ต�ำนานสุนทราภรณ์ 149 บทกวีของ เจษฎาจารย์ ฟ. ฮีแลร์แห่งโรงเรียนอัสสัมชัญ นักบวช ชาวฝรั่งเศส ที่เข้ามาอยู่เมืองไทยเพียง ๙ ปี ก็สามารถแต่งแบบเรียนภาษา ไทย ชุด “ดรุณศึกษา” ที่ยังน�ำมา ปรับปรุงใช้สอนกันจนกระทั่งทุกวันนี้ โดยท่านสามารถแต่งบทกวีที่ใช้ภาษา ง่ายๆ แต่ไพเราะ ถูกต้องตามฉันทลักษณ์ และมีความหมายลึกซึ้งกินใจ ประเด็นจึงอยู่ที่จะน�ำผลิตภัณฑ์เก่า (แก่) นี้มา “ปัดฝุ่น อาบน�้ำ ประแป้ง แต่งตัวเสียใหม่ที่ภาษานักการตลาด เรียกว่า Re-launch” (เล่ม ๘ น. ๘๙) ได้อย่างไร เพลงสุนทราภรณ์มี “แฟนเพลง พันธุ์แท้ที่มีความเป็นนักอนุรักษ์นิยม สูงมาก หากจะไปปรับปรุงเปลี่ยนแปลง เพลงสุนทราภรณ์ให้ผิดไปจากเดิม โดยเฉพาะนักร้องหน้าใหม่ที่ไม่ใช่เลือด เนื้อเชื้อไขของวงดนตรีสุนทราภรณ์ ที่แท้ดั้งเดิม ไม่ได้อย่างเด็ดขาด” (เล่ม ๘ น. ๙๖) เพราะมีประสบการณ์ชนิดที่ “เลียนแบบกันไม่ได้” คือ เพลงของ แนท คิง โคล (Nat King Cole) ที่ “ค่ายเพลงชื่อดังของโลก ให้ นาตาลี โคล (Natalie Cole) ลูกสาวของแนท คิง โคล นักร้องผิวหมึก ผู้เป็นพ่อ มาร้องประกบกันในชุด Unforgettable … with Love เจษฎาจารย์ฟ. ฮีแลร์ นาตาลีโคล
150 ต�ำนานสุนทราภรณ์ แล้วขายดีเป็นเทน�้ำเทท่าหลายล้านแผ่นทั่วโลก” แต่เมื่อ เจ้าสัววรชัย ธรรมสังคีต แห่งค่ายเมโทรฯ ได้ “คิดผลิต แผ่นซีดีชุดพิเศษบ้าง โดยน�ำเอา อังศนา ช้างเศวต นักร้องสาวเสียงดี ชื่อดังมาประกบกับสุนทราภรณ์ (ครูเอื้อ สุนทรสนาน) ที่ใช้เพลงเดิม เสียงร้องเดิม เพียงแต่เปลี่ยนเสียง นักร้องหญิงมาเป็นอังศนา ช้างเศวต เท่านั้น ปรากฏว่าแฟนเพลงไม่ยอม อุดหนุน ซ�้ำยังต่อว่าต่อขานอีกหลาย ขนาน จนเจ้าสัววรชัย ธรรมสังคีต เข็ดเขี้ยว ไม่กล้าปรับเปลี่ยนอะไรกับ เพลงสุนทราภรณ์ผิดไปจากเดิมอีก” บทสรุปในเรื่องนี้ของอาจารย์ ไพบูลย์คือ “วางแผนที่จะใช้กลยุทธ์ สินค้าเดิม ตลาดเดิม เป็นหลัก เพราะ มีฐานลูกค้าเดิมรองรับอยู่แล้ว เพียง แต่ให้ยึดแนวเพลงเดิม ดนตรีต้นฉบับดั้งเดิม และรักษาแนวการร้อง การเอื้อน การเก็บ การรวบค�ำ ฯลฯ เหมือนต้นฉบับเอาไว้อย่าง เคร่งครัด แม้จะไม่ไพเราะเท่าเจ้าของผลงานเดิม เช่น มัณฑนา โมรากุล, วินัย จุลละบุษปะ ฯลฯ ก็ขอให้เป็นเพลงในแนวของเพลง สุนทราภรณ์แบบเดิม เป็นใช้ได้” (เล่ม ๘ น. ๙๖-๙๗) อังศนา ช้างเศวต เจ้าสัววรชัย ธรรมสังคีต
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 151 ส�ำหรับ พีตัวที่สอง คือ ราคา (Price) อาจารย์ไพบูลย์วิเคราะห์ ว่า ดูแล้วไม่น่าเป็นปัญหา เพราะวงดนตรีสุนทราภรณ์เวลานั้น “รับจ้างเล่น หรือบรรเลงให้ตามงานต่างๆ ในราคาถูกอย่างเหลือเชื่อ ราคาค่าตัวของนักร้อง นักดนตรี ถูกมากอย่างน่าใจหาย จ่ายรายหัว กันแค่เรือนร้อยหรือพันเท่านั้น ไม่ได้เป็นหมื่นเป็นแสนเหมือนนักร้อง รุ่นใหม่ๆ ของค่ายเพลงดังในตลาด เป็นราคาเหมาทั้งนักร้อง นักดนตรี เครื่องดนตรี เครื่องเสียง เพลง โน้ตเพลง เนื่องจากไม่ต้องเสียเวลา ฝึกซ้อม เพราะเล่นหรือบรรเลงเพลงเดิม หมุนเวียนกันในแต่ละงาน จนขึ้นใจ” (เล่ม ๘ น. ๙๓) ส่วน พีตัวที่สาม คือ ช่องทางการจ�ำหน่าย (Place) “ก็ไม่น่า หนักใจ เพราะวงดนตรีสุนทราภรณ์ไม่ได้ลงทุนผลิตสินค้าเอง เพียง แต่มอบลิขสิทธิ์ให้บริษัทเมโทรแผ่นเสียงและเทปของเจ้าสัววรชัย ธรรมสังคีต เอาไปท�ำเทป ซีดี วีซีดี ขายแทน จึงไม่ต้องเสี่ยงเหมือน ค่ายเพลงอื่นๆ” (เล่ม ๘ น. ๙๓) สิ่งที่ “น่าจะเป็นโอกาสมากกว่าอย่างอื่น ก็คือ พีตัวที่ ๔ คือ การส่งเสริมการตลาด (Marketing Promotion) ที่ “วงดนตรีสุนทราภรณ์ยังไม่เคยท�ำมาก่อนเลย เพราะเคยแต่รับจ้างเล่นหรือบรรเลง อย่างเดียวมาโดยตลอด ตั้งแต่สมัยครูเอื้อ สุนทรสนานโน่นแล้ว” อาจารย์ไพบูลย์แยกแยะระหว่างค�ำสองค�ำคือ การส่งเสริม การตลาด (Marketing Promotion) กับค�ำว่า ส่งเสริมการขาย (Sale Promotion) นั่นคือ การส่งเสริมการตลาด “มีกิจกรรมส�ำคัญรวมอยู่ ด้วยกัน ๔ อย่าง คือ การประชาสัมพันธ์ (Public Relation) การ โฆษณา (Advertising) การส่งเสริมการขาย (Sales Promotion)
152 ต�ำนานสุนทราภรณ์ การจัดคอนเสิร์ตตามแนวคิด “สุนทรียะมาร์เก็ตติ้ง” ปี๒๕๖๕ 152 ต�ำนานสุนทราภรณ์
