รายงานการพิจารณาศึกษา เรื่อง การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อให้คนพิการได้รับสิทธิสวัสดิการและความช่วยเหลือ ได้อย่างครอบคลุมและทั่วถึง

๒๔ กับหนวยงานตาง ๆ อาทิ ดานการแพทย การดูแลดานสุขภาพ เชื่อมโยงกับขอมูลกระทรวงสาธารณสุข ไดแก สปสช. สถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาติ โดยไดทําบันทึก ความรวมมือ หรือ MOU ระหวางกระทรวงสาธารณสุข กระทรวง พม. และกรมการปกครอง เพื่อใหคนพิการสามารถใชบัตรประจําตัวประชาชนแบบสมารทการดเพื่อขอรับบริการที่โรงพยาบาล ไดทันที โดยไมตองใชบัตรคนพิการ ซึ่งถือไดวามีความสําเร็จในระดับหนึ่ง นอกจากนี้ สปสช. ยังไดนําฐานขอมูลคนพิการมาใชในการตรวจสอบสิทธิการรักษาพยาบาลของคนพิการ ดานการศึกษา กระทรวงศึกษาธิการไดนําฐานขอมูลคนพิการมาใชในการเปรียบเทียบฐานขอมูลเด็กนักเรียนพิการ ที่ตกหลนไปจากระบบการศึกษา และกระทรวงแรงงาน ไดนําขอมูลไปใชในการจัดทําความรวมมือ ในการสงเสริมอาชีพคนพิการ ๒. กรมสงเสริมการปกครองทองถิ่น ผูแทนกรมสงเสริมการปกครองทองถิ่น (สถ.) ไดใหขอมูลตอที่ประชุมสรุปได ดังนี้ ๑) การขึ้นทะเบียนคนพิการขององคกรปกครองสวนทองถิ่น (อปท.) เปนการขึ้นทะเบียน เพื่อรับเบี้ยความพิการ ซึ่งเปนไปตามพระราชบัญญัติกําหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอํานาจใหแก องคกรปกครองสวนทองถิ่น พ.ศ. ๒๕๔๒ กําหนดใหภารกิจการจายเบี้ยยังชีพความพิการเปนภารกิจ ที่ตองถายโอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถิ่น (อปท.) และวิธีการจายเบี้ยความพิการไดกําหนดไวใน ระเบียบกระทรวงมหาดไทยวาดวยหลักเกณฑการจายเงินเบี้ยความพิการใหคนพิการขององคกร ปกครองสวนทองถิ่น พ.ศ. ๒๕๕๓ และที่แกไขเพิ่มเติม โดยหลักเกณฑคุณสมบัติของผูที่จะขอขึ้น ทะเบียนรับเงินเบี้ยความพิการ ไดแก (๑) มีสัญชาติไทย (๒) มีบัตรประจําตัวคนพิการ (๓) มีภูมิลําเนา อยูในเขตพื้นที่องคกรปกครองสวนทองถิ่นตามทะเบียนบาน และ (๔) ไมเปนบุคคลอยูในสถานสงเคราะห ของรัฐตามบัญชีรายชื่อที่ปลัดกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยประกาศกําหนด ทั้งนี้ โดยเงื่อนไขการมีบัตรประจําตัวคนพิการถือเปนคุณสมบัติหนึ่งของผูที่ประสงคขอรับเบี้ย ความพิการ จึงมุงเนนตรวจสอบคุณสมบัติที่กําหนดไวเปนหลัก ไมไดเนนการตรวจสอบในฐานขอมูล ในระบบ โดย อปท. จะรับลงทะเบียนคนพิการที่มีสิทธิรับเงินเบี้ยความพิการแลวบันทึกขอมูลในระบบ สารสนเทศการจัดการฐานขอมูลเบี้ยยังชีพขององคกรปกครองสวนทองถิ่น เพื่อเขาสูระบบการเบิก จายเงินเบี้ยความพิการตอไป ทั้งนี้ ขอมูลจากการรับเบี้ยความพิการในฐานขอมูลของกรมสงเสริม การปกครองทองถิ่นในเดือนพฤษภาคม ๒๕๖๓ ของ อปท. กวา ๗,๗๐๐ แหง มีคนพิการที่รับเบี้ย ความพิการ จํานวน ๑,๘๘๖,๒๔๒ คน แบงเปน ๒ วิธี คือ (๑) รับเงินผานบัญชีธนาคาร จํานวน ๑,๕๒๐,๕๘๒ คน และ (๒) รับเปนเงินสด จํานวน ๓๖๕,๖๖๐ คน อยางไรก็ตาม ฐานขอมูลคนพิการ ของ อปท. จะมีการตรวจสอบคุณสมบัติคนพิการที่ผูมาขอขึ้นทะเบียนรับเบี้ยความพิการที่ตองมี บัตรประจําตัวคนพิการโดยใชฐานขอมูลของ พก. ทั้งนี้ ขอมูลคนพิการของ สถ. จะมีจํานวนนอยกวา พก. มีสาเหตุมาจาก (๑) คนพิการที่ไมมาขึ้นทะเบียนรับเบี้ยความพิการ และ (๒) คนพิการที่อยูใน สถานสงเคราะห อยางไรก็ตาม เนื่องดวยฐานขอมูลคนพิการของ พก. เปนฐานขอมูลใหญดานคนพิการ หากทองถิ่นสามารถที่จะเชื่อมโยงขอมูลไดก็จะเกิดประโยชนตอการจายเบี้ยความพิการ จึงเห็นควร มีการประชุมหารือและวางแนวทางการเชื่อมโยงขอมูลรวมกันตอไป

๒๕ ๒) การจายเงินชวยเหลือเยียวยาคนพิการที่ไดรับผลกระทบจากภัยโควิด-19 ตามที่กระทรวง พม. ไดขอความรวมมือให อปท. จายเงินชวยเหลือคนพิการรายละ ๑,๐๐๐ บาท ในรอบแรกโดยใชเงินจากกองทุนสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ และตามมติคณะรัฐมนตรีนั้น มุงเนนการจายเงินชวยเหลือคนพิการทั้งหมด กระทรวง พม. เปนผูจายเงินชวยเหลือดังกลาวใหกับ คนพิการที่อยูในสถานสงเคราะห สําหรับคนพิการที่รับเบี้ยความพิการโดย อปท. แบงเปน ๒ สวน คือ (๑) กรมบัญชีกลางโอนเขาบัญชีคนพิการโดยตรง กรณีที่คนพิการไดแจงเลขที่บัญชีเพื่อใหโอนเบี้ย ความพิการโดยตรงในแตละเดือน โดยกรมบัญชีกลางไดโอนเขาบัญชีคนพิการแลว เมื่อวันที่ ๒๙ พฤษภาคม ๒๕๖๓ และ (๒) คนพิการที่รับเบี้ยความพิการเปนเงินสด กระทรวง พม. ไดขอความรวมมือ อปท. นําจายเงินเยียวยาเปนเงินสดใหกับคนพิการ ขณะนี้อยูระหวางการดําเนินการ โดยกรมบัญชีกลาง ไดโอนเงินเขาบัญชีของ อปท. แลวเมื่อวันที่ ๒๙ พฤษภาคม ๒๕๖๓ และกําหนดให อปท. จายเงิน ชวยเหลือใหคนพิการเปนเงินสด ภายใน ๑๕ วันทําการ ซึ่งจะมีใบสําคัญรับเงินเยียวยาโควิด-19 ที่ตองลงลายมือชื่อทั้งผูรับเงินและผูจายเงิน รวมทั้งมีใบมอบอํานาจกรณีมีการมอบอํานาจใหรับเงิน แทนคนพิการ โดย อปท. จะไดรวบรวมเอกสารการรับเงินสงใหสํานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษยจังหวัด (พมจ.) ของแตละจังหวัดตอไป ซึ่งแนวทางการจายเงินเยียวยาดังกลาวเปนการหารือ รวมกันระหวาง พม. กรมบัญชีกลาง และกรมสงเสริมการปกครองสวนทองถิ่น ๓) กรณีคนพิการที่ขอรับเบี้ยความพิการโยกยายที่อยูอาศัยหรือภูมิลําเนา โดยคนพิการที่ขึ้นทะเบียนขอรับเบี้ยความพิการแลวถือเปนผูมีสิทธิแลว แตการยายภูมิลําเนา ไปอยู อปท. อื่น ในระเบียบกระทรวงมหาดไทยวาดวยหลักเกณฑการจายเงินเบี้ยความพิการใหคนพิการ ขององคกรปกครองสวนทองถิ่น พ.ศ. ๒๕๕๓ กําหนดไวชัดเจนวา กรณียายภูมิลําเนาไปอยูที่ใหม ใหผูที่เคยรับเบี้ยที่เดิมแจงไปที่ภูมิลําเนาใหมและในเดือนถัดไปก็สามารถที่จะไดรับสิทธิใน อปท. แหงใหมไดเลย แตสําหรับคนพิการยายที่อยูแตไมไดยายทะเบียนบาน กรณีคนพิการเปดบัญชีธนาคาร เพื่อให อปท. นําเบี้ยความพิการเขาบัญชีในทุกเดือนนั้น ถึงแมตัวคนพิการไมไดอยูในพื้นที่นั้นแตยังอยู ในทะเบียนบานก็เปนหนาที่ของ อปท. ที่ตองเบิกเงินเพื่อโอนเงินเขาบัญชีคนพิการ กรณีนี้คนพิการ จะไมตกหลนยังคงไดรับเบี้ยความพิการทุกเดือน แตกรณีคนพิการที่ขอรับเบี้ยความพิการเปนเงินสด แตตัวคนพิการไมอยูในพื้นที่ อปท. ตองนําเบี้ยดังกลาวสงคืนคลังเนื่องจากไมสามารถพบคนพิการและ จายเงินได จนกวาคนพิการหรือผูดูแลจะมาแสดงตน ซึ่ง อปท. ก็ตองจายเบี้ยความพิการตกเบิกยอนหลัง ใหคนพิการ สําหรับกรณีจํานวนคนพิการที่ไมไดรับเบี้ยเนื่องจากกรณีที่ยายที่อยู ในแตละเดือนนั้น จะมีขอมูลตัวเลขที่ อปท. ตองทําบัญชีทุกเดือนอยูแลว ๔) แนวทางการจายเบี้ยความพิการเขาบัญชีธนาคารคนพิการตองเปนไปตาม ระเบียบการจายเบี้ยความพิการ ซึ่งใหคนพิการมีสิทธิเลือกไดวาจะใหโอนเขาบัญชีหรือรับเงินสด โดยการจายเงินเบี้ยความพิการเขาบัญชีธนาคารก็ไดทําความรวมมือกับกรมบัญชีกลางเพื่อใหจายเบี้ย ตรงเขาบัญชีคนพิการในระบบ e-Payment ภาครัฐอยูแลว แตเนื่องดวยในปจจุบันยังมีคนพิการที่มีความ ประสงคตองการให อปท. ไปจายเบี้ยความพิการใหที่บาน ณ ภูมิลําเนาหรือที่ตั้ง หรือจุดใกลเคียง เชน ศาลาประชาคม เปนตน ดังนั้น จึงไมไดบังคับวาคนพิการตองเลือกวิธีการใหโอนเขาบัญชีธนาคาร เพียงอยางเดียว ซึ่งเปนการเปดโอกาสและใหสิทธิคนพิการเลือกวาตองการเลือกวิธีใด อยางไรก็ตาม อปท. ก็พยายามใหมีการโอนเขาบัญชีใหมากที่สุด เนื่องจากการแจกเปนเงินสดใหทั่วถึงจะตองใชเวลา

๒๖ แตก็ไมสามารถที่จะตัดชองทางการรับเบี้ยเปนเงินสดได ซึ่ง อปท. ตองอํานวยความสะดวกและ ใหบริการกับคนพิการ นอกจากนี้ คนพิการยังสามารถมอบอํานาจใหบุคคลในครอบครัวมารับเบี้ยความ พิการแทนไดดวย อยางไรก็ตาม ปจจุบันจํานวนคนพิการที่รับเบี้ยความพิการเปนเงินสด มีจํานวนลดลง มีคนพิการที่เปดบัญชีธนาคารเพิ่มมากขึ้น ทั้งนี้ อปท. ไดมีการประชาสัมพันธเพิ่มเติม ใหคนพิการเปดบัญชีธนาคารเพื่อจายตรงซึ่งจะชวยอํานวยความสะดวกไดรวดเร็ว แตก็ยังมีคนพิการ หลายคนที่ประสงคที่จะให อปท.จายเปนเงินสด รวมถึงสมาคมคนตาบอดแหงประเทศไทยไดมีหนังสือ แจงกรมสงเสริมปกครองทองถิ่น เพื่อขอใหแจง อปท. กรณีที่คนพิการประสงคใหจาย อปท. จายเบี้ย ความพิการเปนเงินสดก็ขอให อปท. อํานวยความสะดวกใหทางเลือกกับคนพิการดวย ทั้งนี้ อปท. ไดมีความพยายามที่จะบริการคนพิการใหมีความหลากหลายและตรงกับความตองการของคนพิการ ๓. กรมการปกครอง ผูแทนกรมการปกครอง (ปค.) ไดใหขอมูลตอที่ประชุมสรุปได ดังนี้ ๑) ระบบ Linkage Center คือ ระบบแนวทางการบูรณาการฐานขอมูล ประชาชนและการบริการภาครัฐ โดยกรมการปกครอง จะเปนหนวยงานกลางในการเชื่อมโยงฐานขอมูล ประชาชนของสวนราชการ (Gate Way) โดยสวนราชการจัดทําฐานขอมูลของตนเองตามอํานาจหนาที่ ใชเลขประจําตัวประชาชน ๑๓ หลัก เปนดัชนี ในการสืบคนหรือจัดเก็บขอมูล โดยฐานขอมูลทะเบียน คนพิการของ พก. มีขอมูลตั้งตนจํานวน ๒.๘ ลานคน และเมื่อไดทําการเชื่อมโยงขอมูลและอัปเดต สถานะบุคคลตามฐานทะเบียนราษฎรแลว มีฐานขอมูลคนพิการที่ใชอยูในระบบจํานวน ๑.๙ ลาน ทั้งนี้ ไดทําการอัปเดตขอมูลคนพิการลงไปในบัตรประจําตัวประชาชนแบบสมารทการด และฐานขอมูล คนพิการแลว ๑.๙ ลาน ไดนําไปใชประโยชนผานระบบ Linkage Center เพื่อใหหนวยงานอื่น ๆ สามารถเขามาใชหรือเชื่อมโยงฐานขอมูลคนพิการของ พก. ได โดยที่ฐานขอมูลคนพิการก็ยังอยูที่ พก. ๒) ฐานขอมูลทะเบียนราษฎรของกรมการปกครองจัดเก็บขอมูลตามกฎหมาย ทะเบียนราษฎร กรณีจะใหเก็บขอมูลอะไรเพิ่มเติม ตองเปนหนวยงานนั้น ๆ ขอความรวมมือเพื่อนํามา บันทึกเพิ่มเติม อาทิ สภากาชาดไทย ไดทําเรื่องขอใหมีการบันทึกเรื่องการบริจาคอวัยวะของบุคคล เพิ่มเติม ซึ่งไดบันทึกลงในชิปหนวยความจําบัตร และในฐานขอมูลบัตร กรณีความพิการจะเพิ่มในเลข ๑๓ หลัก ไมสามารถเพิ่มเติมได ทั้งนี้ ความหมายของเลขในบัตรประจําตัวประชาชน ๑๓ หลัก คือ หลักที่ ๑ หมายถึงประเภทบุคคล หลักที่ ๒ – ๕ หมายถึงรหัสของสํานักทะเบียน หลักที่ ๖ ถึงหลักที่ ๑๐ หมายถึงกลุมที่ของบุคคลแตละประเภทตามหลักแรก รวมถึงกลุมคนประเภท ๐ อยูดวย อาทิ ถาเปนเลขหลักนี้คือ ๘๙ แสดงวาคือบุคคลประเภท ๐ ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อป พ.ศ. ๒๕๔๘ สวนหลักที่ ๑๑ และ ๑๒ หมายถึง ลําดับที่ของบุคคลในแตละกลุมประเภทหรือหมายถึงใบที่ของสูติบัตร แตละเลมแลวแตกรณี หลักที่ ๑๓ คือ ตัวเลขตรวจสอบความถูกตองของเลขทั้ง ๑๒ หลัก ทั้งนี้ มีจํานวน ขอมูลบุคคลที่ไมมีสถานะทางทะเบียน หรือ บุคคลประเภท ๐ โดยแยกเปน ๒ กลุม คือ (๑) บุคคล ประเภท ๐ ตามยุทธศาสตรการจัดการปญหาสถานะและสิทธิของบุคคล ตามมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ ๑๘ มกราคม ๒๕๔๘ จํานวนประมาณ ๓ แสนคน และ (๒) บุคคลประเภท ๐ ตามกฎหมาย ทะเบียนราษฎร จํานวนประมาณ ๙,๔๐๐ คน

๒๗ ๓) ระบบ Linkage Center เปนระบบที่ใชเลขประจําตัวประชาชน ๑๓ หลัก เปนดัชนีในการาคนหาขอมูลของแตละหนวยงาน โดยหนวยงานที่จะขอใชขอมูลระหวางกัน จะตองไป ทําความตกลงระหวางหนวยงานเพื่อขอเปดขอมูลซึ่งกันและกัน โดยกรมการปกครองจะเปดผานระบบ Linkage Center เพื่อใหคนหาขอมูล ซึ่งฐานขอมูลคนพิการ ๑.๙ ลาน จะมีการแชรขอมูลแบบเรียลไทม กรณีมีการแจงตายในฐานขอมูลทะเบียนราษฎร ทั้งสํานักทะเบียนอําเภอ สํานักทะเบียนทองถิ่น และสํานักทะเบียนเขต ขอมูลจะอัปเดตทันที ดังนั้น ขอมูลในระบบ Linkage Center จะเปนขอมูล ที่อัปเดตจากฐานทะเบียนราษฎรทั่วประเทศแลว หนวยงานที่ใชขอมูลแบบออนไลนก็จะเขาถึงขอมูล แบบเรียลไทมเชนกัน ยกเวนกรณีหนวยงานที่เขาถึงขอมูลแบบออฟไลน กรณีเปลี่ยนบัตรใหม ซึ่งบัตรเกาถูกยกเลิกหรือจําหนายไปแลว การนําบัตรเกาไปใชในระบบออฟไลนก็จะยังสามารถใชได สําหรับบางหนวยงานที่ตองการใชขอมูลบางสวนของหนาบัตรเทานั้น ทั้งนี้ สิทธิการเขาถึงฐานขอมูล จะตองมีการทําบันทึกขออนุมัติและอนุญาตการเขาใชงาน โดยกําหนดสิทธิเจาหนาที่เปนผูประสานงาน ของแตละหนวยงานใหเขามาดูขอมูล รวมถึงระดับสิทธิของเจาหนาที่แตละคนในการเขาถึงขอมูลดวย อยางไรก็ตาม การดําเนินงานของกรมการปกครองเปนไปตามกฎหมายวาดวยทะเบียนราษฎร และกฎหมายวาดวยการคุมครองขอมูลสวนบุคคล ซึ่งการเปดเผยขอมูลสวนบุคคลจะทําไมไดหากเจาของ ขอมูลไมยินยอม ทั้งนี้ ระบบ Linkage Center เกิดขึ้นมาจากพระราชบัญญัติวาดวยการอํานวยความสะดวก ในการพิจารณาอนุญาตของทางราชการ มติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ ๑๕ มีนาคม ๒๕๕๙ และมติคณะรัฐมนตรี เมื่อวันที่ ๔ กรกฎาคม ๒๕๖๐ ซึ่งกําหนดใหหนวยงานราชการไมตองเรียกเอกสารทางราชการ จากประชาชน ใหเรียกขอมูลจากระบบ เพื่อเปนการลดเอกสารสําเนาทะเบียนทางราชการ ๔) การเปดขอมูลในเชิงสถิติจากฐานขอมูลของกรมการปกครองสามารถ ดําเนินการได แตการเปดขอมูลสวนบุคคลยังติดปญหาดานกฎหมายวาดวยการคุมครองขอมูล สวนบุคคล (Personal Data Protection Act : PDPA) ซึ่งกําหนดใหการเก็บ ใช เปดเผย และถายโอน ขอมูลสวนบุคคลตองไดรับความยินยอมจากเจาของขอมูล โดยมีขอยกเวนเพื่อประโยชนสาธารณะ อยางไรก็ตาม ระบบ Linkage Center เนนการใหบริการประชาชน ในทางปฏิบัติหนวยงานที่จะใหเปดขอมูล ตองทําความตกลง (MOU) ระหวางหนวยงาน เพื่อยินยอมใหกรมการปกครองใชเลขประจําตัวบัตรประชาชน ๑๓ หลัก อํานวยความสะดวกในการพิจารณาอนุญาตของทางราชการ เพื่ออํานวยความสะดวก ใหกับประชาชนและลดสําเนาเอกสาร ซึ่งนอกจากเจาของขอมูลจะอนุญาตใหเขาถึงขอมูลตัวเองได โดยใชบัตรประชาชนแลว ยังตองมีการกําหนดสิทธิของเจาหนาที่ที่เขาถึงขอมูลรวมทั้งระดับการเขาถึง ขอมูลดวย ทั้งนี้กรมการปกครองยินดีใหทุกหนวยงานที่จะเชื่อมโยงนําขอมูลเขาสูระบบ ระบบ Linkage Center ตอไป อยางไรก็ตาม พระราชบัญญัติคุมครองขอมูลสวนบุคคล พ.ศ. ๒๕๖๒ จะใหความสําคัญ ตอการบูรณาการฐานขอมูลระหวางหนวยงาน มากกวาพระราชบัญญัติการบริหารงานและการใหบริการ ภาครัฐผานระบบดิจิทัล พ.ศ. ๒๕๖๒ ซึ่งไดกําหนดใหมีการเชื่อมโยงระหวางหนวยงาน แตหากเกิด การละเมิดเรื่องขอมูลก็ยังเปนหนาที่ของแตละหนวยงานที่ตองรับผิดชอบ

๒๘ ๔. กรมการพัฒนาชุมชน ผูแทนกรมการพัฒนาชุมชน (พช.) ไดใหขอมูลตอที่ประชุม สรุปไดวา การสํารวจ ขอมูลความจําเปนพื้นฐาน (จปฐ.) ซึ่งเปนฐานขอมูลที่กรมพัฒนาชุมชนใชในการวางนโยบายการพัฒนา หมูบานและชุมชน โดยมีการสํารวจขอมูล จปฐ. ทั่วประเทศ ยกเวน กรุงเทพมหานครและเทศบาลนคร โดยในป พ.ศ. ๒๕๖๒ มีการจัดเก็บขอมูลในครัวเรือนทั่วประเทศ ๗๖ จังหวัด รวม ๑๒,๙๗๕,๙๓๑ ครัวเรือน จํานวนกวา ๓๖ ลานคน โดยการจัดเก็บซึ่งมีขอคําถามการสํารวจขอมูล จปฐ. พบวามีคนพิการ จํานวนกวา ๕ แสนราย มีขอมูลชื่อ นามสกุล เลขบัตรประชาชน และระบุสถานภาพวาพิการ เมื่อไดนําขอมูลคนพิการที่ไดรับเบี้ยยังชีพจาก อปท. มาเทียบกับเลขบัตรประชาชน พบวามีคนพิการ ที่ไดรับเบี้ยยังชีพแลว จํานวนกวา ๔๓๐,๐๐๐ คน และมีหัวหนาครัวเรือนบอกวาพิการยังไมไดรับสวัสดิการ จํานวนกวา ๗ หมื่นคน คิดเปนรอยละ ๑๕ ทั้งนี้ เนื่องจากยังไมไดนําขอมูลของ จปฐ. มาเทียบกับ ฐานทะเบียนขอมูลคนพิการของ พก. ดังนั้น ขอมูลคนพิการรอยละ ๑๕ ดังกลาว อาจจะมีสวนหนึ่ง ที่ไดทําบัตรคนพิการแลวก็ไดนอกจากนี้ การสํารวจขอมูล จปฐ. สําหรับขอคําถามของกลุมคนที่ยังไมได รับสวัสดิการ มีชุมชนหรือญาติพี่นองชวยเหลือหรือไม หากไดรับความชวยเหลือแลวก็ถือวาผานเกณฑ เพราะไมจําเปนตองขอรับสวัสดิการ ซึ่งมีคนที่ยังไมไดรับการชวยเหลือ จํานวนกวา ๗๐๐ คน คิดเปน รอยละ ๐.๓๗ ซึ่งเปนหนาที่ของชุมชนที่ตองเขามาดูแลกลุมคนที่ยังเขาไมถึงสวัสดิการดังกลาวตอไป โดย ตัวเลขคนพิการที่ยังไมไดรับเบี้ยยังชีพ กวา ๗ หมื่นคน นั้น ศูนยเทคโนโลยีอิเล็กทรอนิกสและ คอมพิวเตอรแหงชาติหรือ เนคเทค ไดนําขอมูลคนพิการการสํารวจขอมูล จปฐ. กวา ๕ แสน ไปเทียบกับ เลขบัตรประจําตัวประชาชน ๑๓ หลักของคนพิการ ที่รับเบี้ยความพิการจํานวนกวา ๑.๓ ลานคน ใน ๗๖ จังหวัด พบวาไดรับเบี้ยความพิการแลวกวา ๔ แสนคน คงเหลือประมาณ ๗ หมื่นคน ซึ่งถือเปน ตัวเลขที่นาสนใจที่ตองตรวจสอบขอมูลดังกลาวอีกครั้งวาเปนคนพิการที่ขอจดทะเบียนแลวหรือไม เพื่อติดตามตัวเลขคนพิการที่แทจริง ทั้งนี้ การเก็บขอมูล จปฐ. จะจัดเก็บในทุกป และจัดเก็บขอมูลตาม เลขบัตรประจําตัวประชาชน ๑๓ หลัก ก็จะชวยตามหาคนที่หายหรือตกหลนได จะรูวายายไปอยูที่ใด เนื่องจากเก็บขอมูลจากคนที่อยูในพื้นที่จริง อยางไรก็ตาม กรมการพัฒนาชุมชนพรอมที่จะแลกเปลี่ยน เชื่อมโยงขอมูลกับหนวยงานที่เกี่ยวของเพื่อประโยชนตอการใหบริการประชาชนตอไป ๕. สํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ ผูแทนสํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สปสช.) ไดใหขอมูลตอที่ประชุม สรุปได ดังนี้ ๑) แนวทางการเชื่อมโยงขอมูลคนพิการ ภายใตบันทึกความรวมมือ (MOU) ระหวาง สปสช. พม. และกรมการปกครอง เมื่อวันที่ ๒๕ ธันวาคม ๒๕๖๒ ในการใชบัตรประจําตัว ประชาชนแบบสมารทการด (Smart Card) แทนบัตรประจําตัวคนพิการ ตามแนวทางการบูรณาการขอมูล ประชาชนและการบริการภาครัฐ โดยมีวัตถุประสงค ๒ ประการ คือ (๑) เพื่อเชื่อมโยงขอมูลกับ กรมการปกครองเพื่อใชบัตรใบเดียวในการใชบริการลงทะเบียนคนพิการแทนการออกบัตรประจําตัว คนพิการ และ (๒) เพื่อเชื่อมโยงขอมูลกับสํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ ในการตรวจสอบ และเปลี่ยนสิทธิการรักษาพยาบาล ทั้งนี้ รหัสยอย ๗๔ คือ รหัสของคนที่ขอใชสิทธิรักษาพยาบาล ของคนพิการในระบบ สปสช. โดยผูที่ใชสิทธิบัตรทอง ๓๐ บาท ตองยื่นคํารองขอใชสิทธิดังกลาว เพื่อใชสิทธิเขาถึงบริการการรักษาพยาบาลโดยไมเสียคาใชจาย รวมถึงการเขาถึงประโยชนจากกองทุน

๒๙ ฟนฟูที่จะรับกายอุปกรณหรือใด ๆ ที่เปนอุปกรณชวยดําเนินชีวิตประจําวัน โดยระบบหนวยบริการ สุขภาพของประเทศไทยซึ่งใชระบบบริหารจัดการแบบประกันสุขภาพถวนหนา ทุกคนจะมีหนวยบริการ สุขภาพประจําตามพื้นที่ตามหลัก “ใกลบาน ใกลใจ” กรณีขามเขตตองมีการใชสิทธิเพิ่มขึ้น แตสําหรับ คนพิการ ท.๗๔ ในระบบการตรวจสอบสิทธิหนวยบริการจะสามารถใชหนวยบริการไดทั่วไทย ๒) ภายใตบันทึกความรวมมือ (MOU) ขางตน ไดมีการประชุมรวมกัน ๒ - ๓ ครั้ง เกี่ยวกับการสงขอมูลของ สปสช. กรมการปกครอง และ พก. เพื่อหารือเกี่ยวกับการนําขอมูลของแตละ ฐานขอมูลมาเทียบกัน แตเนื่องดวยแตละฐานขอมูลมีวัตถุประสงคที่ตางกัน โดยขอมูลคนพิการตั้งตน (Initial)ครั้งแรก เมื่อวันที่ ๔ กุมภาพันธ ๒๕๖๒ พบวาขอมูลไมตรงกัน ตอมาไดสรางตารางขอมูล คนพิการ (REG_DISABIBLITY) โดย พก. จะสงขอมูลให สปสช. ทุกวันในเวลา ๐๖.๐๐ นาฬิกา สปสช. ดึงขอมูลในเวลา ๑๒.๐๐ นาฬิกา แลวสงขอมูลใหกรมการปกครองอัปเดตสถานะบุคคล เพื่อบันทึกขอมูลคนพิการลงใน ชิฟสมารทการด ดังนั้น ระบบดังกลาวจะมีการอัพเดทขอมูลทุกวัน และบันทึกขอมูลลงชิฟสมารทการด ๔ ครั้งตอวัน ไดแก (๑) เวลา ๐๑.๐๐ นาฬิกา (๒) เวลา ๑๓.๐๐ นาฬิกา (๓) เวลา ๑๗.๐๐ นาฬิกา และ (๔) เวลา ๒๒.๐๐ นาฬิกา ๓) รายงานจํานวนคนพิการ ณ วันที่ ๒๘ เมษายน ๒๕๖๓ รวม ๒,๐๐๒,๔๕๕ คน โดยแบงเปน ๒ สวน คือ (๑) คนพิการที่จดทะเบียนกับ พก. จํานวน ๑,๙๒๔,๗๕๒ คน สปสช. ทําหนาที่ เปนหนวยงานกลางในการบริหารจัดการทะเบียนสิทธิรักษาพยาบาลของประชาชน (National Beneficiary Registration Center – NBRC) โดยตรวจสอบสิทธิจากเลขบัตรประจําตัวประชาชน ๑๓ หลัก และแบงสิทธิรักษาพยาบาลของคนพิการ ออกได ๑๔ ประเภท ดังนี้ ๑. สิทธิหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สิทธิ ท.๗๔) จํานวน ๑,๒๒๗,๗๐๑ คน ๒. สิทธิหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (ไมใชสิทธิ ท. ๗๔) จํานวน ๔๔๒,๐๙๗ คน ๓. สิทธิประกันสังคม จํานวน ๗๙,๑๑๐ คน ๔. สิทธิประกันสังคมกรณีทุพลภาพ จํานวน ๑๒,๒๙๐ คน ๕. สิทธิหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (ผูประกันตนคนพิการ) จํานวน ๑๕,๘๑๖ คน ๖. สิทธิขาราชการกรมบัญชีกลาง จํานวน ๑๑๙,๖๕๒ คน ๗. สิทธิขาราชการกรุงเทพมหานคร จํานวน ๔,๙๑๘ คน ๘. สิทธิหนวยงานรัฐ จํานวน ๔,๙๘๒ คน ๙. สิทธิสวัสดิภาพพนักงานสวนทองถิ่น จํานวน ๑๗,๒๒๕ คน ๑๐. สิทธิครูเอกชน จํานวน ๒๕๕ คน ๑๑. บุคคลผูมีปญหาสถานะและสิทธิ จํานวน ๑๓๑ คน ๑๒. สิทธิวางจํานวน ๔๖๕ คน ๑๓. สถานะคนไทยในตางประเทศ จํานวน ๑๙ คน ๑๔. บุคคลตางดาว จํานวน ๙๑ คน

