຌຘາຓາຈຌາ່ ເຆຽໄຉກັ຿ຌ຿ຖຆຂີບຄຽບຕີຍ຺ ນົາງກໃທາຽກ຺ ໃາ. ກບຄຎະຆຸຓດໃ າຄຽຎັຌ ຎ຺ກກະຉຖິ ະນໃ ທາຄຍຌັ ຈາຖຈັ ຊະ ຓຌ຺ ຉກີ າຌຉໃາຄຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ ຾ຖະ ຃ໃ ູປໃ ທຓຉ່າ຾ນຌໃຄຂບຄຉຌ຺ ຅າກ ຘະນະຑາຍຽບຕີຍ຺ແຈຊໄ ກື ຅ຈັ ຂຶ ໄຌຽຑື ໃບຈູ຾ຖຘາງຑທ຺ ຑຌັຖະນໃ ທາຄບາຆຼຌ - ຘະນະຑຌັ ຽບຕີ ຺ຍ ເຌຂຄ຺ຽຂຈ ຉໃາຄຽນົ຺ ໃາຌັຌໄ. 4.4. ກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ຌທິຆ຾ີຖຌ ກາຌຽ຃ື ໃບຌແນທປໃ ທຓຓຖືະນໃ ທາຄບາຆຼຌ - ຌທິຆ຾ີຖຌ ແຈຽໄຖີ ໃຓຓາ຾ຉໃ ຎີ1975. ຾ຉໃ ຌັຌໄຓາ ຌທິ ຆ຾ີຖຌແຈເໄນກໄ າຌຘະນຌຍັຘະນຌຌູ ຿຃ຄກາຌຉໃາຄໂກໃ ຼທກຍັກາຌຑທ຺ຑຌັຉຈິຉ່ ໃ ຖະນໃ ທາຄຘະຊາ ຍຌັຘກຶ ຘາ ຃຺ຌໄ຃ທາໄ, ຑະຖຄັຄາຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆ, ີກາຌຘຍືນາດາຽຘຍຉຈິ ຾ຖະ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ຃ຓ຺ , ຿຃ຄກາຌຑຈັ຋ະຌາ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ 2 ຿຃ຄກາຌ ຑາງເຉກໄ າຌປໃ ທຓຓບືາ ຆຼຌ - ຌທິຆ຾ີຖຌ ແຈ຾ໄກໃ ຿຃ຄກາຌ ຑທ຺ຑຌັຉຈິຉ່ ໃຖະນໃທາຄຘະຊາຍຌັຘກຶ ຘາ຃຺ຌໄ ຃ທາໄ ຾ຖະ ຿຃ຄກາຌຘ຺ ໃຄ ຽຘຓີ ກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ , ກາຌ ຽຑີ ໃຓ຋ະທ຃ີທາຓຘ່າ຃ຌັຂບຄກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆີແຈປໄ ຍັກາຌຽບາ຺ເ຅ເຘໃ ຈທໄ ງ ກາຌຎະກບຍຘໃທຌຂບຄຌທິຆ຾ີຖຌຽຂ຺ ໄາເຌກບຄ຋ຌຶ ທ຋ິ ະງາຘາຈຂບຄບາຆຼຌ. 4.5. ກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ຘະນະຖຈັບາຽຓຖກິ າ

114 ກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ບາຽຓຕກິ າແຈຽໄຖີ ໃຓຉ຺ຌໄຽຎັຌປູຍຎະ຋່າຓາ ຾ຉໃຎີ຃.ຘ 1977 ກາຌ ຽ຅ຖະ຅າ ຖະນໃ ທາຄບາຆຼຌ - ຘະນະຖຈັ ບາຽຓຕກິ າ ແຈຘໄ ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌຽຂ຺ ໄາປໃ ທຓດໃ າຄນາໄທນຌັຂບຄ ຑາກຽບກະຆຌ຺ ເຌ ກາຌຆຸກງູກໄ າຌປໃ ທຓຓື຿ຈງຏໃາຌ຿຃ຄກາຌຽຎີຈ຿ບກາຈຘ່າຖຍັກາຌຖຄ຺຋ຌຶ ຾ຖະ ກາຌ຃າໄຂບຄຑາກຽບກະ ຆຌ຺ ຾ຖະ ຂບຄບາຆຼຌ. ກາຌປໃ ທຓຓຽືຑື ໃບກາຌຑຈັ຋ະຌາ, ກາຌປໃ ທຓຓືຈາໄຌກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ ແຈປໄ ຍັກາຌຽຘຓີ ຂະນງາງດໃ າຄ຾ຂຄ຾ປຄ , ຘະນະຖຈັບາຽຓຕກິ າ ງຄັແຈເໄນກໄ າຌຆໃ ທງຽນົບືຈາໄຌກາຌຊໃາງ ຋ບຈຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆ, ີກາຌຑຈັ຋ະຌາຈາໄຌຆຍັຑະງາກບຌ ຓະຌຸຈ, ຘະຑາຍ ຾ທຈຖບໄຓ, ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ຿ຌ຿ຖຆີ຾ຖະ ກາຌ຃ທຍ຃ຸຓດາຽຘຍຉຈິ . ກບຄຎະຆຸຓຽ຅ຖະ຅າ ງຄັຎຼຍຘະຽນຓບືຌກຍັຘະຑາຎຶກຘາ ນາຖນື ຌຶ ໃ ຄ ຽຑື ໃ ບ຾ຖກຎໃ ຼຌ຃່າ຃ຈິ ຃່າຽນຌັ ກຌັ ກໃ ຼທກຍັ ຍຌັ ນາກາຌຽຓບື ຄຘາກຌ຺ ຾ຖະ ຑາກຑື ໄຌ ຾ຖະ ຍຌັນາ຃ທາຓນຓັຌໄ຃ຄ຺. 4.6. ກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌ - ບຌິຽຈງ ກາຌຎຶກຘານາຖຉື າຓຂະ຾ນຌຄກາຌຖະນໃ ທາຄບາຆຼຌ ຾ຖະ ບຌິ ຽຈງ ແຈຊໄ ືກ຅ຈັ ຉັ ໄຄຂຶ ໄຌເຌ ຽຈບືຌຓຌີາ 1993 ເຌ 3 ຂຄ຺ຽຂຈ ຃ືກາຌ຃າໄ, ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ ຾ຖະ ກາຌ຋ໃ ບຄ຋ໃ ຼທ. ເຌຎີ1994 ຃ະຌະກ່າ ຓະກາຌປໃທຓບາຆຼຌ - ບຌິຽຈງ ຽຑື ໃບກາຌປໃທຓຓຉືາຓຂະ຾ນຌຄກາຌແຈຽໄບາ຺ທ຋ິ ະງາ ຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ ຿ຌ ຿ຖຆີຽຂ຺ ໄາຽຎັຌຂຄ຺ຽຂຈເນຓໃຘ່າຖຍັກາຌປໃທຓຓ, ື຾ຏຌກາຌ ຾ຖະ ຿຃ຄກາຌເຌ ຂຄ຺ຽຂຈຉໃ າຄໂ ຅ະແຈປໄ ັຍກາຌຏັຌຂະນງາງຑາງເຉ຾ໄ ຏຌກາຌຂບຄ຿຃ຄກາຌປໃ ທຓຓຈື າໄຌ ຽຉກັ ຌກິ ຾ຖະ ຽຘຈຊະກຈິຂບຄບຌິ ຽຈງກ່ແຈຊໄ ກື ຘາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌ ຽຑື ໃບຘະນຌບຄກາຌຽຄຌິເນ຾ໄກໃກາຌຎະຉຍິຈັ ຾ຏຌກາຌຈັ ໃຄກໃາທ ເຌຎີ1996 ບຌິຽຈງແຈກໄ າງຽຎັຌຎະຽ຋ຈ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າຘຓ຺ ຍູຌຎະຽ຋ຈນຌຶ ໃ ຄຂບຄບາຆຼຌ. ກຈິ຅ະກາ່ ບາຆຼຌກຍັກາຌຑທ຺ຑຌັຑາງຌບກ ບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃່າຊາຓ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຌກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຍໃຄຌກັ ປຼຌບບກຽຎັຌກໃ ຸຓຉາຓ຃ທາຓຽນຓາະຘຓ຺ - ຃ູ຾ຌະຌ່າເນຌໄ ກັ ປຼຌບໃ າຌຎຶ ໄຓ ນົືຽບກະຘາຌຉໃ າຄໂ ຾ຖທໄ ເນຌໄ ກັ ປຼຌຘກຶ ຘາຽຍິ ໃ ຄກາຌ ຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌກຍັຑາງຌບກຽຎັຌແຎ຾ຌທ ເຈ, ຓຂີ່ຘໄ ະຈທກ ຾ຖະ ຂ່ນໄ ງຸຄໄງາກ຾ຌທເຈ? - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘະນຸົຍ 5. ກາຌຽ຅ຖະ຅າເຌຂຄ຺ຽຂຈຽຘຈຊະກຈິກຍັຘາກຌ຺ ກາຌຑທ຺ ຑຌັ ຑາງຌບກຂບຄບາຆຼຌຌັຌໄ ຑທກຽປາ຺ແຈຉໄ ກ຺ ຖຄ຺ກຌັ ທໃາ ເຌຊາຌະຽຎັຌຘໃ ທຌ ນຌຶ ໃ ຄ ຂບຄ຿ຖກ ຋ີ ໃຌຍັຓື ໄຌຍັ ຽຑິ ໃ ຄຑາບາແຘກຌັຌັຌໄ, ບາຆຼຌ຅ະຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌຑທ຺ຑຌັປໃ ທຓຓກືຍັ຃ໃ ູຽ຅ ຖະ຅າຂບຄ ຉຌ຺ ຽຎັຌຉ຺ຌໄ ກຍັບຈ຺ຘະຉາຖ, ີ ກາຌາຈາ, ຎະຆາ຃ຓ຺ ຽບຖີຍ຺ , ງີ ໃຎໃ ຸຌ, ຘາ຋າຖະຌະຖຈັ ຽກາ຺ນົີ຾ຖະ ຌທິຆີ ຾ຖຌ. ຽຊິຄທໃາກາຌຑທ຺ ຑຌັ ປໃ ທຓຓຖືະນທໃາຄບາຆຼຌກຍັ ຍຌັ ຈາ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າຂບຄຉຌ຺ແຈຓໄ ຏີຌ຺ ຃ຍືນຌາໄ ບຌັ ຘ່າ຃ຌັ ຾ຉໃ ບາຆຼຌຉບໄ ຄຎັຍຎຸຄກຌ຺ ແກກາຌຽ຅ຖະ຅າ຋ີ ໃຓດີໃ ູ ຾ຖະ ຑຈັ ຋ະຌາບຌັ ເນຓໃ຋ີ ໃ ຅່າຽຎັຌ ຽຑື ໃ ບ ກາຌຽຑີ ໃຓ຋ະທກີ າຌຑທ຺ຑຌັກຍັ຃ໃ ູ຃າໄຽຘຈຊະກຈິ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັຂບຄບາຆຼຌ.

115 ຽຊຄິທໃາ຅ຈຸ ຎະຘຄ຺ຽຍື ໄບຄຉ຺ຌໄ ຅ະ຾ຓໃຌຽຑື ໃບຽປຈັເນຘໄ ຌິ຃າໄຂບຄບາຆຼຌຽຂ຺ ໄາຘໃ ູຉະນົາຈຂບຄຍຌັ ຈາ ຎະຽ຋ຈ຃ໃ ູ຃າໄຘ່າ຃ຌັຂບຄຉຌ຺ຘະຈທກຂຶ ໄຌກຉ່ າຓ ຾ຉໃກາຌຈ່າຽຌຌີກາຌຽ຅ຖະ຅າແຈກໄ າງຽຎັຌ ຆໃບຄ຋າຄບຌັຘ່າ ຃ຌັຘ່າຖຍັບາຆຼຌ ຽຑື ໃບປຍັ ຽບາ຺ກາຌຆໃທງຽນົບືຈາໄຌກາຌຑຈັ຋ະຌາເຌຂຄ຺ຽຂຈບື ໃຌ ຽຆັ ໃຌ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆ, ີ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຈາໄຌ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ - ຘຄັ຃ຓ຺ , ກາຌຑຈັ ຋ະຌາຈາໄຌຆຍັຑະງາກບຌຓະຌຸຈ ຾ຖະ ກາຌ຃ທຍ຃ຸຓດາຽຘຍຉຈິ , ກາຌປໃ ທຓຓຈື າໄຌຽຘຈຊະກຈິ ກ່ແຈຘໄ ຍືຉ່ ໃ ຈ່າຽຌຌີແຎເຌຂຄ຺ຽຂຈກາຌ ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ , ກາຌ຋ໃ ບຄ຋ໃ ຼທ, ກາຌ ຑຈັ຋ະຌາບຸຈຘະນະກ່າ, ກາຌຊໃາງ຋ບຈຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆ, ີກະຘກິ າ່ , ຑະຖຄັຄາຌ, ກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ ຾ຖະ ຃ຓ຺ ຓະຌາ຃ຓ຺ . ເຌຆຸຓຎີນົຄັຓາຌີ ໄກາຌປໃທຓຓຈືາໄຌຽຘຈຊະກຈິແຈກໄ າງຽຎັຌຂຄ຺ຽຂຈ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັກໃທານຓໃ ູດໃ າຄ ນຌກັ ຾ນຌຌໄ ເຌກາຌຑທ຺ຑຌັ ຖະນໃ ທາຄບາຆຼຌກຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າຂບຄຉຌ຺ ຿ຈງຘະຽຑາະ ເຌຂຄ຺ຽຂຈ ກາຌ຃າໄ ຾ຖະ ກາຌຖຄ຺຋ຌຶ . ຓນີ ົາງ຿຃ຄກາຌປໃ ທຓຓຽືຑື ໃ ບກາຌຑຈັ຋ະຌາແຈຊໄ ກື ທາຄ ບບກ. ເຌຎະ຅ຍຸ ຌັ ຈທໄງຽຎ຺ ໄານຓາງ຋າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ກາຌ຃າໄ, ຖກັ ຘະຌະຂບຄກາຌປໃ ທຓ ຓຽືຑື ໃບກາຌຑຈັ຋ະຌາ ກ່ ແຈຓໄ ກີ າຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄ. ຅ຸຈຘຸຓເຌຎະ຅ຸຍຌັ ຾ຓໃ ຌກາຌຘາໄຄ຾ຏຌຖທຓໂ ຾຋ຌ ຋ີ ໃ ຅ະຽຎັຌກາຌເນ຋ໄ ຶຌ ຘະຽຑາະຘຖຍັ຿຃ຄກາຌເຈນຌຶ ໃ ຄ ຾ຖະ ກາຌປໃທຓຓກືຌັ຾ຍຍຘະຽນຓຑີາຍ 6. ກາຌປໃທຓຓກືຍັບຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ຌຍັ຾ຉໃ ຎີ1997 ບຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ຽຑື ໃບກາຌຑຈັ຋ະຌາຽຆິ ໃ ຄຽຎັຌ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າ຾ຍຍ ຖາງ ຐໃ າງຽຎັຌບຄ຺ກາຌຈຼທຂບຄບາຆຼຌແຈເໄນກໄ າຌຆໃ ທງຽນົບື຾ກໃ ຿຃ຄກາຌກໃ ຼທກຍັຘະຑາຍ຾ທຈ ຖບໄຓ, ກາຌ ຊໃາງ຋ບຈຽຉກັ ຿ຌ຿ຖຆ, ີ ກາຌຑຈັ຋ະຌາຆຍັຑະງາກບຌຓະຌຸຈ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຄັ ຖຓ຺ , ກາຌຊະ຾ນົຄ ຂໃາທ, ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ກາຌ຃ທຍ຃ຸຓດາຽຘຍຉຈິ , ຾ຏຌກາຌບະຌຸຑາກຑື ໄຌ. ບຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ຽຑື ໃບກາຌຑຈັ຋ະຌາແຈຆໄໃ ທງຽນົບືຍຌັ ຈາຎະຽ຋ຈຘະຓະຆກິ ບາຆຼຌ ເຌ ຃ທາຓຑະງາຓຽຑື ໃບຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌ ປໃ ທຓຓຑືາກຑື ໄຌ, ບຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈຽຑື ໃບກາຌຑຈັ຋ະຌາ ແຈເໄນກໄ າຌຆໃ ທງຽນົບືຈາໄຌຽຉກັ ຌກິ ຽຑື ໃບ ຎັຍຎຸຄກບຄຽຖຂາບາຆຼຌ ຾ຖະ ຽຑື ໃບຘາໄຄຉັ ໄຄນຌໃທງຄາຌກາຌ ປໃທຓຓບືາຆຼຌ .

116 ຍຈ຺ຍາຈ ຾ຖະ ຃ທາຓກໃ ຼທຑຌັຂບຄບາຆຼຌກຍັຘະນະຎະຆາຆາຈຌັຌໄ ຌຍັຓື ໄຌຍັ ຽຑີ ໃຓ຋ະ ທຂີ ຶ ໄຌ ຽຑາະຘະຓາຆກິ ກໃ ຸຓບາຆຼຌ ຋ຄັ 5 ຎະຽ຋ຈຉໃາຄກ່ຽຎັຌຑາ຃ຘີະນະຎະຆາຆາຈ຋ຄັຌັຌໄ, ກາຌ ປໃ ທຓຓກືຍັ ບຄ຺ກາຌບື ໃຌໂ ຂບຄຘະນະຎະຆາຆາຈ ຅ຶ ໃ ຄຘາຓາຈເນຎໄ ະ຿ນງຈຈາໄຌ຃ທາຓປູຽໄຉກັ ຿ຌ຿ຖ ຆີ຾ຖະ ທຆິ າກາຌ ຽຑື ໃບ຋ີ ໃ຅ະຌາ່ ແຎຑຈັ຋ະຌາ ຾ຖະ ຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກຈິ຅ະກາ່ ຂບຄກໃ ຸຓບາຆຼຌ. ກາຌປໃທຓຓຖືະນທໃາຄຘະນະຎະຆາຆາຈບາຆຼຌຘໃທຌນົາງແຈ຾ໄກໃກາຌປໃທຓຓຖືະນໃ ທາຄ ຘະນະ ຎະຆາຆາຈ ບາຆຼຌຘໃ ທຌນົາງແຈ຾ໄກໃກາຌປໃ ທຓຓ຋ື າຄຈາໄຌທຆິ າກາຌ ນົື຿຃ຄກາຌຑຈັ຋ະ ຌາຂບຄຘະນະ ຎະຆາຈຆາຈ ຾ຖະ ຃ະຌະກາ່ຓາ຋ກິ າຌຽຘຈຊະກຈິ - ຘຄັ຃ຓ຺ ຾ນໃຄບາຆີ຾ຖະ ຎາຆຒີິກ. ກຈິ຅ະກາ່ ກາຌຑທ຺ຑຌັບາຆຼຌກຍັ ຘຎຆ ຾ຖະ ຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ບຸຎະກບຌ ຍຈັ຃່າຊາຓ ທ຋ິ ຈີ່າຽຌຈີກຈິ຅ະກາ່ - ຃ູ຾ຌະຌ່າຌກັ ປຼຌຘຌ຺຋ະຌາ຃຺ຌໄ ຃ທາໄກາຌຽ຅ຖະ຅າ຋າຄຈາໄຌຽຘຈຊະກຈິ ຾ຖະ ກາຌປໃ ທຓ ກຍັ ຘຎຆ. - ຃ູຘະຽນຌຉີາຄນຌາໄເຌນບໄຄ 2- 3 ຃ຌ຺ ຎະກບຍ຃ຈິຽນຌັຑບໄຓ຋ຄັຘຌ຺຋ະຌາຌກຌັ - ຃ູ຾ຖະ ຌກັ ປຼຌຑບໄຓກຌັຘະນຸົຍ. 7. ເ຅຃ທາຓ ກາຌປໃ ທຓຓຂືບຄບາຆຼຌກຍັ ຑາງຌບກ ນຓາງຽຊຄິກາຌປໃ ທຓຓຖື ະນໃ ທາຄຎະຽ຋ຈບາຆຼຌ ກຍັຎະຽ຋ຈບື ໃຌໂເຌ຿ຖກ ຌຍັ຋ຄັບຄ຺ກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄຘາກຌ຺ , ກາຌປໃ ທຓກຍັຑາງຌບກ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ ຂບຄບາ ຂຼຌ ແຈ຾ໄກໃກາຌປໃ ທຓຓກືຍັຎະຽ຋ຈບາຆຉີ າຽທຌັ ບບກ ຾ຖະ ກຍັ ຎະຽ຋ຈ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າຉໃາຄໂ ຽຆັ ໃຌ ບຈ຺ ຘະຉາຖ, ີ ຌທິຆ຾ີຖຌ, ບຌິ ຽຈງ ຾ຖະບື ໃຌໂ, ຌບກຌັຌໄກາຌປໃ ທຓຓກືຍັຘະນະຎະຆາຆາຈຽຎັຌ ຘິ ໃ ຄຘ່າ຃ຌັ ຽຑາະແຈໄ ຑບໄ ຓກຌັຆໃ ທງຽນົບືເນຓໄ ກີ າຌຑຈັ຋ະຌາເຌ຾ຉໃ ຖະຎະຽ຋ຈເນຓໄ ຃ີທາຓຽຂັຓໄ ຾ຂຄ ຂຶ ໄຌ, ບກີ ຈາໄຌນຌຶ ໃ ຄກ່ ຽຑື ໃບປໃທຓຓກືຌັຑຈັ຋ະຌາເຌ຾ຉໃຖະຎະຽ຋ຈແຈຓໄ ຽີຘຈຊະກຈິຂະນງາງຉທ຺ ຾ຖະ ຓ຃ີທາຓ຅ະຽຖຌີຘທີແິຖ ຂຶ ໄຌ. 8. ທຼກຓບຍນຓາງ - ກາຌປໃ ທຓຓກືຍັຘາກຌ຺ຂບຄຍຌັຈາຎະຽ຋ຈບາຆບີ າ຃ະຽຌຓກີ າຌຑທ຺ຑຌັຈາໄຌເຈ຾ຈໃ ? ຾ຖະ ຑທ຺ຑຌັ຾ຌທ ເຈ? - ກາຌຑທ຺ຑຌັ ຾ຍຍ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າຘາກຌ຺ຓຎີະຽ຋ຈເຈ຾ຈ? ຾ຖະ ຾ຉໃ ຖະຎະຽ຋ຈຓກີ າຌຑທ຺ຑຌັ ຆໃທງຽນົບືບາຆຼຌ຾ຌທເຈ?

117 9. ທຼກຽຑີ ໃຓ ຘກຶ ຘາ຃຺ຌໄ຃ທາໄ, ຆບກປູກໄໃ ຼທກຍັກາຌຑທ຺ຑຌັກຍັຍຌັຈາຎະຽ຋ຈ຃ໃ ູຽ຅ຖະ຅າ ເຌແຖງະຎັຈ຅ຸຍຌັ ຉື ໃຓບກີ ຑບໄຓຈທໄງກາຌຽ຅ຖະ຅າ ເຌຂຄ຺ຽຂຈຽຘຈຊະກຈິ ຆບກປູ຅ໄາກ຾ນໃ ົຄຂ່ຓໄ ູຌ຋າຄນຌຄັຘຑືຓິ ຾ຖະ ບຌິ ຽຉຽີຌຈັ .

118 ຑາກ຋ ີIII ກໃຼທກຍັຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກ ຍຈ຺຋ ີ10 ຍຌັຈາຓາຈຊາຌ ຾ຖະ ຆະຌຈິຂບຄຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກ ຓ່ຖະຈກ຺ ຾ຓໃ ຌຘີ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຉກ຺ ຋ບຈຓາ຾ຉໃ ບາຈຈີ ຘີ ໃ ຄ຋ີ ໃ ງຄັ຃ຄ຺ຈ່າຖຄ຺ດໃ ູເນຽໄປາ຺ແຈເໄຆເໄຌຎະ຅ຍຸ ຌັ ຾ຖະ ຽຎັຌຘີ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຽປາ຺຅ະຉບໄຄເຈຘໄ ຺ ໃຄຉ່ ໃ ເນກໄ ຍັ຃ຌ຺ປຸຌໄຉ່ ໃໂແຎເຌບະຌາ຃ຈ຺ . ຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກເຌຑາຘາບຄັກຈິຂຼຌທໃາ World Heritage site ຓຖ່ ະຈກ຺ ຾ຓໃຌຘະຊາຌ຋ີ ໃ ບຌັ ແຈ຾ໄກໃ ຎໃ າແຓ, ໄຑູຽຂາ຺, ຋ະຽຖຘາຍ, ຋ະຽຖຆາງ, ບະຌຸຘາທະຖ, ີຘີ ໃ ຄກ່ ໃຘາໄຄຉໃາຄໂຖທຓແຎຽຊຄີຽຓບືຄ ຽຆີ ໃ ຄ຃ຈັ ຽຖບືກ຿ຈງບຄ຺ກາຌ ດູຽຌຘັ຿ກ ( UNESCO ) ຉັ ໄຄ຾ຉໃ ຎີ຃ຘ 1972 ຽຑື ໃບຽຎັຌກາຌຍ຺ ໃຄຍບກຽຊີຄ຃ຸຌ຃ໃາ ຂບຄຘີ ໃ ຄ຋ີ ໃຓະຌຸຈ ນົື຋່າຓະຆາຈແຈຘໄາໄຄຂື ໄຌຓາ ຾ຖະ ຃ທຌ຅ະຎ຺ກຎບໄ ຄຘີ ໃ ຄຽນົາ຺ຌັຌໄ ແຈ຾ໄຌທເຈຽຑື ໃບເນຉໄ ກ຺ ຋ບຈແຎຽຊຄີບະຌາ຃ຈ຺ . ຓຖ່ ະຈກ຺ ຾ຉໃ ຖະ຾ນໃຄ຾ຓໃຌຽຎັຌຆຍັຘຌິຂບຄຎະຽ຋ຈຆາຈ຋ີ ໃ ຽຎັຌຽ຅຺ ໄາຂບຄຈຌີ຾ຈຌ ຋ີ ໃຓ່ຖະຈກ຺ ຉັ ໄຄດໃ ູ ຾ຉໃ ແຈຊໄ ືກຑ຅ິ າຖະຌາເນຽໄຎັຌຏຌ຺ ຎະ຿ນງຈຂບຄຎະຆາ຃ຓ຺ ຖະນທໃາຄຎະຽ຋ຈເຌກາຌ ບະຌຸຖກັ ຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກ຾ນໃຄຌັຌໄ. ເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ (ຑຘ 2561) ຓຓີ ຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກ຋ຄັໝຈ຺ 1092 ຾ນໃຄ ເຌ 167 ຎະຽ຋ຈ ຽຆີ ໃ ຄ຾ຍໃຄບບກຽຎັຌ 3 ຆະຌຈິ຃:ື - ຓຖ່ ະຈກ຺຋າຄຈາໄຌທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຓີ840 ຾ນໃຄ - ຓຖ່ ະຈກ຺຋າຄ຋່າຓະຆາຈ ຓີ209 ຾ນໃຄ - ຓຖ່ ະຈກ຺ ຾ຍຍຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌ ຓີ38 ຾ນໃຄ ຌບກຌັຌໄຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃຓຓີຖ່ ະຈກ຺ນົາງກໃທາໝໃ ຾ູ ຓໃຌ ຎະຽ຋ຈ ບຉີາຖີຓີ54 ຾ນໃຄ ຓຖ່ ະຈກ຺຿ຖກ຾ຉໃຖະ຾ນໃຄຽຎັຌຆຍັຘຌິຂບຄຎະຽ຋ຈຆາຈ຋ີ ໃ ຽຎັຌຽ຅຺ ໄາຂບຄຈຌິ຾ຈຌ຋ີ ໃຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກຉັ ໄຄດໃ ູ ຾ຉໃຄແຈຊໄ ກື ຑ຅ິ າຖະຌາເນຽໄຎັຌຏຌ຺ ຎະ຿ນງຈຂບຄຎະຆາ຃ຓ຺ ຖະນທໃາຄຎະຽ຋ຈເຌກາຌບະຌຸຖກັ ຓ່ຖະຈກ຺ ຿ຖກ຾ນໃຄຌັຌໄ. 1. ຓາຈຊາຌຂບຄຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກ ຂ່ກໄ າ່ ຌຈ຺ ຾ຖະ ຓາຈຊາຌ຋ຄັໝຈ຺ຓີ6 ຓາຈຊາຌ ຘ່າຖຍັຓຖ່ ະຈກ຺຿ຖກ຋າຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ 4 ຂ່ຘໄ່າຖຍັຓາຈຊາຌ຋າຄ຋າຄ຋່າຓະຆາຈ ເຌກາຌຑ຅ິາຖະຌາເນຽໄຎັຌ຾ນໃ ົຄຓຖ່ ະຈກ຺຿ຖກ. ຓາຈຊາຌ ນົ ືນົກັ ກາຌຂື ໄຌ຋ະຍຼຌຂບຄຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຖກ ຓາຈຊາຌຓຖ່ ະຈກ຺຿ຖກ຋າຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ

119 1. ຽຎັຌຉທ຺ ຾຋ຌເຌກາຌຘະ຾ຈຄຏຌ຺ ຄາຌຽບກ຋ີ ໃ ຅ຈັຂຌື຋່າຂຌືຈທໄ ງຘະນຓບຄບຌຆາຌຘະນຖາຈຂບຄ ັ ຓະຌຸຈ 2. ຽຎັຌຘີ ໃ ຄ຋ີ ໃ ຓີບິຈ຋ີ ໃ ຑ຺ຌ ຑັກຈັຌເນຽໄກີຈກາຌຑັ຋ະຌາຘືຍຉ່ ໃ ຓາເຌຈາໄຌກາຌບບກ຾ຍຍ຋າຄ ຘະຊາຎັຈຉະງະກ່າ,ບະຌຸຘບຌຘະຊາຌ,ຎະຈຈິຓະກ່າ,຾ຖະຑູຓ຋ີ ຈັຉະນົບຈ຅ຌ຺ກາຌຑຈັ຋ະຌາຘຌີ ຖະຎະ຋ີ ໃ ກໃ ຼທຂບໄ ຄນົກື າຌຑຈັ ຋ະຌາກາຌຉັ ໄຄຊີ ໃ ຌຊາຌຂບຄຓະຌຸຈຽຆີ ໃ ຄແຈຽໄກຈີຂື ໄຌເຌຆໃ ທຄຽທຖາເຈ ຽທຖາໜື ໃ ຄຑື ໄຌຊາຌແຈຑື ໄຌຊາຌໜື ໃ ຄນົຍືຌ຺ຑື ໄຌຊາຌແຈໜື ໃ ຄເຌ຿ຖກ຋ີ ໃ຃ຄ຺ແທ຾ໄຍຍທຈັ຋ະຌະ຋່າ 3. ຽຎັຌຘິ ໃ ຄ຋ີ ໃດືຌດັຌຽຊຄິນົກັຊາຌຂບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ ນົືບະຖງິະ຋່າ ຋ີ ໃຎະກຈ຺ເນຽໄນຌັເຌຎັຈ຅ຍຸ ຌັ ນົທືໃາ ຘາຍຘູຌແຎ຾ຖທໄ 4. ຽຎັຌຉທ຺ ດໃ າຄບຌັ຿ຈຈຽຈັ ໃຌຂບຄຎະຽຑຈຘິ ໃ ຄກ່ ໃ ຘາໄຄ຋າຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຘຄັ຃ຓ຺ ຘຌິຖະຎະ ທ຋ິ ະງາຘາຈ ຽ຋ກັ຿ຌ຿ຖຆີບຸຈຘະນະກາ່ ເຌຎະນທຈັຘາຈຂບຄຓະຌຸຈ 5. ຽຎັຌຉ຺ທດໃ າຄບັຌ຿ຈຈຽຈັ ໃ ຌຂບຄທັຈ຋ະຌະ຋່າຓະຌຸຈຍ຺ຌ຋່າຌຼຓຂ ບຄຎະ ຽຑຌີ຾ນໃ ຄ ຘະຊາຎັຈຉະງະກ່າ ທ຋ິ ກີ າຌຘາໄຄ ນົືຉຄັຊິ ໃ ຌຊາຌຂບຄຓະຌຸຈຽຆີ ໃ ຄຽຆື ໃ ບຘະນົາງແຎແຈຄໄໃາງ ຅າກຏຌ຺ ກະ຋ຍ຺຅າກກາຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄ຋າຄຘຄັ຃ຓ຺ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ກາຌຽທຖາ 6. ຓ຃ີທາຓ຃ຈິ ນົື຃ທາຓຽຆື ໃ ບຊື຋ີ ໃ ກໃ ຼທຂບໄ ຄກຄ຺ກຍັ ຽນຈກາຌ ນົື຃ທາຓ຿ຈຈຽຈັ ໃ ຌບຌັ ນງິ ໃ ຄເນງໃ ເຌ ຎະນທຈັຘາຈ ຓາຈຊາຌ຋າຄ຋່າຓະຆາຈ 1. ຽຎັຌຉທ຺ ດໃ າຄບຌັ ຿ຈຈຽຈັ ໃ ຌຆຈັ ຽ຅ຌເຌກາຌຽຎັຌຉທ຺ ຾຋ຌ຋າຄທທິ ຈັ ຋ະຌະກາຌ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ ຉໃ າຄໂເຌ ບະຈຈີຂບຄ຿ຖກຽຆັ ໃຌ: ງຸກຘຈັ ຽຖບື຃າຌ,ງຸກຌ່ ໄາ຾ຂຄ ຽຆີ ໃ ຄຘະ຋ບໄ ຌເນຽໄນຌັ ຽຊຄີກາຌຑຈັ຋ະຌາ຃ທາຓ ນົາກນົາງ຋າຄ຋່າຓະຆາຈດໃ ູເຌ຿ຖກ. 2. ຽຎັຌຉທ຺ດໃ າຄບຌັ຿ຈຈຽຈັ ໃຌເຌກາຌຽຎັຌຉທ຺ ຾຋ຌຂະຍທຌກາຌຎໃ ຼຌ຾ຎຄ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ຋າຄ຋່ຖະຌທີ຋ິ ະງາ ກາຌ຋າຄຆທີ ະທ຋ິ ະງາ ນົືຎະຉຘິ ່າຑຌັ ຂບຄຓະຌຸຈ ຉ່ ໃ ຘິ ໃ ຄ຾ທຈຖບໄ ຓ຋າຄ຋່າຓະຆາຈ ຋ີ ໃ ກ່າຖຄັຽກຈີດໃ ູ ຽຆັ ໃຌ: ຑູຽຂາ຺ແຒ,ກະຽຘຈຉະກາ່ ຌາຂັຌໄຍຌັ ແຈ. 3. ຽຎັຌ຾ນໃ ົຄ຋ີ ໃ ຽກຈີຎະກຈ຺ກາຌ຋າຄ຋່າຓະຆາຈ຋ີ ໃຓຽີບກະຖກັ ຋ີ ໃນາງາກ ນົືຘທງຄາຓຽຎັຌຑຽິຘຈຽຆັ ໃຌ: ຾ຓໃຌ່ ໄາ,ຌ່ ໄາຉກ຺ ຉາຈ,ຑູຽຂາ຺ ຾ຖະ ບື ໃຌໂ 4. ຽຎັຌ຋ີ ໃ ດໃ ູບາເຘຂບຄຆະຌຈິ ຘຈັ ຾ຖະ ຑຈື຋ີ ໃນາງາກ ນົືຉກ຺ ດໃ ູເຌຑາທະບຌັ ຉະຖາງ຾ຉໃ ງຄັຘາຓາຈ ຈ່າຖຄ຺ຆທີຈິດໃ ູແຈຖໄທຓ຋ຄັຌຽິທຈບຌັ ຽຎັຌ຾ນໃ ົຄຖທຓ຃ທາຓບຸຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌຂບຄຑຈື ຾ຖະ ຘຈັ ຋ີ ໃ຋຺ ໃທ຿ຖກ ເນ຃ໄທາຓຘຌ຺ເ຅. 2. ຆະຌຈິຂບຄຓຖ່ ະຈກ຺຿ຖກ ຓຖ່ ະຈກ຺຿ຖກ຾ຍໃຄບບກຽຎັຌ 4 ຆະຌຈິ຃: ືຓຖ່ ະຈກ຺຋າຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ,ຓຖ່ ະຈກ຺ ຋າຄ຋່າຓະ ຆາຈ, ຓຖ່ ະຈກ຺ ຾ຍຍຎະຘຓ຺ ຎະຘາ ຾ຖະ ຓຖ່ ະຈກ຺຋າຄຽບກະຘາຌ. 2.1 ຓຖ່ ະຈກ຺຋າຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ ໝາງຽຊຄີຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຽຆາີຄຽຎັຌຍູປາຌຘະຊາຌ ຍ່ ໃທໃາ຅ະຽຎັຌຈາໄຌຘະຊາຎັຈຉະງະກ່າ, ຎະຉະ ຓາກ່າ, ຅ຈິຉະກ່າ ນົື຾ນໃ ົຄຍູປາຌຌະ຃ະຈີ຋າຄ ຋່າຓະຆາຈຽຆັ ໃຌ: ຊ່ ໄາ, ນົືກໃ ຸຓຘະຊາຌ຋ີ ໃ ກ່ ໃຘາໄຄຽຆຄີ ຽຆື ໃບຓຉ່ ໃ ກຌັ຋ີ ໃຓ຃ີທາຓຽຎັຌຽບກະຖກັ ນົື຾ນໃ ົຄຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ ບຌັບາຈຽຎັຌຏຌ຺ ຄາຌຂບຄຓະຌຸຈ ນົື

120 ຽຎັຌຏຌ຺ ຄາຌປໃ ທຓກຌັຖະນທໃາຄ຋່າຓະຆາຈກຍັຓະຌຸຈຖທຓ຋ຄັຽຎັຌ຾ນໃ ົຄຍູປາຌ຃ະຈີຽຆີ ໃ ຄຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຽນົ຺ ໃາຌີຓໄ ຃ີຸຌ຃ໃາຖ່ ໄາຽຖຈີ຋າຄຎະນທຈັຘາຈ, ຘຌີຖະຎະ, ຓະຌຸຈທ຋ິ ະງາ ນົືທ຋ິ ະງາຘາຈ. 2.2ຓຖ່ ະຈກ຺຋າຄ຋່າຓະຆາຈ ໝາງຽຊຄີຘະຑາຍ຋່າຓະຆາຈ຋ີ ໃຓຖີກັ ຘະຌະກາງະຑາຍ ຾ຖະ ຆທີະຑາຍ ບຌັຓ຃ີຸຌ຃ໃາຽຈັ ໃຌ ຆຈັ ຽ຅ຌເຌຈາໄຌ຃ທາຓຖ່ ໄາຽຖຈີ຋າຄທ຋ິ ະງາຘາຈ ນົືຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຽຆຄີຓຘີ ະຑາຍ຋າຄ຋່ຖະຌທີ຋ິ ະງາ ຾ຖະ ຑູຓຎີະຽ຋ຈ຋ີ ໃແຈປໄ ຍັ ກາຌທຽິ຃າະ຾ຖທໄ ທໃາຽຎັຌຊິ ໃ ຌຊາຌ຋ີ ໃ ດໃ ູບາເຘຂບຄຑຌັ ຑຈື ຾ຖະ ຘຈັ ຽຆີ ໃ ຄ ຊກື຃ຸກ຃າຓ ນົືຽຎັຌ຾ນໃ ົຄຽຑາະຑຌັຂບຄຑຈື ຾ຖະ ຘຈັ ຋ີ ໃນາງາກຽຎັຌຉ຺ຌໄ. "ຓ່ຖະຈກ຺ ຋່າຓະຆາຈ" ຽຎັຌຉທ຺ ຾຋ຌຽຎັຌຂັຌໄ ຉບຌຂບຄກາຌ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ ເຌຎະນທຈັ ກາຌ evolutionary ຂບຄຉທ຺ດໃ າຄ຋ີ ໃ ຽຎັຌ຃ູຆຈັ ຽ຅ຌ຿ຖກ; ຏູຉາຄ ໄ ນຌາໄຂບຄຂະຍທຌກາຌ຋່ຖະຌຘາຈ ີ ຋ີ ໃ ຘ່າ ຃ຌັ , ທທິຈັ຋ະຌາກາຌ຋າຄຆທະີ ຾ຖະຽຎັຌຉທ຺ດໃ າຄ຋ີ ໃ ງຄັ຃າໄຄ຃າຂບຄກາຌຑທ຺ຑຌັຖະນທໃາຄຓະຌຸຈ຾ຖະ ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໄ ຓ຋່າຓະຆາຈແຈ; ໄ ຽບກະຖກັ , ນາງາກນົຘືູຄຘຸຈຎະກຈ຺ ກາຌ຋່າຓະຆາຈ຋ີ ໃ Geomorphology, ນົຓື຋ີ ີ ໃນາງາກ ຃ທາຓຄາຓ຋່າຓະຆາຈເຌຑາກຑື ໄຌ. "ຓຖະ່ ຈກ຺ " ຽຎັຌຉທ຺ ຾຋ຌ ຏຌ຺ຘ່າຽຖຈັຘຖະິ ຎະຽຎັຌຽບກະຖກັ , ຽຎັຌ masterpiece genius ຘາໄຄຘຌັ . ຘາຓາຈຽປຈັ ແຈເຌໄ ແຖ ງະຽທຖາຘະຽຑາະເຈນຌຶ ໃ ຄນົເຌື ຑື ໄຌ຋ີ ໃທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄ຿ຖກ, ຘ່າຖຍັບະຌຸຘບຌຘະຊາຎັຈຉະ, ກາຌ ທາຄ຾ຏຌກາຌຏະຖຈິຏຌ຺ກະ຋ຍ຺ຉ່ ໃ ຂະນຌາຈເນງໃຽກຌີແຎ. ຽຑື ໃບເນຽໄຎັຌຽບກະຖກັ elapsed ຽຎັຌ ຎະຽຑຌທີຈັ຋ະຌະ຋່ານຑົືຌ຺ຖະຽປບືຌ, ນດົືໃ າຄນຌບໄງຎະ຅ກັຑະງາຌຓກາຌ ີ ງກ຺ ຽທັຌໄ. 2.3ຓຖ່ ະຈກ຺ ຾ຍຍຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌ ໝາງຽຊີຄ຃ທາຓຘ່າຑຌັ ຖະນທໃາຄ ຓ່ຖະຈກ຺ ຋າຄທຈັ ຋ະຌະ຋່າ ຾ຖະ ຋່າຓະຆາຈຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌກຌັ ຽຑາະທໃາຘບຄດໃ າຄຌຓີ ຃ີທາຓຘ່າຑຌັກຌັ຃: ືຽຎັຌຉທ຺຾຋ຌ຋ີ ໃຘະ຾ຈຄຏຌ຺ ຄາຌບຌັ຿ຈຈຽຈັ ໃຌ. 2.4ຓຖ່ ະຈກ຺຋າຄຽບກະຘາຌ ໝາງຽຊີຄຘະຊາຌ຋ີ ໃ ເຈໜື ໃ ຄ຋ີ ໃ ຅ະຽຎັຌຓ່ຖະຈກ຺ ຿ຖກຉບໄຄຓ຃ີຸຌຘຓ຺ ຍຈັ ຉາຓຂ່ກໄ ່າຌຈ຺ ຾ຖະ ນົກັ ຽກຌດໃ າຄໜບໄ ງໜື ໃ ຄຂ່ ໄ຿ຈງບີຄຉາຓບຄ຺ກາຌ UNESCO ຓຂີ ່ກໄ າຌຈ຺ ຾ຖະ ນົກັ ຽກຌເຌກາຌ ຑ຅ິາຖະຌາຊາໄຏໃາຌຉາຓຂັຌໄຉບຌຉໃາຄໂ ຾ຖທໄກ່ ໃຓກີ າຌຑ຅ິ າຖະຌາຉາຓ຃ທາຓຽໝາະຘຓ຺ ນົືຍ່ ໃ ບກີ ດໃ າຄ ຉບໄຄຓກີ າຌບາໄຄບຄີດໃ າຄ຃ກັ ຾ຌໃກໃ ຼທກຍັຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຌັຌໄຽຑື ໃບບບກຽບກະຘາຌບາໄຄບຄີເນຏໄູ຃ໄ ຌ຺຋ີ ໃ ຆບກປູໄ ກໃ ຼທກຍັ ຾ນໃ ົຄ຋ໃ ບຄ຋ໃ ຼທເຈໜື ໃ ຄ຅ິ ໃ ຄປຍັ ປູທໄໃາ ຘະຊາຌ຋ີ ໃ ຌັຌໄ ແຈຓໄ ກີ າຌຏໃາຌຉາຓຂ່ກໄ ່າຌຈ຺ຂບຄຂັຌໄຽ຋ຄິ ຓາ຾ຖທໄແຈຽໄຎັຌຓຖ່ ະຈກ຺ ຿ຈງດໃ າຄຊກືຉບໄຄ. 3. ຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກເຌຖາທ຾ຖະບາຆຼຌ. ຎະຽ຋ຈ ຅່າຌທຌຓ່ຖະຈກ຺ ຿ຖກ ນົກັ ຽກຌຑ຅າ ິ ຖະຌາ ນທຼຈຌາຓ 8 ຾ນໃຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ5 ຾ນໃຄ, ຋່າຓະຆາຈ2 ຾ນໃຄ, ຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌ1 ຾ນໃຄ

121 ບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 5 ຾ນໃຄ,຋່າຓະຆາຈ 3 ຾ນໃຄ ຒີຖຍິຎິ ໃ ຌ 6 ຾ນໃຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ3 ຾ນໃຄ, ຋່າຓະຆາຈ3 ຾ນໃຄ ແ຋ 5 ຾ນໃຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 3 ຾ນໃຄ, ຋່າຓະຆາຈ 2 ຾ນໃຄ ຓາຽຖຽຆງ 4 ຾ນໃຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 2 ຾ນໃຄ, ຋່າຓະຆາຈ 2 ຾ນໃຄ ກາ່ ຎູຽ຅ງ 3 ຾ນໃຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 3 ຾ນໃຄ ຖາທ 2 ຾ນໃຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 2 ຾ນໃຄ ຘຄິກະ຿ຎ 1 ຾ນໃຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 1 ຾ນໃຄ ຓຼຌຓໃາ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 1 ຾ນໃຄ ຖທຓ຋ຄັໝຈ຺ 38 ຾ນໃຄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ 25 ຾ນໃຄ, ຋່າຓະຆາຈ 12 ຾ນໃຄ, ຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌ 1 ຾ນໃຄ ຎະຽ຋ຈກາ່ ຎູຽ຅ງ 1. 2535/1992 ບຄັກທ່ ຈັ

122 2. 2551/2008 ຎະຘາຈຑະທນິ າຌ 3. 2560/2017 ຽຂຈຎະຘາຈຘຓ຺ ຿ຍແຑກຸກ຾ນໃຄຍູປາຌ຃ະຈ຾ີນໃຄບ຃ີາຌຎຸຕະ ຎະຽ຋ຈແ຋ 1. 2534/1991 ຌະ຃ບຌຎະນທຈັຘາຈ ຑະຌະ຃ບຌບະງຸຈ຋ະງາ

123 2. 2534/1991 ຽຓບືຄຎະນທຈັຘາຈ ຘຸ຿ຂແ຋ ຾ຖະ ຽຓບືຄ ຍ່ຖທິາຌ 3. 2534/1991 ຽຂຈປກັ ຘາຑຌັຘຈັຎໃ າ຋຺ ໃຄເນງໃ-ນທງໄຂາ຾ຂຄໄ 4. 2535/1992 ຾ນໃຄຍູປາຌ຃ະຈີຍາໄຌຆຼຄ 5. 2548/2005 ຏຌືຎໃ າຈຄ຺ຑະດາຽດັຌ-ຽຂາ຺ເນໃງ

124 ຎະຽ຋ຈຓຼຌຓາ 1. 2557/2014 ກໃ ຸຓຽຓບືຄຍູປາຌບາຌາ຅ກັຑະງຸຄ ຎະຽ຋ຈຒີຖຍິຎິຌ

125 1. 2536/1993 ຿ຍຈຍາ຿ຕກ຾ນໃຄຒີຖຍິຎິຌ 2. 2536/1993 ບຸ຋ະງາຌ຋າຓະຆາຈຎາກາຖຄັຉຸຍຍາຉາຕາ 3. 2538/1995 ຌາຂັຌໄ ແຈ຾ນໃຄຽ຋ບືກຽຂາ຺຃່ຈຖິປໃາຒິຖຍິຎິຌ

126 4. 2542/1999 ຌະ຃ບຌຎະນທຈັຘາທກີຌັ 5. 2542/1999 ບຸ຋ະງາຌ຾ນໃຄຆາຈ຾ຓໃຌ່ ໄາແຉຈໄຌີຎູຽທ຿ຉ-ຎຕຌິ ຽຆຆາ 6. 2557/2014 ຽຂຈປກັ ຘາຑຌັຘຈັຎໃ າຽ຋ບືກຽຂາ຺ຓກີຉີຌັ

127 ຎະຽ຋ຈຓາຽຖຽຆງ 1. 2543/2000 –ບຸ຋ະງາຌ຾ນໃຄຆາຈກຌູ ຸຄຓູຖູ 2. 2543/2000 –ບຸ຋ະງາຌກຌີາຍາຖູ 3. 2551/2008 –ຓະຖະກາ ຾ຖະ ຅ບຘ຋າທ ຌະ຃ບຌຎະນທຈັຘາຈ຾ນໃຄຆໃບຄ຾຃ຍຓະຖະກາ 4. 2555/2012 – ຓຖ່ ະຈກ຺຋າຄຍູຕາຌ຃ະຈ຾ີນໃຄນຸຍຽຂາ຺ຽຖຄັກຄ຺

128 ຎະຽ຋ຈຖາທ 1. 2538/1995 – ຽຓບືຄນົທຄຑະຍາຄ 2. 2544/2001 ທັຈຑູ຅່າຎາຘກັ ຾ຖະ ກາຌຉັ ໄຄຊິ ໃ ຌຊາຌຍູປາຌ຋ີ ໃ ກໃ ຼທຂບໄ ຄຑາງເຌຑູຓ຋ີ ັຈ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຅າ່ຎາຘກັ

129 ຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ 1. 2536/1993 – ໜໃຍູ ູປາຌຘະຊາຌຽຓບືຄຽທໄ 2. 2537/1994 – ບໃາທປາຖໆບຄ

130 3. 2542/1999 – ຽຓບືຄຍູປາຌປບໄງບຌັ 4. 2542/1999 – ຘະຊາຌ຋ີ ໃຘກັ ຘຈິໝຽີຆຌີ 5. 2546/2003 – ບຸ຋ະງາຌ຾ນໃຄຆາຈຒໆບຄດາ-຾ກໆຄຍໃາຄ

131 6. 2553/2010 – ຑະຖາຈຆະທຄັ຅ກັກະຑຈັ຾ນໃຄ຋ຄັຖບຄ-ປາຌບງ 7. 2554/2011 – ຎບໄ ຓຎປາກາຂບຄຖາຈຆະທຄັ຿ປໃ 8. 2557/5014 – ຾ນໃຄຑູຓ຋ີ ຈັ຅ໃາຄບາຌ

132 ຎະຽ຋ຈຘຄິກະ຿ຎ 1. 2558/2015 – ຘທຌຑກຶ ຘາຘາຈຘຄິກະ຿ຎ ຎະຽ຋ຈບຌິ຿ຈຽຌຽຆງ

133 1. 2534/1991 – ກໃ ຸຓທຈັ຿ຍ຿ປຍູຈູຕ 2. 2534/1991 – ບຸ຋ະງາຌ຾ນໃຄຆາຈ຿຃຿ຓ ຿ຈ 3. 2534/1991 – ກໃ ຸຓທຈັຎຕ່າຍາຓຌັ

134 4. 2534/1991 – ບຸ຋ະງາຌ຾ນໃຄຆາຈບູ຅ຄຸ ກຖູ ຌ຺ 5. 2539/1996 – ຾ນໃຄຓະຌຸຈຽຖີ ໃຓຉ຺ຌໄຆາຄຕີຌັ

135 6. 2542/1999 – ບຸ຋ະງາຌ຾ນໃຄຆາຈ຿ຖຽປຌັ 7. 2547/2004 – ຓຖ່ ະຈກ຺ ຎໃ າຐ຺ຌຽຂຈປບໄຌຂບຄຽກາະຘຸຓາຈຉາ 8. 2555/2012 ຑູຓ຋ີ ຈັທຈັ຋ະຌະ຋່າຂບຄ຾ຂທຄຍາຖ:ີຖະຍຍ຺ຆູຍກັ ນົກັ ກາຌຉາຓຎຕຌິ ງາແຉນຈິ ຃າຕະ

136 ຍຈ຺຋ ີ11 ຘະຊຉິຂບຄ ິ ຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກ 1. ຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖ຅ຈັຉາຓ຋ະທຍີ ຉາຉະຖາຄຓຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກ຅ຈັຉາຓ຋ະທຍີ. Zone/region ຋່າຓະຆາຈ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຎະຘຓ຺ ຎະຘາຌ Total ງູ຿ປຍ຾ຖະບາຽຓປກາ ິ ຽໜບື 63 426 10 499 ຽບຽຆງ-ຎາຆຒີິກ 62 173 12 247 ບາຽຓປກາ ິ ຖາຉຌີ 37 96 5 138 ຽບຍຒປກາ ິ 37 48 5 90 ຽບປີຍ຺ 5 73 3 81 Total 204 816 35 1 055 ຂື ໄຌ຋ະຍຼຌຆ່ ໄາ 5 29 3 37 Sub-total 209 845 38 1 092

137 2. ຘະຊຉິຂບຄ ິ ຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃຓຓີຖະ່ ຈກ຺ ຿ຖກນົາງກໃທາໝໃ ູ

138 ຍຈ຺຋ ີ12 ກໃຼທກຍັບຄ຺ກາຌ UNESCO - ICOMOS 1. ກໃ ຼທກຍັກາຌ຅ຈັຉັ ໄຄ ຾ຖະ ໜາໄ຋ີ ໃຂບຄບຄ຺ກາຌ UNESCO (United Nations Educational Scientific and cultural Organization) ບຄ຺ກາຌຘກຶ ຘາທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຘະນະຎະຆາຆາຈ United Nations Educational Scientific and cultural Organization ນົືUNESCO ຽຎັຌບຄ຺ກາຌຆາຌາຌ ຑຽິຘຈ ຂບຄຘະນະຎະຆາຆາຈກ່ ໃ ຉັ ໄຄ຿ຈງຓກີ າຌຖຄ຺ຌາຓຖຈັ ຊະ຋່າຓະຌຌູ ຂບຄບຄ຺ກາຌຽຓື ໃ ບທຌັ ຋ີ ໃ 16 ຑະ຅ກິ ຃ຘ 1945 ຾ຖະ ຉ່ ໃ ຓາຽຓື ໃ ບທັຌ຋ີ4 ຑະ຅ກິ ຃ຘ 1946 ນົັຄຘຄ຺຃າຓ຿ຖກ຃ັ ໄຄ຋ີ2 ຎະຽ຋ຈ ຘະຓາຆິກກ່ ໃ ຉັ ໄຄຓີ20 ຎະຽ຋ຈແຈປໄໃ ທຓຓຘື ຌັ ຘັຌງາຖຈັ ຊະ຋່າຓະຌູຌຂບຄບຄ຺ກາຌ UNESCO ນົື ບຄ຺ກາຌຘກຶ ຘາທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ທຈັ ຋ະຌະ຋່າ຾ນໃຄຘະນະຎະຆາຆາຈ ຌັຌໄຽຎັຌບຄ຺ກາຌຆ່າຌາຌຑຽິຘຈ ຾ນໃຄໜື ໃ ຄຂບຄບຄ຺ກາຌຘະນະຎະຆາຆາຈ ຘາໄຄຉັ ໄຄຂື ໄຌເຌທຌັ຋ີ4 ຑະ຅ກິ ຃ຘ 1946 ຓຘີ່າຌກັ ຄາຌເນງໃຉັ ໄຄດໃ ູ ກຸຄຎາຕີຘ ຎະຽ຋ຈຐຕັ ໃຄຽຘຈ , UNESCO ຓ຅ີຈຸ ຓໃຸຄໝາງຘາ຃ຌັຘາໄຄຘຌັຉຑິ າຍ ຿ຈງຘ຺ ໃຄຽຘຓີ ກາຌປໃ ທຓ ຓຌືາໂຆາຈ ຋າຄກາຌຘກຶ ຘາທ຋ິ ະງາຘາຈ ຾ຖະ ທຈັ຋ະຌະ຋່າ ຽຑື ໃບເນ຋ໄ ຺ ໃທ຿ຖກຽ຃າ຺ຖຍ຺຃ທາຓງຸຉ຋ິ ່າ ກຈ຺ ໝາງ ຘຈິ຋ິ຾ຖະ ຘຈິ ຽຘຖຑີ າຍ ຋ີ ໃຓະຌຸຈຓ຿ີຈງຍ່ ໃ ຾ຍໃຄຽຆື ໄບຆາຈ,ຘາຘະໜາ,ຽຑຈ,ຑາຘາ ຉາຓກຈ຺ໝາງ ຂບຄຘະນະຎະຆາຆາຈ.

139 2. ບ ຄ ຺ກາຌ ICOMOS

140 ຍຈ຺຋ ີ13 ຘະຊຉິ຋ິ ີ ໃຘຸຈຂບຄບຌິຈ຅ູ ຌີ 1. ຾ນົຓັ ບຌິຈ຅ູ ຌີ ນຌຶ ໃ ຄເຌຘາຓຂບຄ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ຾ນົຓ (Indo-຅ຌີ຾ນົຓ), ບາຆເີຉ.ໄຽຎັຌ຋ີ ໃ ປູ຅ໄ ກັ ຽຓື ໃບກໃບຌຽບີ ໄຌ ທໃາຽຎັຌ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ, ຽຎັຌ຋ີ ໃປູ຅ໄກັງຄັຽຎັຌ຾ນົຓບຌິຽຈງແຈ.ໄຉັ ໄຄດໃ ູຖະນທໃາຄຎະຽ຋ຈ຅ຌີ຾ຖະ຋ະທຍີບາຆີ ເຉ, ໄຑາກຉາຽທຌັຉກ຺ Bay ຂບຄ Bengal, ບຌັຈາຓຌັ຋ະຽຖ຾ຖະ Strait ຂບຄຓະຖະກາ, ຋ະຽຖ຅ຌີເຉໄ , ຑາກຉາຽທຌັບບກຂບຄຎາຆຒີິກຓະນາຘະນຓຸຈ, ຽຎັຌຂທ຺ຖະນທໃາຄບາຆຉາ ີ ຽທຌັບບກ຾ຖະຽກາະຈບຌແຈ.ໄ ຾ນົຓັ ບຌິຈ຅ູ ຌີ, ຖທຓ຋ຄັຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ, ຖາທ, ກາ່ຎູຽ຅ງ, ຓຼຌຓາ, ແ຋຾ຖະຓາຽຖຽຆງຉາຽທຌັຉກ຺ , ຾ນົຓນົາງ຾ນໃຄຆາຈ຿ຖກ຃ັ ໄຄ຋ຘບຄ ີ . ຽຂຈຑື ໄຌ຋ີ ໃຂບຄ 2065 ຖາໄຌກ຿ຖິ ຉາ຾ຓຈັ , ກທຓ 46% ຂບຄຑື ໄຌ຋ີ ໃ ບາຆຉາ ີ ຽທຌັ . 117 ຖາໄຌ km ຆາງຐັ ໃ ຄ຋ະຽຖງາທ, ຋ໃາຽປບື຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັນົາງ. ຌບຌຑາກຽນຌບືກຍັຑາກເຉ, ໄ ຑູ ຽຂາ຺຾ຖະຑູຑຼຄ. ທຈັຊຸຍູປາຌຑູຑຼຄຑາກຽນຌບື , ດໃ ູຖະຈຍັ຃ທາຓຘູຄຂບຄ 1,500 ຽຊຄິ 2,000 ຾ຓຈັ . ຑູ ຽຂາ຺຋ີ ໃ ຅າ່ຌທຌນຖາງຑຈັຖຓ຺ ປູຍປໃາຄ, ກາຌຂະນງາງຓາ຅າກຑາກເຉແຎໄ ຋າຄ຋ຈິຽນຌບື, ປູຍ຾ຍຍຑູຓຎະິ

141 ຽ຋ຈແຈຘໄາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌຑູຑຼຄ Shan ຾ຖະຑູຽຂາ຺຋າຄຑາກເຉ, ໄ ປໃບຓຑູ຾ຖະກາຌ຾ຏໃກະ຅າງຘຂາທ ີ . ຑູຉ຺ຌໄ ຉ່ ຓາ຅າກ຋ຈິຉາຽທຌັຉກ຺ນາຉາຽທຌັບບກຽຎັຌຑູຈບງ Naga, Arakan ຑູຽຂາ຺; ຑູຽຂາ຺ Denglao, ຖາທ ແຈບໄໃາຌຑູຽຂາ຺ Weng ຖາທ, Bi Laoke Dongshan; ຑູຽຂາ຺ງາທ. 3 ຖ່າຈຍັຖະນທໃາຄຑູຽຂາ຺ Irrawaddy, Salween, Chao Phraya, ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄ, ຾ຓໃຌ່ ໄາ຾ຈຄ຅າກຑາກຽນຌບືກຍັຑາກເຉ, ໄ ຋ີ ໃ ປາໄງ຾ປຄ, ຎະນທຈັຈຌ຺ຌາຌ. ຽທຖາງໃາຄ຿ຈງຏໃາຌກາຌຌ່ ໄາຑູຑຼຄ Shan ແຈ, ໄ ປໃບຓຑູ຋ີ ໃ ຽຖກິ ຅ະຑູຑຼຄຽຎັຌ ຉໃບຌນົາງ, ຽຆັ ໃຌ Irrawaddy ຾ຖະ Salween ຓຼຌຓາຑາກຉາຽທຌັບບກຖະນທໃາຄຑູຑຼຄ, ຑູຑຼຄຆຼຄ ເນຓໃຖະນທໃາຄ Salween ຾ຖະ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄ, ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄ຾ຖະ຾ຓໃຌ່ ໄາ຾ຈຄເຌຖະນທໃາຄ຋ີ ໃປາຍຖາທ et al ., ຽຎັຌຎ຺ກກະຉຂບຄ ິ ຑູຽຂາ຺຾ຖະ຾ຓໃຌ່ ໄາ ຾ຖະຘຂາທ ີ , ກາຌ຾ຏໃກະ຅າງຊຌັ . ຍາຄ຃ຌ຺ ຽຊຄິກາຄ຾ຖະຉ່ ໃາຂບຄ ປໃບຓຑູຌ່ ໄາ຾ຖະ຋຺ ໃຄຑຼຄ຋ຄັນຓຈ຺ຂບຄ Delta ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄຽຂຈກະຘກິ າ່຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັ຾ຖະຎະຆາກບຌກໃ ຸຓ. "຾ນົຓັ ບຌິຈ຅ູ ຌີ" ຽຎັຌຑາຂບຄ຃່າທໃາຓາ຅າກ "ບຌິ຿ຈ຅ຌີ" ຽຎັຌຑາຘາຐຕັ ໃຄ, ຓຌັຘະ຾ຈຄຽຊຄິກາຌຉັ ໄຄດໃ ູຖະ ນທໃາຄບຌິ ຽຈງ຾ຖະຎະຽ຋ຈ຅ຌີ຾ຖະຑາກຑື ໄຌ຋ີ ໃຊກືກະ຋ຍ຺ ຿ຈງ຋ຄັຘບຄທຈັ຋ະຌະ຋່າ. ຅ຌີເຌ຾ຏໃ ຌຈຌິ ເນງໃ຅ຌີ, ບາຆຽີທຌັບບກຘໃ ຼຄເຉ, ໄ ແຉນໄ ທຌັ , ຽບຕີຍ຺ ຾ຖະຘະນະຖຈັບາຽຓຖກາ ິ ຾ຖະຘະຊາຌ຋ີ ໃບື ໃຌໂຂບຄ ກາຌຌາ່ ເຆດໄໃ າຄ຾ຏໃນົາງເຌແຖງະ "຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ", ຘໃທຌເນງໃ຾ຓໃຌງບໄຌກາຌ຅ຌີຘຄ຺຃າຓຉ່ ໃຉາໄຌງີ ໃຎໃ ຸຌ, "຅ຌີ" ກາງຽຎັຌ insult ກຍັ຃່າຘຍັຉໃາຄໂຂບຄ຅ຌີແຈ, ໄ ຋ີ ໃ ຖຽິຖີ ໃຓຂບຄ Yu Yu-jen, ກາຌຌາ່ ເຆແໄຈໄ "CENTRAL ຾ນົຓ "(ບື ໃຌເຌຽທຖາ຋ີ ໃຘຄ຺຃າຓແຈຽຑາະ ໄ ທໃາ" ຎະຽ຋ຈ຅ຌີ "ນົາງກຼໃທາທ຋ິ ກາຌ ີ ຽຖບືກຎະ ຉຍິຈັ , ຘະຽນຌ຿ຈງ ີ ກາຌປກັ ຆາຈຉໃາຄຎະຽ຋ຈ຅ຌີ Tan Kah Kee ຓກາຌ ີ ຎໃ ຼຌ຾ຎຄຆື ໃຑາຘາ຅ຌີ" ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ "຃ຌ຺ນຌຶ ໃ ຄຽທ຺ ໄາທໃາ), ຆຶ ໃ ຄນຓາງ຃ທາຓທໃາ" ຾ນົຓ "ເຌຑາກເຉຂບຄ ໄ ຎະຽ຋ຈ຅ຌີ. ຾ຉໃທໃາເຌກາຌ ຘກຶ ຘາ (຿ຈງຘະຽຑາະ຾ຓໃຌຑູຓຘາຈ຾ຖະ຋່ຖະຌຘາຈ ີ ), "຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ" ບກີ຃ຌ຺ນຌຶ ໃ ຄງຄັຘຍືຉ່ ໃຌາ່ ເຆ, ໄ ຽຎັຌ຾ຓໃຌກາຌຌາ່ ເຆຂບຄ ໄ Indosinian "຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ" ນງ່ ໄ "Indo" ຋ີ ໃຓຆີ ື ໃ . 2.ຎະນທຈັຘາຈ ຅າກຘະຉະທຈັ຋ີ ໃ 2 BC, ຅ຌີ຾ຖະບຌິຽຈງ, ຋ຄັຘບຄຑຌ຺ຖະຽຓບືຄບາຆ຅ະີ ຽຖີ ໃຓຉ຺ຌໄກາຌ຃າໄ຋ີ ໃ ຿ງກງາໄງ ບບກ. ເຌຽທຖາທຈັຊຸຍູປາຌ passage ຋ີ ໃ ຽຎັຌແຎແຈຖະໄ ນທໃາຄ຅ຌີກຍັບຌິ ຽຈງຓຘີ ີ ໃ : ແຈ຿ຈງ ໄ ກຄ຺ເຌແຖ ງະ຋ຽຍຈ ິ ຑູຑຼຄ຿ຈງຏໃາຌກາຌ Himalayas ແຈນໄ ົື Karakoram; ຿ຈງຏໃາຌກາຌຉາຽທຌັຉກ຺ , Congling (ເຌຎັຈ຅ຸຍຌັ Pamir) ຾ຖະຘູຌກາຄເຌບາຆຽຖ ີ Gobi ຋ະຽຖຆາງ& nbsp ; & nbsp; ຾ນົຓັ ບຌິຈ຅ູ ຌີ ຅າກຘະຉະທຈັກາຄຎີ຋ີ19 ຂບຄຘະຉະທຈັ຋ີ20 ແຈ, ໄ ເຌຑາກຑື ໄຌຌີ ໄງກ຺ ຽທັຌໄຎະຽ຋ຈແ຋ແຈງາທ ໄ ງຄັ຃ຄ຺ຽບ ກະຖາຈກໃທາກາຌຎ຺ກ຃ບຄຂບຄບາຌາຌ຃ິຓ຺ ຐຕັ ໃຄ຾ຖະບຄັກຈິ. ຍໃບຌເຈ຋ີ ໃ ຘຎຎຖາທ, ກາ່ ຎູຽ຅ງ, ນທຼຈ ຌາຓ, ກຈ຺ຖະຍຼຍຑາຘາຐຕັ ໃຄ, ຽຎັຌ຋ີ ໃ ປູ຅ໄກັ ຽຎັຌ "ຐຕັ ໃຄ຾ນຓົັ ບຌິຈູ຅ຌີ." ຓຼຌຓາ, ຓາຽຖຽຆງ, ຘຄິກະ຿ຎ, Britain ຎ຺ກ຃ບຄ. ເຌຎີ 1893 ກາຌຘາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌ຃ັ ໄຄ຋່າບຈິຑາຘາຐຕັ ໃຄ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີຘະນະຑຌັ , ເຌຎີ 1940 ບາຆຍີງີ ໃຎໃ ຸຌຂບຄຑາຘາຐຕັ ໃຄ຾ນົຓັ ບຌິຈ຅ູ ຌີ, ເຌ 1942 ບາຆຍີງີ ໃຎໃ ຸຌຂບຄຎະຽ຋ຈແ຋ຌບກຽນຌບືແຎ ຅າກຈຌິ຾ຈຌ຋ຄັນຓຈ຺຋ີ ໃດໃ ູຌບກ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ. ເຌຎີ1945, ນົຄັ຅າກຘຄ຺຃າຓ຿ຖກ຃ັ ໄຄ຋ີII, ເຌບາຌາຌິ ຃ຓ຺ ຂບຄບຄັກຈິ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີຽຎັຌຽບກະຖາຈຘະນຄຍ຺ນົາງເຌຎີ 1948, ຽຎັຌຽບກະຖາຈຓຼຌຓາ, ຽບກ

142 ກະຖາຈຓາຽຖຽຆງເຌຎີ1956 ເຌຎີ1963, ຘະນະຑຌັຂບຄຓາຽຖຽຆງແຈຘໄາໄຄຉັ ໄຄຂຶ ໄຌເຌຎີ1965 ດໃ ູຘຄິ ກະ຿ຎຌຍັຉັ ໄຄ຾ຉໃຽຎັຌຽບກະຖາຈ຅າກຘະນະຑຌັຂບຄຓາຽຖຽຆງແຈ. ບາ ໄ ຌາຌ຃ິຓ຺ ຐຕັ ໃຄຽຎັຌກາຌງາກນົາງ, ຌຍັຉັ ໄຄ຾ຉໃຉບຌ຋າໄງຂບຄຘຄ຺຃າຓ຿ຖກ຃ັ ໄຄ຋ຘບຄ ີ ນົຄັ຅າກນທຼຈຌາຓແຈຽໄຎີຈຘຄ຺຃າຓຽຎັຌຽບກະຖາຈຉ່ ໃຉາໄຌ ຎະຽ຋ຈຐຕັ ໃຄ, ນຖຄັ຅າກກບຄຎະຆຸຓ຋ີ ໃ ຽ຅ຌທາ ີ ເຌຎີ 1954, ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີຐຕັ ໃຄແຈປໄຍັ ຽບ ກະຖາຈຑຼຄ຾ຉໃ . 1960 ກາຌຘະ຾ຈຄຂບຄນທຼຈຌາຓຘະນະຖຈັ . ນົຄັ຅າກຎີຂບຄຘຄ຺຃າຓນທຼຈຌາຓ,ເຌ ຎີ1975ກາຌຊບຌ຋ະນາຌຘະນະຖຈັ ,ຖທຓຂບຄນທຼຈຌາຓ. 3.ຘະຑາຍ຾ທຈຖບໄຓຈາໄຌຑູຓຘາຈ 3.1ຖກັຘະຌະ຋ຖະ່ ຌຘາຈ ີ terrain ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີຓຘາຓ ີ ຖກັ ຘະຌະ຋ີ ໃ຅ະ຾຅ຄໄ. ນຌາໄ຋່າບຈິ, terrain ຎະຓາຌຑາກຽນຌບືກຍັຑາກ ເຉ, ໄ ຑູຽຂາ຺ນົາງ, ຑູຑຼຄ, ຑູຽຂາ຺ຎະຓາຌຑາກຽນຌບືກຍັຑາກເຉ, ໄ ຾ຖະຑູຏາຎໃ າຈຄ຺຾ຖະຘຂາທ ີ ຅ຈັຖຼຄ຃ື ຾ນົຓຌບຌ຾ຍຍຐາຓແືຈ.ໄ ບຌັ຋ຘບຄ ີ , terrain ຾ຓໃຌກາຌຽຆາະຽ຅ື ໃບຌ undisturbed ຈີquasi ຾ຎ, karst & nbsp; & nbsp; ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີເຌ຾ຏຌ຋ີ ໃຑູຓຎະີ ຽ຋ຈ ຑູຽຂາ຺຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ຾ຖະຑູຑຼຄຘໃທຌເນງໃ ຾ຓໃຌດໃ ູເຌຑູຽຂາ຺ Naga ຉາຽທຌັຉກ຺ Arakan ຾ຖະຑູຽຂາ຺ ຂບຄຑາກຉາຽທຌັຉກ຺ protruding ຑູຽຂາ຺ arcuate ຋ີ ໃ ຘູຄຂບຄ 1800 ຾ຓຈັຂາໄຄຽ຋ຄິຌີ ໄຘໃທຌເນງໃ , ຎະ ຓາຌ 1100 ກ຿ຖິ ຾ຓຈັ , ຖທຓ຋ຄັຘຼຄຂບຄຂບຍຽຂຈຑູຽຂາ຺຋ີ ໃ ຂະນຌາຌຽຎັຌ, ຾ຓໃຌຘຍືຉ່ ໃຂບຄຽຂຈຑາກເຉໄ Himalayas ແຈໄຑາກຘໃທຌ, ຾ຖະຘຍືຉ່ ໃ stretch ຑາກເຉ. ຑາກ ໄ ຉາຽທຌັບບກຎະຽ຋ຈນທຼຈຌາຓ, ຋ຈິຽນຌບືຘຎຎຖາທ, ກາ່ຎູຽ຅ງຆາງ຾ຈຌ຾ຖະ stretches ຑາກເຉແຖໄ ງະ 1000 ຖະຈຍັຑູງາທ km, ຃ບໄງຉາຽທຌັຉກ຺ ຂບຄຑູຽຂາ຺ແຈຎາຌ ໄ ກາຄ, ກາຌນຌັຎໃ ຼຌຽ຋ື ໃບຖະກາໄທແຎຖາທ, ຑູຑຼຄກາ່ຎູຽ຅ງ, ຽຆັ ໃຌ: ຑູ ຑຼຄຆຼຄຂທາຄ, ຅ະຑູຑຼຄ Fen, Gansu ຾ຖະເຌຑູຑຼຄຓຄ຺຿ກຖ຾ຖະ ີ Boloven ຑູຑຼຄ, ຑູຽຂາ຺ steep Dongpo ເກກໄ ຍັ coast ແຈ, ໄ ກບຍຽຎັຌ຅າ່ຌທຌດໃ າຄນົາງຂບຄກາຌ cliffs ຾ຖະ຾ນຖຓແຈ. ໄ ຘ່າຖຍັກາຌຘຍືຉ່ ໃຂບຄຖະຈຍັຑູຂບຄຑາກກາຄນາຑາກເຉຂບຄ ໄ ຎະຽ຋ຈ຅ຌີ, ເຌຽຂຈຆາງ຾ຈຌຓຼຌຓາ຾ຖະ ຎະຽ຋ຈແ຋ແຈຓໄ 登ີ 劳ຑູຽຂາ຺, ຋ີ ໃ຋ໃາຌແຈບໄໃາຌຂບຄຽຂາ຺ Weng 比劳克ຑູຽຂາ຺ Higashiyama ຾ຖະ ຑາກເຉຂະໄ ນງາງຽຂ຺ ໄາແຎເຌ຾ນົຓຓາ, ເຌຎະຽ຋ຈຓຼຌຘູຄຑູຽຂາ຺ກທາໄຄດໃ ູເຌບາຆຽີທຌັບບກຘໃ ຼຄເຉໄຑູຑຼຄ ຋ີ ໃ ເນງໃ຋ີ ໃຘຸຈ - ຑູຑຼຄຘາຌ, ເຌຑາກຉາຽທຌັບບກຂບຄຎະຽ຋ຈແ຋ Khorat ຑູຑຼຄ. ຘູຄຘຸຈ຾ນົຓັ ບຌິຈ຅ູ ຌີ຿ຈງກາຌຽຆາະຽ຅ື ໃບຌເຌແຖງະງາທຂບຄຑູຽຂາ຺຾ຖະຑູຑຼຄຘໃທຌເນງໃ ແຈປໄຍັກາຌຓຌ຺ ຽຎັຌປູຍ຋ີ ໃປາຍຘູຄກາຌຑຈັ຋ະຌາຈາໄຌກາຌຽຆາະຽ຅ື ໃບຌ. ຾ນົຓຓາ຾ຖະ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ຿ຈງ຋຺ ໃທແຎ຾ຖທໄ Kra Isthmus ຾ຓໃຌ bounded. ກໃ ຼທກຍັຑູຓຎະິ ຽ຋ຈກ່ ໃຘາໄຄ຾ຓໃຌຘໃທຌນຌຶ ໃ ຄຂບຄຽຌື ໄບ຋ີ ໃຈຌິ຋ີ ໃ ຾ນົຓ ຓາຽຖບຌິຽຈງ, ຋ີ ໃຉັ ໄຄດໃ ູເຌຽຂຈຑູກາຄ, ກາຌນຸົຈຏໃ ບຌຑາກຉາຽທຌັບບກ຾ຖະ຋ຈິຉາຽທຌັຉກ຺຋ຄັຘບຄຈາໄຌ. ຑູຽຂາ຺ກາຄຖທຓ຋ຄັ຾ຎຈຑູຂະນຌາຌດໃ າຄນົທຄນົາງ, ຑາກຽນຌບືກຍັຑາກເຉ, ໄ ຽຑາະຈຼທກຌັກາຌຽຆາະ ຽ຅ື ໃບຌ, ຘະຌັຌໄຑຼຄຽຖກັ ຌບໄງຘູຄ granite outcrop rocky gneiss ຾ຖະນຌີຎູຌ຋ີ ໃຘູຄ຋ີ ໃ ຘຸຈຑູຽຂາ຺ Trahan ຑຼຄ຾ຉໃ 2190 ຾ຓຈັ . ຑູຑຼຄ Shan ຅າກ 1000 ກຍັ 1300 ຾ຓຈັຂາໄຄຽ຋ຄິຌີ ໄເຌຖະຈຍັ຋ະຽຖ

143 , ຎະກບຍຈທໄງຘໃທຌນົາງ຾ຓໃຌຂບຄ Paleozoic ຾ຖະ Mesozoic ນຌີຎູຌ຾ຖະ granite ຖໃທຄຖ່ ໄາ. ຈາໄຌຑູຑຼຄຓີcanyons ຽຖກິນົາງ຃ຌ຺຾ຖະ 800 ກຍັ 900 ຾ຓຈັຂາໄຄຽ຋ຄິນຌາໄຈຌິຂບຄຑູຽຂາ຺ແຈ.ໄ ຘຌັຑູ ຾ຖະປໃບຓຑູ຋ີ ໃຊກືງາໄງ, ກາຌຽຆາະຽ຅ື ໃບຌຂບຄຈຌິນົາງ, ຓຽຂຈ ີ ຑາກຽນຌບືຽຂຈຑາກເຉຑາກ ໄ ຉາຽທຌັຉກ຺ ຽຊຄິ 600 ກຍັ 700 km ຂບຄ຃ທາຓຏຈິຂະນຌາຈເນງໃ . Khorat ຑູຑຼຄເຌຑາກຉາຽທຌັບບກຎະຽ຋ຈ ແ຋, ຘໃທຌເນງໃຂບຄ 150 ກຍັ 300 ຾ຓຈັຂາໄຄຽ຋ຄິຌີ ໄເຌຖະຈຍັ຋ະຽຖ, ຅າກ sandstone ຘ຾ຈຄ ີ , ຑູຓິ ຎະຽ຋ຈຽຎີ ໄຌຑູຑາກຉາຽທຌັຉກ຺ ຅າກ຋ຈິຉາຽທຌັບບກ, ຈຌິຽຎັຌ຃ື ໄຌແຈ. ເຌ ໄ ຋ີ ໃ ປາຍຘູຄ Shan ຾ຖະຑາກ ຽນຌບືຂບຄນທຼຈຌາຓ຾ຖະຖາທ, ຑູຓຎະີ ຽ຋ຈ karst ຾ຏໃ ຂະນງາງນົາງ, ຍໃບຌ຋ໃບຄ຋ໃ ຼທ຋ີ ໃຓຆີ ື ໃຘຼຄ. ຖະຈຍັ຃ທາຓຘູຄ Naga ຾ຖະ Arakan ຑູຽຂາ຺ຂບຄ 3,000 ຾ຓຈັ , 1,100 ກ຿ຖິ ຾ຓຈັງາທ, ຽຎັຌບຸຎະ ຘກັ຋່າຓະຆາຈຖະນທໃາຄຓຼຌຓາ຾ຖະບຌິ ຽຈງ, ຍຄັກະຖາຽ຋ຈ, ຑູຽຂາ຺຋ີ ໃຏໃາຌທຈັຊຸຍູປາຌຆໃບຄກາຌຽ຃ື ໃບຌ ງາໄງຍາຄດໃ າຄຂບຄຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາ. ຑູຽຂາ຺登劳, ຖາທແຈບໄໃາຌຑູຽຂາ຺ Weng Birao ຖຈັ ຽຌທາຈາຂບຄຑຕະບຄ຺ ຾ຖະ຋ີ ໃ ຽຌັຌໄ ຿ຈງຏໃາຌຆາງ຾ຈຌຓຼຌຓາ຾ຖະຎະຽ຋ຈແ຋, ຈ຋ີ ີ ໃ ປູ຅ໄກັຏໃາຌຑູຽຂາ຺ນົາງ຾ຓໃຌ marching ຉ່ ໃ ຘູຖະໄ ນທໃາຄຓຼຌຓາ຾ຖະຎະຽ຋ຈແ຋ເຌຎະທຈັຘາຈຂບຄຏໃາຌງຸຈ຋ະຘາຈ. ຑູນຖທຄ, ເຌຽທຖາ຋ີ ໃຑູຽຂາ຺ ຾ຖະກຈ຺ນຓາງ Tropea 桑坎ກາຄ Pengshan ຽຌັຌໄ຾ນົຓ, ຾ນົຓຑາກຘໃທຌຉາຽທຌັບບກ຾ຖະຉາ ຽທຌັຉກ຺ ຂບຄຽຘັຌໄ຾ຍໃຄຖະນທໃາຄຑູຓຘຌັຊາຌ຋ີ ໃ ຾ຉກຉໃາຄກຌັ . ຑາກຉາຽທຌັບບກຑູຽຂາ຺ງາທ (ຖາທຽທ຺ ໄາທໃາ Liang Fu ຑູຽຂາ຺) ຿ຈງ຋຺ ໃທແຎ຾ຖທໄນຌບໄງກໃທາ 1500 ຾ຓຈັຂາໄຄຽ຋ຄິຌີ ໄເຌຖະຈຍັ຋ະຽຖ, stretches ນົາງກທໃາ 1000 ກ຿ຖິ ຾ຓຈັ , ຂບຄນທຼຈຌາຓ, ຖາທ, ກາ່ຎູຽ຅ງຘາຓຎະຽ຋ຈຓຆາງ ີ ຾ຈຌຉຈິຑູຽຂາ຺, ຂາໄຓ ຑູຽຂາ຺ແຎ coast ຑາກເຉ຾ຖະ ໄ ຌ່ ໄາ຋າຄຖຈັ຅ະຖາ຅ບຌ Aidao ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄປໃບຓຑູ. ຓຑີູຑຼຄຑູ຅າ່ຌທຌ ນົາງເຌ Shan State, ຾ຂທຄຆຼຄຂທາຄຓ, ີ຅ະຓໃທຌ, ຖກັ ຘະຌະຂບຄ຾ຂທຄ຃່າຓໃທຌ, Boloven ຾ຖະ Dole ຑູຑຼຄ຋ີ ໃຓຆີ ື ໃຘຼຄ, ຑູຓຎະິ ຽ຋ຈ, ຘະຑາຍບາກາຈ, ຎະນທຈັຘາຈ, ຆຌ຺ຆາຈຆຌ຺ ຽຏ຺ ໃາກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ຾ຖະ ກາຌຏະຖຈິກະຘກິ າ່ ຾ຓໃຌຽຎັຌຽບກະຖກັ ,຾ຉໃຖະ຋ີ ໃຓ຃ທາຓ ີ ຘ່າ຃ຌັ . 3.2຃ຸຌຖກັຘະຌະຑູຓບາກາຈ ຘໃທຌນົທຄນົາງຂບຄ຾ນົຓດໃ ູຖະນທໃາຄຖະຉ຅ິຈູ 10 ~ 20 °, ຽຎັຌຎ຺ກກະຉຐິ຺ຌຘະຑາຍບາກາຈ ຽຂຈປບໄຌ. ຽຈບືຌຓຌາ ີ ນາຽຈບືຌຑຈຶຘະຑາເຌ຾ຉໃຖະຎີຘ່າຖຍັກາຌຖະຈູປບໄຌ, ຋ຄັຘບຄຖະຈູນຌາທ຾ຖະ summer ຐ຺ຌຖຄ຺, ບາກາຈປບໄຌ, ບຸຌນະຑູຓຘະຽຖໃງຎະ຅າ່ຽຈບືຌຂບຄ 25 ~ 30 ℃; ຖະຈູຐ຺ຌຎີ຾ຍໃຄ ບບກແຑ຾ນຄໄ຾ຖຄໄ, ຅າກຽຈບືຌຓຊິຸຌານາຽຈບືຌຉຸຖາ຾ຓໃຌຖະຈູຐ຺ຌ, ຾ຎຖຓ຺ ຓຖະ່ ຘຸຓຉາຽທຌັຉກ຺ ຘຼຄ, ຖິ ຓາຌຌ່ ໄາຐ຺ຌບຸຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌຽຈບືຌຑະ຅ກິ ກາຌຉ່ ໃ ຽຈບືຌກຸຓຑາຘ່າຖຍັຖະຈູ຾ຖຄໄ, ກາຌຖະຘຸຓ຾ຎບບກຘໃ ຼຄ ຽນຌບື  ຋ທິ຋ຈັ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ 3.3.ບຸ຋ກ຺ ະຘາຈ ເຌຖະນທໃາຄຑູຽຂາ຺, ຑູຑຼຄ, ເຌຑູຓຎະິ ຽ຋ຈບາຆເີຉ຅າກ ໄ ຑາກຽນຌບືກຍັຑາກເຉຉາຓ ໄ ຾ຓໃຌ່ ໄາແນຖ ຽຂ຺ ໄາແຎເຌ຋ະຽຖ, ຅າກຑາກຉາຽທຌັບບກຑາກຉາຽທຌັຉກ຺ ຾ຓໃຌ່ ໄາ຾ຈຄ, ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄ, Chao Phraya ຌ່ ໄາ, ກາຌ Salween ຾ຖະ Irrawaddy ຉບໄຄກາຌ. ຾ຓໃຌາໄຽນົ຺ ໃາຌີ ໄ , ຌ່ ໄາ flowing ແຈຽໄຎັຌ຅າ່ຌທຌ຋ີ ໃ ເນງໃ຋ີ ໃ

144 ຘຸຈຂບຄຎະຽ຋ຈເຌ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄ຾ຖະເຌ຋ີ ໃຘຸຈຽຂ຺ ໄາແຎເຌຓະນາຘະນຓຸຈເຌນທຼຈຌາຓ. ນົາງ຃ຌ຺ Delta ຾ນົຓັ ບຌິຈ຅ູ ຌີ, ແຈຓໄ ຆີ ື ໃຘຼຄ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄ Delta, ກາຌ delta Irrawaddy, ກາຌ Delta ຾ຓໃຌ່ ໄາ຾ຈຄ ຾ຖະ Chao Phraya ຌ່ ໄາ. ຽນົ຺ ໃາຌີ ໄdelta alluvial ຿ຈງຌ່ ໄາ, ຾ຖະກາຌ຋ີ ໃກທາໄຄຂທາຄ, ຉ່ ໃາ຋ໃາ, ຈກ຺ນຌາ ກໃ ຼທກຍັຌ່ ໄາ,ນົາງຂຶ ໄຌ,຃ທາຓແທກາຌຂະນງາງ຋ະຽຖ. 3.4.ຆຍັຑະງາກບຌ ຓຌັຎະກບຍຈທໄງ຅າ່ຌທຌຂະນຌາຈເນງໃຂບຄຽຄຌິຐາກ຿ຖນະ຋ີ ໃຍ່ ໃ ຾ຓໃຌຽນົກັ ຾ນົຓແຈ, ໄ ຖທຓ຋ຄັ ຏູຌໄາ່ຑາ, ຘຄັກະຘ, ີ ຽຄຌິ, ຑທຄ, ຋ບຄ຾ຈຄ, ຈຍຸກີ , tungsten ຾ຖະ຾ປໃ຋າຈບື ໃຌໂ຋ຄັນຓຈ຺ຓຍີຈ຺ຍາຈ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ . ຽຄຌິຐາກບື ໃຌໂຂບຄຊໃາຌນຌີ, ຾ກທໄຎະຽຘຈີ, ຽກບື Rock, ຌ່ ໄາຓຌັ຾ຖະບາງ຾ກຈັ຋່າຓະຆາຈ. ຌບກ຅າກຆຍັຑະງາກບຌຌ່ ໄາ ຾ຖະຎໃ າແຓບຸ ໄຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌຈ.ີ ຂບໄ ຌຂາໄຄຖະຈູ຾ຖຄໄ຾ຖະຖະຈູຐ຺ຌ, ຍຌັຈາຎະ ຽ຋ຈເຌ຾ນຖຓ຾ຓໃຌຎະຽ຋ຈກະຘກິ າ່ , ກາຌຏະຖຈິແຓຘໄກັ , ດາຄຑາຖາ, ຎູກຽຂ຺ ໄາ, ບບໄງ, ຉ຺ຌໄຎາຓຌ່ ໄາຓຌັ , ນຓາກຑາໄທ, pepper, ຾ຖະບື ໃຌໂ, ຽຖື ໃບຄກາຌຏະຖຈິດາຄຑາຖາ຾ຖະຎາຓຌ່ ໄາຓຌັເຌ຿ຖກ. 3.5.ຽຘຈຊະກຈິ຾ຖະກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ ກ.ຽຘຈຊະກຈິ Khorat ຖໃ ຸຓຌ່ ໄາ, ຍຖ່ ຽທຌ ິ ຋ີ ໃກທາໄຄຂທາຄ, ຽຑີ ໃຓ຋ະທກາຌ ີ ຑຈັ຋ະຌາຽຘຈຊະກຈິ. ຓີIrrawaddy ຌ່ ໄາ, Salween ແຈ, ໄ ຾ຓໃຌ່ ໄາ, ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄ຾ຖະ຾ຓໃຌ່ ໄາ຾ຈຄ຾ຖະຂຄ຺ຽຂຈບື ໃຌໂຂບຄຊາຌບຸຈຘານະກາ່ ຾ຖະກະຘິ ກາ່ດໃ ູເຌປໃບຓຑູ, ກບຍຽຎັຌ຅າ່ຌທຌ estuary delta ບຸຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌ. ຾ຓໃຌາໄຂບຄ຾ນົຓ຾ຓໃຌ່ ໄາຖະນທໃາຄ ຎະຽ຋ຈ຋ີ ໃ ເນງໃ຋ີ ໃ ຘຸຈ, ຆຍັຑະງາກບຌຌ່ ໄາບຸຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌ, ຃ທາຓຘ່າ຃ຌັ຋າຄຽຘຈຊະກຈິ຾ຖະກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ຋ີ ໃຘຸຈ. ຋ະຽຖຘາຍ່ ໄາຘາຂາກາຌແຈ, ໄ ຏຌ຺ຎະ຿ນງຈຘູຄຘຸຈບຸຈຓ຺ ຘຓ຺ ຍູຌກະຘກິ າ່ ຾ຖະກາຌຎະຓຄ຺, ງຍັ ງັ ໄຄກາຌຌ່ ໄາຊທໄຓຉ່ ໃາ຾ຓໃຌ່ ໄາຂບຄ, ກາຌນຸົຈຏໃ ບຌຑາຖະຍຈ຺ຍາຈຂບຄຌ່ ໄາdelta ແຈ, ໄ ຽຎັຌ຿ຖກ຋ີ ໃຓຆີ ື ໃຘຼຄເຌ ບໃາຄ຃ທຍ຃ຸຓ຋່າຓະຆາຈ. ຂ.ກາຌ຅ະຖາ຅ບຌ Recapped ຎາງຑາກເຉຂບຄ ໄ ຾ນົຓ຋ະຽຖ຅ຌີເຉ,ໄ ຆໃບຄ຾຃ຍຘຄິກະ຿ຎ຾ຖະຆໃບຄ຾຃ຍຓະຖະກາປູ຃, ່ ຽຎັຌຘູຌກາຄຖະນທໃາຄຎະຽ຋ຈກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ,ກາຌຂຌ຺ຘ຺ ໃຄ຾ຖະ຃ທາຓຘ່າ຃ຌັງຸຈ຋ະຘາຈ຋ີ ໃຘ່າ຃ຌັ . ຃.ບື ໃຌໂ ຾ຓໃຌ່ ໄາຉ຺ຌໄຉ່຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ຾ຖະຂບຍຽຂຈຑູຽຂາ຺ຂບຄຉຌ຺຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັ (ຖະຈຍັຑູ) ຋ີ ໃ ຂະນງາງນົາງ຋ີ ໃ ຘຸຈຂບຄຑາກຑື ໄຌເຌແຖງະຎະຽ຋ຈ຅ຌີ, ຘະຌັຌໄຍ່ ໃຓຑີູຽຂາ຺຋ີ ໃຓກີໃາຄເຍຂັຌໄຓ, ີ ຘາງຈຼທກຌັຌ່ ໄາຽທ຺ ໄາທໃາ.

145 ຎະຽ຋ຈຆາຈ຅າ່ຌທຌນົາງ, ກາຌຑຈັ຋ະຌາຎະນທຈັຘາຈງາທຌາຌ, ທຈັ຋ະຌະ຋່າ຋ີ ໃ ຘທງຄາຓ ຂບຄທຈັຊຸຍູປາຌ cradle ຂບຄບາຆຽີທຌັບບກຘໃ ຼຄເຉ.ໄ ຽຓບືຄ຋ີ ໃ ຘ່າ຃ຌັຉາຓ຋ະຽຖ຋ີ ໃກະ຅າງນົາງ, ເຌ຋ີ ໃ Port ຉ຺ຌໄຉ່ຂບຄ Haiphong, Da Nang, Nha Trang, Ho Chi Minh City, Kampong Som, ນຍີ, Bangkok, ຘຄິກະ຿ຎ, Port Klang, Port ຎີຌຄັ, Moulmein, Mergui ຾ຖະຽຂຈຎ຺ກ ຃ບຄ ຾ຖະບື ໃຌໂ. ຍຌັຈາຎະຽ຋ຈ຾ນົຓຓ຅ີຌີ, ບຌິຽຈງຓຘາງ ີ ຑທ຺ຑຌັຎະນທຈັຘາຈ຾ຖະທຈັ຋ະຌະ຋່າເກໄ ຆຈິ, ຓຌັ຾ຓໃຌຽຎັຌ຋ີ ໃປູ຅ໄກັງຄັຽຎັຌ຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ "ບຌິຽຈງ຾ນົຓ" ນົື"຾ນົຓັ ບຌິຈູ຅ຌີ."

146 ຽບກະຘາຌບາໄຄບຄີ 1. ຎືຓໄ ທຈັ຋ະຌະ຋່າຖາທ-ບາຆຼຌ ຘາງຘາໄຄ຃ູຓຈັ຋ະງຓ຺ ຎີ຋ີ2 ຖະຍຍ຺ 3 ຎີ 2. ຽທຍັ ແຆ www.google.com/World Heritage Lis 3. World Heritage List, UNESCO World Heritage Sites official sites. 4. Twenty-seven new sites inscribed, UNESCO World Heritage Sites official sites. 5. Stats 6. World Heritage List 7. http://www.dnp.go.th/News/Logo_congress.htm ประกาศกรมอุทยานแห่งชาติสัตวป์่าและ พันธุ์พืช เรื่องการประกวดออกแบบตราสญัลกัษณ์ของการประชุมใหญ่สมชัชาการอนุรักษส์ิ่งแวดลอ้มโลก 8. http://www.thaiwhic.go.th/convention.aspx ขอ้กา หนดและหลักเกณฑ์ในการพิจารณาให้เป็น แหล่งมรดกโลก