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 153 และ การขายโดยพนักงานขาย (Personal Selling) เพื่อท�ำให้ลูกค้า รู้จัก คุ้นเคย ชอบพอ สินค้า ผลิตภัณฑ์ เป็นเบื้องแรก แต่ยังไม่ตัดสิน ใจซื้อ ... การส่งเสริมการขายจึงเป็นกิจกรรมหนึ่งในสี่ของการส่งเสริม การตลาด (Marketing Mix) เป็นการส่งเสริม จูงใจ ชวนเชื่อ กระตุ้น ให้ลูกค้าอยากซื้อ ไม่ว่าจะเป็น การลด แลก แจก แถม หรือชิงโชค...” (เล่ม ๘ น. ๙๕) การน�ำวงดนตรีสุนทราภรณ์ไป “ท�ำการตลาด”ให้แก่ศูนย์- การค้าเสรีเซ็นเตอร์ครั้งนั้น จึงเป็นการท�ำอย่างมืออาชีพโดยแท้ ต้องเริ่มต้นที่แนวคิด ทฤษฎีและการวิเคราะห์สถานการณ์และ ส่วนผสมทางการตลาดอย่างลึกซึ้งถึงแก่น หลังจากนั้นจึงมีการ เตรียมการและลงมือท�ำ ซึ่งก็ต้องใช้หลักวิชาการบริหารและการ ตลาดอย่างต่อเนื่อง
154 ต�ำนาานสุนทราาภรณ์
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 155 ๑๙ หกสิบปี สุนทราภรณ์ อันที่จริง การน�ำ วงดนตรีสุนทราภรณ์ ไปท�ำการตลาด ให้แก่ศูนย์การค้าเสรีเซ็นเตอร์ ตามแนวคิด “สุนทรียะมาร์- เก็ตติ้ง” ของ อาจารย์ไพบูลย์นับเป็นจุดตั้งต้นที่ส�ำคัญในการ พัฒนาวงดนตรีสุนทราภรณ์ครั้งส�ำคัญครั้งหนึ่ง งานนี้เริ่ม ประเดิมการแสดงครั้งแรกเมื่อวันอาทิตย์ที่ ๖ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๓๘ ซึ่งมีผลเป็นการสร้างพื้นฐานส�ำคัญในการจัดงาน ๖๐ ปี สุนทราภรณ์ อีก ๔ ปีต่อมา วันที่ถือเป็นวันก�ำเนิดวงดนตรีสุนทราภรณ์คือวันที่ ๒๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๘๒ วันครบรอบ ๖๐ ปี ของ วงสุนทราภรณ์ จึงเป็นวันที่ ๒๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๒
156 ต�ำนานสุนทราภรณ์ อาจารย์ไพบูลย์เริ่มต�ำนาน “๖๐ ปีสุนทราภรณ์” ว่า “การที่ จะท�ำงานอะไรไม่ว่าเล็กว่าใหญ่ เงินหรือ Money เป็นปัจจัยส�ำคัญ ของทฤษฎี 3M ที่รู้จักคุ้นเคยกันดี นอกจาก Man (คน) Management (การบริหารจัดการ) ที่ต่อมา เพิ่มขึ้นอีกหลายอย่าง เช่น Market (ตลาด ลูกค้า) Morale (ขวัญ ก�ำลังใจทีมงาน) Machine (เครื่องมือเครื่องไม้) ฯลฯ” (เล่ม ๘ น. ๙๘) จึงจ�ำเป็นต้องคิด “แผนการหาเงินหารายได้มาไว้เป็นกองทุน ต่อเอาไว้ให้ด้วย เพื่อให้แต่ละโครงการสามารถเดินหน้าต่อไป โดย เฉพาะการพัฒนาปรับปรุงวงดนตรีสุนทราภรณ์ซึ่งเป็นสินค้าเดิม (Existing Product) ที่จะจับตลาดเดิม ลูกค้าเดิม แฟนเพลงเก่า (Existing Market) ให้ได้เสียก่อน แล้วจึงค่อยคิดขยายฐานของกลุ่ม ลูกค้าใหม่ แฟนเพลงรุ่นใหม่ (New Market) ในอนาคต” ในเดือนมีนาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ อาจารย์ไพบูลย์จึงท�ำ “โครงการ เทปเพลงอมตะ ๖๐ เพลงดี ๖๐ ปี สุนทราภรณ์ เสนอให้การปิโตรเลียม แห่งประเทศไทย หรือ ปตท. เป็นเจ้ามือ จัดท�ำเทปชุดพิเศษชุดนี้ออกขายตาม ปั๊มน�้ำมัน ปตท. ทั่วประเทศ เพื่อหวังที่ จะน�ำรายได้ส่วนหนึ่งทูลเกล้าฯ ถวาย และเป็นทุนส�ำหรับพัฒนาวงดนตรี สุนทราภรณ์ ...” “โครงการเทปเพลงอมตะ ๖๐ เพลงดี๖๐ ปีสุนทราภรณ์
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 157 โครงการนี้ได้รับการสนับสนุนจาก คุณกร ทัพพะรังสีรองนายกรัฐมนตรี และ คุณประเสริฐ บุญสัมพันธ์ ซึ่งขณะนั้นเป็นรองกรรมการ ผู้จัดการใหญ่ ปตท. (ต่อมาได้ขึ้นเป็นกรรมการผู้จัดการใหญ่) โครงการ ดังกล่าว ได้ระบุหลักการและเหตุผลว่า “ในโอกาสที่วงดนตรีสุนทราภรณ์จะมีอายุครบ ๖๐ ปี ในวันที่ ๒๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๒ นั้น เพื่อเป็นการอนุรักษ์และสืบสานผลงานด้านวรรณศิลป์และคีตศิลป์ ของบรรดาครูเพลง นักแต่งเพลง นักดนตรี นักร้อง ของวงสุนทราภรณ์ ที่มีผลงานเป็นอมตะได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายมาตลอดระยะ เวลาอันยาวนานสืบไป... โดยจะน�ำเงินรายได้จากการจ�ำหน่ายเทปเพลงอมตะ ๖๐ เพลงดี ๖๐ ปี สุนทราภรณ์ ดังกล่าว ไปใช้เป็นกองทุนการจัดงานฉลอง ในวาระครบรอบ ๖๐ ปี ของวงดนตรีสุนทราภรณ์ด้วยกัน ๔ งาน คือ งานรวมใจอาสากาชาด ถวายราช ๗๒ พรรษา : ๖๐ เพลงดี ๖๐ ปี สุนทราภรณ์ ผู้จัด ส�ำนักงานอาสากาชาด สภากาชาดไทย วันเสาร์ที่ ๓ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ ณ หอประชุมใหญ่ จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย งานคอนเสิร์ต ๓๕ ปี มช. : ๖๐ เพลงดี ๖๐ ปี สุนทราภรณ์ ผู้จัด สมาคมนักศึกษาเก่ามหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และศูนย์การค้า กาดสวนแก้ว วันเสาร์ที่ ๓๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ งานสุนทราภรณ์วิชาการ วันเพลงสุนทราภรณ์ ครั้งที่ ๒ ผู้จัด ภาควิชาดนตรี คณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย วันเสาร์ที่ ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๒ ณ หอประชุมใหญ่ จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย
158 ต�ำนานสุนทราภรณ์ งานสุนทราภรณ์ สดุดีคีตกวี มหาจักรีบรมราชวงศ์ ผู้จัด มูลนิธิโรคหัวใจแห่งประเทศไทย วันเสาร์ที่ ๒๐ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๔๒ ณ หอประชุมใหญ่ศูนย์วัฒนธรรมแห่งประเทศไทย” (เล่ม ๘ น. ๙๙-๑๐๐) การจัดท�ำ เทปเพลงอมตะ ๖๐ เพลงดี๖๐ ปีสุนทราภรณ์ มีการคัดเลือกเพลงยอดนิยมของวงดนตรีสุนทราภรณ์ ๖๐ เพลง จากที่มีอยู่กว่า ๒,๐๐๐ เพลง โดยวิธีการให้แฟนเพลงโหวตผ่าน เว็บไซต์บ้านคนรักสุนทราภรณ์ แล้วน�ำมาบันทึกเสียงใหม่โดยเพิ่ม ดนตรี จากเดิมที่เป็นระบบโมโน ให้เป็นระบบสเตอริโอ แต่ใช้เสียง ร้องเดิมโดยให้ ครูด�ำ พูลสุข สุริยพงษ์รังสีปรับปรุงเพิ่มเติมเสียง ดนตรีให้เกิดความไพเราะมากขึ้น ส่วน ช่องทางการจ�ำหน่าย (Place) คือ ปั๊มน�้ำมัน ปตท. ทั่วประเทศ ซึ่งเวลานั้นมีมากกว่า ๕๐๐ แห่ง โดยก�ำหนดให้แฟนเพลง สุนทราภรณ์หรือผู้สนใจ ที่ซื้อน�้ำมันหรือผลิตภัณฑ์ของ ปตท. ในมูลค่า ๓๐๐ บาท จะสามารถซื้อเทปเพลงชุดนี้ ซึ่งมีเทป ๔ ม้วน ๖๐ เพลง จากราคาชุดละ ๓๐๐ บาท เหลือ ๒๐๐ บาท ปรากฏว่าเทปเพลง ๑๐๐,๐๐๐ ชุด ขายหมดเกลี้ยงในเวลาไม่ถึงเดือน (เล่ม ๘ น. ๑๐๐-๑๐๑) ได้ก�ำไร ๑๐,๐๐๐,๐๐๐ บาท ได้น�ำขึ้นทูลเกล้าฯ ถวายพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ เพื่อทรงใช้สอยตามพระราชอัธยาศัย ๒,๕๐๐,๐๐๐ บาท เป็นรางวัลในการขายให้ปั๊มน�้ำมัน ปตท. ทั่วประเทศ ๒,๕๐๐,๐๐๐ บาท ส่วนหนึ่งมอบให้วงดนตรีสุนทราภรณ์เป็นกองทุน เพื่อพัฒนาปรับปรุงวงดนตรี และการแต่งกายของบรรดานักร้อง ในงานคอนเสิร์ตครั้งต่อๆ ไป
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 159 ส่วนงานคอนเสิร์ต ๔ ครั้ง ตามที่แผนวางไว้ มีปัญหาอุปสรรค ต่างๆ กัน เช่น คอนเสิร์ตของคณะครุศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ที่วางแผนจะจัดบรรเลงเพลงเป็น ๔ แบบ คือ แบบวงออร์เคสตรา, แบบขับร้องประสานเสียง, แบบวงดนตรีแนวแจ๊ส และแบบคีตสัมพันธ์ ไม่สามารถจัดได้ เพราะต้องใช้งบประมาณสูงมาก ต้องเริ่มต้นเขียน โน้ตใหม่ และฝึกซ้อมใหม่ จึงไม่อาจจัดได้ตามที่ “ฝัน” ไว้ แต่อีก ๓ งาน ก็มีปัญหา ท�ำให้ต้องมีการปรับแผนและจัดได้ อย่างยิ่งใหญ่ เช่น งานคอนเสิร์ตรวมใจอาสากาชาด ถวายราช ๗๒ พรรษา : ๖๐ เพลงดี ๖๐ ปี สุนทราภรณ์; งานคอนเสิร์ตคีตนิทัศน์ สุนทราภรณ์สดุดี : คีตกวี มหาจักรี บรมราชวงศ์ ซึ่งอาจารย์ไพบูลย์ได้เล่า ไว้แล้ว ทุกเรื่องเป็นการสรุปบทเรียน ทั้งความส�ำเร็จ ท่ามกลางปัญหา อุปสรรค ที่มีคุณค่าอย่างยิ่งทั้งสิ้น ปัจจัยความส�ำเร็จประการ หนึ่งที่ต้องกล ่าวถึงไว้ คือ การที่ คุณอติพร สุนทรสนาน เสนะวงศ์ บุตรสาวคนเดียวของครูเอื้อ ได้ ตัดสินใจลาออกจากงานที่สถานทูต อังกฤษเพื่อมาดูแลวงดนตรีสุนทราภรณ์อย่าง เต็มตัว ในช่วงนั้น คุณอติพร สุนทรสนาน เสนะวงศ์บุตรสาวคนเดียวของครูเอื้อ
160 ต�ำนาานสุนทราาภรณ์
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 161 ๒๐ “ดนตรี ไม่ใช่การท�ำเสียง อึกทึก...” ดนตรีเป็นทั้งศาสตร์และศิลป์ และเป็นสากล ยุคสมัยหนึ่ง เกิดวงดนตรีเพื่อชีวิตหลายวง หลังเหตุการณ์ ๑๔ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๖ วงดนตรีเหล่านี้เกิดจากความรักในดนตรี และฝึกฝนด้วยตนเองเป็นส่วนใหญ่ ไม่ได้ผ่านการเรียน อย่างเป็นระบบหรือกิจจะลักษณะ หลังเหตุการณ์ ๖ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๑๙ หลายคนต้องเข้าป่า และถูกมอบหมายให้ใช้ ดนตรีเป็นอาวุธ ซึ่งถึงจุดหนึ่งก็พบว่า ต้องมีการเพิ่มพูน ความรู้และทักษะโดยไปเข้า “หลักสูตรเร่งรัด” ในประเทศจีน
162 ต�ำนานสุนทราภรณ์ หนังสือ “ปฏิบัติวัติเบาๆ” ของ ศิลาโคมฉาย ได้บันทึกเรื่องราวนี้ไว้อย่าง น่าสนใจ “หลักสูตรทางดนตรีที่พวกเราต้อง เข้ารับการอบรมทั้งเร่งรัดและพิเศษ มีเวลาเพียง ๔-๖ เดือน เอาเพียงหลักการ ส�ำคัญๆ ไปค้นคว้าและปรับใช้กับลักษณะ เฉพาะของไทย...” “ประเทศจีนให้ความส�ำคัญกับดนตรีกาลสูง ผู้คนที่ผ่าน โรงเรียนระดับมัธยม มักจะรู้ทฤษฎีขั้นพื้นฐานและอ่านโน้ตเพลงได้ มีโรงเรียนเฉพาะสาขาดนตรีและศิลปการแสดง ผลิตนักเรียนผู้มี ความสามารถพร้อม กระจายบรรจุในหน่วยโฆษณาคณะศิลปิน ประจ�ำอ�ำเภอ เรียนรู้จากการปฏิบัติ สั่งสมประสบการณ์ พัฒนาฝีมือ หากส่อแววจะรุ่ง เตะตาแมวมองจากวงดนตรีระดับจังหวัดหรือ เขตปกครองตนเอง ก็จะถูกคัดไปร่วมงาน” “วงมณฑล...วงกองทัพ...วงระดับชาติ ประจ�ำมหานครก็คัดคน โดยวิธีเดียวกันนี้ เลือกจากวงดนตรีระดับจังหวัด ส่งเข้าเรียนใน มหาวิทยาลัย ก่อนจะได้บรรจุงาน เป็นการไต่เต้าที่ต้องอาศัยฝีมือ และความรักจริงในดนตรี” ส�ำหรับ “นักดนตรี” จากเมืองไทยเวลานั้น พวกที่เข้าหลักสูตร พิเศษจะเป็นการเรียนกับครูแบบตัวต่อตัว “แต่ละคนมีครูของตนเอง ... นักเรียนกลุ่มเครื่องสาย เรียนซอ ไวโอลิน วิโอล่า เชลโล่ เครื่องเป่า มีโอโบ คลาริเน็ต ฟลุต ทรัมเป็ต และเครื่องดนตรีพื้นบ้านที่พัฒนา ศิลา โคมฉาย นักเขียน รางวัลซีไรต์ปี๒๕๓๖
