ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี ร.9

วันท่ี ๕ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ สมเด็จพระเจ้าอยู่หวั (ขณะทรงด�ำรงพระอิสริยยศ สมเดจ็ พระบรมโอรสาธริ าช
สยามมกุฎราชกุมาร) เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเย่ียมพ้ืนท่ีท่ีเกิดธรณีพิบัติภัยที่บ้านน้�ำต๊ะ อ�ำเภอท่าปลา
จังหวัดอุตรดิตถ์
On 5th July 2006, His Majesty the King (the then His Royal Highness Crown Prince Maha
Vajiralongkorn) graciously made a royal visit to the disaster area in Ban Nam Ta Village,
Tha Pla District, Uttaradit Province.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 49
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

วันท่ี ๔ สงิ หาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า ฯ วนั ท่ี ๒๔ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ
สยามบรมราชกมุ ารี เสดจ็ พระราชด�ำเนนิ ไปทรงเยย่ี มพน้ื ทท่ี เี่ กดิ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำเนินไปทรงเย่ียมราษฎร
ธรณีพิบัติภัย ทีบ่ า้ นน�ำ้ ต๊ะ อ�ำเภอท่าปลา จงั หวัดอตุ รดิตถ์ ที่บ้านน�้ำต๊ะ ต�ำบลน�้ำหมัน อ�ำเภอท่าปลา จังหวัดอุตรดิตถ์
On 4th August 2006, Her Royal Highness Princess Maha สืบเนื่องจากเหตุการณ์พิบัติภัยดินถล่มและน�้ำป่าไหลหลาก
Chakri Sirindhorn paid a royal visit to the disaster เม่อื วันท่ี ๒๑ - ๒๓ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ ทำ� ใหป้ ระชาชน
area in Ban Nam Ta Village, Tha Pla District, Uttaradit เสียชวี ติ และสญู ทรัพยส์ นิ เป็นจ�ำนวนมาก
Province. On 24th July 2008, Her Royal Highness Princess Maha
Chakri Sirindhorn visited residents of Ban Nam Ta
Village in Nam Man Sub-district, Tha Pla District,
Uttaradit Province who were affected by the landslides
and flash flood occurring between 21st - 23rd May 2006
which caused a high number of deaths and property
damages.

50 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

วนั ที่ ๒๗ เมษายน พ.ศ. ๒๕๔๓ สมเดจ็ พระเจ้าลกู เธอ
เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี เสด็จไป
ทอดพระเนตรนิทรรศการเรื่องธรณีวิทยา ณ บริเวณ
สวนสมเด็จพระศรีนครนิ ทร์ จังหวดั กาญจนบุรี
On 27th April 2000, Her Royal Highness Princess
Chulabhorn made a royal visit to the exhibition
on geology at the Somdet Phra Srinagarindra
Park in Kanchanaburi Province.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 51
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

52 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

วนั ท่ี ๗ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ
สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำ�เนินไปทรงปฏิบัติ
พระราชกรณียกิจในพ้ืนที่อำ�เภออมก๋อย จังหวัดเชียงใหม่
ทอดพระเนตรสถานที่ก่อสร้างศูนย์การเรียนรู้ อำ�เภออมก๋อย
มนี ายสวุ ทิ ย์ คณุ กติ ติ รฐั มนตรวี า่ การกระทรวงทรพั ยากรธรรมชาติ
และส่ิงแวดล้อม ทูลเกล้าฯ ถวายใบอนุญาตใช้พ้ืนท่ีป่าสงวน
แห่งชาติ ป่าอมกอ๋ ย จากกรมป่าไม้ จำ�นวน ๑,๙๐๕ ไร่ เพือ่ ใช้
ในการก่อสร้างศนู ยก์ ารเรียนรูด้ ังกลา่ ว
On 7th August 2009, Her Royal Highness Princess Maha
Chakri Sirindhorn paid a royal visit to Omkoi District,
Chiang Mai Province. Her Royal Highness visited
the area reserved for the construction of the Omkoi
District Learning Centre. Mr. Suwit Khunkitti, Minister
of Natural Resources and Environment, presented
a National Forest Permit from the Department
of Forestry to Her Royal Highness to make use of
Omkoi forest area of 1,905 rai for the construction of
the aforementioned learning centre.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 53
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

54 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

วันที่ ๕ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๓๓ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ
สยามบรมราชกุมารี ทรงนำ�คณาจารย์และนักเรียนนายร้อย โรงเรียน
นายร้อยพระจุลจอมเกล้า ไปทัศนศึกษา ณ วนอุทยานแพะเมืองผี อำ�เภอ
เมอื งแพร่ จงั หวดั แพร่ โดยมนี ายสนิ สนิ สกลุ นกั ธรณวี ทิ ยา กรมทรพั ยากรธรณี
กราบบงั คมทูลอธบิ าย
ครงั้ นน้ั พระองคม์ พี ระราชดำ�รสั ถามถงึ เรอื่ งธรณแี ปรสณั ฐานและเรอ่ื งของอายุ
ตะกอนแพะเมอื งผี วา่ เกดิ ขน้ึ ในยคุ ควอเทอรน์ ารใี ชห่ รอื ไม่ พบซากดกึ ดำ�บรรพ์
บ้างไหม
นายสินได้กราบบังคมทูลว่า เนื่องจากไม่พบซากดึกดำ�บรรพ์ในบริเวณนี้เลย
จงึ ไมท่ ราบอายขุ องตะกอนเหลา่ น้ี แตจ่ ากการลำ�ดบั ชนั้ หนิ และการเทยี บเคยี ง
สภาพแวดล้อมการสะสมตัวของตะกอนในบริเวณน้ี กับสภาวะแวดล้อม
เนื่องมาจากการเปล่ียนแปลงของอากาศโลก มีความเห็นว่า ตะกอนของ
แพะเมอื งผคี วรจะเกดิ ขนึ้ ในยคุ ควอเทอรน์ ารี สมยั ไพลสโตซนี ตอนปลาย โดยมี
อายเุ ทียบเคยี งประมาณ ๓๐,๐๐๐ - ๑๐,๐๐๐ ปกี อ่ นปจั จุบนั
On 5th November 1990, Her Royal Highness Princess Maha
Chakri Sirindhorn, together with lecturers and cadets from
Chulachomklao Royal Military Academy visited Pae Muang Pee
Forest Park in Mueang Phrae District, Phrae Province. Mr. Sin
Sinsakul, a geologist from the Department of Mineral Resources,
acted as a guide for Her Royal Highness.
During the tour, HRH inquired about tectonic information, whether
the Pae Muang Pee sediment occurred in the Quaternary period,
and whether any fossils were found at the site.
Mr. Sin reported that since no fossils were found at the site, the
exact period of these sediments still remained unknown. However,
from an observation of rock stratigraphy and comparison of
sedimentation in the nearby area with the natural settings caused
by global weather change, it was believed that the Pae Muang
Pee sediments might have occurred in the Quaternary period in
the late Pleistocene epoch or comparatively about 30,000 - 10,000
years before present times.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 55
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

วนั ท่ี ๓ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๓๒ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ
สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำ�เนินไปทอดพระเนตร
ซากกระดูกไดโนเสาร์ ณ หลุมขุดค้นที่ ๒ บนอุทยานแห่งชาติ
ภเู วยี ง จังหวัดขอนแก่น การเสดจ็ ฯ ในครง้ั นี้ นบั เปน็ ขวญั และ
กำ�ลงั ใจแก่หน่วยสำ�รวจซากดึกดำ�บรรพ์ของกรมทรพั ยากรธรณี
อยา่ งหาทีส่ ดุ มไิ ด้
On 3rd November 1989, Her Royal Highness Princess
Maha Chakri Sirindhorn made a royal visit to the
excavation site No. 2 of Phu Wiang National Park in
Khon Kaen Province to see dinosaur fossils. Her Royal
Highness’ gracious visit rendered immeasurable moral
support to the Department of Mineral Resources’
fossils survey team.

56 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

วนั ท่ี ๑๓ กมุ ภาพนั ธ์ พ.ศ. ๒๕๓๔ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ
สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำ�เนินไปทอดพระเนตร
รอยเท้าของไดโนเสาร์กินเน้ือบนภูหลวง จังหวัดเลย โดยมี
นายวราวุธ สุธีธร นักธรณีวิทยา กรมทรัพยากรธรณี เป็น
ผ้กู ราบบังคมทูลอธบิ าย
On 13th February 1991, Her Royal Highness Princess
Maha Chakri Sirindhorn paid a royal visit to Phu Luang
in Loei Province to see carnivorous dinosaur footprints.
HRH was guided by Mr. Varavudh Sutheethorn,
a geologist from the Department of Mineral Resources.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 57
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

วนั ท่ี ๒๔ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๓๘ สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ
สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำ�เนินไปทอดพระเนตร
ซากกระดูกไดโนเสาร์ ท่ีหลุมขุดค้นไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าว
อำ�เภอสหัสขันธ์ จังหวัดกาฬสินธ์ุ ต่อมากรมทรัพยากรธรณี
ได้ก่อสร้างพิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ ซึ่งได้รับพระราชทานนามว่า
พิพิธภณั ฑส์ ริ นิ ธร
On 24th November 1995, Her Royal Highness Princess
Maha Chakri Sirindhorn made a royal visit to Phu
Kum Khao Dinosaur Excavation Site in Sahatsakhan
District, Kalasin Province to see dinosaur fossils.
The Department of Mineral Resources later built
the Dinosaur Museum which was given the name
“Sirindhorn Museum” by Her Royal Highness Princess
Maha Chakri Sirindhorn.

58 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

สภาพหลมุ ขดุ คน้ ที่๒เมอื่ พ.ศ.๒๕๓๒-๒๕๓๔กอ่ นทจ่ี ะสรา้ ง
อาคารถาวรคลุม
The excavation site No. 2 in 1989 - 1991 before the
construction of the permanent building

วันท่ี ๒๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๓๓ สมเด็จพระเจ้าพ่ีนางเธอ
เจ้าฟ้ากัลยาณิวฒั นา กรมหลวงนราธิวาสราชนครนิ ทร์ เสด็จไป
ทอดพระเนตรซากกระดูกไดโนเสาร์หลมุ ขดุ คน้ ที่ ๒ บนอุทยาน
แหง่ ชาติภเู วียง จังหวัดขอนแก่น
On 25th March 1990, Her Royal Highness Princess
Galyani Vadhana graciously made a royal visit to the
excavation site No. 2 of Phu Wiang National Park
in Khon Kaen Province to see dinosaur fossils.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 59
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej



ทรัพยากรธรณี มรดก CHAPTER
อันทรงคณุ ค่าของชาติไทย บทท่ี

Mineral Resources - 3
Valuable Heritage of Thailand

ทรพั ยากรธรณีท่ปี รากฏให้เหน็ บนผืนแผน่ ดนิ ไทย อันได้แก่ แร่
หนิ ซากดกึ ด�ำ บรรพ์ ตลอดจนลกั ษณะภมู ปิ ระเทศทเ่ี กดิ จากการกดั กรอ่ น
ผุพัง สลายตัวของธรรมชาติ ล้วนเป็นสินทรัพย์อันทรงคุณค่าของ
ประเทศ
มนุษย์เราใช้ประโยชน์จากทรัพยากรธรณีเหล่านี้มาช้านาน ทั้ง
แร่ หิน ดิน ทรายที่มีประโยชน์ในเชิงเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม
ลักษณะภูมิประเทศอันงดงาม ไม่ว่าจะเป็นเทือกเขาท่ีสลับซับซ้อน หรือ
แมน่ ้ำ� ลำ�ธารท่ีใสสะอาด ลว้ นเปน็ สถานท่ที ่องเที่ยวสำ�คญั ทส่ี รา้ งรายได้
จากการทอ่ งเทย่ี วปลี ะนับลา้ นบาท
Mineral resources found in Thailand including minerals,
rocks and fossils as well as geographical features caused by
erosion, decay, and organic decomposition are all regarded
as the country’s valuable assets.
Human beings have long used these resources
including minerals, rocks and soils for agricultural and
industrial purposes. Moreover, magnificent geographical
features such as mountain ranges, rivers and streams have
also been sources of millions baht of annual income from
tourism.