๓๐ (๒) คนพิการที่ขอใชสิทธิหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สิทธิ ท.๗๔) กับ สปสช. แตไมไดขึ้นทะเบียนเปนคนพิการกับ พก. จํานวน ๗๗,๗๐๓ บาท คน จํานวนนี้จะไมมีขอมูล คนพิการในชิฟสมารทการดของบัตรประชาชน แตไดขอขึ้นทะเบียนรับสิทธิรักษาพยาบาล ของคนพิการ ท.๗๔ ของ สปสช. ทั้งนี้ ระบบดังกลาวถือเปนความพยายามในการเชื่อมโยงขอมูลระหวางหนวยงาน ซึ่งมีการอัปเดตขอมูลแบบเรียลไทม และหากทุกหนวยงานสามารถเชื่อมโยงฐานขอมูลรวมกันได ก็จะชวยสรางความเชื่อมั่นและความนาเชื่อถือของขอมูลได ๖. สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ผูแทนสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (สพฐ.) ไดใหขอมูล ตอที่ประชุมสรุปไดวา สพฐ. เปนหนวยงานทางการศึกษาขั้นพื้นฐานหรือการศึกษาภาคบังคับ โดยแยกการจัดการศึกษาพิเศษซึ่งดูแลคนพิการและผูดอยโอกาสไวในสํานักบริหารงานการศึกษาพิเศษ ในการดูแลคนพิการของสํานักบริหารงานการศึกษาพิเศษ โดยมีจํานวนนักเรียนพิการกวา ๕ แสนคน แบงออกเปน ๔ กลุม ดังนี้ ๑) โรงเรียนเฉพาะความพิการ ทั้งหมด ๔๘ แหง ทุกประเภทความพิการ รวมจํานวนเด็กพิการทั้งหมด ๑๒,๓๘๘ คน ๒) ศูนยการศึกษาพิเศษ จํานวน ๗๗ แหง จํานวนเด็กพิการทั้งหมด ๒๗,๒๐๐ คน โดยศูนยการศึกษาพิเศษ มีหนาที่ดูแลตั้งแตแรกพบ แรกเกิด ตลอดความพิการ ทั้งนี้ เด็กพิการ ที่อยูในการดูแลของศูนยการศึกษาพิเศษจะมีขอมูลตาง ๆ อาทิ ชื่อ ที่อยู ประเภทความพิการ การใหความชวยเหลือ ประเภทการศึกษา รวมถึงพิกัดที่อยูของเด็กดวย ๓) การจัดการเรียนรวมใน สพฐ. ซึ่งมีโรงเรียนดูแลเด็กพิการรวม ๒๔,๒๑๖ แหง ดูแลเด็กพิการจํานวน ๔๓๒,๕๙๐ คน ซึ่งยังพบปญหา อาทิ ยังมีผูปกครองที่ไมตองการใหเด็ก ขึ้นทะเบียนเปนคนพิการ ทั้งนี้ สถานศึกษาไดพยายามทําความเขาใจกับผูปกครองวาการจดทะเบียน คนพิการเพื่อใหไดรับสิทธิประโยชนตามกฎหมายการจัดการศึกษาสําหรับคนพิการ ๔) การจัดการศึกษาสําหรับคนดอยโอกาสในโรงเรียนการศึกษาที่ สพฐ. ดูแล หรือโรงเรียนการศึกษาสงเคราะห มีจํานวนนักเรียนพิการ รวม ๓๓,๕๒๘ คน สําหรับประเด็นปญหา ของเด็กชายขอบที่ไมมีโอกาสไดจดทะเบียนเปนคนพิการ กระทรวงศึกษาธิการ ไดประสานกับ กรมการปกครอง เพื่อใหแตละสถานศึกษาสํารวจเด็กพิการในทองถิ่น เพื่อแกไขปญหาใหเด็กพิการ ไดขึ้นทะเบียน และจะสามารถจัดงบประมาณไปใหเด็กพิการไดตามระเบียบ สพฐ. ที่จะจัดสรร งบประมาณตามเลขบัตรประจําตัวประชาชน ๑๓ หลัก ฐานขอมูลคนพิการของกระทรวงศึกษาธิการขางตน กระทรวงการศึกษาธิการ จะสํารวจขอมูลเด็กพิการทุกป วามีเด็กพิการจํานวนเทาใดที่เขารับการศึกษา โดยดูเฉพาะเด็กในวัยเรียน ที่จัดการศึกษา เวนแตศูนยการศึกษาพิเศษจะดูแลตั้งแตแรกพบ แรกเกิด และตลอดชีวิต ทั้งนี้ ไดทํางาน รวมกับ พม. อปท. และกระทรวงสาธารณสุข อยางไรก็ตาม ขอมูลคนพิการขางตน เปนขอมูลเด็กพิการ เฉพาะของ สพฐ. ซึ่งปจจุบันไดทําเปนระบบฐานขอมูลไวในกระทรวงศึกษาธิการแลว สามารถสํารวจ จํานวนเด็กพิการของ สพฐ. ไดทั้งหมด ในอนาคตจะไดมีการประสานกับกรมการปกครอง และหนวยงาน ที่เกี่ยวของ เพื่อเชื่อมโยงขอมูลใหสามารถจัดการศึกษาคนพิการไดตามเจตนารมณของกฎหมายตอไป

๓๑ ๗. สํานักงานประกันสังคม ผูแทนสํานักงานประกันสังคม (สปส.) ไดใหขอมูลตอที่ประชุมสรุปได ดังนี้ ๑) ขอมูลดานคนพิการของสํานักงานประกันสังคม เมื่อนําขอมูลผูประกันตน ของสํานักงานประกันสังคม จํานวนกวา ๑๖ ลานคน ไปเปรียบเทียบกับฐานขอมูลคนพิการ พบวามีคนพิการ ในฐานขอมูลประกันสังคม จํานวน ๖๑,๙๕๑ คน แบงเปน ๓ กลุม ไดแก (๑) ผูประกันตนตาม มาตรา ๓๓ ที่ทํางานอยูในสถานประกอบการ จํานวน ๒๗,๗๑๕ คน (๒) ผูประกันตนตามมาตรา ๓๙ หรือการประกันตนภาคสมัครใจ จํานวน ๑,๒๒๗ คน และ (๓) ผูประกันตนตามมาตรา ๔๐ ผูที่ประกอบ อาชีพอิสระ หรือ แรงงานนอกระบบ จํานวน ๓๓,๐๐๙ คน ๒) คนพิการที่ทําอยูกับสถานประกอบการ ตามมาตรา ๓๓ จํานวน ๒๗,๗๑๕ คน ซึ่งเปนไปตามกฎหมายสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการที่กําหนดใหสถานประกอบการ ตองจางงานคนพิการ ๑ คน ตอลูกจาง ๑๐๐ คน (๑ : ๑๐๐) เมื่อเปรียบขอมูลจากฐานขอมูล คนพิการของ พก. กวา ๒ ลานคน พบวามีคนพิการที่มีสิทธิไดรับเงินทดแทนการขาดรายได ในอัตรารอยละ ๖๒ ของคาจางรายวัน ไมเกิน ๙๐ วัน ระหวางเดือนมีนาคม – สิงหาคม ๒๕๖๓ จํานวน ๒,๐๒๒ คน คงเหลือคนพิการกวา ๒๕,๖๙๓ คน ที่ยังไมไดมาขอเบิกเงินทดแทนคิดเปน รอยละ ๖๒ ทั้งนี้ สวนหนึ่งอาจจะมาจากนายจางอยูระหวางการดําเนินการยื่นเรื่อง หรือนายจาง ยังคงเปดทํางานปกติ ซึ่งหากมีคนพิการมาขอรับเงินทดแทนเพิ่มเติมจะอัปเดตขอมูลและประสานให พก. ไดรับทราบตอไป ๘. สํานักงานสถิติแหงชาติ ผูแทนสํานักงานสถิติแหงชาติ (สสช.) ไดใหขอมูลตอที่ประชุมสรุปได ดังนี้ ๑) การสํารวจความพิการ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๖๐ พบวามีคนพิการทั้งสิ้น ๓.๗ ลานคน หรือคิดเปนรอยละ ๕.๕ ของประชากร โดยในการสํารวจดังกลาวเปนการสุมตัวอยางครัวเรือน ที่จะเขาไปเก็บขอมูลโดยใชแบบสอบถามเพื่อถามขอมูลทุกคนในครัวเรือนที่ตกเปนตัวอยาง โดยใชวิธีการสุมตัวอยางครัวเรือนเพื่อใหเปนตัวแทนคนนําเสนอไดในระดับภาคและกระจาย อยูในทุกจังหวัดทั่วประเทศทั้งในเขตและนอกเขตเทศบาล เมื่อไดครัวเรือนตัวอยางแลวเจาหนาที่ สํานักงานสถิติแหงชาติจะลงพื้นที่เก็บขอมูลโดยการสัมภาษณครัวเรือนตัวอยาง โดยแบบสอบถาม ที่นําไปใชเก็บขอมูลไดใชชุดคําถามของกลุมวอชิงตัน และองคการยูนิเซฟ ในการระบุความพิการ โดยตัวเลขคนพิการ ๓.๗ ลานคน คือ กลุมคนจากแบบสํารวจที่มีความลําบากหรือปญหาสุขภาพ หรือมีลักษณะความบกพรองทางรางกาย จิตใจ หรือสติปญญาอยางนอย ๑ ลักษณะซึ่งตรงกับคํานิยาม ของความพิการตามแนวคิดของบัญชีสากล เพื่อการจําแนกการทํางานความพิการและสุขภาพ (International Classification of Functioning, Disability and Health : ICF) ขององคการอนามัยโลก ทั้งนี้ การรวมกลุมของหนวยงานสถิติของหลายประเทศ ณ กุรงวอชิงตัน ดีซี จึงเปนที่มาของ กลุมวอชิงตันเพื่อสถิติคนพิการ หรือ กลุมวอชิงตัน สืบเนื่องจากแตละประเทศมีชุดคําถามคนพิการ ไมเหมือนกัน จึงไดรวมกันพัฒนาชุดคําถามที่เหมาะกับการสํารวจและเก็บขอมูล เพื่อใหไดคําถาม ที่สั้นและระบุไดวาใครคือคนพิการจนกระทั้งไดชุดคําถามที่สั้นที่สุด จํานวน ๖ คําถาม คือ ความลําบาก เกี่ยวกับการมองเห็น การไดยิน การเคลื่อนไหว การสื่อสาร และการดูแลตนเอง ดานสมาธิและ ความเขาใจ ดานจิตและสติปญญา การตอบคําถามจะเปนการประเมินตนเอง ตั้งแตลําดับลําบาก

๓๒ นอยไปจนถึงลําบากมากที่สุด โดยใชเลขระดับ ๐ - ๔ นอกจากนี้ ยังไดมีการพัฒนาชุดคําถาม เพื่อใหเหมาะกับการนําไปใสในการสํารวจประจําที่มีอยูแลว เชน การสํารวจการมีงานทําของประชากร การสํารวจดานสุขภาพ หรือการสํามะโนประชากร เปนตน ๒) รูปแบบการสํารวจความพิการหากจะเปลี่ยนจากการสุมครัวเรือน เปนการสํามะโนประชากร จะไดขอมูลคนพิการสูงวา ๓.๗ ลานคนหรือไม การนําชุดคําถาม ๖ คําถาม ดังกลาวไปไวในสํามะโนประชากร หากไดคําตอบที่ถูกตองก็จะเปนคําตอบที่ดีและสมบูรณแบบที่สุด มากกวาการสํารวจแบบเลือกตัวอยางครัวเรือน แตในทางปฏิบัติของการเก็บขอมูลสํามะโน จะไมสามารถพบทุกคนที่อยูในบานหรืออาจจะไมพบผูอาศัยในบานนั้น ตองสอบถามบานขางเคียง หรือสมาชิกในครอบครัวที่มีบานอยูใกลเคียง การประเมินตนเองก็อาจจะไดขอมูลไมสอดคลอง กับขอเท็จจริง รวมทั้งการสํามะโนโดยใชขอมูลยูนิเซฟก็จะมีความยุงยากในการสอบถามเนื่องจาก มีรายละเอียดมาก นอกจากนี้ จํานวนตัวเลขคนพิการของไทยที่มีนอยกวาประเทศอื่น เนื่องจาก ชุดคําถามของไทยมีความละเอียดนอยกวาประเทศที่มีตัวเลขคนพิการมาก ซึ่งมักจะใชคําถาม ที่คอนขางละเอียด อาทิ การรวมคนที่มีขอจํากัดในบางเรื่องบางกิจกรรมเล็กนอยเขาไปดวย ตัวเลขคนพิการจึงยังมีขอมูลตางกันตรงวิธีวัดคัดกรองวาใครคือคนพิการ ขึ้นอยูแตละประเทศ ที่จะนําขอมูลไปใช โดยการนําชุดคําถาม ๖ คําถาม ที่ประเทศไทยไดนํามาใช ถือเปนชุดคําถาม ประเภทความพิการและกิจกรรมที่มีรายละเอียดมากที่สุดเทาที่ประเทศอื่นจะนําไปสํารวจ สวนประเทศ ที่พัฒนาแลวอาจจะมีรายละเอียดเพิ่มเติมขึ้นไป ทั้งนี้ ในชุดคําถามดังกลาวไดมีคําถามที่เกี่ยวของ กับคนพิการจิตสังคมดวย อาทิ อาการวิตกกังวล ความกลุมใจ อาการเสียใจและซึมเศรา เปนตน ๓) การเชื่อมโยงกับฐานขอมูลคนพิการ เนื่องจากการสํารวจความพิการดังกลาว ไมไดสํารวจจากเลขบัตรประชาชน ๑๓ หลัก แตเปนการสํารวจจากการสอบถาม จึงไมสามารถ นําขอมูลไปเทียบกับฐานขอมูลคนพิการที่จดทะเบียนได และจากการสํารวจก็มักจะไมไดขอมูล เลขบัตรประชาชน ๑๓ หลักของผูตอบแบบสอบถาม จึงไมมีขอมูลที่จะนําไปใชในการตรวจสอบ กับขอมูลของทะเบียนราษฎร นอกจากนี้ การสํารวจความพิการในคําถามชวงแรกจะสามารถทราบ ขอมูลระดับความยากความลําบากของคนพิการในการทํากิจกรรมตาง ๆ ในทุกระดับ ตั้งแตนอยไป จนถึงมากที่สุด เพียงแตเกณฑที่กําหนดวาเปนคนพิการ คือ ระดับมากหรือทําไมไดเลยในกิจกรรมใด กิจกรรมหนึ่ง เมื่อเขาเกณฑวาเปนคนพิการจึงจะสอบถามขอมูลเรื่องสวัสดิการเพิ่มเติม ๙. สํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ ผูแทนสํานักงานพัฒนาวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีแหงชาติ (สวทช.) ไดใหขอมูล ตอที่ประชุมสรุปได ดังนี้ ๑) ระบบ https://www.tpmap.in.th/ เปนระบบที่นําขอมูล จปฐ. การใชขอมูล เปนแกนเนื่องจากมีรายการที่ใชเปนตัวชี้วัดความยากจนไดในหลายมิติ เพื่อนํามาเชื่อมโยงกับขอมูล บัตรสวัสดิการรัฐ เปนการนําขอมูลมาซอนกันระหวางขอมูล จปฐ. กับบัตรสวัสดิการแหงรัฐ ซึ่งจะทําใหไดกลุมคนจนเปาหมาย แตยังไมไดมีการนําขอมูลคนพิการเขามาเชื่อมโยงไว ๒) ระบบแฟมบาน (Logbook) คือ ระบบติดตามครัวเรือนยากจนแบบชี้เปา ที่อาศัยปญหาของประชาชนเปนที่ตั้ง โดยเนคเทครวมกับสํานักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจ และสังคมแหงชาติไดนําระบบขอมูลการรับเบี้ยยังชีพของ สถ. ขอมูล จปฐ. ขอมูล สปสช. ขอมูล

๓๓ บัตรสวัสดิการแหงรัฐ และขอมูลเด็กยาก มาเชื่อมโยงกัน ทั้งนี้ ดวยขอมูล จปฐ. มีรูปแบบความเปน ครัวเรือนและมีเลข ๑๓ หลักของคนในครัวเรือนทั้งหมด ทําใหเห็นภาพแตละครัวเรือนวามีจํานวน คนพิการ คนยากจน คนไดรับบัตรสวัสดิการเทาใด ทําใหไดรับทราบขอมูลครัวเรือนที่ไดรับบัตร สวัสดิการหลายใบ ครัวเรือนที่ไมมีสวัสดิการใดเลย นอกจากนี้ ระบบชี้เปากลุมเกษตรเปราะบาง ซึ่งนําขอมูลทะเบียนเกษตรกรเขามาเชื่อมโยงดวย เมื่อนําขอมูลมาจัดเรียงก็จะพบครอบครัวเกษตรกร ที่ไมเคยรับความชวยเหลือใด ๆ หากครอบครัวนั้นยังมีเด็ก คนพิการ และผูสูงอายุดวย ก็ถือเปน ครัวเรือนที่ตองเขาไปชวยเหลือเรงดวน โดยปจจุบัน พช. ใชระบบแฟมบาน ซึ่งไดรวมขอมูลทุกอยาง เขามาเปนขอมูลหลักในการใหบริการประชาชน และดวยความใกลชิดประชาชน พช. จะมีการเก็บขอมูล และบันทึกเขามาในระบบเพิ่มเติมดวย ทั้งนี้ หากในอนาคตสามารถเชื่อมโยงกับขอมูลจากหนวยงานอื่น เพิ่มมากขึ้น ทุกหนวยงานก็จะมีขอมูลเพื่อรูวาประชาชนในแตละบานเปนอยางไร มีความตองการ และความชวยเหลืออะไรเพิ่มเติมไดถูกตอง ตรงกับความตองการ ซึ่งจะไดหารือรวมกับฝายเทคโนโลยี สารสนเทศ หรือ IT ของกระทรวง พม. เพื่อหารือเกี่ยวกับแนวทางการเชื่อมโยงขอมูล โดยหวังวา สํานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยจังหวัด (พมจ.) จะสามารถเขามาใชประโยชน จากขอมูลในระบบแฟมบานดังกลาวดวย ๓) การเปดขอมูลและเชื่อมโยงขอมูลระหวางหนวยงาน ควรพิจารณาวาขอมูลเปด (Open Data) มี ๒ รูปแบบ คือ (๑) ขอมูลที่สามารถเปดตอสาธารณะได และ (๒) ขอมูลเปดระหวาง หนวยงานราชการซึ่งทุกกระทรวงภายใตรัฐบาลเดียวกัน ควรตองสามารถแลกเปลี่ยนขอมูลระหวางกันได เพื่อใหไดขอมูลในการบริการประชาชน หากทุกหนวยงานมีชุดขอมูลเดียวกันก็จะเกิดประโยชนสูงสุด ตอประชาชน ซึ่งเปนจุดตั้งตนการนําขอมูล จปฐ. เปนแกนหลัก แลวนําขอมูลหนวยงานอื่นมาเชื่อมตอ มีการกําหนดสิทธิในการเขาถึงขอมูลใหกับเจาหนาที่รับผิดชอบ โดยผูวาราชการจังหวัดซึ่งมีอํานาจ ในการเห็นขอมูลสวนบุคคลอยูแลว รวมทั้งขอมูลในมิติตางๆ ซึ่งมีที่มาจากหลายกระทรวง โดยแตละ หนวยงานภายใตจังหวัด ก็จะมีแตละฐานขอมูลของตนเอง และยังไมมีจุดที่จะนํามารวมใหเกิด ความสะดวกในการใชได โดยผูวาราชการจังหวัดสามารถมอบหมายใหแตละหนวยงาน อาทิ พช. พมจ. ศึกษาธิการจังหวัด เขาไปใชขอมูลและเพิ่มเติมขอมูลในระบบแฟมบานดังกลาวใหเปนปจจุบันไดดวย ๔) ความสําคัญประการหนึ่งของระบบฐานขอมูล คือ การทําใหขอมูลเปนปจจุบัน หรืออัพเดต (Update) โดยแตละหนวยงานมีการอัพเดทขอมูลบอยเพียงใด ตรงกันหรือไม ยังมีรอยตอ และระยะหางอยางไรที่ทําใหเกิดขอมูลที่ไมตรงกัน อาทิ เกิด ตาย และยายถิ่น เปนตน ซึ่งจะทําใหเกิด ขอมูลตกหลนไดควรเปนการอัพเดตขอมูลแบบทันที หรือ เรียลไทม (real time) นอกจากนี้ แมจะมีฐานขอมูลและระบบที่ดีในการคนหา หากการเก็บขอมูล หรือนิยามตาง ๆ ยังไมมีความเหมาะสม กับฐานขอมูลที่จะจัดเก็บเขาไป ขอมูลที่ไดก็จะเปนขอมูลขยะ ดังนั้น จึงถือเปนโอกาสที่ดี ของการเริ่มบูรณาการขอมูลระหวางหนวยงาน ควรถือโอกาสนี้ในการกําหนดขอมูลในแตละชุด นิยามของชุดขอมูล วิธีการเก็บขอมูล อาทิ กลุมขอมูลกลุมคนพิการ ตองการนิยามและแบงระดับอยางไร เพื่อใหสามารถเก็บขอมูลและเชื่อมตอขอมูลไดถูกตอง ขอมูลที่ไดจะไมตกหลนและไมทิ้งใครไวขางหลัง

๓๔ ๓.๑.๓ ประเด็นขอสังเกต ขอคิดเห็น และขอเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ (๑) ผลการสํารวจความพิการของสํานักงานสถิติแหงชาติ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๖๐ มีคนพิการกวา ๓.๗ ลานคน ในขณะที่ฐานขอมูลคนพิการที่จดทะเบียนมีจํานวนเพียง ๑.๙ ลานคน ประกอบกับการประชุมที่เมืองเซี่ยงไฮ ประเทศจีน ผูเชี่ยวชาญจากวอชิงตันกรุป ใหขอมูลวาประเทศ สหรัฐอเมริกามีจํานวนคนพิการประมาณรอยละ ๒๐ ของประชากร โดยคนพิการที่ตองการสวัสดิการเฉพาะ มีจํานวนเพียงรอยละ ๒ เทานั้น อีกรอยละ ๑๘ มีไวเพื่อวางแผนนโยบายสาธารณะและโครงสราง พื้นฐานตาง ๆ อาทิ ระบบขนสง ระบบดิจิทัล ดังนั้น จํานวนคนพิการจึงมีผลตอการกําหนดนโยบาย หากพิจารณาขอมูลจากจํานวนคนพิการที่จดทะเบียนคนพิการ ซึ่งมีจํานวนเพียงรอยละ ๒ ก็จะถูกมองวา ไมมีความคุมคาในการลงทุนที่จะงบประมาณแผนดินมาใช (๒) ประเด็นจายเบี้ยความพิการเขาบัญชีธนาคารคนพิการโดยตรง แมความเห็น สวนใหญจะเห็นดวยที่ตองการใหคนพิการรับเงินผานบัญชีธนาคาร เพื่อความประหยัดเวลา และลดชองวางปญหาการทุจริต ปญหาเงินตกหลนไมถึงคนพิการ แตดวยในทางปฏิบัติก็ยังมีปญหา ทั้งกรณีคนพิการไมสามารถเปดบัญชีไดเนื่องจากธนาคารในอําเภอนั้นไมยอมเปดบัญชีใหคนพิการ และคนพิการไมไวใจญาติและยังตองการรับเงินสดดวยตนเอง การมีทางเลือกใหคนพิการก็ยัง มีความจําเปน ดังนั้น พก. และ สถ. จึงควรมีความรวมมือกันอยางใกลชิด ก็จะชวยทําใหคนพิการเปดบัญชี มากขึ้น รวมทั้งสถานการณของภัยโควิด – 19 ก็จะเปนอีกปจจัยที่จะชวยเรงใหคนพิการเปดบัญชีธนาคาร เพิ่มมากขึ้นเชนกัน (๓) พก. และ สถ. ควรรวมกันหาวิธีการบูรณาการฐานขอมูลรวมกันใหมีขอมูล เปนชุดเดียวกัน เพื่อประโยชนในการดําเนินงานดานคนพิการ เนื่องดวยฐานขอมูลคนพิการที่รับเบี้ย ความพิการจาก อปท. นั้น ควรเปนฐานขอมูลเดียวกับฐานขอมูลคนพิการของ พก. ซึ่งขอมูลของ อปท. จะมีขอมูลนอยกวา พก. และไมมีทางที่จะมีขอมูลมากกวา พก. ตามที่ไดนําเสนอขางตนแลวนั้น จึงควรเชื่อมโยงขอมูลดังกลาวใหเปนฐานขอมูลเดียวกันที่จะสามารถแสดงสถานะคนพิการนั้น ๆ อาทิ ไมรับเบี้ย รับเบี้ยผานบัญชีธนาคาร รับเบี้ยเปนเงินสด ยายที่อยู หายออกจากพื้นที่ เปนตน (๔) ตัวเลขคนพิการที่ทํางานในสถานประกอบการของสํานักงานประกันสังคม จํานวน ๒๗,๗๑๕ คน ถือเปนตัวเลขที่แสดงใหเห็นวา ยังมีจํานวนคนพิการที่จางงานตามกฎหมาย นอยกวาตามที่เคยมีการนําเสนอเกี่ยวกับการจางงานคนพิการอยางมาก อยางไรก็ตาม ถือเปนตัวเลข การจางงานคนพิการที่นาสนใจที่ตองมีการติดตามในรายละเอียดตอไปเกี่ยวกับมาตรการสงเสริม การจางงานคนพิการตามกฎหมายตอไป (๕) ประเด็นการนําความมั่งคั่งของครอบครัวมาใชเปนเกณฑการวัดของขอมูล จปฐ. อาจจะทําใหคนพิการแมจะอยูในครอบครัวที่มีเศรษฐกิจดีแตก็ยังไมไดรับสิทธิประโยชนตามที่ควรไดรับ คนพิการอาจจะไมไดรับประโยชนจากความมั่งคั่งจากเศรษฐกิจที่ดีจากครอบครัวดังกลาว ซึ่งอํานาจ ตอรองหรือพลังซื้อของคนพิการไมไดถูกแสดงออกมาจริง เปนประเด็นที่นาเปนหวงในทางเศรษฐกิจ วาคนพิการควรไดรับประโยชนตามกลไกของกฎหมายใหมากที่สุด เวนแตกรณีคนพิการไมประสงค

๓๕ (๖) สพฐ. ควรนําฐานขอมูลของเด็กนักเรียนพิการขอมูลของกระทรวงศึกษาธิการ มาไวในระบบเดียวกันและนําไปเทียบกับฐานขอมูลของ พก. จะไดทราบจํานวนเด็กนักเรียนพิการ ของกระทรวงศึกษาธิการที่ไมไดจดทะเบียนเปนคนพิการตามกฎหมายสงเสริมและพัฒนาคุณภาพ ชีวิตคนพิการ (๗) พก. ควรเพิ่มระดับการประชาสัมพันธการขึ้นทะเบียนเปนคนพิการตามกฎหมาย วาดวยการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ เพื่อใหคนพิการอีกกวา ๑.๘ ลานคน ซึ่งเปนจํานวนที่เพิ่มเติมมาจากการสํารวจของสํานักงานสถิติแหงชาติ ไดเขามาจดทะเบียน เปนคนพิการมากขึ้น (๘) สํานักงานสถิติแหงชาติ ควรนําเสนอขอมูลคนพิการในทุกระดับของผลสํารวจ ตอสํานักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ เนื่องจากขอมูลคนพิการถือเปนขอมูลสําคัญ ที่จะมีผลตอการกําหนดนโยบายระดับชาติและการออกแบบที่เปนสากลของโครงสรางพื้นฐาน และบริการสาธารณะทั้งหมด ดังนั้น สํานักงานสถิติแหงชาติควรตองคํานวณตัวเลขจํานวนคนพิการ ทั้งหมดจากฐานขอมูลสถิติคนพิการที่มีความลําบากแมเพียงเล็กนอยก็จะเปนประโยชนมาก เพื่อออกแบบนโยบายในการใหบริการครอบคลุมคนพิการที่มีความยากลําบากแมเพียงเล็กนอยดวย ไมควรทิ้งใครไวขางหลัง โดยสํานักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติในฐานะผูกําหนด นโยบายระดับชาติควรใหความสําคัญตอขอมูลคนพิการดังกลาว (๙) หนวยงานที่เกี่ยวของควรรวมกันพิจารณาแนวทางการจัดทําชุดขอมูลมาตรฐาน (Standard data set) ขามหนวยงาน เพื่อใหสามารถนําชุดขอมูลของแตละหนวยงานมาผนวกรวมกัน และสามารถทํางานรวมกันขามหนวยงานได ซึ่งจะนําไปสูรัฐบาลดิจิทัลอยางแทจริง รวมทั้งทุกหนวยงาน ควรเรงทําบันทึกความรวมมือ (MOU) ระหวางหนวยงานในการเชื่อมโยงฐานขอมูลระหวางกัน เพื่อเขาสูการเชื่อมโยงขอมูลผาน ระบบ Linkage Center ของกรมการปกครองตอไป (๑๐) ที่ประชุมมีความเห็นรวมกันวา ฐานทะเบียนขอมูลกลางคนพิการของ พก. ถือเปนฐานขอมูลหลักดานคนพิการ ดังนั้น เพื่อประโยชนในการดําเนินงานดานคนพิการ จึงเห็นควรเสนอให พก. เปนเจาภาพหลักในการประสานงานใหหนวยงานตาง ๆ อาทิ สถ. พช. สํานักงานประกันสังคม และ สพฐ. เรงทําบันทึกความรวมมือกับ พก. เพื่อขอเชื่อมโยงฐานทะเบียน ขอมูลคนพิการ และเมื่อ พก. อนุญาตใหแตละหนวยงานใชฐานขอมูลแลว ก็สามารถทําเรื่อง ของเชื่อมโยงขอมูลผานระบบ Linkage Center ของกรมการปกครอง เชนเดียวกับการบูรณาการขอมูล ระหวาง สปสช. และ พก. ผานระบบ Linkage Center ตามขอมูลขางตน