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 163 เสียงให้เป็นสากลแล้ว เช่น ขิมจีน พิณพระจันทร์ แคนน�้ำเต้า อีกสาม กลุ่มเรียนเรียบเรียงเสียงประสาน-แต่งเพลง การขับร้อง และพื้นฐาน บัลเล่ต์” ส�ำหรับกลุ่มที่ต้องเตรียมเรียนเครื่องเป่า “หนักหนาและสาหัส กว่าใคร ด้วยเป็นเรื่องใหม่ ไม่มีใครเคยหยิบจับมาก่อน นักร้องน�ำจาก มหิดลเป่าโอโบ มือกีตาร์โคมฉายเรียนคลาริเน็ต มือกลองกรรมาชน เป่าทรัมเป็ต หลักการคือการฝึกระบบหายใจใหม่ บรรจุลมลงท้อง ... หายใจแบบคนนอนหลับ สร้างรูปแบบของริมฝีปากให้สามารถบังคับ ลมที่เป่าออกสั่นสะเทือนลิ้นไม้ หรือ หมุนวนไปตามท่ออย่างทรงพลัง ต้องฝึกให้คงรูปตลอดเวลา ... ฝึกแบบมีแต่เป่ากับเป่า สร้างความ แข็งแรงให้กล้ามเนื้อใบหน้าบริเวณปากและแก้ม ... สร้างจนอยู่ตัว จึงสามารถบรรเลงเพลง และยิ่งกล้ามเนื้อแกร่ง ยิ่งสามารถเป่าได้เสียง สูงขึ้น ประดาศิลปินเรา นักเป่าอ่อนหัด เมื่อต้องการเป่าเสียงสูง ถูกสัญชาตญาณกระตุ้นให้กดริมฝีปากหนักขึ้น...หนักขึ้น แทนการ เกร็งเหยียดกล้ามเนื้อ ... ไม่นานริมฝีปากด้านในปริฉีกอมเลือดกัน เป็นทิวแถว” จึง “อาจต้องจารึกไว้ส�ำหรับหน่วยเครื่องเป่าว่า... เพลง ในเวลานั้นได้มาด้วยเลือดทีเดียวเทียว” คณะนักดนตรีจากไทยรุ่นนั้น ไปเรียนที่มณฑลยูนนาน ครูคือ คณะศิลปินของเขตปกครองตนเองสิบสองปันนา ส�ำหรับหน่วยเรียบเรียง เสียงประสานและแต่งเพลง “เรียนรู้เรื่องคอร์ด คุณสมบัติเฉพาะทาง ของคอร์ด การใส่คอร์ดให้บทเพลงและการต่อคอร์ด เกลาทางเดิน ระหว่างคอร์ดให้ราบรื่น มีลักษณะเป็นแนวท�ำนองหลายแนว ... เรียน เรื่องการประสานงานและความสมดุลกลมกลืนของเสียง ท�ำความ รู้จักกับเครื่องดนตรีแต่ละประเภทในส่วนกระแสเสียงต่ออารมณ์
164 ต�ำนานสุนทราภรณ์ ความรู้สึก ... การประกอบวงดนตรีขนาดเล็กและขนาดกลาง” ครูหน่วยนี้เป็นวาทยากรของวงดนตรีประจ�ำหน่วยศิลปิน แต่งเพลงประกอบร�ำ เรียบเรียงเสียงประสานและด�ำเนินการฝึกซ้อม ครูทักทาย “นักเรียนพลัดถิ่น” ด้วยประโยคอมตะ และหลักปรัชญา แห่งการดนตรี “ดนตรีไม่ใช่การท�ำเสียงอึกทึก... แต่หากคือการจัดการ ข้อขัดแย้งอย่างเป็นระเบียบแบบแผน... ระหว่างเสียงสูงกับเสียงต�่ำ เสียงสั้นกับเสียงยาว หนักกับเบา ช้ากับเร็ว... เป็นเหตุเป็นผล ในกรอบจังหวะที่แน่นอน... จัดการอย่างสร้างสรรค์ มีศิลปะ เหมือน กับการทอผ้า ด้ายในแนวตั้งแนวนอนต่างคือองค์ประกอบของ คอร์ด และแนวท�ำนองเพลงซึ่งต้องประดิษฐ์ดอกลายให้งามวิจิตร” “เมื่อเป็นศิลปะ สิ่งที่เราต้องท�ำ คือยึดหลักการน�ำเอาไปพัฒนาตามแต่ วิถีของใครของมัน ... ตามแต่ลักษณะ ประจ�ำชาติ อันมีรสนิยมทางศิลปะ เฉพาะ ... บนรากเหง้าทางวัฒนธรรม ของตน” “ในส่วนของการแต่งเพลง เรียนรู้ถึงหลักการสร้างท่วงท�ำนอง เพลง อันดับแรกต้องค้นให้พบหัวใจ อันเป็นบทสรุปท�ำนองของบทเพลง ตรงนื้คือวรรคแรกของท�ำนอง... อย่างเช่นบทเพลงชื่อ “ชะตากรรม” ของ บีโธเฟน ที่เปิดฉากวรรคแรก โดยเลียนเสียงการเคาะประตู ... เมื่อความตายมาเคาะประตูเรียกหา บีโธเฟน
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 165 ... จากนั้นก็ขยายท�ำนองออกไปโดยวิธีการต่างๆ เท่าที่ปฏิบัติกันอยู่ ในโลก ซึ่งถูกสรุปให้เห็นเป็นรูปธรรม มันถูกขับเคลื่อนโดยอารมณ์ ไปสู่กระแสสูง และถึงจุดคลี่คลายในจุดจบอันประทับใจ ...” “เนื้อหามักก�ำหนดอารมณ์เพลง ให้ท่วงท�ำนอง ค�ำร้องที่ดี คือการบอกเล่าเรื่องราวที่อยู่ในใจคนส่วนข้างมาก แต่ไม่อาจกรอง เรียงร้อยออกมาได้ ด้วยมันคือวรรณกรรม ถือโอกาสพูดแทนให้ตรง ใจ... ตรงความรู้สึก...