นอกจากนี้ซากดึกดำ�บรรพ์ท่ีถูกค้นพบบนผืนแผ่นดินไทย ยังทรงคุณค่าทางประวัติศาสตร์และประวัติโลก เพราะใช้ในการศึกษาค้นคว้าเก่ียวกับเรื่องราวความเป็นมาในอดีตกาล
นับตงั้ แต่โลกเกดิ ข้ึนมาจนถึงปจั จุบัน องคค์ วามรู้ที่ได้สามารถน�ำ มาใช้เป็นแนวทางคาดเดาเหตกุ ารณ์และปอ้ งกันภยั พิบตั ทิ ่ีอาจเกดิ ข้นึ ในอนาคต

ทรัพยากรธรณเี หล่าน้ีถือเป็นมรดกล�ำ้ ค่าที่ควรรักษาไว้อย่างยิ่ง จึงเปน็ หน้าท่ีของกรมทรัพยากรธรณีในการสงวน อนรุ ักษ์ ฟื้นฟู และบรหิ ารจัดการทรัพยากรธรณีทถ่ี ูกค้นพบ
ในประเทศไทย เพือ่ ประโยชน์ต่อสงั คมและประเทศชาติอย่างยัง่ ยืนสืบไป

In addition, fossils found in Thailand also have historic values for the study of the Earth’s history. They are helpful for the tracing of the history
of the Earth from its origin until present. The body of knowledge gained can then be used as a guide for predicting and preventing natural disasters that may
occur in the future.

These mineral resources are thus regarded as a heritage with high value and are worthy of preservation. It is a duty of the Department of Mineral
Resources to preserve, conserve, restore and manage the resources found in our land for the sustainable benefits of the nation and the society at large.

แผนที่ธรณีวิทยาประเทศไทย ท�ำให้เราทราบความเป็นมาของโลกในสมัยอดีตกาล The geological map of Thailand helps us learn about the geological
บอกถึงแนวโน้มท่ีจะพบทรัพยากรธรณี อันได้แก่ แหล่งแร่ หิน น�้ำ น้�ำบาดาล รวมทั้ง history of the Earth and also locations of mineral resources including minerals,
บอกถึงความเสี่ยงและอันตรายจากธรณีพิบัติภัย ได้แก่ แนวรอยเลื่อนซึ่งเป็นสาเหตุของ stones, surface water and groundwater sources potentially found in Thailand,
แผ่นดินไหว แนวการเกิดหลมุ ยบุ ดินถลม่ หนิ รว่ ง as well as risks and dangers potentially occurring from land disasters such as
จากแผนที่ธรณีวทิ ยาประเทศไทย จะเห็นความแตกตา่ งของพืน้ ทเี่ ปน็ ๓ แนวคอื fault lines causing earthquakes, sinkholes, landslides, and falling rocks areas.
According to the geological map of Thailand, there are three distinctive
๑. แนวภาคเหนือ - ตะวนั ตก - ภาคใตฝ้ ั่งตะวนั ตก เปน็ แนวของการเกดิ ผนื แผ่นดนิ areas as follows:
ในมหายุคพาลโี อโซอกิ หรือมหายุคเก่า
1. The northern-western-west southern areas formed during the
๒. แนวภาคกลาง - ตะวนั ออก - ภาคใตฝ้ ง่ั ตะวนั ออก เปน็ แนวของการเกดิ ผนื แผน่ ดนิ Paleozoic Era or the Old Era.
ในมหายคุ ใหม่ หรอื มหายุคสดุ ท้ายตามตารางธรณีกาล
2. The middle-east-east southern areas formed during the Cenozoic
๓. แนวภาคตะวนั ออกเฉยี งเหนือ เป็นผืนแผน่ ดินท่ีเกดิ ขนึ้ บนทวปี ซึง่ เป็นแผ่นดนิ Era or the latest Era in the geologic time scale.
ของไดโนเสารใ์ นมหายคุ กลาง
3. The northeastern area was a part of continent or the land of the
นอกจากนี้ค�ำอธิบายชนิดหินยังให้รายละเอียดว่า บริเวณใดมีหินชนิดไหนบ้างและ dinosaurs in the Mesozoic Era or the middle Era.
วางตวั อย่างไร เช่น หนิ อัคนีทีแ่ ทรกตัวอยเู่ ปน็ หย่อม ๆ แสดงแนวโนม้ ว่าจะพบทรพั ยากรแร่
ภูเขาหินแกรนิตมักพบแร่มีค่าและยังเป็นพื้นท่ีเส่ียงต่อการเกิดดินถล่ม หรือหินปูนท่ี Additionally, the geological map also provides information on locations
แพรก่ ระจายบอกถึงความเส่ยี งเกดิ หลุมยบุ เป็นตน้ of rocks and their alignments; for example, spatially intervened igneous rocks
indicating potential mineral deposits, precious stone and landslide risk-areas
usually locating in granitic terrains, distributed limestone also implying risk
of sinkhole, etc.
62 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

ธรณปี ระวัติของประเทศไทย

Thailand’s Historical Geology

นกั ธรณวี ทิ ยาแบง่ ชว่ งเวลาของโลก นบั ตง้ั แตอ่ บุ ตั ขิ น้ึ
มาจนถึงปัจจุบัน โดยใช้มาตราธรณีกาล (Geologic
scale) ซึ่งพิจารณาจากชนิดของซากสิ่งมีชีวิตดึกดำ�บรรพ์
(Fossil) ทฝี่ ังตัวอยู่ในชน้ั หนิ โดยพบว่ามนุษย์เปน็ สายพันธ์ุ
ใหม่มาก เม่ือเทียบกับอายุของโลก หากเปรียบเทียบ
ระยะเวลาทโี่ ลกกำ�เนดิ ข้นึ มา ๔,๖๐๐ ล้านปี กับระยะทาง
ของถนนรอบประเทศไทย ประมาณ ๔,๖๐๐ กิโลเมตร
จะพบว่ามนุษย์ปัจจุบันเกิดข้ึนมาเพียง ๑๐,๐๐๐ ปี หรือ
เทียบได้กบั ระยะทางเพียง ๑ มลิ ลเิ มตรเทา่ นั้นเอง

By studying fossils found in rock layers,
geologists are able to reconstruct the geologic time
scale to indicate the Earth’s age since its origin until
present. It has been found that human being is
a relatively new species in comparison to the
Earth’s age. If we are to compare the age of the
Earth that has formed for 4,600 million years with
the distance of the road routes around Thailand
which is 4,600 kilometres long, human beings
have only been born for about 10,000 years or
comparatively only a distance of 1 millimetre long.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 63
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

มาตราธรณกี าล

Geologic Time Scale

เป็นตารางที่บอกช่วงเวลาและเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้นกับโลก
ตั้งแต่ช่วงท่ีโลกถือกำ�เนิดมาจนถึงปัจจุบัน แบ่งเป็นบรมยุค มหายุค ยุค
และสมยั ตามลำ�ดบั เปน็ การเทยี บสมั พนั ธข์ องชน้ั หนิ และซากดกึ ดำ�บรรพ์
ที่พบในชน้ั หินแตล่ ะชว่ งเวลา การหาอายุโดยใช้ซากดึกดำ�บรรพ์น้ัน อายุ
ที่ได้จะเป็นลำ�ดับความแก่-อ่อนท่ีต่อเนื่องกันของช่วงอายุ แต่การหา
อายุเป็นตัวเลขต้องอาศัยการคำ�นวณจากเวลาการสลายตัวของธาตุ
กัมมันตรังสี จากธาตุแม่ไปเป็นธาตุลูก ซึ่งมีเวลาที่แน่นอนตามเวลา
คร่ึงชีวิตของธาตุกัมมันตรังสีนั้น ๆ ความสัมพันธ์ระหว่างชั้นหินท่ีทราบ
ชว่ งอายจุ ากซากดกึ ดำ�บรรพ์ กบั ชนั้ หนิ ทไี่ ดข้ อ้ มลู อายจุ ากธาตกุ มั มนั ตรงั สี
จะทำ�ให้สามารถกำ�หนดตัวเลขเร่ิมต้นหรือส้ินสุดของช่วงอายุน้ัน ๆ ได้
เมื่อนำ�ลำ�ดับอายุเหล่าน้ีมาประกอบกันจะได้เป็นมาตราธรณีกาลที่ใช้
แบบเดยี วกนั ท่ัวโลก

The geologic time scale shows timeline and significant
geological events since the Earth’s formation during particular
eons, eras, periods, and epochs. The scale shows relative
alignments of rock strata and fossils found in each layer
representing each time period. To determine the age of
fossils, geologists may use relative age dating approach or
absolute age dating approach which gives an exact number
of age in actual year and requires a calculation of radioactive
decay. The relative alignments of rock strata and the absolute
age calculated from the radiometric method can then help
geologists to determine the start or the end of each period
which finally forms the geologic time scale that is widely used
around the world.

64 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

มหายุคเกา่ แบง่ ออกเป็น ๖ ยคุ คือ แคมเบรียน ออรโ์ ดวิเชียน ไซลูเรียน ดโี วเนยี น This Era is divided into 6 younger consequently periods, namely
มหายคุ พาลีโอโซอิก คารบ์ อนิเฟอรัส และเพอร์เมยี น Cambrian, Ordovician, Silurian, Devonian, Carboniferous and Permian.
The Paleozoic Era
ยอ้ นกลับไปในช่วงเวลา ๕๐๐ - ๒๕๐ ล้านปกี ่อน มหี ลกั ฐานแสดงว่า Back to 500 - 250 million years ago, there were evidences
บริเวณภาคใต้ของประเทศไทยเคยเป็นโลกท้องทะเลมาก่อน นับเป็นช่วงเวลา indicated that the southern region of Thailand had ever been sea
ท่ีอุดมสมบูรณ์ไปด้วยสัตว์ทะเลนานาชนิด ตั้งแต่ไทรโลไบต์หรือแมงดาทะเล floor. There were then various kinds of marine habitants that were
โบราณ แบรคิโอพอด สัตว์ที่มีรูปร่างคล้ายหอยท่ีมีสองฝา ไครนอยด์หรือ trilobite or ancient horseshoe crab, brachiopods occupying physical
พลับพลึงทะเล ปะการังซึ่งมีทั้งปะการังเด่ียวท่ีสูญพันธุ์ไปแล้วและปะการัง character similar to bivalve shellfish, crinoids or sea lilies, and corals
กลุม่ ท่มี ชี วี ิตในปจั จุบนั ไปจนถึงสตั วท์ ่มี องไม่เหน็ ด้วยตาเปลา่ เชน่ เรดิโอลาเรีย either the distinct solitary corals or present living of colony corals.
และไซยาโนแบคทีเรีย ที่ก่อให้เกิดหินสโตรมาโทไลต์ ซึ่งเป็นตัวผลิตออกซิเจน Besides, unable visual with naked eye habitants such as radiolarian
ใหบ้ รรยากาศของโลกในชว่ งเวลาน้ัน and cyanobacteria that were then producing oxygen to the Earth’s
atmosphere were source agent forming stromatolite.
กระทง่ั เกดิ การชนกนั ของเปลอื กโลก ๒ แผน่ สง่ ผลใหเ้ กดิ เปน็ ผนื แผน่ ดนิ
ประเทศไทยขึ้น (ฉานไทยและอินโดจีน) เหตุการณ์นั้นทำ�ให้มีแมกมาแทรก Landmass of Thailand was relict of collision among Shan-Thai
ดันตัวขึ้นมาใกล้ผิวโลก และแข็งตัวเป็นหินแกรนิต โลกใต้ท้องทะเลจึงถูก and Indo-China plates. This phenomenon caused magma intrusion
ยกตัวข้นึ กลายเปน็ ผนื แผน่ ดนิ น้ี closing to the Earth’s surface that gradually became hardening to
granite. Uplifling of ocean floor then become the present landmass.
65
Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ภาพฉากหลังจาก © Mohamad Haghani, 2013

มหายุคกลาง แบง่ ออกเป็น ๓ ยคุ คือ ไทรแอสซกิ จแู รสซกิ และครีเทเชียส This Era is divided into 3 younger consequently periods, namely
มหายคุ มีโซโซอิก ประเทศไทยกลายเป็นผืนแผ่นดินท่ีมีภาคตะวันออกเฉียงเหนือเป็น Triassic, Jurassic and Cretaceous.
The Mesozoic Era ทร่ี าบสงู กวา้ งใหญ่ มีแม่น�้ำ ล�ำธาร หนองบงึ สภาพภมู ิอากาศแห้งแล้ง หนิ มที ้ัง
ที่สะสมตัวบนพื้นทวีปและใต้ทะเล หินใต้ทะเลพบบริเวณด้านทิศตะวันตกของ Thailand became terrestrial mass which the northeastern area
ประเทศ ไลต่ งั้ แต่ภาคเหนอื ลงมาถึงภาคใต้ เป็นหนิ ทส่ี ะสมตวั ในยคุ ไทรแอสซิก - occupied huge plateau characterising with rivers, streams, ponds and
ต้นยุคจูแรสซิก โดยพบสัตว์เล้ือยคลานทะเลที่จังหวัดพัทลุงเพียงแห่งเดียว drought. Rocks deposited on either terrestrial or marine environment.
นอกจากน้ันพบสัตว์จ�ำพวกหอย เช่น หอยกาบคู่และแอมโมไนต์ท่ีมีลักษณะ Marine rocks exposed in western part of the country from the north
แตกตา่ งไปจากทเ่ี คยพบในทะเลพาลโี อโซอกิ ตอ่ มาในปลายยคุ ครเี ทเชยี สตอนตน้ to the south ranging in age from Triassic to early Jurassic. Fossils of
ทะเลจึงแห้งไป sea reptiles were found only at Phatthalung Province, others were
shellfishes such as bivalve shellfishes and ammonites that differed
form those in the Paleozoic sea. Eventually, sea was dried out and
disappeared in late Early Cretaceous.

