รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อให้คนพิการได้รับสิทธิสวัสดิการและความช่วยเหลือ ได้อย่างครอบคลุมและทั่วถึง

รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือ ไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ของคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา สํานักกรรมาธิการ ๓ สํานักงานเลขาธิการวุฒิสภา

-ก- คณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา นายวัลลภ ตังคณานุรักษ ประธานคณะกรรมาธิการ พลตรี โอสถ ภาวิไล รองประธานคณะกรรมาธิการ คนที่หนึ่ง นางเพ็ญพักตร ศรีทอง รองประธานคณะกรรมาธิการ คนที่สอง นายกิตติศักดิ์ รัตนวราหะ รองประธานคณะกรรมาธิการ คนที่สาม นางทัศนา ยุวานนท เลขานุการคณะกรรมาธิการ พลเอก ไพชยนต คาทันเจริญ โฆษกคณะกรรมาธิการ นางผาณิต นิติทัณฑประภาศ ประธานที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการ

-ขหมอมหลวงปนัดดา ดิศกุล ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการ นายเนาวรัตน พงษไพบูลย ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการ นายพีระศักดิ์ พอจิต ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการ นายปรีชา บัววิรัตนเลิศ กรรมาธิการ นายมณเฑียร บุญตัน กรรมาธิการ นายยุทธนา ทัพเจริญ กรรมาธิการ พลเอก วลิต โรจนภักดี กรรมาธิการ นายอําพล จินดาวัฒนะ กรรมาธิการ

-คคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ นายมณเฑียร บุญตัน ประธานคณะอนุกรรมาธิการ นายกิตติศักดิ์ รัตนวราหะ รองประธานคณะอนุกรรมาธิการ คนที่หนึ่ง ศาสตราจารยวิริยะ นามศิริพงศพันธุ รองประธานคณะอนุกรรมาธิการ คนที่สอง นางสาวเครือวัลย เที่ยงธรรม อนุกรรมาธิการ นางสาววิจิตา รชตะนันทิกุล อนุกรรมาธิการ นางสาววันทนีย พันธชาติ อนุกรรมาธิการ นายวิทยุต บุนนาค อนุกรรมาธิการ นายสวาง ศรีสม อนุกรรมาธิการ นายสุชาติ โอวาทวรรณสกุล อนุกรรมาธิการ นางอาทิชา นราวรวัชร อนุกรรมาธิการ นายรัตน กิจธรรม อนุกรรมาธิการและเลขานุการ นางสาวพิมพปญา อติสิราวัชร อนุกรรมาธิการและผูชวยเลขานุการ

-งที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ พลตรี โอสถ ภาวิไล ประธานที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นายชูศักดิ์ จันทยานนท ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นายธีรยุทธ สุคนธวิท ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นางนุชจารี คลายสุวรรณ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นางพวงแกว กิจธรรม ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นางวัชรา ริ้วไพบูลย ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นายศุภชีพ ดิษเทศ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นางสาวสราญภัทร อนุมัติราชกิจ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นายสุพล บริสุทธิ์ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นายสุภรธรรม มงคลสวัสดิ์ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ นายเอกกมล แพทยานันท ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ รองศาสตราจารยณัฎฐนียา โตรักษา ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ

บันทึกข้อความ ส่วนราชการคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรีผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ด้อยโอกาส วุฒิสภา ที่ สว (กมธ ๓) ๐๐๑๙ /(ร๑๙) วันที่ ๒๒ พฤษภาคม ๒๕๖๖ เรื่อง รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อให้คนพิการได้รับสิทธิสวัสดิการ และความช่วยเหลือได้อย่างครอบคลุมและทั่วถึง กราบเรียน ประธานวุฒิสภา ด้วยในคราวประชุมวุฒิสภา ครั้งที่ ๑๗ (สมัยสามัญประจ าปีครั้งที่หนึ่ง) วันอังคารที่ ๑๐ กันยายน พ.ศ. ๒๕๖๒ ที่ประชุมได้ลงมติตั้งคณะกรรมาธิการสามัญประจ าวุฒิสภาตามข้อบังคับการประชุม วุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ ข้อ ๗๘ วรรคสอง (๑๓) ซึ่งคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ด้อยโอกาส วุฒิสภา เป็นคณะกรรมาธิการสามัญประจ าวุฒิสภาคณะหนึ่ง มีหน้าที่และอ านาจพิจารณาร่างพระราชบัญญัติ กระท ากิจการ พิจารณาสอบหาข้อเท็จจริงหรือศึกษ า เรื่องใด ๆ ที่เกี่ยวกับการพัฒนาสังคม เด็ก เยาวชน สตรี ผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ด้อยโอกาส รวมทั้ง ประสานกับองค์กรภายในประเทศ ต่างประเทศ ประชาคมภายในประเทศและนานาชาติ และองค์กร ปกครองส่วนท้องถิ่นเกี่ยวกับแนวทางความร่วมมือเพื่อส่งเสริมการแก้ปัญหาสังคม ชุมชน เด็ก เยาวชน สตรี ผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ด้อยโอกาส การส่งเสริมศักยภาพของชุมชนด้านการพัฒนาชีวิตความเป็นอยู่ การคุ้มครองและดูแลผู้ยากไร้ การส่งเสริมความเสมอภาคและขจัดการเลือกปฏิบัติโดยไม่เป็นธรรม ต่อบุคคล การส่งเสริมและพัฒนาสวัสดิการสังคม การเสริมสร้างพลังทางสังคม การสร้างหลักประกัน ความมั่นคง และการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนไทยโดยรวม พิจารณาศึกษาติดตาม เสนอแนะ และเร่งรัด การปฏิรูปประเทศ และแผนแม่บทภายใต้ยุทธศาสตร์ชาติ ที่อยู่ในหน้าที่และอ านาจ และอื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง ซึ่งปัจจุบันกรรมาธิการคณะนี้ ประกอบด้วย ๑. นายวัลลภ ตังคณานุรักษ์ ประธานคณะกรรมาธิการ ๒. พลตรี โอสถ ภาวิไล รองประธานคณะกรรมาธิการ คนที่หนึ่ง ๓. นางเพ็ญพักตร์ ศรีทอง รองประธานคณะกรรมาธิการ คนที่สอง ๔. นายกิตติศักดิ์ รัตนวราหะ รองประธานคณะกรรมาธิการ คนที่สาม ๕. นางทัศนา ยุวานนท์ เลขานุการคณะกรรมาธิการ ๖. พลเอก ไพชยนต์ ค้าทันเจริญ โฆษกคณะกรรมาธิการ ๗. นางผาณิต นิติทัณฑ์ประภาศ ประธานที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการ ๘. นายเนาวรัตน์ พงษ์ไพบูลย์ ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการ ๙. หม่อมหลวงปนัดดา ดิศกุล ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการ ๑๐. นายพีระศักดิ์ พอจิต ที่ปรึกษาคณะกรรมาธิการ ๑๑. นายปรีชา บัววิรัตน์เลิศ กรรมาธิการ ๑๒. นายมณเฑียร บุญตัน กรรมาธิการ ๑๓. นายยุทธนา ทัพเจริญ กรรมาธิการ ๑๔. พลเอก วลิต ... (ส าเนา)

- ๒ - ๑๔. พลเอก วลิต โรจนภักดี กรรมาธิการ ๑๕. นายอําพล จินดาวัฒนะ กรรมาธิการ บัดนี้ คณะกรรมาธิการไดดําเนินการพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียน คนพิการเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง เสร็จเรียบรอยแลว จึงขอรายงานผลการพิจารณาศึกษาเรื่องดังกลาว ตอวุฒิสภาตามขอบังคับการประชุม วุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ ขอ ๙๘ จึงกราบเรียนมาเพื่อโปรดทราบและนําเสนอรายงานของคณะกรรมาธิการตอที่ประชุม วุฒิสภาตอไป (ลงชื่อ) วัลลภ ตังคณานุรักษ (นายวัลลภ ตังคณานุรักษ) ประธานคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา สําเนาถูกตอง (นางสาวภิรมย นิลทัพ) ผูชวยเลขานุการคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุคนพิการ และผูดอยโอกาส กลุมงานคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมฯ สํานักกรรมาธิการ ๓ สํานักงานเลขาธิการวุฒิสภา พิมพปญา พิมพ โทรศัพท ๐ ๒๘๓๑ ๙๒๒๕ - ๖ ภิรมย ทาน โทรสาร ๐ ๒๘๓๑ ๙๒๒๖ ภิรมยตรวจ

(ก) รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการ และความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ของคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา ________________________ ดวยในคราวประชุมวุฒิสภา ครั้งที่ ๑๗ (สมัยสามัญประจําปครั้งที่หนึ่ง) วันอังคารที่ ๑๐ กันยายน ๒๕๖๒ ที่ประชุมวุฒิสภาไดลงมติตั้งคณะกรรมาธิการสามัญประจําวุฒิสภาตามขอบังคับ การประชุมวุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ ขอ ๗๘ วรรคสอง (๑๓) โดยมีหนาที่และอํานาจเกี่ยวกับการพิจารณา รางพระราชบัญญัติกระทํากิจการ พิจารณาสืบหาขอเท็จจริง หรือศึกษาเรื่องใด ๆ ที่เกี่ยวกับการพัฒนา สังคม เด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส รวมทั้งประสานกับองคกรภายในประเทศ ตางประเทศ ประชาคมภายในประเทศและนานาชาติ และองคกรปกครองสวนทองถิ่นเกี่ยวกับแนวทาง ความรวมมือเพื่อสงเสริมการแกปญหาสังคม ชุมชน เด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส การสงเสริมศักยภาพของชุมชนดานการพัฒนาชีวิตความเปนอยู การคุมครองและดูแลผูยากไร การสงเสริม ความเสมอภาคและขจัดการเลือกปฏิบัติโดยไมเปนธรรมตอบุคคล การสงเสริมและพัฒนาสวัสดิการสังคม การเสริมสรางพลังทางสังคม การสรางหลักประกัน ความมั่นคง และการพัฒนาคุณภาพชีวิตของคนไทย โดยรวม พิจารณาศึกษา ติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการปฏิรูปประเทศ และแผนแมบทภายใต ยุทธศาสตรชาติ ที่อยูในหนาที่และอํานาจ และอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ บัดนี้ คณะกรรมาธิการไดพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง เสร็จเรียบรอยแลว จึงขอรายงานผลการพิจารณาศึกษาเรื่องดังกลาวตอวุฒิสภา ตามขอบังคับการประชุมวุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ ขอ ๙๘ ดังนี้ ๑. การดําเนินงานของคณะกรรมาธิการ คณะกรรมาธิการไดดําเนินการพิจารณาศึกษา ดังนี้ ๑.๑ คณะกรรมาธิการไดแตงตั้งคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ โดยมีหนาที่และ อํานาจในการพิจารณารางพระราชบัญญัติกระทํากิจการ พิจารณาศึกษาเรื่องใด ๆ ที่เกี่ยวกับกิจการ คนพิการ และมอบหมายใหคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการทําหนาที่พิจารณาศึกษาซึ่งคณะอนุ กรรมาธิการคณะนี้ ประกอบดวย ๑) นายมณเฑียร บุญตัน ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ๒) นายกิตติศักดิ์ รัตนวราหะ รองประธานคณะอนุกรรมาธิการคนที่หนึ่ง ๓) ศาสตราจารยวิริยะ นามศิริพงศพันธุ รองประธานคณะอนุกรรมาธิการคนที่สอง ๔) นางสาวเครือวัลย เที่ยงธรรม อนุกรรมาธิการ ๕) นางสาววิจิตา รชตะนันทิกุล อนุกรรมาธิการ ๖) นางสาววันทนีย พันธชาติ อนุกรรมาธิการ ๗) นายวิทยุต บุนนาค อนุกรรมาธิการ

(ข) ๘) นายสวาง ศรีสม อนุกรรมาธิการ ๙) นายสุชาติ โอวาทวรรณสกุล อนุกรรมาธิการ ๑๐) นางอาทิชา นราวรวัชร อนุกรรมาธิการ ๑๑) นายรัตน กิจธรรม อนุกรรมาธิการและเลขานุการ ๑๒) นางสาวพิมพปญา อติสิราวัชร อนุกรรมาธิการและผูชวยเลขานุการ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ประกอบดวย ๑) พลตรี โอสถ ภาวิไล ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๒) นายชูศักดิ์ จันทยานนท ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๓) นายธีรยุทธ สุคนธวิท ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๔) นางนุชจารี คลายสุวรรณ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๕) นางพวงแกว กิจธรรม ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๖) นางวัชรา ริ้วไพบูลย ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๗) นายศุภชีพ ดิษเทศ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๘) นางสาวสราญภัทร อนุมัติราชกิจ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๙) นายสุพล บริสุทธิ์ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๑๐) นายสุภรธรรม มงคลสวัสดิ์ ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๑๑) นายเอกกมล แพทยานันท ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๑๒) รองศาสตราจารยณัฎฐนียา โตรักษา ที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ ๑.๒ ที่ประชุมคณะกรรมาธิการไดมีมติแตงตั้ง นางสาวภิรมย นิลทัพ ผูบังคับบัญชา กลุมงานคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมฯ และนางธนยา สิงหมณี นิติกรชํานาญการ กลุมงาน คณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมฯ ทําหนาที่เปนผูชวยเลขานุการคณะกรรมาธิการตามขอบังคับ การประชุมวุฒิสภา พ.ศ. ๒๕๖๒ ขอ ๘๗ ๒. วิธีการพิจารณาศึกษา ๒.๑ การประชุม คณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ไดพิจารณาศึกษา ติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือ ไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง โดยจัดประชุมเพื่อพิจารณาศึกษาในประเด็นที่เกี่ยวของ จํานวน ๙ ครั้ง ดังนี้ (๑) การประชุม ครั้งที่ ๑๓/๒๕๖๓ วันพฤหัสบดีที่ ๔ มิถุนายน ๒๕๖๓ (๒) การประชุม ครั้งที่ ๑๓/๒๕๖๔ วันจันทรที่ ๑๙ เมษายน ๒๕๖๔ (๓) การประชุม ครั้งที่ ๒๑/๒๕๖๔ วันศุกรที่ ๒๕ มิถุนายน ๒๕๖๔ (๔) การประชุม ครั้งที่ ๑๑/๒๕๖๕ วันพุธที่ ๒๐ เมษายน ๒๕๖๕ (๕) การประชุม ครั้งที่ ๑๙/๒๕๖๕ วันพุธที่ ๒๙ มิถุนายน ๒๕๖๕ (๖) การประชุม ครั้งที่ ๒๕/๒๕๖๕ วันพฤหัสบดีที่ ๑๘ สิงหาคม ๒๕๖๕ (๗) การประชุม ครั้งที่ ๒๖/๒๕๖๕ วันพุธที่ ๒๔ สิงหาคม ๒๕๖๕ (๘) การประชุม ครั้งที่ ๓๕/๒๕๖๕ วันพุธที่ ๒ พฤศจิกายน ๒๕๖๕ (๙) การประชุม ครั้งที่ ๑/๒๕๖๖ วันพุธที่ ๔ มกราคม ๒๕๖๖

(ค) ๒.๒ การเชิญบุคคลและผูแทนหนวยงานที่เกี่ยวของมาใหขอมูลและแสดงความคิดเห็น เพื่อประกอบการพิจารณา ดังนี้ ๒.๒.๑ สํานักนายกรัฐมนตรี สํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน) นายณัฐวัชร วรนพกุล รองผูอํานวยการ ๒.๒.๒ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (๑) นางสาววิจิตา รชตะนันทิกุล ที่ปรึกษาวิชาการพัฒนาสังคม สํานักงานปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษย (๒) นางสาวอณิรา ธินนท รองอธิบดี (๓) นางณฐอร อินทรดีศรี ผูเชี่ยวชาญดานการสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการ (๔) นางพัชรมณฑ ปติปญญากุล ผูปกครองสถานคุมครอง และพัฒนาคนพิการพระประแดง ปฏิบัติหนาที่ผูอํานวยการกลุมนโยบาย และยุทธศาสตร (๕) นางสาวพรพรรณ คําเพิ่มพูล ผูอํานวยการกองกองทุน และสงเสริมความเสมอภาคคนพิการ (๖) นางสาวสุกัญญา บัวจันทร ผูอํานวยการศูนยขอมูลคนพิการ และเทคโนโลยีสารสนเทศ (๗) นางสาวสิริณัฏฐ ออนไสว ผูอํานวยการกลุมสงเสริมสิทธิ (๘) นางสาววิไลพร ขนุนกอน ผูอํานวยการกลุมสงเสริมการจางงาน (๙) นางสาววัลลภา มณีเชษฐา ผูอํานวยการกลุมนโยบาย และยุทธศาสตร (๑๐) นางสาวฐาปณีย โชติรัตน นักสังคมสงเคราะหชํานาญการ (๑๑) นางสาววาสนา ไชยเชษฐ เจาพนักงานธุรการชํานาญงาน (๑๒) นางสาวบุษบากร จักรสมศักดิ์ นักพัฒนาสังคมปฏิบัติการ (๑๓) นางสาวษุพีชญาคณัฎ ธรรมานุสาร นักพัฒนาสังคมปฏิบัติการ (๑๔) นายวรายุทธ บุญรักษา นิติกร (๑๕) นางสาวธัญพร มัทวานุกูล นักวิชาการคอมพิวเตอร (๑๖) นายสีหกานต สุทธิสวัสดิคุณ นักวิชาการคอมพิวเตอร