เมื่อใดนักประพันธ์สามารถประสานเนื้อหาและ ท�ำนองได้กลมกลืมลงตัวพอเหมาะพอดี อย่างมีบทบาทสนับสนุน ต่อกัน บทเพลงมีโอกาสประสบความส�ำเร็จสูง” “เพลงยอดนิยมมักมีองค์ประกอบเช่นนี้” “ค�ำครูเน้นหนักหนาให้ยึดเฉพาะหลักการ เพราะการรังสรรค์ บทเพลง คือการท�ำงานศิลปะที่ต้องสัมผัสด้วยอารมณ์ความรู้สึก ประสบการณ์และวุฒิภาวะ” ศิลา โคมฉาย บันทึกไว้ด้วยความขมขื่นว่า “หลายปีต่อมา ผมจึงได้ทราบว่า หลักการนี้ใช้ไม่ได้กับประเทศไทย เพราะที่นี่ต้อง สัมผัสด้วยการตลาด ... เพลงถูกท�ำมาเพื่อขายเท่านั้น” แต่วงดนตรีสุนทราภรณ์ได้พิสูจน์ผ่านกาลเวลาอันยาวนาน ว่าสามารถสร้างศิลปะที่เยี่ยมยอด เพราะสร้างขึ้นบนพื้นฐานของ หลักวิชาการสากลอันแน่นหนา ด้วยการเรียนรู้และฝึกฝนอย่าง ยาวนานเพียงพอ บวกกับการเข้าถึงดนตรีไทย สังคมและจิตใจ คนไทยอย่างลึกซึ้งดื่มด�่ำ ผสมผสานกับวิชาการการตลาดที่เยี่ยม ยุทธ์จึงสามารถครองใจคนไทยจ�ำนวนมากมาได้อย่างยาวนาน และเชื่อมั่นว่าจะคงอยู่คู่สังคมไทยตลอดไป
166 ต�ำนานสุนทราภรณ์ รูปปั้นครูเอื้อที่สวนลุมพินี 166 ต�ำนานสุนทราภรณ์
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 167 ๒๑ บทส่งท้าย บทสรุปผลงานของครูเอื้อและวงดนตรีสุนทราภรณ์นั้น อาจารย์ไพบูลย์ ได้น�ำมาเขียนไว้ในตอนที่ว่าด้วย อนุสรณ์ สถานครูเอื้อ สุนทรสนาน และ โครงการคอนเสิร์ตการกุศล วงดนตรีสุนทราภรณ์ทางสถานีวิทยุโทรทัศน์ ช่อง ๙ อ.ส.ม.ท. (เล่ม ๘ น. ๒๔๙-๒๕๙) โดยหลักการและเหตุผลในการจัดคอนเสิร์ตการกุศล ดังกล่าว ได้เขียนไว้ชัดเจนว่า “... ครูเอื้อ สุนทรสนานเป็น นักดนตรี นักร้อง ผู้ประพันธ์ท�ำนอง และผู้ก่อตั้งวงดนตรี สุนทราภรณ์ ซึ่งเป็นวงดนตรีที่มีอายุยืนยาวมานานกว่า ๖๐ ปี มีผลงานเพลงมากกว่า ๒,๐๐๐ เพลง เมื่อผสมผสานกับ ค�ำร้องจากบรมครูชั้นน�ำ เช่น ครูแก้ว อัจฉริยะกุล, ครูเวส สุนทรจามร, ครูสุรัฐ พุกกะเวส, ครูศรีสวัสดิ์ พิจิตรวรการ, ครูธาตรี, ครูชอุ่ม ปัญจพรรค์ ฯลฯ ก็ยิ่งท�ำให้บทเพลงแต่ละ บทมีความสอดคล้องกลมกลืน ไพเราะน่าฟัง เป็นที่ชื่นชอบ ของพี่น้องประชาชนชาวไทยมานานกว่า ๖๐ ปี เป็นผลงานที่ เป็นอมตะและเชิดหน้าชูตา ในความเป็นอัจฉริยะด้านคีตศิลป์ และวรรณศิลป์ของคีตกวีไทยเจ้าของผลงานเพลงดังกล่าว”
168 ต�ำนานสุนทราภรณ์ “ผลงานเพลงที่เป็นอมตะของ วงดนตรีสุนทราภรณ์ นั้น มีความหลากหลายมากมายหลายแนว เช่น เพลงชื่นชมธรรมชาติ, เพลงรัก, เพลงปลุกใจ, เพลงสนุกสนานรื่นเริง, เพลงร�ำวง, เพลงเต้นร�ำ ในจังหวะบอลรูมหรือลาติน และจังหวะแปลกๆ ใหม่ๆ รวมทั้งเพลง ที่เทิดทูน เชิดชู สถาบันชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์ และเพลงประจ�ำ สถาบันการศึกษาต่างๆ ทั่วประเทศ ซึ่งล้วนแต่ได้รับความนิยม อย่างสูงสุดตลอดมา “ยิ่งไปกว่านั้น ครูเอื้อ สุนทรสนาน ยังได้น�ำเอาท�ำนองเพลง ไทยเดิมที่มีอยู่ มาปรับปรุงเปลี่ยนแปลงให้สอดคล้องกับการบรรเลง ด้วยเครื่องดนตรีสากล ที่เรียกว่า สังคีตสัมพันธ์ อันมีความไพเราะ ยิ่งนัก และเป็นการอนุรักษ์บทเพลงไทยเดิมไว้ได้อย่างน่าชมเชย และ ยังสร้างเสริมให้ผู้ฟังได้คุ้นเคยกับท่วงท�ำนองเพลงไทยเดิมเหล่านั้น อันเป็นอัจฉริยะที่ปรากฏเห็นได้อย่างชัดเจน “ในด้านการขับร้อง ครูเอื้อ สุนทรสนาน หรือ สุนทราภรณ์ ก็มีผลงานมากมายหลากหลายลีลา ทั้งจังหวะและอารมณ์ มีน�้ำเสียง ที่หวานนุ่ม ออดอ้อนชวนฟัง มีวิธีการขับร้องที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะ ตัว มีการเอื้อนทอดเสียงแบบไทยๆ ที่ชวนฟังและฟังได้ไม่รู้เบื่อ มี ความสามารถในการสอดใส่อารมณ์และตีความของบทเพลงแต่ละ เพลงได้อย่างเยี่ยมยอด “ส่วนการควบคุมวงดนตรีนั้น ครูเอื้อ สุนทรสนาน จัดได้ว่า เป็นหัวหน้าวงดนตรี ที่มีความสามารถในการบริหารจัดการได้เป็น เยี่ยม สามารถควบคุมดูแลนักดนตรีและนักร้องติดต่อกันมาเป็น เวลายาวนาน สั่งสอนอบรมให้รู้จักรักษาเวลา มีความรับผิดชอบ รู้จัก
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 169 พัฒนาตนเองและหมั่นฝึกซ้อมอยู่เสมอ ผลักดันให้ นักดนตรี นักร้อง และผู้ประพันธ์เพลงแต่ละคน ให้ผลิตผลงานคุณภาพออกมาติดต่อ กันไม่ขาดสาย โดยเฉพาะการแต่งและคัดเลือกเพลงให้เหมาะกับ บุคลิกและระดับเสียงของนักร้องแต่ละคน การเรียบเรียงเสียง ประสานเพื่อให้ดนตรีแต่ละชิ้นมีความสอดคล้องกลมกลืน จนสามารถ ถ่ายทอดความหมาย ความรู้สึกของบทเพลงนั้นๆ ได้สมบูรณ์เต็มที่ “ทั้งยังจัดตั้ง โรงเรียนสุนทราภรณ์การดนตรี ขึ้นเพื่อถ่ายทอด วิชาความรู้ด้านดนตรีให้แก่ผู้สนใจทั่วไป เป็นการสร้างคลื่นลูกใหม่ ให้กับวงการเพลงเรื่อยมาจนปัจจุบัน “ครูเอื้อ สุนทรสนาน และ วงดนตรีสุนทราภรณ์ ได้รับ พระราชทานโปรดเกล้าฯ ถวายงานรับใช้ในพระบาทสมเด็จ พระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ ในโอกาสต่างๆ เป็นประจ�ำเสมอมา ทั้งงาน เพลงพระราชนิพนธ์ งานแสดงดนตรีเพื่อประชาชน ที่สถานี วิทยุ อ.ส. เวทีลีลาศสวนอัมพร และงานฉายภาพยนตร์ส่วนพระองค์ ในที่ต่างๆ เป็นระยะเวลาอันยาวนานติดต่อกัน จนได้รับพระราชทาน พระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ พระราชทาน เพลงพระมหามงคล ให้เป็นเพลงประจ�ำวง และพระราชทานธง ภ.ป.ร. เพื่อเป็นขวัญและ ก�ำลังใจให้กับ วงดนตรี สุนทราภรณ์ อีกด้วย “ส่วนตัวของ ครูเอื้อ สุนทรสนาน นั้น ได้รับพระมหากรุณาธิคุณ พระราชทานรางวัลในโอกาสต่างๆ ตราบจนบั้นปลายของชีวิต เพราะ ครูเอื้อ สุนทรสนาน ได้แสดงออกถึงความจงรักภักดีและซาบซึ้ง ในน�้ำพระทัยขององค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๙ ตลอดมา
170 ต�ำนานสุนทราภรณ์ “นอกจากนี้ ครูเอื้อ สุนทรสนาน ยังเป็นผู้ริเริ่มในการจัดตั้ง สมาคมดนตรีแห่งประเทศไทย ร่วมกับ หลวงสุขุมนัยประดิษฐ และ ชมพู อรรถจินดา ทนายความชื่อดัง เพื่อพัฒนาส่งเสริมให้นักดนตรี ไทยมีความรู้ความช�ำนาญสามารถแข่งขันกับนักดนตรีต่างชาติได้ ทั้งยังเคยด�ำรงต�ำแหน่งนายกสมาคมดนตรีฯ สมัยหนึ่งอีกด้วย” คอนเสิร์ตครั้งนั้น จัดขึ้นเมื่อวันที่ ๑๒ มิถุนายน พ.ศ. ๒๕๔๔ งานนั้น มีประวัติความเป็นมาสืบย้อนไปได้ถึง ๒๐ ปี นั่นคือ เมื่อครู เอื้อเสียชีวิตลงเมื่อวันที่ ๑ เมษายน พ.ศ. ๒๕๒๔ นั้น ข่าวการเสียชีวิต ของครูเอื้อถูกข่าวที่ใหญ่กว่ามาก “กลบ” ไปแทบหมด เพราะวันนั้น เกิด “กบฏยังเติร์ก” ที่มีการน�ำกองทหารออกมายึดกรุงเทพฯ ได้แบบ เบ็ดเสร็จเด็ดขาด แต่สถานการณ์พลิกกลับเมื่อกลุ่มผู้ก่อการยอม ปล่อยตัวพลเอกเปรม ติณสูลานนท์ ออกจากบ้านสี่เสาเทเวศร์ พลเอกเปรมได้ถอยไป “ตั้งหลัก” ที่โคราช และน�ำทัพปราบผู้ก่อการ ลงได้ส�ำเร็จ ข่าวมรณกรรมของครูเอื้อจึงถูกกลบไปแทบหมด แต่แน่นอนว่าครูเอื้อนั้นเป็นบุคคล ส�ำคัญอย่างมากในทางดนตรีเกินกว่าที่ ข่าวใหญ่ใดๆ จะกลบได้หมด และก็มีคนที่ มีวิสัยทัศน์อย่าง คุณสมัคร สุนทรเวช ที่ ต่อมาได้รับเลือกตั้งด้วยคะแนนเสียง ท่วมท้นเป็นผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร และต่อมา ยังได้เป็นถึงนายกรัฐมนตรี ได้ เขียนไว้ในคอลัมน์ในหนังสือพิมพ์ฉบับ หนึ่งตั้งแต่เมื่อครูเอื้อจากไปว่า “ถ้าวันหนึ่งวันใดท่านมีอ�ำนาจวาสนา ท่านจะสร้างรูปครูเอื้อไว้ในที่สาธารณะให้เหมือนนักดนตรีที่มีชื่อเสียง คุณสมัคร สุนทรเวช
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 171 ในต่างประเทศ เช่น โยฮันน์ ชเตราสส์” ต่อมา เมื่อได้รับเลือกตั้งเป็นผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร และได้รับเชิญมาเป็นนักร้องกิตติมศักดิ์ให้กับวงดนตรีสุนทราภรณ์ คุณสมัครได้กล่าวบนเวทีว่า พร้อมแล้วที่จะท�ำรูปปั้นครูเอื้อไว้ที่ สวนลุมพินี เพราะเป็นสถานที่ที่วงดนตรี สุนทราภรณ์แสดงเป็นประจ�ำ และท่านก็ ยังถามออกไมโครโฟนว่า มีใครที่จะให้การ สนับสนุนบ้าง ซึ่งในวันนั้น ดร.สรจักร เกษมสุวรรณ ผู้อ�ำนวยการ อ.ส.ม.ท. นั่งฟัง เพลงอยู่ด้วย จึงเดินขึ้นไปบนเวที แล้ว ตอบว่า อ.ส.ม.ท. ยินดีให้เวลาสุนทราภรณ์ จัดรายการเพื่อหารายได้เป็นทุน ซึ่ง ประสบความส�ำเร็จ มีผู้บริจาคเงินให้รวม ๒ ล้านบาท โดย คุณอาภรณ์กรรณสูต ภรรยาคู่ทุกข์คู่ยากของ ครูเอื้อประเดิม บริจาคเป็นคนแรก ๑ แสนบาท ได้เงินเพียงพอค่า รูปปั้น และอนุสรณ์สถานครูเอื้อก็ด�ำเนินการต่อมาจนส�ำเร็จด้วยดี มีค�ำจารึกประวัติครูเอื้อที่ฐานไว้อย่าง สมบูรณ์และงดงาม รูปปั้นเป็นฝีมือของ ครูกนก บุญโพธิ์แก้ว จากกรมศิลปากร น�้ำหนักประมาณ ๑,๐๐๐ กิโลกรัม สูง ๒.๕๕ เมตร ยืนเด่นสง่าให้ประชาชนไป ชื่นชมและระลึกถึงอยู่ในสวนลุมพินี สืบมา ครูกนก บุญโพธิ์แก้ว(อดีต รองอธิบดีกรมศิลปากร) ดร.สรจักร เกษมสุวรรณ
172 ต�ำนาานสุนทราาภรณ์
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 173 ภาคผนวก หนังสือชุด ๘๒ ปี สุนทราภรณ์ อนุสรณ์ฝากไว้ ๘ เล่ม รวม ๔,๗๖๒ หน้า จัดพิมพ์อย่างประณีต และมีการตรวจ พิสูจน์อักษรค่อนข้างดี มีค�ำผิดไม่มาก แต่ดังที่ผู้เขียน คือ อาจารย์ไพบูลย์ ส�ำราญภูติ ซึ่งใช้ ๒ นามปากกาในงานเขียน ชุดนี้ คือ คีตา พญาไท และ ศรี อยุธยา ได้บอกไว้ใน “จากใจ คีตา พญาไท” ท้ายเล่ม ๑ “พระเจ้าทั้งห้า ต�ำนานความเป็น มาของสุนทราภรณ์” ว่า เชื่อว่าหนังสือเล่มนั้น “ยังมีข้อ บกพร่องอยู่อีกมาก จึงยินดีและขอน้อมรับข้อแนะน�ำ ติติง เพื่อจะได้น�ำมาปรับปรุงแก้ไขให้มีความถูกต้อง ครบถ้วน สมบูรณ์มากขึ้นในการจัดท�ำครั้งต่อๆ ไป” จึงขอกล่าวถึง “ค�ำผิด” เท่าที่พบจากการอ่านรอบเดียว ด้วยสายตาของคนอายุ ๗๕ ปีเศษ ผ่าตัดตาไปข้างหนึ่ง ใช้ได้ดี เพียงข้างเดียว ดังนี้
174 ต�ำนานสุนทราภรณ์ เล่ม ๑ | พระเจ้าทั้งห้า ต�ำนานความเป็นมาของสุนทราภรณ์ หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๑๑๔ ๓ พ.ศ. ๒๓๗๐ พ.ศ. ๒๔๗๐ ๑๑๙ ๑๑ จิตเหหัน จิตใจจาง ๔๕๔ ๒ จากข้างล่าง เพลงรักอะไร (ซ�้ำ-ตัดออก) ๔๗๔ ๑๕ คีตกวี ดุริยกวี ๕๑๔ ๓ พ.ศ. ๒๔๘๘-๒๔๘๘ พ.ศ. ๒๔๘๔-๒๔๘๘ ๕๔๑ ๒ จากบน (จัดเพลง และ “เพลงเสียแรง ๒ จากล่าง รักใคร่” ไว้ใน ๒ กลุ่ม) เล่ม ๒ | เอื้อ สุนทรสนาน ดุริยกวีสี่แผ่นดิน หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๗๐ ๙ ผู้ก�ำเนิด ผู้ก่อก�ำเนิด ๗๒ ๒ จากล่าง พ.ศ. ๒๔๖๘ พ.ศ. ๒๔๕๓ ๘๗ ๖ ร�ำน�ำ ล�ำน�ำ ๙๒ ๔ นิย นิยม ๒๙๔ ๕ จากล่าง พ.ศ. ๒๔๑๖ พ.ศ. ๒๕๑๖
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 175 เล่ม ๓ | ๑๐๐ เพลงดี ๑๐๐ ปีเอื้อ สุนทรสนาน หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๑๓๒ ๖ เพลงมหาจุฬา เพลงมหาจุฬาลงกรณ์ ๑๓๘ ๑๒ พ.ศ. ๒๕๔๕ พ.ศ. ๒๔๔๕ ๑๔๑ ๑๓ บุญนาค บุนนาค ๑๔๒ ๙ อักษรศาสน์ อักษรสาส์น เล่ม ๔ | แก้ว อัจฉริยะกุล อัจฉริยะคีตกวีแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๒๒ ๘ จากล่าง กัน ลมช�้ำชม กันลม ช�้ำชม ๖๔ ๙ ได้พบกัน จะได้พบกัน ๘๒ ๑๖ มีรู้โรยรา มิรู้โรยรา ๘๖ ๙ และ ๑๒ ศริ สริ ๑๐๐ ๗ พ.ศ. ๒๕๔๔๔ พ.ศ. ๒๕๔๔ ๒๑๘ ๑๑ สร้างเมื่อ สร้างเสร็จเมื่อ พ.ศ. ๒๔๗๒ พ.ศ. ๒๔๗๕ ๒๗๐ ๖ จากล่าง ๓๕๕๓ ๒๕๕๓ ๒๗๒ ๕ จากล่าง ไม่เมิน ได้เมิน ๓๕๔ ๖ จากล่าง พิทยาลงกรณ์ พิทยาลงกรณ ๔๒๓ ๑๐, ๑๕ พิทยาลงกรณ์ พิทยาลงกรณ ๔๒๗ ล่างสุด พิทยาลงกรณ์ พิทยาลงกรณ
176 ต�ำนานสุนทราภรณ์ หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๔๒๘ ๒ จากล่าง พิทยาลงกรณ์ พิทยาลงกรณ ๓๗๓ ๑๐ กรอกดวงตา กลอกดวงตา ๓๗๙ ๘ ท้องฟ้าลืมเลือน ท้องฟ้าแรมเลือน ๓๘๑ ๔ หริ่งเอย หริ่งเอ๋ย ๓๘๑ ๕ [อธิบายค�ำว่า “ผีพราย” แต่ในเนื้อเพลง (น.๓๗๙) ไม่มีค�ำนี้] ๔๐๕ ๓ ของฟ้า ขอบฟ้า (ดูหน้า ๔๐๐) ๔๓๒ ๖ สุนทรภู่เป็น (หลักฐานต่อมา ชาวบ้านกร�่ำ พบว่า สุนทรภู่ อ�ำเภอเมืองแกลง เกิดที่ย่านวังหลัง จังหวัดระยอง ธนบุรี) ๔๖๗ ๓ จากล่าง มสิ้น มิสิ้น ๔๙๗ ๔ จากล่าง มากนัด มากนัก ๕๐๐ ล่างสุด เปียสกุล...) เปียสกุล...)” ๕๑๕ ๕ จากล่าง ปิยะมิตร ปิยมิตร ๖๒๒ ๔ จากล่าง จนคิ้ว ขนคิ้ว ๖๔๐ ๙ รกพี่ รักพี่ ๗๐๒ ๘ จากล่าง เชี๊ยบ เชี๊ยบ เชี้ยบ เชี้ยบ ๗๖๙ ๑๓ สัญชาติผู้ชาย สัญชาตผู้ชาย ๘๐๗ ๘ แต่ป็น แต่เป็น
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 177 เล่ม ๕ | สุรัฐ พุกกะเวส ยอดขุนพล เพลงสุนทราภรณ์ หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๑๔๘ ๒ จากล่าง พอกันที่ พอกันที ๑๕๑ ๕ จนเอ็นดู จงเอ็นดู ๒๓๒ ๙ จุลละบาปะ จุลละบุษปะ ๓๒๑ ๖ จากล่าง เพลงสาวเฉียง เพลงลาวเฉียง ๓๕๐ ๖ ท่านล้าง ท่านมล้าง ๓๕๕ ๓ จากล่าง เพลงวันนี้พรุ่งนี้ (ซ�้ำตัดออก)
178 ต�ำนานสุนทราภรณ์ เล่ม ๖ | ชอุ่ม ปัญจพรรค์ คีตกวีผู้สร้างสรรค์บทเพลงหวาน อันแสนไพเราะ หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๔๐ ๖ และ ๑๒ อยู่ไม่วาย เศร้าอยู่ไม่วาย ๗๘ ๖ จากล่าง สอางค์ สะอาง ๑๕๔ ล่างสุด ทองก้อน ก้อนทอง “ก้อนทอง” เป็นชื่อเดิมรวงทอง ทองลั่นธม นามสกุลเดิม “ทองลั่นทม” พระเปลี่ยนให้เป็น “ทองลั่นธม” เพื่อให้เป็นสิริมงคล ค�ำเดิม “ลั่นทม” มีความหมายในทาง “ระทม” แต่ “ธม” แปลว่า ใหญ่, หลวง ๒๑๓ ๑๐ ๖,๓๖๗,๖๒๐ ๖,๓๖๗.๖๒๐ ตารางกิโลเมตร ตารางกิโลเมตร ๒๔๙ ล่างสุด จากหนังสือพิมพ์ ( พ.ศ. ๒๔๙๓ ไทยรัฐ นสพ. ไทยรัฐยังไม่เกิด (พ.ศ. ๒๔๙๓) กรุณาตรวจสอบ ) ๒๕๖ ๑๑ และ ควรสลับกัน เพราะ พ.ศ. นั้น ๑๒-๑๓ เดือนตุลาคม มาก่อน เดือนมกราคม ๒๕๗ ๒ ๑๐ กันยายน วันเกิด ๑๐ ธันวาคม วันเกิด ชอุ่ม ปัญจพรรค์ ชอุ่ม ปัญจพรรค์ ๒๕๗ ๖ ๑๐ ธันวาคม วันเกิด (ตัดออก) ชอุ่ม ปัญจพรรค์
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 179 เล่ม ๗ | ศรีสวัสดิ์พิจิตรวรการ คีตศิลปิน ครูเพลง นักเลง กวี หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๙ ๕ สงครามชีวิต ละครแห่งชีวิต ๔๑ ๗ จากล่าง Somewere Somewhere ๔๓ ๑ Somewere Somewhere ๕๖ ๓ จากล่าง ล�ำเนา ล�ำน�ำ ๑๐๒ ๗ ราชวงศ์ตองอู (ราชวงศ์ตองอู ของมอญ ไม่ใช่ของมอญ กรุณาตรวจสอบ) ๑๒๖ ๕ วิมาณ วิมาน ๑๖๙ ๗ เมลือ เมลือง ๑๗๐ ๔ จากล่าง ดินแดนล้านนา (ดินแดนล้านนา ประกอบด้วย เชียงใหม่ เชียงราย ล�ำพูน ล�ำปาง แพร่ น่าน ส่วนอุตรดิตต์ น่าจะไม่ถือ เป็นดินแดนล้านนา กรุณาตรวจสอบ) ๑๘๖ ๓ จากล่าง กอดกรอย น่าจะเป็น “กอดกลอย” เพราะ “กรอย” ไม่มีในพจนานุกรม
180 ต�ำนานสุนทราภรณ์ หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ส่วน “กลอย” คือ “คล้อย, ร่วม เช่น กลอยใจ กลอยสวาท” ๒๒๑ ๑๔ มหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัย แพทยศาสตร์ (เมื่อก่อตั้งใน พ.ศ. ๒๔๘๖ ใช้ชื่อนี้) ๒๒๒ ๔ มหาวิทยาลัยแพทย์ มหาวิทยาลัย แพทยศาสตร์ ๒๒๕ ๑๓ มหาวิทยาลัยมหิดล มหาวิทยาลัย แพทยศาสตร์ ๒๒๗ ๗ พยาบา พยาบาล ๒๔๕ ๑๔ พ.ศ. ๒๕๒๑ พ.ศ. ๒๕๒๒ พ.ศ. ๒๕๑๑ พ.ศ. ๒๕๑๒ ๒๖๑ ๔ และ ๖ มหาวิทยาลัยแพทย์ มหาวิทยาลัย จากล่าง แพทยศาสตร์ ๒๖๕ ๘ แก่พยาบาล แพทย์พยาบาล ๒๘๑ ๔ ๒๒ กันยายน ๒๔ กันยายน ๓๒๒ ๕ แพร้วพาย แพร้วพราย ๔๖๓ ๓ สุปราณี สุปาณี ๖๑๒ ๖ โลกเลย โลกเอย
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 181 เล่ม ๘ | สุนทรียะมาร์เก็ตติ้ง กรณีศึกษา เสรีเซ็นเตอร์: สุนทราภรณ์ หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๖๙ ๗ ยื ยืน ๑๐๙ ๕ อาสาสมัคร อาสาสมัคร สาธารณสุขมูลฐาน สาธารณสุข ประจ�ำหมู่บ้าน ๑๔๑ ๗ ร้อชั่ง ร้อยชั่ง ๑๙๓ ๑ ไป ไฟ ๒๓๔ ๓-๔ จากล่าง เพลงขอพบฝัน เพลงขอพบในฝัน ๓๑๙ ๓ จากล่าง ไมได้ ไม่ได้ ๓๒๘ ๖ สมัยกรุงสุโขทัย สมัยอยุธยา ๓๒๘ ๑๐ พิทยาลงกรณ์ พิทยาลงกรณ ๓๒๙ ๕, ๑ ๑ พิทยาลงกรณ์ พิทยาลงกรณ ๓๔๘ ๙ บุญปาน บุนปาน ๓๕๓ ๒ จากล่าง วัฒน วัลยางกูร วัฒน์ วรรลยางกูร ๓๕๗ ๑๒ บุณนะโชติ บุญนะโชติ ๓๕๗ ๑๘ พี่จะขี้เมา พี่นี้จะขี้เมา ๓๖๐ ๔ จากล่าง สัปดาห์วิจารณ์ สัปดาหวิจารณ์ ๓๗๐ ๔ สัปดาห์วิจารณ์ สัปดาหวิจารณ์ ๓๙๘ ๑๑ ชมะนันท์ ชมะนันทน์ ๔๐๓ ๑๓ สุรเกียรติ์ สุรเกียรติ ๔๐๙ ๔ ถาพพิมพ์ ภาพพิมพ์
182 ต�ำนานสุนทราภรณ์ หน้า บรรทัดที่ ค�ำผิด ค�ำที่ถูก ๔๑๑ ๕ เสกสรร เสกสรรค์ ๔๑๔ ๕ จากล่าง สว่างนิทร สร่างนิทร Music is a moral law. It gives soul to the universe, wings to the mind, flight to the imagination, and charm and gaiety to life and to everything. “ดนตรีเป็นกฎแห่งศีลธรรม ที่ให้จิตวิญญาณแก่จักรวาล ปีกแก่จิตใจ โบยบินไปสู่จินตนาการ เสน่ห์และความรื่นเริงสู่ชีวิตและทุกสิ่ง” Plato นักปรัชญาชาวกรีก (๔๒๗ - ๓๔๗ ปีก่อน ค.ศ.)
ต�ำนานสุนทราภรณ์ 183 รายชื่อผู้สนับสนุนการจัดพิมพ์หนังสือ ต�ำนานสุนทราภรณ์ ๑. ดร.สง่า ดามาพงษ์ ๒. นางกรรณิการ์ บันเทิงจิตร ๓. นายมีชัย - นางบุศรา - นายธนชัย ศิริธนชัย ๔. นายยงเกียรติ - นางวิไล เหล่าวิโรจนกุล ๕. นางพัชรี - นางสาวมุทิตา โชควิวัฒน ๖. นายวิเชียร - นางทัศนีย์ โชควิวัฒน ๗. นายเอกรินทร์ - นางวัชรา อัญมณีเจริญ ๘. นายวิชาญ - นางอินทิรา (หร่มระฤก) โชควิวัฒน ๙. นายบุญเทียม - นางสุวดี - นางสาวปานไพลิน โชควิวัฒน นายภูมิรพี โชควิวัฒน ๑๐. นายวิบูลย์ - นางศุลีพร - นางสาวณัฐชยา โชควิวัฒน นางสาวธันยพร - นางสาวรักติบูล โชควิวัฒน ๑๑. นายบุญเลิศ - นางจรัสศรี - นางสาวสโรชา โชควิวัฒน นางสาวญาณิศา - นายณัฐพล โชควิวัฒน ๑๒. นางกิมเฮียง พงษ์สุวรรณศิริ ๑๓. นายวิโรจน์ - นางวรรณา (พงษ์สุวรรณศิริ) โชควิวัฒน ๑๔. นายประจวบ - นางวิไล ปรคนธรรพ์ ๑๕. นายแพทย์ธรรมวัฒน์ - ทันตแพทย์หญิงกุลธิดา เด็กชายธาดา ปรคนธรรพ์ ๑๖. นางสาวธารารัตน์ ปรคนธรรพ์ และร้านมูนเน่ ๑๗. นายประเวศร์ - นางวิมล กิจไพศาลรัตนา ๑๘. นายนนท์ปวิช - แพทย์หญิงชญานี (โพธิวงศาจารย์) กิจไพศาลรัตนา บริษัท พลวัชร์ เครื่องยนต์ จ�ำกัด บริษัท ธุรกิจไพศาล จ�ำกัด ต�ำนานสุนทราภรณ์ 183
184 ต�ำนานสุนทราภรณ์ ๑๙. นางสาวศุภวรรณ โชควิวัฒน ๒๐. นายแสงจิต - นางบุญพริ้ง จรรยพรพงศ์ แพทย์หญิงพงศ์พัชรา จรรยพรพงศ์ ๒๑. นายสุวิทย์ - นางบุญรุ่ง - นางสาวพิมพ์ภรณี อริยชัยกุล นางสาวพิมพ์ณิชากร อริยชัยกุล ๒๒. นายประวิทย์ - นางสุพัตรา (โสรัจจ์) กิจไพศาลรัตนา ๒๓. นายกฤช - นางวรรณพร (โพธิรัตน์) กิจไพศาลรัตนา ๒๔. นายกรัณฑ์ - นางชัญญาพัทธ์ (ไสยโสภณ) กิจไพศาลรัตนา ๒๕. นางสาวสุวิมล วรนวกุล ๒๖. นายปณัยวิชญ์ - นางสุนทรี - นายปวินณัฐ - เด็กชายปุลวัชร ปรีชา ๒๗. นายวิศรุต - นางน�้ำทิพย์ - นางสาวปณิสร - เด็กหญิงณิชาอร วรนวกุล 184 ต�ำนานสุนทราภรณ์