VersiDigital_Laporan_Sabatikal_Afandi_2022

mahukan jaminan pekerjaan yang melegakan buat anak-anak mereka,
setelah pelaburan besar melanjutkan pengajian pendidikan tinggi dibuat.

Ironinya, f i kuota

program kejuruteraan elektronik ini pula bertentangan dengan

perkembangan teknologi kejuruteraan E&E, merangkumi komponen

elektronik, elektronik industri, elektronik pengguna dan produk elektrik.

Aplikasi elektronik kini berada hampir merentasi segenap inci kehidupan

manusia, sama ada di rumah, tempat kerja malah juga di jalan raya.

Peluang pekerjaan juga semakin berkembang pesat. Namun, mampukah

perkembangan dan penawaran ini dipenuhi? Atau bersediakah kita dengan

pemain- elektronik

Menerusi prinsip Six Pillars: Futures Thinking for Transforming,
Inayatullah [16] [18] mengutarakan pendekatan untuk mengkaji masa
hadapan melalui prinsip masa depan yang digunakan, masa depan yang
tidak disangkal, masa depan alternatif, penjajaran, model perubahan sosial,
dan kegunaan masa hadapan. Selain itu, turut digariskan enam (6) soalan
dalam mengkaji masa depan, yang kemudiannya dikembangkan seperti
perbincangan menerusi Faculty Perspectives on Future Engineering
Education [19] yang melibatkan lima (5) universiti di Denmark, Finland,
Iceland, Norway dan Sweden. Semua input kemudiannya disesuaikan bagi
membentuk persoalan secara makro-mikro yang menjadi asas bagi tujuan
pembangunan kertas polisi transformasi pendidikan kejuruteraan
elektronik baharu ini.

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 48/149

1. Apakah yang bakal terjadi terhadap masa hadapan program
kejuruteraan elektronik?

2. Adakah lebih ramai pensyarah kejuruteraan elektronik akan
dipindahkan ke bidang lain?

3. Adakah pensyarah kejuruteraan elektronik perlu menjalani latihan
semula untuk kekal berdaya saing?

4. Adakah program kejuruteraan elektronik memerlukan
penjenamaan semula yang bersifat lebih semasa dan positif?

5. Adakah program kejuruteraan elektronik perlu digantikan dengan
program baharu yang menjurus kepada aplikasinya?

6. Adakah bidang kejuruteraan elektronik kelihatan merumitkan dari
perspektif pelajar berbanding bidang kejuruteraan lain seperti
elektrik, awam dan mekanikal?

7. Apakah pandangan ibu bapa dalam memberikan dorongan
terhadap bidang kejuruteraan elektronik?

8. Apakah bakal terjadi kepada sektor pekerjaan E&E yang
memerlukan bilangan tenaga mahir yang ramai bagi memenuhi
pasaran kerja?

9. Adakah masalah kekurangan pelajar ini boleh ditangani apabila
sampai kitarannya, atau akan berterusan hingga lebih meruncing?

10.Apakah memadai dengan menggiatkan promosi menerusi pelbagai
saluran dalam mendapatkan bakal pelajar bagi program
kejuruteraan elektronik?

Muka Surat 49/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Menerusi semua persoalan ini, usaha menambahbaik perjalanan
program kejuruteraan elektronik perlu dilakukan dengan pemikiran yang
berbeza [20], menerusi pendekatan perancangan keadaan yang paling
buruk (worst case scenario). Justeru, menerusi pemikiran mendalam hasil
persoalan seperti berikut diharapkan dapat memberi pencerahan terhadap
kemungkinan solusi yang boleh ditampilkan.

1. Sekiranya setelah beberapa tempoh tertentu dan bilangan
kemasukan pelajar tetap tidak dapat ditingkatkan secara signifikan,
bagaimanakah cabaran ini ditukar menjadi suatu peluang?
Mungkinkah kesukaran yang dialami akan menjadi kekuatan?
Berapakah tempoh wajar untuk menunggu?

2. Sekiranya semua pihak menumpukan kepada penyelesaian yang
seragam hanya dengan pendekatan berbeza, contohnya menerusi
promosi sedangkan hakikat sebenar sememangnya bilangan
pelajar yang berpotensi adalah amat terhad bilangannya, wajarkah
kaedah serupa diteruskan?

3. Sejauhmanakah perkara yang selama ini dianggap kecil, kurang
memberikan kesan, atau hanya diabaikan dapat diangkat menjadi
solusi tersusun yang strategik hingga akhirnya menjadi sebahagian
usaha berterusan penambahbaikan?

4. Sejauhmanakah permasalahan ini difahami dan dirasai sebagai
suatu tanggungjawab buat semua ahli organisasi, atau hanya ketua
sahaja yang memikirkannya?

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 50/149

5. Sejauhmanakah semua ahli organisasi tanpa mengira peringkat dan
kumpulan bersedia melakukan perubahan keluar dari zon selesa
untuk kekal relevan, dirujuk dan dihormati?

Pendidikan Kalis Masa Hadapan

Agenda Davos 2022 mencadangkan empat (4) faktor ke arah
pendidikan kalis masa hadapan, iaitu memanfaatkan sepenuhnya
teknologi, mengoptimumkan interaksi manusia, mewujudkan kandungan
yang boleh disesuaikan secara peribadi, serta memaksimumkan
penglibatan lebih ramai pihak secara bersama [21]. Pendidikan kalis masa
hadapan juga adalah selari dengan hasrat agar universiti pada masa ini
yang bukan sekadar ingin melahirkan graduan untuk pasaran kerja semata-
mata, malah lebih daripada itu. Universiti dan pendidikan hari ini serta
masa depan merupakan agen perubah untuk membawa impak kepada
masyarakat dan kelestarian dunia, dan inilah yang disifatkan sebagai
kontrak sosial baharu dalam pendidikan [22].

Dalam konteks pendidikan kejuruteraan, Hadgraft dan Kolmos [23]
menjelaskan perlunya perubahan dalam penyampaian program akademik
kejuruteraan bagi mendepani tiga (3) cabaran utama, iaitu kelestarian,
revolusi industri keempat dan kebolehpasaran graduan. Dengan dimensi
perubahan pada masa hadapan seperti dalam Rajah 8, adalah amat
penting bagi seseorang pelajar untuk membangunkan kemahiran diri
merentasi disiplin pengajian, bersedia dengan kepelbagaian kerumitan,
serta memiliki kefahaman kontekstual.

Muka Surat 51/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Rajah 8: Dimensi kandungan pendidikan kejuruteraan masa hadapan [23]

Menerusi maklum balas umum pada sepanjang 20 tahun
perkembangan pendidikan kejuruteraan, Hadgraft dan Kolmos turut
berpendapat bahawa domain utama yang memerlukan semakan dan
tindakan segera untuk terus berdaya maju pada hari ini dan masa depan,
meliputi pembelajaran berpusatkan pelajar (student-centred learning
SCL), integrasi teori dan praktikal, pendigitalan dan pembelajaran dalam
talian, serta kompetensi profesional [23]. Seiring dengan perkembangan
cabaran hari ini, pembelajaran yang lebih bersifat personal juga perlu
diberikan perhatian kerana ini merupakan asas dalam pendidikan masa
hadapan. Ini juga adalah selari dengan kepelbagaian gaya pembelajaran
serta strategi pembelajaran sepanjang hayat.

Pendidikan Kejuruteraan di Malaysia

Pendidikan kejuruteraan di Malaysia bermula pada tahun 1956 dengan

penubuhan Jabatan Kejuruteraan di Universiti Malaya (UM). Majlis

Akreditasi Kejuruteraan (EAC), Lembaga Jurutera Malaysia (BEM) telah

berjaya membawa Malaysia sebagai antara penandatangan Washington

Accord (WA) untuk memastikan kualiti pendidikan kejuruteraan di

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 52/149

Malaysia setanding di peringkat global. Namun begitu, perkembangan
pendidikan kejuruteraan di Malaysia kelihatan sangat tertumpu kepada
agensi kawal selia [24]. Walaupun asasnya adalah untuk memastikan kualiti
pendidikan kejuruteraan terjamin, dilema ini menyebabkan universiti
secara umumnya memilih langkah selamat, menuruti sahaja semuanya
yang telah digariskan.

Perbincangan mengenai model pendidikan kejuruteraan di Malaysia
dilaporkan pada 2002 [24], [25], 2005 [26] dan kali terakhir pada 2010 [27].
Selepas 12 tahun, kelompangan ini membuktikan bahawa membangunkan
model pendidikan kejuruteraan di Malaysia lebih selesa untuk kekal
dengan acuan sedia ada. Sorotan juga menunjukkan bahawa pendidikan
kejuruteraan di Malaysia tertumpu kepada beberapa tema seperti isu dan
cabaran [28] [31], inovasi dalam pengajaran dan pembelajaran [32], [33],
dan penilaian keberhasilan graduan dengan kemahiran kebolepasaran
[34] [36]. Justeru, ruang ini mesti diisi dengan cadangan polisi pendidikan
kejuruteraan yang berdaya tahan dalam mendepani cabaran pada masa
kini dan akan datang yang semakin sukar dijangka.