66 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

มหายุคใหม่ แบ่งออกเปน็ ๓ ยคุ คือ พาลโี อจนี นีโอจีน และควอเทอร์นารี This Era is divided into 3 younger consequently periods, namely
มหายุคซีโนโซอิก จดั เปน็ ยคุ ทองของสตั วเ์ ลย้ี งลกู ดว้ ยนำ�้ นม ซงึ่ รอดพน้ จากหายนะลา้ งโลก Paleogene, Neogene and Quaternary.
The Cenozoic Era ด้วยเหตุท่ีมีขนาดเล็ก สามารถหลบซ่อนตัวอยู่ใต้ดินได้ สัตว์เหล่านี้ขยายพันธุ์
แพร่กระจาย และมีวิวฒั นาการเรอื่ ยมาจนเป็นสตั ว์ในปัจจบุ ัน It was the golden era of mammal because of their tiny size. They
ซากดกึ ดำ� บรรพส์ ัตว์เลย้ี งลูกด้วยนำ้� นมน้ีพบในแอง่ ถา่ นหนิ ถำ�้ ทอ้ งนำ�้ survived from gigantic disastrous catastrophe since they dwelled and
ท้ังท่ีเป็นแม่น�้ำปัจจุบันและแม่น�้ำเก่า ส�ำหรับมนุษย์พบโครงกระดูกมนุษย์ท่ี hid in underground. These animals reproduced and gradually evolved
เก่าแก่ทีส่ ุดที่ถ้�ำหมอเขยี ว อำ� เภอเมืองกระบี่ จงั หวัดกระบี่ อายรุ าว ๒๕,๘๐๐ ปี until the present appearance.
เป็นโครงกระดูกท่ีมีลักษณะตรงกับกลุ่มประชากรออสตราลอยด์-เมลานีซอยด์
(Australoid-Melanesoid) ซ่ึงเป็นลักษณะของกลุ่มเซมังหรือมานิหรือมันนิ Mammal fossils were found in coal basin, caves, river beds
ที่อาศัยอยใู่ นภาคใต้ของประเทศไทยในปัจจุบนั either the present channels or ancient channels. Meanwhile, the
oldest skeletons of Homo sapiens that were defined age around
25,800 years ago were found at Tham Mo Kiew, Mueang Krabi District,
Krabi Province. These skeletons were physical appearance similar to
Australoid-Melanesoid that was typical characteristics of Semang or
Mani who currently lives in the southern region of Thailand.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 67
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ไดโนเสารท์ ค่ี น้ พบในประเทศไทย 1

Dinosaur Fossils in Thailand 2
1 กระดูกไดโนเสารช์ ้ินแรกของประเทศไทย บนอุทยานแห่งชาตภิ ูเวียง จงั หวัดขอนแกน่
ในตา่ งประเทศมกี ารขดุ คน้ และศกึ ษาคน้ ควา้ ซากดกึ ดำ�บรรพข์ อง
ไดโนเสารม์ าชา้ นาน ขณะทป่ี ระเทศไทย จดุ เรม่ิ ตน้ ในการศกึ ษาคน้ ควา้ เกดิ Thailand’s f irst-found dinosaur bone in Phu Wiang National Park, Khon Kaen Province
ใน พ.ศ. ๒๕๑๙ โดยนายสุธรรม แยม้ นิยม นกั ธรณวี ิทยาโครงการสำ�รวจ
แร่ยูเรเนียมของกรมทรัพยากรธรณี ได้พบกระดูกขนาดใหญ่ท่อนหน่ึง 2 กระดูกไดโนเสารห์ ลมุ ขุดค้นภเู วียง บนอุทยานแหง่ ชาตภิ ูเวยี ง จงั หวดั ขอนแกน่
ทภี่ เู วยี ง จงั หวดั ขอนแกน่ จากการตรวจสอบและวจิ ยั พบวา่ เปน็ ไดโนเสาร์ Dinosaur fossils found at Phu Wiang Dinosaur Excavation Site in Phu Wiang National Park,
ซอโรพอด คือ พวกกนิ พชื เดนิ ๔ ขา คอยาว หางยาว และมคี วามยาว Khon Kaen Province
ประมาณ ๑๕ เมตร แต่ไม่อาจระบุได้ว่าเป็นไดโนเสาร์ชนิดใด นับเป็น
รายงานการคน้ พบไดโนเสารอ์ ยา่ งเปน็ ทางการเปน็ ครงั้ แรกในประเทศไทย

ท้ังนี้สถานท่ีขุดค้นพบซากไดโนเสาร์ในประเทศไทยมีหลายแห่ง
เช่น แหล่งไดโนเสาร์ภูเวยี ง แหลง่ ไดโนเสาร์ภกู ุ้มขา้ ว ฯลฯ

There has long been excavation and study of dinosaur
fossils in many countries; however, in Thailand, the beginning
of the study occurred in 1976 when Mr. Sutham Yamniyom,
a geologist of the Uranium Survey Project, Department of
Mineral Resources found a gigantic piece of bone at Phu Wiang,
Khon Kaen Province. Upon investigating and researching,
it was found that the bone belonged to sauropod dinosaur
which was herbivorous quadruped with long neck and long tail.
The overall body length was about 15 metres. Though the
specific species cannot be determined, this was considered
the first official report of dinosaur fossil discovery in Thailand.

There are several dinosaur fossil excavation sites in
Thailand including Phu Wiang Dinosaur Excavation Site, Phu
Kum Khao Dinosaur Excavation Site, and more.

68 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร

กระดูกไดโนเสารห์ ลุมขุดคน้ ภูกุ้มข้าว จงั หวัดกาฬสนิ ธุ์
Dinosaur fossils found at Phu Kum Khao Dinosaur Excavation Site in Kalasin Province

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 69
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

หลุมขุดค้นไดโนเสาร์ภเู วียง อทุ ยานแห่งชาติภเู วียง จังหวดั ขอนแก่น

Phu Wiang Dinosaur Excavation Site in Phu Wiang National Park, Khon Kaen Province

เป็นสถานที่ขุดค้นพบซากดึกดำ�บรรพ์ไดโนเสาร์ This is the first dinosaur fossil excavation สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ทอดพระเนตรกระดกู คอไดโนเสาร์
แหง่ แรกในประเทศไทย การขดุ คน้ ไดโนเสารอ์ ยา่ งเปน็ ระบบ site in Thailand. The systematic excavation of ณ หลมุ ขุดคน้ ท่ี ๒ อทุ ยานแห่งชาติภเู วียง
เรมิ่ ตน้ อย่างจริงจังใน พ.ศ. ๒๕๒๔ โดยนายเชิงชาย ไกรคง dinosaur fossils started in 1981 when Mr. Choengchai Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn observes the neck
นักธรณีวิทยาจากกรมทรัพยากรธรณี ได้พาคณะสำ�รวจ Kraikhong, a geologist from the Department of bone of dinosaur at the excavation site No. 2 at Phu Wiang National Park.
โบราณชีววิทยาไทยและฝรั่งเศส ขึ้นไปสำ�รวจกระดูก Mineral Resources guided a team of Thai and French
ไดโนเสาร์บริเวณยอดห้วยประตตู หี มา อำ�เภอภเู วียง คณะ paleontologists to dinosaur fossil excavation site at กระดูกคอของไดโนเสาร์
สำ�รวจพบกระดูกไดโนเสาร์ชนิดกินพืชขนาดใหญ่ รวมทั้ง the top of Huai Pratu Tee Ma in Phu Wiang District. กินพืชทีห่ ลมุ ขดุ คน้ ท่ี 2
ฟนั จระเข้ กระดองเตา่ ฟนั และเกลด็ ปลาโบราณจำ�นวนมาก The excavation team unearthed fossils of a large Neck bone of
herbivorous dinosaur as well as crocodile teeth, herbivorous dinosaur
ผลการวิจัยท่ีพบเป็นซากไดโนเสาร์สกุลและ turtle shells as well as numbers of ancient fish at the excavation site
ชนิดใหม่ของโลกใน พ.ศ. ๒๕๓๕ - ๒๕๓๙ นั้น ทำ�ให้ teeth and scales. No. 2
การท่องเท่ียวแห่งประเทศไทยเล็งเห็นถึงศักยภาพการ
เป็นแหล่งท่องเที่ยวของจังหวัดขอนแก่น ดังน้ันจึงได้เกิด The research result revealed that the
ความร่วมมือกันระหว่างการท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย bones belonged to a new genus and species. In
กรมทรัพยากรธรณี และจังหวัดขอนแก่น ก่อต้ังโครงการ recognition of the potential of Khon Kaen Province
พัฒนาพิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียงจังหวัดขอนแก่น to be developed as a tourist destination, during the
โดยสร้างพิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียงขึ้น ซึ่งต่อมาคือ year 1992 - 1996, the Tourism Authority of Thailand
ศูนย์ศึกษาวิจัยและพิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียง ของ (TAT) thus joined hands with the Department of
กรมทรัพยากรธรณี สำ�หรับให้การศึกษาแก่เยาวชนและ Mineral Resources and Khon Kaen Province to
เปน็ แหล่งทอ่ งเที่ยวของจังหวัดขอนแก่นในปัจจุบัน establish the Phuwiang Dinosaur Museum, latterly
transforming to be the Phu Wiang Fossil Research
Center and Dinosaur Museum under the supervision
of the Department of Mineral Resources, for the
purpose of educating Thai youth and being major
attraction of Khon Kaen Province until today.

70 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

หลุมขุดค้นไดโนเสาร์ภูกมุ้ ข้าว อ�ำ เภอสหสั ขันธ์ จังหวัดกาฬสินธุ์

Phu Kum Khao Dinosaur Excavation Site in Sahatsakhan District, Kalasin Province

ต้ังอยู่บริเวณเชิงเขาภูกุ้มข้าว วัดสักกะวัน อำ�เภอ The Phu Kum Khao Dinosaur Excavation Site
สหัสขนั ธ์ จงั หวดั กาฬสินธุ์ เปน็ แหลง่ ทีพ่ บซากดกึ ดำ�บรรพ์ locating at the foothill of Phu Kum Khao, Sakkawan
กระดกู ไดโนเสารแ์ หลง่ ใหญแ่ ละสมบรู ณท์ ส่ี ดุ ในประเทศไทย Temple, Sahatsakhan District, Kalasin Province is
กระดูกไดโนเสาร์ท่ีภูกุ้มข้าวถูกค้นพบครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. the largest and the most complete dinosaur fossil
๒๕๓๗ โดยพระครูวิจิตรสหัสคุณ เจ้าอาวาสวัดสักกะวัน excavation site in Thailand. The dinosaur fossil at
อำ�เภอสหัสขันธ์ จังหวัดกาฬสินธ์ุ โดยพบท่อนกระดูก Phu Kum Khao was first found in 1994 by Phra Khru
โผลจ่ ากพน้ื ดนิ Vijitsahassakun, the abbot of Sakkawan Temple,
Sahatsakhan District, Kalasin Province, who found
ต่อมาคณะสำ�รวจจากกรมทรัพยากรธรณีได้สำ�รวจ a chunk of bone protruding from the ground.
ขุดค้นอย่างเป็นระบบ พบกระดูกไดโนเสาร์ขนาดต่าง ๆ
จำ�นวนมากกวา่ ๗๐๐ ช้ิน เป็นกระดกู ไดโนเสาร์ชนดิ กินพชื A survey team from the Department
มากกว่า ๗ ตัว ที่สำ�คัญคือ พบช้ินส่วนของหัวกะโหลก of Mineral Resources later began a systematic
ฟนั กราม และโครงกระดกู ทเ่ี รยี งรายตอ่ กนั เกอื บจะสมบรู ณ์ excavation and uncovered more than 700 pieces of
ทงั้ ตวั อยดู่ ว้ ย dinosaur bones in various sizes. The bones belonged
to more than seven herbivorous dinosaurs. More
หลุมขุดค้นไดโนเสาร์แห่งน้ีเปิดให้เข้าชมได้ต้ังแต่ importantly, the team also unearthed skeletons
เวลา ๐๘.๓๐ - ๑๗.๐๐ น. ปดิ วันจนั ทร์ which almost completed a whole dinosaur body.