(ง) ๒.๒.๓ กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรม สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ (สวทช.) (๑) นายอานนท แปลงประสพโชค นักวิจัย ทีมวิจัยการวิเคราะหยุทธศาสตร ดวยปญญาประดิษฐ ศูนยเทคโนโลยี อิเล็กทรอนิกสและคอมพิวเตอรแหงชาติ (๒) นายชัชวาล หาญสกุลบรรเทิง ผูชวยวิจัยศูนยเทคโนโลยีสิ่งอํานวย ความสะดวกและเครื่องมือแพทย ๒.๒.๔ กระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม สํานักงานสถิติแหงชาติ (๑) นางสาวนงลักษณ โงวิวัฒนชัย ผูอํานวยการกองสถิติสังคม (๒) นางสาวอาภาพร อมรธรรม นักวิชาการสถิติชํานาญการพิเศษ ๒.๒.๕ กระทรวงมหาดไทย กรมการปกครอง (๑) นายชลอ อินทพันธุ ผูอํานวยการสวนบูรณาการ ฐานขอมูลกลางภาครัฐ (๒) นายสัญชัย เตชนิมิตวัช ผูเชี่ยวชาญเฉพาะดานเทคโนโลยี สารสนเทศและระบบขอมูล (๓) นายวิชัย ปทมวิภาค เจาพนักงานปกครองชํานาญการพิเศษ (๔) นายธวัชชัย สุขปาเพิง นักวิชาการคอมพิวเตอรชํานาญการ กรมการพัฒนาชุมชน (๑) นายจําเริญ แหวนเพ็ชร ผูอํานวยการกลุมงานสงเสริม การบริหารจัดการชุมชน (๒) นางสาวดวงใจ พัทมุข นักวิชาการพัฒนาชุมชนชํานาญการ ศูนยสารสนเทศเพื่อการพัฒนาชุมชน กรมสงเสริมการปกครองทองถิ่น (๑) นายทวี เสริมภักดีกุล รองอธิบดี (๒) นางคณิตา ราษฎรนุย ผูอํานวยการกองพัฒนา และสงเสริมการบริหารงานทองถิ่น (๓) นายพีรณัฐ ประทุมชาติภักดี นักวิเคราะหนโยบายและแผน (๔) นายธราธิป แยมมณฑา เลขานุการรองอธิบดี ๒.๒.๖ กระทรวงแรงงาน สํานักงานประกันสังคม (๑) นางสาวไพลิน จินดามณีพร ผูตรวจราชการกรม (๒) นางสาวสุจิตรา สุขวรรธก นักวิชาการแรงงานเชี่ยวชาญ (๓) นางสาวณิชาภัทร วกกุม นักวิชาการแรงงานชํานาญการพิเศษ

(จ) (๔) นายสุขนิรันดร นิรมิตสุขพร นักวิชาการคอมพิวเตอรชํานาญการ รักษาการในตําแหนงนักวิชาการ คอมพิวเตอรชํานาญการพิเศษ (๕) นายธนพัฒน บริรักษ นักวิชาการคอมพิวเตอรชํานาญการ (๖) นางสาวกมลวรรณ สัมพันธกุล นักวิชาการแรงงานปฏิบัติการ ๒.๒.๗ กระทรวงศึกษาธิการ สํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ (๑) นางสาวเกศินี จันทรแกว นักวิชาการคอมพิวเตอรปฏิบัติการ กลุมศูนยขอมูลการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการ ศูนยเทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสาร (๒) นางสาวพรพรหม คชพันธ นักวิชาการศึกษาปฏิบัติการ สํานักงานคณะกรรมการสงเสริม การศึกษาเอกชน สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (๑) นายวุฒิศักดิ์ เหล็กคํา ผูอํานวยการสํานักบริหารงาน การศึกษาพิเศษ (๒) นางจิรัฐยา ไชยสาร รองผูอํานวยการสํานักบริหารงาน การศึกษาพิเศษ (๓) นางสาวนพศร พรมณีพิสมัย ผูอํานวยการกลุมแผนและงบประมาณ (๔) นายเอกชัย นาสมปอง นักวิเคราะหนโยบายและแผนปฏิบัติการ (๕) นายกรคารม เฒาเขียว นักวิเคราะหนโยบายและแผนปฏิบัติการ (๖) นางสาวนันทนุช สุวรรนาวุธ นักวิชาการศึกษาปฏิบัติการ (๗) นายประจบ พิสกุล พนักงานราชการ (๘) นางสาวทิพยสุดา ออนหวาน พนักงานราชการ ๒.๒.๘ กระทรวงสาธารณสุข สํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สปสช.) (๑) นายอัครรัฐ หยางไพบูลย ผูจัดการฝายเทคโนโลยีสารสนเทศ การเบิกจายกองทุน (๒) นายสถาปตย เสียงหวาน ผูเชี่ยวชาญฝายเทคโนโลยี สารสนเทศการเบิกจายกองทุน (๓) พันเอกหญิง พนมวัลย บุณยมานพ ผูอํานวยการสํานักบริหาร งานทะเบียน

(ฉ) (๔) นางสาวจุฬาพลอย ตังเต็มโรจนะ หัวหนากลุมงาน สํานักสนับสนุนระบบบริการ สุขภาพชุมชน สถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาติ แพทยหญิงดลฤดี ศรีศุภผล นายแพทยชํานาญการพิเศษ สถาบันจิตเวชศาสตรสมเด็จเจาพระยา (๑) นายแพทยวิญู ชนะกุล นายแพทยเชี่ยวชาญ (๒) นางสุจิรา เนาวรัตน นักสังคมสงเคราะหเชี่ยวชาญ โรงพยาบาลยุวประสาทไวทโยปถัมภ (๑) นายแพทยทวีศักดิ์ สิริรัตนเรขา ผูอํานวยการ (๒) นางธิรดา ศรีทองสุข นักสังคมสงเคราะหชํานาญการ ๒.๒.๙ องคกรวิชาชีพ ราชวิทยาลัยกุมารแพทยแหงประเทศไทย รองศาสตราจารยแพทยหญิงอดิศรสุดา เฟองฟู ผูชวยเลขาธิการ และผูชวยประชาสัมพันธ ราชวิทยาลัยจักษุแพทยแหงประเทศไทย พันเอก นายแพทยยุทธพงษ อิ่มสุวรรณ เลขาธิการ ราชวิทยาลัยโสต ศอ นาสิกแพทยแหงประเทศไทย (๑) ผูชวยศาสตราจารยแพทยหญิงภาณินี จารุศรีพันธุ อนุกรรมการดานหู (๒) ผูชวยศาสตราจารยนายแพทยสมุทร จงวิศาล อนุกรรมการดานหู (๓) แพทยหญิง หมอมหลวงกัญญทอง ทองใหญ อนุกรรมการดานหู ๒.๒.๑๐ สมาคม/มูลนิธิ สมาคมสภาคนพิการทุกประเภทแหงประเทศไทย นางสาวกิจจาพร ชื่นบุญ กรรมการบริหาร ๒.๒.๑๑ องคกรภาควิชาการ/นักวิชาการ สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (๑) นายสมชัย จิตสุชน ผูอํานวยการวิจัยดานการพัฒนาอยางทั่วถึง (๒) นางจิราภรณ แผลงประพันธ นักวิจัยอาวุโส (๓) นายภาคภูมิ จตุพิธพรจันทร นักวิจัย องคการยูนิเซฟประเทศไทย (๑) นางสาวขวัญพลอย ชีชาง ผูเชี่ยวชาญนโยบายสังคม (ดานความคุมครองทางสังคม) (๒) นางสาวสิริพร อรุณแสงสุรีย เจาหนาที่นโยบายสังคม (ดานความคุมครองทางสังคม)

(ช) ๒.๓ การจัดสัมมนา/เสวนารับฟงความคิดเห็น (๑) คณะกรรมาธิการจัดสัมมนากลุมยอยการคุมครองสิทธิและเสริมพลังคนพิการ เรื่อง “๓ ปวุฒิสภา : ทิศทางการปฏิรูปประเทศดานสังคมในสวนที่เกี่ยวของกับคนพิการ” เมื่อวันพุธที่ ๘ มิถุนายน ๒๕๖๕ ณ หองประชุม ๔๐๒ – ๔๐๓ ชั้น ๔ อาคารรัฐสภา (๒) คณะกรรมาธิการจัดเสนาโตะกลม เรื่อง "ทิศทางการขับเคลื่อนประเด็น การปฏิรูปประเทศดานคนพิการภายหลังสิ้นสุดแผนปฏิรูปประเทศ” เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม 2565 ณ หอง THE EnCony ชั้น Ground โรงแรม ดิเอนโคนี่ เรสซิเดนซ จังหวัดระยอง ๒.๔ การศึกษากฎหมาย ขอมูล เอกสารชี้แจงของหนวยงานที่เกี่ยวของ งานวิชาการ รายงานวิจัย และเอกสารอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ เพื่อเปนขอมูลประกอบการพิจารณาศึกษาของคณะกรรมาธิการ ๓. ผลการพิจารณาศึกษา คณะกรรมาธิการไดพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อให คนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง โดยคณะกรรมาธิการ ไดมอบหมายใหคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ดําเนินการพิจารณาศึกษากรณีดังกลาว ซึ่งคณะกรรมาธิการไดพิจารณารายงานของคณะอนุกรรมาธิการดวยความละเอียดรอบคอบแลว และไดมีมติใหความเห็นชอบกับรายงานดังกลาว โดยถือเปนรายงานการพิจารณาศึกษาของคณะกรรมาธิการ จากการพิจารณาศึกษาเรื่องดังกลาวขางตน คณะกรรมาธิการจึงขอเสนอรายงาน การพิจารณาศึกษาของคณะกรรมาธิการ โดยมีรายละเอียดตามรายงานทายนี้ เพื่อใหวุฒิสภาไดพิจารณา หากวุฒิสภาใหความเห็นชอบดวยกับผลการพิจารณาศึกษาของคณะกรรมาธิการ ขอไดโปรดแจงไปยัง คณะรัฐมนตรี เพื่อพิจารณาและดําเนินการตามแตจะเห็นสมควรตอไป ทั้งนี้ เพื่อประโยชนของประเทศชาติ และประชาชนสืบไป (นางทัศนา ยุวานนท) เลขานุการคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุคนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา

บทสรุปผูบริหาร รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการ ไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง คณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา ไดมอบหมายใหคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ พิจารณาศึกษา ติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการปฏิรูปประเทศ กิจกรรมปฏิรูปประเทศดานสังคม “การปฏิรูป การขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุม และทั่วถึง” ตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) เชิญหนวยงานที่เกี่ยวของ เขารวมประชุมเพื่อรับฟงขอมูล ขอคิดเห็น และขอเสนอแนะมาอยางตอเนื่อง รวมทั้งจัดสัมมนา/เสวนา เพื่อรับฟงความเห็นจากทุกภาคสวน โดยผลการพิจารณาของคณะอนุกรรมาธิการพบวา ประเด็นการปฏิรูป การขึ้นทะเบียนคนพิการ ซึ่งถือเปนประเด็นปฏิรูป Big Rock ที่ ๓ ตามแผนการปฏิรูปประเทศ ดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) และสอดคลองตามยุทธศาสตรชาติดานที่ ๔ การสงเสริมโอกาส และความเสมอภาคทางสังคม โดยประเด็นดังกลาวอยูในมาตรา ๔ ของพระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ซึ่งไดกําหนดนิยามคําวา “คนพิการ” ไว นิยามดังกลาวไดกลาวถึง ประเภทความพิการ หลักเกณฑการประเมิน การวินิจฉัยความพิการ และนําไปสูการจําแนกประเภทคน พิการตามความบกพรอง จํานวน 6 ประเภท รวมทั้งไดกําหนดความบกพรองอื่นไวดวย เพื่อใหสามารถ ขยายความบกพรองโดยออกเปนประกาศเพิ่มเติมไดในอนาคต ในอดีตความบกพรองคือความพิการ จึงตองอาศัยการวินิจฉัยของแพทยเทานั้น แตตอมาวิวัฒนาการเกี่ยวกับนิยาม “คนพิการ” ตามที่กําหนดไวในกฎหมายไดแกไขเพิ่มเติม โดยขยายตัวจากความบกพรองที่ยังคงเปนฐานเริ่มตนใหครอบคลุมถึงอุปสรรคภายนอก ทั้งอุปสรรค ทางกายภาพ อาคารสถานที่ ระบบขนสง ระบบขอมูลขาวสาร การสื่อสาร เทคโนโลยีระเบียบ ประเพณี วัฒนธรรม ความเชื่อตาง ๆ ที่ลวนเปนเงื่อนไขที่จะเพิ่มหรือลดความพิการในสังคม นอกจากนี้ ประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ ซึ่งเปนขอกําหนดหลักเกณฑที่จะสามารถขึ้นทะเบียนเปนคนพิการแตละประเภท ซึ่งหลักเกณฑ การวินิจฉัยความพิการดังกลาวนั้นยังอยูกับระบบแนวคิดที่ยึดความบกพรองแบบดั้งเดิม หรือการวินิจฉัยความพิการตามคําวินิจฉัยทางการแพทย(Medical Model) ดังนั้น แมนิยาม “คนพิการ” ตามที่กําหนดไวในกฎหมายจะไปพัฒนากวางขวางไปกวา “ความบกพรอง” แตวิธีการ และกลไกการวินิจฉัย “ความพิการ” เพื่อนําไปสูการขอออกบัตรประจําตัวคนพิการ หรือการขึ้น ทะเบียนคนพิการเพื่อเขาถึงสิทธิและสวัสดิการตาง ๆ ตามมาตรา 19 ของพระราชบัญญัติสงเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ นั้น ยังคงใหความสําคัญกับองคประกอบการวินิจฉัย ทางการแพทยเปนสําคัญ

(๒) แมจะมีความพยายามกําหนดใหผูที่มีความบกพรองเชิงประจักษไมตองผานกระบวนการ วินิจฉัย เจาหนาที่สามารถใชดุลพินิจในการขึ้นทะเบียนเปนคนพิการได แตคนพิการก็ยังพบปญหา อยางมากในการขอขึ้นทะเบียนคนพิการ เนื่องจากความบกพรองของมนุษยมีความละเอียดสลับซับซอน ความบกพรองหลายประเภทซึ่งเปนฐานหนึ่งของความพิการก็ยังไมอาจพิสูจนไดเชิงประจักษประกอบกับ แพทยหลายทานมีความกังวลและหวงใยตอภาระของงบประมาณ จึงไมกลาออกใบรับรองความพิการ หรือตองใชเวลาในการพิสูจนความพิการหลายปบางคนตองถูกวินิจฉัยวาอยูในระหวางการรักษา เปนเวลายาวนาน ทําใหไมมีโอกาสไปขึ้นทะเบียนเปนคนพิการ โดยเฉพาะคนพิการที่มีฐานะยากจน ก็จะมีความยากลําบากในการเขาถึงสิทธิตาง ๆ มากยิ่งขึ้น นอกจากนี้ความพิการทางจิตหรือเรียกวา คนพิการทางจิตสังคม คนพิการทางสติปญญา และบุคคลออทิสติก ซึ่งเปนความบกพรอง ที่สลับซับซอน ยิ่งตองมีการวินิจฉัยที่ยุงยากมากขึ้นเรื่อย ๆ คนเหลานี้จึงตองอยูในสังคมโดยที่ ยังไมไดรับการวินิจฉัย เมื่อไมไดรับการวินิจฉัยก็ไมไดรับการขึ้นทะเบียน เมื่อไมไดรับการขึ้นทะเบียน ก็ไมสามารถเขาถึงสิทธิและสวัสดิการไดกฎหมายฉบับนี้จึงยังไมสามารถที่จะชวยสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการตามเจตนารมณของกฎหมายไดอยางแทจริง ทั้งนี้ เมื่อพิจารณาจากจํานวนคนพิการของประเทศไทย โดยมีขอมูลคนพิการ ที่ขอขึ้นทะเบียนมีบัตรประจําตัวคนพิการในปจจุบันมีจํานวนกวา 2 ลานคน ในขณะที่ผลการสํารวจ ความพิการของสํานักงานสถิติแหงชาติ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๖๐ ไดสํารวจคนพิการโดยอาศัยหลักการประเมิน ความพิการของ Washington Group ซึ่งเปนขอตกลงจากการประชุมรวมกันที่กรุงวอชิงตัน ดี.ซี. สหรัฐอเมริกา เกี่ยวกับวิธีการสํารวจความพิการและการออกแบบสํารวจที่เขาใจงายสามารถตอบคําถาม ไดอยางงาย สํานักงานสถิติแหงชาติไดออกแบบสํารวจโดยนําหลักการของวอชิงตันกรุปดังกลาว มาปรับใชใหสอดคลองกับกฎหมายของประเทศไทย ผลสํารวจดังกลาวพบคนพิการกวา ๓.๗ ลานคน ขอมูลดังกลาวทําใหเห็นวามีคนพิการอีกจํานวนกวา 1.๗ ลานคน ที่ยังไมไดเขาสูระบบการขึ้น ทะเบียนคนพิการ ซ ึ่งนอกจากจะไมสามารถเขาถึงสิทธิสวัสดิการตาง ๆ ที่เปนสิทธิสวัสดิการ ตามกฎหมายเฉพาะของคนพิการแลว ยังไมไดรับประโยชนจากนโยบายสาธารณะของรัฐ การประกอบ อาชีพ การเขาสูระบบการศึกษา และระบบอื่นๆ ที่ยังไมเปดโอกาสใหคนพิการไดเขาไปรวมกิจกรรม ตาง ๆ ในสังคม สงผลใหคนพิการถูกทิ้งไวขางหลังโดยปริยาย หากประเทศไทยดําเนินการสํารวจ ความพิการโดยใชหลักการของ Washington อยางเต็มที่ คาดวาจะมีคนพิการนอยกวารอยละ 10 - 15 ของประชากรในประเทศ ตามการคาดการณขององคการอนามัยโลกและธนาคารโลก ประกอบกับเมื่อ สังคมไทยเขาสูสังคมสูงวัยแลว ก็จะยิ่งสงผลใหมีคนพิการเพิ่มมากขึ้นตามไปดวย เมื่อพิจารณาสถานการณปญหาขางตนแลว จึงพบวาประเด็นปญหาสําคัญของการขึ้นทะเบียน คนพิการใหครอบคลุมและทั่วถึง คือ หลักเกณฑการวินิจฉัยและประเมินความพิการเพื่อขอ ขึ้นทะเบียนคนพิการในปจจุบัน ที่ยังคงใชเงื่อนไขความบกพรองตามหลักการการวินิจฉัยแบบดั้งเดิม ทําใหมีจํานวนคนพิการที่ขอขึ้นทะเบียนคนพิการเพียง 2 ลานคน ซึ่งยังต่ํากวาจํานวนคนพิการ ที่ถูกสํารวจ โดยสํานักงานสถิติแหงชาติซึ่งสํารวจพบคนพิการจํานวน 3.๗ ลานคน จึงสงผลตอ การจัดสวัสดิการ การพัฒนานโยบายสาธารณะ การขับเคลื่อนแผนยุทธศาสตรชาติหรือแมกระทั่ง แผนการปฏิรูปประเทศของไทยไมอาจประสบความสําเร็จไดนอกจากนี้ การที่จะบรรลุเปาหมาย การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการไดจึงตองมิใชการมุงเนนเพียงการขึ้นทะเบียนคนพิการเทานั้น

(๓) จําเปนตองมีความเชื่อมโยงฐานขอมูลคนพิการที่เกิดจากการขึ้นทะเบียนดังกลาวใหมีความสัมพันธ เกี่ยวเนื่องกับฐานขอมูลประชากรในสวนอื่นดวย อาทิ ฐานขอมูลของหลักประกันสุขภาพแหงชาติ ฐานขอมูลของกระทรวงศึกษาธิการ ฐานขอมูลทะเบียนราษฎร ฐานขอมูลของสํานักงานกองทุน ประกันสังคม ฐานขอมูลเกี่ยวกับการจางงาน ซึ่งแตละฐานขอมูลมีที่มาและระบบฐานขอมูลที่ใชภาษา แตกตางกัน ตอมาเมื่อมีการตราพระราชบัญญัติการบริหารงานและการใหบริการภาครัฐผานระบบดิจิทัล พ.ศ. ๒๕๖๒ จึงไดมีการจัดตั้งหนวยงานที่เรียกวา “สํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน)” ทําหนาที่เปนหนวยงานกลางที่จะสงเสริมใหเกิดการพัฒนาแพลตฟอรมหรือระบบฐานขอมูลของ ประเทศไทยขึ้น และถือเปนอีกกลไกสําคัญที่จะชวยขับเคลื่อนใหการปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง เกิดขึ้นไดผลเปนรูปธรรมอยางแทจริง ดังนั้น คณะอนุกรรมาธิการจึงไดกําหนดประเด็นการพิจารณาศึกษา “การปฏิรูป การขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุม และทั่วถึง” โดยแบงออกเปน ๒ ประเด็นสําคัญ ดังนี้ ๑. ประเด็นหลักเกณฑการประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการ พระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ไดกําหนดนิยามคําวา “คนพิการ” คือ บุคคลซึ่งมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวม ทางสังคม เนื่องจากมีความบกพรองทางการเห็น การไดยิน การเคลื่อนไหว การสื่อสาร จิตใจ อารมณพฤติกรรม สติปญญา การเรียนรูหรือความบกพรองอื่นใด ประกอบกับมีอุปสรรคในดานตางๆ และมีความจําเปนเปนพิเศษที่จะตองไดรับความชวยเหลือดานหนึ่งดานใด เพื่อใหสามารถปฏิบัติ กิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคมไดเชนเดียวกับบุคคลทั่วไป เมื่อกฎหมาย ไดกําหนดใหความพิการไมใชเพียงความบกพรอง ยังครอบคลุมไปถึงอุปสรรคภายนอกตาง ๆ ที่จะเปน เงื่อนไขกับความพิการดวยดังนั้น จึงควรมีการปรับปรุงหลักเกณฑการประเมิน การวินิจฉัย และการรับรอง ความพิการเพื่อขึ้นทะเบียนคนพิการ โดยนํามิติทางสังคม มิติในเชิงปจจัยแวดลอม และปจจัยพื้นฐาน ที่มีผลกระทบตอชีวิตคนพิการเขามาพิจารณารวมดวย เพื่อทําใหความพิการครอบคลุม เปดกวาง และไมทิ้งใครไวขางหลัง สงผลใหคนพิการไดเขาสูระบบการขึ้นทะเบียนไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ๒. ประเด็นฐานขอมูลคนพิการ เมื่อคนพิการไดเขาสูระบบการขึ้นทะเบียนไดอยางครอบคลุม และทั่วถึงแลว การพัฒนาระบบฐานขอมูลคนพิการจึงมีความสําคัญอยางยิ่ง ที่จะตองมีการพัฒนา เพื่อเชื่อมโยงและแลกเปลี่ยนกับฐานขอมูลอื่นของรัฐ ตามเจตนารมณของกฎหมายวาดวยการบริหาร และบริการภาครัฐ และเปนอีกปจจัยสําคัญที่จะชวยทําใหบรรลุเปาหมายการปฏิรูปการขึ้นทะเบียน คนพิการเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ทั้งนี้เพื่อใหการปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการบรรลุเปาหมายตามแผนปฏิรูปประเทศ ดานสังคมอยางเปนรูปธรรมและเกิดการพัฒนาอยางตอเนื่อง แมแผนปฏิรูปประเทศจะสิ้นสุดไปแลว เมื่อป พ.ศ. ๒๕๖๕ แตก็ยังมีความจําเปนที่จะตองเรงดําเนินการใหแลวเสร็จ เพื่อนําไปใชไดอยาง ทันทวงทีเตรียมพรอมรองรับสังคมสูงวัย และความพยายามของประเทศไทยที่จะเปนศูนยกลาง ดานสุขภาพ ศูนยกลางดานอุตสาหกรรมการแพทยและสาธารณสุข ที่จะตองมีระบบการขึ้นทะเบียน

(๔) และระบบฐานขอมูลที่ดีมีประสิทธิภาพ โดยมีเปาหมายเพื่อใหพลเมืองของประเทศไทยทุกคน ไมวาจะมีความพิการหรือไม จะมีความพิการมากหรือนอย จะมีความพิการเชิงประจักษหรือไม จะมีความพิการตามที่แพทยออกใบรับรองใหหรือยังไมออกใบรับรองใหทุกคนควรมีสิทธิที่จะไดเขาถึง สิทธิและสวัสดิการ ตามยุทธศาสตรชาติดานที่ ๔ การสงเสริมโอกาสและความเสมอภาคทางสังคม คณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ในคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมฯ วุฒิสภา จึงไดจัดทํา “ขอเสนอแนะตอการปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการ และความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง” ดังนี้ ๑. ควรเรงปรับปรุงหลักเกณฑการประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการ เพื่อใหคนพิการไดเขาสูระบบการขึ้นทะเบียนคนพิการไดครอบคลุมและทั่วถึง และสอดคลองกับ หลักการสากลตามอนุสัญญาวาดวยสิทธิคนพิการ (Convention on the Rights of Persons with Disabilities: CRPD) และนิยามของ “คนพิการ” ในพระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต คนพิการ พ.ศ. 2550 และที่แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. 2556 โดยกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย กระทรวงศึกษาธิการ และหนวยงานอื่นที่เกี่ยวของ ควรเรงแกไขปรับปรุงกฎหมายและเอกสารที่เกี่ยวของใหสอดคลอง ครอบคลุมเปนมาตรฐานเดียวกันทุกหนวยงาน ไดแก (๑) ประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความ มั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ พ.ศ. ๒๕๕2 และที่แกไขเพิ่มเติม พ.ศ. ๒๕65 (2) ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง กําหนดประเภทและหลักเกณฑของคนพิการทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๒ และ (3) คูมือการวินิจฉัยและตรวจประเมินความพิการ ตามประกาศกระทรวงการพัฒนา สังคมและความมั่นคงของมนุษยฯ ดังนี้ ๑.๑ ปรับปรุงหลักเกณฑและประเภทความพิการไปจนถึงการวินิจฉัยและการตรวจ ประเมินความพิการ โดยใหมีองคประกอบ ๓ สวน ไดแก (๑) การประเมินโดยการวินิจฉัยทางการแพทย (Medical-Assessment) (๒) การประเมินขอจํากัดและสมรรถภาพในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวัน หรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคมโดยตนเอง (Self-Assessment) และ (๓) การประเมินขอจํากัด และสมรรถภาพในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคมโดยชุมชน หรือประชาคมรอบดาน (Social/Community-Assessment) ทั้งนี้ ในกรณีแพทยไมออกใบรับรอง ความพิการ เพื่อใหคนพิการไดมีทางเลือก คนพิการสามารถยื่นอุทธรณเพื่อขอเขาสูระบบการขึ้นทะเบียน คนพิการ ดวยการประเมินโดยตนเองและการประเมินโดยชุมชนหรือประชาคม โดยระบบคณะกรรมการ และทีมสหวิชาชีพเพื่อทําหนาที่ในการประเมินเชิงสังคม 1.2 ปรับลดเพดานระดับความบกพรอง (Impairment) หรือระดับขอจํากัด ในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวัน (Function) หรือระดับการเขาไปมีสวนรวมทางสังคม (Participation) เพื่อใหคนพิการไดเขาสูระบบการขึ้นทะเบียนคนพิการและฐานขอมูลคนพิการไดมากที่สุด สะทอนตัวเลขคนพิการที่ใกลเคียงกับความเปนจริงตามหลักสากล และเพื่อใหรัฐบาลมีขอมูลเพียงพอ ในการจัดทํานโยบายสาธารณะกระแสหลักที่ครอบคลุมประชาชนทุกกลุมรวมถึงคนพิการ ตามหลักการ พัฒนาไปดวยกันโดยไมทิ้งใครไวขางหลัง

(๕) 1.3 ปรับเพิ่มประเภทความพิการ โดยแกไขปรับปรุงประกาศกระทรวงการพัฒนา สังคมและความมั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ พ.ศ. ๒๕๕2 และที่แกไข เพิ่มเติม และ (2) ประกาศกระทรวงศึกษาธิการ เรื่อง กําหนดประเภทและหลักเกณฑของคนพิการ ทางการศึกษา พ.ศ. ๒๕๕๒ โดยเพิ่มประเภทความพิการเพื่อใหสอดคลองและรองรับความหลากหลาย ของความพิการประเภทตาง ๆ ไดแก ความพิการซอน ความพิการซึ่งเปนผลมาจากความบกพรองที่มิอาจ ระบุประเภท หรือความพิการซึ่งเปนผลมาจากความบกพรองอื่น 1.๔ ปรับเพิ่มรายละเอียดความพิการเชิงประจักษใหกวางขวางและครอบคลุม สภาพความพิการมากขึ้น โดยแกไขปรับปรุงประกาศสํานักงานสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต คนพิการแหงชาติ เรื่อง แบบและรายละเอียดของสภาพความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษ พ.ศ. 2557 เพื่อเพิ่มเติมแบบและรายละเอียดของสภาพความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษ ใหกวางขวางและครอบคลุมสภาพความพิการมากขึ้น โดยเฉพาะสภาพความพิการตั้งแตกําเนิด ที่มีลักษณะความบกพรองเปนการถาวรซึ่งผานการรับรองทางการแพทยเปนที่ยุติแลว เพื่อใหคนพิการ ไดเขาสูกระบวนการออกบัตรประจําตัวคนพิการไดสะดวกมากยิ่งขึ้น ๑.๕ ปรับการประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการทางจิตใจ หรือพฤติกรรม หรือ “ความพิการทางจิตสังคม (persons with psychosocial disability)” โดยใชแนวทางและเครื่องมือขององคการอนามัยโลก (World Health Organization: WHO) WHO QualityRights guidance and training tools รวมถึง The Washington Group Extended Set on Functioning (WG-ES) เพื่อใหคนพิการทางจิตสังคมสามารถเขาถึงบริการ สิทธิและสวัสดิการที่จําเปน โดยไมตองรอใหรุนแรงและเรื้อรังจนยากจะฟนฟูสมรรถภาพไดเนื่องจาก WHO ไดกําหนดนิยามความ พิการทางจิตสังคม ใหรวมถึงคนที่ไดรับการวินิจฉัยวามีประเด็นสุขภาพจิตหรือคนที่ระบุวาตนเองเปนคน พิการทางจิตสังคม (The term “psychosocial disability” has been adopted to include people who have received a mental health-related diagnosis or who self-identify with this term) ประกอบกับการประเมินความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษไมสามารถประเมินความพิการ ทางจิตสังคมได และการประเมินตามประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยฯ ก็ประเมินไดเฉพาะคนปวยเรื้อรังมากหรือจํากัดอยูในโรคกลุมหนึ่งเทานั้น 1.๖ ฝกอบรมเพิ่มพูนทักษะการตรวจประเมินความพิการเพื่อออกเอกสารรับรอง ความพิการ ใหแกบุคลากรดานการแพทยหนวยงานดานการแพทยและหนวยงานที่เกี่ยวของ โดยเฉพาะศูนยบริการคนพิการ ไปจนถึงการอบรมการประเมินขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรม ในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคม (Need Assessment) เพื่อใหเขาใจและสามารถปฏิบัติ ตามหลักเกณฑการประเมิน การวินิจฉัย การรับรองความพิการ รวมถึงการประเมิน ไดอยางถูกตอง และเชี่ยวชาญ ตลอดจนเผยแพรความรูที่เกี่ยวกับการประเมินความพิการใหประชาชนสามารถเขาถึง และเขาใจไดโดยสะดวก

(๖) 2. ควรเพิ่มเติมการออกบัตรประจําตัวคนพิการแบบชั่วคราว และกําหนดกลไก การประเมินขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคม (Need Assessment) โดยกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและ ความมั่นคงของมนุษย และหนวยงานที่เกี่ยวของ ควรเรงแกไขปรับปรุงกฎหมายที่เกี่ยวของ ไดแก ระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแหงชาติวาดวยหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ การออกบัตร และการกําหนดเจาหนาที่ผูมีอํานาจออก บัตรประจําตัวคนพิการ การกําหนดสิทธิหรือการเปลี่ยนแปลงสิทธิ และการขอสละสิทธิของคนพิการ และอายุบัตรประจําตัวคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๖ และที่แกไขเพิ่มเติม ดังนี้ 2.1 เพิ่มเติมการออกบัตรประจําตัวคนพิการแบบชั่วคราว (Temporary) สําหรับ ผูที่มีแนวโนมพิการหรือผูที่อยูระหวางการรักษา โดยการกําหนดหลักเกณฑและระยะเวลาการประเมิน ความพิการ การรับรองความพิการ การขึ้นทะเบียนคนพิการ และการตออายุบัตรประจําตัวคนพิการ แบบชั่วคราวใหมีความชัดเจน เพื่อใหสิทธิแกผูที่มีแนวโนมพิการหรือผูที่อยูระหวางการรักษาซึ่งตอง ใชเวลาในการรักษายาวนาน 2.2 ปรับปรุงบัตรประจําตัวคนพิการดิจิทัลหรือแอปพลิเคชัน “บัตรคนพิการ” ใหคนพิการ โดยเฉพาะคนตาบอดใหสามารถเขาถึงไดโดยสะดวก ตามมาตรา 6 (4) พระราชบัญญัติ การพัฒนาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม พ.ศ. ๒๕๖๐ มาตรา ๔ พระราชบัญญัติการบริหารงาน และการใหบริการภาครัฐผานระบบดิจิทัล พ.ศ. 2562 และมาตรา 6 พระราชบัญญัติการปฏิบัติราชการ ทางอิเล็กทรอนิกส พ.ศ. 2565 2.3 พัฒนาแอปพลิเคชัน “บัตรคนพิการ” ใหเปนแอปพลิเคชันอเนกประสงค (Super App) ซึ่งเปนแอปพลิเคชัน ที่จะชวยทําใหคนพิการเขาถึงสิทธิ สวัสดิการ และบริการผาน ระบบอิเล็กทรอนิกสอยางครบวงจรทุกมิติโดยเฉพาะการเชื่อมโยงฐานขอมูลการใหบริการคนพิการ ของศูนยบริการคนพิการ ในทางกลับกันการพัฒนาบัตรประชาชนดิจิทัล (Digital ID) หรือแอปพลิเคชัน D.DOPA (ThaID) ก็จะตองเชื่อมโยงและครอบคลุมขอมูลในบัตรประจําตัวคนพิการดวย รวมถึง คนพิการตองเขาถึงไดโดยสะดวกดวย 2.4 จัดตั้งกลไกการประเมินขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวัน หรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคม เพื่อจัดสวัสดิการของคนพิการที่เขาสูระบบใหสอดคลองและเหมาะสม กับความตองการจําเปนของแตละบุคคล (Need Assessment) โดยการใหบริการผานศูนยบริการ คนพิการทั่วไป ๓. ควรพัฒนาฐานขอมูลคนพิการใหสามารถเชื่อมโยงกับฐานขอมูลอื่นแบบเรียลไทม (Real-time) และคนพิการเขาถึงไดโดยสะดวก ๓.๑ รัฐบาลควรสนับสนุนงบประมาณทั้งดานบุคลากรที่มีความรูความเชี่ยวชาญ และดานอุปกรณที่มีประสิทธิภาพ ในการพัฒนาฐานขอมูลคนพิการใหสามารถเชื่อมโยงกับฐานขอมูล อื่นแบบเรียลไทม (Real-time) และคนพิการเขาถึงไดโดยสะดวก

(๗) ๓.๒ กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและ ความมั่นคงของมนุษย สํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน) และหนวยงานที่เกี่ยวของ ควรเรงพัฒนาฐานขอมูลคนพิการใหสามารถเชื่อมโยงกับฐานขอมูลอื่นแบบ (Real-time) และคนพิการ เขาถึงไดโดยสะดวก ดังนี้ (๑) พัฒนาฐานขอมูลคนพิการใหเชื่อมโยงกันแบบไรรอยตอกับฐานขอมูลอื่น อาทิ ทะเบียนราษฎร หลักประกันสุขภาพแหงชาติ กระทรวงศึกษาธิการ ประกันสังคม และแพลตฟอรมกลาง ที่อยูในความดูแลของสํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน) เปนตน รวมทั้งตองมีการเชื่อมโยง ขอมูลกันแบบทันทีทันใดหรือเรียลไทม (Real-time) และคนพิการเขาถึงไดโดยสะดวก (๒) พัฒนาชุดขอมูลมาตรฐาน (Standard Data Set) ของฐานขอมูลคนพิการ ใหครอบคลุมทุกมิติทุกฐานขอมูล เพื่อรองรับการเชื่อมโยงกับฐานขอมูลอื่น ๆ (๓) พัฒนาฐานขอมูลคนพิการและบัตรประจําตัวคนพิการดิจิทัลใหสอดคลอง กับมาตรฐานการเขาถึงไดโดยสะดวก (Accessibility Standards) การรักษาความมั่นคงปลอดภัย ไซเบอร (Cyber Security) และการคุมครองขอมูลสวนบุคคล (Personal Data Protection) ที่จะตองไดรับความยินยอมจากคนพิการ รวมทั้งกําหนดแนวทางการยกเวนใหสามารถเชื่อมโยง ฐานขอมูลขามหนวยงานภาครัฐไดอยางถูกตองตามกฎหมาย และกระทําการดวยความระมัดระวัง ---------------------------------------------------