Menerusi sorotan kajian dan perbincangan, terdapat lima (5) teras
yang dikenalpasti membentuk kerangka pendidikan kejuruteraan kalis
masa hadapan yang berupaya mendepani cabaran VUCA (volatility,
uncertainty, complexity, ambiguity), kelestarian, kebolehpasaran dan
teknologi seperti yang dirumuskan dalam Rajah 9. Walaupun sorotan
kajian kurang memperincikan hal berkaitan pendidikan berteraskan nilai
dalam pendidikan kejuruteraan yang lazimnya disifatkan pembangunan

Muka Surat 53/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

semula jadi atau dibina dalam diri pelajar melalui pengalaman kehidupan,
namun pendekatan seperti ini memerlukan penambahbaikan. Dengan
situasi dunia yang memerlukan pelajar mahir menyelesaikan masalah yang
kompleks, pendidikan berteraskan nilai mesti menjadi tunjangnya.
Masalah yang kompleks diukur menerusi kelebaran julat konflik yang
terlibat, kedalaman analisis dan pengetahuan diperlukan, keterlibatan isu
yang unik, keperluan mematuhi piawaian ditetapkan, kehendak pengguna
dan pemegang taruh yang pelbagai, impak penyelesaian terhadap pelbagai
aspek seperti ekonomi, persekitaran, sosial, politik, etika, kesihatan dan
kelestarian.

Justeru, pendidikan kejuruteraan masa hadapan perlu bersifat luwes
dan inklusif tanpa menjejaskan falsafahnya demi kelestarian sejagat [21],
[23], [37] [44] manakala pengoperasiannya mesti mengoptimumkan
teknologi. Pembelajaran dan pengajaran (PdP) pula tidak dibatasi fizikal,
sedangkan peperiksaan sebagai semata-mata kiblat tidak lagi relevan,
sebaliknya memerlukan pemerkasaan pendidikan mengikut keupayaan
peribadi. Bahagian berikutnya akan memperincikan semua kerangka ini
yang meliputi pembelajaran berpusatkan pelajar, amalan kontekstual,
kompetensi profesional, pembelajaran digital dan pendidikan berteraskan
nilai.

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 54/149

Rajah 9: Kerangka falsafah pendidikan kejuruteraan kalis masa hadapan

Kerangka 1: Pembelajaran Berpusatkan Pelajar

Kepelbagaian perubahan pedagogi pendidikan tinggi yang

dilaksanakan di seluruh dunia menyaksikan bahawa pada hari ini dan masa

hadapan transformasi dari pembelajaran berpusatkan pensyarah kepada

pelajar adalah amat diperlukan [45] [47]. Dalam konteks SCL yang

telahpun berkembang hampir 30 tahun, antaranya merangkumi

pembelajaran secara aktif (active learning AL) [48] [52], pembelajaran

secara kolaborasi (collaborative learning CL) [53] [55], pembelajaran

berasaskan berpasukan (team-based learning TBL) [56] [58],

pembelajaran berasaskan rekabentuk (design-based learning DBL) [59]

[61], pembelajaran berasaskan penyiasatan (investigative-based learning -

IBL) [62], [63], pembelajaran berasaskan cabaran (challenge-based

learning CBL) [64] [66], pembelajaran berasaskan masalah (problem-

Muka Surat 55/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

based learning PBL) [67] [69] dan pembelajaran berasaskan masalah
berorientasikan projek (project oriented problem-based learning PoPBL)
[70] [73], semuanya terbukti membawa impak positif dalam pelbagai
aspek khususnya kepada pelajar.

Dengan memberikan lebih ruang kepada pelajar untuk menjadi
pemandu dalam penerokaan pengalaman pembelajaran serta memikul
tanggungjawab membuat keputusan [74], rasa tanggungjawab berjaya
dibina serta menjadikannya lebih bersifat peribadi, merujuk kepada
keupayaan dan kekangan diri. PBL dan PoPBL pula adalah solusi lazim
kepada penyelesaian masalah kompleks dalam pendidikan kejuruteraan
[75]. Kaedah ini dapat melatih pelajar menyelesaikan masalah yang
sebenar, memimpin diri dan bekerja dalam pasukan [76], serta
berkomunikasi dengan cemerlang secara lisan atau bertulis. Semua
kemahiran yang terbina membolehkan pelajar belajar menerusi masalah
dan mencadangkan penyelesaian secara [77], [78]. PBL dan PoPBL bukan
lagi perlu didebatkan sama ada perlu atau tidak dilaksanakan, tetapi yang
lebih utama ialah mengambil manfaat menerusi strategi terbaik, kekuatan
pelaksanaan dan kualitinya [23], [79]. Ini kerana, selain daripada
memberikan motivasi yang tinggi, daya juang, ketabahan, dan
kesungguhan kepada pelajar, PBL dan PoPBL juga dilihat berperanan
sebagai jambatan antara kandungan pembelajaran dengan keperluan
kontekstual, dan kompetensi profesional kejuruteraan [80], [81].

Walau bagaimanapun, antara dilema besar untuk beralih kepada
kaedah berpusatkan pelajar ialah ketidaksediaan pelajar dan pensyarah

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 56/149

dalam melihat fungsi masing-masing menerusi lensa yang berbeza.

Menerusi SCL, peranan seseorang pensyarah yang berubah daripada

memberikan syarahan kepada memudahcara boleh menimbulkan

kekeliruan. Contohnya, kerja pensyarah dilihat semakin mudah, tidak lagi

perlu menyampaikan kuliah dalam tempoh yang panjang, tetapi seolah-

olah melepaskan beban untuk belajar semuanya kepada pelajar. Selain itu,

pelajar dan ibu bapa pula berkemungkinan terperangkap dengan

pemikiran membayar yuran pengajian untuk diajar

pensyarah dan bukannya diajar oleh kawan, atau belajar sendiri, atau

pensyarah hanya memainkan peranan yang minimum membimbing

secara strategik dan penuh hikmah.

Komitmen berterusan mendidik pemegang taruh memahami rasional

keperluan melakukan perubahan serta implikasinya untuk jangka masa

panjang perlu dilakukan secara konsisten. Penglibatan mereka dalam

proses membuat keputusan juga mesti ditingkatkan, agar semua bersama-

sama memahami falsafahnya dan memberikan sokongan untuk

mengoptimumkan konsep pembelajaran yang dipandu pelajar, berbanding

pensyarah seperti kerangka yang ditunjukkan dalam Rajah 10.

Muka Surat 57/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Rajah 10: Perbandingan model dipandu pelajar berbanding pensyarah [23]

Pelaksanaan pendekatan pembelajaran berpusatkan pelajar di FKEE
umumnya masih terhad seperti yang disenaraikan menerusi Jadual 6.
Pembelajaran dipandu pelajar berlaku di peringkat kursus menerusi projek
akademik berkumpulan dengan penglibatan minimum pihak luar,
khususnya industri. Selain itu, penetapan pelaksanaannya menerusi
kursus-kursus tertentu juga lebih bersifat arahan atas ke bawah (top-down),
bersifat memudahkan pelaporan dibuat kepada pihak berkepentingan,
selain dilihat untuk tidak membebankan pelajar.

Walaupun PBL dan PoPBL dilaksanakan di peringkat kursus berbanding
sistem, penelitian menunjukkan bahawa pelajar juga perlu menyelesaikan
projek akademik secara berkumpulan menerusi kursus-kursus teras

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 58/149

kejuruteraan atau kejuruteraan elektronik pada setiap semester yang
diambil, selain menjalani amali menerusi kursus makmal.

Contohnya, pada Tahun 1 Semester 2, seseorang pelajar bukan sahaja
perlu menyelesaikan PBL bagi kursus BEJ10603 (Digital Electronics), malah
dijangka turut perlu melakukan projek akademik sama ada secara individu
atau berkumpulan bagi kursus-kursus lain iaitu BEJ10503 (Analog
Electronics) dan BEJ10403 (Electric Circuits II). Manakala pada Tahun 2
Semester 1 pula, selain melaksanakan PoPBL menerusi kursus BEE22402
(Creativity and Innovation), pelajar turut dijangka perlu berdepan dengan
cabaran projek akademik dalam kursus BEJ20503 (Control Systems),
BEJ20203 (Signals and Systems) dan BEJ20102 (Multimedia Technology and
Applications), selain menerusi kursus di luar fakulti seperti UQ*1xxx1 (Co-
Curriculum I) dan UHB1xx02 (Foreign Language).

Secara jelas, pendekatan yang digunakan mempunyai merit dalam
aspek kuantiti bilangan projek akademik secara berkumpulan atau individu
yang dilaksanakan pada sepanjang pengajian, namun kekuatan khususnya
dalam konteks integrasi profil pengetahuan masih memerlukan semakan
mendalam.