Presently, the Phu Kum Khao Dinosaur กระดูกไดโนเสาร์ที่เกอื บสมบรู ณ์ ทห่ี ลมุ ขุดค้นภูกุ้มข้าว
Excavation Site is open for visitors from 8.30 am - The almost complete dinosaur skeletons found at Phu Kum Khao
5 pm every day except Monday. Dinosaur Excavation Site

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 71
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

แหลง่ รอยเทา้ ของไดโนเสารภ์ ูแฝก อ�ำ เภอนาคู จงั หวัดกาฬสินธุ์

Dinosaur Footprints Site at Phu Faek Forest Park, Nakhu District, Kalasin Province

นอกจากกระดูกไดโนเสาร์แล้ว รอยเท้า-รอย In additiont to their bones, dinosaurs’
ทางเดินของไดโนเสาร์ก็ถือเป็นร่องรอยอันทรงคุณค่าทาง footprints are also regarded as valuable historical
ประวัติศาสตร์เช่นกัน โดยแหล่งรอยเท้าไดโนเสาร์ภูแฝก evidence. The dinosaur footprints found on a rock
จังหวัดกาฬสินธุ์ เป็นสถานท่ีท่ีมีชื่อเสียงมากท่ีสุดแห่งหน่ึง plate along the Huai Nam Yang stream at Phu Faek
ของประเทศ รอยเทา้ นี้ถกู ค้นพบบนพลาญหนิ ที่เปน็ ทางน้�ำ Forest Park in Kalasin Province is one of the most
ของหว้ ยน�้ำยงั famous site in Thailand.

จากการพบรอยเทา้ ไดโนเสารท์ ำ� ใหท้ ราบวา่ ในอดตี The discovery is evidence that in the
ชนั้ หนิ ทรายในบรเิ วณนมี้ สี ภาพเปน็ หาดทรายรมิ นำ�้ เปน็ ทท่ี ่ี prehistoric time this was a riverside sand beach
ไดโนเสารเ์ ดนิ ผา่ นหรอื หากนิ รอยเทา้ ทเ่ี กดิ ขน้ึ ไมไ่ ดถ้ กู คลนื่ where dinosaurs lived or walked by. The footprints
ซดั ใหล้ บเลอื น แตอ่ าจโผลพ่ น้ นำ้� ทำ� ใหแ้ ดดเผาจนคงรปู รา่ ง were not erased by waves and might have been
หลงั จากนน้ั กระแสนำ้� จงึ พดั พาตะกอนมาปดิ ทบั ลงไปเปน็ ชน้ั set by the sunlight. As the sediments from the river
ตะกอนใหม่ รอยเทา้ นัน้ จึงยังคงอยู่ในชน้ั ตะกอนเดมิ covered them and became a new upper layer,
the footprints appeared on the same rock layer.
ตอ่ มาเมอ่ื ชนั้ ตะกอนแขง็ ตวั จนกลายเปน็ หนิ รอยเทา้
จงึ ปรากฏอยใู่ นชน้ั หนิ นน้ั ปจั จบุ นั ธรรมชาตไิ ดท้ ำ� ลายชนั้ หนิ Nowadays, nature has destroyed the upper
ส่วนที่ปดิ ทับรอยเท้าออกไป เผยใหเ้ หน็ รอยเทา้ ทไ่ี ดโนเสาร์ layer that used to cover the prints, revealing the
ได้ทิ้งเอาไว้เปน็ ประจกั ษพ์ ยานถึงการมตี วั ตนในอดตี footprints that testify the prehistoric existence of
dinosaurs.
แหล่งรอยเท้าท่ีภูแฝกนี้เป็นรอยเท้าของไดโนเสาร์
กินเนื้อขนาดใหญ่ แต่แหล่งรอยเท้าที่ท่าอุเทน จังหวัด The footprints found at the Phu Faek Forest
นครพนม เป็นรอยทางเดินของฝูงไดโนเสาร์ขนาดเล็ก Park belonged to large carnivorous dinosaurs.
จ�ำนวนมากกว่า ๒๐๐ รอย Moreover, more than 200 footprints found at
Tha Uthen in Nakhon Phanom Province belonged
to a flock of small dinosaurs.

72 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

แหล่งเรยี นรู้รอยเทา้ ไดโนเสาร์ท่าอุเทน อำ�เภอท่าอเุ ทน จงั หวัดนครพนม

Tha Uthen Dinosaur Footprints Park, Tha Uthen District, Nakhon Phanom Province

แหลง่ รอยเทา้ ไดโนเสารท์ า่ อเุ ทนถกู คน้ พบเมอื่ เดอื น The site was discovered in July 2001 in a
กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๔๔ ขณะที่คนงานก�ำลังระเบิดหิน private property by construction workers during the
ในพื้นท่ีของเอกชน เพื่อน�ำไปก่อสร้างเข่ือนกั้นตล่ิงตาม rock blasting for the construction of a dyke along
แนวล�ำน้�ำโขง ได้สังเกตเห็นรอยเท้าประหลาดฝังอยู่ในหิน the Mekong River bank. The workers found strange
จงึ ไดแ้ จง้ นกั ธรณวี ทิ ยาจากกรมทรพั ยากรธรณวี ทิ ยา นำ� โดย footprints on rock and reported the discovery
นายวราวธุ สุธธี ร ลงพื้นท่ีมาตรวจสอบ to the team led by Mr. Varavut Sutheethorn,
a geologist from the Department of Mineral
ผลการตรวจสอบพบว่า เป็นรอยเท้าไดโนเสาร์ Resources to investigate the site.
นกกระจอกเทศ และอีกัวโนดอน รวมท้ังรอยเท้าจระเข้
ขนาดเลก็ อกี ๑ ชนิด The investigation found footprints of
ornithomimosaurs and Iguanodon as well as
นับต้ังแต่ประเทศไทยค้นพบซากดึกด�ำบรรพ์ของ footprints of a small crocodile species.
ไดโนเสาร์เป็นคร้ังแรก จากนั้นมาก็มีการศึกษาค้นคว้า
รอ่ งรอยของไดโนเสารอ์ ยา่ งตอ่ เนอื่ ง จนปจั จบุ นั ประเทศไทย Ever since the first discovery of dinosaur
คน้ พบไดโนเสาร์สายพันธใ์ุ หม่ของโลกแล้วถงึ ๙ ชนิด fossils in Thailand, the study on dinosaur fossils
has been carried out until today and nine new
species of dinosaurs have been found in Thailand
as follows:

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 73
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ไดโนเสาร์ไทย 9 สายพนั ธุ์
9 Dinosaurs of Thailand

1 อิสานโนซอรสั อรรถวภิ ัชน์ชิ ไดโนเสาร์กินพืชที่มีลักษณะโบราณที่สุดเท่าท่ีเคย Regarded as the oldest species of herbivorous
(Isanosaurus attavipachi) พบมาในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และนับเป็นไดโนเสาร์ dinosaur found in Southeast Asia so far and the
ที่มีอายเุ ก่าแก่ที่สุดของประเทศไทย มีความยาว ๑๒ - ๑๕ oldest dinosaur found in Thailand, the quadruped
กระดกู ขาหลงั เมตร เดิน ๔ ขา มีชีวติ อยใู่ นยุคไทรแอสซิกตอนปลาย หรอื with 12 - 15 metres long lived in the Late Triassic
อสิ านโนซอรสั อรรถวิภชั น์ชิ ประมาณ ๒๑๐ ล้านปีก่อน ขุดค้นพบกระดูกต้นขาหลัง period or around 210 million years ago. The
Hind leg of Isanosaurus ด้านซ้าย กระดูกสันหลังส่วนคอ ส่วนสันหลังและส่วนหาง excavation unearthed left hind leg, neck spine,
กระดกู หาง กระดกู อกดา้ นขวา และชน้ิ สว่ นของกระดกู ซโี่ ครง backbone, tail bone, right chest bone and parts of
attavipachi ท่ีอำ�เภอหนองบัวแดง จังหวัดชัยภูมิ ไดโนเสาร์สกุลและ rip bone in Nong Bua Daeng District, Chaiyaphum
ชนิดใหม่ของโลกนี้ต้ังชื่อเพื่อเป็นเกียรติแก่นายปรีชา Province. This new dinosaur genus and species
อรรถวิภัชน์ อดีตอธิบดีกรมทรพั ยากรธรณี was named after Mr. Preecha Attavipach,
a former Director-General of Department of Mineral
Resources.

74 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร

2 ภูเวียงโกซอรสั สิรินธรเน จัดเป็นไดโนเสาร์ท่ีพบมากและพบแพร่หลาย เป็น This is a frequently found species of
(Phuwiangosaurus sirindhornae) ไดโนเสารก์ นิ พชื เดนิ ๔ ขา ความยาวประมาณ ๑๕ - ๒๐ herbivorous dinosaur. The quadruped was
เมตร คอและหางยาว มกั อยู่รวมกนั เป็นฝูง เป็นไดโนเสาร์ approximately 15 - 20 metres long with long neck
โครงกระดกู เกอื บสมบรู ณข์ อง สกุลใหม่และชนิดใหม่ของโลก มีชีวิตอยู่ในยุคครีเทเซียส and long tail. The species usually lived in groups.
ภเู วียงโกซอรัส สิรินธรเน ตอนต้น หรอื ประมาณ ๑๓๐ ลา้ นปีกอ่ น ขดุ ค้นพบครัง้ แรก It was the world’s new genus and species living in
The almost complete ที่อำ�เภอภูเวียง (ปัจจุบันเป็นอำ�เภอเวียงเก่า) จังหวัด the Early Cretaceous period or about 130 million
skeletons of ขอนแก่น ต่อมาพบโครงท่ีค่อนข้างครบสมบูรณ์ท่ี years ago. The fossil was first unearthed in Phu
Phuwiangosaurus หลุมขุดค้นภูกุ้มข้าว จังหวัดกาฬสินธุ์ โดย สิรินธรเน Wiang District, Khon Kaen Province. However, the
sirindhornae เป็นช่ือชนิดของไดโนเสาร์ ตั้งข้ึนเพื่อเฉลิมพระเกียรติ one in best condition was unearthed at Phu Kum
แด่สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี Khao Excavation Site in Kalasin Province. The name,
ผู้ทรงสนพระราชหฤทัยในงานด้านซากดึกดำ�บรรพ์ sirindhornae, was given in honour of Her Royal
เปน็ อยา่ งมาก Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn who has
expressed great interest in fossil study.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 75
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

3 สยามโมซอรสั สุธธี รนิ ไดโนเสาร์กินเนื้อขนาดใหญ่ชนิดแรกที่พบใน The first large-sized carnivorous dinosaur
(Siamosaurus suteethorni) ประเทศไทย เดิน ๒ ขา ความยาวประมาณ ๗ เมตร ฟัน found in Thailand was bipedal with a body length
ฟนั Teeth มีลักษณะเป็นทรงกรวย มีแนวร่องและสันเรียงสลับตลอด of about 7 metres. It had sharp conical teeth which
คล้ายฟันของจระเข้ สันนิษฐานว่ามีแหล่งหากินอยู่ริมน้�ำ closely resembled those of crocodiles, thus it was
และกินปลาเป็นอาหาร มีชีวิตอยู่ในยุคครีเทเซียสตอนต้น believed to be a water dwelling fish-eater. It existed
หรือประมาณ ๑๓๐ ล้านปีมาแล้ว ขุดค้นพบฟันของ in the Early Cretaceous period or about 130 million
ไดโนเสาร์ชนิดน้ีเป็นครั้งแรกท่ีจังหวัดขอนแก่น ต่อมาพบ years ago. Its teeth were first excavated in Khon
ฟันในอีกหลายแห่ง เช่น กาฬสินธุ์ ชัยภูมิ อุบลราชธานี Kaen Province and then more were unearthed in
สกลนคร และอุดรธานี การคน้ พบกระดกู สนั หลงั ท่ีจังหวัด Kalasin, Chaiyaphum, Ubon Ratchathani, Sakon
กาฬสินธุ์ในเวลาต่อมา ท�ำให้ทราบว่าของไดโนเสาร์ชนิดน้ี Nakhon, and Udon Thani Provinces. The discovery
เป็นไดโนเสาร์ท่ีมีหลังเป็นแผง ชื่อไดโนเสาร์ชนิดน้ีตั้งเพ่ือ of the backbone Kalasin Province showed that
เป็นเกยี รติแก่นายวราวธุ สุธธี ร ผู้มสี ่วนร่วมในการสำ� รวจ it belonged to a spinosaurus. The dinosaur was
named after Mr. Varavudh Suteethorn who took
part in the investigation.