๓๖ ๓.๒ พิจารณาการขับเคลื่อนกิจกรรมที่จะสงผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลงตอประชาชน อยางมีนัยสําคัญ (Big Rock) ตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือ ไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง๑๔ ๓.๒.๑ ความเปนมาของการพิจารณาศึกษา การพิจารณาศึกษาการขับเคลื่อนกิจกรรมที่จะสงผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลง ตอประชาชนอยางมีนัยสําคัญ (Big Rock) ตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการ และความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง โดยเชิญผูแทนจากกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพ ชีวิตคนพิการเขารวมประชุม สืบเนืองจากที่ประชุมคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการไดพิจารณา ติดตามความคืบหนาการดําเนินการตามกิจกรรมที่จะสงผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลงตอประชาชน อยางมีนัยสําคัญ (Big Rock) ตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือ ไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ดวยปจจุบันมีคนพิการที่ไดรับการออกบัตรประจําตัวคนพิการแลว จํานวน ๒,๐๔๘,๓๖๖ คน หรือรอยละ ๓.๐๘ ของประชากรทั้งประเทศ(ขอมูล ณ วันที่ ๓๐ มิถุนายน ๒๕๖๓) อยางไรก็ตาม ยังมีคนพิการที่ตกหลนและไมไดรับความชวยเหลือหรือสวัสดิการจากรัฐบาล อยางครบถวนเพียงพอสะทอนไดจากผลการสํารวจความพิการ ป๒๕๖๐ ของสํานักงานสถิติแหงชาติ พบวา ประเทศไทยมีคนพิการประมาณ ๓.๗ ลานคน หรือรอยละ ๕.๕ ของประชากรทั่วประเทศ โดยกวารอยละ ๕๕.๖ ไมไดจดทะเบียนคนพิการ อันเนื่องมาจากหลายสาเหตุ ทั้งการที่ไมตองการ ขึ้นทะเบียนคนพิการ (รวมไมคิดวาตนเองพิการ) ความพิการไมอยูในระดับที่จดทะเบียนไดการไมทราบขอมูล เกี่ยวกับการจดทะเบียน ไมมีคนพาไป และเดินทางไมสะดวก นอกจากนี้อาจมีสาเหตุอื่น ๆ อาทิ กลุมคนพิการทางสมองและสติปญญาที่ไมตองการขึ้นทะเบียนวาเปนคนพิการ การที่คนในชุมชนมองวา ในกรณีที่ญาติพาคนพิการไปขึ้นทะเบียนเพราะตองการผลประโยชนหรือไมสามารถดูแลเลี้ยงดู คนพิการได สงผลใหผูพิการเหลานั้นไมไดรับสิทธิและความชวยเหลือตาง ๆ ที่รัฐจัดสรรใหผานนโยบาย ของหลายหนวยงานในหลายกระทรวง ทั้งนี้ปญหาสําคัญของการขึ้นทะเบียนคนพิการมีสาเหตุหลักมาจากการกําหนด คํานิยาม“คนพิการ” ที่ปจจุบันมีความแตกตางกันแตละหนวยงาน อาทิกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษยกําหนดประเภท/หลักเกณฑความพิการ ๗ ประเภท ซึ่งไมครอบคลุม ความพิการที่ไมเห็นไดโดยประจักษอาทิกลุมอาการออทิสติก ขณะที่สํานักงานสถิติแหงชาติกําหนด ความพิการมีความหมายหลายมิติโดยอาจพิจารณาวาพิการจาก (๑) ลักษณะภายนอก หรือ (๒) ความสามารถในการทํากิจกรรมตาง ๆ หรือ (๓) ไมสามารถเขารวมในสังคม ขณะที่กระบวนการ ขึ้นทะเบียนคนพิการตองผานการวินิจฉัยโดยแพทยและขึ้นทะเบียนกับกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษยเพื่อใหไดรับเอกสารรับรองความพิการตามกฎหมายวาดวยการสงเสริม ๑๔ บันทึกการประชุมคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ในคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา ครั้งที่ ๑๓/๒๕๖๔ (ผานสื่ออิเล็กทรอนิกส) วันจันทรที่ ๑๙ เมษายน ๒๕๖๔

๓๗ และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ อีกทั้งการขึ้นทะเบียนคนพิการตามหลักเกณฑของกระทรวงฯ มีขั้นตอน ที่ยุงยากใชเอกสารเปนจํานวนมากอาทิบัตรประจําตัวประชาชนคนพิการ สําเนาทะเบียนบานคนพิการ บัตรประจําตัวประชาชนผูดูแล สําเนาทะเบียนบานผูดูแล รูปถาย และเอกสารรับรองความพิการ โดยประกอบวิชาชีพเวชกรรมของสถานพยาบาลของรัฐหรือสถานพยาบาลเอกชนที่ผูอํานวยการ ประกาศกําหนด เวนแตกรณีสภาพความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษและสวนใหญตองไปติดตอ ขอขึ้นทะเบียนยังสถานที่ที่กําหนดอาทิสํานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยจังหวัด(พมจ.) อยูที่ศาลากลางจังหวัด หรือที่ อบต./เทศบาล นอกจากนี้การกําหนดความพิการตามประกาศ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยไดกําหนดประเภทความพิการ ๗ ประเภท ไดแก (๑) ความพิการทางการมองเห็น (๒) ความพิการทางการไดยินหรือสื่อความหมาย (๓) ความพิการ ทางการเคลื่อนไหวหรือทางรางกาย (๔) ความพิการทางจิตใจหรือพฤติกรรม (๕) ความพิการ ทางสติปญญา (๖) ความพิการทางการเรียนรู(๗) ความพิการทางออทิสติก อยางไรก็ตาม เพื่อให คนพิการไดสิทธิในการรับบริการและการชวยเหลือตางๆ จากหนวยงานภาครัฐอยางตอเนื่อง และครอบคลุมคนพิการทุกกลุม จําเปนตองมีระบบฐานขอมูลคนพิการและการสงตอระหวางหนวยงาน ที่เกี่ยวของ อาทิสถานพยาบาล กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยกระทรวงมหาดไทย ดังนั้น จึงตองมีการปฏิรูปกระบวนการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหกลุมคนพิการ สามารถเขาถึง การจดทะเบียนและออกบัตรประจําตัวคนพิการโดยงายและครอบคลุมความพิการทุกประเภท โดยเฉพาะการใหบริการ ณ สถานพยาบาล ซึ่งเปนสถานที่ที่คนพิการตองเขามาตรวจประเมินรางกาย และรับเอกสารรับรองความพิการ ซึ่งจะชวยใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือ เมื่อมีความพิการเกิดขึ้นไดอยางรวดเร็ว และลดโอกาสที่จะเกิดการตกหลนจากระบบการขึ้นทะเบียน คนพิการ ๑.๑ เปาหมายและตัวชี้วัดของกิจกรรมปฏิรูป ๑) เปาหมาย (๑) คนพิการทุกคนไมมีขอจํากัดดานการเขาถึงการขึ้นทะเบียนคนพิการ (๒) ฐานขอมูลคนพิการเชื่อมโยงกับฐานขอมูลสําคัญตาง ๆ อยางมีความ เปนปจจุบัน และไดใชประโยชนโดยหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของอยางทั่วถึงเพื่อใหคนพิการ ไดรับการสนับสนุนอยางรอบดาน ๒) ตัวชี้วัด (๑) ระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ แหงชาติวาดวยหลักเกณฑวิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. ๒๕๕๖ ไดรับการแกไขใหสถานพยาบาลสามารถออกเอกสารรับรองความพิการและสามารถขึ้นทะเบียน คนพิการไดภายในป๒๕๖๕ (๒) หนวยราชการที่เกี่ยวของไดมีการปรับปรุงคํานิยามคนพิการใหเปน มาตรฐานเดียวกัน (๓) ระบบฐานขอมูลคนพิการสามารถเชื่อมโยงระหวางสถานพยาบาล กับหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของไดภายในป๒๕๖๕ ๑.๒ หนวยงานผูรับผิดชอบหลักคือ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย

๓๘ ๑.๓ ระยะเวลาดําเนินการรวม ๒ ป(พ.ศ. ๒๕๖๔ – ๒๕๖๕) ๑.๔ ประมาณการวงเงินรวม และแหลงที่มาของเงิน คือ งบประมาณหนวยงาน ๑.๕ ขั้นตอนและวิธีการการดําเนินการปฏิรูป กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษยจะเปนหนวยงานผูรับผิดชอบหลักในการทํางานรวมกับหนวยงานอื่นที่เกี่ยวของ ในการดําเนินการ ดังนี้ ๑) ขั้นตอนที่ ๑ ปรับคํานิยาม “คนพิการ” ใหเปนมาตรฐานเดียวกัน ทุกหนวยงาน โดยใหกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยเปนผูกําหนดคํานิยามหลัก และใหหนวยงานที่เกี่ยวของปรับปรุงการกําหนดคํานิยาม/ขอบเขตของคนพิการใหสอดคลองกัน ๒) ขั้นตอนที่ ๒ แกไขระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต คนพิการแหงชาติวาดวยหลักเกณฑวิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. ๒๕๕๖ ขอ ๖ ใหเพิ่มเติมสถานพยาบาลสามารถออกเอกสารรับรองความพิการและสามารถ ขึ้นทะเบียนคนพิการได นอกเหนือจากสํานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยจังหวัด ศูนยบริการคนพิการระดับจังหวัดหรือหนวยงานของรัฐ ตามที่ผูอํานวยการหรือผูวาราชการจังหวัด ประกาศกําหนด โดยเปนไปในลักษณะ One Stop Service ที่สามารถบูรณาการการยื่นคําขอ การออกบัตรคนพิการไวในจุดเดียว เพื่อใหกระบวนการขึ้นทะเบียนคนพิการมีความรวดเร็วและเขาถึง กลุมคนที่ประสบสภาวะความพิการไดอยางครอบคลุม ระยะเวลาดําเนินการภายในป๒๕๖๕ ๓) ขั้นตอนที่ ๓ วางระบบการเชื่อมโยงฐานขอมูลคนพิการที่ขึ้นทะเบียน ปรับใหเปนปจจุบัน และเชื่อมโยงการใชประโยชนขอมูลรวมกับหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของ โดยใหสถานพยาบาลที่รับขึ้นทะเบียนคนพิการเชื่อมโยงขอมูลกับหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของ อาทิ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยกระทรวงสาธารณสุข กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงแรงงาน กระทรวงมหาดไทย กระทรวงการคลัง โดยกําหนดชวงระยะเวลาการนําเขาขอมูล ที่แนนอน เพื่อใหขอมูลเปนปจจุบัน และเปนประโยชนตอหนวยงาน ภาครัฐที่เกี่ยวของ ในการจัดสวัสดิการใหความชวยเหลือตามสิทธิคนพิการไดอยางทันการณและรอบดาน ระยะเวลาดําเนินการ ภายในป๒๕๖๕ คณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการจึงเห็นควรเชิญผูแทนจากกรมสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เขารวมประชุม ในฐานะหนวยงานรับผิดชอบหลักของกิจกรรมการปฏิรูปประเทศที่เกี่ยวของกับคนพิการ คือ การขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการจากภาครัฐอยางทั่วถึง ทั้งนี้ เพื่อติดตาม ความคืบหนาและรับทราบแผนการดําเนินงานตาม Big Rock พรอมทั้งเพื่อรวมแลกเปลี่ยนความคิดเห็น และขอเสนอแนะตอการดําเนินการเพื่อใหบรรลุเปาหมายตามตัวชี้วัดของ Big Rock ดังกลาว ๓.๒.๒ ผลการพิจารณาศึกษารวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของ ผูแทนกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ กระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษยไดใหขอมูลตอที่ประชุม สรุปไดดังนี้ ๑. เมื่อวันที่ ๘ ธันวาคม ๒๕๖๓ คณะรัฐมนตรีไดมีมติเห็นชอบรางแผนการปฏิรูป ประเทศ (ฉบับปรับปรุง) ที่ไดนําประเด็นปฏิรูปประเทศเดิมมาปรับปรุงเปน “กิจกรรมที่จะสงผลใหเกิด การเปลี่ยนแปลงตอประชาชนอยางมีนัยสําคัญ (Big Rock)” ซึ่งเปนกิจกรรมที่มีความสําคัญเรงดวน

๓๙ และสามารถดําเนินการและวัดผลไดอยางเปนรูปธรรม ในชวงป ๒๕๖๔ - ๒๕๖๕ และในแผนการปฏิรูป ประเทศดานสังคม ไดกําหนดประเด็น Big Rock ไวจํานวน ๕ กิจกรรม โดยมีประเด็นที่เกี่ยวของกับ คนพิการกําหนดไวใน “กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิ สวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง” สืบเนื่องมาจากยังมีคนพิการจํานวนมาก ที่ตกหลนและไมไดรับความชวยเหลือหรือสวัสดิการจากรัฐอยางครบถวนเพียงพอ ซึ่งแตละหนวยงานของรัฐ ยังมีการกําหนดนิยาม “คนพิการ” ที่แตกตางกัน รวมทั้งขอจํากัดในการเขาถึงการขึ้นทะเบียน คนพิการเพื่อเขาสูการรับสวัสดิการและความชวยเหลือของคนพิการ โดยมีกระทรวงการพัฒนาสังคม และความมั่นคงของมนุษยเปนหนวยงานรับผิดชอบหลักของกิจกรรมดังกลาว ๒. เปาหมายและตัวชี้วัดของกิจกรรมปฏิรูปที่ 3 การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ๑) เปาหมาย (๑) คนพิการทุกคนไมมีขอจํากัดดานการเขาถึงการขึ้นทะเบียนคนพิการ (๒) ฐานขอมูลคนพิการเชื่อมโยงกับฐานขอมูลสําคัญตาง ๆ อยางมีความ เปนปจจุบัน และไดใชประโยชนโดยหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของอยางทั่วถึงเพื่อใหคนพิการไดรับ การสนับสนุนอยางรอบดาน ๒) ตัวชี้วัด (๑) การปรับปรุงคํานิยาม หลักเกณฑประเภทความพิการใหเปนมาตรฐาน เดียวกัน โดยมีตัวชี้วัดยอย ๒ เรื่อง คือ ๑) การแกไขการวินิจฉัย การประเมินความพิการ คํานิยาม ใหเปนมาตรฐานเดียวกัน และ ๒) การประเมินความพิการเชิงประจักษ (๒) การแกไขระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต คนพิการแหงชาติ วาดวยหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ การออกบัตร และการกําหนดเจาหนาที่ผูมีอํานาจออกบัตรประจําตัวคนพิการ การกําหนดสิทธิ หรือการเปลี่ยนแปลงสิทธิ และการขอสละสิทธิของคนพิการ และอายุบัตรประจําตัวคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๖ เพื่ออํานวยความสะดวกและลดขอจํากัดในการเขาถึงการออกบัตรประจําตัวคนพิการ โดยมีตัวชี้วัดยอย คือ ลดเอกสารประกอบการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ (๓) การพัฒนาระบบเพื่อยกระดับการใหบริการคนพิการแบบดิจิทัล โดยมีตัวชี้วัดยอย ๒ เรื่อง คือ ๑) มีระบบการใหบริการ One Stop Services และ ๒) การพัฒนาระบบ บัตรประจําตัวคนพิการแบบอิเล็กทรอนิกส (๔) ระบบฐานขอมูลคนพิการสามารถเชื่อมโยงระหวางสถานพยาบาล กับหนวยงานของรัฐที่เกี่ยวของได ภายในป 2565 โดยมีตัวชี้วัดยอย ๒ เรื่อง คือ ๑) การยกเวน การเขาถึงขอมูลสวนบุคคล และ ๒) การเชื่อมโยงขอมูลสิทธิ สวัสดิการคนพิการกับหนวยงานที่เกี่ยวของ ๓. พก. ไดดําเนินการตาม Big Rock ดังนี้ ๑) จัดทําแผนการดําเนินงานตามกิจกรรม ปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือ ไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ซี่งไดเสนอสํานักงานสภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (สศช.) หรือสภาพัฒนแลว ๒) การจัดทําระบบการใหบริการ One Stop Services ในสถานพยาบาลแลว จํานวน ๑๖ แหง ๓) การทดสอบระบบบัตรประจําตัวคนพิการแบบอิเล็กทรอนิกสอยางไรก็ตาม

๔๐ พก. จะทํางานรวมกับองคกรคนพิการเพื่อทําแผนงานใหชัดเจนมากขึ้น โดยมีการแตงตั้งคณะทํางาน เพื่อกําหนดหลักเกณฑความพิการเชิงประจักษ รวมทั้งจะไดจัดประชุมชี้แจงกับทุกหนวยงานที่เกี่ยวของ ไดแก กระทรวงศึกษาธิการ กระทรวงสาธารณสุข กระทรวงแรงงาน กระทรวงมหาดไทย กระทรวง ดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม สํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สปสช.) สํานักงานสถิติแหงชาติ สถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาติกรมการแพทย กรมการแพทย และองคกรคนพิการทั้ง ๗ ประเภท เพื่อกําหนดทิศทางการดําเนินงานตาม Big Rock ตอไป ๔. ประเด็นปญหาการกําหนดนิยามคนพิการตามาตรา ๔ ของกฎหมายวาดวย การสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ และการกําหนดประเภทและหลักเกณฑความพิการ ของแตละสวนราชการที่มีความแตกตางกัน จึงตองมีการบูรณการใหเปนไปในทิศทางเดียวกัน ซึ่งจะไดตั้งคณะกรรมการเพื่อกําหนดประเภทและหลักเกณฑความพิการใหเปนไปในทิศทางเดียวกัน โดยจะมีหนวยงานที่เกี่ยวของ อาทิ สํานักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน กระทรวงศึกษาธิการ สํานักงานสถิติแหงชาติ และกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ๕. แนวทางการปรับปรุงแกไขระเบียบฯ วาดวยหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไข การยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. ๒๕๕๖ โดยมีสาระสําคัญ ๒ ประการ คือ ๑) ลดเอกสาร ประกอบที่ใชในการขอขึ้นทะเบียนคนพิการและขอมีบัตรคนพิการ และ ๒) เพิ่มรูปแบบการยืนยันตัวตน ของคนพิการผานรูปแบบตาง ๆ เชน การแสดงตนผานสมารทโฟน ซึ่งอยูระหวางการนําเสนอ รายละเอียดเพื่อตอคณะกรรมการพิจารณาตอไป ๓.๒.๓ ประเด็นขอสังเกต ขอคิดเห็น และขอเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ ๑. ประเด็นการปรับคํานิยาม “คนพิการ” ใหเปนมาตรฐานเดียวกันทุกหนวยงาน นิยาม “คนพิการ” ตามมาตรา ๔ ของกฎหมายวาดวยการสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการไดกําหนดนิยามไวกวางขวางและครอบคลุมทั้งนัยทางการแพทยและนัยทางสังคม คือ อุปสรรคหรือขอจํากัดของการดํารงชีวิตแลว แตประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ ซึ่งออกตามความในมาตรา ๔ ในปจจุบันยังไมครอบคลุม นิยามตามที่บัญญัติไวในกฎหมาย จึงเห็นควรแกไขปรับปรุงประกาศดังกลาวใหสอดคลองกับนิยาม คนพิการที่กฎหมายกําหนดไว เพื่อใหครอบคลุมคนพิการทุกคน เนื่องจากการแกไขปรับปรุงระเบียบฯ วาดวยหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. ๒๕๕๖ ยังไมสามารถแกไขปญหาใหคนพิการเขาถึงการมีบัตรประจําตัวคนพิการได จําเปนตองแกไขประเภท และหลักเกณฑคนพิการในประกาศฯ เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการดวย รวมถึงการกําหนด นิยามคนพิการทางสังคมใหชัดเจน อันจะนําไปสูการประเมินความพิการที่กวางขวางมากขึ้น ดังนั้น จึงควรแกไขปรับปรุงประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ เพื่อกําหนดประเภทและหลักเกณฑ “ความพิการ” ใหสอดคลองและครอบคลุมนิยาม “คนพิการ” ตามมาตรา ๔ แหงพระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ โดยนําหลักการนิยามคนพิการตามมาตรา ๔ มากําหนดนิยาม ความพิการใหกวางขวางมากขึ้น ครอบคลุมในทุกมติ เพื่อรองรับคนพิการใหสามารถเขาถึง การขึ้นทะเบียนคนพิการและการขอมีบัตรคนพิการไดเพิ่มมากขึ้น อันจะสงผลใหคนพิการไดเขาถึง สิทธิและสวัสดิการไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ตามเปาหมายของกิจกรรมปฏิรูป

๔๑ ๒. ประเด็นหลักเกณฑการวินิจฉัยและตรวจประเมินความพิการเพื่อนําไปสู การจดทะเบียนคนพิการ ๑)กระบวนการตรวจประเมินและวินิจฉัยความพิการในปจจุบันใชการวินิจฉัย ดานการแพทยหรือความเห็นของแพทยเพียงอยางเดียว ซึ่งเปนอุปสรรคและขอจํากัดสําคัญที่สงผล ทําใหคนพิการอีกจํานวนมาก โดยเฉพาะกลุมคนพิการที่ไมเห็นโดยประจักษ อาทิ ออทิสติก จิตใจพฤติกรรม สติปญญา การเรียนรู ที่ตองรอการประเมินและวินิจฉัยของแพทย จึงไมสามารถเขาถึง การขึ้นทะเบียนคนพิการและการขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ จึงควรปรับปรุงวิธีการประเมินความพิการ โดยนําความเห็นของคนพิการ ครอบครัว และชุมชนมาใชประกอบกระบวนการประเมินความพิการดวย ดังนั้น จึงควรทบทวนกระบวนการตรวจประเมินและวินิจฉัยความพิการ เพื่อปรับปรุงในปจจุบันเพื่อใหสอดคลองกับเจตนารมณของอนุสัญญาวาดวยสิทธิคนพิการ แหงสหประชาชาติ (Convention on the Rights of Persons with Disabilities: CRPD) ซึ่งไดรับรอง ไววาคนพิการเปนเจาของสิทธิ (Rights Holder) ที่จะเปนผูกําหนดขอจํากัด ความยากลําบาก และการกําหนดความพิการ จึงควรกําหนดหลักเกณฑการประเมินความพิการดานสังคม ใหมีความชัดเจนมากขึ้น โดยนําความเห็นของคนพิการ ความเห็นของครอบครัว ความเห็นของชุมชน มาประกอบในการประเมินความพิการประกอบกับความเห็นหรือการวินิจฉัยทางการแพทยดวย รวมถึงควรเชื่อมโยงกระบวนการตรวจประเมินและวินิจฉัยความพิการ เขากับระบบหรือแอปพลิเคชั่น ตางๆ ที่มีอยูเขาดวยกันดวย เชน การสํารวจและคัดกรองเบื้องตนสําหรับบุคคลที่มีความตองการจําเปน พิเศษ (Screening Tools for Person with Special Needs: STS) ๒) ระดับความพิการที่สามารถขึ้นทะเบียนได ซึ่งเดิมไดกําหนดระดับ ความบกพรอง/ความยากลําบากไว ๕ ระดับและใหความบกพรอง/ความยากลําบากตั้งแตระดับที่ ๓ ถึง ๕ สามารถขึ้นทะเบียนมีบัตรประจําตัวคนพิการได ทําใหคนพิการที่มีความบกพรอง /ความยากลําบากระดับที่ ๑ และ ๒ ไมไดเขาสูระบบการขึ้นทะเบียนคนพิการ ดังนั้น จึงควรขยาย เพิ่มเติมโดยเริ่มตั้งแตความบกพรองระดับที่ ๑ เพื่อใหคนพิการไดเขามาในระบบกอน แมในปจจุบัน คูมือการประเมินความพิการไมมีการกําหนดระดับความบกพรองแลว ก็ควรลดความเขมของเกณฑ การประเมินใหเทากับระดับความบกพรองระดับ ๑ เดิม เพื่อใหคนพิการไดเขาถึงการขึ้นทะเบียน คนพิการ แลวจึงจําแนกบริการตามความตองจําเปนของคนพิการ และควรนําระบบการประเมินตนเอง (Self-Assessment) มาใชในกระบวนการขอขึ้นทะเบียนคนพิการใหมากขึ้นควบคูการวินิจฉัยของแพทย จะทําใหการประเมินและวินิจฉัยความพิการมีความสมบูรณมากขึ้น รวมทั้งควรมีการประเมินความพิการ ดานสังคม โดยนําประเด็นความยากลําบากดานสังคมและดานเศรษฐกิจมาประเมินรวมกับ ความบกพรองทางการแพทยดวย ซึ่งสามารถใชศูนยบริการคนพิการทั้งของรัฐและภาคประชาสังคม เปนสถานที่ในการออกบัตรคนพิการเพื่อชวยใหคนพิการสามารถเขาถึงการขึ้นทะเบียนคนพิการ ไดเพิ่มมากขึ้น ๓) องคประกอบของคณะทํางานกําหนดหลักเกณฑการประเมินความพิการ ที่เห็นโดยประจักษและกลุมที่มีความยากลําบากในสังคมหรือความพิการที่ไมเห็นโดยประจักษ ของ พก. นั้น ควรมีองคประกอบจากหลายกระทรวงที่เกี่ยวของ โดยเริ่มจากการตั้งเปาหมายที่สําคัญ คือ การกําหนด ประกาศนิยามความพิการและคูมือการประเมินและวินิจฉัยความพิการใหเปนไปตามเจตนารมณ

๔๒ ของอนุสัญญาวาดวยสิทธิคนพิการ หรือ CRPD แลวจึงกําหนดองคประกอบคณะทํางานที่จะมีสวนสําคัญ นําไปสูเปาหมายดังกลาว เพื่อใหมีหนวยงานที่เขามารวมทํางานไดกวางขวางมากขึ้น ทั้งดานการแพทย ดานเศรษฐกิจ ดานสังคม ดานการศึกษา และภาคประชาสังคมเพื่อใหทุกหนวยงานมีมุมมอง ไปในทิศทางเดียวกันและมีมุมมองตอเรื่องนี้ไดกวางขวางมากขึ้น ๓. ประเด็นการพัฒนาระบบฐานขอมูลคนพิการ การกําหนดหมายเลขประจําตัว คนพิการในระบบดิจิทัล และการเชื่อมโยงและบูรณาการขอมูลดานคนพิการกับขอมูลอื่นของประชาชน ๑) พก. ควรหารือและทําความรวมมือกับสํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (สพร.) ซึ่งมีหนาที่และอํานาจตามกฎหมายในการทําแพลตฟอรมดานดิจิทัลของหนวยรัฐ ทั้งนี้ทุกหนวยงาน ของรัฐตองเชื่อมโยงขอมูลกับ สพร. ซึ่งจะชวยเชื่อมโยงฐานขอมูลคนพิการไดแบบไรรอยตอ ทั้งนี้ สพร. มีแผนบูรณาการรัฐบาลอิเล็กทรอนิกสทุกป จึงควรเรงหารือกับ สพร. เกี่ยวกับระบบฐานขอมูลคนพิการ และแนวทางการเพิ่มเขตขอมูลหรือฟลด(Field) เพื่อเชื่อมโยงการพัฒนาระบบฐานขอมูลรวมกับ สพร. ตั้งแตตน รวมทั้งควรเรงประสานเชื่อมโดยงฐานขอมูลกับกระทรวงศึกษาธิการและกระทรวงแรงงาน ซึ่งดูแลดานการศึกษาและอาชีพของคนพิการที่เปนเรื่องที่สําคัญของคนพิการดวย ๒) ขอมูลตามแบบคําขอขึ้นทะเบียนคนพิการและขอมีบัตรคนพิการที่นําไปสู ฐานขอมูลคนพิการ แตการแสดงตนของคนพิการและขอมูลแวดลอมอื่น ๆ ทั้ง เพศ วัย อาชีพ ที่อยู นั้น จะเปนตัวบงบอกสถานะผานระบบพิสูจนและยืนยันตัวตนทางดิจิทัล หรือ Digital ID ตามกฎหมายวา ดวยธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส ทั้งนี้ การแสดงตนของคนพิการทางแอพพลิเคชั่นสามารถทําได แตควรใหคนพิการเขาถึงไดโดยสะดวกดวย นอกจากนี้ การแสดงตนจําเปนตองมีขอมูลประจําตัว ของบุคคล หรือ ไบโอเมตริกซ เชนเดียวกับที่ สปสช. ใชยืนยันตัวตนในการเขารับการรักษาพยาบาล จึงควรตองหาวิธียืนยันการเขาถึงสิทธิเพื่อแกไขปญหาการปลอมแปลงการเขาถึงสิทธิดวย ๓) ปญหาการเชื่อมโยงขอมูลคนพิการกับขอมูลของหนวยงานอื่นในปจจุบัน ยังไมไดเปนการเชื่อมโยงแบบทันที หรือ เรียลไทม(Realtime) แตเปนรูปแบบการสงขอมูลกลับไปมา ระหวางหนวยงาน ซึ่งในระหวางนั้นอาจมีการเปลี่ยนแปลงขอมูลได จึงเปนประเด็นที่ควรใหความสําคัญ เนื่องจากการใชสิทธิตางๆ ตองยึดโยงกับสถานะบัตรหรืออายุของบัตรประจําตัวคนพิการ ดังนั้น ควรเชื่อมโยงขอมูลคนพิการกับหนวยงานอื่นๆ แบบเรียลไทม เพื่อไมใหคนพิการตองเสียสิทธิอันเกิดการ เปลี่ยนแปลงขอมูลระหวางการสงขอมูลของหนวยงาน รวมทั้งกรณีปญหาบัตรคนพิการหมดอายุ แมขอมูลคนพิการยังอยูในฐานขอมูลคนพิการ แตอาจสงผลใหมีสถานะสงผลไมใหไดรับสิทธิเชนเดียวกับ ไมมีบัตรประจําตัวคนพิการ อาทิ คนพิการติดเตียงที่ไมสามารถดําเนินการตออายุบัตรได เปนตน จึงควรพิจารณาแกไขปญหาที่อาจจะเกิดขึ้นดวย ๔) ประเด็นการระบุวาเปนคนพิการหรือไมเปนคนพิการในบัตรประจําตัว ประชาชนนั้น ในสังคมไทยยังตองมีการถกเถียงกันวาควรทํารูปแบบอยางไร ทั้งนี้ CPRD มีหลักประกัน ที่ตองคุมครองทั้งคนพิการที่ระบุวาเปนคนพิการและไมระบุวาตนเองเปนคนพิการดวย ๕) พก. ควรนําขอสังเกตเชิงสรุปตอรายงานฉบับแรกของประเทศไทย (Concluding observations on the initial report of Thailand: COB) มาใชเปนแนวทางประกอบ การดําเนินการ ทั้งประเด็นการประเมินความพิการตองไมใชมิติทางการแพทยเพียงอยางเดียว