สารบัญ หน้า บทสรุปผู้บริหาร (๑) สารบัญ (๙) บทที่ ๑ บทน า ๑ ๑.๑ ความเป็นมาของการพิจารณาศึกษา ๑ ๑.๒ วัตถุประสงค์ของการพิจารณาศึกษา ๓ ๑.๓ ขอบเขตของการพิจารณาศึกษา ๓ ๑.๔ วิธีการพิจารณาศึกษา ๓ ๑.๕ ประโยชน์ที่คาดว่าจะได้รับ ๔ บทที่ ๒ แนวคิด นโยบาย และกฎหมายที่เกี่ยวข้อง ๕ ๒.๑ สถานการณ์ด้านคนพิการในประเทศไทย ๕ ๒.๑.๑ คนพิการที่ได้รับการออกบัตรประจ าตัวคนพิการ ๕ ๒.๑.๒ การส ารวจความพิการ พ.ศ. 2560 โดยส านักงานสถิติแห่งชาติ ๗ ๒.๒ ยุทธศาสตร์ชาติ ๘ ๒.๓ แผนปฏิรูปประเทศด้านสังคม (ฉบับปรับปรุง) : กิจกรรมปฏิรูป (Big Rock) ที่ 3 : การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อให้คนพิการได้รับสิทธิสวัสดิการ และความช่วยเหลือได้อย่างครอบคลุมและทั่วถึง ๑๑ ๒.๔ พระราชบัญญัติส่งเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ และที่แก้ไขเพิ่มเติม และอนุบัญญัติที่เกี่ยวข้อง ๑๔ ๒.๕ กฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการพัฒนาระบบฐานข้อมูลคนพิการ ๑๕ ๒.๕.๑ พระราชบัญญัติการพัฒนาดิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ๑๕ ๒.๕.๒ พระราชบัญญัติการบริหารงานและการให้บริการภาครัฐ ผ่านระบบดิจิทัล พ.ศ. 2562 ๑๕ ๒.๕.๓ พระราชบัญญัติการปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส์ พ.ศ. 2565 ๑๖ ๒.๖ แนวคิดการประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการทางจิตสังคม ๑๖ ๒.๗ ผลการศึกษาการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการของประเทศไทย โดยสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย ๑๘

(๑๐) สารบัญ (ต่อ) หน้า บทที่ ๓ ผลการพิจารณาศึกษา ๒๑ ๓.๑ พิจารณาศึกษาปัญหาและอุปสรรคการจัดท าฐานข้อมูลทะเบียนคนพิการ ๒๑ ๓.๑.๑ ความเป็นมาของการพิจารณาศึกษา ๒๑ ๓.๑.๒ ผลการพิจารณาศึกษาร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ๒๒ ๓.๑.๓ ประเด็นข้อสังเกต ข้อคิดเห็น และข้อเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ ๓๔ ๓.๒ พิจารณาการขับเคลื่อนกิจกรรมที่จะส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อประชาชน อย่างมีนัยส าคัญ (Big Rock) ตามแผนการปฏิรูปประเทศด้านสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อให้คนพิการได้รับสิทธิสวัสดิการ และความช่วยเหลือได้อย่างครอบคลุมและทั่วถึง ๓๖ ๓.๒.๑ ความเป็นมาของการพิจารณาศึกษา ๓๖ ๓.๒.๒ ผลการพิจารณาศึกษาร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ๓๘ ๓.๒.๓ ประเด็นข้อสังเกต ข้อคิดเห็น และข้อเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ ๔๐ ๓.๒.๔ ผลการด าเนินงานของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ๔๕ ๓.๓ พิจารณาติดตามความคืบหน้าการด าเนินการแผนการปฏิรูปประเทศด้านสังคม ในส่วนที่เกี่ยวข้องกับคนพิการ ๔๗ ๓.๓.๑ ความเป็นมาของการพิจารณาศึกษา ๔๗ ๓.๓.๒ ผลการพิจารณาของคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ๔๘ ๓.๓.๓ ประเด็นข้อสังเกต ข้อคิดเห็น และข้อเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ ๕๐ ๓.๔ พิจารณาข้อเสนอต่อการด าเนินงานตามแผนการปฏิรูปประเทศด้านสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ : ประเด็นการปรับปรุง หลักเกณฑ์การประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการ ๕๑ ๓.๔.๑ ความเป็นมาของการพิจารณาศึกษา ๕๑ ๓.๔.๒ ผลการพิจารณาศึกษาร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ๕๒ ๓.๔.๓ ประเด็นข้อสังเกต ข้อคิดเห็น และข้อเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ ๖๔ ๓.๕ พิจารณาข้อเสนอต่อการด าเนินงานตามแผนการปฏิรูปประเทศด้านสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ : ประเด็นการพัฒนาฐานข้อมูลคนพิการ ๖๙ ๓.๕.๑ ความเป็นมาของการพิจารณาศึกษา ๖๙ ๓.๕.๒ ผลการพิจารณาศึกษาร่วมกับหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง ๗๐ ๓.๕.๓ ประเด็นข้อสังเกต ข้อคิดเห็น และข้อเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ ๗๖

(๑๑) สารบัญ (ต่อ) หน้า ๓.๖ สัมมนารับฟังความเห็น เรื่อง “๓ ปีวุฒิสภา : ทิศทางการปฏิรูปประเทศ ด้านสังคมในส่วนที่เกี่ยวข้องกับคนพิการ” เมื่อวันพุธที่ ๘ มิถุนายน ๒๕๖๕ ๗๗ ๓.๖.๑ หลักการและเหตุผล ๗๗ ๓.๖.๒ ประเด็น “เหลียวหลัง (๓ ปี)”: การด าเนินการของอนุกรรมาธิการ กิจการคนพิการ ในระยะ ๓ ปีที่ผ่านมา (๒ ตุลาคม ๒๕๖๒ - ๒ มิถุนายน ๒๕๖๕) ๗๘ ๓.๖.๓ ประเด็น “แลหน้า” : เร่งด าเนินการติดตาม เสนอแนะ และเร่งรัดการปฏิรูปประเทศด้านสังคมในส่วนที่เกี่ยวข้อง กับคนพิการให้เกิดผลเป็นรูปธรรม ๘๐ ๓.๖.๔ ข้อสังเกต ข้อคิดเห็น และความคิดเห็นต่อประเด็น “แลหน้า (๒ ปี)” ๘๑ ๓.๗ เสวนาโต๊ะกลม เรื่อง "ทิศทางการขับเคลื่อนประเด็นการปฏิรูปประเทศ ด้านคนพิการภายหลังสิ้นสุดแผนปฏิรูปประเทศ” เมื่อวันที่ 15 ธันวาคม 2565 ๘๓ ๓.๗.๑ หลักการและเหตุผล ๘๓ ๓.๗.๒ สรุปผลการเสวนา ๘๔ บทที่ ๔ บทสรุปและข้อเสนอแนะ ๙๓ ๔.๑ บทสรุป ๙๓ ๔.๒ ข้อเสนอแนะ ๙๖ บรรณานุกรม ๑๐๑ ภาคผนวก [๑] ภาคผนวก ก. [๓] - รายงานความคืบหน้าการด าเนินการตามแผนการปฏิรูปประเทศ (ฉบับปรับปรุง) ด้านสังคม กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ ประเด็นความคืบหน้าการเชื่อมโยงและจัดท าระบบฐานข้อมูลคนพิการ เพื่อให้คนพิการเข้าถึงสิทธิสวัสดิการ ต่อที่การประชุมวุฒิสภา เมื่อวันจันทร์ที่ ๑๘ กรกฎาคม ๒๕๖๕

(๑๒) สารบัญ (ต่อ) หน้า ภาคผนวก ข. [๙] - ผลการศึกษาการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการ ของประเทศไทย โดยสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย ภาคผนวก ค. [๑๙] - รายชื่อคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ด้อยโอกาส วุฒิสภา - รายชื่อที่ปรึกษา ผู้ช านาญการ นักวิชาการและเลขานุการประจ าคณะกรรมาธิการ - รายชื่อคณะอนุกรรมาธิการ - รายชื่อฝ่ายเลขานุการคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรีผู้สูงอายุ คนพิการ และผู้ด้อยโอกาส วุฒิสภา

(๑๓) สารบัญรูปภาพ หน้า ภาพที่ ๑ : สถานการณ์ด้านคนพิการในประเทศไทย (ข้อมูล ณ วันที่ ๓๑ ธันวาคม ๒๕๖๕) 5 ภาพที่ ๒ : การส ารวจความพิการ พ.ศ. ๒๕๖๐ โดยส านักงานสถิติแห่งชาติ 8 ภาพที่ ๓ : ยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี (พ.ศ. 2561 – 2580) ๙ ภาพที่ ๔ : แผนปฏิรูปประเทศด้านสังคม (ฉบับปรับปรุง) ๑๑

บทที่ ๑ บทนํา ๑.๑ ความเปนมาของการพิจารณาศึกษา “การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการ และความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง” เปนกิจกรรมที่สงผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลง ตอประชาชนอยางมีนัยสําคัญ (Big Rock) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ ตามแผนการปฏิรูปประเทศ (ฉบับปรับปรุง) ดานสังคม๑ ซึ่งไดนําประเด็นปฏิรูปดานสังคมเดิมมาปรับปรุงและคัดเลือกใหเปน กิจกรรมที่มีความสําคัญเรงดวนและดําเนินการรวมกันหลายหนวยงานและสามารถดําเนินการ และวัดผลไดอยางเปนรูปธรรม ในชวงป ๒๕๖๔ – ๒๕๖๕ โดยปรับปรุงมาจากประเด็นปฏิรูป การชวยเหลือและเพิ่มขีดความสามารถกลุมผูเสียเปรียบในสังคม เพื่อใหการคุมครองกลุมเปราะบาง ในสังคมเกิดประสิทธิภาพมากขึ้น สืบเนื่องจากปจจุบันมีคนพิการที่ไดรับการออกบัตรประจําตัวคนพิการแลว จํานวน ๒,๐๔๘,๓๖๖ คน หรือรอยละ ๓.๐๘ ของประชากรทั้งประเทศ(ขอมูล ณ วันที่ ๓๐ มิถุนายน ๒๕๖๓) อยางไรก็ตาม ยังมีคนพิการที่ตกหลนและไมไดรับความชวยเหลือหรือสวัสดิการจากรัฐบาล อยางครบถวนเพียงพอสะทอนไดจากผลการสํารวจความพิการ ป๒๕๖๐ ของสํานักงานสถิติแหงชาติ พบวา ประเทศไทยมีคนพิการประมาณ ๓.๗ ลานคน หรือรอยละ ๕.๕ ของประชากรทั่วประเทศ โดยกวารอยละ ๕๕.๖ ไมไดจดทะเบียนคนพิการ อันเนื่องมาจากหลายสาเหตุ ทั้งการที่ไมตองการ จดทะเบียน (รวมไมคิดวาตนเองพิการ) ความพิการไมอยูในระดับที่จดทะเบียนไดการไมทราบขอมูล เกี่ยวกับการจดทะเบียน ไมมีคนพาไป และเดินทางไมสะดวก นอกจากนี้อาจมีสาเหตุอื่น ๆ อาทิกลุมคนพิการทางสมองและสติปญญาที่ไมตองการขึ้นทะเบียนวาเปนคนพิการ การที่คนในชุมชน มองวาในกรณีที่ญาติพาคนพิการไปขึ้นทะเบียนเพราะตองการผลประโยชนหรือไมสามารถดูแล เลี้ยงดูคนพิการไดสงผลใหผูพิการเหลานั้นไมไดรับสิทธิและความชวยเหลือตาง ๆ ที่รัฐจัดสรร ใหผานนโยบายของหลายหนวยงานในหลายกระทรวง ทั้งนี้ปญหาสําคัญของการขึ้นทะเบียนคนพิการมีสาเหตุหลักมาจากการกําหนด คํานิยาม“คนพิการ” ที่ปจจุบันมีความแตกตางกันแตละหนวยงาน อาทิกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษยกําหนดประเภท/หลักเกณฑความพิการ ๗ ประเภท ซึ่งไมครอบคลุม ความพิการที่ไมเห็นไดโดยประจักษอาทิกลุมอาการออทิสติก ขณะที่สํานักงานสถิติแหงชาติ กําหนดความพิการมีความหมายหลายมิติโดยอาจพิจารณาวาพิการจาก (๑) ลักษณะภายนอก หรือ (๒) ความสามารถในการทํากิจกรรมตาง ๆ หรือ (๓) ไมสามารถเขารวมในสังคม ขณะที่กระบวนการขึ้นทะเบียนคนพิการตองผานการวินิจฉัยโดยแพทยและขึ้นทะเบียน กับกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยเพื่อใหไดรับเอกสารรับรองความพิการ ๑ แผนปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) สืบคนจาก http://nscr.nesdc.go.th เมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๖

๒ ตามกฎหมายวาดวยการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ อีกทั้ง การขึ้นทะเบียนคนพิการ ตามหลักเกณฑของกระทรวงฯ มีขั้นตอนที่ยุงยาก ใชเอกสารเปนจํานวนมาก อาทิบัตรประจําตัว ประชาชนของผูขอขึ้นทะเบียนคนพิการ สําเนาทะเบียนบานของผูขอขึ้นทะเบียน บัตรประจําตัว ประชาชนผูดูแลคนพิการ สําเนาทะเบียนบานผูดูแลคนพิการ รูปถาย และเอกสารรับรองความพิการ โดยประกอบวิชาชีพเวชกรรมของสถานพยาบาลของรัฐหรือสถานพยาบาลเอกชนที่ผูอํานวยการ ประกาศกําหนด เวนแตกรณีสภาพความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษและสวนใหญตองไป ติดตอขอขึ้นทะเบียนยังสถานที่ที่กําหนด อาทิสํานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย จังหวัด (พมจ.) ตั้งอยูที่ศาลากลางจังหวัด หรือที่ อบต./เทศบาล นอกจากนี้การกําหนดความพิการ ตามประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยไดกําหนดประเภทความพิการ ๗ ประเภท ไดแก (๑) ความพิการทางการมองเห็น (๒) ความพิการทางการไดยินหรือสื่อความหมาย (๓) ความพิการทางการเคลื่อนไหวหรือทางรางกาย(๔) ความพิการทางจิตใจหรือพฤติกรรม (๕) ความพิการ ทางสติปญญา (๖) ความพิการทางการเรียนรู(๗) ความพิการทางออทิสติก อยางไรก็ตาม เพื่อให คนพิการไดสิทธิในการรับบริการและการชวยเหลือตาง ๆ จากหนวยงานภาครัฐอยางตอเนื่อง และครอบคลุมคนพิการทุกกลุม จําเปนตองมีระบบฐานขอมูลคนพิการและการสงตอระหวาง หนวยงานที่เกี่ยวของ อาทิสถานพยาบาล กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย กระทรวงมหาดไทย ดังนั้น จึงตองมีการปฏิรูปกระบวนการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหกลุมคนพิการ สามารถเขาถึงการจดทะเบียนและออกบัตรประจําตัวคนพิการโดยงายและครอบคลุมความพิการ ทุกประเภท โดยเฉพาะการใหบริการ ณ สถานพยาบาล ซึ่งเปนสถานที่ที่คนพิการตองเขามาตรวจ ประเมินรางกายและรับเอกสารรับรองความพิการ ซึ่งจะชวยใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและ ความชวยเหลือเมื่อมีความพิการเกิดขึ้นไดอยางรวดเร็ว และลดโอกาสที่จะเกิดการตกหลน จากระบบการขึ้นทะเบียนคนพิการ โดยกิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ ตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) มีกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยเปนหนวยงานรับผิดชอบหลัก และไดกําหนดเปาหมายและตัวชี้วัด ดังนี้ ๑. เปาหมาย (๑) คนพิการทุกคนไมมีขอจํากัดดานการเขาถึงการขึ้นทะเบียนคนพิการ (๒) ฐานขอมูลคนพิการเชื่อมโยงกับฐานขอมูลสําคัญตาง ๆ อยางมีความเปนปจจุบัน และไดใชประโยชนโดยหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของอยางทั่วถึงเพื่อใหคนพิการไดรับการสนับสนุน อยางรอบดาน ๒. ตัวชี้วัด (๑) ระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแหงชาติ วาดวยหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดรับการแกไขใหสถานพยาบาลสามารถออกเอกสารรับรองความพิการและสามารถขึ้นทะเบียน คนพิการไดภายในป ๒๕๖๕ (๒) หนวยราชการที่เกี่ยวของไดมีการปรับปรุงคํานิยามคนพิการใหเปน มาตรฐานเดียวกัน

๓ (๓) ระบบฐานขอมูลคนพิการสามารถเชื่อมโยงระหวางสถานพยาบาล กับหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของได ภายในป ๒๕๖๕ คณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา จึงมอบหมายใหคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการพิจารณาศึกษาติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการปฏิรูปประเทศ และการดําเนินการตามยุทศาสตรชาติ โดยกิจกรรมปฏิรูป ประเทศดานสังคม “การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการ และความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง” ถือเปนเรื่องสําคัญที่เปนตนทางที่จะทําใหคนพิการ สามารถเขาถึงสิทธิและสวัสดิการตาง ๆ ตามที่กฎหมายกําหนด รวมทั้งจัดทําขอเสนอเชิงนโยบาย เพื่อเสนอตอหนวยงานทีเกี่ยวของใหเรงดําเนินการใหการปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ บรรจุเปาหมายเกิดผลเปนรูปธรรม และการขับเคลื่อนใหเกิดการพัฒนาระบบการขึ้นทะเบียน ใหมีความตอเนื่องตอไป ๑.๒ วัตถุประสงคของการพิจารณาศึกษา ๑.๒.๑ เพื่อศึกษาสถานการณปญหา อุปสรรค และแนวทางการปฏิรูปการขึ้นทะเบียน คนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ๑.๒.๒ เพื่อจัดทําขอเสนอแนะเชิงนโยบายตอการแกไขปญหา อุปสรรค และแนวทาง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือ ไดอยางครอบคลุมและทั่วถึงเสนอตอวุฒิสภา รัฐบาลและหนวยงานที่เกี่ยวของเพื่อนําไปสูการแกไข ปญหาใหเกิดผลเปนรูปธรรมตอไป ๑.๓ ขอบเขตของการพิจารณาศึกษา ๑.๓.๑ ขอบเขตดานเนื้อหา โดยเนนการศึกษาขอมูล สถานการณ ปญหาและอุปสรรค การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือ ไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ๑.๓.๒ ขอบเขตดานระยะเวลา คณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมฯ วุฒิสภา โดยคณะอนุ กรรมาธิการกิจการคนพิการ ดําเนินการพิจารณาศึกษา รวบรวมขอมูล และรับฟงความคิดเห็น จากหนวยงานที่เกี่ยวของ ระหวางเดือนมกราคม ๒๕๖๓ – มกราคม ๒๕๖๖ ๑.๔ วิธีการพิจารณาศึกษา ๑.๔.๑ ศึกษาจากขอมูลโดยการประชุมรวมกับบุคคลและผูแทนหนวยงานที่เกี่ยวของ เพื่อใหขอมูลและแสดงความคิดเห็นในประเด็นตาง ๆ ประกอบการพิจารณาศึกษา ๑.๔.๒ ศึกษาจากขอมูล โดยการศึกษาและทบทวนเอกสารที่เกี่ยวของ อาทิ กฎหมาย เอกสารวิชาการ รายงานการวิจัย และบทความวิชาการ