กระดูกกระโดงหลงั
Backbone

76 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

4 สยามโมไทรันนสั อสิ านเอนซิส ไดโนเสาร์กินเน้อื ขนาดใหญ่ เดนิ ๒ ขา ความยาว The large carnivorous dinosaur was bipedal
(Siamotyrannus isanensis) ประมาณ ๖.๕ เมตร ขาหลงั ใหญแ่ ละแขง็ แรง เปน็ ไดโนเสาร์ with 6.5-metre body length and big, powerful legs.
วงศเ์ มเทรยี แคนโทซอรเิ ด มชี วี ติ อยใู่ นยคุ ครเี ทเซยี สตอนตน้ It was the Metriacanthosauridae existing in the Early
กระดกู โคนหางและสะโพก หรอื ประมาณ ๑๓๐ ลา้ นปกี อ่ น สนั นษิ ฐานวา่ เรมิ่ ววิ ฒั นาการ Cretaceous period or around 130 million years
Proximal tail and left hip คร้ังแรกในทวีปเอเชียแล้วแพร่กระจายไปยังเอเชียเหนือ ago. It was believed to originally evolve in Asia
และอเมริกาเหนือ ขุดค้นพบครั้งแรกที่จังหวัดขอนแก่น and then spread to North Asia and North America.
โดยพบเฉพาะกระดูกส่วนโคนหางและกระดูกสะโพก Siamotyrannus isanensis’ upper tail and hip bones
ทั้งสองส่วนสภาพสมบูรณ์ ต่อมาก็พบในท่ีอ่ืน ๆ เพ่ิม in good condition were first excavated in Khon
เช่น ที่จังหวัดกาฬสินธุ์ ชัยภูมิ สกลนคร และอุดรธานี Kaen Province. Excavations in Kalasin, Chaiyaphum,
โดยพบเพยี งฟัน Sakon Nakhon and Udon Thani Provinces have
unearthed only the species’ teeth.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 77
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

5 กนิ รมี มิ สั ขอนแก่นเอนซิส ไดโนเสาร์รูปร่างเหมือนนกกระจอกเทศ ว่ิงเร็ว The ornithomimosaurs or ostrich-mimic
(Kinnareemimus khonkaenensis) ปราดเปรยี วไมม่ ฟี นั กนิ ทงั้ พชื และสตั วเ์ ปน็ อาหาร ความยาว dinosaur was swift and fast-running. With no teeth,
ประมาณ ๑ - ๒ เมตร มชี วี ติ อยใู่ นยคุ ครเี ทเซยี สตอนตน้ เมอื่ it fed on both plants and animals. Its body length
กระดกู อุง้ เท้าขอ้ ทส่ี าม ประมาณ ๑๓๐ ล้านปกี อ่ น ขดุ ค้นพบครง้ั แรกทห่ี ลุมขุดค้น was about 1 - 2 meters long. It existed in the Early
Third left metatarsal ที่ ๕ ในอุทยานแห่งชาติภูเวียง จังหวัดขอนแก่น โดยพบ Cretaceous period or around 130 million years ago.
กระดกู อุ้งเท้าซา้ ย ตอ่ มาจึงพบกระดูกเพ่ิมเตมิ เป็นกระดูก The species’ left feet bone was first unearthed at
หัวหน่าวซ้ายขวา กระดูกแข้งซ้ายขวา กระดูกอุ้งเท้าขวา the excavation site No. 5 in Phu Wiang National Park
และกระดกู นิว้ ทำ�ให้มขี อ้ มูลมากพอท่จี ะตัง้ ชือ่ ได้ in Khon Kaen Province. More body parts including
pelvic bones, leg bones, right feet bone and finger
bones were found later and have contributed more
useful information for the naming process.

78 ทรพั ยากรธรณีไทย ใตร้ ม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

6 ซติ ตะโกซอรัส สัตยารกั ษ์กิ ไดโนเสาร์กินพืชขนาดเล็ก ความยาวประมาณ ๑ A small herbivorous ceratopsian (parrot-
(Psittacosaurus sattayaraki) เมตร จดั อยใู่ นกลมุ่ เซอราทอปเซยี น (ไดโนเสารป์ ากนกแกว้ ) beaked) dinosaur with 1-metre body length existed
ฟันกรามลา่ งของ มีชีวิตอยู่ในยุคครีเทเซียสตอนกลาง หรือประมาณ ๑๐๐ in the Middle Cretaceous period or about 100
ซติ ตะโกซอรัส สตั ยารักษก์ ิ ล้านปีก่อน ในอดีตพบไดโนเสาร์ปากนกแก้วแพร่หลายอยู่ million years ago. Prehistorically, parrot-beaked
Lower molar of เฉพาะแถบเอเชยี กลาง บรเิ วณมณฑลชานตงุ มองโกเลยี และ dinosaurs were generally found in central Asia, in
Psittacosaurus sattayaraki ไซบเี รยี การพบซากดกึ ดำ�บรรพน์ ใี้ นประเทศไทยจงึ เปน็ การ Shantung Province of China, in Mongolia and Siberia.
ยืนยันว่า เมื่อยุคครีเทเซียส แผ่นดินอินโดจีนเป็นส่วนหนึ่ง The discovery of the fossils in Thailand, therefore,
ของแผ่นดินใหญ่ของทวีปเอเชียแล้ว ขุดค้นพบที่จังหวัด was a proof that Indochina subcontinent was already
ชยั ภมู ิ ตง้ั ชอ่ื เพอ่ื เปน็ เกยี รตแิ กน่ ายนเรศ สตั ยารกั ษ์ ผคู้ น้ พบ a part of the Mainland Asia since the Cretaceous
ซากดึกดำ�บรรพ์น้ีเป็นคนแรก ซากที่พบเป็นกระดูกกราม period. Unearthed in Chaiyaphum Province,
และฟัน ทำ�ให้ทราบว่าไดโนเสาร์ชนิดนี้มีปากเป็นจงอย the species was named after Mr. Nares Sattayarak,
แบบเตา่ หรอื ปากนกแก้ว สันนษิ ฐานวา่ ขบกนิ เมล็ดพืช the discoverer. The fossil including teeth and jaw
bone was evidence that it was a parrot-beaked
dinosaur, believed to feed on seeds.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 79
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

7 สยามโมดอน นิ่มงามมิ ไดโนเสาร์ออร์นิโธพอดสกุลใหม่และชนิดใหม่ของ This is the world’s new genus and new
(Siamodon nimngami) โลก มีชีวิตอยู่ในยุคครีเทเซียสตอนกลาง หรือประมาณ species of ornithopod dinosaur living in the Middle
๑๐๐ ล้านปีก่อน ขุดค้นพบกระดูกกรามบนจากเหมือง Cretaceous period or around 100 million years ago.
กรามบน หนิ ทราย ทบ่ี า้ นสะพานหิน จังหวัดนครราชสมี า นอกจากน้ี Maxillas as well as teeth and skull parts of the
Upper jaw ยังพบฟันและชิ้นส่วนกะโหลกอีกด้วย ท้ังน้ีท่ีมาของช่ือ species were excavated in a sandstone mine in
สกุล Siamodon มาจาก Siam ช่ือเดิมของประเทศไทย Ban Saphan Hin, Nakhon Ratchasima Province. The
odoust เปน็ ภาษากรกี แปลวา่ ฟนั โดยสะกดเปน็ odon เพอื่ genus name Siamodon was derived from Siam, the
เนน้ ความคลา้ ยคลงึ กับ Iguanodon สว่ นทมี่ าของชื่อชนดิ previous name of Thailand, and a Greek word for
ตั้งเพื่อเป็นเกียรติแก่นายวิทยา นิ่มงาม ท่ีมอบตัวอย่างให้ tooth, Odoust, spelled as Odon to render similarity
เพอ่ื การศึกษา to Iguanodon. The species name nimngami was
given after Mr. Wittaya Nimngam who donated
the fossil sample for the study.

80 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร

8 ราชสมี าซอรสั สรุ นารเี อ ไดโนเสาร์กินพืชจำ�พวกอิกัวโนดอน จัดอยู่ใน This Iguanodon herbivorous dinosaur is
(Ratchasimasaurus suranareae) ประเภทไดโนเสาร์ที่มีกระดูกสะโพกแบบนก มีชีวิตอยู่ใน classified as a “bird-hipped” dinosaur, existing
ยุคครีเทเซียสตอนกลาง หรือประมาณ ๑๐๐ ล้านปีก่อน in the Middle Cretaceous period or around 100
กระดกู ขากรรไกร พบตัวอย่างกระดูกขากรรไกรล่างด้านซ้าย โดยฟันหลุด million years ago. A left lower jaw with no teeth
Upper jaw ออกไปหมด ขุดค้นพบที่บ้านโป่งแมลงวัน อำ�เภอเมือง was unearthed at the Ban Pong Malaengwan,
นครราชสมี า จังหวัดนครราชสมี า ตง้ั ชอ่ื สกุลเป็นเกียรติแก่ Mueang Nakhon Ratchasima District, Nakhon
จังหวัดนครราชสีมาซึ่งเป็นแหล่งค้นพบ และช่ือชนิดเพ่ือ Ratchasima Province. The world’s new genus and
เป็นเกียรติแก่ท้าวสุรนารี รวมเป็นชื่อสกุลและชนิดใหม่ species’ name, Rachasimasaurus suranareae, was
ของโลกว่า “ราชสมี าซอรสั สรุ นารีเอ” derived from the location of the excavation site
and Thao Suranari or Lady Mo Heroine.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 81
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

9 สริ นิ ธรนา โคราชเอนซิส ไดโนเสาร์ชนิดใหม่ล่าสุดที่พบในประเทศไทย เป็น The newest dinosaur species found in
(Sirindhorna khoratensis) ไดโนเสาร์กินพืชจำ�พวกอิกัวโนดอน สูงประมาณ ๒ เมตร Thailand, Sirindhorna khoratensis, is an herbivorous
กระดูกขากรรไกรสว่ นบน ยาว ๖ เมตร มีชีวิตอยู่ในยุคครีเทเซียสตอนกลาง หรือ Iguanodon which was about 2 metres tall and 6
Upper jaw ประมาณ ๑๒๐ ล้านปีก่อน ขุดค้นพบกระดูกขากรรไกร metres long. It walked the Earth in the Middle
กระดกู ขากรรไกรสว่ นล่าง บนและล่าง ท่ีบ้านตะพานหิน ตำ�บลสุรนารี อำ�เภอเมือง Cretaceous period or around 120 million years
Lower jaw นครราชสมี า จังหวัดนครราชสมี า ต้ังชื่อสกลุ ว่า สิรนิ ธรนา ago. Lower and upper jaws were unearthed at Ban
เพ่ือเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ Saphan Hin, Suranari Sub-district, Mueang Nakhon
สยามบรมราชกุมารี และต้ังชื่อชนิดว่า โคราชเอนซิส Ratchasima District, Nakhon Ratchasima Province.
เป็นเกยี รตแิ กจ่ ังหวดั นครราชสีมา The genus’ name, Sirindhorna, was given in
honour of Her Royal Highness Princess Maha Chakri
Sirindhorn and the species’ name, khoratensis, was
given in honour of Nakhon Ratchasima Province.

82 ทรพั ยากรธรณีไทย ใตร้ ม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

แหล่งอนุรักษ์และแหลง่ ทอ่ งเท่ยี วทางธรณีวทิ ยา

Geological Conservation and Tourism Sites

อทุ ยานธรณปี ระเทศไทย

“อุทยานธรณี คือ พื้นที่ท่ีมีความสำ�คัญและโดดเด่น
ทางธรณวี ทิ ยา ธรรมชาติ โบราณคดี และวฒั นธรรม มเี รอ่ื งราว
ที่เชื่อมโยงคุณค่าของผืนแผ่นดินกับวิถีชีวิตชุมชนท่ีอาศัยอยู่
ในพื้นทซ่ี ง่ึ มีการบริหารจัดการแบบมสี ่วนร่วมของทกุ ภาคส่วน
โดยการอนุรักษ์ การถ่ายทอดความรู้ และการพัฒนาอย่าง
ยงั่ ยืน หลากหลาย”

Thailand Geoparks

“Geopark is an area that is significant and
unique in geology, nature, archeology and culture.
Stories of this valuable area can link with folk livelihood
through the participated management on conservation,
transferred knowledge and various types of sustainable
development.”