๔๓ และการเก็บขอมูลคนพิการใหกวางขวางมากขึ้นโดยการจําแนกขอมูลคนพิการตามเพศ วัย อาชีพ อายุ รายไดและสถานะ ๖) ขอให พก. นําสงขอมูลประกอบการนําเสนอขางตนเพื่อเปนขอมูลประกอบการ พิจารณาของคณะอนุกรรมาธิการ ไดแก (๑) แผนการดําเนินงานตาม Big Rock ที่ไดนําสงสํานักงาน สภาพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ (๒) คําสั่งแตงตั้งคณะทํางานที่เกี่ยวของ (๓) ระบบบริการ One stop Service และ (๔) รางคูมือการวินิจฉัยและการตรวจประเมินความพิการ และรางคูมือ การประเมินตนเอง (self-Assessment) ๔. ผูแทน พก. ไดใหขอมูลและขอคิดเห็นเพิ่มเติมตอประเด็นขอสังเกต และขอเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ สรุปได ดังนี้ ๑) นิยาม “คนพิการ” ตามกฎหมายวาดวยคนพิการไดกําหนดไวชัดเจนแลว แตเนื่องดวยหลักเกณฑการประเมินความพิการตามระเบียบปจจุบันยังอิงขอมูลทางการแพทย และตามสถิติความพิการของสํานักงานสถิติแหงชาติ ซึ่งใชคําถามตามแนวของวอชิงตันกรุปประกอบกับ การใชบัญชีสากลเพื่อการจําแนกการทํางาน ความพิการและสุขภาพ (International Classification of Functioning disability and health: ICF) สอบถามความยากลําบากในการดํารงชีวิตดวย ทําใหมี จํานวนคนพิการมากกวาจํานวนคนพิการที่ขึ้นทะเบียนคนพิการ ดังนั้น พก. อยูระหวางการทบทวน หลักเกณฑการประเมินความพิการใหมทั้งหมด รวมทั้งกําหนดหลักเกณฑการประเมินความพิการทางสังคม เพื่อประเมินความบกพรองจากขอจํากัดและอุปสรรคการดํารงชีวิตเพิ่มเติมดวย โดยจะมีคณะทํางาน จะประกอบดวยผูแทนจากสมาคมคนพิการทุกประเภท สํานักงานประกันสังคม กระทรวงแรงงาน สํานักงานการศึกษาพิเศษ กระทรวงศึกษาธิการ สถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทย แหงชาติ กรมการแพทย รวมเปนคณะทํางาน โดยมีอํานาจหนาที่กําหนดหลักเกณฑการประเมินความ พิการที่เห็นโดยประจักษและกลุมที่มีความยากลําบากในสังคมหรือคนพิการที่ไมเห็นโดยประจักษ รวมทั้งหลักเกณฑการประเมินตนเอง (Self-Assessment) โดยจะมีการจัดประชุมคณะทํางานในชวงตน เดือนพฤษภาคม ๒๕๖๔ นี้ ทั้งนี้ พก. จะไดรับขอเสนอของคณะอนุกรรมาธิการในวันนี้เพื่อนําไป ประกอบการพิจารณาแกไขปรับปรุงประกาศนิยามคนพิการและหลักเกณฑการประเมินและวินิจฉัย ความพิการตอไป ๒) รางแกไขประกาศฯ เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ และรางประกาศ หลักเกณฑการประเมินและวินิจฉัยความพิการ ซึ่งที่ประชุมคณะอนุกรรมการขับเคลื่อนดานการเขาถึง บริการสุขภาพที่ไดมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสุข เมื่อเดือนกันยายน ๒๕๖๓ ที่ผานมา ไดนําสงรางประกาศดังกลาวมายัง พก. เพื่อพิจารณานั้น จะตองมีการทบทวนและปรับปรุง รางประกาศดังกลาวใหมทั้งหมด เพื่อใหสอดคลองกับกิจกรรมปฏิรูป หรือ Big Rock ตามแผนการปฏิรูป ประเทศฉบับปรับปรุงขางตนดวย ๓) การพัฒนาระบบบริการคนพิการ One Stop Service ถือเปนการอํานวย ความสะดวกใหกับคนพิการในการขอออกบัตรประจําตัวคนพิการ ณ จุดเดียว คือ คนพิการสามารถ ออกบัตรประจําตัวคนพิการไดที่โรงพยาบาล ภายหลังที่คนพิการไดพบแพทยเพื่อออกใบรับรอง โดยแพทยแลว สามารถขอขึ้นทะเบียนคนพิการและออกบัตรประจําตัวคนพิการไดที่โรงพยาบาลไดทันที

๔๔ ๔) ฐานขอมูลคนพิการเริ่มตนจากขอมูลคนพิการตามคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ ที่ พก. อนุมัติใหบัตรประจําตัวคนพิการแลว โดยขอมูลคนพิการไดนําไปบูรณาการกับขอมูลของหนวยงาน ที่เกี่ยวของเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิตาง ๆ ในปจจุบันไดดําเนินการแลกเปลี่ยนขอมูลผานสํานักงาน หลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สปสช.) ซึ่งมีฐานขอมูลคนพิการใกลเคียงกัน เพื่อตรวจสอบสถานะ การมีชีวิตกับขอมูลทะเบียนราษฎรของกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ผานระบบบูรณาการ ฐานขอมูลประชาชนและการบริการภาครัฐ (Linkage Center) และตรวจสอบสิทธิการรักษาพยาบาล กับ สปสช. วันละครั้ง สําหรับการเชื่อมโยงฐานขอมูลกับหนวยงานอื่น ๆ กรณีกระทรวงศึกษาธิการ ไดมีความพยายามในการเชื่อมโยงขอมูล แตเนื่องดวยความพรอมของหนวยงานยังไมสามารถ ที่จะดําเนินการได ทั้งนี้ การเชื่อมโยงขอมูลคนพิการ พก. มีความพยายามหารือกับทุกหนวยงาน โดยการเชื่อมโยงขอมูล กับ สปสช. และกรมการปกครองไดผลดีในระดับหนึ่ง แมจะยังไมเปน การเชื่อมโยงขอมูลแบบเรียลไทม ซึ่งจะไดเรงหารือแนวทางการพัฒนาแพลตฟอรม และฐานขอมูล คนพิการรวมกับ สพร. ตามขอเสนอของคณะอนุกรรมาธิการตอไป ๕)การเพิ่มเขตขอมูลหรือฟลดขอมูลคนพิการที่จัดเก็บในฐานขอมูลคนพิการ เปนไปตามคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ ทั้งนี้ พก. ไดรวมกับมหาวิทยาลัยนเรศวรในการจัดทํา แบบสํารวจขอมูลเพิ่มเติม เพื่อใหอาสาสมัครสาธารณสุขประจําหมูบาน (อสม.) และอาสาสมัคร พัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย (อพม.) ในพื้นที่จัดเก็บขอมูลความตองการสิทธิสวัสดิการอื่น ๆ เพิ่มเติม ทั้งนี้ การทําแพลตฟอรมเกี่ยวกับสวัสดิการคนพิการไดมีการประสานกับกระทรวง DES เพื่อพัฒนาแพลตฟอรมขอมูลคนพิการและการสงขอมูลไปยังหนวยงานอื่นๆ ในการขอรับสิทธิ ของคนพิการ อาทิ การขอใชสิทธิผูชวยคนพิการ เปนตน นอกจากนี้ พก. อยูระหวางการพัฒนารูปแบบ การแสดงตนของคนพิการทางเลือกอื่น ไดแก (๑) การออกบัตรคนพิการใหเชนเดิมกรณีที่คนพิการ ยังจําเปนตองใช (๒) การแสดงตนผาน Application และ (๓) การแสดงตนโดยใชบัตรประชาชน ซึ่งขอมูลคนพิการจะอยูในชิปการดบัตรประชาชน ทั้งนี้ การแสดงตนเพื่อเขารับสิทธิกับหนวยงานตาง ๆ ที่ใหบริการ กรณีการยืนยันตัวตนคนพิการผานชิปการดบัตรประชาชนยังตองพิจารณาวาหนวยงาน ที่ใหบริการคนพิการตองมีเครื่องอานบัตรดวย ๖) พก. มีการจัดเก็บขอมูลผูดูแลคนพิการทั้งจากขอมูลผูดูแลคนพิการ ที่ปรากฏดานหลังบัตรประจําตัวคนพิการ และขอมูลผูเกี่ยวของคนพิการ ไดแก บิดา มารดา ตามขอมูลในแบบคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ รวมทั้ง ขอมูลผูดูแลคนพิการจากกรณีการยื่นขอ กูยืมเงิน ซึ่งผูดูแลไมจําเปนตองเปนผูดูแลที่ปรากฏชื่อตามหลังบัตรประจําตัวคนพิการเทานั้น ที่จะสามารถรับสิทธิการกูยืมเงินเพื่อประกอบอาชีพได ๗) ประเด็นบัตรประจําตัวคนพิการหมดอายุ ซึ่งตามกฎหมายไดกําหนดใหคนพิการ ตองขอตออายุบัตรประจําตัวคนพิการทุก ๘ ป เวนแตกรณีคนพิการเชิงประจักษจะเปนบัตรตลอดชีพ อยางไรก็ตาม แมบัตรประจําตัวคนพิการหมดอายุ แตฐานขอมูลคนพิการยังคงอยู แตกรณีบัตรหมดอายุ ที่อาจจะเกิดปญหาขึ้น กรณีการใชสิทธิกับหนวยงานที่กําหนดเรื่องวันหมดอายุของบัตรประจําตัว คนพิการไวดวยโดยหนวยงานนั้นจะขอให พก. สงขอมูลคนพิการที่ขอใชสิทธิและบัตรประจําตัวคนพิการ ไมหมดอายุดวย ซึ่ง พก. จะนําสงขอมูลตามรูปแบบหรือความตองการของหนวยงานที่ใหบริการ หรือใหสิทธิกับคนพิการขอใหตรวจสอบขอมูล แมบัตรประจําตัวคนพิการจะหมดอายุก็ยังสามารถ

๔๕ ตรวจสอบขอมูลคนพิการไดเพียงแตจะมีสถานะเปนบัตรหมดอายุ ซึ่งจะทําใหคนพิการไมไดรับสิทธิของ หนวยงานนั้น นอกจากนี้ หลักเกณฑการออกบัตรประจําตัวคนพิการตลอดชีพตามระเบียบปจจุบัน คือ คนพิการตองมีอายุ ๖๐ ปขึ้นไป หรือมีความพิการที่เห็นโดยประจักษ นอกจากกรณีดังกลาว คนพิการจะตองขอตออายุบัตรคนพิการทุก ๘ ป ซึ่งลักษณะความพิการที่เห็นประจักษในบางลักษณะ ยังไมสามารถออกบัตรคนพิการตลอดชีพได อาทิ คนพิการติดเตียง หรือคนพิการตาบอดแตกําเนิด ทั้งนี้ พก. พรอมรับขอเสนอของคณะอนุกรรมาธิการไปประกอบการพิจารณาเพื่อปรับปรุงหลักเกณฑ ที่เกี่ยวของตอไป ๓.๒.๔ ผลการดําเนินงานของหนวยงานที่เกี่ยวของ๑๕ กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ไดมีหนังสือกรมสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการ ดวนที่สุด ที่ พม ๐๗๐๓/๒๑๗๕ ลงวันที่ ๘ มิถุนายน ๒๕๖๔ เรื่อง รายงาน ความคืบหนาการดําเนินงานตามกิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการ ไดรับสิทธิและสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ซึ่งไดรายงานความคืบหนา ของแผนปฏิรูปประเทศดานสังคม (Big Rock) กิจกรรมที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง รายละเอียด ดังนี้ ๑. การกําหนดคํานิยาม “คนพิการ” ที่ปจจุบันมีความแตกตางกันแตละหนวยงาน (๑) แ ตงตั้งคณะทําง าน กําห น ด ห ลักเกณฑก ารประเมิน คว ามพิกา ร ที่สามารถเห็นไดโดยประจักษและความยากลําบากในการดําเนินชีวิตประจําวันของคนพิการ เพื่อกําหนดหลักเกณฑและวิธีการประเมินความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษ และความยากลําบากในการดําเนินชีวิตประจําวันของคนพิการ เพื่อกําหนดกรอบในการปรับปรุง ประกาศและคูมือประเมินความพิการที่มีความยากลําบากในการดําเนินชีวิตประจําวันของคนพิการ เพื่อใหคนพิการทุกคนไมมีขอจํากัดดานการเขาถึงการออกบัตรประจําตัวคนพิการและไมตกหลน จากการประเมินความพิการ อาทิ การแกไขระเบียบที่เกี่ยวของ การกําหนดลักษณะและประเภท ความพิการเชิงสังคม การประเมินความพิการ (Self-Assessment) การวิเคราะหความยากลําบาก ในการดําเนินชีวิตประจําวัน ผูมีแนวโนมที่จะมีความพิการ และการใชหลักการประเมินความตองการ ตามความจําเปน (Need Assessment) (๒) อยูระหวางศึกษาวิเคราะหแนวทางและหลักเกณฑการประเมินความพิการ เพื่อใหคว ามพิการสามารถเขาถึงสิทธิไ ดอยางเทาเทียม โ ดยศึกษาความเปนไ ปไ ด และแนวทางการประเมินความพิการและกระบวนการที่เกี่ยวของกับการจดทะเบียนความพิการ/ขอรับ สิทธิคนพิการที่สงเสริมใหคนพิการที่มีอุปสรรคดานตาง ๆ และมีความจําเปนพิเศษใหไดรับความ ชวยเหลืออยางเหมาะสม (๓) อยูระหวางพัฒนาแอปพลิเคชัน เพื่อจัดเก็บขอมูลคนพิการที่ตกหลน ซึ่งสํารวจ โดยอาสาสมัครพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยประจําหมูบาน (อพม.) ๑๕ บันทึกการประชุมคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ในคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา ครั้งที่ ๒๑/๒๕๖๔ (ผานสื่ออิเล็กทรอนิกส) วันศุกรที่ ๒๕ มิถุนายน ๒๕๖๔

๔๖ ๒. การปรับปรุงแกไขระเบียบคณะกรรมการฯ การออกบัตรประจําตัวคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๖ เพื่ออํานวยความสะดวกและลดขอจํากัดในการเขาถึงการออกบัตรประจําตัวคนพิการ อยูระหวางการทบทวนระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต คนพิการแหงชาติ วาดวยหลักเกณฑ วิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอขึ้นทะเบียนคนพิการ และการกําหนดเจาหนาที่ ผูรับขึ้นทะเบียนคนพิการ การกําหนดสิทธิ หรือการเปลี่ยนแปลงสิทธิ ของคนพิการ และการขอสละสิทธิของคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๖ เพื่อลดขั้นตอนและเอกสารในการยื่น ขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ การลดกระบวนการขั้นตอนการออกบัตร การลดการใชเอกสาร ในการยื่นคําขอมีบัตร การเปลี่ยนแปลงขอมูล การตออายุบัตรประจําตัวคนพิการ ๓. การพัฒนาระบบเพื่อยกระดับการใหบริการแบบดิจิทัล (๑) จัดตั้งศูนยบริการคนพิการแบบเบ็ดเสร็จในโรงพยาบาล (One Stop Service Center for PWDs : OSSC) โดยรวมมือกับกระทรวงสาธารณสุข ซึ่งปจจุบันดําเนินการไปแลว ๑๖ แหง (๒) พัฒนาระบบฐานขอมูลคนพิการเพื่อยกระดับการใหบริการแบบดิจิทัล โดยมีระบบ นัดหมายและสงตอคนพิการ มีการจัดทําระบบการนัดหมายนักสังคมสงเคราะหในการเยี่ยมบาน เพื่อสอบ ขอเท็จจริงในการใหความชวยเหลือคนพิการ และการนัดหมายคนพิการในการพบแพทย เพื่อรับบริการทางดานสาธารณสุขตาง ๆ กับโรงพยาบาลที่เขารวมโครงการ ระบบการยื่นคําขอมีบัตร ประจําตัวคนพิการผานแอปพลิเคชั่น กรณีการขอมีบัตรครั้งแรก การตออายุบัตรประจําตัวคนพิการ การแจงเตือนวันหมดอายุของบัตรประจําตัวคนพิการ ซึ่งสามารถยื่นคําขอตออายุลวงหนาได ๓๐ วัน ผานแอปพลิเคชัน และระบบแสดงประวัติสุขภาพของคนพิการ โดยการเชื่อมโยงขอมูลจากฐานขอมูล Hosxp/JHCIS ของโรงพยาบาลที่เขารวมโครงการ เชน ประวัติทางการแพทย การรักษาพยาบาล ประวัติการจายยา และประวัติโรงพยาบาลที่เคยเขารับการรักษา เปนตน (๓) การพัฒนาระบบบัตรประจําตัวคนพิการแบบอิเล็กทรอนิกส ซึ่งรวมมือกับ สํานักงานขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศ ยุทธศาสตรชาติ และการสรางความปรองดอง (สํานักงาน ปยป.) ปจจุบัน ไดมีการทด ลองใช DEMO และสรุปผลการทดลองรวมกัน โดยการแสดงตน ในระบบดิจิทัล หรือ Application บรรจุในขอมูลบัตรประจําตัวคนพิการ (อยูระหวางดําเนินการ) ทั้งนี้ ปจจุบันบัตรประจําตัวประชาชนไดมีการบรรจุขอมูลคนพิการไวแลว ซึ่งหากมีเครื่องอานบัตร (card reader) ก็สามารถเรียกดูขอมูลคนพิการในบัตรประชาชนได ๔. ระบบฐานขอมูลคนพิการสามารถเชื่อมโยงระหวางสถานพยาบาลกับหนวยงาน ภาครัฐที่เกี่ยวของได ภายในป ๒๕๖๕ โดยพัฒนาระบบเชื่อมโยงฐานขอมูลคนพิการ รวมกับกระทรวง ตาง ๆ เพื่อใหสามารถเชื่อมตอขอมูลคนพิการดานสิทธิและสวัสดิการ (๑) มีการจัดทําระบบฐานขอมูลคนพิการ เพื่อเตรียมการเชื่อมโยงกับฐานขอมูล ของหนวยงานตาง ๆ ในการใชประโยชนรวมกัน และปรับปรุงระบบขอมูลในการขึ้นทะเบียนคนพิการ ใหมีความทันสมัยเปนปจจุบัน ครอบคลุมการเขาถึงสิทธิของคนพิการ โดยหนวยงานภาครัฐที่เกี่ยวของ อยางทั่วถึง เพื่อใหคนพิการไดรับการสนับสนุนอยางรอบดาน อาทิ สํานักงานประกันสังคม (คนพิการ ในระบบการจางงาน) สํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ กระทรวงมหาดไทย (ทะเบียนราษฎร/ สวัสดิการเบี้ยความพิการ/ทะเบียนคนตาย ฯลฯ) กองทุนเงินใหกูยืมเพื่อการศึกษา (กยศ.) (คนพิการที่กูยืม เรียน)กรมบัญชีกลาง (สวัสดิการเบี้ยความพิการ) สํานักงานเศรษฐกิจการคลัง (ผูมีบัตรสวัสดิการแหงรัฐ)

๔๗ (๒) การเสนอประเด็นรวมกับสํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน) (สพร.) พัฒนาแผนแมบทพอรทัลกลางเพื่อประชาชน ระยะ ๓ ป ในสวนที่เกี่ยวของกับคนพิการ แบงออกเปน ๓ ระยะ ดังนี้ ระยะที่ ๑ สิทธิและสวัสดิการพื้นฐาน เชน ลงทะเบียนทําบัตรประจําตัว คนพิการ สวัสดิการเบี้ยความพิการ บริการผูชวยคนพิการ เงินสงเคราะหและฟนฟูสมรรถภาพคนพิการ การกูยืมเงินทุนเพื่อประกอบอาชีพของคนพิการและผูดูแลคนพิการ สิทธิหลักประกันสุขภาพสําหรับ คนพิการ บริการลามภาษามือ บริการสถานสงเคราะหและศูนยพัฒนาศักยภาพและอาชีพสําหรับคน พิการ ขอมูลการศึกษาสําหรับคนพิการ ขอมูลดานการแพทยสําหรับคนพิการ ระยะที่ ๒ สวัสดิการกรณีเฉพาะและบริการยอดนิยม หมวดการบริการอื่น ๆ อาทิ ขอมูลกายอุปกรณ/เครื่องชวยความพิการ ระยะที่ ๓ งานบริการเฉพาะทาง เชน การหางานสําหรับคนพิการ อุปกรณ และเครื่องมือดาน ICT สําหรับคนพิการ เปนตน ๓.๓ พิจารณาติดตามความคืบหนาการดําเนินการแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม ในสวนที่เกี่ยวของกับคนพิการ๑๖ ๓.๓.๑ ความเปนมาของการพิจารณาศึกษา คณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการไดกําหนดใหมีการพิจารณาติดตามความคืบหนา การดําเนินการแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคมในสวนที่เกี่ยวของกับคนพิการ จํานวน ๓ ประเด็น ไดแก (๑) การปฏิรูปกองทุนสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (๒) กิจกรรมปฏิรูป (Big : Rock) การขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุม และทั่วถึง และ (๓) การปฏิรูปกฎหมายวาดวยการจัดสภาพแวดลอมสาธารณะที่ทุกคนเขาถึง และใชประโยชนได (Accessibility for All Act : AAA) ตามมาตรา ๒๗๐ แหงรัฐธรรมนูญ ซึ่งกําหนดให วุฒิสภาทําหนาที่ติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการดําเนินงานตามแผนยุทธศาสตรชาติและแผนการปฏิรูป ประเทศ ซึ่งจัดขึ้นตามพระราชบัญญัติแผนและขั้นตอนการดําเนินการปฏิรูปประเทศ พ.ศ. 2560 เดิมแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคมมีสวนที่เกี่ยวของกับคนพิการโดยตรง จํานวน ๒ เรื่อง คือ (๑) การปฏิรูปกองทุนสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ และ (๒) การปฏิรูปกฎหมายวาดวย การจัดสภาพแวดลอมสาธารณะที่ทุกคนเขาถึงและใชประโยชนได (Accessibility for All Act : AAA) และตอมาเมื่อป ๒๕๖๔ คณะรัฐมนตรีไดเห็นชอบแผนการปฏิรูปประเทศ (ฉบับเพิ่มเติม) ขึ้น หรือ (Big Rock) โดยมีเรื่องที่เกี่ยวของกับคนพิการอีกหนึ่งเรื่อง คือ การขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อใหคนพิการ ไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง จึงมีภารกิจในการติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการดําเนินการตามแผนการปฏิรูปประเทศ ทั้งสิ้น ๓ เรื่อง ทั้งนี้ เปนไปตามหนาที่ และอํานาจของวุฒิสภา และวุฒิสภาไดมอบหมายใหคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคมและกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส โดยคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ดําเนินการ ๑๖ บันทึกการประชุมคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ในคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา ครั้งที่ ๑๑/๒๕๖๕ (ผานสื่ออิเล็กทรอนิกส) วันพุธที่ ๒๐ เมษายน ๒๕๖๕

๔๘ เรื่องดังกลาว คณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการจึงเห็นควรเชิญกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิต คนพิการ (พก.) ในฐานะหนวยงานหลักซึ่งทําหนาที่ประสานงานเชิงนโยบายระดับประเทศตามหนาที่ และอํานาจ ตามมาตรา ๑๓ แหงพระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. ๒๕๕๐ เขารวมประชุมและใหขอมูลความคืบหนาการดําเนินงานการปฏิรูปทั้ง ๓ ประเด็นดังกลาว ๓.๓.๒ ผลการพิจารณาของคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ผูแทนกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ไดเสนอขอมูลความคืบหนา การขับเคลื่อนแผนปฏิรูปประเทศดานสังคม กิจกรรมปฏิรูปที่ 3 การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง กรมสงเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ใหความสําคัญในการสงเสริมใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการ และความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง ซึ่งตามที่สํานักงานสถิติแหงชาติไดมีการประมาณการ คนพิการในประเทศไทยอยูที่ 3.7 ลานคน ในขณะที่คนพิการที่ขึ้นทะเบียนคนพิการกับ พก. ประมาณ 2.01 ลานคน จากขอมูลขางตนจะเห็นไดวาสวนตางของจํานวนคนพิการ ซึ่ง พก. ใหความสําคัญกับคนพิการที่ยังไมสามารถ เขาถึงสิทธิ สวัสดิการเหลานี้ โดยเรงดําเนินการเพื่อใหคนพิการสามารถเขาถึงระบบสวัสดิการไดอยางทั่วถึง และสอดคลองกับแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม กิจกรรมปฏิรูปที่ 3 การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ ที่ดําเนินการสําเร็จไปแลวกวารอยละ 70 ดังนี้ 1) การแกไขการวินิจฉัย การประเมินความพิการ คํานิยามใหเปนมาตรฐานเดียวกัน พก. ไดมีการตั้งคณะทํางานกําหนดหลักเกณฑการวินิจฉัยและตรวจประเมินความพิการ เพื่อพิจารณา การแกไขประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑ ความพิการ โดยเห็นชอบการกําหนดประเภทความพิการ จากเดิม 7 ประเภท เพิ่มอีกสองประเภท รวมเปน 9 ประเภทความพิการเพื่อใหสอดคลองกับนิยามคนพิการ ตามมาตรา 4 ของพระราชบัญญัติ สงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. 2550 และที่แกไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2556 และเปนมาตรฐานเดียวกับประกาศของกระทรวงศึกษาธิการโดยมีการแยกความพิการทางสื่อความหมาย การพูดและภาษา ออกจากความพิการทางการไดยินและเพิ่มความพิการซ้ําซอน มีความพิการมากกวา หนึ่งประเภท ซึ่งปจจุบันอยูระหวางเสนอ(ราง)ประกาศฯ ตอคณะอนุกรรมการดานกฎหมายเพื่อพิจารณา และจัดทําคูมือการประเมินความพิการใหสอดคลองกับ (ราง) ประกาศดังกลาวในสวนของการประเมิน ความพิการเชิงประจักษ คณะทํางานฯ พิจารณาเห็นวา ลักษณะอาการโปลิโอ หรือผูปวยติดเตียง หรือแขนสั้น ขาสั้น หรือความพิการอื่น ยังควรไดรับการวินิจฉัยจากแพทยกอน เนื่องจากบางราย สามารถฟนฟูได จึงเห็นควรใหกําหนดสภาพความพิการที่เห็นไดโดยประจักษคงเดิม 2)การพัฒนาแอปพลิเคชัน “พม. รูจักคุณ” เปนการพัฒนารวมกับมหาวิทยาลัย นเรศวร ซึ่งสํารวจโดยอาสาสมัครพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เพื่อเก็บขอมูล คนพิการเชิงลึกและคนพิการตกหลน ปจจุบันระบบดังกลาวพัฒนาเสร็จสิ้นเปนที่เรียบรอยแลว และนํารองการใชงานในอําเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก โดยจะขยายผลในการสํารวจในพื้นที่อื่น ๆ ตอไป 3) การลดเอกสารประกอบการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ อยูระหวาง การยก (ราง) ระเบียบฯ เพื่ออํานวยความสะดวกและลดขอจํากัดในการเขาถึงการออกบัตรประจําตัว คนพิการ ในประเด็นตาง ๆ อาทิ เอกสารประเมินความพิการ ประเภทความพิการ วิธีการออกบัตรประจําตัว

๔๙ คนพิการ สถานที่ออกบัตรประจําตัวคนพิการ รูปแบบบัตรประจําตัวคนพิการแบบดิจิทัล การยื่นขอมีบัตร ประจําตัวคนพิการในรูปแบบออนไลน สิทธิของคนพิการเมื่อบัตรประจําตัวคนพิการหมดอายุ เปนตน 4) ระบบการใหบริการเบ็ดเสร็จ ณ จุดเดียว (One Stop Services) ในการออกบัตร ประจําตัวคนพิการ ณ สถานพยาบาล ปจจุบัน โรงพยาบาลที่พรอมใหบริการแบบ One Stop Services มีจํานวนทั้งสิ้น 126 แหง (ขอมูล ณ วันที่ 10 มีนาคม 2565) โดย พม. สนับสนุนครุภัณฑคอมพิวเตอร พรอมชุดอุปกรณออกบัตรประจําตัวคนพิการทั่วประเทศ ณ สถานพยาบาล จํานวน 77 เครื่อง เปนเงิน จํานวน 9,524,800 บาท ซึ่งคาดวาจะดําเนินการแลวเสร็จในเดือนมิถุนายน 2565 ทั้งนี้ รูปแบบ การดําเนินงานของการใหบริการเบ็ดเสร็จ ณ จุดเดียว (One Stop Services) มี 4 รูปแบบ คือ (๑) การใหบริการออกบัตรประจําตัวคนพิการแบบครบวงจร (ใหบริการทุกวัน) (๒) การใหบริการออกบัตรประจําตัวคนพิการแบบครบวงจร (ใหบริการเฉพาะวัน) (3) การออกหนวยบริการเคลื่อนที่ (mobile unit) (4) การใหบริการโดยรวบรวมเอกสารคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการ จากโรงพยาบาลมายังสํานักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยจังหวัด ๕) บัตรประจําตัวคนพิการดิจิทัล โดย พก. รวมมือกับสํานักงาน ป.ย.ป. พัฒนา แอปพลิเคชัน “บัตรประจําตัวคนพิการดิจิทัล” โดยเปดการใชงานระบบ เมื่อวันศุกรที่ 3 ธันวาคม 2564 ทั้งระบบ Android และ iOS ซึ่งจะอํานวยความสะดวกแกคนพิการในมิติตาง ๆ อาทิ การรับรูและเขาถึง สิทธิและสวัสดิการภาครัฐที่พึงไดรับ การเขาถึงแหลงเงินทุนเพื่อการประกอบอาชีพจากกองทุนฯ ขอมูลขาวสารประชาสัมพันธ ประกาศการจางงานคนพิการทั้งภาครัฐและเอกชนซึ่งเหมาะสม และสอดคลองตามความตองการของคนพิการ ทั้งนี้ พม. อยูระหวางจัดทําประกาศกรมสงเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ เรื่องกําหนดแบบบัตรประจําตัวคนพิการดิจิทัล เพื่อใหสามารถ ใชรับสิทธิ สวัสดิการเหมือนบัตรปกติ 6) การเชื่อมโยงขอมูลสิทธิสวัสดิการคนพิการกับหนวยงานที่เกี่ยวของ กระทรวง พม. โดย พก. ไดเชื่อมโยงขอมูลสิทธิ สวัสดิการคนพิการกับหนวยงานที่เกี่ยวของ จํานวน 22 หนวยงาน ดังนี้ (1) พก. ไดรับอนุญาตใหใชขอมูลผาน Linkage Center จํานวน 6 หนวยงาน (2) พก. อนุญาตใหใชขอมูลผาน Linkage Center จํานวน 8 หนวยงาน (3) พก. เชื่อมโยงขอมูลผาน Webservice จํานวน 8 หนวยงาน นอกจากนี้ กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ไดประสานกับ DGA โดยมีการเชื่อมโยงระบบกันเพื่อยื่นขอจดทะเบียนคนพิการสําหรับการเชื่อมโยงขอมูลกับ กระทรวงศึกษาธิการไดมีการหารือกันในเบื้องตนเพื่อดําเนินใหเปนมาตรฐานเดียวกัน ในสวนของ บัตรประจําตัวคนพิการที่เปนดิจิทัลไดหารือกับสํานักงาน ป.ย.ป. ขณะนี้ไดจัดทํารหัสเขาสูระบบ และไดมีการดําเนินการแลว และประเด็นการตรวจประเมินความพิการไดมีการตั้งคณะอนุกรรมการ เพื่อดําเนินการเรื่องดังกลาวโดยเฉพาะการประเมินดานสังคมและการใหความชวยเหลือคนพิการ