Muka Surat 59/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Jadual 6: Pelaksanaan semasa pelaksanaan pendekatan berpusatkan pelajar

Kaedah Pelaksanaan & Kursus

PBL
BEJ30103 Electronic Communication Systems
BEJ10603 Digital Electronics
BEE12202 Occupational Safety & Health

PoPBL
BEE22402 Creativity & Innovation

SULAM*
BEE32302 Engineers & Society

*SULAM adalah kaedah Service Learning Malaysia-University for Society
merupakan pendekatan pembelajaran-berasaskan perkhidmatan

Kerangka 2: Amalan Kontekstual

Selain peralihan daripada pembelajaran berpusatkan pensyarah
kepada pelajar, pendedahan pembelajaran terhadap konteks sebenar
pekerjaan menerusi pendedahan dan latihan [82], projek industri [83] [85],
keusahawanan dan inovasi [86], [87], serta amali di makmal [88] [90] juga
adalah signifikan dalam lengkuk pembelajaran pendidikan kejuruteraan.
Amalan ini menghubungkan teori dan aplikasi, selain merapatkan jurang
antara pengetahuan dan perkara yang menjadi amalan dalam dunia
pekerjaan [91]. Amalan kontekstual juga disokong oleh konsep
pembelajaran dan penilaian autentik, berbanding pendekatan berdasarkan
peperiksaan semata-mata yang umumnya cenderung menilai keupayaan
pelajar mengingati bahan pembelajaran. Menerusi amalan kontekstual
juga, pelajar dijangka dapat membina identiti profesional [92], [93] dan
keberkesanannya sebagai ahli dalam komuniti profesionnya, selain turut
membolehkan pelajar menghargai kepelbagaian serta melihat hubung kait
antara bidang yang dipelajari dengan pelbagai bidang lain juga [94].

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 60/149

Walaupun kajian menunjukkan bahawa motivasi pelajar berkembang
apabila melihat dengan lebih dekat realiti yang dipelajari [95], namun
amalan kontekstual tetap berdepan dengan pelbagai cabaran di pihak
industri, contohnya dalam aspek polisi, keterbukaan, keseragaman dan
keuntungan. Dengan berada di industri dalam tempoh dan kekerapan
tertentu, pelajar dapat didedahkan dengan masalah sebenar yang
kompleks, meningkatkan kesedaran kerjaya, serta mempersiap diri pelajar
secara langsung dengan profesionalisme budaya kerja di industri [96].
Walau bagaimanapun, hubungan hingga situasi menang-menang ini
memakan masa, memerlukan penyelarasan dan perancangan yang
strategik, serta komitmen menyeluruh semua peringkat antara kedua-dua
pihak, akademia dan industri.

Pelaksanaan mod pengajian dengan kaedah 2u2i, iaitu masing-masing
dua (2) tahun di universiti dan industri, juga dilaksanakan dalam program
akademik tertentu, khususnya berteraskan teknologi di beberapa universiti
awam (UA) Malaysia. Pelaksanaannya menggabungkan beberapa elemen
seperti pendidikan berintegrasikan kerja (work integrated education WIE),
pembelajaran berasaskan kerja (work-based learning WBL), dan
pembelajaran berintegrasikan kerja (work integrated learning WIL) [97].
Kaedah 2u2i dengan atribut utama seperti dalam Rajah 11 diyakini
berupaya memberikan impak positif kepada pengalaman pembelajaran
pelajar seperti yang dipersembahkan menerusi rumusan laporan Kajian
Impak Pelaksanaan Mod 2u2i dalam [98]. Walaupun begitu, komitmen
mendapatkan industri berkaitan yang bersedia untuk menyediakan

Muka Surat 61/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

penempatan bagi pelajar serta menjayakan konsep WIE, WBL dan WIL juga
masih merupakan suatu cabaran yang besar bagi universiti.

Rajah 11: Atribut utama mod 2u2i [98]

Kepelbagai teknik penyampaian di industri menerusi pembelajaran

teradun (blended learning BL) [14], PBL, PoPBL dan projek Capstone [99]

adalah disusun berteraskan kitaran Kolb [100]. Ini memerlukan pelajar

bertanggungjawab untuk merancang, melaksanakan aktiviti, membuat

refleksi, menilai impak, serta merencana tindakan sewajarnya untuk

pembelajaran akan datang. Keupayaan mengelola ini penting dalam

meningkatkan motivasi dan nilai tanggungjawab pelajar. Menerusi BL juga,

semasa pelajar mengikuti penempatan di industri, masing-masing perlu

mengurus dan mengawal sendiri untuk menetapkan masa dan komitmen

untuk belajar di luar , dengan mengakses bahan

pembelajaran secara dalam talian menerusi platform khusus yang

disediakan oleh pihak universiti. Secara jelas, perkara ini jauh lebih

mencabar berbanding amalan pembelajaran konvensional di kampus, yang

mana pelajar hanya mengikuti sesi pengajian berdasarkan jadual yang

telah ditetapkan oleh fakulti, dan dilaksanakan dengan pengajian secara

sepenuh masa di universiti.

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 62/149

Memperhalusi pelaksanaan amalan kontekstual di FKEE, pelajar perlu
mengikuti penempatan di industri menerusi kursus BEE32205 (Industrial
Training) pada Tahun 3, Semester 3 dalam tempoh 10 minggu. Pelaksanaan
ini adalah sepadan dengan syor minimum yang ditetapkan oleh Majlis
Akreditasi Kejuruteraan (EAC) bagi program akademik kejuruteraan.
Dengan enam (6) hasil pembelajaran kursus (course learning outcomes
CLO) yang merangkumi elemen seperti kemahiran teknikal, pengetahuan
kontekstual, amalan profesional kejuruteraan, kemahiran sosial,
komunikasi berkesan dan pembelajaran sepanjang hayat, pelajar perlu
membuat keputusan memilih industri yang boleh menyediakan latihan
yang bersesuaian.

Namun begitu, tempoh 10 minggu ini yang umumnya adalah tidak
popular dari kaca mata industri. Mereka menyifatkannya sebagai terlalu
pendek berbanding tempoh yang diharapkan iaitu sekitar enam (6) bulan.
Faktor ini juga turut mengecilkan peluang pelajar mendapat tempat di
industri yang sesuai dan pelbagai. Dilema terhadap kedudukan kursus ini
yang bukannya dijalankan pada semester terakhir pengajian pelajar juga
masih berlaku, malah hampir semua universiti yang menawarkan program
kejuruteraan memilih untuk akur, berbanding memimpin perubahan.

Selain daripada penempatan industri, dalam tempoh pengajian juga
pelajar sentiasa didedahkan kepada amalan kontekstual menerusi sesi
perkongsian dan syarahan industri, sama ada dalam kalangan panel
penasihat industri (industrial advisor panel IAP) mahupun alumni. Ada
juga kursus yang mengadakan lawatan ke industri bagi membolehkan

Muka Surat 63/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

pelajar melihat secara dekat operasi industri yang berkaitan, walaupun
pendekatan ini mempunyai kekangan dalam konteks logistik. Pelaksanaan
beberapa kursus teras fakulti juga jelas bertujuan untuk memberikan
sebanyak mungkin pendedahan amalan kontekstual kepada pelajar,
misalnya kursus BEE12202 (Occupational Safety & Health), BEE22402
(Creativity & Innovation), BEE22503 (Engineering Economics &
Entrepreneurship), BEE32302 (Engineers & Society), dan BEE30103
(Engineering Management).

Ini juga disokong dengan penekanan terkini terhadap
Entrepreneurship Integrated Education (EIE) dan Complex Problem Solving
(CPS) & Engineering Activities (EA) merentasi kursus yang perlu dilaksana
dan dilaporkan kepada pihak pengurusan fakulti. Namun begitu,
penerapan amalan kontekstual menerusi semua kursus ini masih amat
tertakluk kepada rekabentuk soalan/masalah (problem crafting/trigger)
yang dikemukakan menerusi aktiviti atau contoh dalam sesi kuliah, ujian
atau peperiksaan, serta tugasan individu atau berkumpulan, yang
seharusnya merupakan masalah, amalan atau kajian kes sebenar dengan
penglibatan pihak industri. Sekiranya rekabentuk soalan dan masalah
masih berkisar kepada perkara yang ada di dalam buku atau Internet sahaja,
maka integrasi amalan kontekstual hanyalah berada pada tahap yang
sangat minimum.

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 64/149

Kerangka 3: Kompetensi Profesional

Dalam pendidikan kejuruteraan, penekanan terhadap kompetensi [80]
diutarakan menerusi pelbagai platform contohnya International
Engineering Alliance (IEA) [101], European Network for Engineering
Accreditation (ENAEE) [102], dan di Malaysia, menerusi Majlis Akreditasi
Kejuruteraan (Engineering Accreditation Council EAC), Lembaga Jurutera
Malaysia (Board of Engineers Malaysia BEM) [103]. Selain daripada
pemprofilan pengetahuan kejuruteraan hasil rekabentuk kurikulum
pengajian, integrasi kompetensi profesional [80] yang merujuk kepada
elemen kemahiran, sikap dan nilai juga amat ditekankan. Terdapat
pelbagai istilah yang digunakan merujuk kepada kompetensi seperti dalam
Rajah 12. Ini termasuklah kemahiran abad ke 21 [104], [105], kompetensi
merentas [106], [107], kemahiran kebolehpasaran [108], [109], kemahiran
generik [110], [111], kompetensi utama [112], [113], kemahiran bukan
teknikal [114], [115], kemahiran insaniah [115], kemahiran perpindahan
[116], [117], dan kompetensi profesional [118] [120].