๔ ๑.๕ ประโยชนที่คาดวาจะไดรับ ๑.๕.๑ ไดรับทราบขอมูลสถานการณ ปญหา อุปสรรค และแนวทางการปฏิรูป การขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยาง ครอบคลุมและทั่วถึง ๑.๕.๒ ไดขอเสนอแนะเชิงนโยบายตอการแกไขปญหา อุปสรรค และการปฏิรูป การขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุม และทั่วถึงเสนอตอวุฒิสภา รัฐบาลและหนวยงานที่เกี่ยวของเพื่อนําไปสูการแกไขปญหาใหเกิดผล เปนรูปธรรมตอไป

บทที่ ๒ แนวคิด นโยบาย และกฎหมายที่เกี่ยวของ ๒.๑ สถานการณดานคนพิการในประเทศไทย ๒.๑.๑ คนพิการที่ไดรับการออกบัตรประจําตัวคนพิการ (ขอมูลจากกรมสงเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ณ วันที่ ๓๑ ธันวาคม ๒๕๖๕)๒ มีจํานวนคนพิการที่ไดรับ การออกบัตรประจําตัวคนพิการ จํานวน 2,153,519 คน คิดเปนรอยละ 3.26 ของประชากร ทั้งประเทศ โดยแบงเปนเพศชาย จํานวน 1,124,245 คิดเปนรอยละ 52.21 และเพศหญิง จํานวน 1,029,274 คน คิดเปนรอยละ 47.79 ภาพที่ ๑ : สถานการณดานคนพิการในประเทศไทย (ขอมูล ณ วันที่ ๓๑ ธันวาคม ๒๕๖๕) (๑) จําแนกตามประเภทความพิการ ไดแก ทางการเคลื่อนไหวหรือทางรางกาย จํานวน 1,094,101 รอยละ 50.81 ทางการไดยินหรือสื่อความหมาย จํานวน 401,318 รอยละ 18.64 ทางการเห็น จํานวน 184,711 รอยละ 8.58 ทางจิตใจหรือพฤติกรรม จํานวน 167,201 รอยละ 7.76 ทางสติปญญา จํานวน 146,108 รอยละ 6.78 พิการมากกวา 1 ประเภท จํานวน 124,133 รอยละ 5.76 ออทิสติก จํานวน 19,358 รอยละ 0.90 ทางการเรียนรู จํานวน 14,772 รอยละ 0.69 ขอมูลรอการยืนยัน จํานวน 1,817 รอยละ 0.08 ๒ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ “รายงานขอมูลสถานการณดานคนพิการในประเทศไทย ขอมูล ณ ๓๑ ธันวาคม ๒๕๖๕” สืบคนเมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๖ จาก https://www.dep.go.th/images/uploads/files/situation-Dec65.pdf

๖ (๒) จําแนกตามอายุและเภทความพิการ ไดแก คนพิการอายุตั้งแต 60 ปขึ้นไป มีจํานวน 1,219,036 คน รอยละ 56.61 (ของจํานวนคนพิการทั้งหมด) คนพิการที่อยูในวัยทํางาน อายุระหวาง 15 - 59 ป มีจํานวน 856,844 คน รอยละ 39.79 (ของจํานวนคนพิการ ทั้งหมด) คนพิการที่มีอายุระหวาง 15 - 59 ป และคนพิการวัยสูงอายุ (อายุ 60 ปขึ้นไป) มีความพิการทางการเคลื่อนไหวหรือทางรางกายมากที่สุด คิดเปนรอยละ 44.01 และรอยละ 57.59 ของจํานวนคนพิการ อายุ 15 –59 ป และ 60 ปขึ้นไป ตามลําดับ คนพิการที่อยูในวัยเด็ก และวัยศึกษา (0- 21 ป) มีอัตราสวนของคนพิการทางสติปญญามากที่สุด จํานวน 150,354 คน คิดเปนรอยละ 30.73 ของจํานวนคนพิการที่อยูในวัยเด็กและวัยศึกษา (0 - 21 ป) ทั้งหมด (๓) จําแนกขอมูลตามสาเหตุความพิการ ไดแก อันดับที่ 1 แพทยไมระบุสาเหตุ ความพิการ รอยละ 43.89 อันดับที่ 2 ไมทราบสาเหตุ 25.84 อันดับที่ 3 ความเจ็บปวย/โรคอื่น ๆ รอยละ 21.48 อันดับที่ 4 อุบัติเหตุ รอยละ 8.02 อันดับที่ 5 กรรมพันธุ/ พันธุกรรม รอยละ 0.71 (๔) จําแนกขอมูลดานการศึกษาของคนพิการ ไดแก คนพิการที่ไมไดรับการศึกษา จํานวน 21,503 คน คิดเปนรอยละ 1.00 (ของคนพิการที่มีบัตรประจําตัวคนพิการ) แบงเปน อายุไมถึงเกณฑที่จะเรียน จํานวน 1,015 คน (รอยละ 4.72 ของคนพิการที่ไมไดรับการศึกษา) คนพิการที่อายุถึงเกณฑแตไมไดรับการศึกษา จํานวน 22,300 คน (รอยละ 57.20 ของคนพิการ ที่ไมไดรับการศึกษา) และเปนคนพิการที่ไมไดรับการศึกษาจํานวน 8,188 คน (รอยละ 38.08 ของคนพิการที่ไมไดรับการศึกษา) นอกจากนี้ คนพิการที่ไดรับการศึกษา จํานวน 1,692,560 คน คิดเปนรอยละ 78.60 (ของคนพิการที่มีบัตรประจําตัวคนพิการ) โดย 5 อับดับของระดับการศึกษา ที่คนพิการไดรับมากที่สุด ไดแก (๑) ประถมศึกษา จํานวน ๑,๓๗๓,๖๒๗ คน (๒) มัธยมศึกษา จํานวน ๒๐๓,๘๑๙ คน (๓) ประกาศนียบัตรวิชาการศึกษา จํานวน ๔๒,๖๗๐ คน (๔) อุดมศึกษา จํานวน ๓๐,๓๐๗ คน และ (๕) ไมระบุการศึกษา จํานวน ๑๐,๐๖๒ คน ตามลําดับ (๕) จําแนกขอมูลตามอาชีพคนพิการในวัยมีงานทํา (คนพิการที่อยูในวัยทํางาน อายุ 15 - 59 ป มีจํานวน 855,816 คน) ไดแก คนพิการที่ประกอบอาชีพ จํานวน 310,586 คน (รอยละ 36.29 ของจํานวนคนพิการวัยทํางานทั้งหมด) คนพิการที่สามารถประกอบอาชีพได แตแจงวาไมไดประกอบอาชีพ จํานวน 102,889 คน (รอยละ 12.02 ของจํานวนคนพิการ วัยทํางานทั้งหมด) คนพิการที่ไมสามารถประกอบอาชีพได (เนื่องจากพิการมากชวยเหลือตนเองไมได) จํานวน 60,628 คน (รอยละ 7.08 ของจํานวนคนพิการวัยทํางานทั้งหมด) คนพิการที่ไมประสงค ใหขอมูลและไมระบุขอมูลดานอาชีพ จํานวน 431,796 คน (รอยละ 50.45 ของจํานวนคนพิการ วัยทํางานทั้งหมด) การประกอบอาชีพของคนพิการ ไดแก เกษตรกรรม รอยละ 53.69 รับจางทั่วไป รอยละ 23.49 ไมระบุ รอยละ 5.11 ประกอบกิจการสวนตัว/อาชีพอิสระ รอยละ 6.36 ลูกจางภาคเอกชน/พนักงานบริษัท รอยละ 5.92 อื่น ๆ รอยละ 3.97 รับราชการ/รัฐวิสาหกิจ รอยละ 1.26 และกิจการสวนตัว/อาชีพอิสระ/คาขาย รอยละ 0.21

๗ ๒.๑.๒ การสํารวจความพิการ พ.ศ. 2560 โดยสํานักงานสถิติแหงชาติ สํานักงานสถิติแหงชาติ ไดดําเนินการสํารวจความพิการเมื่อป พ.ศ. ๒๕๖๐๓ ซึ่งการสํารวจไดปรับเปลี่ยนชุดคําถามโดยใชชุดคําถามของกลุมวอชิงตันและองคการยูนิเซฟ ในการระบุความพิการ โดยพิจารณาจากความยากลําบากหรือปญหาสุขภาพและทัศนคติ ของผูตอบ และรายงานการสํารวจความพิการ พ.ศ. 2560 พบวา ประเทศไทยมีประชากร ที่พิการประมาณ 3.7 ลานคน หรือรอยละ 5.5 ของประชากรทั่วประเทศ (๑) จําแนกตามเพศ กลุมอายุ และที่อยูอาศัย พบวาเพศหญิงมีรอยละของคนพิการ สูงกวาเพศชายเล็กนอย (รอยละ 5.7 และ 5.2 ตามลําดับ) สวนใหญเปนกลุมผูสูงอายุ (อายุ 60 ป ขึ้นไป) รอยละ 20.6 นอกจากนี้ยังพบวา นอกเขตเทศบาลมีรอยละประชากรที่พิการ มากกวา ในเขตเทศบาล (รอยละ 6.2 และ 4.5 ตามลําดับ) โดยเฉพาะภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มีประชากรที่พิการสูงกวาภาคอื่น (รอยละ 7.0 และ 6.5 ตามลําดับ) (๒) ประเภทความพิการตามลักษณ ะความพิการ พบวาเปนประชากร ที่มีความลําบากหรือปญหาสุขภาพที่เปนขอจํากัด ในการทํากิจกรรม มีรอยละ 4.1 หรือประชากร ที่มีลักษณะความบกพรอง ทางรางกาย จิตใจ หรือสติปญญา มีรอยละ 4.2 สําหรับประชากรที่มี ทั้งสองลักษณะ คือมีความลําบาก/ปญหาสุขภาพ และลักษณะความบกพรอง มีรอยละ 2.8 (1.9 ลานคน) (๓) ดานการเขาถึงความชวยเหลือหรือสวัสดิการของรัฐและการใชเทคโนโลยี สารสนเทศ พบวาประชากรที่พิการเกือบทุกคนไดรับสวัสดิการคารักษาพยาบาลหลักของรัฐ (รอยละ 98.5) ประชากรพิการไดจดทะเบียนคนพิการรอยละ 44.4 ไดรับเบี้ยยังชีพคนพิการรอย ละ 43.8 และมีเพียงเล็กนอยรอยละ 0.6 ที่จดทะเบียนแลวแตยังไมไดรับเบี้ยยังชีพคนพิการ ซึ่งอาจจะอยูในระหวางดําเนินการหรือยังไมไดยื่นขอรับเบี้ยยังชีพคนพิการ สําหรับประชากรพิการ ที่ไมไดจดทะเบียนคนพิการมีมากกวาครึ่ง (รอยละ 55.6) ทั้งนี้เนื่องจากไมตองการจดทะเบียน (รวมไมคิดวาตนเองพิการ) หรือความพิการไมอยูในระดับที่จดทะเบียนไดมีคอนขางมากถึงรอยละ 48.0 และมีอีกเพียงเล็กนอยรอยละ 7.6 ที่ไมไดจดทะเบียนคนพิการ เนื่องจากไมทราบขอมูลเกี่ยวกับ การจดทะเบียน ไมมีคนพาไป และเดินทางไมสะดวก เปนตน ทั้งนี้ยังมีประชากรที่พิการอีกรอยละ 15.1 มีความจําเปนตองใชเครื่องชวยแตไมมี และผูพิการ 1 ใน 5 (รอยละ 21.2) ตองการความชวยเหลือ หรือสวัสดิการจากรัฐแตยังไมไดรับ ซึ่งความชวยเหลือ ที่มีความตองการมากที่สุด 5 ลําดับแรก คือ การสนับสนุนผูชวยคนพิการ การกูยืมเงินเพื่อประกอบอาชีพ การสงเสริมการประกอบอาชีพอิสระ การปรับสภาพแวดลอมที่อยูอาศัย และการใหคําแนะนําปรึกษา ๓ สํานักงานสถิติแหงชาติ และองคการยูนิเซฟ,“การสํารวจความพิการ พ.ศ. ๒๕๖๐”สืบคนจาก https://www.nso.go.th /sites/2014en/Survey/social/SocialSecurity/Disabilitysurvey/2017/Full_Report.pdf เมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๖

๘ (๔) ดานการศึกษาและการมีงานทํา พบวา เด็กพิการวัยเรียนอายุ 5-17 ป มีถึงรอยละ 37.8 ที่ปจจุบันไมไดเรียน (รวมเด็กที่ไมเคยเรียนหรือเคยเรียนแตปจจุบันไมไดเรียน) ซึ่งเหตุผลสวนใหญ เนื่องจากปวยหรือพิการจนกระทั่งไมสามารถเรียนได รองลงมา คือ จบการศึกษา แลว และมีปญหาทางความประพฤติ เปนตน สําหรับประชากรพิการวัยแรงงาน (อายุ 15-59 ป) เพียงรอยละ 40.6 ที่มีงานทํา สวนการใชเทคโนโลยีสารสนเทศของประชากรที่พิการอายุตั้งแต 5 ป ขึ้นไปมีสัดสวน นอยมาก คือ ผูพิการที่ใชคอมพิวเตอรและอินเทอรเน็ตมีเพียงรอยละ 5.8 และ 9.2 ตามลําดับ ทั้งนี้ ผลการสํารวจแสดงใหเห็นวาประชากรที่พิการยังไดรับความชวยเหลือหรือสวัสดิการ จากรัฐบาลไมครบถวนและครอบคลุมเพียงพอในเรื่องการศึกษา การประกอบอาชีพ การจดทะเบียน คนพิการ อุปกรณเครื่องชวยสําหรับผูพิการ ซึ่งรัฐบาลควรสนับสนุนชวยเหลือผูพิการในเรื่องดังกลาว ใหครอบคลุมทั่วถึง เพื่อใหผูพิการมีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น ภาพที่ ๒ : การสํารวจความพิการ พ.ศ. ๒๕๖๐ โดยสํานักงานสถิติแหงชาติ ๒.๒ ยุทธศาสตรชาติ 25 “ยุทธศาสตรชาติ” 25 เปนเปาหมายในการพัฒนาประเทศอยางยั่งยืนตามหลักธรรมาภิบาล เพื่อใชเปนกรอบในการจัดทําแผนตาง ๆ ใหสอดคลองและบูรณาการกัน อันจะกอใหเกิดเปนพลัง ผลักดันรวมกันไปสูเปาหมายดังกลาว ตามระยะเวลาที่กําหนดไวในยุทธศาสตรชาติ 20 ป (พ.ศ. 2561 – 2580)๔ ทั้งนี้ เพื่อมุงไปสูวิสัยทัศนประเทศ คือ “ประเทศไทยมีความมั่นคง มั่งคั่ง ยั่งยืน เปนประเทศที่พัฒนาแลว ดวยการพัฒนาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง” ๔ สํานักงานเลขานุการของคณะกรรมการยุทธศาสตรชาติสํานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคม แหงชาติ, “ยุทธศาสตรชาติ 20 ป (พ.ศ. 2561 – 2580)”. สืบคนจาก https://www.nesdc.go.th/download /document /SAC/NS_PlanOct2018.pdf เมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๖

๙ โดยมีเปาหมายการพัฒนาประเทศ คือ “ประเทศชาติมั่นคง ประชาชนมีความสุข เศรษฐกิจพัฒนา อยางตอเนื่อง สังคมเปนธรรม ฐานทรัพยากรธรรมชาติยั่งยืน” โดยยกระดับศักยภาพของประเทศ ในหลากหลายมิติ พัฒนาคนในทุกมิติและในทุกชวงวัยใหเปนคนดี เกง และมีคุณภาพ สรางโอกาส และความเสมอภาคทางสังคม สรางการเติบโตบนคุณภาพชีวิต ที่เปนมิตรกับสิ่งแวดลอม และมีภาครัฐของประชาชนเพื่อประชาชนและประโยชนสวนรวม โดยการประเมินผลการพัฒนา ตามยุทธศาสตรชาติ ประกอบดวย ๑) ความอยูดีมีสุขของคนไทยและสังคมไทย ๒) ขีดความสามารถ ในการแขงขัน การพัฒนาเศรษฐกิจและการกระจายรายได๓) การพัฒนาทรัพยากรมนุษย ของประเทศ ๔) ความเทาเทียมและความเสมอภาคของสังคม ๕) ความหลากหลายทางชีวภาพ คุณภาพสิ่งแวดลอม และความยั่งยืนของทรัพยากรธรรมชาติ๖) ประสิทธิภาพการบริหารจัดการและ การเขาถึงการใหบริการของภาครัฐ การพัฒนาประเทศในชวงระยะเวลาของยุทธศาสตรชาติ จะมุงเนน การสรางสมดุลระหวางการพัฒนาเศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดลอม โดยประกอบดวย ๖ ยุทธศาสตร ไดแก ยุทธศาสตรชาติดานความมั่นคง ยุทธศาสตรชาติดานการสราง ความสามารถ ในการแขงขัน ยุทธศาสตรชาติดานการพัฒนาและเสริมสรางศักยภาพ ทรัพยากรมนุษย ยุทธศาสตร ชาติดานการสรางโอกาสและความเสมอภาคทางสังคม ยุทธศาสตรชาติดานการสรางการเติบโต บนคุณภาพชีวิตที่เปนมิตรตอสิ่งแวดลอม และยุทธศาสตรชาติดานการปรับสมดุลและพัฒนาระบบ การบริหารจัดการภาครัฐ ภาพที่ ๓ : ยุทธศาสตรชาติ 20 ป (พ.ศ. 2561 – 2580) ทั้งนี้ ยุทธศาสตรที่ ๔ “ยุทธศาสตรชาติดานการสรางโอกาสและความเสมอภาค ทางสังคม” ซึ่งเปนประเด็นยุทธศาสตรที่เนนการตอบโจทยการสรางความเปนธรรมและลด ความเหลื่อมล้ําทางเศรษฐกิจและสังคมของประเทศ เพื่อใหการเติบโตของประเทศเปนการเติบโต ที่ยั่งยืนโดยทุกคนไดรับประโยชนอยางทั่วถึงและเปนธรรม การกําหนดใหภาคการเกษตรและ ครัวเรือนเปนกลุมเปาหมายของการปรับโครงสรางและพฤติกรรม และการกระจายศูนยกลาง

๑๐ ความเจริญเพื่อใหเกิดการสรางงานในพื้นที่ เพื่อพลิกฟนโครงสรางทางสังคมควบคูไปกับการพัฒนา เศรษฐกิจ และชวยลดความเสี่ยงตอเสถียรภาพทางเศรษฐกิจและความมั่นคงของประเทศบนพื้นฐาน หลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง นอกจากนี้ ยังเนนการดึงพลังทางสังคมที่ประกอบดวย ภาคสวนตาง ๆ ทั้งภาคเอกชน ประชาสังคม ชุมชนทองถิ่น มารวมขับเคลื่อนการพัฒนาประเทศ ในรูปแบบประชารัฐ ซึ่งจะชวยใหเกิดการแกปญหาความเหลื่อมล้ําที่ยั่งยืน รวมทั้งการเสริมสราง ความเขมแข็งของชุมชนในการจัดการตนเอง และการเตรียมความพรอมของประชากรไทยทั้งในมิติ สุขภาพ เศรษฐกิจ สังคม และสภาพแวดลอมใหเปนประชากรที่มีคุณภาพ สามารถพึ่งตนเองและทํา ประโยชนแกครอบครัว ชุมชน และสังคมใหนานที่สุด โดยมีเปาหมายเพื่อ (๑) สรางความเปนธรรม และลดความเหลื่อมล้ําในทุกมิติ (๒) กระจายศูนยกลางความเจริญทางเศรษฐกิจและสังคม เพิ่มโอกาสใหทุกภาคสวนเขามาเปนกําลังของการพัฒนาประเทศในทุกระดับ และ (๓) เพิ่มขีด ความสามารถของชุมชนทองถิ่นในการพัฒนา การพึ่งตนเองและการจัดการตนเองเพื่อสรางสังคม คุณภาพ รวมทั้ง ไดกําหนดตัวชี้วัด ไดแก (๑) ความแตกตางของรายไดและการเขาถึงบริการภาครัฐ ระหวางกลุมประชากร (๒) ความกาวหนาของการพัฒนาคน และ (๓) ความกาวหนาในการพัฒนา จังหวัดในการเปนศูนยกลางความเจริญทางเศรษฐกิจ สังคม และเทคโนโลยีและ (๔) คุณภาพชีวิต ของประชากรสูงอายุ ประเด็นยุทธศาสตรชาติดานการสรางโอกาสและความเสมอภาคทางสังคม ประกอบดวย ๑) การลดความเหลื่อมล้ํา สรางความเปนธรรมในทุกมิติไดแก (๑) ปรับโครงสรางเศรษฐกิจ ฐานราก (๒) ปฏิรูประบบภาษีและการคุมครองผูบริโภค (๓) กระจายการถือครองที่ดิน และการเขาถึงทรัพยากร (๔) เพิ่มผลิตภาพและคุมครองแรงงานไทย ใหเปนแรงงานฝมือที่มีคุณภาพ และความริเริ่มสรางสรรค มีความปลอดภัยในการทํางาน (๕) สรางหลักประกันทางสังคมที่ครอบคลุม และเหมาะสมกับคนทุกชวงวัย ทุกเพศภาวะและทุกกลุม (๖) ลงทุนทางสังคมแบบมุงเปา เพื่อชวยเหลือกลุมคนยากจนและกลุมผูดอยโอกาสโดยตรง (๗) สรางความเปนธรรมในการเขาถึง บริการสาธารณสุข และการศึกษา โดยเฉพาะสําหรับผูมีรายไดนอยและกลุมผูดอยโอกาส และ (๘) สรางความเปนธรรมในการเขาถึงกระบวนการยุติธรรมอยางทั่วถึง ๒) การกระจายศูนยกลางความเจริญทางเศรษฐกิจ สังคม และเทคโนโลยีไดแก (๑) พัฒนาศูนยกลางความเจริญทางเศรษฐกิจ สังคม และเทคโนโลยีในภูมิภาค (๒) กําหนด แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมของแตละกลุมจังหวัดในมิติตาง ๆ (๓) จัดระบบเมืองที่เอื้อ ตอการสรางชีวิตและสังคมที่มีคุณภาพและปลอดภัย ใหสามารถตอบสนองตอสังคมสูงวัย และแนวโนมของการขยายตัวของเมืองในอนาคต (๔) ปรับโครงสรางและแกไขกฎหมายระเบียบ บริหารราชการแผนดิน เพื่อวางระบบและกลไกการบริหารงานในระดับภาค กลุมจังหวัด (๕) สนับสนุนการพัฒนาพื้นที่บนฐานขอมูลความรู เทคโนโลยีและนวัตกรรม และ(๖) การพัฒนา กําลังแรงงานในพื้นที่

๑๑ ๓) การเสริมสรางพลังทางสังคม ไดแก (๑) สรางสังคมเขมแข็งที่แบงปน ไมทอดทิ้งกัน และมีคุณธรรม (๒) การรองรับสังคมสูงวัยอยางมีคุณภาพ (๓) สนับสนุนความรวมมือระหวางภาครัฐ ภาคเอกชน ภาควิชาการ ภาคประชาสังคมและภาคประชาชน (๔) สงเสริมความเสมอภาค ทางเพศและบทบาทของสตรีในการสรางสรรคสังคม (๕) สนับสนุนการพัฒนาบนฐานทุนทางสังคม และวัฒนธรรม และ (๖) สนับสนุนการพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศและสื่อสรางสรรค เพื่อรองรับ สังคมยุคดิจิทัล ๔ ) การเพิ่ มขีดความสามารถของชุมชน ทองถิ่น ใน การพัฒ น า การพึ่ งตน เอง และการจัดการตนเอง ไดแก (๑) สงเสริมการปรับพฤติกรรมในระดับครัวเรือน ใหมีขีดความสามารถ ในการจัดการวางแผนชีวิต สุขภาพ ครอบครัว การเงินและอาชีพ (๒) เสริมสรางศักยภาพ ของชุมชนในการพึ่งตนเองและการพึ่งพากันเอง (๓) สรางการมีสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ เพื่อสรางประชาธิปไตยชุมชน และ (๔) สรางภูมิคุมกันทางปญญาใหกับชุมชน ๒.๓ แผนปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) :กิจกรรมปฏิรูป (Big Rock) ที่ 3 : การปฏิรูป การขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการ และความชวยเหลือ ไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง กิจกรรมปฏิรูปที่ 3 : การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการ และความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ถือเปนกิจกรรมที่จะสงผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลงตอ ประชาชนอยางมีนัยสําคัญ (Big Rock) ประเด็นที่ ๑ ใน ๕ ของแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง)๕ ภาพที่ ๔ : แผนปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) ๕ แผนปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง), อางแลว.

๑๒ ดวยปจจุบันมีคนพิการที่ไดรับการออกบัตรประจําตัวคนพิการแลวจํานวน ๒,๐๔๘,๓๖๖ คน หรือรอยละ ๓.๐๘ ของประชากรทั้งประเทศ (ขอมูล ณ วันที่ ๓๐ มิถุนายน ๒๕๖๓) อยางไรก็ตาม ยังมีคนพิการที่ตกหลนและไมไดรับความชวยเหลือหรือสวัสดิการจากรัฐบาลอยางครบถวน เพียงพอสะทอนไดจากผลการสํารวจความพิการ ป๒๕๖๐ ของสํานักงานสถิติแหงชาติ พบวา ประเทศไทยมีคนพิการประมาณ ๓.๗ ลานคน หรือรอยละ ๕.๕ ของประชากรทั่วประเทศ โดยกวารอยละ ๕๕.๖ ไมไดจดทะเบียนคนพิการ อันเนื่องมาจากหลายสาเหตุ ทั้งการที่ไมตองการ จดทะเบียน (รวมไมคิดวาตนเองพิการ) ความพิการไมอยูในระดับที่จดทะเบียนไดการไมทราบขอมูล เกี่ยวกับการจดทะเบียน ไมมีคนพาไป และเดินทางไมสะดวก นอกจากนี้อาจมีสาเหตุอื่น ๆ อาทิกลุมคนพิการทางสมองและสติปญญาที่ไมตองการขึ้นทะเบียนวาเปนคนพิการ การที่คนในชุมชน มองวาในกรณีที่ญาติพาคนพิการไปขึ้นทะเบียนเพราะตองการผลประโยชนหรือไมสามารถ ดูแลเลี้ยงดูคนพิการได สงผลใหผูพิการเหลานั้นไมไดรับสิทธิและความชวยเหลือตาง ๆ ที่รัฐจัดสรร ใหผานนโยบายของหลายหนวยงานในหลายกระทรวง ทั้งนี้ปญหาสําคัญของการขึ้นทะเบียนคนพิการมีสาเหตุหลักมาจากการกําหนด คํานิยาม“คนพิการ” ที่ปจจุบันมีความแตกตางกันแตละหนวยงาน อาทิกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษยกําหนดประเภท/หลักเกณฑความพิการ ๗ ประเภท ซึ่งไมครอบคลุม ความพิการที่ไมเห็นไดโดยประจักษอาทิกลุมอาการออทิสติก ขณะที่สํานักงานสถิติแหงชาติกําหนด ความพิการมีความหมายหลายมิติโดยอาจพิจารณาวาพิการจาก (๑) ลักษณะภายนอก หรือ (๒) ความสามารถในการทํากิจกรรมตาง ๆ หรือ (๓) ไมสามารถเขารวมในสังคม ขณะที่กระบวนการ ขึ้นทะเบียนคนพิการตองผานการวินิจฉัยโดยแพทยและขึ้นทะเบียนกับกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษยเพื่อใหไดรับเอกสารรับรองความพิการตามกฎหมายวาดวยการสงเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ อีกทั้ง การขึ้นทะเบียนคนพิการตามหลักเกณฑของกระทรวงฯ มีขั้นตอนที่ยุงยาก ใชเอกสารเปนจํานวนมาก อาทิบัตรประจําตัวประชาชน สําเนาทะเบียนบาน บัตรประจําตัวประชาชนผูดูแล สําเนาทะเบียนบานผูดูแล รูปถาย และเอกสารรับรองความพิการ โดยประกอบวิชาชีพเวชกรรมของสถานพยาบาลของรัฐหรือสถานพยาบาลเอกชนที่ผูอํานวยการ ประกาศกําหนด เวนแตกรณีสภาพความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษและสวนใหญตองไป ติดตอขอขึ้นทะเบียนยังสถานที่ที่กําหนด อาทิสํานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย จังหวัด (พมจ.) ตั้งอยูที่ศาลากลางจังหวัด หรือที่ อบต./เทศบาล นอกจากนี้การกําหนดความพิการ ตามประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยไดกําหนดประเภทความพิการ ๗ ประเภท ไดแก (๑) ความพิการทางการมองเห็น (๒) ความพิการทางการไดยินหรือสื่อความหมาย (๓) ความพิการทางการเคลื่อนไหวหรือทางรางกาย (๔) ความพิการทางจิตใจหรือพฤติกรรม (๕) ความพิการทางสติปญญา (๖) ความพิการทางการเรียนรู(๗) ความพิการทางออทิสติกอยางไรก็ตาม เพื่อใหคนพิการไดสิทธิในการรับบริการและการชวยเหลือตางๆ จากหนวยงานภาครัฐอยางตอเนื่อง และครอบคลุมคนพิการทุกกลุม จําเปนตองมีระบบฐานขอมูลคนพิการและการสงตอระหวางหนวยงาน ที่เกี่ยวของอาทิสถานพยาบาลกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยกระทรวงมหาดไทย ดังนั้น จึงตองมีการปฏิรูปกระบวนการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการสามารถเขาถึงการจดทะเบียน

๑๓ และออกบัตรประจําตัวคนพิการโดยงายและครอบคลุมความพิการทุกประเภท โดยเฉพาะ การใหบริการ ณ สถานพยาบาลซึ่งเปนสถานที่ที่คนพิการตองเขามาตรวจประเมินรางกายและรับเอกสาร รับรองความพิการ ซึ่งจะชวยใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือเมื่อมีความพิการ เกิดขึ้นไดอยางรวดเร็ว และลดโอกาสที่จะเกิดการตกหลนจากระบบการขึ้นทะเบียนคนพิการ ๑. เปาหมายและตัวชี้วัดของกิจกรรมปฏิรูป ๑) เปาหมาย (๑) คนพิการทุกคนไมมีขอจํากัดดานการเขาถึงการขึ้นทะเบียนคนพิการ (๒) ฐานขอมูลคนพิการเชื่อมโยงกับฐานขอมูลสําคัญตาง ๆ อยางมีความ เปนปจจุบัน และไดใชประโยชนโดยหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของอยางทั่วถึงเพื่อใหคนพิการ ไดรับการสนับสนุนอยางรอบดาน ๒) ตัวชี้วัด (๑) ระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ แหงชาติวาดวยหลักเกณฑวิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดรับการแกไขใหสถานพยาบาลสามารถออกเอกสารรับรองความพิการและสามารถขึ้นทะเบียน คนพิการไดภายในป๒๕๖๕ (๒) หนวยราชการที่เกี่ยวของไดมีการปรับปรุงคํานิยามคนพิการใหเปน มาตรฐานเดียวกัน (๓) ระบบฐานขอมูลคนพิการสามารถเชื่อมโยงระหวางสถานพยาบาล กับหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของไดภายในป๒๕๖๕ ๒. หนวยงานผูรับผิดชอบหลัก คือ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย ๓. ระยะเวลาดําเนินการรวม ๒ ป(พ.ศ. ๒๕๖๔ – ๒๕๖๕) ๔. ประมาณการวงเงินรวม และแหลงที่มาของเงิน คือ งบประมาณหนวยงาน ๕. ขั้นตอนและวิธีการการดําเนินการปฏิรูป กระทรวงการพัฒนาสังคมและความ มั่นคงของมนุษยจะเปนหนวยงานผูรับผิดชอบหลักในการทํางานรวมกับหนวยงานอื่นที่เกี่ยวของ ในการดําเนินการ ดังนี้ ๑) ขั้นตอนที่ ๑ ปรับคํานิยาม “คนพิการ” ใหเปนมาตรฐานเดียวกัน ทุกหนวยงาน โดยใหกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยเปนผูกําหนดคํานิยามหลัก และใหหนวยงานที่เกี่ยวของปรับปรุงการกําหนดคํานิยาม/ขอบเขตของคนพิการใหสอดคลองกัน ๒) ขั้นตอนที่ ๒ แกไขระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต คนพิการแหงชาติวาดวยหลักเกณฑวิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. ๒๕๕๖ ขอ ๖ ใหเพิ่มเติมสถานพยาบาลสามารถออกเอกสารรับรองความพิการและสามารถ ขึ้นทะเบียนคนพิการได นอกเหนือจากสํานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยจังหวัด ศูนยบริการคนพิการระดับจังหวัดหรือหนวยงานของรัฐ ตามที่ผูอํานวยการหรือผูวาราชการจังหวัด ประกาศกําหนด โดยเปนไปในลักษณะ One Stop Service ที่สามารถบูรณาการการยื่นคําขอ

๑๔ การออกบัตรคนพิการไวในจุดเดียว เพื่อใหกระบวนการขึ้นทะเบียนคนพิการมีความรวดเร็วและเขาถึง กลุมคนที่ประสบสภาวะความพิการไดอยางครอบคลุม ระยะเวลาดําเนินการภายในป๒๕๖๕ ๓) ขั้นตอนที่ ๓ วางระบบการเชื่อมโยงฐานขอมูลคนพิการที่ขึ้นทะเบียน ปรับใหเปนปจจุบัน และเชื่อมโยงการใชประโยชนขอมูลรวมกับหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของ โดยใหสถานพยาบาลที่รับขึ้นทะเบียนคนพิการเชื่อมโยงขอมูลกับหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของ อาทิ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงแรงงาน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการคลัง โดยกําหนดชวงระยะเวลาการนําเขาขอมูล ที่แนนอน เพื่อใหขอมูลเปนปจจุบัน และเปนประโยชนตอหนวยงาน ภาครัฐที่เกี่ยวของ ในการจัดสวัสดิการใหความชวยเหลือตามสิทธิคนพิการไดอยางทันการณและรอบดาน ระยะเวลาดําเนินการ ภายในป๒๕๖๕ ๒.๔ พระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ และที่แกไข เพิ่มเติม๖ และอนุบัญญัติที่เกี่ยวของ ๑) มาตรา ๔ พระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ ไดกําหนดนิยาม ““คนพิการ” หมายความวา บุคคลซึ่งมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรม ในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคม เนื่องจากมีความบกพรองทางการเห็น การไดยิน การเคลื่อนไหว การสื่อสาร จิตใจ อารมณ พฤติกรรม สติปญญา การเรียนรู หรือความบกพรองอื่นใด ประกอบกับมีอุปสรรคในดานตาง ๆ และมีความจําเปนเปนพิเศษที่จะตองไดรับความชวยเหลือ ดานหนึ่งดานใด เพื่อใหสามารถปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวันหรือเขาไปมีสวนรวมทางสังคม ไดอยางบุคคลทั่วไป ทั้งนี้ ตามประเภทและหลักเกณฑที่รัฐมนตรีวาการกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษยประกาศกําหนด” ๒) มาตรา ๑๙ พระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ และที่แกไขเพิ่มเติม กําหนดวา “มาตรา 19 เพื่อประโยชนในการไดรับสิทธิ์ตามมาตรา 20 คนพิการอาจยื่นคําขอมี บัตรประจําตัวคนพิการตอนายทะเบียนกลางหรือนายทะเบียนจังหวัด ณ สํานักงานทะเบียนกลาง สํานักงานทะเบียนจังหวัด หรือสถานที่อื่นตามระเบียบที่คณะกรรมการกําหนด ในกรณีที่คนพิการเปนผูเยาวคนเสมือนไรความสามารถหรือคนไรความสามารถหรือใน กรณีที่คนพิการมีสภาพความพิการถึงขั้นไมสามารถไปยื่นคําขอดวยตนเองไดผูปกครอง ผูพิทักษ ผูอนุบาลหรือผูดูแลคนพิการแลวแตกรณีจะยื่นคําขอแทนก็ไดแตตองนําหลักฐานวาเปนคนพิการไป แสดงตอนายทะเบียนกลางหรือนายทะเบียนจังหวัด แลวแตกรณีดวย ๖ พระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ และที่แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๖

๑๕ การยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ การออกบัตร การกําหนดเจาหนาที่ผูมีอํานาจ ออกบัตรประจําตัวคนพิการ การกําหนดสิทธิหรือการเปลี่ยนแปลงสิทธิ การขอสละสิทธิของคนพิการ และอายุบัตรประจําตัวคนพิการใหเปนไปตามหลักเกณฑวิธีการและเงื่อนไขตามระเบียบ ที่คณะกรรมการกําหนด ในกรณีที่บัตรประจําตัวคนประชาชนสามารถบรรจุขอมูลคนพิการไดครบถวน ตามพระราชบัญญัตินี้ใหใชบัตรประชาประจําตัวประชาชนแทนบัตรประจําตัวคนพิการ” ๓) ประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภท และหลักเกณฑความพิการ พ.ศ. ๒๕๕๒ และที่แกไขเพิ่มเติม ๔) ระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแหงชาติวาดวย หลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ การออกบัตร และการกําหนด เจาหนาที่ผูมีอํานาจออกบัตรประจําตัวคนพิการ การกําหนดสิทธิหรือการเปลี่ยนแปลงสิทธิ และการขอสละสิทธิของคนพิการและอายุบัตรประจําตัวคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๖ และที่แกไขเพิ่มเติม ๕) คูมือการวินิจฉัยและตรวจประเมินความพิการ ๒.๕ กฎหมายที่เกี่ยวของกับการพัฒนาระบบฐานขอมูลคนพิการ ๒.๕.๑ พระราชบัญญัติการพัฒนาดิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม พ.ศ. ๒๕๖๐๗ มาตรา ๖ (๔) พระราชบัญญัติการพัฒนาดิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ไดกําหนดใหนโยบายและแผนระดับชาติวาดวยการพัฒนาดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมมีเปาหมาย และแนวทางอยางนอย ดังตอไปนี้“(๔) การสงเสริมใหเกิดมาตรฐานหรือกฎเกณฑในการใชงาน เทคโนโลยีดิจิทัลใหสอดคลองกันเพื่อใหการทํางานระหวางระบบสามารถทํางานเชื่อมโยงกันได อยางมีความมั่นคงปลอดภัย อยูในสภาพพรอมใชงาน รวมตลอดทั้งทําใหระบบหรือการใหบริการ มีความนาเชื่อถือ และแนวทางการสงเสริมใหเกิดการใชงานเทคโนโลยีดิจิทัลในการทําธุรกรรมทาง อิเล็กทรอนิกสและพาณิชยอิเล็กทรอนิกส และมีหลักประกันการเขาถึงและใชประโยชน ของประชาชนอยางเทาเทียม ทั่วถึง และเปนธรรม โดยไมเลือกปฏิบัติ” ๒.๕.๒ พระราชบัญญัติการบริหารงานและการใหบริการภาครัฐผานระบบดิจิทัล พ.ศ. 2562๘ “มาตรา ๔ เพื่อใหการบริหารงานภาครัฐและการจัดทําบริการสาธารณะเปนไปดวย ความสะดวกรวดเร็ว มีประสิทธิภาพ และตอบสนองตอการใหบริการและการอํานวยความสะดวก แกประชาชน ใหหนวยงานของรัฐจัดใหมีการบริหารงานและการจัดทําบริการสาธารณะในรูปแบบ และชองทางดิจิทัลโดยมีการบริหารจัดการและการบูรณาการขอมูลภาครัฐและการทํางาน ใหมีความสอดคลองกันและเชื่อมโยงเขาดวยกันอยางมั่นคงปลอดภัยและมีธรรมาภิบาล โดยมุงหมาย ในการเพิ่มประสิทธิภาพและอํานวยความสะดวกในการใหบริการและการเขาถึงของประชาชน และในการเปดเผยขอมูลภาครัฐตอสาธารณะและสรางการมีสวนรวมของทุกภาคสวน” ๗ พระราชบัญญัติการพัฒนาดิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม พ.ศ. ๒๕๖๐๘ พระราชบัญญัติการบริหารงานและการใหบริการภาครัฐผานระบบดิจิทัล พ.ศ. 2562

๑๖ ๒.๕.๓ พระราชบัญญัติการปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส พ.ศ. 2565๙ “มาตรา ๖ เพื่อประโยชนในการดําเนินการตามพระราชบัญญัตินี้ใหมีประสิทธิภาพ ใหคณะรัฐมนตรีกําหนดวิธีการทางอิเล็กทรอนิกสซึ่งรวมถึงมาตรฐานขอมูลดานเทคโนโลยีสารสนเทศ และการสื่อสาร ที่หนวยงานของรัฐจะตองใชและปฏิบัติใหสอดคลองกัน เชื่อมโยงถึงกันได มีความมั่นคงปลอดภัย และประชาชนทั่วไปสามารถเขาถึงไดโดยสะดวก” ๒.๖ แนวคิดการประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการทางจิตสังคม การประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการ ทางจิตใจหรือพฤติกรรม หรือปจจุบัน เรียกวาความพิการทางจิตสังคม (persons with psychosocial disability)” โดยปจจุบัน ตามประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑ ความพิการ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕ ๑๐ ไดกําหนดเกณฑการประเมินไวดังนี้ ๑) แนวทางการประเมินความพิการเชิงประจักษ : ไมสามารถพิจารณาไดจากเกณฑ ความพิการเชิงประจักษ ตามประกาศกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ การพิจารณา เพื่อออกเอกสารรับรองความพิการดานจิตใจหรือพฤติกรรม ไมสามารถพิจารณาจากโปสการด หรือรูปถายของผูปวย ๒) แนวทางการใชเครื่องมืออุปกรณในการประเมินและการตรวจวินิจฉัยความบกพรอง : (๑) หลักเกณฑการวินิจฉัยโรคจิตเวชตามระบบ ICD-๑๐ กลุมอาการหรือโรคจิตเวชที่มีความรุนแรง เรื้อรังและรักษาไมหายทําใหมีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวัน หรือการเขาไปมีสวน รวมในกิจกรรมทางสังคม หลังจากไดรับการรักษาและฟนฟูสมรรถภาพตามมาตรฐานอยางนอย ๖ เดือนติดตอกัน (๒) การทดสอบทางจิตวิทยา (psychological test) พิจารณาตามความเหมาะสม (๓) การตรวจทางหองปฏิบัติการ เชน การตรวจเลือด ปสสาวะ การถายภาพรังสี พิจารณาตามความ เหมาะสม (๔) การตรวจคลื่นไฟฟาสมอง (Electroencephalography - EEG) และการตรวจพิเศษ อื่นๆ เกี่ยวกับโครงสรางและการทํางานของสมอง พิจารณ าตามความเหมาะสม และ (๕) แบบประเมินความพิการทางจิต พัฒนาโดยกรมสุขภาพจิต และเมื่อประเมินการวินิจฉัยวา เปนโรคทางจิตเวชที่รุนแรง เรื้อรังและรักษาไมหาย จากนั้นใชแบบประเมินความพิการ ทางจิต มีทั้งหมด ๖ ขอ ประกอบดวย ความสามารถในการเรียนรูเบื้องตน ความสามารถในการทํากิจวัตร ประจําวัน การชวยเหลืองานบาน ความสามารถในการเขาสังคม ความสามารถในการสื่อสาร ความสามารถในการเรียน/ประกอบอาชีพ ถาไดคะแนนรวมตั้งแต ๗ คะแนนขึ้นไป ถือวาเขาเกณฑพิการ ทางจิตที่สามารถออกเอกสารรับรองความพิการประเภท ๔ ๙ พระราชบัญญัติการปฏิบัติราชการทางอิเล็กทรอนิกส พ.ศ. 2565๑๐ ประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๕๕

๑๗ ๓) หลักเกณฑการวินิจฉัยความบกพรอง : (๑) มีความผิดปกติทางจิตใจ อารมณ พฤติกรรม ความคิดหรือการรับรู ในกลุมโรคทางจิตเวชตามหลักเกณฑการวินิจฉัยในระบบ ICD-๑๐ ที่รุนแรง เรื้อรัง และรักษาไมหาย และ (๒) มีขอจํากัดในการปฏิบัติกิจกรรมในชีวิตประจําวัน หรือการเขาไป มีสวนรวมในกิจกรรมทางสังคม อันเปนผลจากความผิดปกติดังกลาว และประเมินดวยแบบประเมิน ความพิการทางจิตได คะแนนตั้งแต ๗ ขึ้นไป การประเมินการสูญเสียสมรรถภาพหรือขอจํากัด ตองมีหลักฐานที่สําคัญ ประกอบดวย รายงาน และสรุปผลการรักษา การประเมินการทํางาน และรายงานความกาวหนา ในการฟนฟูสมรรถภาพของผูปวยในชวงระยะเวลาที่ยาวนาน อยางนอย ๖ เดือนติดตอกัน ๔) แนวทางการกรอกแบบฟอรมเอกสารรับรองความพิการ : ระบุวามีความพิการทางจิตใจ หรือพฤติกรรม และโรคจิตเวชที่เกี่ยวของตามระบบ ICD-๑๐ รวมทั้งสาเหตุ (ถามี) และระยะเวลา ที่เริ่มปวยจนถึงวันออกเอกสารรับรองความพิการ ๕) แนวทางการรักษาและฟนฟูสมรรถภาพ : (๑) การรักษาดวยยา การรักษาดวยไฟฟา และการรักษาโรครวมที่พบตามมาตรฐานวิชาการ (๒) การบําบัดมุงเนนการปรับตัวตอความเจ็บปวย และการสามารถทําหนาที่/มีคุณคาในการดํารงชีวิตประจําวัน รวมถึงการคนหา และเสริมศักยภาพที่ เปนกลไกแกไขปญหาที่เปนธรรมชาติของคนพิการทางจิต (๓) การใหคําปรึกษา จิตบําบัด พฤติกรรม บําบัด ครอบครัวบําบัดตามสภาพปญหา และความจําเปนของคนพิการทางจิตและครอบครัว (๔) การใหสุขภาพจิตศึกษาแกคนพิการทางจิต ผูดูแลหรือครอบครัว เพื่อปรับตัวในการใชชีวิตอยู ดวยกันการสังเกตอาการเตือน/กําเริบของโรค เปนตน (๕) การฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทย และ ทางการศึกษา (๖) การฟนฟูสมรรถภาพทางสังคม เชน ฝกทักษะทางสังคม การจัดการและแกไข ปญหา (๗) การฟนฟูสมรรถภาพทางอาชีพ ไดแก การคนหาความถนัด การฝกอาชีพ การทดลอง จางงาน เปนตน และ (๘) การเยี่ยมบานและการดูแลในชุมชน โดยกระตุนหรือสงเสริมพลังอํานาจ การมีสวนรวมของคนพิการ ครอบครัว และชุมชน ๖. แนวทางการพิจารณาอุปกรณเครื่องชวยความพิการ : พิจารณาอุปกรณเครื่องชวย ความพิการ และสื่อสงเสริมพัฒนาการหรือทักษะ ตามสภาพปญหา และความจําเปน ๗. ระบบการสงตอ : กรณีที่ควรสงตอคนพิการทางจิตไปพบจิตแพทย: (๑) แพทยทั่วไป สงสัยหรือไมมั่นใจในการวินิจฉัยโรคจิตเวช หรือการรักษาครั้งแรกของผูปวย (๒) กรณีตองรับ การรักษาเปนผูปวยใน แตสถานพยาบาลปฐมภูมิไมสามารถใหการรักษาแบบผูปวยในได โดยแนวคิดการประเมินนี้ ผูปวยจะตองมีอาการเรื้อรังมากและอยูในกลุมโรคจํากัดกลุมหนึ่ง จึงจะไดรับการประเมินวาพิการ ซึ่งจะทําใหเขาถึงสิทธิสวัสดิการตาง ๆ ที่จําเปน แตในปจจุบัน คําวาความพิการทางจิตสังคมขององคการอนามัยโลกตามโมดุล Quality Rights ไดกลาวถึงคนพิการ ทางจิตสังคม ไดนิยามรวมถึงคนที่ไดรับการวินิจฉัยวามีประเด็นสุขภาพจิตหรือคนที่ระบุวาตนเอง เปนคนพิการทางจิตสังคม (The term “psychosocial disability” has been adopted to include people who have received a mental health-related diagnosis or who self-identify with

๑๘ this term) ซึ่งหมายถึงไดรับการคุมครองโดยอนุสัญญาวาดวยสิทธิคนพิการ ทําใหเขาถึงบริการ ที่จําเปนโดยไมตองรอใหรุนแรงและเรื้อรังจนยากจะฟนฟูสมรรถภาพได๑๑ ๒.๗ ผลการศึกษาการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการของประเทศไทย โดยสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย ผลการศึกษาการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการของประเทศไทย โดยสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI)๑๒ จํานวน ๔ ประเด็นหลัก ไดแก (๑) ที่มา ของการศึกษา (๒) กระบวนการศึกษา (๓) ผลการศึกษา และ (๔) ขอเสนอแนะในการปรับปรุง ระบบการประเมินและรับรองความพิการ สรุปได ดังนี้ ๑ ที่มาของการศึกษา : สืบเนื่องจากการสํารวจความพิการในป พ.ศ. 2560 โดยความรวมมือของสํานักงานสถิติแหงชาติ และ UNICEF พบวา มีเพียงรอยละ 44.4 ของคน พิการในประเทศไทย ที่ไดจดทะเบียนและไดรับบัตรประจําตัวคนพิการ ซึ่งทําใหคนพิการเขาไมถึง บริการตาง ๆ ที่ควรได โดยรอยละ 45.1 ของผูพิการที่ตกหลนนั้น ตกหลนเพราะความพิการที่มี ไมเขาหลักเกณฑตามคูมือการประเมิน และจากงานศึกษาของคณะสังคมสงเคราะหศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตรและ UNICEF ในป พ.ศ. 2562 (Policy Implementation Analysis on Disability Grant of Thailand) พบวา สาเหตุหลักอันดับหนึ่งของการตกหลนสําหรับเด็กพิการ คือ ความพิการที่มี ไมเขาหลักเกณฑตามคูมือการประเมิน รองลงมาคือความกลัวการตีตราวา เปนคนพิการของผูปกครองและเจาพนักงาน จึงควรมีการศึกษาเพื่อปรับปรุงเกณฑการประเมิน และกระบวนการประเมินและรับรองความพิการ เพื่อลดการตกหลน ๒. กระบวนการศึกษา ใช ๓ วิธีการ ประกอบดวย (๑) ทบทวนวรรณกรรม เพื่อระบุ ปญหาของระบบการประเมินและรับรองความพิการในประเทศไทย และรวบรวมขอมูลที่เปน ประโยชนตอการจัดทําขอเสนอแนะ (๒) สัมภาษณ/ปรึกษาผูเชี่ยวชาญ – คณะสังคมสงเคราะห ศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, สถาบันสิรินธรฯ, Washington Group และ (๓) การประชุมเชิง ปฏิบัติการ (Workshop) กับภาคสวนตาง ๆ เชน สมาคมคนพิการ แพทย พก. นักสังคมสังเคราะห เพื่อรวบรวมขอมูลและความคิดเห็นเกี่ยวกับการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการใน ประเทศไทย ๑๑ องคการอนามัยโลก (World Health Organization: WHO , “Recovery and the right to health WHO QualityRights Core training : mental health & social services” สืบคนจาก https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/329577 /9789241516723-eng.pdf เมื่อวันที่ ๒๐ มีนาคม ๒๕๖๖๑๒ ผลการศึกษา เรื่อง แนวการการประเมินความพิการ (ทางเลือก) ที่เหมาะสมสําหรับประเทศไทย โดยสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (TDRI) รวมกับพก. สนับสนุนโดย UNICEF

๑๙ ๓. ผลการศึกษา ๓.๑ แนวคิดเกี่ยวกับความพิการ (๑) ขอมูลความพิการในแตละมิติ มีประโยชนตอการระบุความตองการจําเปน และจัดสรรบริการที่แตกตางกัน อาทิ ขอมูลความบกพรองทางรางกาย จะมีประโยชนตอการตัดสินใจวา คนพิการควรจะไดรับการรักษาทางการแพทย หรือขอมูลเกี่ยวกับขอจํากัดการเขาไปมีสวนรวมใน สังคม จะมีประโยชนในการตัดสินใจวาคนพิการควรจะไดรับบริการ การปรับเปลี่ยนสภาพแวดลอม การชวยเหลือนโยบายจางงาน และการพัฒนาคุณภาพการศึกษา เปนตน (๒) Continuous : ความพิการ หรือ สมรรถภาพของมนุษย ในธรรมชาตินั้น มีลักษณะเปนตัวแปรตอเนื่อง (continuous variable) จากไมมีความพิการ พิการเพียงเล็กนอย ไปจนถึงพิการอยางสมบูรณไมใชเพียงพิการ หรือไมพิการ หรือพิการในระดับ 1 2 3 และการขีด เสนแบง การแบงระดับความพิการตามกฎหมายนั้น ขึ้นอยูกับปจจัยอื่น ๆ เชน งบประมาณ กระบวนการทางการเมือง เปนตน (๓) Universal : มนุษยทุกคนนั้นมีความพิการอยูในตัว แตอาจมีระดับความ พิการมากนอยแตกตางกัน (๔) Context Dependent : ความพิการหรือสมรรถภาพของมนุษยจะขึ้นอยู ผลกระทบจากปจจัยแวดลอมดวย เชน เพศ สภาพที่อยูอาศัย การศึกษา เทคโนโลยี วัฒนธรรม กฎหมาย เปนตน โดยคนที่มีความบกพรองเดียวกันแตอยูในสภาพแวดลอมที่ตางกัน ก็จะมีความสามารถในการดํารงชีวิตประจําวันที่แตกตางกันดวย ๓.๒ ปญหาของระบบการประเมินและรับรองความพิการในประเทศไทย (๑) ระบบประเมินและรับรองความพิการพึ่งพิงการวินิจฉัยทางการแพทย เปนหลัก ใชขอมูลความบกพรองทางรางกายเปนหลัก ยังขาดความเปน Social Model ซึ่งความพิการนั้น มีหลายมิติ และขอมูลความบกพรองนั้นไมสามารถบงชี้ถึงขอจํากัดในการทํากิจกรรมและมีสวนรวม ไดอยางแมนยํา อันทําใหกระบวนการในปจจุบันไมสามารถระบุความตองการจําเปนของคนพิการ ไดอยางครบถวนและถูกตอง ตกหลนผูที่มีความจําเปนตองไดรับสวัสดิการ (๒) การที่ผูพิการตองมีความพิการผานเกณฑความพิการประเภทใดประเภท หนึ่งใน 7 ประเภท ซึ่งในความเปนจริงคนอาจจะมีความพิการในหลาย ๆ ดาน ดานละเล็กนอย ไปถึงปานกลาง เมื่อรวมกันแลวก็อาจจะประสบความยากลําบากในชีวิตไมนอยไปกวาคนที่ไดรับรอง เปนคนพิการตามกฎหมายปจจุบัน (๓) ไมมีกระบวนการระบุความตองการจําเปนของคนพิการ (need assessment) สงผลใหไมสามารถจัดสรรสวัสดิการไดตามความจําเปนตองการของคนพิการ (tailor-made benefits) และสงผลตอการเชื่อมโยงระหวางกระบวนการรับรองความพิการและกระบวนการ จัดสรรสวัสดิการ

๒๐ (๔) การเขาไมถึงกระบวนการประเมิน เชน มีอุปสรรคในดานการเดินทาง ไมมีคาเดินทาง ไมมีคนพามาลงทะเบียน เปนตน ๓.๓ ขอคนพบอื่นที่สําคัญ (๑) ผูเขารวมการประชุมเชิงปฏิบัติการ เห็นดวยวาควรมีการประเมินความ พิการสวนอื่นนอกเหนือจากความบกพรอง และหลายทานมีความเห็นวา ควรใหมีการจัดสวัสดิการ สําหรับความพิการบางอยางใหกับผูที่ไมผานเกณฑการขึ้นทะเบียนคนพิการ (๒) ผูเชี่ยวชาญที่คณะผูวิจัยปรึกษา ระบุวาการประเมินความพิการนั้นควรจะ สอดคลองกับเปาหมายของสวัสดิการ นอกจากนี้จากการทบทวนวรรณกรรมยังพบวา ในหลาย ประเทศ โดยเฉพาะประเทศที่พัฒนาแลว มีกระบวนการประเมินความพิการหลายระบบ (schemes) โดยสวัสดิการพิการแตละอยางก็จะมีกระบวนการและวิธีการประเมินความพิการที่แตกตางกันไป ๔. ขอเสนอแนะในการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการ ๔.๑ ควรปรับเปลี่ ยนระบบการประเมิ นความพิ การ ให สอดคล องกั บ Bio psychosocial Model ผูพิการทุกคนควรไดรับการประเมินความพิการทั้งในมิติความบกพรอง ขอจํากัดในการทํากิจกรรมและการมีสวนรวม ครอบคลุมทุกดานที่จําเปนในการระบุความตองการ จําเปน อาจรวมถึงปจจัยแวดลอมดวย (๑) โดยมีแพทยเปนผูประเมินในสวนความบกพรอง และบุคลากรดานเวชศาสตรฟนฟู/นักสังคมสงเคราะหในพื้นที่ เปนผูประเมินขอจํากัดในการทํากิจกรรม และการมีสวนรวม และ (๒) พัฒนาเครื่องมือ/แบบประเมิน สําหรับการประเมินความพิการ ที่เปนมาตรฐาน โดยอาจใชกรอบ ICF หรือเครื่องมือที่พัฒนาจาก ICF เปนพื้นฐาน ๔.๒ ควรมีความยืดหยุนในการรับรองความพิการ โดยคํานึงถึงความตองการ จําเปนของคนพิการเปนหลัก ไมจําเปนตองเปนผูพิการตามเกณฑความพิการ 7 ประเภท แตหากเปนผูสมควรไดรับสวัสดิการคนพิการอยางนอยหนึ่งอยาง ก็ควรสามารถขึ้นทะเบียน เปนคนพิการได รวมถึงอาจใหมีการจัดสวัสดิการตามความตองการจําเปนของผูพิการแตละคน (tailor-made) ๔.๓ ควรเพิ่มจํานวนและพัฒนาคุณภาพของบุคลากร ทั้งดานการแพทย และดานสังคมโดยอาจจัดทําหลักสูตรอบรมวิธีการประเมินความพิการและการทดสอบ ซึ่งจะชวยสงเสริมการเขาถึงระบบการขึ้นทะเบียนคนพิการไดมากขึ้น ๔.๔ ควรสงเสริมใหผูพิการสามารถเขาถึงกระบวนการประเมินและรับรองความ พิการไดมากขึ้น อาทิ (๑) ใหนักสังคมสังเคราะหในชุมชน ชวยตรวจหาผูที่อาจสามารถขึ้นทะเบียน เปนคนพิการ และเริ่มกระบวนการประเมินรับรองความพิการไดเลย ไมจําเปนตองเริ่มที่โรงพยาบาล (๒) อาจใหผูพิการสามารถเริ่มกระบวนการประเมินและรับรองความพิการผานชองทางออนไลน หรือโทรศัพทได (๓) ชวยสนับสนุนคาเดินทาง/บริการรับ-สง และเจาหนาที่ชวยเหลือ ใหกับผูที่ อาจจะสามารถขึ้นทะเบียนเปนคนพิการได เปนตน

บทที่ ๓ วิธีการพิจารณาศึกษา ๓.๑ พิจารณาศึกษาปญหาและอุปสรรคการจัดทําฐานขอมูลทะเบียนคนพิการ๑๓ ๓.๑.๑ ความเปนมาของการพิจารณาศึกษา ความเปนมาของพิจารณาศึกษาปญหาและอุปสรรคการจัดทําฐานขอมูลทะเบียน คนพิการ โดยเชิญผูแทนจากหนวยงานที่เกี่ยวของเขารวมประชุม จํานวน ๙ หนวยงาน ไดแก (๑) กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) (๒) กรมสงเสริมการปกครองทองถิ่น (สถ.) (๓) กรมการปกครอง (ปค.) (๔) กรมการพัฒนาชุมชน (พช.) (๕) สํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สปสช.) (๖) สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) (๗) สํานักงานประกันสังคม (สปส.) (๘) สํานักงานสถิติแหงชาติ (สสช.) และ (๙) สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ (สวทช.) ประกอบดวย ๑) เปาหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (Sustainable Development Goals : SDGs) เปาประสงค (Goals) ที่ ๑๗ การเสริมความเขมแข็งใหแกกลไกการดําเนินงานและฟนฟูสภาพหุนสวน ความรวมมือระดับโลกสําหรับการพัฒนาที่ยั่งยืน “เปาหมาย (Target) ที่ ๑๗.๑๘ ยกระดับการสนับสนุน ดานการเสริมสรางขีดความสามารถใหกับประเทศกําลังพัฒนา รวมถึงประเทศพัฒนานอยที่สุด และรัฐกําลังพัฒนาที่เปนเกาะขนาดเล็ก ใหเพิ่มการมีอยูของขอมูลที่มีคุณภาพ ทันเวลาและเชื่อถือได ที่จําแนกในเรื่องรายได เพศ อายุ เชื้อชาติพันธุ สถานะ การอพยพ ความพิการ ตําแหนงทางภูมิศาสตร และคุณลักษณะอื่น ๆ ที่เกี่ยวของตามบริบทของประเทศ ภายในป ๒๕๖๓” ซึ่งไดกําหนดใหการพัฒนา ระบบขอมูลและสถิติตองมีการจําแนกตามประเภทของบุคคลตาง ๆ และเปนหนึ่งในฐานขอมูล ที่จะตองถูกนําไปพิจารณาในทุกมิติของการพัฒนาดวย ๒) องคการอนามัยโลกรวมกับธนาคารโลกเพื่อสํารวจและจัดทํารายงานวาดวยความพิการ ระดับโลก (World report on disability) เมื่อป ค.ศ. ๒๐๑๑ พบวาโดยเฉลี่ยมีคนพิการอยูทั่วโลก ประมาณรอยละ ๑๕ ของประชากร ทั้งนี้ แมประเทศไทยจะไดใชวิธีการสํารวจอยูหลายวิธีแตก็ยัง มีคนพิการไมถึงรอยละ ๑๕ ของประชากร ในขณะที่ประเทศนิวซีแลนดมีจํานวนคนพิการ รอยละ ๒๕ ประเทศออสเตรเลียมีคนพิการรอยละ ๑๘ และสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาวมีคนพิการ รอยละ ๑ จึงจะเห็นไดวาประเทศที่พัฒนาแลวจะมีจํานวนคนพิการมากขึ้น เนื่องจากความพิการ ในปจจุบันไมไดอยูที่ความบกพรองหรือขอจํากัดของปจเจกบุคคลโดยใชวิธีการวินิจฉัยทางการแพทย เปนตัวชี้วัดเหมือนในอดีตเทานั้น แตยังหมายถึงระดับอุปสรรคหรือระดับความยากในการดํารงชีวิต ทั้ง ๒ ปจจัย คือ (๑) ปจจัยตัวบุคคล ซึ่งมีความบกพรองที่แตกตางกัน และ (๒) ปจจัยสภาพแวดลอม ทั้งภายในและภายนอก รวมถึงสังคม วัฒนธรรม กฎหมาย จารีตประเพณี ดังนั้น ความพิการ จึงเปนปฏิสัมพันธระหวางบุคคลกับสภาพแวดลอม ประเทศที่เปนประชาธิปไตย ประเทศที่คํานึงถึงสิทธิ มนุษยชน ประเทศที่ใหความสนใจเรื่องสุขภาพและความอยูดีกินดีของประชาชนก็มักจะใหความสําคัญ ๑๓ บันทึกการประชุมคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ในคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา ครั้งที่ ๑๓/๒๕๖๓ วันพฤหัสบดีที่ ๔ มิถุนายน ๒๕๖๓

๒๒ และมีการยอมรับความพิการมากขึ้น แมคนจะมีระดับความบกพรองนอยก็ถือเปนคนพิการเพื่อนําไปสู การจัดสวัสดิการตาง ๆ ในขณะที่ประเทศกําลังพัฒนาหรือประเทศยากจน ก็มักจะตัดคนเหลานี้ออกไป จากระบบเนื่องจากเกรงวาจะเปนภาระตองบประมาณของประเทศ มุมมองตอความพิการจึงไมสอดคลอง กับการพัฒนาประเทศสงผลใหประเทศที่พัฒนามากมีจํานวนความพิการเพิ่มมากขึ้น ๓) ฐานขอมูลทะเบียนและสถิติของคนพิการในประเทศไทยของแตละหนวยงาน ที่เกี่ยวของกับคนพิการทั้งโดยตรงและโดยออม ยังอาศัยชุดขอมูลที่ตางกันตามวัตถุประสงคของการมีขอมูล ที่ตางกันไป เมื่อรัฐบาลจําเปนตองใหความชวยเหลือจัดสวัสดิการแกประชาชน โดยยึดหลักการ “ไมทิ้งใครไวขางหลัง” จึงมีความจําเปนที่ตองมีฐานขอมูลที่สามารถเห็นไดทั้งหมดตั้งแตแบบถวนหนา (Inclusive) ซึ่งตองใหครอบคลุมทุกคนใหมากที่สุดเทาที่จะเปนไปได ลงไปจนถึงเปาหมายเฉพาะ (Selective) ซึ่งเปนกลุมคนที่มีความจําเปนสูงสุด ดังนั้น จึงตองหาวิธีการรวมกันที่จะมีการจัดทํา ระบบขอมูลตามหลักการดังกลาว เพื่อใหมีขอมูลสนับสนุนตอการจัดทํานโยบายใหครอบคลุมประชาชน ทุกกลุม นอกจากนี้ เมื่อมีพระราชบัญญัติการบริหารงานและการใหบริการภาครัฐผานระบบดิจิทัล พ.ศ. ๒๕๖๒ ก็ไดมีการกลาวถึงคําวา “Big data” หรือ ฐานขอมูลขนาดใหญ มาโดยตลอด แตเนื่องดวย แตละหนวยงานตางก็มีขอมูลบนวัตถุประสงคของกฎหมายที่ไดรับมอบหมายใหกํากับดูแลตางกันไป จึงสงผลใหขอมูลยังไมเชื่อมโยงกันไดยังไมสามารถดึงขอมูลขึ้นเปรียบเทียบกันได เวนแตจะไดรับ มอบหมายเฉพาะกรณีใหสามารถเปรียบเทียบฐานขอมูลของตางกระทรวงตางภารกิจ ดังนั้น “Big Data” จึงยังไมสามารถเกิดขึ้นไดอยางแทจริง ๔) ในสถานการณการแพรระบาดของเชื้อไวรัสโควิด-19 ซึ่งมีนโยบายการจายเงิน เยียวยาคนพิการ และไดมีการกลาวถึงปญหาของฐานทะเบียนขอมูลคนพิการของกรมสงเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ซึ่งเปนหนวยงานที่ดูแลระบบการจดทะเบียนคนพิการ ตามกฎหมายวาดวยการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ไมตรงกับฐานขอมูลขององคกร ปกครองสวนทองถิ่น (อปท.) ซึ่งถือเปนหนวยงานที่ใกลชิดประชาชนมากที่สุด อันจะเปนเหตุทําใหเกิด ความสับสนขึ้นไดในการสงมอบความชวยเหลือตาง ๆ ไปสูคนพิการ และถือเปนเหตุผลสําคัญที่ คณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ในคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมฯ วุฒิสภา เห็นควรเชิญ หนวยงานทุกฝายที่เกี่ยวของมาประชุมหารือรวมกันตอวิธีการที่จะเกิดประโยชนสูงสุดกับประชาชน ในการประชุมครั้งนี้เพื่อรวมกันกําหนดแนวทางใหเรื่องคนพิการเปนตนแบบในการเชื่อมโยงขอมูล เมื่อคนพิการเปนตัวอยางหนึ่งของ Big data ไดจะเกิดประโยชนอยางมาก เนื่องจากหากสามารถจัดการ เรื่องขอมูลคนพิการได เรื่องอื่นๆ ก็จะงายมากขึ้น หากทําใหฐานขอมูลดานคนพิการเกิดประสิทธิภาพ ก็จะเกิดประโยชนอยางยิ่ง ๓.๑.๒ ผลการพิจารณาศึกษารวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของ ๑. กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ผูแทนกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ไดใหขอมูลตอที่ประชุม สรุปได ดังนี้ ๑) ระบบฐานขอมูลทะเบียนกลางคนพิการของ พก. เปนฐานขอมูลของคนพิการ ที่จะเขาสูฐานขอมูลโดยเริ่มตั้งแตการขอขึ้นทะเบียนมีบัตรคนพิการ ซึ่งตองผานการคัดกรองหรือวินิจฉัย โดยแพทยและนักสังคมสงเคราะห โดยปจจุบันไดมีการพัฒนาเครื่องมือในการคัดกรองแบบดิจิทัล

๒๓ และไดรวมมือกับกระทรวงสาธารณสุข เพื่อใหบริการศูนยบริการคนพิการแบบเบ็ดเสร็จ หรือ One Stop Service ในโรงพยาบาลตนแบบ ๗ แหง เพื่อใหบริการครอบคลุมทั้งบริการดานสุขภาพและสวัสดิการ สังคม เพื่อใหคนพิการไดเขาถึงสิทธิและสวัสดิการของรัฐในการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต อาทิ การจดทะเบียนและออกบัตรประจําตัวคนพิการ การใหคําปรึกษาเกี่ยวกับความพิการ และการปรับตัว การฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทย การศึกษา การฝกอาชีพ การหาผูชวยเหลือ คนพิการ ทั้งนี้ จะไดขยายไปยังโรงพยาบาลทุกจังหวัด ทุกภูมิภาค ทั่วประเทศตอไป ๒) สําหรับประเด็นคนพิการตามฐานทะเบียนกลางคนพิการของ พก. มีจํานวน ประมาณ ๑.๙ ลานคน คิดเปนรอยละ ๓ ของประชากร ซึ่งยังไมตรงกับผลสํารวจความพิการของ สํานักงานสถิติแหงชาติ เมื่อป ๒๕๖๐ ที่มีคนพิการจํานวนประมาณ ๓.๗ ลาน คิดเปนรอยละ ๕.๕ สาเหตุที่จํานวนคนพิการยังไมตรงกันนั้น อาจจะเนื่องมาจากหลายสาเหตุ อาทิ (๑) ปจจัยการเก็บขอมูล เชิงสถิติหรือวิธีการสํามะโน (๒) ผูปกครองหรือผูดูแลคนพิการที่ไมประสงคใหคนพิการจดทะเบียนมีบัตร คนพิการ (๓) คนพิการมีความประสงคไมตองการขึ้นทะเบียนเปนคนพิการ เนื่องจากเห็นวาสามารถดูแล ตนเองได และ (๔) คนพิการที่เขาไมถึงการขึ้นทะเบียนเปนคนพิการ คนกลุมนี้เปนกลุมที่ถูกทิ้งไว ขางหลัง กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย (พม.) มีความพยายามที่จะใหกลุมนี้ ไดเขาถึงการบริการของรัฐ โดยเฉพาะในกรุงเทพมหานครไดมีโครงการไมทิ้งใครไวขางหลัง โดยลงพื้นที่ ทุกครัวเรือน ทุกชุมชน และในสวนของภูมิภาคไดเพิ่มเครือขายอาสาสมัครพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย (อพม.) และ อพม. เชี่ยวชาญดานคนพิการ ในปที่ผานมาไดเพิ่มอีกกวา ๒๕,๐๐ คน เขามาชวย ในการสํารวจขอมูลคนพิการ เพื่อนําขอมูลมาวางแผนในเรื่องการพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการรายบุคคล กรณีที่คนพิการไมประสงคหรือไมตองการใหถูกเรียกวาเปนคนพิการ รวมทั้งผูปกครองไมประสงค ใหเด็กจดทะเบียนเปนคนพิการ กระทรวง พม. ไดเรงสรางเจตคติที่ดีและสรางความรับรูใหกับคนพิการ และผูปกครองใหเขาใจในเรื่องสิทธิของคนพิการ และการพัฒนาที่เหมาะสมกับคนพิการดวยเชนกัน สําหรับประเด็นคนพิการที่ไมมีสถานะทางทะเบียน ที่อยูในสถานสงเคราะหของกระทรวง พม. ปจจุบัน มีจํานวนกวา ๒๐๐ คน ๓) ประเด็นการวินิจฉัยเพื่อขึ้นทะเบียนเปนคนพิการ ยังตองมีการหารือ ในรายละเอียดเพิ่มเติม เนื่องจากตองมีการวินิจฉัยรวมกันของแพทยและนักสังคมสงเคราะห ทั้งดานการแพทยและดานสังคม รวมทั้งในกลุมคนพิการดานสติปญญา ดานจิตใจ และออทิสติก เปนกลุมที่พิจารณาไดยากและตองใชเวลานาน ดังนั้น การเขาสูกระบวนการจดทะเบียนคนพิการ ยังมีปจจัยตาง ๆ ที่ทําใหจํานวนไมตรงกัน รวมทั้งมุมมองของแตละสวน อาทิ ดานการศึกษา และดานอาชีพ ที่ยังมองแตกตางกัน โดยในการทบทวนกฎหมายวาดวยการสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการ ประเด็นการวินิจฉัยเพื่อเขาสูการจดทะเบียนคนพิการไดถูกบรรจุไวดวยแลว ๔) ฐานขอมูลทะเบียนกลางคนพิการของ พก. ซึ่งปจจุบันมีจํานวนคนพิการ กวา ๒ ลานคน จะเชื่อมโยงไปถึงการใหบริการและสิทธิของคนพิการ ตามกฎหมายวาดวยการสงเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ อาทิ การแพทย การศึกษา การประกอบอาชีพ การมีสวนรวม การเขาถึง การไมเลือกปฏิบัติ ขอมูลขาวสาร สัตวนําทางหรือเครื่องนําทาง ลามภาษามือ และเบี้ยความพิการ นอกจากนี้ การดําเนินการตามพระราชบัญญัติการบริหารงานและการใหบริการภาครัฐผานระบบดิจิทัล พ.ศ. ๒๕๖๒ ภายใตแนวคิด รัฐบาลแบบบูรณาการ “Connected Government” ไดมีการเชื่อมขอมูล