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 83
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

“อุทยานธรณสี ตลู ” ตง้ั อยทู่ างภาคใต้ของประเทศไทย ครอบคลุมพ้นื ที่ ๒,๕๙๗.๒๑ ตาราง
กโิ ลเมตร ใน ๔ อำ� เภอของจงั หวดั สตลู คอื ทงุ่ หวา้ มะนงั ละงู และบางสว่ นของอำ� เภอเมอื งฯ มลี กั ษณะ
ภมู ปิ ระเทศเปน็ เทือกเขาหนิ ปูน มเี กาะนอ้ ยใหญ่ และชายหาดท่สี วยงาม นักท่องเที่ยวสามารถสมั ผัส
กับธรรมชาตอิ ันบริสุทธิ์ ความรุม่ รวยทางประวตั ิศาสตร์ และวถิ ีชวี ิตผูค้ นทีผ่ ูกพนั กับพืน้ ท่แี ห่งน้ี

ผนื ดนิ แหง่ นี้เปน็ บันทกึ หลักฐานของโลกใต้ทะเลเมื่อ ๕๐๐ ลา้ นปีกอ่ น ทอี่ ดุ มไปดว้ ยส่ิงมีชวี ิต
ยคุ เกา่ เกดิ เปน็ แหลง่ สรา้ งออกซเิ จนใหก้ บั โลกในชว่ งเวลานน้ั ตอ่ มามกี ารยกตวั ของเปลอื กโลกกอ่ เกดิ
เป็นเทือกเขาและถ้�ำ ซึ่งได้กลายเป็นบ้านหลังแรกของมนุษย์โบราณ ปัจจุบันผู้คนก็ยังด�ำรงชีวิตโดย
ใชป้ ระโยชนจ์ ากทรัพยากรของแผน่ ดนิ น้ีอยู่ และก่อเกิดเปน็ วัฒนธรรมประเพณที ่มี เี อกลกั ษณ์

อุทยานธรณีสตูลมีความมหัศจรรย์อย่างย่ิงในเชิงธรณีวิทยา ประกอบด้วยแหล่งมีคุณค่า
ทางวิชาการในระดับโลก ได้แก่ การล�ำดับช้ันหินของมหายุคพาลีโอโซอิกท่ีมีครบทุกยุค อายุตั้งแต่
ประมาณ ๕๐๐ - ๒๕๐ ลา้ นปี พบซากดกึ ดำ� บรรพไ์ ทรโลไบตห์ รอื แมงดาทะเลโบราณ และแบรคโิ อพอด
สกลุ ใหมข่ องโลกจำ� นวนมาก รวมทง้ั พบแหลง่ ซากดึกด�ำบรรพ์อน่ื ๆ ทมี่ ีคุณคา่ ทางวชิ าการอกี หลาย
บริเวณซ่ึงมีความส�ำคัญในระดับโลก นอกจากนี้ยังพบแหล่งธรณีวิทยาสัณฐานที่มีความหลากหลาย
สวยงาม และแปลกตา เหมาะส�ำหรับการพฒั นาเปน็ แหลง่ เรยี นรู้ แหล่งทอ่ งเที่ยวเชิงธรณี และแหล่ง
ท่องเท่ียวเชิงนิเวศ อีกท้ังจังหวัดสตูลยังมีแหล่งทางโบราณคดีท่ีส�ำคัญ รวมถึงประเพณีวัฒนธรรม
พนื้ บ้านทเ่ี ปน็ เอกลักษณ์เฉพาะท้องถิน่ อกี ด้วย

กรมทรพั ยากรธรณไี ดป้ ระกาศจดั ตง้ั อทุ ยานธรณสี ตลู (Satun Geopark) เมอื่ วนั ท่ี ๑๔ สงิ หาคม
พ.ศ. ๒๕๕๗ มีการถ่ายทอดความรู้ด้านธรณีวิทยาเหล่าน้ันไปสู่คนในพื้นท่ีอย่างต่อเนื่อง จนกระท่ัง
วันที่ ๘ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๕๙ ที่ประชุมคณะรัฐมนตรีมีมติเห็นชอบให้เสนออุทยานธรณีสตูล
เป็นสมาชิกอุทยานธรณีโลกของยูเนสโก (UNESCO Global Geoparks) และกรมทรัพยากรธรณี
ไดย้ กระดบั ใหอ้ ทุ ยานธรณสี ตลู เปน็ อทุ ยานธรณปี ระเทศไทย ตง้ั แตว่ นั ที่ ๒๙ พฤศจกิ ายน พ.ศ. ๒๕๕๙
เปน็ ต้นมา ปัจจบุ ันอทุ ยานธรณสี ตลู ได้รับการประกาศให้เปน็ อทุ ยานธรณีโลก เม่อื วนั ที่ ๑๗ เมษายน
พ.ศ. ๒๕๖๑

นอกจากน้ี กรมทรพั ยากรธรณยี งั คงเรง่ ผลกั ดนั พน้ื ทอ่ี ทุ ยานธรณใี นประเทศไทยสอู่ ทุ ยานธรณี
ระดบั โลก ไมว่ า่ จะเปน็ อทุ ยานธรณโี คราช จงั หวดั นครราชสมี า จดั ตง้ั เมอ่ื วนั ที่ ๒๙ กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๕๘
อุทยานธรณผี าชนั สามพนั โบก จงั หวัดอุบลราชธานี จดั ตง้ั เมือ่ วันที่ ๓๐ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๕๕ และ
อทุ ยานธรณีไมก้ ลายเป็นหิน จงั หวดั ตาก ซงึ่ ก�ำลังอย่รู ะหวา่ งการพิจารณาจัดต้ัง

84 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

“Satun Geopark” is located in southern region of Thailand covering an area of 85
2,597.21 square kilometres in 4 districts of Satun Province, namely Thung Wa, Manang,
La-ngu, and partly of Mueang District. It is geographically characterized by limestone
mountain range, island and beautiful beach. Tourists are able to touch virgin nature,
enriched histories and folk livelihood fascinated to the land.

This land mass is an evidence of marine covered area in 500 million years ago
being crowded with ancient organisms that then formed as massive source of oxygen
generator. Later the uplifling of crust formed mountain ranges and caves that became
the first house of ancient human. Presently, human is still living on gain retrieving from
available resources of the land and creates unique culture and tradition.

Satun Geopark possesses geological amazement that comprises the technical
valuable sites in world class; complete stratigraphic sequences of Palaeozoic Era
aging 500 - 250 million years ago, abundant fossils of trilobite or ancient horseshoe
crab and new species of brachiopods, and also other valuable fossil sites being
technical significant in world class. Besides, there are many kinds of beautiful and
strange geomorphological sites that suit for site development on learning, geological
and ecological tourism. Moreover, important archeological sites and folk culture and
tradition being locally unique are also available in Satun Province.

The Department of Mineral Resources had declared an establishment of Satun
Geopark on 14th August 2014. Since then continuous geological knowledge has been
transferred to local people. The Cabinet Resolution on 8th November 2016 approved
proposal to nominate Satun Geopark as membership of UNESCO Global Geopark. Then,
the Department of Mineral Resources had upgraded the Satun Geopark as Thailand
Geopark since 29th November 2016. Satun Geopark was declared to be Satun UNESCO
Global Geopark on 17th April 2018.

The Department of Mineral Resources, moreover, still accelerates to push
up Thailand Geopark into world class geopark including Khorat Geopark in Nakhon
Ratchsima Province establishing on 29th September 2015, Pha Chan Sam Phan Bok
Geopark in Ubon Ratchathani Province establishing on 30th July 2012, and Petrified
Wood Geopark in Tak Province being approved for establishment.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

86 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี ปราสาทหนิ พันยอด หมู่เกาะเขาใหญ่ จงั หวัดสตูล
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร PRASAT Hin Panyod, Ko Khao Yai Islands, Satun Province

ปราสาทหินพนั ยอด
Prasat Hin Phan Yod

ทต่ี ง้ั : อยบู่ นเกาะเขาใหญ่ อทุ ยานแห่งชาตหิ มเู่ กาะเภตรา ตำ� บลปากน้ำ� อำ� เภอ Location: It is located in Khao Yai Island, Phetra Islands Natural Park,
ละงู จังหวัดสตลู Pak Nam Sub-district, La-ngu District, Satun Province.
ลักษณะเด่นของแหล่ง: บริเวณปราสาทหินพันยอดมีลักษณะเป็นภูเขาหินปูน Unique Characteristics: Prasat Hin Phan Yod is mainly characterised
เสียส่วนใหญ่ รูปร่างเหมือนปราสาทท่ีมียอดแหลมคมเหมือนใบมีดนับพันยอด by limestone range, featuring as castle with sharp edge on top similar
มชี ายหาดบางสว่ น อา่ วทม่ี ชี อื่ เสยี งคอื “นะปลุ า” เปน็ ชายหาดทเี่ งยี บสงบสวยงาม to thousands of blades, and comprising beach partly. “Na Pu La” is
ไม่เพียงเทา่ นั้น รอบ ๆ เกาะยงั มีแนวปะการงั กัลปังหา ดอกไมท้ ะเล และสตั ว์ the well-known bay being quiet and beautiful. Coral reef, coral, sea
ทะเลอื่น ๆ ทีอ่ ุดมสมบูรณ์ และบริเวณกลางเขาเปน็ หลมุ ยบุ ซึง่ ภายในมีชายหาด anemone and other marine dwellers are, moreover, found around the
ขนาดเล็ก เวลาที่น้�ำลดก็จะสามารถลอดช่องหินเข้าไปชมความสวยงามของ islands. There is sinkhole that is embellishment with narrow beach
“ปราสาทหนิ พนั ยอด” นกั ทอ่ งเทยี่ วสามารถเดนิ ทางเขา้ ไปภายในหลมุ ยบุ ไดโ้ ดย in the middle of islands. Tourists are able to pass through the inside
การพายเรือคายคั by rowing the kayak during the low tide period.
ธรณีวิทยา: เขาหินปูนท่ีมียอดแหลมคมเหมือนใบมีดนับพันยอด ยอดปราสาท Geology: The sharp edges of limestone mountains that are similar to
เกดิ จากการละลายโดยนำ�้ ฝน จนกลายเปน็ แทง่ หนิ แหลมรปู รา่ งสวยงามแปลกตา thousands of blades are relict of rain dissolution. They, eventually,
คลา้ ยกบั บนปราสาทในเทพนิยาย ชาวบ้านจงึ เรียกกนั วา่ “ปราสาทหนิ พนั ยอด” become beautiful and strange rock-poles with sharp edges look like
อีกท้ังยังมีการพบฟอสซิลอายุมากกวา่ ๔๘๐ ล้านปีด้วย top of the castle in the tale that, therefore, the local people called
it as “Prasat Hin Phan Yod”. Besides, fossils being 480 million years
are also found.

แอมโมไนต์ / Ammonite นอติลอยด์ / Nautiloid

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 87
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ถ้ำ�เลสเตโกดอน
Le Stegodon Cave

ทีต่ ้งั : บ้านครี ีวง หมทู่ ี่ ๗ ต�ำบลทุ่งหวา้ อ�ำเภอทุ่งหวา้ จงั หวัดสตลู
ลกั ษณะเดน่ ของแหลง่ : ถำ�้ เลสเตโกดอนเปน็ ถำ้� อยใู่ นเทอื กเขาหนิ ปนู ทที่ อดยาว
ในแนวเหนอื -ใต้ เปน็ ถำ�้ ทมี่ ปี ากถำ�้ เขา้ -ออกสามทางทะลหุ ากนั เปน็ ลกั ษณะคลา้ ย
อุโมงค์ทอดยาวในแนวระดับไปบรรจบกันอยู่ใต้ภูเขา เป็นลักษณะของถ�้ำเล
กล่าวคือมีน้�ำทะเลเข้าไปได้ ท้ังน้ีปากถ้�ำด้านตะวันออกทั้งสองช่องมีล�ำธาร
ไหลเขา้ ไปในถำ้� และไหลออกทะเลทางปากถำ้� ดา้ นตะวนั ตก โดยนำ�้ ในถำ้� จะไดร้ บั
อิทธิพลของน�้ำทะเลจากการขึ้นลงเป็นประจ�ำทุกวัน กิจกรรมพายเรือลอดถ้�ำ
ต้องพิจารณาระดับน้�ำในถ้�ำด้วย จึงถือเป็นลักษณะท่ีโดดเด่นลักษณะหน่ึง
ของถ้�ำแห่งนี้ นอกจากน้ียังมีการพบซากดึกด�ำบรรพ์ของช้างและแรด สมัย
ไพลสโตซีน โดยเฉพาะอย่างย่ิงช้างสเตโกดอน ซ่ึงเป็นที่มาของการเรียกช่ือถ�้ำ
แหง่ นีว้ ่า “ถ้ำ� เลสเตโกดอน”
ธรณีวิทยา: เป็นถ้�ำท่ีอยู่ในเทือกเขาหินปูนกลุ่มหินทุ่งสง ซ่ึงมีความหนา
ไมต่ ำ่� กวา่ ๗๐๐ เมตร ชนั้ หนิ แตล่ ะชน้ั มคี วามหนาประมาณ ๑๐ - ๑๕ เซนตเิ มตร
มีการวางตัวเอียงเทไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ด้วยมุมเอียงเทประมาณ
๗๕ องศา (๗๐/๗๕) หินปูนมีรอยแตกพบเห็นได้โดยท่ัวไป แนวแกนของถ้�ำ
มักอยู่ในแนวเดียวกันกับรอยแตก พบหินย้อยย้อยเป็นแนวไปตามรอยแตก
ภเู ขาหนิ ปนู ทพี่ บถำ้� เลสเตโกดอนนวี้ างตวั เปน็ แนวยาวเหนอื -ใต้ ความยาวประมาณ
๕.๕ กโิ ลเมตร กวา้ งประมาณ ๑ กโิ ลเมตร มเี ขาหญา้ ระซง่ึ มยี อดสงู สดุ ๓๐๗ เมตร
ทางทิศเหนือ และมีเขาวังกล้วยสูง ๒๙๙ เมตรทางทิศใต้ ด้านตะวันออก
ขนานกับถนนหลวงสาย ๔๑๖ ส่วนด้านตะวันตกติดป่าชายเลนที่มีคลอง
น้�ำไหลออกสู่ทะเล