Rajah 12: Kepelbagaian terminologi berkaitan kompetensi profesional

Muka Surat 65/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Menerusi kurikulum program kejuruteraan elektronik dengan 139
kredit dan 58 kursus, asas penerapan kompetensi profesional bermula
dengan pemetaan antara hasil pembelajaran kursus (course learning
outcomes CLO), domain keberhasilan pembelajaran (learning outcomes
domain LOD) dan hasil pembelajaran program (program learning
outcomes PLO), iaitu CLO LOD PLO. Semua CLO kursus dipadankan
bersama 19 LOD merentasi 12 penyataan PLO menerusi tiga (3) domain
iaitu kognitif, afektif dan psikomotor seperti dalam Jadual 7.

Maka, secara literalnya semua pelajar yang mengikuti program
kejuruteraan elektronik telah disediakan kerangka pergerakannya. Sejurus
selesai pengajian, pelajar dijangka telah memiliki atribut graduan yang
ditetapkan, yang bukan sahaja cemerlang pengetahuannya, stabil
kepintaran emosinya serta mahir kerja tangannya untuk membolehkannya
bersaing bukan sahaja untuk pasaran kerja tempatan malah antabangsa.

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 66/149

Jadual 7: Domain pemetaan

PLO LOD Bloom
1 Pengetahuan kejuruteraan
LOD1 Pengetahuan dan
2 Analisis masalah kefahaman
3 Rekebantuk/pembangunan penyelesaian LOD10
4 Penyiasatan LOD2 Kemahiran perangkaan
5 Penggunaan peralatan moden
6 Jurutera dan masyarakat LOD3 Analisis Kognitif
7 Kelestarian dan persekitaran masalah/pemikiran kritis
8 Etika LOD4
9 Kerja berpasukan dan individu Rekebantuk/penyelesaian
LOD5 masalah
10 Komunikasi LOD9
11 Pengurusan projek dan kewangan LOD15 Penyiasatan/kemahiran
12 Pembelajaran sepanjang hayat LOD 19 saintifik
LOD18
Kemahiran praktikal Psikomotor
LOD15 Kemahiran digital
LOD17
LOD6 Etika
LOD7
LOD11 Tanggungjawab sosial
LOD8
LOD12 Kelestarian dan
persekitaran
LOD13
Etika

Nilai

Kemahiran sosial Afektif

Kemahiran berpasukan

Kepimpinan

Kemahiran komunikasi

Autonomi dan
tanggungjawab

Kemahiran peribadi

Walau bagaimanapun, perbincangan menunjukkan dalam keadaan
paling buruk (worst case scenario), wujud ketirisan dalam sistem penilaian
yang akhirnya menyebabkan keberhasilan pelajar diukur secara pukal.
Contohnya, menerusi projek berkumpulan dengan wajaran 25% (10% =
kognitif, 8% = afektif, 7% = psikomotor) yang diukur secara berkumpulan
menerusi laporan dan pembentangan, sumbangan dan keupayaan pelajar
tidak dapat dicerap secara unik. Demi memudahkan pengurusan projek,

Muka Surat 67/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

yang lazimnya berlaku ialah pelajar mengagihkan bahagian tertentu dalam
projek kepada ahli untuk diselesaikan sebelum digabungkan bersama ahli-
ahli lain. Matlamat yang pelajar gariskan ialah untuk menyudahkan tugasan
dan akhirnya mendapat markah yang sebaiknya. Namun jika diteliti dalam
konteks kedalaman dan kelebaran kefahaman serta keupayaan pelajar
terhadap projek yang diselesaikan, maklum balas pelajar hanyalah terhad
kepada bahagian yang diuruskan sendiri sahaja. Selain itu, situasi ini juga
akhirnya menyebabkan masing-masing bersepakat untuk memberikan
markah pada skala maksimum untuk penilaian keserakanan demi
mendapat gred yang cemerlang tanpa menyediakan refleksi secara tepat
dan bertanggungjawab, melihat kepada sumbangan sebenar ahli pasukan
terhadap jaya atau gagalnya projek yang dilaksanakan.

Selain itu, amalan pelaksanaan projek berkumpulan secara tersendiri
menerusi kursus seperti yang dibincangkan dalam Kerangka 1:
Pembelajaran Berpusatkan Pelajar, penilaian secara berkumpulan yang
kurang mencerap penglibatan dan sumbangan individu, mendorong
pelajar tidak memilih ahli yang lemah bagi memastikan pencapaian
akademiknya tidak terjejas. Pelaksanaan secara berkumpulan dan bilangan
projek secara tersendiri yang banyak juga menyebabkan survival individu
sama ada ada dalam aspek kognitif, afektif dan psikomotor juga menjadi
terhad. Mereka masih boleh mendapat markah yang baik, jika berada
dalam kumpulan dengan ahli yang cemerlang dan penuh dedikasi. Akan
tetapi, jurang agak jelas kelihatan menerusi projek tahun akhir, apabila
ramai pelajar yang masih berdepan dengan masalah penulisan kertas

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 68/149

cadangan kajian, menjalankan penyelidikan secara saintifik, melaporkan
hasil kajian dengan berkesan secara lisan dan bertulis, kerana kebanyakan
projek berkumpulan terdahulu yang dibuat hanyalah untuk lulus dan gred
semata-mata. Justeru, hubungan antara kuantiti projek berkumpulan
berbanding impak kualiti kompetensi profesional yang dibentuk hendaklah
diteliti, agar keupayaan graduan yang terhasil adalah tulen dan tidak
dipertikaikan oleh pelbagai pihak, khususnya majikan.

Kerangka 4: Pembelajaran Digital

Pembelajaran digital berkembang sekitar tahun 80an menerusi
pembelajaran jarak jauh. Namun, hari ini ternyata perubahannya begitu
drastik, apatah lagi apabila kesedaran digital dalam kalangan masyarakat
disegerakan kesan pandemik COVID-19. Kepesatan teknologi hari ini
membolehkan pendidikan diintegrasikan bersama realiti maya, kepintaran
buatan, data raya serta pelbagai aplikasi lain yang berupaya meningkatkan
kualiti dan pengalaman pembelajaran pelajar [121] [123]. Menerusi
analitik data pula, keberkesanan pelaksanaan PdP yang berpusatkan
pelajar dan pembelajaran peribadi dapat diukur, malah bantuan
bersesuaian boleh diberikan kepada pelajar secara unik, berpandukan
kepada profil pelajar [124], [125].

Di Malaysia misalnya, Massive Open Online Courses (MOOCs) juga
telah berkembang dengan begitu memberangsangkan menerusi 884
kursus dan seramai 559,751 pelajar dari dalam dan luar negara telah pun
mengikutinya [126]. Perubahan kepada kecenderungan gaya pembelajaran

Muka Surat 69/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

berasaskan siber (cybergogy) yang semakin meluas turut membolehkan
pelajar mengakses bahan kuliah dari universiti lain, mengulangnya tanpa
batasan serta boleh disesuaikan mengikut kecenderungan gaya
pembelajaran secara peribadi. Pengenalan konsep micro-credential juga
semakin menjadi pilihan, selari dalam mendukung kelestarian agenda
pembudayaan pembelajaran sepanjang hayat. Kini, ruang dan peluang bagi
mereka yang berkerjaya juga terbuka luas kerana sesi pembelajaran dapat
direalisasikan menurut kehendak, kemampuan dan keupayaan prestasi
pembelajaran masing-masing [127].

Walaupun perkembangan pendidikan digital ini jelas impak positifnya,
namun pensyarah turut berdepan dengan cabaran dalam menambah nilai
diri menerusi peningkatan kemahiran baharu, contohnya penghasilan
video dan penerbitannya serta pengendalian kuliah berkesan menerusi
dalam talian. Sudah tentulah, penyediaan bahan kuliah jauh berbeza
berbanding kaedah tradisional termasuklah seni dan cabaran
penyampaiannya. Dengan pencarian maklumat yang hanya di hujung jari,
pensyarah juga perlu memastikan bahan yang dihasilkan bersifat autentik
bagi mengelakkan pelajar merasakan tiada perbezaan bahan yang
pensyarah sediakan berbanding sumber lain yang boleh sahaja diakses
secara dalam talian [128].

Selain itu, konsep pembelajaran hibrid seperti dalam Rajah 13 juga
semakin berkembang dalam fasa pasca pandemik, walaupun wujud
polemik perdebatan dalam mengimbanginya. Walaupun sebelum ini
pelaksanaan pembelajaran elektronik (e-pembelajaran) berlaku, namun

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 70/149

perkembangan pendekatan pembelajaran secara dalam talian sama ada
secara segerak atau sebaliknya turut mencetuskan kebimbangan yang
memerlukan perhatian. Antaranya ialah persepsi bahawa kuliah secara
bersemuka tidaklah relevan [129] [131], diskusi bersama pensyarah bukan
lagi keutamaan kerana semuanya boleh diperolehi menerusi Internet,
malah mengupah penulis hantu (ghost writer) [132] atau mendapatkan
jawapan peperiksaan menerusi khidmat berbayar bukanlah suatu
kesalahan [131]. Walaupun semakin berkembang secara drastik, jurang
teknologi, ekonomi dan geografi dalam kalangan pelajar tidak boleh
diketepikan, khususnya bagi kumpulan rentan. Dikhuatiri, akhirnya
matlamat asal pendidikan untuk merapatkan jurang masyarakat tidak akan
berhasil malah menjadi semakin tidak menentu akibat jurang digital yang
semakin melebar [133] [135].