๕๐ ๓.๓.๓ ประเด็นขอสังเกต ขอคิดเห็น และขอเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ ๑) ประเด็นขอหวงใยเรื่องการตรวจประเมินความพิการหรือวิธีวินิจฉัยที่อิงหลัก ทางการแพทยเปนหลัก ซึ่งจะเปนการกันไมใหคนพิการไดเขาสูระบบโดยจะเห็นวา ปจจุบันสัดสวน ของคนพิการที่จดทะเบียนตอประชาชนมีจํานวนต่ํามากสงผลตอน้ําหนักในการเปลี่ยนแปลงนโยบาย สาธารณสุขเพื่อใหเกิดโครงสรางพื้นฐานที่ครอบคลุมเปนไปไดยาก เนื่องจากคนพิการมีจํานวนนอย ควรใชวิธีการประเมินตนเองและการประเมินโดยประชาคม ๒) กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพคนพิการ (พก.) ควรจัดเก็บขอมูลสํารองแยกไว ตางหากเพื่อปองกันมิใหผูอื่นแฮ็กขอมูลซึ่งเปนคนละเรื่องกับสวัสดิการคนพิการที่เปนเรื่องเดิมที่มีอยูแลว ๓) ประเด็นเรื่อง Blockchain อยูระหวางการดําเนินการศึกษาของหนวยงานตาง ๆ ที่เกี่ยวของและเห็นวา หากนําความพิการที่อยูในระดับต่ําสุดที่ไมใชระดับความบกพรองต่ํากวา ๓ เขามาอยูในระบบหรือขยายฐานคนพิการมากขึ้นโดยใชฐานคิดเรื่องความเดือดรอนของประชาชน เปนตัวตั้งแลวจึงจัดระดับการใหบริการตามความตองการและความจําเปนในระบบอีกครั้งหนึ่ง เรื่องนี้มีความสําคัญตอการปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ อีกทั้งยังมีผลตอการเปลี่ยนแปลงนโยบาย สาธารณะเพื่อกําหนดทิศทางการพัฒนาประเทศอีกทางหนึ่งดวย ๔) เนื่องจากกฎหมายกําหนดใหมีการขึ้นทะเบียนคนพิการ จึงเปนขอหวงใยของ หลายหนวยงานที่รับผิดชอบในการจัดสวัสดิการใหคนพิการ สําหรับคนที่มีแนวโนมที่จะเปนคนพิการ ที่ไมขึ้นทะเบียนอาจจะมีสวัสดิการที่เปนตัวเลือกอื่น ๆ เพื่อใหคนพิการสามารถเขาถึงบริการได กรณีจะทําใหเห็นทิศทางในการขึ้นทะเบียนคนพิการโดยตองหารือกับหนวยงานที่เกี่ยวของ เพื่อดําเนินการในระยะตอไป ๕) หลักเกณฑการประเมินคนพิการไมประจักษในปจจุบัน ยังเปนการตัดคนพิการทาง จิตที่เปนโรคทางอารมณออกจากระบบ เนื่องจากเห็นวาสามารถหายขาดไดแตในความเปนจริง โรคดังกลาวถือเปนความบกพรองหรือเปนความพิการเชนกัน ดังนั้น การประเมินนอกจากจะพิจารณา ตามหลักเกณฑทางการแพทยแลว ควรพิจารณาถึงผลในการดําเนินชีวิตในสังคมรวมดวย และการประเมินความพิการควรพิจารณาจากดุลยพินิจของบุคคลกรทางการแพทยใหนอยที่สุด โดยมีเกณฑการประเมินโดยเฉพาะบุคคลแวดลอมที่เห็นวามีความยากลําบากในการประเมิน รวมถึง ควรใหความสําคัญกับนักเรียนที่มีอาการเริ่มปวยเปนโรคจิตเวชและยังไมไดรับการประเมิน ซึ่งสงผลให ไมไดรับสวัสดิการของคนพิการ จึงเห็นควรใหออกแบบการประเมินดวยตนเองและการประเมินเชิงสังคม เพื่อใหสามารถดูแลคนพิการไดอยางทั่วถึงโดยหารือกับหนวยงานที่เกี่ยวของในการดําเนินการตอไป ๖) กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ควรนําขอมูลทั้ง ๓ ประเด็น ดังกลาวไปหารือกับฝายกฎหมาย คือ นายสุพล บริสุทธิ์ ที่ปรึกษาดานกฎหมายของกระทรวงการพัฒนา สังคมและความมั่นคงของมนุษย และที่ปรึกษาคณะอนุกรรมาธิการ เพื่อจะไดมีความเขาใจที่ถูกตอง ตรงกันและนําไปสูการปฏิบัติที่เปนรูปธรรม ๗) การดําเนินการทั้ง ๓ ประเด็นตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคมในสวน ที่เกี่ยวกับคนพิการควรหารือกับองคกรคนพิการอยางใกลชิดดวย ทั้งนี้ เพื่อใหการดําเนินการเปนไป ในทิศทางเดียวกัน

๕๑ ๓.๔ พิจารณาขอเสนอตอการดําเนินงานตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ : ประเด็นการปรับปรุงหลักเกณฑการประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการ๑๗ ๓.๔.๑ ความเปนมาของการพิจารณาศึกษา สืบเนื่องจากแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม ซึ่งกําหนดระยะเวลาดําเนินการระหวางป พ.ศ. 2561 – 2565 มีประเด็นที่เกี่ยวของกับคนพิการ จํานวน ๓ เรื่อง ไดแก (๑) การปฏิรูปกองทุน สงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (๒) การขึ้นทะเบียนคนพิการ และ (๓) การจัดสภาพแวดลอม สาธารณะที่ทุกคนสามารถเขาถึงและใชประโยชนได โดยแผนปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) ไดกําหนดใหมีกิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อเรงรัดการดําเนินการตามแผน ปฏิรูปใหเห็นผลเปนรูปธรรม เพื่อใหคนพิการสามารถเขาถึงสิทธิและสวัสดิการตาง ๆ ไดอยางเทาเทียม และทั่วถึง โดยคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ไดรับมอบหมายจากคณะกรรมาธิการการพัฒนา สังคมฯ วุฒิสภา ใหดําเนินการติดตาม เสนอแนะ และเรงรัดการปฏิรูปประเทศ และการดําเนินการตาม ยุทศาสตรชาติ โดยกิจกรรมปฏิรูปประเทศดานสังคม เรื่อง การขึ้นทะเบียนคนพิการซึ่งจะหมายรวมถึง ฐานขอมูลคนพิการดวย โดยประเด็นในการพิจารณาครั้งนี้คือ การขึ้นทะเบียนคนพิการ ซึ่งถือเปนเรื่อง สําคัญที่เปนตนทางที่จะทําใหคนพิการสามารถเขาถึงสิทธิและสวัสดิการตาง ๆ ตามที่กฎหมายกําหนด ตามรายงาน World Disability Report ขององคการอนามัยโลกและธนาคารโลก เมื่อป พ.ศ. 2554 พบวามีคนพิการโดยเฉลี่ยคิดเปนรอยละ 15 ของประชากรโลก ในขณะที่คนพิการในประเทศไทย ที่จดทะเบียนหรือในแผนปฏิรูปเรียกวาขึ้นทะเบียนคนพิการ มีจํานวนประมาณ 2 ลานคน ประกอบกับ เมื่อป พ.ศ. ๒๕๖๐ สํานักงานสถิติแหงชาติไดทําการสํารวจสถิติความพิการโดยนับรวมคนพิการ ที่ขึ้นทะเบียนดวย และภายใตเงื่อนไขและนิยามเดียวกัน พบวามีจํานวนคนพิการ จํานวน 3.7 ลานคน จึงอาจจะมีคนพิการที่ยังไมไดจดทะเบียนประมาณ ๑.๗ ลานคน และหากจะประมาณการจํานวน คนพิการตามสัดสวน รอยละ ๑๕ ของประชากร ตามรายงานขององคการอนามัยโลกและธนาคารโลก ประเทศไทยจะมีคนพิการประมาณ 10.5 ลานคน และจะมีคนพิการที่ไมไดอยูในระบบจํานวน กวา 7 ลานคน ตกหลนจากสิทธิประโยชนที่กําหนดไวตามกฎหมาย เสี่ยงตอการถูกทิ้งไวขางหลัง จากนโยบายสาธารณะในทุกรูปแบบ คณะอนุกรรมาธิการไดพิจารณาและจัดทําขอเสนอตอประเด็นกิจกรรมปฏิรูปประเทศ เรื่อง การขึ้นทะเบียนคนพิการ โดยเชิญหนวยงานที่เกี่ยวของมาหารือกันอยางตอเนื่อง จึงนํามาสู การจัดทําขอเสนอแนะ ซึ่งไดนําสงขอคําถามไปยังทุกหนวยงานที่มาเขารวมประชุมในครั้งนี้ไดแก (๑) กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (๒) สถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพ ทางการแพทยแหงชาติ(๓) สถาบันจิตเวชศาสตรสมเด็จเจาพระยา (๔) โรงพยาบาลยุวประสาทไวทโยปถัมภ (๕) ราชวิทยาลัยกุมารแพทยแหงประเทศไทย (๖) ราชวิทยาลัยจักษุแพทยแหงประเทศไทย (๗) ราชวิทยาลัยโสต ศอ นาสิกแพทยแหงประเทศไทย (๘) สมาคมสภาคนพิการทุกประเภท ๑๗ บันทึกการประชุมคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ในคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา ครั้งที่ ๒5/๒๕๖๕ (ผานสื่ออิเล็กทรอนิกส) เมื่อวันพฤหัสบดีที่ ๑8 สิงหาคม ๒๕๖๕

๕๒ แหงประเทศไทย (๙) สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย (๑๐) ผูอํานวยการองคการยูนิเซฟ ประเทศไทย (๑๑) นายสุพล บริสุทธิ์ ที่ปรึกษากฎหมายกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษยและ (๑๒) ดร.นันทนุช สุวรรนาวุธ นักวิชาการศึกษาชํานาญการ สํานักงานคณะกรรมการ การศึกษาขั้นพื้นฐาน ทั้งนี้ เพื่อรับฟงความเห็นจากทุกหนวยงานตอขอเสนอแนะตอการปฏิรูป การขึ้นทะเบียนคนพิการของคณะอนุกรรมาธิการ เพื่อจัดทําใหครบถวนรอบดาน ทั้งของฝายปฏิบัติ ฝายวิชาการ หนวยงานทางวิชาชีพ และผูที่มีสวนไดเสีย ในการจัดทําขอเสนอของคณะอนุกรรมาธิการ ใหมีความเที่ยงตรง เฉียบคม และมีความเปนไปไดในทางปฏิบัติมากยิ่งขึ้น เพื่อนําเสนอขอเสนอแนะ ดังกลาวไปยังฝายบริหารของรัฐบาลตอไป ๓.๔.๒ ผลการพิจารณาศึกษารวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของ ๑. ผูแทนกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (พก.) ไดใหขอมูลตอที่ประชุม เกี่ยวกับผลดําเนินการตามแผนปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปประเทศ ดานสังคม หรือ Big Rock ในกิจกรรมปฏิรูปที่ 3 การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อใหคนพิการ ไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง โดย พก. ไดใหความสําคัญ ในการสงเสริมใหคนพิการไดรับสิทธิสวัสดิการและความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง โดยเรงดําเนินการเพื่อใหคนพิการสามารถเขาถึงระบบสวัสดิการไดอยางทั่วถึง มีการปรับเปลี่ยนรูปแบบ การใหบริการ เพื่อมุงหวังใหคนพิการทุกคนสามารถเขาถึงการขึ้นทะเบียนคนพิการ และมีการพัฒนา ระบบการใหบริการและการเชื่อมโยงกับฐานขอมูลสําคัญตาง ๆ ใหเปนปจจุบัน และสามารถนําไปใช ประโยชนในการสงเสริมการเขาถึงสิทธิสวัสดิการของคนพิการ กระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย โดยกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ไดรับมอบหมายใหเปนหนวยงานหลัก ในการขับเคลื่อนแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม กิจกรรมปฏิรูปที่ 3 การปฏิรูปการขึ้นทะเบียน คนพิการเพื่อใหคนพิการไดรับสิทธิ สวัสดิการ และความชวยเหลือไดอยางครอบคลุมและทั่วถึง โดยบูรณาการรวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของ ซึ่งมีเปาหมายหลัก 4 เปาหมาย ดังนี้ ๑) การกําหนดคํานิยาม “คนพิการ” ที่ปจจุบันมีความแตกตางกันแตละหนวยงาน ประกอบดวย ๓ เปาหมายยอย ไดแก (๑) การแกไขการวินิจฉัย การประเมินความพิการ คํานิยามใหเปนมาตรฐาน เดียวกัน ซึ่ง พก. อยูระหวางแกไขประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ การกําหนดประเภทความพิการ จากเดิม 7 ประเภท เพิ่มอีก 2 ประเภทความพิการ รวมเปน 9 ประเภทความพิการ ไดแก (1) ความพิการทางการเห็น (2) ความพิการทางการไดยิน (3) ความพิการทางการเคลื่อนไหวหรือทางรางกาย (4) ความพิการ ทางจิตใจหรือพฤติกรรม (5) ความพิการทางสติปญญา (6) ความพิการทางการเรียนรู (7) ความพิการ ออทิสติก (8) ความพิการทางสื่อความหมาย การพูดและภาษา (เพิ่มเติม – แยกออกจากความพิการ ทางการไดยิน) และ (9) ความพิการซอน มีความพิการมากกวาหนึ่งประเภท (เพิ่มเติม) (๒) การประเมินความพิการเชิงประจักษโดยคนพิการที่มีสภาพความพิการ ที่สามารถเห็นไดโดยประจักษ สามารถยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการไดโดยไมตองมีเอกสารรับรอง ความพิการ (ตามประกาศกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ เรื่อง แบบและรายละเอียด ของสภาพความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษ) ไดแก (1) ประเภทความพิการทางการเห็น

๕๓ ไดแก บุคคลที่ไมมีลูกตาทั้งสองขางหรือไมมีลูกตาดําทั้งสองขาง หรือลูกตาสีขาวขุนทั้งสองขาง หรือลูกตาฝอทั้งสองขาง (2) ประเภทความพิการทางการไดยินหรือสื่อความหมาย ไดแก บุคคลที่ไมมี รูหูทั้งสองขาง และ (3) ประเภทความพิการทางการเคลื่อนไหวหรือทางรางกาย ไดแก บุคคลที่แขนขาด ตั้งแตระดับขอมือขึ้นไปอยางนอยหนึ่งขาง หรือขาขาดตั้งแตระดับขอเทาขึ้นไปอยางนอยหนึ่งขาง (๓) การสํารวจคนพิการที่ตกหลนโดยอาสาสมัครพัฒนาสังคมและความมั่นคง ของมนุษย เชี่ยวชาญดานคนพิการ เพื่อเปนการอํานวยความสะดวกใหกับคนพิการที่มีความพิการ รุนแรง หรือไมสะดวกเดินทางออกมาเพื่อทําบัตรประจําตัวคนพิการ จึงมีการพัฒนาแอปพลิเคชัน “พม. รูจักคุณ” เพื่อสํารวจขอมูลคนพิการเชิงลึกและคนพิการตกหลน โดยไดพัฒนารวมกับ มหาวิทยาลัยนเรศวร ซึ่งปจจุบันไดมีการพัฒนาระบบเสร็จสิ้นเรียบรอยแลว โดยอยูระหวาง การทดสอบระบบโดยนํารองการใชงานในอําเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก ซึ่งมีการอบรม การใชงานแอปพลิเคชันดังกลาวใหกับอาสาสมัครพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยเชี่ยวชาญ ดานคนพิการ (อพมก.) เพื่อลงสํารวจขอมูลคนพิการในพื้นที่ ๒)การแกไขระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ แหงชาติ วาดวยหลักเกณฑวิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. 2556 โดยอยูระหวางรอการแกไขระเบียบคณะกรรมการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการแหงชาติ วาดวยหลักเกณฑวิธีการ และเงื่อนไขการยื่นคําขอมีบัตรประจําตัวคนพิการฯ พ.ศ. 2556 เพื่ออํานวย ความสะดวกและลดขอจํากัดในการเขาถึงการออกบัตรประจําตัวคนพิการ ๓)การพัฒนาระบบเพื่อยกระดับการใหบริการคนพิการแบบดิจิทัล ประกอบดวย ๒ เปาหมายยอย ไดแก (๑) มีระบบการใหบริการ (One Stop Services) ในการออกบัตรประจําตัว คนพิการ ณ สถานพยาบาล โดยมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบการใหบริการคนพิการ เพื่อใหคนพิการ สามารถเขาถึงบริการไดสะดวกรวดเร็วมากยิ่งขึ้น โดยมีการจัดตั้งศูนยบริการคนพิการแบบเบ็ดเสร็จ ณ โรงพยาบาล รวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของ อาทิ กรมการแพทย โรงพยาบาลในสังกัดมหาวิทยาลัย โรงพยาบาลสังกัดกรมสุขภาพจิต โรงพยาบาลสังกัดกรุงเทพมหานคร (๒) การพัฒนาระบบบัตรประจําตัวคนพิการแบบอิเล็กทรอนิกสโดย พก. รวมมือกับสํานักงาน ป.ย.ป. พัฒนาระบบแอปพลิเคชัน “บัตรประจําตัวคนพิการดิจิทัล” โดยสามารถ ใชแทนบัตรคนพิการรูปแบบปกติได ซึ่งจะอํานวยความสะดวกแกคนพิการในมิติตาง ๆ ใหรับรู และเขาถึงสิทธิและสวัสดิการภาครัฐที่พึงไดรับ การเขาถึงแหลงเงินทุนเพื่อการประกอบอาชีพ จากกองทุนสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ขอมูลขาวสารประชาสัมพันธประกาศการจางงาน จากทั้งภาครัฐและเอกชน ซึ่ง พก.ไดมีการจัดทําประกาศกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ เรื่อง การแสดงบัตรประจําตัวคนพิการดวยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส ประกาศ ณ วันที่ 27 เมษายน 2565 และประกาศในราชกิจจานุเบกษา เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน 2565 โดยคนพิการ สามารถแสดงบัตรประจําตัวคนพิการดวยวิธีการทางอิเล็กทรอนิกส ผานแอปพลิเคชัน “บัตรคนพิการ” เพื่อรับสิทธิ สวัสดิการไดเสมือนบัตรประจําตัวคนพิการ

๕๔ ๔) ระบบฐานขอมูลคนพิการสามารถเชื่อมโยงระหวางสถานพยาบาลกับหนวยงาน ภาครัฐที่เกี่ยวของได โดย พก. ไดเชื่อมโยงขอมูลสิทธิ สวัสดิการคนพิการกับหนวยงานที่เกี่ยวของ อาทิ สํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย สํานักงานประกันสังคม กรมสรรพากร - ประเด็นความเห็นตอประเด็นคําถามและขอเสนอของคณะอนุกรรมาธิการ โดย พก. มีความเห็น สรุปได ดังนี้ (1) หนวยงานของทานเกี่ยวของอยางไรกับการประเมิน การวินิจฉัย และการรับรอง ความพิการ : กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ในฐานะหนวยงานหลักที่ดูแลและสงเสริม สิทธิ สวัสดิการ การสรางโอกาสและความเสมอภาคแกคนพิการ ในสวนที่ พก. เกี่ยวของ ตามพระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. 2550 และที่แกไขเพิ่มเติม พก. มีฐานะเปนนายทะเบียน อาศัยอํานาจตามมาตรา 18 เพื่อประโยชนในการรับสิทธิตามมาตรา 20 คนพิการอาจยื่นขอมีบัตรประจําตัวคนพิการตอนายทะเบียนหรือนายทะเบียนจังหวัด ซึ่งในสวนนี้ คนพิการจะตองไดรับการประเมินความพิการจากผูประกอบวิชาชีพเวชกรรม เพื่อนํามาประกอบ การยื่นขอมีบัตรประจําตัวคนพิการตอนายทะเบียน (๒) หนวยงานของทานมีความเห็นอยางไรตอขอเสนอการปรับปรุงหลักเกณฑการ ประเมิน การวินิจฉัย และการรับรองความพิการดังกลาวขางตน และหนวยงานของทานจะรวม สนับสนุนขอเสนอขางตนหรือไม อยางไร : ประเด็นเรื่องการประเมินความพิการ พก. ไดตระหนักถึง ความสําคัญในกลุมคนพิการที่มีความพิการที่ไมถึงเกณฑความพิการ อยางไรก็ตาม การปรับปรุง หลักเกณฑการประเมินฯ จะตองมีการรับฟงความคิดเห็นจากหลายภาคสวนที่เกี่ยวของ เพื่อกําหนด รูปแบบและแนวทางมาตรฐานที่เหมาะสมกับบริบทของประเทศไทย โดย พก. ไดมีการจัดตั้ง คณะทํางานกําหนดหลักเกณฑการประเมินความพิการที่สามารถเห็นไดโดยประจักษและความ ยากลําบากในการดําเนินชีวิตประจําวันของคนพิการ เมื่อวันที่ 2 เมษายน 2564 ซึ่งที่ผานมาไดมีการ ประชุมและพิจารณาเรื่อง การแกไขประกาศกระทรวงการพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย เรื่อง ประเภทและหลักเกณฑความพิการ การกําหนดประเภทความพิการ จากเดิม 7 ประเภท เพิ่มอีก 2 ประเภทความพิการ รวมเปน 9 ประเภทความพิการ เพื่อใหสอดคลองกับนิยามคนพิการ ตามมาตรา 4 ของพระราชบัญญัติสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ พ.ศ. 2550 และที่แกไข เพิ่มเติม และเปนมาตรฐานเดียวกับประกาศของกระทรวงศึกษาธิการ นอกจากนี้ ไดมีการประชุม รวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของในการกําหนดหลักเกณฑและวิธีการประเมินความพิการที่สามารถเห็นได โดยประจักษหรือมีความยากลําบากในการดําเนินชีวิตประจําวัน รวมทั้งพัฒนาในเรื่องของแบบเอกสาร การจัดทําคูมือแนวทางการประเมินวินิจฉัย ความพิการ การรับรองความพิการ และการขึ้นทะเบียนคนพิการ (๓) ปญหา อุปสรรค และขอเสนอแนะในประเด็นอื่นที่เกี่ยวของ : พก. ไดมีการ ดําเนินงานเพื่อใหคนพิการเขาถึงสิทธิ โดยการเรงคนหาคนพิการที่ตกหลน โดยพัฒนาแอปพลิเคชัน “พม. รูจักคุณ” รวมกับมหาวิทยาลัยนเรศวร ซึ่งปจจุบันไดมีการพัฒนาระบบเสร็จสิ้นแลว อยูระหวาง การทดสอบระบบโดยนํารองการใชงานในอําเภอเนินมะปราง จังหวัดพิษณุโลก ซึ่งมีการอบรมการใช งานแอปพลิเคชันดังกลาวใหกับอาสาสมัครพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษยเชี่ยวชาญ ดานคนพิการ (อพมก.) เพื่อลงสํารวจขอมูลคนพิการในพื้นที่ตั้งแตมีนาคม ๒๕๖๕ แลวไดคนหา

๕๕ คนพิการไดจํานวนกวา 3,๐๐๐ คน จึงเปนโครงการที่ พก. ใหความสําคัญ นอกจากนี้ ยังมีโครงการ สํารวจขอมูลคนพิการติดเตียงที่ยังไมไดขึ้นทะเบียนคนพิการ โดย อพมก. ไดดําเนินการสํารวจไปแลว กวา 49 จังหวัด ปจจุบันสามารถจดทะเบียนไดกวา 2,000 คน ทั้งนี้ พก. จะไดดําเนินการ ประสานงานรวมมือกับ อพมก. เพื่อเรงสํารวจขอมูลคนพิการเพื่อใหคนพิการไดเขาถึงสิทธิ และสวัสดิการตอไป ๒. ผูแทนสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย ไดกลาวตอที่ประชุมวา การศึกษาวิจัย เรื่อง การปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการของประเทศไทย เปนงานวิจัยที่องคการ ยูนิเซฟประเทศไทยใหการสนับสนุน ดําเนินการโดยสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย หรือ TDRI รวมกับ พก. ซึ่งไดมีการหารือกันอยางตอเนื่อง มีการเชิญหนวยงานที่เกี่ยวของเขามาประชุม เชิงปฏิบัติการรวมกัน ทั้งนี้ ขอมอบหมายใหนายภาคภูมิ จตุพิธพรจันทร นักวิจัย สถาบันวิจัย เพื่อการพัฒนาประเทศไทย ในฐานะผูรับผิดชอบหลักของงานวิจัยดังกลาว ไดนําเสนอผลการศึกษาวิจัย ตอที่ประชุม จากนั้น นายภาคภูมิ จตุพิธพรจันทร นักวิจัย สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย ไดนําเสนอผลการศึกษาการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการของประเทศไทย จํานวน ๔ ประเด็นหลัก ไดแก (๑) ที่มาของการศึกษา (๒) กระบวนการศึกษา (๓) ผลการศึกษา และ (๔) ขอเสนอแนะในการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการ สรุปได ดังนี้ ๑) ที่มาของการศึกษา : สืบเนื่องจากการสํารวจความพิการในป พ.ศ. 2560 โดยความรวมมือของสํานักงานสถิติแหงชาติ และ UNICEF พบวา มีเพียงรอยละ 44.4 ของคนพิการ ในประเทศไทย ที่ไดจดทะเบียนและไดรับบัตรประจําตัวคนพิการ ซึ่งทําใหคนพิการเขาไมถึง บริการตาง ๆ ที่ควรได โดยรอยละ 45.1 ของผูพิการที่ตกหลนนั้น ตกหลนเพราะความพิการที่มี ไมเขาหลักเกณฑตามคูมือการประเมิน และจากงานศึกษาของคณะสังคมสงเคราะหศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตรและ UNICEF ในป พ.ศ. 2562 (Policy Implementation Analysis on Disability Grant of Thailand) พบวา สาเหตุหลักอันดับหนึ่งของการตกหลนสําหรับเด็กพิการ คือ ความพิการที่มี ไมเขาหลักเกณฑตามคูมือการประเมิน รองลงมาคือความกลัวการตีตราวา เปนคนพิการของผูปกครองและเจาพนักงาน จึงควรมีการศึกษาเพื่อปรับปรุงเกณฑการประเมิน และกระบวนการประเมินและรับรองความพิการ เพื่อลดการตกหลน ๒) กระบวนการศึกษา ใช ๓ วิธีการ ประกอบดวย (๑) ทบทวนวรรณกรรม เพื่อระบุ ปญหาของระบบการประเมินและรับรองความพิการในประเทศไทย และรวบรวมขอมูลที่เปนประโยชน ตอการจัดทําขอเสนอแนะ (๒) สัมภาษณ/ปรึกษาผูเชี่ยวชาญ – คณะสังคมสงเคราะหศาสตร มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร, สถาบันสิรินธรฯ, Washington Group และ (๓) การประชุมเชิงปฏิบัติการ (Workshop) กับภาคสวนตาง ๆ เชน สมาคมคนพิการ แพทย พก. นักสังคมสังเคราะห เพื่อรวบรวม ขอมูลและความคิดเห็นเกี่ยวกับการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการในประเทศไทย ๓) ผลการศึกษา ๓.๑ แนวคิดเกี่ยวกับความพิการ (๑) ขอมูลความพิการในแตละมิติ มีประโยชนตอการระบุความตองการจําเปน และจัดสรรบริการที่แตกตางกัน อาทิ ขอมูลความบกพรองทางรางกาย จะมีประโยชนตอการตัดสินใจวา คนพิการควรจะไดรับการรักษาทางการแพทย หรือขอมูลเกี่ยวกับขอจํากัดการเขาไปมีสวนรวมในสังคม

๕๖ จะมีประโยชนในการตัดสินใจวาคนพิการควรจะไดรับบริการ การปรับเปลี่ยนสภาพแวดลอม การชวยเหลือนโยบายจางงาน และการพัฒนาคุณภาพการศึกษา เปนตน (๒) Continuous : ความพิการ หรือ สมรรถภาพของมนุษย ในธรรมชาตินั้น มีลักษณะเปนตัวแปรตอเนื่อง (continuous variable) จากไมมีความพิการ พิการเพียงเล็กนอย ไปจนถึงพิการอยางสมบูรณไมใชเพียงพิการ หรือไมพิการ หรือพิการในระดับ 1 2 3 และการขีดเสน แบง การแบงระดับความพิการตามกฎหมายนั้น ขึ้นอยูกับปจจัยอื่น ๆ เชน งบประมาณ กระบวนการ ทางการเมือง เปนตน (๓) Universal : มนุษยทุกคนนั้นมีความพิการอยูในตัว แตอาจมีระดับความ พิการมากนอยแตกตางกัน (๔) Context Dependent : ความพิการหรือสมรรถภาพของมนุษยจะขึ้นอยู ผลกระทบจากปจจัยแวดลอมดวย เชน เพศ สภาพที่อยูอาศัย การศึกษา เทคโนโลยี วัฒนธรรม กฎหมาย เปนตน โดยคนที่มีความบกพรองเดียวกันแตอยูในสภาพแวดลอมที่ตางกันก็จะมี ความสามารถในการดํารงชีวิตประจําวันที่แตกตางกันดวย ๓.๒ ปญหาของระบบการประเมินและรับรองความพิการในประเทศไทย (๑) ระบบประเมินและรับรองความพิการพึ่งพิงการวินิจฉัยทางการแพทย เปนหลัก ใชขอมูลความบกพรองทางรางกายเปนหลัก ยังขาดความเปน Social Model ซึ่งความพิการ นั้นมีหลายมิติ และขอมูลความบกพรองนั้นไมสามารถบงชี้ถึงขอจํากัดในการทํากิจกรรมและมีสวนรวม ไดอยางแมนยํา อันทําใหกระบวนการในปจจุบันไมสามารถระบุความตองการจําเปนของคนพิการ ไดอยางครบถวนและถูกตอง ตกหลนผูที่มีความจําเปนตองไดรับสวัสดิการ (๒) การที่ผูพิการตองมีความพิการผานเกณฑความพิการประเภทใดประเภทหนึ่ง ใน 7 ประเภท ซึ่งในความเปนจริงคนอาจจะมีความพิการในหลาย ๆ ดาน ดานละเล็กนอย ไปถึงปานกลาง เมื่อรวมกันแลวก็อาจจะประสบความยากลําบากในชีวิตไมนอยไปกวาคนที่ไดรับรอง เปนคนพิการตามกฎหมายปจจุบัน (๓) ไมมีกระบวนการระบุความตองการจําเปนของคนพิการ (need assessment) สงผลใหไมสามารถจัดสรรสวัสดิการไดตามความจําเปนตองการของคนพิการ (tailor-made benefits) และสงผลตอการเชื่อมโยงระหวางกระบวนรับรองความพิการและกระบวนการจัดสรรสวัสดิการ (๔) การเขาไมถึงกระบวนการประเมิน เชน มีอุปสรรคในดานการเดินทาง ไมมีคาเดินทาง ไมมีคนพามาลงทะเบียน เปนตน ๓.๓ ขอคนพบอื่นที่สําคัญ (๑) ผูเขารวมการประชุมเชิงปฏิบัติการ เห็นดวยวาควรมีการประเมินความพิการ สวนอื่นนอกเหนือจากความบกพรอง และหลายทานมีความเห็นวา ควรใหมีการจัดสวัสดิการความ พิการบางอยางใหกับผูที่ไมผานเกณฑการขึ้นทะเบียนคนพิการ (๒) ผูเชี่ยวชาญที่คณะผูวิจัยปรึกษา ระบุวาการประเมินความพิการนั้น ควรจะสอดคลองกับเปาหมายของสวัสดิการ นอกจากนี้จากการทบทวนวรรณกรรมยังพบวา ในหลายประเทศ โดยเฉพาะประเทศที่พัฒนาแลว มีกระบวนการประเมินความพิการหลายระบบ

๕๗ (schemes) โดยสวัสดิการพิการแตละอยางก็จะมีกระบวนการและวิธีการประเมินความพิการ ที่แตกตางกันไป ๔) ขอเสนอแนะในการปรับปรุงระบบการประเมินและรับรองความพิการ ๔.๑ ควรปรับเปลี่ยนระบบการประเมินความพิการ ใหสอดคลองกับ Biopsychosocial Model ผูพิการทุกคนควรไดรับการประเมินความพิการทั้งในมิติความบกพรอง ขอจํากัดในการทํา กิจกรรมและการมีสวนรวม ครอบคลุมทุกดานที่จําเปนในการระบุความตองการจําเปน อาจรวมถึง ปจจัยแวดลอมดวย (๑) โดยมีแพทยเปนผูประเมินในสวนความบกพรอง และบุคลากรดานเวชศาสตร ฟนฟู/นักสังคมสงเคราะหในพื้นที่ เปนผูประเมินขอจํากัดในการทํากิจกรรมและการมีสวนรวม และ (๒) พัฒนาเครื่องมือ/แบบประเมิน สําหรับการประเมินความพิการที่เปนมาตรฐาน โดยอาจใช กรอบ ICF หรือเครื่องมือที่พัฒนาจาก ICF เปนพื้นฐาน ๔.๒ ควรมีความยืดหยุนในการรับรองความพิการ โดยคํานึงถึงความตองการจําเปน ของคนพิการเปนหลัก ไมจําเปนตองเปนผูพิการตามเกณฑความพิการ 7 ประเภท แตหากเปนผูสมควร ไดรับสวัสดิการคนพิการอยางนอยหนึ่งอยาง ก็ควรสามารถขึ้นทะเบียนเปนคนพิการได รวมถึงอาจใหมี การจัดสวัสดิการตามความตองการจําเปนของผูพิการแตละคน (tailor-made) ๔.๓ ควรเพิ่มจํานวนและพัฒนาคุณภาพของบุคลากร ทั้งดานการแพทย และดานสังคมโดยอาจจัดทําหลักสูตรอบรมวิธีการประเมินความพิการและการทดสอบ ซึ่งจะชวยสงเสริมการเขาถึงระบบขึ้นทะเบียนคนพิการไดมากขึ้น ๔.๔ ควรสงเสริมใหผูพิการสามารถเขาถึงกระบวนการประเมินและรับรองความพิการ ไดมากขึ้น อาทิ (๑) ใหนักสังคมสังเคราะหในชุมชน ชวยตรวจหาผูที่อาจสามารถขึ้นทะเบียน เปนคนพิการ และเริ่มกระบวนการประเมินรับรองความพิการไดเลย ไมจําเปนตองเริ่มที่โรงพยาบาล (๒) อาจใหผูพิการสามารถเริ่มกระบวนการประเมินและรับรองความพิการผานชองทางออนไลน หรือโทรศัพทได (๓) ชวยสนับสนุนคาเดินทาง/บริการรับ-สง และเจาหนาที่ชวยเหลือ ใหกับผูที่อาจจะ สามารถขึ้นทะเบียนเปนคนพิการได เปนตน จากนั้น ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดแสดงความเห็นวา ผลการศึกษาวิจัยขางตน ถือเปนขอมูลที่มีประโยชน ซึ่งมีการอางอิงเอกสารการประเมินการวินิจฉัยความพิการหลายที่ มีความเปนปจจุบัน และมีการประเมินเชิงสังคม (Social Model) แมวาจะไมไดเปนตัวชี้คุณสมบัติ ความพิการทั้งหมด แตวาก็ถือเปนสาระสําคัญของการประเมินและนําไปสูการวินิจฉัยความพิการ โดยขอเสนอของ TDRI ที่ไดนําเสนอนั้น สวนใหญสอดคลองกับขอเสนอของอนุกรรมาธิการ ทั้งนี้ TDRI มีความเห็นอยางไรตอ (๑) ประเด็นประเมินตนเองหรือประเมินโดยชุมชน และ (๒) ประเภท ความบกพรอง ซึ่งมีความแปรผันไปตามพลวัตของโลกและเปนการรวมตัวกันของกลุมประชาชน แตปจจุบันยังยึดติดอยูกับประเภทความบกพรองที่ใชเปนเงื่อนไขวาจะสามารถขึ้นทะเบียนคนพิการได หรือไม ซึ่งยังนําเรื่องนี้มาปะปนกัน ทั้งนี้ มีความเห็นอยางไรตอการเสนอให “ความบกพรองอื่น” ไวในประกาศประเภทความพิการดวย เพื่อปลายเปดไวสําหรับกรณีความบกพรองที่ไมถึงขนาดพิการ ซ้ําซอน ความบกพรองที่สะสมทําใหเกิดความยุงยากในการดําเนินชีวิตประจําวัน แตอาจจะระบุไดวา เปนความบกพรองประเภทใด ตอประเด็นดังกลาว ผูอํานวยการวิจัยดานการพัฒนาอยางทั่วถึง สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย ไดแสดงความเห็นวา (๑) ประเด็นการประเมินตนเอง

๕๘ (Self-Assessment) ในสวนตัวถือเปนเรื่องดีและสอดคลองกับขอเสนอของ TDRI ขางตน ซึ่งจะทําให คนพิการไดเขาถึงระบบการขึ้นทะเบียนคนพิการไดมากขึ้น แตในแงปฏิบัตินาจะมีหลายทาน มีความกังวลวาจะไมเปนไปตามหลักวิชาการหรือไม หากมีกระบวนที่เหมาะสมก็นาจะสามารถ ตรวจสอบ ตรวจทานได และ (๒) ประเด็นการกําหนดประเภทความพิการ โดยหลักการเห็นวา การกําหนดความพิการ ๗ ประเภท หรือ ๙ ประเภท อาจจะเปนการจํากัดจนเกินไป เมื่อกฎหมาย กําหนดใหมีความบกพรองอื่น ๆ ไว ซึ่งไดการใชอยางสรางสรรคแลวหรือไม โดยการคิดนอกกรอบ ที่จะตองพิจารณาถึงบริบทอีกหลายดานจะทําใหการมองคนพิการแตกตางไปจากเพียง ๗ หรือ ๙ ประเภท และเห็นดวยวาหากเปดชองใหมีประเภทความพิการอื่น ๆ ไว เพื่อใหตรงกับ ความเปนจริงได ก็จะชวยใหเกิดความแมนยําในเชิงการประเมินความพิการไดมากขึ้น และเมื่อ มีความพรอมดานทรัพยากรและความรู ก็จะชวยใหระบบดีขึ้นตามลําดับ ซึ่งตามขอเสนอของงานวิจัย ขางตนก็ไดเสนอใหมีการจัดสรรทรัพยากรและการอบรมบุคลากรตาง ๆ ถือเปนเรื่องสําคัญที่ตองทํา คูขนานกันไปอยางเรงดวน นอกจากนี้ นายภาคภูมิ จตุพิธพรจันทร นักวิจัย สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนา ประเทศไทย ไดใหความเห็นเพิ่มเติมวา (๑) ประเด็นการประเมินตนเอง (Self-Assessment) จากการศึกษาพบวาในหลายประเทศจะมีกระบวนการประเมินตนเองหรือ Self-Assessment เปนกระบวนการหนึ่งที่สําคัญในการประเมินความพิการ เนื่องจากคนพิการและคนรอบขางเทานั้น ที่จะรูวามีจํากัดและความลําบากในการใชชีวิตประจําวันหรือการมีสวนรวมในสภาพแวดลอมอยางไร สําหรับประเด็นความนาเชื่อถือของการประเมินตนเองนั้น ในบางประเทศจะมีผูเชี่ยวชาญที่จะรับฟง คนพิการวาประเมินตนเองอยางไร แลวแปลออกมาเปนคะแนน และ (๒) ประเภทความบกพรอง กระบวนการประเมินความพิการ เปนกระบวนการที่ตองการเชื่อมโยงความตองการจําเปน ของคนพิการเขากับสวัสดิการ จึงไมจําเปนตองกําหนดวามีความบกพรองอยูใน 9 ประเภทเทานั้น ถึงจะรับสวัสดิการได แตหากเปนคนที่เขาเกณฑสวัสดิการอยางใดอยางหนึ่งหรือหลายสวัสดิการ ก็นาจะขึ้นทะเบียนเปนคนพิการไดหรือหากไมอยูใน ๙ ประเภทก็สามารถจัดไปอยูในประเภทอื่น ๆ ได ๓. ผูแทนสถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาติไดใหขอมูล ตอที่ประชุมวา สถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาติเปนหนวยงานที่เกี่ยวของ กับการวินิจฉัยรับรองความพิการในการชวยสนับสนุนการทําหลักเกณฑการประเมินวินิจฉัยความพิการ และการอบรมใหกับแพทยของกระทรวงสาธารณสุข โดยมีความเห็นตอขอเสนอของคณะอนุ กรรมาธิการ ดังนี้ (๑) เห็นดวยกับหลักการการปรับองคประกอบการประเมินความพิการ หากผาน การรับรองโดยการประเมินของแพทยแลวก็สามารถขึ้นทะเบียนคนพิการไดเลย แตหากไมผาน การประเมินโดยแพทยก็สามารถเขาสูกระบวนการประเมินตนเองและการประเมินโดยชุมชน และประชาคมอื่นได(๒) เห็นดวยตอขอเสนอการปรับลดระดับความรุนแรงของความบกพรอง โดยที่ผานมาในการปรับปรุงเกณฑการประเมินความพิการไดมีการปรับหลักเกณฑในประเด็นดังกลาว เพื่อใหคนพิการสามารถขึ้นทะเบียนคนพิการไดงายขึ้นอยูแลว แตการใชคําวาการปรับลดระดับ ความรุนแรงความบกพรอง อาจทําใหเห็นวายังอิงอยูกับความบกพรองหรืออิงทางการแพทยหรือไม ควรปรับใหมีวิธีการประเมินขอจํากัดการใชชีวิตประจําวันและการมีสวนรวมในทางสังคมใหมากขึ้น ก็จะทําใหเกณฑดังกลาวงายขึ้นโดยปริยาย (๓) ประเด็นการรับรองความพิการแบบชั่วคราว เห็นดวยโดยหลักการที่จะใหคนกลุมนี้ไดเขาถึงสิทธิและสวัสดิการมากขึ้น แตผูที่จะมีแนวโนม

๕๙ ความพิการคือคนที่อยูระหวางรักษา ซึ่งจะตองถูกประเมินโดยแพทย จึงตองมีการพิจารณาระยะเวลา และกระบวนการที่เหมาะสมในการประเมินผูที่มีแนวโนมจะพิการ ซึ่งในแตละราชวิทยาลัยที่เกี่ยวของ ตองหารือกันในรายละเอียดตอไป (๔) เห็นดวยกับการกําหนดกลไกการจัดสวัสดิการคนพิการตามความ ตองการจําเปนของแตละบุคคล นอกจากนี้ มีปญหา อุปสรรค และขอเสนอแนะในประเด็นอื่น ๆ เพิ่มเติม ดังนี้ (๑) ปญหากรณีบุคลากรทางการแพทยยังไมมีความมั่นใจในการประเมินรับรอง ความพิการเพื่อจดทะเบียนคนพิการ ซึ่งสถาบันสิรินธรฯ ก็ไดมีการจัดอบรมอยางตอเนื่อง (๒) ปญหาหลักเกณฑปจจุบันที่ยังอางอิงกับความบกพรองและขอจํากัดในการใชชีวิตประจําวัน แตยัง ไมมีการประเมินขอจํากัดเกี่ยวกับการมีสวนรวมในสังคม ตามหลักการที่กําหนดไวในบัญชีสากล เพื่อการจําแนกการทํางาน สุขภาพและความพิการ (International Classification of Functioning Disability and Health หรือ ICF) ซึ่งการประเมินขอจํากัดการมีสวนรวมในสังคมจะตองเปนแบบสาขา วิชาชีพอื่น หรือ พก. เขามาชวยกันมากขึ้น (๓) ปญหาความเขาใจของหนวยงานที่เกี่ยวเขาในระบบการ ขึ้นทะเบียนคนพิการ คือ กระทรวงสาธารณสุข และ พก. ยังมีกรณีที่แพทยออกใบรับรองความพิการให แต พก. ไมใหขึ้นทะเบียนคนพิการ เนื่องจากเห็นวาไมตรงตามหลักเกณฑ และ (๔) ปญหาของผูที่จะมี แนวโนมพิการ ณ ปจจุบันยังไมสามารถออกใบรับรองใหไดก็จะมาเขารับบริการจากสถาบันสถาบัน สิรินธรฯ ไมได รวมถึงกรณีที่มีบัตรคนพิการแตยังตองใชสิทธิประกันสังคมเนื่องจากระยะเวลา และกระบวนการในการเปลี่ยนสิทธิตองใชเวลานาน ทั้งนี้ เห็นดวยวาการประเมินตนเอง (Self-Assessment) ถือเปนจุดเริ่มตน และประเด็นประเภทความพิการ ซึ่งในตางประเทศจะไมมี การกําหนดเปนประเภทความพิการไว จะใชตามมิติหรือฟงชั่นของมนุษยแตละคน และพัฒนาออกมา เปนแบบประเมินตนเองหรือแบบประเมินอยางอื่น เชน บุคคลคนหนึ่งมีความยากลําบากในการเรียนรู บุคคลคนหนึ่งมีความยากลําบากในการสื่อสาร บุคคลคนหนึ่งมีความยากลําบากในการทํากิจวัตร ประจําวันดวยตัวเอง เปนตน ๔. ผูแทนสถาบันจิตเวชศาสตรสมเด็จเจาพระยา กรมสุขภาพจิต ไดแสดงความคิดเห็น ตอที่ประชุมวาเห็นดวยกับขอเสนอของทีมวิจัย TDRI เพื่อใหคนพิการไดเขาถึงระบบมากขึ้น ซึ่งหากได พิจารณาลงไปในรายละเอียดเพิ่มเติมวากลุมใดที่ยังเขาถึงไดนอยก็จะสามารถแกไขไดตรงจุดมากขึ้น โดยมีความเห็นตอขอเสนอของคณะอนุกรรมาธิการ จํานวน ๔ ขอ ดังนี้ (๑) ประเด็นการประเมิน โดยใชทั้ง ๓ องคประกอบ คือ ประเมินโดยแพทย ประเมินโดยตนเอง และประเมินโดยชุมชน นั้น กรณีการประเมินเพื่อการรับรองคนพิการไมจําเปนตองรอใหครบทุกองคประกอบ เพื่อใหคนพิการ เขาถึงการขึ้นทะเบียนคนพิการไดงายขึ้น เชนกรณีคนพิการดานจิตเวช มีประเด็นเกี่ยวกับโรคทางจิต เวชที่เปนโรคที่เกิดจากสารเสพติดก็ยังมีขอถกเถียงกันอยูวาแลวเมื่อเสพยาเสพติดจนเกิดความบกพรอง ทางจิตและพิการถาวรไปแลว ควรจะออกบัตรประจําตัวคนพิการใหหรือไม เชนเดียวกัน การพิจารณา ความบกพรองหรือภาวะจําเปนตองไปคํานึงถึงสาเหตุหรือไม อยางไรก็ตาม การประเมินเพื่อออกแบบ สวัสดิการใหกับคนพิการรายบุคคล เห็นดวยวาตองประเมินในทุกองคประกอบ ซึ่งปจจุบันสถาบันจิต เวชศาสตรฯ ก็ดําเนินการเชนกันในการประเมินทั้งจากคนไข ชุมชน และญาติพี่นอง (๒) สนับสนุน เรื่องการลดระดับความรุนแรงของเกณฑการประเมิน แตจะตองไปคิดกระบวนการใหเปนเปนรูปธรรม ตอไป (๓) การออกบัตรประจําตัวคนพิการแบบชั่วคราว ควรไปพิจารณาสาเหตุของความลาชาวา เมื่อออกบัตรชั่วคราวแลวจะสามารถแกไขปญหาไดหรือไม ซึ่งในทางจิตเวชอาจจะมีความลาชาบาง

๖๐ ในกรณีที่แพทยไมมั่นใจ ตองสงไปประเมินดวยนักสังคมสงเคราะหวิชาชีพ แตโดยทั่วไปก็ไมไดลาชา และที่ผานมาสถาบันจิตเวชศาสตรฯ อํานวยความสะดวกใหกับคนพิการในการนําพาไปขึ้นทะเบียน คนพิการที่กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการเดือนละ ๒ ครั้ง เปนตน ทั้งนี้ ขอเสนอ ของผูวิจัย TDRI ในการคัดกรองโดยชุมชนถือเปนทางออกหนึ่งในการแกไขปญหาดวย และ (๔) เห็นดวย กับการออกแบบการใหสวัสดิการเปนรายบุคคล (Tailor-made)ซึ่งเปนเรื่องที่ควรจะตองทํา นอกจากนี้ ประเด็นปญหาที่เกี่ยวของเล็กนอย อาทิ ปญหาแพทยที่ไมกลาออกใบรับรอง ซึ่งทางสถาบันจิตเวช ศาสตรฯ ก็พยายามใหความรูดังกลาว เปนตน ทั้งนี้ สถาบันจิตเวชศาสตรสมเด็จเจาพระยาเปนหนวยงานใหบริการประเมินและวินิจฉัย รับรองความพิการโดยแพทยผูรักษา โดยสถาบันจิตเวชศาสตรสมเด็จเจาพระยาใหการสนับสนุน ตอขอเสนอปรับปรุงหลักเกณฑ การประเมินวินิจฉัย และรับรองความพิการทั้ง ๓ องคประกอบ เนื่องจากคนพิการทางจิต หรือพฤติกรรม การประเมิน โดยประชาสังคมและชุมชนที่เกี่ยวของ จะสงเสริมการมีสวนรวมตอการดูแลคนพิการในชุมชน และการปรับลดระดับความรุนแรง ของความบกพรอง หรือขอจํากัด ในการปฏิบัติกิจวัตรประจําวันจะชวยใหคนพิการทางจิต ไดรับการฟนฟูและพัฒนาศักยภาพของคนพิการไดรวดเร็วขึ้น ไมรอจนกลายเปนพิการเรื้อรัง สําหรับ การออกบัตรประจําตัวคนพิการชั่วคราวใหกับผูพิการที่มีแนวโนมพิการ เปนการสงเสริมและใหโอกาส คนพิการไดรับการฟนฟูและพัฒนาศักยภาพไดรวดเร็วขึ้น เปนการปองกันปญหาการเกิดความพิการ ซ้ําซอน และเปนการเพิ่มคุณภาพชีวิตที่ดีใหกับคนพิการในการเขาถึงสิทธิสวัสดิการทางสังคม สถาบันจิตเวชศาสตรสมเด็จเจาพระยาจะมีกลุมผูปวยจิตเวชเรรอนไรบาน ญาติทอดทิ้ง ปวยดวยโรคจิตเวชที่เกิดจากสารเสพติด แตดวยขอจํากัดของการรับรองความพิการ โรคดังกลาว จึงไมอยูในหลักเกณฑกลุมโรคที่กําหนดในคูมือมาตรฐานกลางประเมินความสามารถ ประเภทความพิการ และการใหรหัส ICF (International Classification of Functioning Disability and Health) กลุมโรค คนพิการทางจิตใจหรือพฤติกรรม สงผลใหกลุมผูปวยเหลานี้ขาดโอกาสในการไดรับสิทธิตาง ๆ ดังนั้น การประเมินมิติทางสังคม ควรเพิ่มวิชาชีพสังคมสงเคราะหรับอนุญาตรวมประเมินปญหา ทางสังคมของบุคคลที่จะรับรองความพิการรวมกับมุมมองทางการแพทยควรมีการกําหนดกฎหมาย การจัดสวัสดิการ การใหที่อยูอาศัยระยะยาวในชุมชน โดยการมีสวนรวมขององคกรปกครอง สวนทองถิ่น ภาครัฐและภาคเอกชนในรูปแบบของเนิรสซิ่งโฮมสําหรับคนพิการ เพื่อการปองกันปญหา คนพิการไรผูดูแล เนื่องจากสถานบริการดูแลคนพิการภาครัฐไมเพียงพอกับความตองการของประชาชน ๕. ผูอํานวยการโรงพยาบาลยุวประสาทไวทโยปถัมภและในฐานะคณะอนุกรรมการ จัดทําหลักเกณฑความพิการประเภทออทิสติก ไดใหขอมูลตอที่ประชุมวา โรงพยาบาลยุวประสาท ไวทโยปถัมภ เปนโรงพยาบาลเฉพาะทางที่มีภารกิจดานจิตเวชเด็ก ซึ่งเกี่ยวของกับ (๑) ความพิการ ประเภท ๕ บกพรองทางสติปญญา (๒) ความพิการประเภท ๖ บกพรองทางการเรียนรู และ (๓) ความพิการ ประเภท ๗ ความพิการทางออทิสติก และมีการพัฒนาความเชี่ยวชาญดานออทิสติกโดยเฉพาะ พิจารณาการเขาถึงบริการผูปวยออทิสติกทั้งประเทศวามีการเขาถึงบริการไดมากนอยเพียงใด โดยติดตามเด็กอายุ ระหวาง ๒-๕ ป จํานวนกวา ๑๐,๐๐๐ คน และปญหาหนึ่งของกลุมออทิสติก คือ มีการจดทะเบียนคนพิการคอนขางนอย ประมาณ 17,000 คน หรือเพียงรอยละ 10 จากที่ประมาณการเทานั้น นอกจากนี้ การแยกประเภทความพิการจาก 7 ประเภท เปน 9 ประเภท

๖๑ โดยกําหนดความพิการซ้ําซอนขึ้นมาเปนอีกประเภทหนึ่งนั้น อาจจะทําใหเกิดความสับสนวาความพิการ บางประเภทจะซ้ําซอนกันอยู และอาจจะมีปญหาในเชิงนิยามที่จะตองกําหนดใหมีความชัดเจน อยางไรก็ตาม ความพิการของเด็กทั้ง ๓ ประเภท ไดแก (๑) ความพิการประเภท ๕ บกพรองทาง สติปญญา (๒) ความพิการประเภท ๖ บกพรองทาการเรียนรู และ (๓) ความพิการประเภท ๗ ความพิการทางออทิสติก ถือเปนความพิการตามการวินิจฉัยโรคเฉพาะที่ตองใชเกณฑการวินิจฉัย ทางการแพทยเปนหลัก ดังนั้น ขอเสนอใหมีการประเมินความเห็นโดยชุมชนหรือประชาคม หรือการประเมินตนเองไมสามารถทําได ซึ่งจะตางจากพิการประเภท 1 - 4 ที่ไมไดเจาะจงที่การวินิจฉัย ประเภทโรค ทั้งนี้ จากปญหาจํานวนแพทยที่จะทําการประเมินมีจํานวนนอย แพทยวินิจฉัยสวนใหญ จะเปนกุมารแพทยหรือแพทยพัฒนาการและจิตแพทยเด็ก ซึ่งแพทยทั่วไปยังไมมั่นใจ วามีความเชี่ยวชาญเพียงพอที่จะวินิจฉัย สวนใหญจึงตองรอสงตอระบบการเขาพบแพทยเพื่อวินิจฉัย ความพิการของเด็กพิการกลุมนี้ซึ่งมีจํานวนผูรอคิวดังกลาวจํานวนมาก ดังนั้น ทางออกหนึ่ง คือ ปรับใหมีการประเมินตนเองโดยไมตองวินิจฉัยเฉพาะโรค โดยควรกําหนดใหเปนกลุมที่มีปญหา ดานพัฒนาการและการเรียนรู เพื่อสามารถออกบัตรรับรองความพิการแบบชั่วคราวได ถือเปนทางเลือก หนึ่งใหกับกลุมเด็กพิการประเภทที่ ๕ – ๗ ที่จะตองรอการวินิจฉัยโดยแพทย โดยกําหนดใหเปนกลุม ที่มีปญหาดานพัฒนาการและการเรียนรู ที่ยังไมไดรับวินิจฉัยโรคเพื่อใหสามารถออกบัตรรับรอง ความพิการแบบชั่วคราวได สําหรับประเด็นเรื่องการปรับลดระดับความรุนแรง ในกลุมออทิสติกจะไมมีปญหา ดังกลาว เนื่องจากไดกําหนดไวในหลักเกณฑวาเมื่อวินิจฉัยเปนออทิสติกไมวาจะรุนแรงนอยหรือรุนแรง นอย สามารถออกใบรับรองความพิการไดทั้งหมด แมจะมีความสามารถเรียนรูได ประกอบอาชีพได แตก็ยังมีความตองการการชวยเหลือในดานอื่น ๆ ดวย เด็กความพิการทางการเรียนรู หรือความพิการ ประเภท ๖ หรือ LD จะมีระยะเวลาที่จะตองประเมินและติดตาม เนื่องจากการใชเวลาในการบําบัด แกไขการเรียนรูจะสามารถแกไขปญหาไดบางสวน และเด็กพิการประเภท ๕ หรือเด็กพิการทางสติปญญา จะใชการตรวจวัดระดับเชาวนปญญาหรือ IQ และการประเมินความสามารถเขาไปดวยกันได ดังนั้น การลดระดับความรุนแรงของความบกพรองลงจึงไมมีผลตอเด็กพิการในกลุมของประเภท 5 – ประเภท 7 ประเด็นปญหาในปจจุบันที่ผูใหบริการในทุกสาขาวิชาชีพที่เกี่ยวของมีจํานวน ไมเพียงพอกับปริมาณความตองการที่มีอยู ทําใหการเขาถึงบริการยังไมเต็มที่ อาทิ กลุมความพิการ ประเภท ๕ ความบกพรองทางสติปญญา และกลุมความพิการประเภท ๗ ออทิสติก รวมทั้งกลุมความ พิการประเภท ๒ ความพิการทางการไดยินหรือสื่อความหมาย ซึ่งจะตองมีการแกไขและฝกการพูด โดยนักเวชศาสตรการสื่อความหมาย แตในปจจุบันทั้งประเทศผลิตไดเพียงปละ 15 คน ซึ่งยังไมเพียงพอกับจํานวนเด็กพิการที่มีอยู รวมทั้งนโยบายการสนับสนุนดานการผลิตผูใหบริการ ก็ยังไมมีความชัดเจน ถือเปนอีกประเด็นปญหาหนึ่งที่สําคัญ ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดแสดงความเห็นวาขอเสนอทางออกแมวาไมผาน การวินิจฉัยเฉพาะ แตอาจจะกําหนดประเภทกลุมที่เรียกวา “กลุมพัฒนาการและการเรียนรู” เพื่อเปนทางออกสําหรับคนที่ไมอยูในประเภทความบกพรองทั้ง ๗ ประเภท ทั้งนี้ ควรมีการเพิ่มเติม “ความบกพรองอื่น” เพื่อใหสามารถประกาศเพิ่มเติมภายหลังได ซึ่งจะเปนทางออกใหกับประชาชน ในการเขาถึงการลงทะเบียนคนพิการ รวมทั้งสิทธิและสวัสดิการตาง ๆ ตอไป

๖๒ ๖. ผูแทนราชวิทยาลัยกุมารแพทยแหงประเทศไทย ไดแสดงความเห็นตอที่ประชุมวา ขอสนับสนุนขอเสนอของคณะอนุกรรมาธิการ และผูอํานวยการโรงพยาบาลยุวประสาทไวทโยปถัมภ ขางตน เนื่องจากเด็กในกลุมพัฒนาการและการเรียนรูบางสวนยังมีปญหาการรอคิวในการไดพบแพทย เพื่อวินิจฉัย แตในชวงระหวางที่รอการวินิจฉัยโดยแพทยควรจะมีกระบวนการชวยเหลือ ซึ่งปจจุบัน กรณีเด็กพิการทางการเรียนรูหรือเด็ก LD จะมีกฎหมายดานการศึกษาเพื่อใหครูทําหนาที่ในการวินิจฉัย เบื้องตนและเด็กจะไดเขาสูกระบวนการแกไขไวกอน ซึ่งบางรายจะมีพัฒนาการที่ดีขึ้นไดเลย แตบางราย ที่ไมดีขึ้นก็จะตองรอการวินิจฉัยโดยแพทยตามกฎหมายดานคนพิการตอไป สําหรับความเห็นอื่น ๆ คือ (๑) เห็นดวยอยางยิ่งตอขอเสนอของทีมวิจัย TDRI เกี่ยวกับการสนับสนุนบริการดานการเดินทาง เนื่องจากเปนปญหาอยางมากของเด็กพิการในการเดินทางมาพบแพทยแมจะมีสวัสดิการดังกลาว จาก พก. แตก็ยังมีขอจํากัด และ (๒) เห็นดวยตอขอเสนอใหมีการประเมินตนเอง (Self-Assessment) ซึ่งตองมีการดําเนินการโดยผูเชี่ยวชาญเพิ่มเติมดวย รวมทั้งการจัดสรรสวัสดิการเปนเปนรายบุคคล (Tailor-made) ที่พอเหมาะพอสมตามฐานความตองการที่ควรจะไดรับดวย ๗. ผูแทนราชวิทยาลัยโสต ศอ นาสิกแพทยแหงประเทศไทย ไดกลาวตอที่ประชุมวา เห็นดวยกับหนวยงานขางตน ความเห็นของแพทยดานหู จมูกและ คอ หรือที่เรียกวา ENT ขอเสริม ในประเด็นการเพิ่มเกณฑสําหรับผูที่มีแนวโนมจะพิการ ทั้งนี้ ENT จะมีกลุมเด็กซึ่งประเมินครั้งแรก มักจะยังไมผาน แตเมื่อไปประเมินเมื่ออายุหนึ่งขวบขึ้นไปจึงจะผาน จึงเห็นดวยวาควรเพิ่มเติมให คนที่มีแนวโนมวาจะมีความบกพรองทางการไดยินไดเขาถึงระบบการขึ้นทะเบียนเปนคนพิการ เพื่อใหเด็กไดรับฝกฝนและแกไขการไดยิน ตั้งแตตนก็จะเปนผลดีกับเด็กไดเร็วขึ้น แตเนื่องจาก เครื่องชวยฟงจะเบิกไดตองจดทะเบียนผูพิการ แตกรณีที่ยังไมมีความชัดเจนและเด็กไมไดจดทะเบียน ผูพิการ ก็จะไมสามารถเขาถึงการใสเครื่องชวยฟง ENT จึงขอสนับสนุนประเด็นดังกลาว ๘. ผูแทนราชวิทยาลัยจักษุแพทยแหงประเทศไทย ไดแสดงความเห็นตอที่ประชุมวา ทางจักษุแพทยจะมีหลักเกณฑการประเมินความบกพรองทางสายตา มีเกณฑการวินิจฉัย ซึ่งจะมีการเปลี่ยนแปลงไปตามมาตรฐานสากล อาทิ คําจํากัดความของสายตาเลือนราง (Low Vision) คําจํากัดความของตาบอด (Blind) ซึ่งในทางวิชาการมีการเปลี่ยนแปลงอยางตอเนื่อง โดยเกณฑ ของประเทศไทยที่กําหนดขึ้นนั้น ในแงของความเปนปจจุบัน (Update) หรือความทันสมัย อาจจะยังไมเทียบเทากับสากลในบางประเด็น ซึ่งจะมีการทบทวนโดยนําเรื่องมาทางราชวิทยาลัย จักษุแพทยฯ เพื่อหารือและวางแผนการเปลี่ยนแปลงอยางตอเนื่องเชนกัน สําหรับประเด็นขอเสนอ เกี่ยวกับการปรับปรุงหลักเกณฑการวินิจฉัยและประเมินความพิการโดยเสนอใหมีการประเมิน โดยองครวมมากขึ้น ไมไดมองเพียงแตละอวัยวะหรือความบกพรอง ในมุมมองสวนตัวเห็นดวยถือ เปนเรื่องที่ดี แตในมุมมองของสาขาวิชาชีพจะตองพิจารณาในรายละเอียดอีกครั้ง ทั้งนี้ ราชวิทยาลัย จักษุแพทยฯ พรอมสนับสนุนทุกเรื่อง และหากจะตองมีการปรับเปลี่ยนในองครวมที่จะเกี่ยวของกับ จักษุแพทยจะไดนํารายละเอียดเสนอคณะกรรมการบริหารราชวิทยาลัยจักษุแพทยฯ เพื่อวางแผนตอไป โดยมีขอสังเกตตอประเด็นเรื่องระยะเวลาของการรักษาในมุมมองของจักษุแพทยมีความสําคัญ เชน ผูปวยบางรายไดรับการผาตัดหรือใสอุปกรณ อาทิ เมื่อมีการใสเลนสตาเทียม เปนตน ก็จะสามารถ ใชชีวิตไดอยางมีประสิทธิภาพการไดปกติ หากมีการประเมินที่เร็วเกินไปอาจจะสงผลกระทบ ตอสวัสดิการของประเทศที่จะตองจัดสรรใหหรือไม แตในกรณีที่แพทยเห็นแลววาไมสามารถรักษาได

๖๓ และตองการใหเกิดการประเมินที่รวดเร็วมากขึ้นนั้น สามารถใชดุลพินิจของจักษุแพทยได ทั้งนี้ เห็นดวย วาควรจะตองมีการปรับเกณฑตัวเลขหรือเกณฑมาตรฐานบางอยาง อาทิ ตาบอดตั้งสองขาง เกณฑระดับการมองเห็นของแตละขาง เปนตน แตภาพรวมการใชชีวิตมีปญหาแนนอน หากมีการปรับปรุงเกณฑใหงายขึ้นหรือชวยเหลือไดมากขึ้นจะมีผลดีตอผูที่สูญเสียการมองเห็น อยางแทจริง ตอประเด็นดังกลาวประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดกลาวเพิ่มเติมวา คณะอนุกรรมาธิการ มีขอเสนอใหลดระดับความบกพรองใหต่ําลง เพื่อใหครอบคลุมบุคคลที่ควรจะขึ้นทะเบียนเปนคนพิการ (Inclusive) ไดมากขึ้น เสนอใหมีการออกใบรับรองความพิการแบบชั่วคราวใหกับคนที่จะมีแนวโนม ที่พิการ หรือตองอยูในระหวางการรักษาที่ระยะเวลายาวนาน และก็ยังไมทราบวาผลการรักษาจะ ออกมาอยางไร โดยมีการประเมินใหม เมื่อเวลาผานไป 6 เดือน 1 ปเพื่อใหคนกลุมดังกลาวไดเขาถึง เขาถึงสิทธิและสวัสดิการตาง ๆ และขอเสนอใหมีทางเลือกสําหรับการอุทธรณที่จะทําใหสามารถ เปนคนพิการไดตามกฎหมาย โดยการประเมินตนเอง และการประเมินโดยชุมชนหรือประชาคมรอบ ขาง ในกรณีที่ระดับความบกพรองไมถึงเกณฑและแพทยไมสามารถออกใบรับรองใหได แตเมื่อประเมิน ตนเองและประเมินโดยชุมชนหรือประชาคมรอบขางแลวเห็นวาภายใตปจจัยแวดลอมและปจจัยพื้นฐาน ที่มีอยูคนเหลานี้มีความยากลําบากในการดํารงชีวิตและขอจํากัดในการดํารงชีวิตอยางมาก ทั้งนี้ เพื่อชวยทําใหประชาชนไดเขาถึงบริการตาง ๆ ไดมากขึ้น ถือเปนประเด็นเสนอเพื่อใหราชวิทยาลัยจักษุ แพทยฯ ไดพิจารณาขอเสนอดังกลาว จากนั้น ผูแทนราชวิทยาลัยจักษุแพทยแหงประเทศไทย ไดใหขอเสนอเพิ่มเติมวา ความเห็นสวนตัวเห็นดวยกับขอเสนอขางตน และจะไดนําทั้ง ๒ ประเด็น คือ (๑) การรับรองความพิการแบบชั่วคราว และ (๒) กรณีที่ความบกพรองไมถึงเกณฑที่กําหนด จะมีการประเมินโดยประชาคมและปจจัยอื่น ๆ รวมดวย ไมยึดเพียงเกณฑตัวเลขอยางเดียว เพื่อเสนอ เขากรรมการบริหารราชวิทยาลัยจักษุแพทยฯ ตอไป ๙. ดร.นันทนุช สุวรรนาวุธ นักวิชาการศึกษาชํานาญการ สํานักงานคณะกรรมการศึกษา ขั้นพื้นฐาน ไดใหความเห็นตอที่ประชุมวา โดยหลักการตามที่ทุกหนวยงานไดมีความคิดเห็น สอดคลองกับหนวยงานอื่น ๆ ซึ่งนอกเหนือจากการวินิจฉัยในเชิงการแพทยแลว การจะใหคนพิการ หรือชุมชนไดรวมประเมินตนเอง โดยขอยกตัวอยางจากประสบการณในตางประเทศ การขอใชบริการ รถสําหรับคนพิการ ซึ่งเปนสวัสดิการการขนสงสาธารณะของภาครัฐโดยไมเสียคาใชจาย เนื่องจาก เปนสวัสดิการที่ใหเฉพาะทางการเดินทาง กอนจะขอใชบริการจะตองตอบแบบประเมินเกี่ยวกับ ขอจํากัดในการเดินทาง จํานวนกวา 10 หนา ซึ่งจะทําใหทั้งคนที่มีความพิการถาวรและความพิการ ชั่วคราวสามารถไดเขาถึงสิทธิสวัสดิการดังกลาวเชนกัน ซึ่งหากจะพิจารณาในมุมมองหรือมิติ ของฐานขอมูลคนพิการ จึงไมไดเกิดผลดีตอคนพิการเทานั้น แตยังสามารถนําไปวิเคราะหนโยบาย สาธารณะดานอื่น ๆ ไดดวย ทั้งในมิติของการจางงาน การจัดสภาพแวดลอมในที่ทํางานของสถาน ประกอบการเพื่อรองรับคนพิการสําหรับ เปนตน สําหรับประเด็นกลไกการจัดสวัสดิการคนพิการ เนื่องจากในแตละสวัสดิการมีขอจํากัดที่ตางกันจึงควรไปดูรายละเอียดอีกครั้ง

๖๔ ๓.๔.๓ ประเด็นขอสังเกต ขอคิดเห็น และขอเสนอแนะของคณะอนุกรรมาธิการ (๑) การประเมินความบกพรองซึ่งบางครั้งใชเวลานาน ประกอบกับปญหาแพทย ที่จะสามารถวินิจฉัยไดไมเพียงพอ มีคนเขาคิวรอการประเมินจํานวนมาก ทําใหสูญเสียโอกาส ในการเขาถึงบริการ รวมทั้ง การวินิจฉัยความบกพรองที่ยังไมชัดเจนในขณะที่บุคคลเหลานี้ ประสบปญหาในการดํารงชีวิต โดยขอจํากัดในการดํารงชีวิต อาจจะไมไดถูกกําหนดโดยความบกพรอง อยางใดอยางหนึ่งหรืออยางเดียว แตเปนความบกพรองหลายอยางที่สะสมกันอยู หรือเปนเหตุ เปนผลซึ่งกันและกัน ทําใหคนเหลานี้เสียโอกาสที่จะขึ้นทะเบียนคนพิการเพื่อเขาถึงสิทธิตาง ๆ จึงมีขอเสนอใหมีกระบวนการทางเลือกหรือที่เรียกวา “กระบวนการอุทธรณ” โดยใชการประเมิน ตนเองและการประเมินโดยชุมชนหรือประชาคมใกลเคียงเสริมเขาไป โดยสิ่งที่จะไดจากการประเมิน ตนเองและการประเมินโดยชุมชนหรือประชาคมรอบขางจะทําใหไดทราบขอจํากัดดานตาง ๆ ของคนเหลานั้น ประกอบกับการจัดสวัสดิการหรือบริการที่ดีและถูกตองมากยิ่งขึ้นตามความตองการ จําเปนเฉพาะบุคคลได จากกรณีปญหาจํานวนผูใหบริการนอยและไมเพียงพอที่จะมาวินิจฉัยความพิการ จึงมีขอเสนอใหมีการออกใบรับรองชั่วคราว โดยฝายขึ้นทะเบียนคนพิการ เพื่อแกไขปญหาวา ในขณะที่ยังไมไดรับการวินิจฉัย ซึ่งประเด็นเรื่องสิทธิสวัสดิการคงจะตองแยกเปนเรื่อง ๆ ไป ทั้งนี้ คําวา “ความตองการจําเปนพิเศษ” คือ การสะทอนการประเมินตนเองและการประเมินโดย ผูเชี่ยวชาญหรือผูที่ทํางานเกี่ยวของ แตประกาศของกระทรวง พม. เดิมยังเอาความบกพรองเปนหลัก จึงเปนที่มาของการหารือรวมกันในวันนี้วา หากไมผานเกณฑความบกพรองหรือมีขอจํากัด ในเชิงของผูใหบริการไมเพียงพอ สามารถใชวิธีอุทธรณไดและในระหวางการอุทธรณก็สามารถ ออกบัตรคนพิการชั่วคราวได โดยในหลายประเทศและความหมายของคนพิการ ตาม Americans with Disabilities Act of 1990 หรือ ADA ใหหมายรวมถึงทั้งพิการถาวร พิการชั่วคราว มีแนวโนม จะพิการ และหมายความรวมถึงเคยพิการดวย เพราะคนเหลานี้แมวาจะหายจากความพิการ ที่เปนความบกพรองแลว แตก็ไมหายจากความพิการโดยทัศนคติของสังคม ยังถูกเลือกปฏิบัติ ไมสามารถเขาถึงการศึกษาได ไมสามารถเขาถึงการมีงานทําได ยังเปนผูถูกทิ้งไวขางหลังแมวา จะหายจากความบกพรองแลวก็ตาม ยังตกเปนเหยื่อของทัศนคติที่ที่ไมถูกตองของสังคม จึงใหนับรวม เปนคนพิการดวย สําหรับประเด็นเรื่องบัตรคนพิการแบบชั่วคราวจะมีสิทธิหรือสวัสดิการอยางไรนั้น จะตองมาพิจารณาตอวามีความยากลําบากถึงระดับใด แตวัตถุประสงครวมหนึ่ง คือ ตองการเห็น ฐานขอมูลคนพิการที่สะทอนความตองการจําเปนที่แทจริงของประชาชน โดยรวมถึงความพิการ ชั่วคราวหรือพิการไมถึงระดับความบกพรองที่กําหนดไวแตมีความยากลําบากในการดํารงชีวิต โดยฐานขอมูลจะเปนประโยชนมากในการที่รัฐบาลจะไปกําหนดนโยบายสาธารณะที่ครอบคลุม ประชาชนทุกคนทุกกลุม แตเมื่อมีคนพิการเขาสูระบบจํานวนนอยจึงสงผลตอนโยบายสาธารณะ เพราะฉะนั้นฐานขอมูลคนพิการจึงตองมีฐานขอมูลที่สะทอนความจริงและมีกลไกที่จะทําใหคนเหลานี้ เขาระบบไดมากขึ้น ทั้งนี้ จากการรับฟงขอมูลและความคิดเห็นจากผูแทนหนวยงานที่เกี่ยวของ ในวันนี้สวนใหญเห็นดวยกับเสนอของคณะอนุกรรมาธิการ แตยังมีขอสังเกตตอประเด็นรายละเอียด วิธีการ และแนวทางในการดําเนินงานอยางไรตอไป

๖๕ (๒) ประเภทความพิการของกระทรวงศึกษาธิการจะยึดตามความตองการจําเปนพิเศษ ซึ่งกลุมเหลานี้จะใชใบรับรองแพทยตอเมื่อความพิการไมชัดเจนหรือไมประจักษ เพื่อนําไปใชยืนยัน จากกระทรวงศึกษาธิการเพื่อขอเบิกเงินเพิ่มดานการศึกษาที่จะไดรับตามกฎหมาย ทั้งนี้ จึงควรมีการนํา ประเด็นความตองการจําเปนของคนพิการมาใชในการกําหนดบริการหรือสวัสดิการที่คนพิการ ควรจะไดรับ โดยแยกสวัสดิการตาง ๆ อาทิ ดานการศึกษา ทางการแพทย เบี้ยความพิการ ออกเปนเรื่อง ๆ เพื่อใหคนพิการไดรับประโยชนอยางเต็มที่ (๓) ผูอํานวยการโรงพยาบาลยุวประสาทไวทโยปถัมภ ไดแสดงความเห็นเพิ่มเติมวา กรณี ที่ไมใหระบุความพิการในทางการแพทยก็ใหบริการโดยไมเสียคาใชจายตามสิทธิของแตละคน อยูแลว ไมใชเพียงไมมีบัตรประจําตัวคนพิการแลวจะตองเสียคาใชจาย ยังมีสิทธิสวัสดิการตามแตละคน ที่มีครอบคลุมประชาชนอยูแลว โดยมีหลายกรณีที่อยูระหวางรอคิวพบแพทยก็สามารถเขารับบริการ ฝกกระตุนพัฒนาการตาง ๆ ไดตามสิทธิสวัสดิการของคนนั้น ๆ และบริการดานการศึกษาก็เชนกัน จะมีการประเมินทางการศึกษาเพื่อใหบริการทางการศึกษาโดยกระบวนการตามกฎหมายวาดวย การศึกษาดวย ดังนั้น ดานสาธารณสุขและดานการศึกษามีความครอบคลุมอยูแลว แมวาจะไมเขาเกณฑความพิการ แตปญหาอยูที่สิทธิสวัสดิการอื่น ๆ มากกวาที่จะกําหนดใหชัดเจนวา กรณีการรับรองความพิการแบบชั่วคราวจะไดรับสวัสดิการเรื่องใดบาง ตอประเด็นดังกลาว ผูแทน สถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาติ ไดแสดงความเห็นวา ผูมีแนวโนม จะพิการโดยการทํางานของสถาบันเพื่อใหบริการคนพิการประเภท ๓ หรือความพิการ ทางการเคลื่อนไหว ยังมีปญหาอยางมาก แมจะมีสิทธิรักษาพยาบาลตามสิทธิบัตรทองหรือ สปสช. อยูแลว แตไมมีบัตรประจําตัวคนพิการ ก็ไมสามารถเขาถึงบริการตาง ๆ ของสถาบันฯ ได อาทิ บริการดานฟนฟูสมรรภาพ บริการกายภาพกิจกรรมบําบัด และบริการอุปกรณเครื่องชวยความพิการ แมวาในปจจุบันการเขาถึงการจดทะเบียนคนพิการจะมีความสะดวกมากขึ้น แตก็ยังมีคนที่เขาไมถึง บริการดังกลาวของสถาบันฯ จํานวนมาก ดังนั้น สําหรับคนพิการทางการเคลื่อนไหว จึงยังมีปญหา ในการเขาถึงบริการทางการแพทยดังกลาวกรณีไมมีบัตรประจําตัวคนพิการ จึงเห็นวายังมีความจําเปน ที่จะตองดําเนินการเรื่องนี้ (๔) ผูแทนสถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย ไดแสดงความเห็นเพิ่มเติม ตอกระบวนการอุทธรณวา หลังจากที่คนพิการอาจจะไมผานการประเมินทางการแพทย แลวจะเขาสู กระบวนการอุทธรณ เพื่อประเมินโดยตนเองหรือประเมินโดยชุมชนและประชุมคมอื่นนั้น ขอเสนอกระบวนการอุทธรณ ใน ๒ รูปแบบ ไดแก (๑) การกําหนดหลักเกณฑและกระบวนการอุทธรณ โดยยึดตามความตองการจําเปนของคนพิการ เนื่องจากคนพิการตองการเขาสูระบบการขึ้นทะเบียน คนพิการเพื่อตองการไดรับสวัสดิการ จึงสามารถกําหนดหลักเกณฑจากความจําเปนที่จะตอง ไดรับสวัสดิการใดบาง อาทิ ถาจําเปนจะตองไดรับสวัสดิการ ๓ อยางขึ้นไป ใหถือเปนเปนคนพิการได ทั้งนี้ จะตองมีหลักเกณฑที่ชัดเจนในแตละสวัสดิการวาจะมีกลุมเปาหมาย (Target Group) อยางไร เพื่อแปลออกมาเปนหลักเกณฑการประเมินตอไป และ (๒) การใชเครื่องมือในการประเมินขอจํากัด ในการทํากิจกรรม (Activity limitation) หรือ ขอจํากัดในการมีสวนรวม (Participation restriction) เชน มาเทล อินแด็ก (Barthel Index) หรือ WHO Disability Assessment Schedule (WHODAS) ซึ่งเครื่องมือทั้ง 2 ตัวนี้ จะสามารถแปลงคาออกมาเปนคะแนน โดยควรมีการหารือรวมกันวาจะมีการขีดเสน

๖๖ แบงคะแนนเทาใดที่จะรับรองวาเปนคนพิการ ตอประเด็นดังกลาว ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดแสดงความเห็นวา การใชประเด็นความตองการจําเปนของคนพิการเปนฐานในการจัดสวัสดิการ ถือเปนประเด็นที่นาสนใจ อาจจะตองกําหนดเปนเกณฑขั้นต่ําวากรณีที่มีความตองการจําเปนตองเขาถึง สิทธิสวัสดิการอยางนอย 3 อยาง แมจะมีความบกพรองไมถึงระดับ ควรประเมินใหขึ้นทะเบียน คนพิการและควรมีการพิจารณาใหรวมถึงสวัสดิการที่อยูนอกเหนือจากบทบัญญัติของกฎหมาย วาดวยการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการดวย นอกจากนี้ ประเด็นการกําหนดประเภท ความพิการซ้ําซอน ในประกาศ พม. เรื่องประเภทความพิการ นั้น หมายความถึงประเภทความพิการ ซอนเฉพาะที่อยูในประเภทความบกพรองที่ประกาศไปแลว หรือรวมถึงความพิการซอนที่อยูนอก ประกาศดวย ทั้งนี้ จึงขอเสนอใหมี “ความบกพรองอื่น” เพื่อใหรวมถึงความบกพรองที่ยังไมไดประกาศ แตเปนความบกพรองที่มีขอจํากัดในการดํารงชีวิตและขอจํากัดในการเขาไปมีสวนรวมในสังคม ที่ยังไมไดอยูในประเภทที่ไดประกาศไวแลว (๕) ขอมูลของทุกหนวยงานที่ไดเสนอในครั้งนี้ ถือเปนนิมิตหมายที่ดีที่มีแนวโนม ไปในทิศทางเดียวกันโดย (๑) ทุกหนวยงานเห็นดวยวาควรมีการประเมินความพิการในเชิงความพิการ ชั่วคราวหรือแนวโนมที่จะพิการ ทั้งนี้ ในกฎหมายไดกําหนดกลุมแนวโนมที่จะมีความพิการไวแลว ถาทางการแพทยเห็นควรประเมินใหคนกลุมนี้ก็จะถือเปนสิ่งที่ดี และ (๒) ประเด็นการประเมิน โดยตนเอง (Self-Assessment) หรือการประเมินโดยประชาคมตามแนวทางที่ TDRI ไดศึกษามา มีความเปนไปได แตอยางไรก็ตาม เมื่อมีการประเมินทั้ง ๓ ภาคสวน ไดแก การประเมินโดยตนเอง การประเมินโดยชุมชนหรือประชาคม และการประเมินทางการแพทยซึ่งยังเปนองคประกอบหนึ่ง ที่สําคัญ โดยจากความเห็นของแพทยหลายทานในวันนี้ เห็นดวยวาควรมีความยืดหยุน ในเชิงการพิจารณาจากความตองการจําเปนหรือการเขาสิทธิตาง ๆ ตามที่ไดศึกษามา ทั้งนี้ หากสามารถทํากระบวนการอุทธรณนี้ไดก็จะเปนอีกชองทางหนึ่งที่จะทําใหคนพิการสามารถ เขาถึงสิทธิสวัสดิการไดเพิ่มมากขึ้น แมวาในเชิงการแพทยจะมีบริการตามระบบของ สปสช. อยูแลว แตบางคนก็มีความจําเปนและตองการขึ้นทะเบียนเพื่อเขาถึงสิทธิและสวัสดิการเรื่องอื่น ๆ ดวย โดยหลักการสําคัญ คือ จะทําอยางไรที่จะใหประชาชนไดเขาถึงบริการและกลไก ทั้ง ๑ ชองทาง ไดแก (๑) ชองทางปกติ คือ การขึ้นทะเบียนปกติ ซึ่งแพทยจะเปนผูประเมินและออกใบรับรอง ความพิการ และ (๒) ชองทางใหม ตามขอเสนอของคณะอนุกรรมาธิการที่ออกแบบโดยการประเมิน โดยตนเองและการประเมินโดยชุมชนหรือประชาคมอื่นวาจะมีแนวทางอยางไรเพื่อกําหนดกลไก ใหชัดเจน โดยมีผูประเมินและกระบวนการประเมินที่ชัดเจน ซึ่งเปนโจทยที่ พก. อยูระหวางการดําเนิน การศึกษา และวันนี้ถือเปนโอกาสที่ดีที่อนุกรรมาธิการไดมาชวยให พก. เห็นนโยบายและแนวทาง ที่ชัดเจนที่จะสามารถนําไปขับเคลื่อนตอไปได สําหรับประเด็นขอเสนอใหกําหนดประเภทความพิการ อื่นนั้นจะไดนําไปหารือรวมกันตอไป นอกจากนี้ ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดแสดงความเห็น เพิ่มเติมวาขอเสนอจากการพิจารณาจะเปนประโยชนตอการดําเนินงานของ พก. ซึ่งการประเมิน โดยใชใบรับรองแพทยยังเปนเรื่องที่สําคัญที่สุด แตกรณีที่แพทยมีเหตุผลอื่นใด อาทิบุคลากรไมเพียงพอ ความบกพรองไมถึงระดับ หรืออยูระหวางการรักษา อาจจะเปนการรักษาที่ใชระยะเวลานาน จึงเสนอใหมีกลไกการอุทธรณที่จะไปประเมินตนเองแลวใหชุมชน ประชาคมรอบขางรวมประเมินดวย และเปนประโยชนตอการออกแบบแผนการสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการเฉพาะบุคคลดวย

๖๗ เนื่องจากจะตองมีการประเมินความตองการที่จําเปน (Needs Assessment) ที่ผานการประเมิน จาก ๒ ภาคสวนมาแลว สวนกรณีที่ผานการประเมินจากแพทยมาแลว แมวาจะสามารถขึ้นทะเบียนไป ไดเลย แตถาจะประเมินตนเองและประชาคมรอบขางมารวมประเมินดวยก็จะไดออกแบบ แผนการพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการเฉพาะบุคคลไวลวงหนา เมื่อตองการเขาสูแผนพัฒนาคุณภาพชีวิต คนพิการเฉพาะบุคคล เชนเดียวกับโครงการประกันความพิการแหงชาติ (National Disability Insurance Scheme หรือ NDIS) ของออสเตรเลีย ซึ่งจะเปนประโยชนในการดําเนินงานเพื่อใหบริการ คนพิการตอไป (๖) ประเด็นขอสังเกตเพิ่มเติม จํานวน ๒ ประเด็น คือ (๑) ระบบการคัดกรองหรือการวินิจฉัย ความพิการชั่วคราว และระบบอุทธรณ เสนอใหเนนการมีสวนรวมของครอบครัวคนพิการดวย เนื่องจากเด็กพิการวัยแรกเกิดแพทยยังวินิจฉัยไมไดวาพิการประเภทใด แตก็มีความตองการ ความชวยเหลือเปนพิเศษอยูแลว ดังนั้น พอ แม ครอบครัว และองคกรที่เกี่ยวของ ควรจะไดมีสวนรวม ในกระบวนการดังกลาวดวย รวมทั้งกระบวนการในการอุทธรณตองมีขั้นตอนไมยุงยาก ควรมีความชัดเจนและเปนระบบ ทั้งนี้ ระบบการอุทธรณไมไดหมายถึงการไมเห็นดวยหรือการคัดคาน แตเปนการขอใหมีการทบทวนการเขาถึงสิทธิ และหากสามารถออกแบบระบบดังกลาวไดดี มีความชัดเจน และเปนระบบ เขาถึงไดงาย ก็จะเปนประโยชนอยางมากตอคนพิการ และ (๒) กรณีความพิการของเด็กที่ไมเห็นประจักษ ถือเปนความยากที่จะมีการประเมิน และรับรองความพิการโดยทางการแพทย จึงควรมีการประเมินทางสังคมโดยใหทุกภาคสวนมีสวนรวม ในการกําหนดหลักเกณฑดังกลาว โดยพิจารณาสวัสดิการหรือบริการที่เด็กควรจะไดรับ มุงเนนสวัสดิการหรือบริการที่เปนความตองการจําเปนเฉพาะบุคคลเปนเบื้องตน และ (๓) เห็นดวย และสนับสนุนเรื่องการรับรองความพิการแบบชั่วคราวโดยควรมีขั้นตอนที่สะดวกและรวดเร็ว จากนั้น ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดแสดงความเห็นเพิ่มเติมวา ทางการแพทยแจงวาไมมีปญหาใน การวินิจฉัย แตมีปญหาเรื่องบุคลากรอาจจะไมเพียงพอ จึงมีขอเสนอแนะวาในขณะที่ยังไมได รับการวินิจฉัยและรับรองทางการแพทย ควรมีบัตรรับรองความพิการชั่วคราว และควรรวมประเภท ความบกพรองที่เรียกวา “ความบกพรองทางพัฒนาการและการเรียนรู” ซึ่งเปนเกณฑที่ไมจําเปนตอง ผานการวินิจฉัยถึงที่สุด ทั้งนี้ หากสามารถออกแบบประกาศใหรองรับความบกพรองในลักษณะที่ยังไม เฉพาะเจาะจงมาก ก็จะทําใหเด็กและคนพิการและครอบครัวไดเขาถึงสิทธิไดงายขึ้น และเมื่อความ บกพรองมันเปลี่ยนสภาพไปก็สามารถเปลี่ยนแปลงหรือประเมินยกเลิกภายหลังได และการประเมิน ตนเองหมายรวมถึงครอบครัวดวย โดยประกาศกําหนดประเภทความพิการจะตองมีความยืดหยุนกวาที่ เปนอยูในปจจุบัน (๗) ผูแทนสถาบันสิรินธรเพื่อการฟนฟูสมรรถภาพทางการแพทยแหงชาติ แสดงความเห็นเพิ่มเติมวา การกําหนดหลักเกณฑผูมีแนวโนมจะพิการของความพิการประเภท ๓ หรือความพิการทางการเคลื่อนไหวสามารถกําหนดไดงาย เนื่องจากเกณฑเดิมกําหนดไว ๓ - ๖ เดือน จึงสามารถกําหนดระยะการออกใบรับรองความพิการชั่วคราว คือ กอน ๓ – ๖ เดือน แตประเด็น ที่ควรพิจารณา คือ การเชื่อมโยงไปยังสิทธิประโยชนของผูที่จะมีแนวโนมพิการแลวไดรับการรับรอง คนพิการแบบชั่วคราววาจะไดสิทธิประโยชนอยางไร ซึ่งบัตรคนพิการแบบถาวรจะไดมีการปรับจาก สิทธิบัตรทอง หรือ สปสช. เปน ท.74 เพื่อทําใหคนพิการไดสิทธิทางการรักษาพยาบาลมากขึ้น

๖๘ ดังนั้น จึงควรมีการหารือวากรณีบัตรคนพิการแบบชั่วคราวจะไดรับสิทธิประโยชนของแตละกองทุน ทั้ง สปสช. และประกันสังคมจะมีการปรับสวัสดิการตาง ๆ อยางไร เพื่อใหเกิดประโยชนในการออก บัตรคนพิการชั่วคราวใหกับผูที่มีแนวโนมจะพิการ ตอประเด็นดังกลาว ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดกลาวที่ประชุม ถือเปนประเด็นขอหวงใยที่ควรนํามาพิจารณา แตในเบื้องตนควรจะเรงดําเนินการ ในเรื่องที่ชวยใหคนพิการสามารถเขาถึงไดโดยตรงในเวลาอันสั้น ทันที เรงดวน สวนประเด็นสิทธิ สวัสดิการที่จะเปนการถาวร อาจจะตองมีการพูดคุยกันหลายฝาย ซึ่งอาจจะไปอยูในประเด็น เรื่อง แผนพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการเฉพาะบุคคลและจําเปนจะตองหารือรวมกับหลายหนวยงานวา จะกําหนดสิทธิประโยชนตาง ๆ อยางไร เนื่องดวย พก. เปนนายทะเบียนตามกฎหมายวาดวย การสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ หากตองการใหทะเบียนคนพิการครอบคลุมคนพิการ ทุกกลุมมากที่สุดก็จะตองรวมทั้งความพิการแบบถาวรและความพิการแบบชั่วคราว สวนคนพิการ จะไดสิทธิสวัสดิการใดก็ตองเปนไปตามกฎหมายนั้น (๘) ผูแทนราชวิทยาลัยกุมารแพทยแหงประเทศไทย ไดมีขอเสนอแนะเพิ่มเติม ตอประเด็นบริการสําหรับเด็กพิการทางการเรียนรูหรือเด็ก LD (Learning Disabilities) หรือความพิการประเภท ๖ ซึ่งในชวงตนทางการแพทยอาจจะยังวินิจฉัยไมไดแตก็จะรูวามีแนวโนม ที่จะพิการ ทั้งนี้หากมีการออกบัตรประจําตัวคนพิการแบบชั่วคราว ก็ควรกําหนดใหเด็กพิการ LD ไดรับสิทธิหรือบริการตาง ๆ อาทิ โปรแกรมการอาน การเขียน การคํานวณ และฮารดแวรหรือแท็บเล็ต สําหรับใชโปรแกรม รวมทั้งโปรแกรมการชวยอาน เขียน คํานวณ ซึ่งเมื่อเด็กไดรับบริการดังกลาว ก็จะชวยในการปองกันและแกไขปญหาไดและจะดีขึ้น แลวจึงมาประเมินวาควรไดรับแบบถาวร หรือไมตอไป ตอประเด็นดังกลาวประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดแสดงความเห็นวา ประกาศของ พม. ตองระบุใหคนที่มีบัตรประจําตัวคนพิการแบบชั่วคราวสามารถเขาถึงสิทธิสวัสดิการโดยกวางดวย โดยกําหนดไวในทะเบียนคนพิการวาสิทธิสวัสดิการตาง ๆ ใหหมายรวมถึงคนพิการที่มีบัตรประจําตัว แบบชั่วคราวดวย ซึ่งจะทําใหคนพิการสามารถเขาถึงสิทธิที่นอกเหนือจากที่มีกฎหมายเฉพาะแลว (๙) ผูแทนราชวิทยาลัยจักษุแพทยแหงประเทศไทยไดตั้งขอสังเกตตอที่ประชุมวา ประเด็นการออกบัตรคนพิการแบบชั่วคราว กรณีความบกพรองทางการเห็น เมื่อมีการรักษาผานมา ๑ ป กรณีหลังผาตัดแลวสามารถกลับมาใชชีวิตไดตามปกติ อุปกรณชวยการมองเห็นจะดําเนินการอยางไร ในกรณีที่มีคาใชจายสูงจะมีผลกระทบตอภาพรวมของประเทศหรือไม ตอประเด็นดังกลาว ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดแสดงความเห็นวา สวนใหญอุปกรณชวยการมองเห็นสวนใหญ เปนระบบยืม หรือใหสิทธิในการใชชั่วคราว และอุปกรณบางอยางมูลคาไมมากพอที่จะตองนําสงคืน (๑๐) ประเด็นเรื่องบัตรประจําตัวคนพิการแบบชั่วคราวจะมีประโยชนมากกับนักเรียน ที่ปวยดวยโรคจิตเวชในระยะเริ่มตน ซึ่งมักจะเกิดในชวงที่อยูในวัยเรียน จะทําใหเขาถึงการสนับสนุน ไดเรียนตอได ไมตกหลนไปจากระบบการศึกษา และกรณีของผูปวยจิตเวช หากสามารถลดเกณฑ ความบกพรองลงถึงขนาดวาตองปฏิบัติกิจวัตรประจําวันไมได จะชวยคนพิการทางจิตสังคมไดมาก รวมถึงจํานวนปในการเจ็บปวยก็ไมจําเปนจะตองนานมาก เนื่องจากหากคนพิการสามารถเขาถึง การดูแลรักษาตั้งแตเริ่มตน จะชวยใหคืนกลับมาไดเร็วและดีกับสังคม สงผลดีกับงบประมาณของแผนดิน ในกรณีคนที่เคยปวยซึ่งสวนใหญโรคทางจิตเวชก็มักจะปวยเรื้อรัง หากสามารถเขาถึงบริการตองมีบัตรประจําตัว คนพิการก็จะไดรับการสนับสนุน ไดรับบริการใหคืนกลับมาทําประโยชนและเปนสวนหนึ่งของสังคมได

๖๙ ในชวงทาย ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดกลาวขอบคุณผูแทนทุกหนวยงาน ที่เขามารวมประชุมในวันนี้ เพื่อใหความเห็นและขอเสนอแนะในเรื่อง การวินิจฉัยการประเมิน การวินิจฉัย การรับรองความพิการ ซึ่งเปนตนทางของการขึ้นทะเบียนคนพิการ และการประชุมคณะอนุ กรรมาธิการกิจการคนพิการครั้งตอไป จะเปนการหารือรวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของเกี่ยวกับการพัฒนา ระบบฐานขอมูลคนพิการ ซึ่งถือเปนตนน้ําของการจัดสวัสดิการและการออกแบบนโยบายสาธารณะ โดยองครวมของประเทศไทยที่ครอบคลุมประชาชนทุกกลุม โดยนําเรื่องคนพิการเปนหนึ่งในตัวชี้วัด เพื่อใหมีความครอบคลุม การบูรณาการของการกําหนดนโยบายในภาพกวางของสังคม โดยฐานขอมูล ที่ดีจะตองไมตกหลน จะตองไมทิ้งใครไวขางหลัง เพื่อใหคนพิการไดเขาถึงสิทธิสวัสดิการ การมีสวนรวม อยางเต็มที่มีประสิทธิผล และการไดรับการเสริมพลัง เพื่อใหคนพิการไดเปนสวนหนึ่งในการเปนหุนสวน การพัฒนาในสังคมอยูเย็นเปนสุขรวมกันตอไป ๓.๕ พิจารณาขอเสนอตอการดําเนินงานตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ : ประเด็นการพัฒนาฐานขอมูลคนพิการ๑๘ ๓.๕.๑ ความเปนมาของการพิจารณาศึกษา สืบเนื่องจากแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคมและแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) หรือเรียกวา “Big Rock” โดยมีประเด็นที่เกี่ยวของกับคนพิการ ๓ ประเด็น คือ ๑) การปฏิรูป กองทุนสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ๒) การจัดสภาพแวดลอมสาธารณะที่ทุกคนสามารถ เขาถึงและใชประโยชนได และ ๓) การขึ้นทะเบียนคนพิการ ทั้งนี้ ประเด็น “การขึ้นทะเบียนคนพิการ” ยังจะตองวิเคราะหขอมูลใหเชื่อมโยงไปถึงฐานขอมูลเกี่ยวกับคนพิการที่มีอยูทั้งระบบ โดยในการประชุม ครั้งที่ผานมาไดเชิญหนวยงานที่เกี่ยวของมารวมแลกเปลี่ยนการประเมินและวินิจฉัยการรับรอง ความพิการ รวมถึงการขึ้นทะเบียนคนพิการซึ่งเปนปจจัยหลักที่ทําใหเกิดการบูรณาการงาน ดานคนพิการใหมีความสมบูรณอยางเต็มที่และยั่งยืน อยางไรก็ตาม ฐานขอมูลคนพิการที่เชื่อมโยง อยางไรรอยตอกับฐานขอมูลอื่นของประเทศไทยนับเปนฐานขอมูลที่เปนมาตรฐาน มีความมั่นคงและ ปลอดภัยตอประชาชนสามารถเขาถึงไดโดยสะดวก จะทําใหสามารถใหบริการสาธารณะตอคนพิการ โดยรวมอยางมีประสิทธิภาพและประสิทธิผล ในการประชุมครั้งนี้เปนการประชุมแลกเปลี่ยนความคิดเห็น ตอขอเสนอการดําเนินงานตามแผนการปฏิรูปประเทศดานสังคม (ฉบับปรับปรุง) กิจกรรมปฏิรูปที่ ๓ การปฏิรูปการขึ้นทะเบียนคนพิการ ในประเด็นการพัฒนาฐานขอมูลคนพิการ โดยเชิญหนวยงานที่เกี่ยวของ เขารวมประชุม จํานวน ๑๐ หนวยงาน ไดแก (๑) กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ (๒) กรมการปกครอง (๓) สํานักงานประกันสังคม (๔) สํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (๕) สํานักงานปลัดกระทรวง ศึกษาธิการ (๖) สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (๗) สํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน) (๘) สํานักงานสถิติแหงชาติ(๙) สมาคมสภาคนพิการทุกประเภทแหงประเทศไทย และ (๑๐) ดร.นันทนุช สุวรรนาวุธ นักวิชาการศึกษาชํานาญการ สํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ๑๘ บันทึกการประชุมคณะอนุกรรมาธิการกิจการคนพิการ ในคณะกรรมาธิการการพัฒนาสังคม และกิจการเด็ก เยาวชน สตรี ผูสูงอายุ คนพิการ และผูดอยโอกาส วุฒิสภา ครั้งที่ ๒๖/๒๕๖๕ (ผานสื่ออิเล็กทรอนิกส) วันพุธที่ ๒๔ สิงหาคม ๒๕๖๕

๗๐ ๓.๕.๒ ผลการพิจารณาศึกษารวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของ ๑. ผูแทนกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ไดกลาวตอที่ประชุมวา สืบเนื่องจากกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการเปนหนวยงานหลักที่มีหนาที่สําคัญ ในการสํารวจ ศึกษา วิเคราะห รวบรวม และเก็บรักษาขอมูลสถานการณของคุณภาพชีวิตคนพิการ เพื่อประโยชนในการสงเสริมการพัฒนาคุณภาพคนพิการ การปฏิรูปประเทศดานสังคม เรื่อง การขึ้นทะเบียนคนพิการ เปนตัวชี้วัดหนึ่ง เกี่ยวกับระบบฐานขอมูลคนพิการที่สามารถเชื่อมโยงระหวางหนวยงานตาง ๆ โดยกรมสงเสริม และพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการไดดําเนินการเรื่องดังกลาวรวมกับหนวยงานที่เกี่ยวของ ผานระบบสถิติทางการทะเบียน (Linkage Center) และผานระบบ Webservice เพื่อรักษาสิทธิ และสวัสดิการของคนพิการ ปจจุบันมีการจัดเก็บขอมูลคนพิการที่ขอจดทะเบียนคนพิการ เปนฐานขอมูลกลาง มีการเชื่อมโยงขอมูลสิทธิสวัสดิการของคนพิการกับหนวยงานที่เกี่ยวของ จํานวน ๒๒ หนวยงาน และมีการเชื่อมโยงขอมูลการจัดการและบริการตาง ๆ ของหนวยงานภาครัฐ โดยแบงออกเปน ๓ สวน ดังนี้ (๑) หนวยงานที่กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการไดรับอนุญาต ใหใชขอมูลผาน Linkage Center จํานวน ๖ หนวยงาน อาทิเชน สํานักบริหารการทะเบียน กรมการปกครอง กรมกิจการผูสูงอายุ กรมการกงสุล กรมสงเสริมการเกษตร สํานักงาน ปลัดกระทรวงการคลัง องคการสงเคราะหทหารผานศึก (๒) หนวยงานที่กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพ ชีวิตคนพิการอนุญาตใหใชขอมูลผานเกจเซ็นเตอร จํานวน ๙ หนวยงาน อาทิเชน สํานักงานปลัด กระทรวงยุติธรรม กรมการขนสงทางบก กรมพัฒนาฝมือแรงงาน สํานักงานคณะกรรมการพัฒนา ระบบราชการตํารวจภูธรภาค ๔ สํานักงานกิจการยุติธรรม สถาบันการแพทยฉุกเฉินแหงชาติ การดําเนินการเชื่อมโยงขอมูลผาน Webservice อาทิเชน สํานักงานประกันสังคม สํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ กรมบัญชีกลาง สํานักงานเศรษฐกิจการคลัง กรมสรรพากร สํานักงานปลัดกระทรวงคมนาคม กรมการจัดหางาน กองทุนเงินใหกูยืมเงินเพื่อการศึกษา หรือ กยศ. ดังนั้น กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการในฐานะหนวยงานกลางในการจดทะเบียนคนพิการ จึงเชื่อมโยงขอมูลกับหนวยงานตาง ๆ ที่เกี่ยวของ ทั้งนี้ กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ ไดพัฒนาระบบเชื่อมโยงขอมูลคนพิการผานทางระบบ Linkage Center และระบบ Webservice ดวย ซึ่งขึ้นอยูกับความพรอมของหนวยงานในการเชื่อมโยงขอมูลเพื่อใหคนพิการสามารถเขาถึง แอพพลิเคชั่นตาง ๆ เชน แอพพลิเคชั่นบัตรคนพิการที่มีการพัฒนารองรับการใชงานสําหรับคนพิการ ระบบงานสวนใหญยังมีการรองรับไมครบถวนแตจะพยายามเชื่อมโยงขอมูลใหเกิดประโยชนสูงสุด หรือสามารถใชขอมูลรวมกันใหมากที่สุด อยางไรก็ตาม กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการเห็นดวยกับการเชื่อมโยง ขอมูลกับฐานขอมูลอื่นแบบเรียลไทมแตอาจจะตองพิจารณาในเรื่องของความพรอมของหนวยงาน ที่กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการจะตองเชื่อมโยงดวยเนื่องจากบางหนวยงานยังมีปญหา และอุปสรรคในการดําเนินการดังกลาว เชน มีขอจํากัดดานอุปกรณหรือการจาง เปนตน และยินดี ที่จะเชื่อมโยงขอมูลกับหนวยงานที่ทําใหเกิดสิทธิและสวัสดิการสําหรับคนพิการ

๗๑ สําหรับปญหา อุปสรรค และขอเสนอแนะประเด็นอื่นที่เกี่ยวของนั้น พบวา ปญหา เรื่องการเชื่อมโยงขอมูลกับฐานขอมูลอื่นโดยเฉพาะกับองคกรหรือหนวยงานภาคเอกชนหรือหนวยงาน ภาครัฐดวยกันเอง เชน บางครั้งขอมูลที่เปนขอมูลสวนบุคคลไมสามารถใหการสนับสนุนไดเพราะ ปจจุบันมีขอจํากัดเรื่องงบประมาณดานบุคลากร ดานเทคนิคซึ่งยังขาดบุคลากรที่มีความรูความ เชี่ยวชาญ ในเรื่องนี้กรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการดําเนินการจัดจางเอกชนเพื่อ ดําเนินการแตงบประมาณไมเพียงพอซึ่งตองใชงบประมาณของกองทุน อุปกรณที่มีอยูในปจจุบันยังไมมี ประสิทธิภาพทําใหการเชื่อมโยงแบบเรียลไทมยังไมครอบคลุมทุกหนวยงาน รวมถึงยังไมสามารถ ประมวลผลการใหบริการแบบทันทีทันใดเนื่องจากฐานขอมูลคนพิการที่จดทะเบียนมีขนาดใหญตอง อาศัยอุปกรณที่มีประสิทธิภาพมากกวาอุปกรณที่มีอยูในปจจุบัน อยางไรก็ดี กรมสงเสริมและพัฒนา คุณภาพชีวิตคนพิการพยายามพัฒนาเรื่องระบบนี้ใหสมบูรณเพื่อเชื่อมโยงฐานขอมูลใหเกิดความสําเร็จ ๒. ผูแทนสํานักงานสถิติแหงชาติ ไดใหขอมูลตอที่ประชุมวา สํานักงานสถิติแหงชาติ มีภารกิจในการจัดทําขอมูลดวยวิธีการทําสํารวจขอมูลทะเบียนราษฎร จึงเกี่ยวของกับการพัฒนา ชุดขอมูลของคนพิการเรื่องการจัดทําขอมูลคนพิการดวยวิธีการสํารวจโดยการสัมภาษณในครัวเรือน ตัวอยาง ซึ่งนําแบบสอบถามมาจาก องคการระหวางประเทศที่ทํางานดานคนพิการเปนผูเชี่ยวชาญ ดานพิการ ซึ่งในรายการขอถามที่นํามาดําเนินการจัดเก็บขอมูลเปาหมาย คือ จะเก็บขอมูลเพื่อคัดกรอง คนพิการเกี่ยวกับการทํางาน รายไดสวัสดิการ การเขาถึงสวัสดิการดานสาธารณสุขและบริการของรัฐ การใชคอมพิวเตอร และขอมูลเกี่ยวกับผูดูแลคนพิการ สําหรับขอมูลที่สํานักงานสถิติแหงชาติไดรับ ในครั้งนี้ มีความแตกตางหรือมีตัวเลขมากกวาขอมูลของกรมสงเสริมและพัฒนาคุณภาพชีวิตคนพิการ เนื่องการมีวิธีการ คํานิยาม และหลักเกณฑแตกตางกัน สําหรับอุปสรรคหรือปญหาดานสุขภาพ เชน ปญหาดานการมองเห็นไมชัด ปญหาดานการไดยิน ปญหาเรื่องของการเดิน ซึ่งลักษณะตาง ๆ เหลานี้เปน ๒๔ ลักษณะความพิการ โดยลักษณะความบกพรองที่ไดเก็บรวบรวมขอมูลนี้มีการหารือรวมกับหนวยงาน ที่เกี่ยวของกอนดําเนินการสํารวจ ซึ่งขอมูลจากการสํารวจของสํานักงานสถิติแหงชาติ เปนขอมูลสนับสนุน เพิ่มเติมขอมูลดานทะเบียนคนพิการเพื่อใหหนวยงานที่เกี่ยวของสามารถนําไปใชประกอบการวางแผน การจัดทํานโยบายแผนงานตาง ๆ ได สําหรับความคิดเห็นตอขอเสนอของการจัดทําฐานขอมูลคนพิการใหเชื่อมโยงกับ ฐานขอมูลอื่นนั้น สํานักงานฯ เห็นดวยอยางยิ่งในการเชื่อมโยงฐานขอมูลตาง ๆ เพราะจะทําใหคนพิการ ไดรับประโยชนจากขอมูลตาง ๆ ของตนเอง รวมทั้งสามารถเขาถึงขอมูลจากหนวยงานที่เกี่ยวของอยาง บูรณาการ โดยหนวยงานที่เกี่ยวของสามารถใชประโยชนขอมูลรวมกันไดทําใหลดความซ้ําซอนในการ จัดเก็บขอมูลของแตละหนวยงาน ลดภาระการจัดเก็บขอมูล ประหยัดงบประมาณในการจัดเก็บขอมูล ดวย อยางไรก็ดี วิธีการสํารวจก็ยังมีความจําเปนแตวาจะจัดเก็บขอมูลนอกเหนือจากที่ฝายทะเบียน ราษฏรดําเนินการซึ่งเปนสวนเติมเต็มใหกับผูปฏิบัติงานอีกทางหนึ่ง โดยสํานักงานฯ พรอมสนับสนุน ขอมูลที่มีอยูโดยถือวาเปนสวนเติมเต็มที่จะทําใหประเทศมีขอมูลดานคนพิการสมบูรณยิ่งขึ้น

๗๒ ปญหา อุปสรรค และขอเสนอแนะในการดําเนินการนั้น ปจจุบันมีเพียงขอติดขัด หรือตองรวมกันหาแนวทางแกไขรวมกันกอนใน ๓ ประเด็น ดังนี้ ๑) เรื่องของคํานิยาม ควรมีขอตกลง รวมกันใหชัดเจนวา “คํานิยาม” ที่จะใชกับคนพิการประเภทใดบาง เนื่องจากการจัดทําฐานขอมูลรวมกัน จะตองหารือกันใหเกิดความชัดเจนกอน ๒) กฎหมาย ระเบียบ และขอบังคับตาง ๆ ของแตละหนวยงาน ยังพบขอติดขัดในทางปฏิบัติงานอยูบาง และ ๓) หนวยงานที่รับผิดชอบหลักเกี่ยวกับ การจัดทําฐานขอมูล คนพิการ คือ พก. สามารถดําเนินการได จากนั้น ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดกลาววา มีความตองการใหจํานวนตัวเลข คนพิการที่จดทะเบียนใกลเคียงกับตัวเลขจากการสํารวจได อาจจะไมเปนลักษณะเดียวกัน กับประเทศนิวซีแลนด ออสเตรเลีย หรือสหรัฐอเมริกาที่คาดการณวา มีจํานวนคนพิการรอยละ ๒๐ ถึง ๒๕ ของประชากรทั้งประเทศ ทําใหประชาชนทราบถึงสิทธิประโยชนและใชสิทธิของตัวเองอยางเต็มที่ สําหรับของประเทศไทยยังมีความแตกตางกับประเทศที่กลาวมา เนื่องจากมีวิธีคิดที่แตกตางกัน ๓. ผูแทนสํานักบริหารงานการศึกษาพิเศษ สํานักงานคณะกรรมการการศึกษา ขั้นพื้นฐาน ไดกลาวใหขอมูลตอที่ประชุมวา สํานักบริหารงานการศึกษาพิเศษ มีภารกิจในการเก็บขอมูล รายบุคคลของนักเรียนที่เขาสูระบบการศึกษา โรงเรียนเฉพาะความพิการ และศูนยการศึกษาพิเศษ ซึ่งเปนชวงอายุที่ประชากรวัยเรียน โดยรวบรวมขอมูลเพื่อสงตอใหกับสํานักนโยบายและแผนการศึกษา ขั้นพื้นฐานตรวจสอบความซ้ําซอน โดยจะดูในภาพรวมของสํานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้น พื้นฐาน สําหรับปญหาและอุปสรรคนั้นพบวา เด็กบางสวนไมมีเลขบัตรประจําตัวประชาชนจึงตองแจง ในโปรแกรมของกระทรวงศึกษาธิการ อยางไรก็ดี สํานักบริหารงานการศึกษาพิเศษ เห็นดวยกับการเชื่อมโยง ขอมูลระหวางหนวยงานที่เกี่ยวของแบบเรียลไทม เพราะทําใหเด็กไดรับการศึกษาในมิติอื่นดวย เชน ดานการสื่อสาร ดานสุขภาพ ดานการประกอบอาชีพ โดยสํานักฯ มีชุดมาตรฐานขอมูลซึ่งกําหนด โดยศูนยสารสนเทศของสํานักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ คือ ไทยชนะ ซึ่งเปนฐานขอมูลเดียวกัน ๔. ผูแทนศูนยเทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สํานักงานปลัดกระทรวง ศึกษาธิการ ไดใหขอมูลวา กระทรวงศึกษาธิการมีการกําหนดมาตรฐานกลางเรื่องความพิการ แตมีประเด็นความพิการที่ตองการเชื่อมโยงกับหนวยงานที่เกี่ยวของเพื่อใหไดรับขอมูลที่จะนําไปใช ประโยชนดานอื่นไดและพรอมใหความรวมมือในการดําเนินการเชื่อมโยงขอมูลแบบเรียลไทม สําหรับปญหา อุปสรรค และขอเสนอแนะ ปจจุบันกระทรวงพบปญหาการเชื่อมโยงขอมูลของเด็ก ที่ไมมีหลักฐานทางทะเบียนราษฎรแลวอาจจะเปลี่ยนความพิการใหเปนมาตรฐานเดียวกัน โดยอาจตองเปลี่ยนประเภทความบกพรองทั้ง ๗ ประเภทใหสอดคลองกันเพื่อจะไดสามารถเชื่อมโยง ดวยกันได ตอประเด็นนี้ ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดกลาววา สําหรับเรื่องประเภทความบกพรอง ที่กระทรวงกังวลนั้น ปจจุบันอยูระหวางการดําเนินการปรับเปลี่ยนใหครอบคลุมคนที่ไมไดอยูในรายการ ตามประกาศประเภทความพิการ เนื่องจากไมสามารถวินิจฉัยประเภทความบกพรองไดทั้งหมด ซึ่งตองพิจารณาเรื่องการดํารงชีวิตประกอบดวย โดยประกาศความบกพรองฯ ตามพระราชบัญญัติสงเสริมฯ ยังเปนประกาศความบกพรองเชิงเดี่ยวที่ใชมานานซึ่งไดมีการปลดล็อคแลวในหลายประเทศ ดังนั้น การบัญญัติกฎหมายเรื่องนี้อาจตองหารือกับนายสุพลฯ วา จะดําเนินการอยางไรใหผูที่ไมไดอยู ในประกาศนี้ไดรับและสามารถเขาถึงสิทธิไดดวย

๗๓ ๕. ผูแทนกรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย ไดกลาวตอที่ประชุมวา กรมการปกครอง ในฐานะที่ดูแลขอมูลทะเบียนราษฎรของทุกคนในประเทศไทยซึ่งตองมีตัวตนอยูในระบบฐานขอมูล คนพิการเปนสวนหนึ่งของระบบขอมูลทะเบียนราษฎรและในปจจุบันมีการเชื่อมโยงขอมูล ที่ตองใชรวมกันอยูแลวกรมการปกครองทําหนาที่ในการพิสูจนตัวตนและการมีชีวิตอยูโดยการดําเนินการ เก็บขอมูลโดยเฉพาะการทําบัตรประชาชน เพื่อใชเปนดัชนีในการดูแลและคุมครองสิทธิประโยชน โดยมีการเชื่อมโยงขอมูลกับสวนราชการอีกกวา ๒๘๐ หนวย สําหรับการเขาถึงฐานขอมูลคนพิการ จะมีการขออนุญาตกอนจึงเปดสิทธิในระบบ Linkage Center และผานระบบ Webservice มีตัวกลาง และวิธีการที่ทําใหมีการเชื่อมโยงแลกเปลี่ยนขอมูลกันอยูแลว อยางไรก็ตาม ยังไมมีขอมูลของคนพิการ เนื่องจากเปนขอมูลตามทะเบียนราษฎร อยางไรก็ดี ปจจุบันนี้เขาสูยุคดิจิทัลและมีการใชเทคโนโลยี ตาง ๆ รวมดวย ดังนั้น ควรทําความตกลงใหคนพิการสามารถใชงานผานชองทางเหลานี้ดวย ทั้งนี้ ควรรักษาความปลอดภัยและมาตรการความนาเชื่อถือใหไดมาตรฐาน เชน บัตรคนพิการ ที่เปนดิจิทัลควรมีการเชื่อมโยงขอมูลกันโดยอาศัยความรวมมือของหนวยงานที่เกี่ยวของ คือ สํานักงาน พัฒนาธุรกรรมทางอิเล็กทรอนิกส (Electronic Transactions Development Agency : ETDA) และสํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน) (Digital Government Development Agency (Public Organization : DGA) โดยคํานึงถึงการใหสิทธิและสวัสดิการตาง ๆ อยางไมลักลั่นกัน และควรพัฒนาระบบตาง ๆ ใหสอดรับกันตอไป ประธานคณะอนุกรรมาธิการ ไดตั้งขอสังเกตวา การตรวจสอบสิทธิผานระบบ Linkage Centerของกรมการปกครอง เปนตนแบบในการเชื่อมโยงขอมูลที่ดี หากมีการจัดทําแพลตฟอรมกลางของสํานักงานพัฒนารัฐบาลดิจิทัล (องคการมหาชน) (Digital Government Development Agency (Public Organization : DGA) โดยสํารวจขอมูลจากทุกกระทรวงจะนําไปสูการ เชื่อมโยงขอมูลระหวางหนวยงานแบบเรียลไทมตอไปในอนาคต ๖. ผูแทนสํานักงานหลักประกันสุขภาพแหงชาติ (สปสช.) เปนองคกรของรัฐ ตามพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพแหงชาติ พ.ศ. ๒๕๕๐ มีหนาที่หลักในการบริหารจัดการกองทุน หลักประกันสุขภาพแหงชาติเพื่อใหประชาชนเขาถึงสิทธิในการรักษาพยาบาล สวนที่เกี่ยวของกับ ฐานขอมูลคนพิการไดมีการเชื่อมโยงขอมูลกับหลายหนวยงาน โดยสํานักงานฯ มีภารกิจเกี่ยวของกับ การดําเนินการหลักก็คือ ใชสําหรับตรวจสอบสิทธิเนื่องจากปจจุบันมีสิทธิ สวัสดิการ และการ รักษาพยาบาลจํานวนมากโดยเฉพาะสิทธิหลักประกันสุขภาพแหงชาติ ซึ่งเชื่อมโยงกับขอมูลทาง ทะเบียนราษฎรของกรมการปกครอง โดยฐานขอมูลคนพิการเปนฐานขอมูลใหญเกี่ยวของกับระบบงาน ลงทะเบียน หลังจากรับขอมูลของคนพิการจะมีการประมวลผลและใหบริการผานเว็ปไซสของหนวยงาน ตาง ๆ โดยสามารถตรวจสอบสิทธิผานระบบดังกลาวได เชน ตรวจสอบสิทธิเพื่อใหมีการจายเงิน ไปที่หนวยบริการหรือสถานบริการ สถานพยาบาลใหถูกตองตามสิทธิของบุคคลนั้น นอกจากนี้ ยังเห็นวาการเชื่อมโยงขอมูลมีลักษณะเปนครั้งคราวยังไมถึงขั้นเรียลไทม ๗. ผูแทนสํานักงานประกันสังคม ไดกลาวใหขอมูลตอที่ประชุมวา สํานักงานฯ ไดจัดทําขอมูลสนับสนุนคนพิการเพื่อใหสามารถเชื่อมโยงแบบ Webservice ไดโดยนําขอมูลของคนพิการ มาใชเพื่อทราบสถานะและสนับสนุนการทํางาน โดยขอมูลสวนใหญไดรับแจงจากนายจางวามีบุคคลใด เปนคนพิการเพื่อดําเนินการจางงานใหเปนไปตามที่กฎหมายกําหนด จากนั้น ประธานคณะอนุ กรรมาธิการ ไดสอบถามวา หากผูประกันเกิดความพิการจากการทํางานหรือมีความพิการเปลี่ยนแปลง