Steกgoราdมoชสn้าเ’ตงsโโtบกeดรeาอtณนh

88 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

Location: Ban Khiri Wong, Mu 7, Thung Wa Sub-district, Thung Wa
District, Satun Province.
Unique Characteristics: Le Stegodon Cave is cave in limestone range
aligning in north-south direction. There are 3 entrances in front of
the cave that look like long tunnel, horizontally aligning and meeting
together beneath the mountain. Sea water, being daily tide, is able
to entrance the cave where flowing in is by 2 entrances in the east
and flowing out is in the west. Therefore, the rowing into the cave
has to consider water level in the cave that is supposed as unique
event of the cave. Besides, Pleistocene fossils of elephant and rhino
are found in this cave, especially the Stegodon becoming name of
the cave “Le Stegodon cave”.
Geology: It is cave in limestone of Thung Song Group possessing
thickness not least than 700 metres. Each bed is 10 - 15 centimetres
in thick, dipping to northeast approximately 75 degree (70 - 75) and
abundance fractures. Axis of the cave is generally aligned in the
same direction as fractures. Limestone mountain containing the
Le Stegodon cave aligns in north-south direction, 5.5 kilometres long
and 1 kilometre wide. The range consist of Khao Ya Ra, 307 metres
high, in the north and Khao Wang Klui, 299 metres high, in the south.
Meanwhile, it is parallel with road no. 416 in the east and closes
to mangrove forest with runnel emerging to the sea in the west.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 89
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ถ�้ำ ภูผาเพชร
Phu Pha Phet Cave

ทีต่ ้ัง: บา้ นภูผาเพชร หมูท่ ี่ ๙ ต�ำบลปาล์มพฒั นา อำ� เภอ ถ�้ำภูผาเพชรเป็นสถานท่ีเก็บรักษาโบราณวัตถุเป็นภาชนะ
มะนัง จงั หวดั สตลู ดนิ เผา จำ� นวน ๓ ชนิ้ รวมถงึ เปลอื กหอยเบย้ี และกระดกู สตั ว์
การเดนิ ทาง: ถำ�้ ภผู าเพชรอยหู่ า่ งจากทว่ี า่ การอำ� เภอมะนงั ทีเ่ ป็นหลกั ฐานว่ามมี นษุ ย์สมัยโบราณนำ� เขา้ ไปใช้ในถ�้ำ
๒๗ กโิ ลเมตร ไปตามถนนลาดยางตลอดสาย (ทางเดยี วกบั ธรณวี ทิ ยา: ภผู าเพชรมลี กั ษณะเปน็ ภมู ปิ ระเทศแบบคาสต์
ถ้�ำเจ็ดคต มีทางแยกขวามือ) มีป้ายบอกตลอดทางจนถึง ซึ่งเป็นเทือกเขาท่ีประกอบด้วยหินปูน กลุ่มหินทุ่งสงยุค
บรเิ วณถำ้� ตวั ถำ้� ตงั้ อยบู่ นเทอื กเขาหนิ ปนู ในเขตของทวิ เขา ออรโ์ ดวิเชียน เปน็ หนิ ปูนเน้ือปนดนิ สีเทาดำ� มีหนิ ดนิ ดาน
นครศรธี รรมราช ซงึ่ นยิ มเรยี กวา่ เขาบรรทดั ปากถำ�้ หนั ไป แทรกสลับ มีซากดึกด�ำบรรพ์หอยงวงช้าง แบรคิโอพอด
ทางทศิ ตะวนั ออก ทางข้ึนไม่ค่อยลาดชันนกั ความสูงจาก หอยกาบเดี่ยว พลับพลึงทะเล ปะการัง ไทรโลไบต์ และ
พ้ืนราบถึงปากถ้�ำประมาณ ๕๐ เมตร มีบันไดประมาณ ฟองน�้ำ หินปูนชุดน้ีวางตัวอยู่บนหินทราย หินทรายแป้ง
๓๐๐ ข้ัน มีศาลาพัก ๒ จุด ใช้เวลาในการเดินทางจาก และหินดินดานของกลุ่มหินตะรุเตาซึ่งมีอายุแคมเบรียน
พื้นราบถงึ จุดเข้าถ�้ำราว ๓๐ นาที และวางตวั อยูใ่ ตห้ นิ โคลน หินเชิรต์ หนิ ดินดาน หนิ ทราย
ลกั ษณะเดน่ ของแหลง่ : ถำ�้ ภผู าเพชรเปน็ ถำ้� หนิ ปนู ขนาดใหญ่ และหินทรายปนกรวดของกลุ่มหินยุคไซลูเรียน-ดีโวเนียน
อยู่ในเทือกเขาบรรทัด ซ่ึงเป็นหน้าผาสูงชันและมียอดเขา โดยจะพบหินยคุ แคมเบรยี นไดท้ างทิศเหนอื ของภผู าเพชร
สูง ๆ ต�ำ่ ๆ ปากถำ้� เปน็ ช่องโหว่ขนาดเลก็ ขนาดคนท่ัวไป ขณะทีห่ ินยุคไซลูเรยี น-ดีโวเนียนพบทางทศิ ใต้
สามารถลอดเขา้ ไปได้ แตเ่ มอ่ื ลอดเขา้ ไปแลว้ จะปรากฏเปน็
ถำ�้ กวา้ งและสงู แบง่ ออกเปน็ หอ้ งเลก็ หอ้ งนอ้ ยขนาดตา่ ง ๆ
ประมาณ ๒๐ ห้อง มีช่ือเรียกแตกต่างกันออกไป เช่น
หอ้ งปะการัง หอ้ งเหด็ ห้องมา่ นเพชร หอ้ งพญานาค หอ้ ง
มรกต เป็นต้น บริเวณผนงั เพดาน และพ้นื ถ�้ำพบหนิ ย้อย
และหนิ งอกรปู รา่ งตา่ ง ๆ และมกี ารเรยี กชอ่ื ไปตามลกั ษณะ
สัณฐานที่ปรากฏ บ้างก็มีลักษณะเป็นร้ิวลายคดโค้งเรียง
ขนานกนั ไปอย่างงดงาม บา้ งกเ็ ปน็ ผลกึ แรแ่ คลไซตท์ เ่ี ปลง่
ประกายยามต้องแสง บางบริเวณมีช่องหินซึ่งได้ยินเสียง
น้�ำไหลก้องกังวาน แสดงให้ทราบว่าโพรงถ�้ำมีมากกว่า
หนึ่งระดับ ส่วนปลายถ�้ำที่เรียกกันว่าถ�้ำมรกต มีช่องโหว่
กว้างทะลุสู่ภายนอกที่แสงสามารถลอดเข้ามาในถ้�ำได้

90 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

Location: Ban Phu Pha Phet, Mu 9, Palm Phatthana morphological appearances; some being curved
Sub-district, Manang District, Satun Province. ribbons lining consequently, some being calcite
Travelling: Phu Pha Phet Cave where can be crystals shining with light beam. In some areas,
reached by asphalt road with information signs to gaps reveal resonance of water flow indicating
the site, being the same route to Tham Ched Khod availability of cavities more than 1 level. Another
by turning right, is located about 27 kilometres cave at end is called “Tham Morakod” that
from Manang administrative office. The cave is maintains large gap exposing to the outside and
on limestone range of the Nakhon Si Thammarat the light shining in. Besides 3 pieces of ancient
mountain range or the so-called “Khao Ban porcelains restoring in Phu Pha Phet Cave, shell
Thad”. The cave front faces to the east where is and animal skeletons are also evidenced of
about 50 metres height from the ground. There the humanoids living in the cave.
are 300 steps to the cave that make the route is Geology: Phu Pha Phet is characterised as karst
not so steep. However, 2 rest hubs are available geomorphology being a mountain range of
on the way. Totally, it takes about 30 minutes to limestone. Thung Song Group, assigning age in
the cave front. Ordovician period, is mainly argillaceous limestone
Unique Characteristics: Phu Pha Phet Cave is that possesses dark gray color, interbedded with
a big limestone cave in the Khao Ban Thad shale, prevailed fossils of nautiluses, brachiopods,
mountain range that is charecterised by steep gastropods, sea lilies, corals, trilobites and sponges.
cliffs and irregular height of hill top. The cave Limestone of this group overlies sandstone,
front is small gap that the ordinary men can siltstone and shale of Tarutao Group in Cambrian
enter. However, once passing through the gap, period and also underlies mudstone, chert, shale,
the cave becomes wide and tall separated into sandstone and conglomeratic sandstone of rock
various sizes of rooms counting to 20 rooms. group in Silurian-Devonian. Actually, the Cambrian
Each own their different calling names such as rocks are found to the north of Phu Pha Phet while
coral room, mushroom room, diamond curtain the Silurian-Devonian rocks are found to the south.
room, serpent room, emerald room etc. Various
shape of stalactites and stalagmites are found
either the wall, roof or floor of the cave. These
stalactites and stalagmites are named after their

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 91
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

หนิ สาหร่าย
Algae Rock

ที่ตง้ั : บา้ นปา่ แก่ อำ� เภอละงู จังหวัดสตลู
ลักษณะเด่นของแหล่ง: หินปูนสีแดงเรียงตัวเป็นชั้นสวยงามคล้ายถูกคลุมด้วย
ตาข่าย
ธรณีวิทยา: เป็นชั้นหินต้นแบบของหมวดหินป่าแก่ ซ่ึงเป็นหมวดหินท่ีอยู่ล�ำดับ
บนสุดของกลุ่มหินทุ่งสง ประกอบไปด้วยหินปูนสีแดงชั้นบางแทรกสลับด้วย
หินโคลนชั้นบางมาก เกิดจากการก่อตัวของแบคทีเรียชื่อ “Cyanobacteria”
หรอื ท่ีเรียกกนั ท่วั ไปว่าสาหร่ายสีเขยี วแกมน�้ำเงิน ลกั ษณะการกอ่ ตวั ของไซยาโน
แบคทเี รยี แบบนเ้ี รียกวา่ “Stromatolite” อายุ ๔๔๐ ลา้ นปี

Location: Ban Pa Kae, La-ngu District, Satun Province
Unique Characteristics: Limestone is in red color and bedded being
beautiful similar to be coverd with net.
Geology: This is a stratotype of Pa Kae Formation that is the
uppermost formation of Thung Song Group consisting of thin bedded
limestone, red colored, alternated with very thin bedded mudstone.
It occurred due to the formation of “Cyanobacteria” or that is
generally called blue-green algae. Feature type of cyanobacteria
formation is called “Stromatolite” was that 440 million years of age.