Pembelajaran & Pengajaran (PdP) Mod Hibrid

Pembelajaran Jarak Jauh (PJJ) Bersemuka

Bukan Dalam Talian Dalam Talian
Bahan kuliah dihantar
Segerak Tidak Segerak Sesi PdP berjalan
menerusi pos atau Sesi berjalan secara bukan masa- secara pertemuan
pensyarah menghubungi Sesi berjalan secara masa-nyata iaitu nyata iaitu pensyarah menyediakan bersemuka di lokasi
pensyarah menyampaikan sesi PdP bahan PdP yang boleh diakses yang ditetapkan.
pelajar menggunakan secara terus menggunakan talian
talian telefon melalui platform tertentu.
Internet. Contoh
Contoh
Zoom, WebEx, Facebook Live, Google Video tersimpan, emel, diskusi, dll
Meet, dll)

Rajah 13: Kerangka PdP hibrid

Muka Surat 71/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Usaha peningkatan pengalaman pembelajaran digital bagi program
kejuruteraan elektronik terus berkembang. Sebelum tercetusnya
pandemik COVID-19, minggu pembelajaran dalam talian (full online
classroom) dilaksanakan dengan kefahaman dan keupayaan berbeza bagi
setiap pensyarah. Tidak keterlaluan juga, pada masa tersebut
pelaksanaannya lebih menjurus kepada menurut arahan dan untuk tujuan
pelaporan, serta belum mencapai tahap pembudayaan. Selain itu
penggunaan UTHM Academic Online Resources (Author) sebagai sistem
pengurusan pembelajaran (learning management system LMS) yang juga
boleh mencerap pelaporan pelaksanaan pembelajaran teradun (blended
learning BL) membantu perkembangan pendidikan digital dengan lebih
baik. Walau bagaimanapun, penggunaan analitik pembelajaran dalam
mengenalpasti kekuatan dan kelemahan pelajar masih terbuka luas
ruangnya dan perlu diterokai, agar pendidikan digital yang berimpak tinggi
dapat direalisasikan.

Kerangka 5: Pendidikan Berteraskan Nilai

Pendidikan berteraskan nilai dalam konteks pendidikan kejuruteraan
sangat terhad perbincangannya. Situasi ini berlaku dijangka ekoran
wujudnya dikotomi dalam falsafah pendidikan kontemporari. Perkara
berkaitan nilai yang lazimnya merujuk kepada agama, etika dan moral
lazimnya menggunakan pendekatan implisit, atau hanya diterapkan
menerusi kursus-kursus tertentu. Selain itu, perkara berkaitan nilai juga
dilihat sebagai perkara yang bersifat peribadi dan hak individu. Walaupun

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 72/149

begitu, Snider dan Zhu [136] menegaskan bahawa dimensi penting
pendidikan etika yang memfokuskan pada nilai, komitmen peribadi dan
peranan sebenar jurutera telah tiada dalam kebanyakan pendekatan
pedagogi yang telah diamalkan. Pendekatan berasaskan nilai menerusi
pendidikan etika profesional amat diperlukan dalam pendidikan
kejuruteraan untuk memupuk jurutera yang menghargai nilai dan
mementingkan impaknya terhadap kehidupan sosial.

Dalam konteks pendidikan kejuruteraan di Malaysia, pendidikan
berteraskan nilai juga mirip dengan kaedah pemisahan, iaitu pelajar perlu
mengikuti kursus-kursus yang dikategorikan sebagai mata pelajaran umum
universiti (MPU), sebagai pendekatan eksplisit menerapkan nilai dalam
pendidikan mereka. Tanpa menafikan usaha ini, menyuntik nilai dalam diri
bakal jurutera sebenarnya bukanlah semata-mata tentang lulus atau gagal
dalam kursus MPU, atau sekadar bertujuan menyudahkan sukatan
pelajaran semata-mata. Walaupun selain menerusi kursus MPU pelajar
juga perlu mengikuti kursus-kursus teras dan sokongan kejuruteraan yang
berkaitan dengan etika, undang-undang, kesejagatan, serta turut diukur
pencapaiannya menerusi domain afektif (yang merujuk kepada perasaan,
sikap, penilaian seseorang), namun pendekatan ini masih memerlukan
penelitian mendalam. Dunia hari ini yang umumnya cenderung
mempromosikan kepentingan mempunyai kedudukan untuk berkuasa,
gaya hidup mewah, pengabaian aspek kelestarian, memerlukan penerapan
nilai yang mampu menjadikan mereka jurutera yang meletakkan
kepentingan awam sebagai keutamaan dalam setiap tindakan. Nilai

Muka Surat 73/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

integriti contohnya, tidak dapat diukur menerusi peperiksaan, tetapi
dengan integritilah jurutera akan menghasilkan solusi yang bermanfaat
untuk masyarakat. Persoalannya, sejauh manakah pendidikan berteraskan
nilai berjaya diterapkan dalam pendidikan kejuruteraan kita?

Menyedari hakikat ini, perlu diakui bahawa pendidikan berteraskan
nilai mesti dilihat sebagai tunjang kemenjadian seseorang jurutera yang
berguna untuk agama, bangsa dan negara. Selari dengan agenda untuk
melahirkan graduan yang holistik, berciri keusahawanan dan seimbang
seperti yang jelas digariskan menerusi Pelan Pendidikan Malaysia
Pengajian Tinggi (PPPM PT) 2015 2025, memacu pengalaman kampus
menyeluruh dalam kalangan pelajar mesti menjadi keutamaan di
universiti. Pengalaman kampus yang menyeluruh hanya boleh diwujudkan
dengan transfomasi minda pelajar yang tepat seawal menjejaki alam
universiti, sistem sokongan kampus yang meletakkan pelajar sebagai
keutamaan, serta kepimpinan dan warga kampus yang bersama-sama
menggerakkannya. Pelajar mesti ditekankan dengan gaya hidup yang
seimbang, agar tidak lagi melihat bahawa kecemerlangan hanyalah
tentang pencapaian kepujian kelas pertama sahaja. Ketika di universiti
inilah, pelajar mesti ditekankan dengan pelbagai aktiviti berteraskan nilai
yang berupaya menjadi pelengkap kepada pendidikan formal yang diikuti
di fakulti.

Untuk tujuan tersebut, set semula dalam pendidikan kejuruteraan
mesti dilakukan. Prinsip jam pembelajaran pelajar (student learning time
SLT) [137] yang menjadi antara asas dalam pembangunan kurikulum perlu

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 74/149

difahami dan dibudayakan oleh semua pihak, pensyarah, pelajar serta
pemutus dasar. Kegagalan memahami, menghargai dan merealisasi prinsip
SLT seperti dalam Rajah 14 yang kemudiannya dikembangkan sebagai
jadual pengurusan dan kawalan diri berasaskan SLT, hanya akan
menyebabkan matlamat melahirkan pelajar yang menyeluruh tinggal
angan-angan dan indah di atas kertas perancangan. Pengalaman dan
pemerhatian menunjukkan tidak ramai pelajar yang dapat mengimbangi
antara kecemerlangan akademik dengan pembentukan nilai diri, ekoran
begitu taksub dengan sistem peperiksaan, hanya untuk mendapat
kelulusan atau berada di universiti hanya ikut-ikutan. Kesannya, wujud
kumpulan pelajar yang tidak melihat penglibatan dalam aktiviti selain
akademik secara sukarela menerusi kolej kediaman, kelab, persatuan,
badan beruniform, sukan, kesukarelawanan, keusahawanan dapat
membentuk nilai diri yang positif, serta menajamkan kemahiran
profesionalisme diri yang berguna untuk dunia pekerjaan kelak.

Selain komitmen pelajar, jaya atau gagalnya pendidikan berteraskan
nilai juga terletak kepada konsistensi kepimpinan university menyediakan
semua sumber dan sistem sokongan yang berkaitan untuk menjayakan
agenda keberhasilan graduan yang seimbang selari dengan falsafah
pendidikan negara (FPN). Sekiranya tidak, universiti tidak lebih dilihat
hanyalah seperti sebuah kilang yang menghasilkan produk, tetapi kontang
jati diri dan nilai positif, malah dibimbangi kelak menjadi ahli masyarakat
yang membawa lebih banyak mudarat berbanding manfaat.

Muka Surat 75/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Rajah 14: Komponen jam pembelajaran pelajar (JPP)

Model Kurikulum Masa Hadapan

Perubahan kurikulum dan pedagogi dalam pendidikan kejuruteraan
untuk membentuk model tertentu bukanlah perkara yang baru. Perubahan
demi perubahan direalisasikan, namun Kolmos et al. [138] berpendapat
terdapat dua (2) faktor dominan yang mendesak perubahan dilakukan,
iaitu kebolehpasaran graduan dan kelestarian pendidikan. Hari ini dan
masa depan, cabaran yang serupa juga berlaku, tetapi tekanan dan
kesegeraan untuk berubah dilihat bersifat lebih dinamik. Untuk mengurus
perubahan pula, terdapat tiga (3) syor strategi yang boleh dimanfaatkan,
iaitu menerusi strategi secara tambahan, integrasi, atau pembinaan
semula.

Strategi tambahan dan integrasi merupakan kaedah yang paling lazim
digunakan berbanding strategi pembinaan semula, kerana strategi
pembinaan semula keseluruhan kurikulum adalah mencabar. Justeru,

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 76/149

perubahan dengan skala yang lebih kecil serta bersifat boleh dikawal lebih
membantu hasrat membawa perubahan. Model pengurusan perubahan
seperti dalam Rajah 15 memberikan gambaran jelas terhadap pendekatan
yang boleh dipertimbangan dalam membuat keputusan terhadap
pembangunan atau perubahan dalam model pendidikan.

Rajah 15: Pengurusan perubahan dalam model pendidikan [138]

Graham [139] pula menerusi laporan yang dikemukakan
menggagaskan empat (4) ciri umum yang mencorakkan kejayaan
perubahan sistem pendidikan kejuruteraan, iaitu faktor luaran (contohnya
jika berlaku krisis kemasukan pelajar atau isu pengiktirafan), kekuatan
kurikulum yang boleh memberi manfaat kepada pelajar, keperluan
melaksanakan penambahbaikan hasil kajian atau maklum balas pemegang
taruh, dan penglibatan bersama ahli organisasi untuk membina pendidikan

Muka Surat 77/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

bertaraf dunia. Sehubungan dengan itu, untuk merangka perubahan
kurikulum pendidikan yang bersifat kalis masa hadapan, pertimbangan
berikut hendaklah digabung jalinkan.

1. Mengatur perubahan yang tersusun
Perubahan dengan kerangka yang mendokong prinsip perancah
(scaffloding) [140], [141] membolehkan pelajar menguasai
integrasi pengetahuan, kemahiran dan pembentukan sikap secara
tersusun, bermula dari peringkat mudah, sederhana, serta
kompleks. Ini memberikan ruang untuk pelajar berfikir, menguasai,
menghargai dan mengaplikasikannya dengan meminimumkan
kemungkinan situasi kekaburan pelajar melihat perkaitan antara
setiap kursus yang diambil.

2. Meraikan keterbukaan dan kepelbagaian
Perubahan yang dilaksanakan juga mesti menyokong keterbukaan
menerusi penjadualan bersistematik yang membenarkan pelajar
dari pelbagai fakulti bekerja dalam projek tertentu. Menerusinya
pelajar dilatih untuk memiliki lensa penilaian yang lebih terbuka
terhadap sesuatu isu menerusi pelbagai latar dan sisi berbeza.
Bekerja dalam suasana penuh kepelbagaian dengan individu dari
latar belakang yang berbeza dapat menajamkan keupayaan
beradaptasi serta pengukuhan kompetensi global [142].

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 78/149

3. Memperincikan perubahan berimpak tinggi
Perubahan kurikulum yang disusun mestilah bersifat mendahului
tradisi akademik [143], kerana dunia memerlukan individu yang
berupaya berdepan dengan cabaran kompleks, kepelbagaian
perspektif dengan nilai yang berbeza. Pelajar mesti didedahkan
dengan subjektiviti selain objektiviti dan membenarkan trajektori
peribadi disusun ke arah peningkatan kompetensi. Pemutus dasar
mestilah jelas terhadap impak perubahan yang dibuat kerana
perubahan yang hanya bersifat permukaan atau aksesori tidak
berupaya membentuk program yang berdaya tahan.

Amalan Terbaik Kurikulum Inovatif

Graham aktif menyoroti evolusi perubahan kurikulum dalam
pendidikan kejuruteraan dan menerusi laporannya dalam [43],
dibentangkan dua (2) bentuk perubahan yang wujud. Sama ada fakulti
menawarkan program akademik baharu atau dengan melakukan
perubahan terhadap program sedia ada. Contohnya, Charles Sturt
University (CSU) di Australia dengan program kejuruteraan awam yang
baharu serta di Iron Range Engineering (IRE), Minnesota, Amerika Syarikat,
berbanding perubahan terhadap program sedia ada oleh University
College London (UCL).

Muka Surat 79/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Charles Sturt University (CSU)
CSU memperkenalkan program baharu kejuruteraan sistem awam

dengan pengambilan pertama pelajarnya pada Februari 2016 hasil
permintaan oleh pihak kerajaan tempatan dan industri setempat ekoran
cabaran kekurangan tenaga kerja. Walaupun pada awalnya misi CSU
adalah untuk membantu industri setempat, namun program yang dirangka
juga menetapkan sasaran yang jelas agar berdaya tahan terhadap
perubahan global serta unik dalam arena pendidikan kejuruteraan [144].

Sebagai satu-satunya program kejuruteraan di Australia yang
diasaskan bukan di fakulti kejuruteraan, tetapi di fakulti perniagaan,
graduan keluaran CSU dilihat tersendiri dan istimewa, berciri
keusahawanan dengan kombinasi kecemerlangan teknikal dalam elemen
komunikasi, kemahiran pengurusan dan kewangan. Ciri-ciri ini dipercayai
dapat memacu kecemerlangan graduannya secara menyeluruh, dan
berupaya menjadi pemimpin di organisasi tempat kerja dan komuniti,
sama ada di peringkat tempatan mahupun antarabangsa [145].

Dalam proses membina, menilai dan merealisasikan kurikulumnya,
CSU jelas ingin keluar daripada permainan kebiasaaan apabila mengakui
bahawa yang ingin dilahirkan bukan sekadar jurutera seperti yang telah
dihasilkan oleh 37 fakulti kejuruteraan lain di seluruh Australia. Dengan
iltizam yang jelas, mengambil kira pandangan industri setempat serta serta
melihat keperluan dalam konteks cabaran hari ini dan masa depan,
terdapat lima (5) pencirian penting yang menjadi teras dalam program
kejuruteraan di CSU [144], [145].

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 80/149

1. Graduan Keusahawanan
Menyedari permintaan tinggi industri terhadap graduan dengan
kemahiran bisnes, CSU memanfaatkan keberadaan program
kejuruteraannya di Fakulti Perniagaan dengan menjadikan
keusahawanan sebagai teras program pengajiannya, dan bukan
sebagai kursus elektif atau hanya mata pelajaran umum universiti.
Ini bermakna penjajaran elemen keusahawanan menerusi
pengetahuan, kemahiran dan sikap diintegrasikan secara
menyeluruh pada sepanjang program pengajiannya.

2. Konsep 4+1 Tahun Penempatan Kerja
Selari dengan kunci utama program adalah untuk membantu
menyelesaikan isu keperluan tenaga kerja setempat, CSU
memanfaatkan peluang kekosongan kadet jurutera di industri
sedia ada. Lazimnya, kekosongan kadet jurutera di industri ini diisi
dengan pengambilan segera sama ada secara separuh masa atau
sementara. Tetapi CSU menawarkan pelajarnya sendiri untuk
menjadi kadet jurutera, yang juga sedang mengikuti pengajian
secara sepenuh masa bagi membolehkan mereka mendapat
pengalaman kerja sebenar ketika belajar. Dengan memanjangkan
sesi sangkutan bersama industri yang lazimnya untuk tempoh
enam (6) bulan kepada empat (4) tahun, CSU percaya ini pasti
memberi impak dalam memperkaya nilai dan pengalaman
pembelajaran pelajar, khususnya dalam aspek amalan kontekstual
dan pengembangan kompetensi profesional.

Muka Surat 81/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

3. Kurikulum Inovatif
Kurikulum yang dibangunkan sangat cenderung kepada amalan
dan profesionlisme industri. Seawal memohon, pelajar dilayan
sebagai jurutera dan bukannya pelajar. Justeru konsep yang
diamalkan ialah mencari pekerja dan bukannya pengambilan
pelajar. Konsep yang istimewa juga diterapkan iaitu semua
pelajarnya digelar jurutera pelajar dan bukan pelajar kejuruteraan.
Kaedah pengajaran yang diamalkan juga adalah berbeza
berbanding kaedah tradisional (kuliah, tutorial, makmal),
sebaliknya memanfaatkan sepenuhnya perubahan pedagogi
pendidikan dan teknologi terkini.

4. Kepelbagaian Pelajar
Berteraskan konsep program yang bersifat butik, pelajar mewakili
pelbagai latar belakang dipilih, termasuklah kumpulan rentan
menerusi sistem temubual berbanding hanya melihat kepada
pencapaian akademik semata-mata. Pertimbangan terhadap latar
belakang, pencapaian dan kapasiti pelajar terdahulu amat
diberikan perhatian bagi membolehkan jurutera pelajar yang bakal
dipilih memiliki daya tahan yang tinggi untuk mengikuti program
kejuruteraan yang unik ini.

5. Bimbingan Jurutera
Dengan inovasi kurikulum berteraskan pengalaman di industri,
pelajar di CSU dibimbing oleh jurutera residen pada sepanjang

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 82/149

tempoh pengajiannya. Ini sekaligus membolehkan pelajar di CSU
melengkapkan keperluan pengalaman di industri dan kompetensi,
dalam proses mempercepat kemajuan sebagai seorang Chartered
Professional Engineer (CPEng) menjelang graduasi.

Kurikulum di CSU seperti dalam Rajah 16 merupakan program
pengajian dengan tempoh 5 ½ tahun, iaitu tiga (3) semester pada tahun
pertama mengikuti pembelajaran secara bersemuka di kampus, manakala
empat (4) tahun berikutnya adalah secara penempatan di industri dengan
elaun. Kurikulumnya bersifat inovatif dengan disusun berdasarkan konsep
topic tree mewakili setiap tema yang spesifik ke arah cabaran penyelesaian
sama ada dalam konteks kampus mahupun industri. Dalam aspek
pengukuran dan penilaian, pelajar juga tidak melalui sistem peperiksaan,
tetapi keberhasilan pelajar diukur secara autentik menerusi pembangunan
portfolio dan penyediaan refleksi serta keupayaan mempertahankannya.
Dalam tempoh tiga (3) semester pertama, pelajar digelar jurutera pelajar
dan kemudiannya sebagai kadet jurutera, serta melalui pengalaman
pembelajaran menerusi projek cornerstone dan capstone di industri.

Muka Surat 83/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Rajah 16: Struktur kurikulum di CSU [145]

Menyokong rekabentuk kurikulum yang berteraskan konsep topic tree
[144] seperti dalam Rajah 17, inovasi penyampaian PdP dibuat selari
dengan konsep kurikulum atas permintaan (curriculum on demand CoD).
Menerusi mekanisme ini, pelajar hanya perlu untuk melayari bahan
pembelajaran secara atas permintaan mengikut kesesuaian dan keperluan
proses pembelajaran masing-masing. Pembelajaran pelajar menjadi lebih
peribadi dan pelajar boleh pada bila-bila masa untuk mengulang tontonan,
berhenti di mana-mana bahagian sekiranya perlu, dan menyambungnya
semula, selari dengan penyusunan jadual dan keupayaan masing-masing.

Menerusi topic tree juga, sukatan pelajaran dipecahkan kepada topik
berdurasi tiga (3) jam yang merupakan atom kepada kurikulum ini dengan
masing-masing memiliki hasil pembelajaran dan sukatan pelajaran
mikronya. Perubahan paradigma yang berlaku ialah, sukatan pelajaran

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 84/149

tidak disampaikan secara segerak, tetapi menerusi model penyampaian
24/7 atas permintaan (24/7 on demand) dalam talian seperti mana
pengguna Netflix mengikutinya. Dengan hampir 1,000 topik, pelajar dinilai
menerusi penilaian autentik dengan skala LULUS/GAGAL sahaja. Pelajar
dikehendaki mempersembahkan keupayaan pencapaian hasil kerja
mereka menerusi aktiviti engineering festival (EngFest), suatu acara
pameran kepada industri, komuniti dan bakal pelajar yang dijalankan
secara tahunan.

Muka Surat 85/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Rajah 17: [144]

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 86/149

Demi menjayakan amalan WBL dan skim kadet yang digagaskan, CSU
dan industri yang berkaitan bersepakat untuk sama-sama memberikan
pengalaman terbaik kepada semua kadet jurutera. Kadet jurutera bukan
diharapkan untuk menghafal bahan pembelajaran, sebaliknya perlu
menonjolkan keterampilan diri sebagai seorang jurutera. Kesepakatan
antara CSU dan industri untuk menjamin pengajian yang berkesan
berlangsung dengan jayanya di industri.

Komitmen penempatan ini menggariskan dengan jelas matlamat bagi
setiap peringkat seperti yang disenaraikan dalam Jadual 8. Kejayaan
kesepakatan ini bukanlah suatu usaha mudah, sebaliknya telah melalui
pelbagai proses runding cara, penjajaran dan penyesuaian antara kedua-
dua hingga membawa kepada situasi menang-menang.

Muka Surat 87/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Jadual 8: Perincian matlamat penempatan [144]

Peringkat Matlamat Penempatan
Junior
Menyelesaikan projek rekabentuk asas kejuruteraan
Pertengahan Menggunakan peralatan kejuruteraan yang berkesan dan prosedur yang
Senior tepat untuk menyelesaikan masalah praktikal
Membina kefahaman terhadap budaya industri kejuruteraan
Profesional Menjadi ahli yang aktif di tempat kerja

Menyelesaikan projek rekabentuk untuk tesis
Menyelesaikan projek rekabentuk kejuruteraan yang khusus dalam
disiplin
Menggunakan peralatan kejuruteraan yang berkesan dan prosedur yang
tepat untuk menyelesaikan masalah yang kompleks
Mempamerkan keupayaan pengurusan diri dan kerja yang berkaitan

Secara bebas menyelesaikan projek kejuruteraan
Menggunakan proses kejuruteraan untuk menyelesaikan masalah yang
kompleks
Berkomunikasi dengan berkesan di semua peringkat profesional dan
pelaksana
Mempamerkan kepimpinan dalam pasukan di tempat kerja

Membangunkan proses kerja baharu untuk menyelesaikan masalah
kompleks dalam kejuruteraan
Menyelesaikan projek penyelidikan tesis yang berfokus
Mempamerkan tahap pengetahuan yang tinggi dalam disiplin
kejuruteraan
Mempamerkan kepimpinan yang berkesan dalam pelbagai kumpulan

Iron Range Engineering (IRE)
IRE menggunakan strategi arahan berasaskan penyelidikan dalam

melaksanakan rekabentuk kurikulum autentik PBL yang dilaksanakannya
[146]. Projek industri digunakan dalam menyediakan konteks
pembelajarannya yang melangkaui tiga (3) domain kejuruteraan iaitu
profesional, teknikal dan keupayaan rekabentuk. Bermula pada 2010, IRE
berkembang dengan invovasi baharu kurikulum menerusi IRE Bell program
seperti yang digambarkan dalam Rajah 18. Menerusi program ini, graduan
kolej komuniti dari seluruh Amerika Syarikat diambil menyertainya selama
satu (1) semester di dalam Bell Academy sebelum meneruskan pengajian

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 88/149

selama dua (2) tahun secara penempatan di industri dengan mengikuti
keperluan akademiknya secara dalam talian. Inovasi terkini ini
diaspirasikan menerusi pelaksanaan program oleh CSU [144], [145].

Rajah 18: Model program IRE Bell [146]

Secara umumnya, IRE dikenali dengan program yang memiliki
enrolmen pelajar yang kecil, memanfaatkan sumber secara intensif dan
memadankan jurutera pelajar (gelaran kepada pelajarnya) dengan dua (2)
tahun kurikulum PBL bersama industri. Mengimbas sejarah, IRE muncul
menerusi kejayaan program kolej komuniti kejuruteraan bersama
beberapa hosnya. Konsep PBL oleh Aalborg Universitet, Denmark
merupakan nadi kepada perkembangan program kejuruteraan IRE. Secara
khususnya, terdapat tiga (3) komponen utama pembangunan
kurikulumnya iaitu amalan profesional, kepelbagaian dan penetapan
pendidikan.

1. Amalan Profesional
Elemen ini merupakan teras kepada kejayaan IRE, iaitu pelajar
dimestikan bekerja dalam pasukan untuk menyelesaikan projek
pada setiap semester. Diadaptasi menerusi model PBL oleh Aalborg
Universitet, Denmark, projek rekabentuk yang disetkan merupakan
penghubung dalam memperkembang pembelajaran rekabentuk,

Muka Surat 89/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

teknikal dan profesional. Menerusi projek juga, persekitaran
pembelajaran amalan profesional dibentuk dengan
meminimumkan jurang antara pendidikan kejuruteraan dan
amalan profesional.

2. Kepelbagaian
Di Amerika Syarikat, wanita serta kumpulan Hispanics,
Black/African-Americans dan minoriti lain lazimnya kurang ke
hadapan. Justeru, dengan komposisinya berasaskan demografi
populasi pelajar kolej komuniti, kepelbagaian pelajarnya jauh lebih
terbuka dan bersifat inklusif. Kepelbagaian ini secara langsung
merupakan aset dalam membentuk kumpulan projek yang lebih
berdaya saing serta mirip kepada realiti sebenar di indistri kelak.

3. Penetapan Pendidikan
Falsafah yang dibentuk di IRE adalah sinergi yang unggul antara
pelajar dan majikan. Ini adalah kerana yang perlu dipelajari di
dalam kuliah merupakan perkara yang diperlukan di lapangan kerja.
Dengan melaksanakan projek industri, ketidakpadanan antara
kedua-dua dunia industri dan akademia dapat diperbaiki serta
seterusnya memberi impak yang lebih baik dalam aspek
keberhasilan graduannya dapat ditingkatkan.

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 90/149

Model pendidikan IRE digambarkan seperti Rajah 19 dengan beberapa
aspek meliputi pelaksanaan PBL, penilaian kemajuan projek, kursus yang
menyokong pembelajaran pelajar, peranan staf dalam memudahcara,
ekosistem persekitaran dan ruang, penilaian, serta akhirnya keberhasilan
yang merujuk kepada integrasi antara aspek rekabentuk, teknikal dan
profesional [147]. Antara yang menarik untuk diketengahkan ialah kaedah
penilaian keberhasilan pelajar dilaksanakan tanpa peperiksaan. Penilaian
formatif menjadi fokus, dengan pensyarah menilai menerusi
pembangunan berterusan pelajar dengan mendorong pelajar mengenali
diri sendiri serta keupayaannya.

Setelah itu, pelajar dilatih merangka agenda pembelajaran masing-
masing, berbanding sistem yang mengukur pelajar berdasarkan gred
semata-mata. Penilaian formatif yang dilaksanakan di IRE merupakan
kombinasi antara maklum balas lisan dengan skala 1 hingga 5 yang meliputi
penetapan, 0-tiada serahan, 1-buruk, 2-perlukan penambahbaikan, 3-
diterima, 4-dikehendaki, 5-menjadi contoh. Maklum balas menerusi skala
ini memotivasikan pelajar kerana mereka dilatih memahami keupayaan diri
dan mencari kaedah untuk terus melakukan penambahbaikan, tanpa perlu
menghafal bahan pelajaran atau diuji dengan peperiksaan.

Pencapaian pada semester awal juga tidak diambil kira, sebaliknya
dikategorikan sebagai tempoh penyesuaian dan penjajaran. Walaupun
begitu, untuk memacu kecemerlangan, pemberat pada setiap semester
berubah dan semakin meningkat, hingga akhirnya diukur menerusi
penilaian sumatif. Kesan bimbingan dan maklum balas berterusan,

Muka Surat 91/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

komitmen dan pembangunan pelajar dibentuk secara tabii selain sebarang
masalah dapat dikesan sedari awal, kerana wujudnya pemantauan yang
terperinci dan unik.

Rajah 19: Model pendidikan IRE [146]

University College London (UCL)
UCL merupakan universiti berteraskan penyelidikan dengan penarafan

cemerlang dan konsisten di kedudukan antara universiti terbaik dunia.

Menerusi UCL Faculty of Engineering Science, pada tahun 2011, semakan

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 92/149

dan penilaian major dilakukan bagi semua program prasiswazahnya.
Akhirnya pada tahun 2014, pengenalan konsep Integrated Engineering
Programme (IEP) merentasi lapan (8) jabatan dan program pengajian
dilaksanakan [148]. IEP sememangnya suatu inisiatif berskala besar apabila
semakan pendidikan kejuruteraannya dilakukan merentasi keseluruhan
fakulti. Menerusi IEP, pelajar bukan sahaja memiliki pengkhususan
tersendiri, tetapi berkongsi kerangka umum pembelajaran PBL yang
disokong menerusi model root-branch pada sepanjang tempoh pengajian.

Dalam membangunkan kurikulum IEP, terdapat tiga (3) konsep
diintegrasikan iaitu seni dan praktikal, dunia fizikal, dan manfaat untuk
sejagat. Seni dan praktikal merujuk kepada kejuruteraan adalah
melangkaui pengetahuan dan menyelesaikan persamaan matematik.
Untuk itu, seni dan kreativiti diperlukan dalam penyelesaian masalah
kejuruteraan. Dunia fizikal pula berkisar kepada amalan kejuruteraan dan
kelestariannya. Manakala, manfaat untuk semua pula adalah tentang
kesedaran bahawa semua tindakan akan membawa manfaat atau mudarat
bukan sahaja kepada manusia, malah persekitaran dan hidupan liar.
Penekanan terhadap kelestarian menerusi integrasi bersama matlamat
kelestarian global (sustainable development goals SDGs) juga diberikan
perhatian yang serius.

Walaupun IEP dilaksanakan, konsep perkuliahan tetap wujud dalam
menyampaikan input kepada pelajar. Menerusi IEP juga terdapat tiga (3)
keunikan yang diterapkan kepada pelajar iaitu The Engineering Challenges,

Muka Surat 93/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Scenarios, dan How to Change the World? seperti perincian yang
disenaraikan dalam Jadual 9.

Jadual 9: Rumusan perbandingan elemen kurikulum dalam IEP [148]

Elemen Challenges Scenarios How to Change the
Kurikulum World?

Memahami kitaran Pengetahuan dalam Definisi masalah dan

Objektif & rekabentuk, impak disiplin, pembangunan penyelesaian, impak
Pengetahuan
kemasyarakatan, kemahiran insaniah. kemasyarakatan.

kemahiran penyelidikan,

kemahiran insaniah.

Pengetahuan dan Menjurus kepada fokus Pelbagai dimensi,
masalah
kemahiran merentasi projek rekabentuk, terbuka dan

Jenis Masalah sempadan disiplin. terbuka, berpusatkan yang berat.
dan Projek
Pelbagai keberhasilan pengaplikasian

yang terpimpin. pengetahuan dan

kemahiran amalan.

Pengenalan dan Struktur yang mencapah Capstone dengan
memberikan
Kemajuan & pendedahan. tetapi terpimpin. Fokus jangkaan tinggi
Kandungan disiplin.
Antara kepada disiplin. berkaitan analisis kritis.

Antara disiplin yang luas.

Disokong dengan modul Disokong oleh beberapa Melibatkan elemen luas

Pembelajaran pembelajaran yang kursus, termasuk yang penguasaan dalam
oleh Pelajar
dikendalikan selari. telah dipelajari. tempoh dua (2) tahun

pertama. Kolaborasi

untuk inovasi.

Kerja berpasukan. Diberi ruang untuk Disokong, tetapi pelajar
Sokongan Pelajar
pelajar memimpin yang mengetuainya.

sendiri.

Ruang Persekitaran kuliah. Gabungan persekitaran Terbuka.
kuliah dan makmal.

Penilaian Berpasukan, penilaian Berpasukan, penilaian Berpasukan, sumatif,
sumatif. sumatif, menekankan autentik dan bersepadu
hasil kerja autentik dengan penyampaian
berdasarkan tugasan. rekabentuk.

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 94/149

IEP juga bersifat tersendiri menerusi lingkaran PBL yang
berkesinambungan dalam program akademiknya seperti yang ditunjukkan
dalam Rajah 20, manakala Rajah 21 pula menjelaskan struktur keseluruhan
IEP dengan lima (5) prinsip iaitu;

1. mempamerkan kesinambungan kejuruteraan antara disiplin yang
semulajadi;

2. melaksanakan amalan kejuruteraan sejak dari awal;
3. menekankan rekabentuk, amalan profesional dan kemahiran;
4. menyediakan sokongan peribadi kepada pelajar secara unik; dan
5. mengekalkan kekuatan bidang serta menjajarkannya dengan

penyelidikan.

Matematik
Displin Teknikal

Lingkaran Projek
PBL Tahun 3

Rekabentuk & Kemahiran Profesional

Tahun 1 Tahun 2 Tahun 3

Rajah 20: Lingkaran PBL yang berkesinambungan menerusi IEP [148]

Muka Surat 95/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu

Rajah 21: Struktur keseluruhan IEP [148]

Amalan Pendidikan Berimpak Tinggi (HIEPs)

Penyampaian pendidikan tinggi menerusi pemantapan kurikulum yang
menyeluruh, bersepadu dengan menekankan pelaksanaan amalan
pendidikan berimpak tinggi (HIEPs) [149], [150] menjadi hasrat pihak
Kementerian Pengajian Tinggi (KPT) selari dengan iltizam untuk
membangunkan graduan yang holistik, berciri keusahawanan dan
seimbang sejajar dengan Falsafah Pendidikan Negara (FPN). Usaha
berterusan ini juga adalah sepadan dengan tanggungjawab menyediakan
pendidikan berkualiti seperti yang termaktub dalam matlamat 4 SDGs.
Selain daripada PPPM (PT) (2015 - 2025), FPN serta matlamat 4 SDGs,
keperluan mempersiap kualiti graduan kalis masa hadapan turut

Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu Muka Surat 96/149

ditekankan menerusi dua (2) dokumen global, iaitu Future Job Report [151]
dan Horizon Report [152].

HIEPs bertujuan untuk memperkaya pengalaman pembelajaran
pelajar menerusi aktiviti dan penilaian pembelajaran yang tulen serta
berimpak, sebagai persediaan mendepani cabaran kehidupan dan dunia
pekerjaan yang serba mencabar. Dengan tiga (3) atribut jelas graduan yang
ingin dilahirkan iaitu holistik, berminda keusahawanan dan simbang, HIEPs
menggariskan lima (5) justifikasi utama akan keperluan amalan ini, iaitu
melibatkan pelajar dalam matlamat pembelajaran, menghargai
kepelbagaian dan kerjasama sebagai sumber pembelajaran, memperkukuh
hubungan bermakna antara pelajar-pensyarah, memberikan maklumbalas
segera dan substantif, serta memanfaatkan masa dan usaha untuk hasil
yang berimpak tinggi.

Terdapat 13 aktiviti yang digariskan menerusi HIEPs seperti dalam
Jadual 10 dan mekanisme pelaksanaannya dipecahkan sama ada
diterapkan dalam kursus atau menerusi integrasi beberapa kursus dalam
program. Menerusi HIEPs, kurikulum yang lebih berkesinambungan seperti
dalam Rajah 22 diyakini dapat menambah nilai diri pelajar dengan
pengalaman pembelajaran yang berimpak untuk diri, keluarga, masyarakat
dan negara.

Muka Surat 97/149 Afandi Ahmad | Membayang & Memikirkan Semula Transformasi Pendidikan Kejuruteraan Elektronik Baharu