หินสาหร่ายบา้ นทุ่งเสม็ด
Thung Samed Stromatolite

92 ทรพั ยากรธรณีไทย ใตร้ ม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

หินทรายอ่าวสน ชั้นหนิ ทรายเกาะตะรเุ ตา
Ao Son Sandstone Sandstone beds, Tarutao Island

ทต่ี ัง้ : อ่าวสน เกาะตะรเุ ตา ตำ� บลเกาะสาหร่าย อ�ำเภอเมืองสตลู จังหวัดสตูล
ลักษณะเด่นของแหล่ง: เป็นพื้นท่ีแบบฉบับของกลุ่มหินตะรุเตา ต้ังอยู่บริเวณ
ตอนเหนือของอ่าวสนที่ต่อเน่ืองไปทางเหนือตลอดแหลมหินงามไปจนถึง
อา่ วเมาะและ พบโครงสรา้ งชน้ั เฉยี งระดบั ในบางบรเิ วณ แตไ่ มพ่ บซากดกึ ดำ� บรรพ์
พนื้ ทีแ่ หล่งตดิ ทะเลมีความสวยงามโดดเดน่ นา่ สมั ผัส
ธรณีวิทยา: พ้ืนท่ีแหล่งมีหินทรายสีน้�ำตาลโผล่ ซ่ึงเป็นส่วนด้านใต้ของแหลม
หนิ งาม เป็นหินทรายแสดงลกั ษณะเปน็ ช้ันหนาประมาณ ๑๐ - ๓๐ เซนตเิ มตร
ไมพ่ บชน้ั หนิ บางแทรกสลบั เหมอื นทพ่ี บทอ่ี า่ วเมาะและ พบชน้ั เฉยี งระดบั (planar
cross bedding) ในบางบริเวณ มีชั้นสีด�ำของแร่เหล็กอิลเมไนต์เป็นชั้นบาง ๆ
ถือเป็นชั้นหินที่วางตัวอยู่ด้านล่างของชั้นหินทรายที่อ่าวเมาะและ เป็นหินทราย
ที่เกดิ ในสภาพแวดล้อมแบบธารนำ้� ไหล

Location: Ao Son, Tarutao Island, Ko Sarai Sub-district, Mueang Satun
District, Satun Province
Unique Characteristics: This is a typical area of Tarutao Group that
is located at the north of Ao Son continuously extending from the
north of all Hin Ngam cape to Moe Lae bay. Cross bedding structure
locally exists, without trace of fossil remains. The site closes to the
sea expressing unique beauty to visit.
Geology: The site is characterised with brown colored sandstone that
exposes in the south of Hin Ngam cape. Sandstone possesses thick
bed, approximately 10 - 30 centimetres, and barren alternating thin
bedded rocks that are found at Moe Lae bay. Planar cross bedding is
locally found. Thin layer of black ilmenite is recognised as the lower
lying rock of sandstone bed at Moe Lae bay that indicates fluvial
depositional environment.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 93
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

แกง่ ตะนะ
Kaeng Tana

ท่ีตั้ง: อยู่ในอุทยานแห่งชาติแก่งตะนะ ซ่ึงเป็นท้องท่ีต่อเน่ืองระหว่างต�ำบล Location: The site is located in Kaeng Tana National Park where is the
ค�ำเขื่อนแก้ว อ�ำเภอสิรินธร และต�ำบลโขงเจียม อ�ำเภอโขงเจียม จังหวัด continuous area between Kham Khuean Kaeo Sub-district, Sirindhorn
อบุ ลราชธานี แก่งตะนะเดิมชอื่ แก่งมรณะ District and Khong Chiam Sub-district, Khong Chiam District, Ubon
ลกั ษณะเดน่ ของแหลง่ : แกง่ ตะนะเปน็ แนวโขดหนิ ทรายขนาดใหญก่ ลางลำ� นำ�้ มลู Ratchathani Province. Kaeng Tana is formerly called “Dead Rapids”.
เหนือแก่งข้ึนไปมีสันดอนทรายที่มีขนาดกว้างประมาณ ๔๕๐ เมตร และยาว Unique Characteristic: Kaeng Tana is tracks of giant sandstone humps
ประมาณ ๗๕๐ เมตร วางตวั อยกู่ ลางล�ำนำ�้ มูล เรียกสนั ดอนทรายนว้ี า่ ดอนตะนะ exposing in the middle of Mun river. Beyond the Kaeng Tana, there are
ในช่วงฤดูแล้งสามารถมองเห็นแนวโขดหินของแก่งตะนะทอดตัวยาวไปทาง big sand bar that is 450 metres wide and 750 metres long. This sand
ดอนตะนะส่วนหนึ่ง และไปทางฝั่งแม่น�้ำมูลด้านทิศเหนืออีกส่วนหนึ่ง พบ bar lying in the middle of Mun river is called Don Tana. Visually, the
กุมภลักษณ์ (pothole) จำ� นวนมากบนผวิ หนา้ ของชั้นหิน tracks of sandstone humps of Kaeng Tana extend diversely to Don
ธรณีวิทยา: โขดหินแก่งตะนะเป็นชั้นหินทรายในหมวดหินภูพานของกลุ่มหิน Tana and bank of Mun river in the north in dry season. Abundance
โคราช จัดอยู่ในยุคครีเทเชียส ประกอบด้วยหินทรายปนกรวดเป็นส่วนใหญ่ of potholes are on top of bed rock.
เน้ือแน่นแข็ง มีความคงทนต่อการผุพังสูง บางแห่งแทรกสลับด้วยช้ันหินทราย Geology: Rock humps at Kaeng Tana is the sandstone in Phu Phan
ปนแปง้ หินทราย และหนิ กรวดมน พบรอยช้นั เฉียงระดบั (cross bedding) อยู่ Formation of Khorat Group that is in Cretaceous period. The rock
ทว่ั ไป กมุ ภลกั ษณท์ พี่ บบรเิ วณผวิ หนา้ ของชน้ั หนิ เกดิ จากการกดั เซาะของลำ� นำ�้ มลู mainly composes of conglomeratic sandstone massive, dense and
โดยน้�ำพัดพากรวดมาหมุนวน เซาะหินจนเป็นหลุมและขัดถูจนมีขนาดใหญ่ขึ้น high resistance to weathering. Locally, rock is interbedded with silty
เรอ่ื ยๆ การเกดิ ของแกง่ ตะนะสนั นษิ ฐานวา่ เกดิ จากลำ� นำ�้ มลู ทไ่ึ หลออ้ มดอนตะนะ sandstone, sandstone and conglomerate. Cross bedding usually
ไหลผา่ นชนั้ หนิ แขง็ ทอี่ ยกู่ ลางลำ� นำ้� และไมส่ ามารถกดั กรอ่ นชน้ั หนิ ใหห้ ลดุ ออกไป appears and potholes that are result from gravel scratch in current
ทง้ั หมดได้ ยงั มบี างสว่ นทค่ี งทนตอ่ การกรอ่ น (erosion) เหลอื ทงิ้ ไวก้ ลายเปน็ แกง่ of the Mun river are found on top of bedrock. Scratch action took
ท่เี หน็ ได้ในปัจจุบนั place day after day until it became wider and deeper. Kaeng Tana
was supposed to exist after the Mun river that flew by side of Don
Tana flowing through harden bedrock in the middle of channel and
unable to erode the whole bedrock away. Some parts are resistant
to erosion, relics then remain as rapids at present.

94 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร

ผาชันสามพันโบก จังหวัดอุบลราชธานี
มลี ักษณะทางธรณีวทิ ยาเช่นเดียวกับแก่งตะนะ
Sam Phan Bok Cliff, Ubon Ratchathani Province,
possesses geological feature similar to Kaeng Tana.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 95
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej



ขมุ ทรัพย์ CHAPTER
ทางธรรมชาติ บทท่ี
ใตพ้ น้ื ดิน
4
Mineral Resources - Treasures
Within the Earth’s Crust

ทรัพยากรแร่เป็นสิ่งที่เกิดข้ึนตามธรรมชาติ ผ่านกระบวนการ
ทางธรณีวิทยาที่ยาวนานนับพัน ๆ ปี กว่าจะกลายเป็นทรัพยากรท่ีมี
คณุ คา่ ใหม้ นุษย์ได้ใชป้ ระโยชน์ในปัจจุบัน

Mineral resources, found within the Earth’s crust,
occur by natural geological processes that take over millions
of years. Once humans in the prehistoric period discovered
their resilient yet malleable properties, mineral resources
started to be utilised for domestic use. Other items found,
dating to later periods during human evolution, reveal their
gradual development into more refined household tools,
utensils, jewellery and weapons made of cast metals such as
copper, bronze and iron.

มนษุ ย์ใชป้ ระโยชน์จากแร่มายาวนาน เรม่ิ จากยุคก่อนประวตั ิศาสตร์ก็มีการนำ�แร่ต่าง ๆ มาถลงุ เป็นโลหะ ไมว่ า่ จะเป็นทองแดง สำ�ริด และ วันที่ ๘ - ๑๔ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๒๑ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว
เหลก็ มาหล่อเปน็ มีด หอก และดาบ เพอ่ื ใชล้ ่าสัตว์ หรือประกอบเปน็ เครอื่ งมือ เครอ่ื งใช้ และเครื่องประดบั ตา่ ง ๆ (ขณะทรงดำ�รงพระอิสริยยศ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราช
สยามมกุฎราชกุมาร) เสด็จพระราชดำ�เนินไปทอดพระเนตร
เมือ่ มนษุ ย์มวี วิ ัฒนาการมากข้นึ กเ็ ริม่ หาทางใชป้ ระโยชน์จากทรัพยากรแรม่ ากขน้ึ และสลับซับซ้อนขึ้น จนปัจจบุ นั ถอื ไดว้ า่ การดำ�รงชีวติ งานส�ำ รวจศกึ ษาภมู ปิ ระเทศ ครง้ั ที่ ๑ ยงั จงั หวดั ตา่ ง ๆ ในภาคใต้
ของมนษุ ยม์ คี วามเก่ยี วพันกับแรอ่ ยา่ งแยกไมอ่ อก ตัง้ แตท่ ีอ่ ยู่อาศยั ยานพาหนะ เคร่ืองใช้ไฟฟา้ เครื่องมอื เคร่ืองใช้ตา่ ง ๆ เคร่อื งสำ�อาง และ ตามหลกั สูตรโรงเรยี นเสนาธิการทหารบก หลักสตู รหลักประจ�ำ
ยารักษาโรค มกี ารค้นควา้ การใช้ประโยชนจ์ ากแร่อย่างกวา้ งขวาง เพื่อน�ำ แร่มาใช้ใหเ้ กิดประโยชนส์ ูงสดุ ชดุ ที่ ๔๖ ในการนไี้ ดท้ อดพระเนตรกจิ การถลงุ แรด่ บี กุ ของบรษิ ทั
ไทยซารโ์ ก้ พรอ้ มกบั คณาจารย์ นายทหารและนกั เรยี นเสนาธกิ าร
แตเ่ น่อื งจากทรัพยากรแรค่ ือทรัพยากรท่ีใช้แล้วหมดไป ขณะเดียวกนั ความตอ้ งการใช้ทรัพยากรแร่ของมนษุ ย์ นบั วนั กย็ ง่ิ เพิ่มข้นึ เร่ือยๆ ทหารบก
ฉะนน้ั สิง่ สำ�คญั คอื มนษุ ย์ต้องนำ�ขุมทรพั ยท์ างธรรมชาตินมี้ าใช้ให้คุ้มคา่ และยัง่ ยืนทีส่ ุด On 8th - 14th March 1978, His Majesty the King (the then
His Royal Highness Crown Prince Maha Vajiralongkorn),
Modern humans have continued to find ways to utilise mineral resources, at a rate that has been phenomenal. together with lecturers and a group of students
Mineral resources are used in numerous forms in everyday life ranging from household products to vehicles, electrical from the Command and General Staff College,
appliances to mechanical tools, cosmetics to medicine, and are thus considered to be a vital component of industrial graciously visited several provinces in the south
activities and essential for economic purposes. of Thailand to survey and study the geographical
conditions according to the regular course of the 46th
Mineral resources are, however, finite and non-renewable natural resources – and heavily human demand is leading class of the Command and General Staff College.
to their depletion. Additionally, mineral extraction processes have become increasingly complex in step with increasingly On the same occasion, His Royal Highness also paid
complex human requirements plus the need to optimise profitability, which has led to environmental damage. Current a visit to the smelting plant owned by Thailand
extensive research on mineral resources is focusing on how to extract maximum usage from remaining mineral resources Smelting and Ref ining Co., Ltd. or Thaisarco.
in a manner that is sustainable for the environment and human usage.

ประวัตกิ ารใช้ทรัพยากรแร่ In Thailand, comprehensive studies, research and
exploration on the country’s mineral resources have long
Geological History in Thailand been conducted as a result of the broad vision of His Majesty
the late King Bhumibol Adulyadej (King Rama IX) and
ในประเทศไทยมกี ารส�ำ รวจ ศกึ ษา คน้ ควา้ และน�ำ ทรพั ยากรแร่ the Thai royal family who realised potential uses of minerals
มาใชป้ ระโยชนเ์ ปน็ เวลานาน และด้วยสายพระเนตรอนั กวา้ งไกลของ for a growing industrialised nation. Due to the vision and
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร initiatives, the Thai nation has received the benefits from
และพระบรมวงศานวุ งศ์ไทย จึงทรงสนบั สนุนการดำ�เนนิ งานเกีย่ วกบั its mineral resources.
การนำ�ทรัพยากรแร่มาใช้ให้เกิดประโยชน์สูงสุดมาโดยตลอด นับเป็น
พระมหากรุณาธิคณุ อยา่ งหาทสี่ ุดมไิ ด้

98 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร