ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี ร.9

การจะนำ�ทรัพยากรแร่ท่ีอยู่ใต้ดินมาใช้ประโยชน์ได้นั้น ต้องอาศัยองค์ความรู้ด้านวิชาการ ความชำ�นาญ และ
ประสบการณ์ จึงจะสามารถนำ�ข้นึ มาใชไ้ ดต้ รงตามวัตถปุ ระสงค์ โดยวิธีดังกลา่ วนน้ั รู้จกั กันในชอื่ การท�ำ เหมืองแร่

In order to successfully extract valuable mineral resources and other geological substances that
lie within the Earth’s crust, and to maximise their usage for varying economic purposes, the methodology
widely known as mining is applied.

การทำ�เหมืองแร่ Mining เหมืองแรด่ บี ุกแบบเหมืองฉีด อ�ำ เภอบา้ นนาสาร จังหวดั สรุ าษฎรธ์ านี
Tin hydraulic mining in Ban Na San District, Surat Thani Province
คอื การสกดั เอาแรท่ ม่ี คี า่ หรอื วสั ดทุ างธรณวี ทิ ยาอน่ื ๆ Mining entails the excavation of orebody,
จากใต้ผืนดิน ด้วยการขุดท่ีตัวแหล่งแร่หรือสายแร่ เพื่อ or lode, from the Earth’s crust. Before excavation,
น�ำ แรท่ ไ่ี ดข้ น้ึ มาใชป้ ระโยชน์ แตก่ อ่ นทจี่ ะขดุ เจาะนน้ั จะตอ้ ง however, an orebody survey is conducted. The
มีการสำ�รวจแหลง่ แร่เสยี กอ่ น orebody survey is an exploration to determine
the exact mining location where almost entirely
ทั้งน้ีการสำ�รวจแหล่งแร่เป็นการค้นหาตำ�แหน่ง orebody can be economically extracted, coupled
หรอื บรเิ วณทค่ี าดวา่ จะมแี หลง่ แรส่ ะสมอยู่ โดยตอ้ งประเมนิ with an evaluation of the quantity and quality of
ปริมาณและคุณภาพของแหล่งแร่น้ัน ๆ และใช้ความรู้ทาง the orebody itself. The survey, including aerial
ธรณีวิทยาเป็นหลัก ซ่ึงมีหลายรูปแบบ ต้ังแต่การสำ�รวจ survey, surface survey and underground survey,
ทางอากาศ การสำ�รวจบนผิวดิน และการสำ�รวจใต้ดิน requires the use of scientific and geological
เมอื่ วเิ คราะหค์ วามเปน็ ไปไดเ้ รยี บรอ้ ยแลว้ จงึ คอ่ ยขดุ เจาะแร่ knowledge plus rounded technical expertise.
เพื่อนำ�มาใชป้ ระโยชนต์ อ่ ไป When all probabilities and measurable data have
been fully analysed, ore excavation begins.

Mining can be classified by technique, of
which there are many e.g. surface, underground,
dredging, highwall, auger, solution, etc.

แร่ทผี่ สมแล้ว (ตะกัว่ + ปูนมาร์ล + แรเ่ หล็ก + ถา่ นหนิ ) เตรยี มส่งเขา้ เตาหลอม
The mixture of ores (lead, marl, iron ore and coal) ready for smelting in
a blast furnace

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 99
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

รูปแบบการท�ำเหมอื งแร่ Mining Techniques เรือขุดแร่ ใช้ในการท�ำเหมืองแบบลานแร่ที่มีขนาดใหญ่ และ
ส�ำรวจพบวา่ มคี วามสมบรู ณข์ องแร่ คมุ้ คา่ ตอ่ การลงทนุ เรอื ทใี่ ช้
การท�ำเหมืองผิวดนิ หรอื เหมอื งเปดิ คอื การขดุ ดิน Surface mining (or open-pit mining) is the ส่วนใหญ่จะเป็นแบบลูกเชอตกั ดิน (bucket ladder dredges)
หรือหินท่ปี ิดทบั ชัน้ แร่ออกกอ่ น จากนนั้ จงึ คอ่ ยขุดแร่ โดยมี process of unearthing soil, dirt or bedrock that ใช้ขุดเปิดหน้าดินใต้น�้ำจนไปถึงชั้นที่มีแร่ปนอยู่ จากนั้นน�ำดิน
ลักษณะการท�ำงานอยู่บนผิวดิน ขุดลงไปเป็นบ่อเปิด และ covers ore deposits, before excavating the ores. ปนแร่ขึ้นมาเทบนรางเหล็กบนเรือ เพื่อคัดแยกดินทรายและ
มีคนท�ำงานอยูท่ ่ีผิวดนิ This nature of mining and work process is mostly แรล่ ะเอยี ดดว้ ยตะแกรงหมนุ แล้วแยกแร่ออกจากทรายด้วยจิ๊ก
executed on the Earth’s surface, thus it is called หรือโต๊ะส่ัน โดยทกุ ข้ันตอนท่กี ล่าวท�ำบนเรือทง้ั สิ้น
การท�ำเหมืองใต้ดิน คือการท�ำเหมืองด้วยวิธีการ surface mining. Dredge is suitable for large-scale placer mining that
เจาะเปน็ ปลอ่ งหรอื อโุ มงคล์ กึ ลงไปใตผ้ วิ ดนิ ในการท�ำเหมอื ง has been found to be rich in minerals, and can be
ใต้ดินนี้ ต้องท�ำในระดับความลึกที่ปลอดภัย โดยพิจารณา Underground mining is the process of digging economically mined. The commonly used dredge is
จากโครงสร้างทางธรณีวิทยา รวมทั้งวิธีการท�ำเหมือง tunnels, or shafts, to reach underground ore the bucket ladder that uses a series of buckets to
ตามหลักวิศวกรรมเหมืองแร่ในแต่ละพื้นท่ี และความ deposits. The depth of underground mining must scoop bottom sediments upon reaching target ore
ปลอดภัยของส่ิงมีชีวิต แต่ทั้งนี้ท้ังน้ันเขตเหมืองแร่ตาม be operated within safe limits, determined by the deposits. With this technique, the ores mixed with
ประทานบัตรท�ำเหมืองใต้ดินต้องไม่รุกล�้ำเข้าไปในเขต geological structure of the area. More importantly, mud, gravel and rocks will be transported to a
อทุ ยานแห่งชาติหรือเขตรกั ษาพันธสุ์ ตั วป์ า่ the underground mining process must be carried screening area where they are separated by rotating
out in accordance with mining engineering screens and shaking tables. The whole process occurs
นอกจากน้ียังมีการท�ำเหมืองวิธีอ่ืน เช่น การท�ำ principles relevant to the specific area, with prime on the dredge.
เหมืองละลายแร่ การท�ำเหมืองเรือขุด Highwall Mining concern for the safety of human lives and other
Auger Mining เปน็ ตน้ living things. In accordance with regulations, mining
lease must not be an area within the territory of
การท�ำเหมืองแร่นอกจากจะมีหลากหลายรูปแบบ national park and a wildlife variety area.
ดังท่ีกล่าวมาในข้างต้น ยังต้องมีการบริหารจัดการ
ทรัพยากรแร่ เพ่ือใช้แร่ให้เกิดประโยชน์สูงสุด ต้ังแต่การ In addition to mine development, an
วางแผน ก�ำหนดนโยบาย การควบคุม โดยหวั ใจส�ำคญั คือ effective strategic plan, policy and regulation is
การพัฒนาการใช้อย่างยั่งยืน หมายถึงท�ำให้เกิดประโยชน์ necessary for a mineral management in a manner
ในระยะยาว หรือมีการฟื้นฟูให้น�ำกลับมาใช้ประโยชน์ได้ which is appropriate and conducive to optimal
อีกคร้ัง โดยหากตัดสินใจท�ำเหมืองแล้ว จะต้องพยายาม benefits. A key role for a long term sustainable
สกัดแร่ออกมาให้ได้มากที่สุด ไม่ท�ำให้ทรัพยากรแร่ท่ีได้มา development involves zero waste mining, value
น้ันสูญเปลา่ adding mining chain and recycle application.

100 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

รางกู้แร่ (Palong) ใช้ในการท�ำเหมืองแร่เปิดแบบ
ลานแรข่ นาดเลก็ เชน่ เหมอื งสบู หรอื เหมอื งฉดี ดว้ ยการ
ฉีดน้�ำเข้าไปพังดินหน้าเหมืองให้ทลายลง แล้วให้น้�ำ
ท่ีมีดินทรายและแร่ปนไหลลงไปสะสมในขุมสูบ แล้ว
จึงใช้ปั๊มดูดทราย ดูดดินปนแร่ข้ึนไปใส่บนรางกู้แร่
เพ่อื แยกแร่ต่อไป
Palong mining is widely used in small-scale
placer mining such as gravel-pumping and
hydraulic mining. This technique uses high-
pressure water jets to break the mining face
so that the slurry will be washed away to the
sump. Afterwards, the slurry will be pumped up
to a Palong for further ore extraction.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 101
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

1 : กรมทรพั ยากรธรณแี ละยานพาหนะทใ่ี ช้ใน 1 2
การออกสำ�รวจธรณวี ิทยา 3 4
The Department of Mineral Resources and
vehicles used for the geological surveys
2 - 3 - 4 - 5 : การส�ำ รวจธรณวี ิทยาและธรณวี ทิ ยาแหล่งแร่
Geological survey and mineral geology
6 - 7 - 8 : การทำ�เหมืองแร่
Mining

การสำ�รวจธรณวี ทิ ยา แหล่งแร่ และกิจการเหมอื งแร่ในอดีต
Geological survey, ore deposit and mining in the past

102 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

78

56

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 103
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ความหมายและคำ�จำ�กดั ความดา้ นทรัพยากรแร่

Definition of Mineral Resources

แร่ หมายถึง ทรัพยากรธรณีท่ีเป็นอนินทรียวัตถุ Mineral means geological resources which
มีส่วนประกอบทางเคมีกับลักษณะทางฟิสิกส์แน่นอนหรือ are inorganic matters having definite or slightly
เปล่ียนแปลงได้เล็กน้อย ไม่ว่าจะต้องถลุงหรือหลอม variable chemical components and physical
กอ่ นใชห้ รอื ไม่ ทงั้ ยงั รวมถงึ ถา่ นหนิ หนิ นำ�้ มนั หนิ ออ่ น โลหะ properties, whether requiring smelting or tempering
และตะกรันท่ีได้จากโลหกรรม น�้ำเกลือใต้ดิน หินตามท่ี before being put to use or not, and includes
กฎกระทรวงก�ำหนดเป็นหินประดับหรือหินอุตสาหกรรม coal, oil shale, marble, metal and slag derived
ดนิ หรอื ทรายตามทก่ี ฎกระทรวงกำ� หนดเปน็ ดนิ อตุ สาหกรรม from metallurgy, underground brine, stones as
หรอื ทรายอุตสาหกรรม แต่ไมร่ วมถึงนำ�้ หรือเกลอื สนิ เธาว์ prescribed by the Ministerial Regulation to be
ornamental stones or industrial stones, and clay
ท้ังนี้หินประดับหมายถึง หินท่ีสามารถท�ำเป็นแผ่น or sand as prescribed by the Ministerial Regulation
หรือรูปทรงอื่นใด เพื่อการประดับตกแต่งได้ เช่น หินอ่อน to be industrial clay or industrial sand, but does
หรือหินปูนแปรสภาพ หินกรวดมน หินกรวดเหลี่ยม not include water or rock salt.
หินแกรนิต หินชนวน หินทราย ขณะที่หินอุตสาหกรรม
คอื หนิ ทีน่ �ำมาใชเ้ พ่อื การกอ่ สร้าง เชน่ หนิ ปนู หนิ แกรนติ Ornamental stones can be cut into slabs
และหนิ บะซอลต์ เปน็ ตน้ or various shapes for decorative purposes such as
marble, metamorphosed limestone, conglomerate,
breccia, granite, slate and sandstone. Industrial
stone is used for construction purposes and
includes limestone, granite and basalt.

104 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

การจำ�แนกทรัพยากรแร่
ตามการใชป้ ระโยชน์

Classification of Mineral Resources

ประเทศไทยอุดมไปด้วยทรัพยากรแร่หลายชนิด โดยขุดมา
ใช้ประโยชน์อย่างแพร่หลายมากกว่า ๔๐ ชนิด สามารถจำ�แนกแร่
ตามการใชป้ ระโยชน์ได้ ๕ กลุ่มดังน้ี

Thailand is rich in minerals and at present more
than 40 kinds of mineral resources has been found.
The classification of minerals based on their uses can be
divided into five groups:

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 105
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

กลุ่มแร่เพอ่ื สนบั สนนุ เศรษฐกจิ และอตุ สาหกรรม

Ores for Economic and Industrial Purposes

แรก่ ลุ่มนี้จ�ำ แนกไดเ้ ป็น ๔ กลมุ่ ย่อย ๆ ได้แก่
This category can be divided further into
four groups, which are:

106 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

1. แรร่ ัตนชาติ

(Gem Stones)

คือ แร่หรอื หนิ บางชนดิ หรอื อนนิ ทรยี วตั ถุธรรมชาติ Gem stones are naturally-forming minerals,
ที่มีคณุ คา่ หรือสามารถน�ำมาเจียระไน ขัดมนั หรอื ตกแต่ง stones or inorganic substances with a high
แล้วสวยงาม ใช้เป็นเครื่องประดับได้ โดยปกติแบ่งเป็น economic value. They can be cut or polished for
๒ กลุ่มใหญ่ คือ เพชร และพลอย โดยพลอยน้ันหมายถึง human ornamental purpose, and are generally
รัตนชาติทุกชนิดยกเว้นเพชร ท้ังนี้หากรัตนชาติผ่านการ classified into main two groups i.e. diamond and
ตกแตง่ หรือเจยี ระไนแล้ว จะเรยี กว่า อญั มณี precious stones.

รัตนชาติทีส่ �ำคัญ ๆ มที ัง้ สิ้น ๙ ชนดิ ได้แก่ เพชร The nine highly-admired gem stones of
ทบั ทมิ มรกต บษุ ราคัม โกเมน ไพลนิ มกุ ดา เพทาย และ Thailand are: diamond, ruby, emerald, topaz,
ไพฑรู ย์ เรยี กรวม ๆ ว่า “พลอยนพเก้า” garnet, sapphire, pearl, zircon and chrysoberyl.
There is a popular Thai rhyme for memorizing
โดยมคี �ำกลอนเพ่อื ให้จ�ำไดง้ า่ ยว่า “เพชรดี มณีแดง these names that can be translated into English
เขียวใสแสงมรกต เหลืองใสสดบุษราคัม แดงแก่ก�่ำ as follows:
โกเมนเอก สหี มอกเมฆนลิ กาฬ มกุ ดาหารหมอกมวั แดงสลวั
เพทาย สงั วาลย์สายไพฑรู ย”์ “Precious diamond in common with red
ruby, bright green emerald, eternal yellow topaz,
พลอยนพเก้าเป็นรัตนชาติท่ีชาวไทยนับว่าเป็น crimson dark garnet, azure blue sapphire, heart’s
สริ มิ งคลและเปน็ เครอ่ื งคมุ้ กนั อนั ตราย จงึ มกั น�ำมาใชต้ กแตง่ desire white pearl, ethereal red zircon, uncommon
เปน็ เครอื่ งประดบั และของใชส้ �ำคญั ๆ ตงั้ แตเ่ ครอื่ งราชปู โภค cat’s eye chrysoberyl.”
ของพระมหากษตั รยิ ไ์ ปจนถงึ เครอ่ื งประดบั และสง่ิ ของตา่ ง ๆ
ของประชาชน The traditional nine gems are precious gem
stones that Thai people have long believed that
they bring fortunate and protect those who have
them from danger. Thus, these highly-admired
gem stones are regularly used to adorn jewellery
and other important items, ranging from the royal
articles of use to jewellery of common people.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 107
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

สมเด็จพระนางเจา้ สริ กิ ิติ์ พระบรมราชินีนาถ ในรัชกาลท่ี ๙
ทรงสรอ้ ยพระศอประดับทบั ทิมล้อมเพชร
Her Majesty Queen Sirikit, the queen consort of King Rama IX,
wearing ruby and diamond necklace

สมเดจ็ พระนางเจา้ สริ กิ ติ ิ์ พระบรมราชนิ ีนาถ ในรชั กาลท่ี ๙
ทรงพระกณุ ฑลมรกตทรงหยดน�ำ้
Her Majesty Queen Sirikit, the queen consort of King Rama IX,
wearing pear-shaped emerald earrings

108 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

สมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกมุ ารี
ทรงฉลองพระองค์ประดบั พลอยนพเก้า
Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn
wearing a traditional Thai dress and traditional
Thai nine-gem jewellery

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 109
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ทลู กระหมอ่ มหญงิ อุบลรัตนราชกัญญา สิริวฒั นาพรรณวดี
ทรงพระกณุ ฑลและสร้อยพระศอเพชรเจียระไนแบบโบราณ
Princess Ubolratana Rajakanya wearing
traditional-cut diamond earrings and necklace

สมเดจ็ พระเจา้ ลกู เธอ เจา้ ฟา้ จุฬาภรณวลยั ลกั ษณ์ อคั รราชกุมารี
ทรงสังวาลย์พลอยนพเกา้
Her Royal Highness Princess Chulabhorn wearing
traditional Thai nine-gem jewellery

110 ทรพั ยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

ควอตซ์ หรือ “แร่เข้ยี วหนมุ าน” มที งั้ โปร่งใส จนถงึ ทึบแสง Known as “Khiao Hanuman” in Thai
(Quartz) มีมากมายแทบจะทุกสี โดยคุณสมบัติพิเศษคือเป็น language, quartz varies in color and opacity. Some
piezoelectric หรือไฟฟ้าที่เกิดจากการกดดันทางกลไก quartz pieces are transparent but some others are
ท่ีมีต่อผลึก ท�ำให้เกิดมีประจุไฟฟ้าขึ้นในควอตซ์ จึงน�ำมา opaque. Moreover, it comes in various shades.
ใช้ควบคุมความถี่คล่ืนวิทยุ ควบคุมความเที่ยงตรงของ Being piezoelectric is its special property. Electricity
นาฬกิ ากนั นำ�้ ทเี่ ราเรยี กกนั วา่ นาฬกิ าควอตซ์ และดว้ ยความ produced by mechanical pressure on quartz can be
โปร่งใสต่อแสงอัลตราไวโอเลต ท�ำให้ควอตซ์เหมาะท่ีจะ used to control radio frequency. As this quality also
น�ำมาท�ำเป็นเลนส์ของกล้องจุลทรรศน์ และยังนิยมน�ำมา helps ensure the precision of waterproof watches,
ท�ำเปน็ เคร่ืองประดับอีกดว้ ย there are quartz watches in the market. Having
ultraviolet transparency, quartz proves a perfect
material for the microscopic lens manufacturing
and is widely used in jewellery.

มีความแข็งรองจากเพชร นิยมนำ�มาทำ�เป็น ทับทมิ
เคร่ืองประดับ เพราะมีสีสวยและแข็งแกร่ง เป็นท่ีนิยม (Ruby)
มากกว่าอัญมณีสีแดงชนิดอื่น ๆ ทำ�ให้มีราคาสูงและเป็น
ทตี่ อ้ งการในท้องตลาด

Ruby is the world’s second hardest material,
lagging behind just diamond. Due to its beautiful
color and strength, ruby is used in jewellery.
No other red gems outshines ruby in terms of
popularity. So, ruby usually comes with a rather
high price tag and enjoys solid demand.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 111
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

2. แร่โลหะมคี ่า (Precious Metals)

ได้แก่ ทองค�ำ และเงนิ (gold and silver)

ทองคำ� โลหะมคี า่ ทม่ี นี ำ้� หนกั มาก เพราะมคี วามถว่ งจ�ำเพาะ
(Gold) สูง โดยปกติหากเป็นทองค�ำบริสุทธิ์จะมีเนื้ออ่อนนุ่ม
มีสีเหลืองแวววาว เป็นโลหะท่ีมีคุณค่าทางเศรษฐกิจ
ใช้ในการซื้อขายเงินตราต่างประเทศ ส่วนใหญ่ทองค�ำ
บริสุทธ์ิจะน�ำมาท�ำเคร่ืองประดับ เคร่ืองมือทันตกรรม
และใช้เป็นส่วนประกอบเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์

Gold is a heavy metal with a high specific
gravity. In its purest form, gold is soft with
a yellow-gold colour and shine. Gold possesses
an intrinsic high economic value and is commonly
used in exchange trades. Pure gold is often used
in jewellery, dental and laboratory equipment.

มสี ขี าว แขง็ กวา่ ทองเลก็ นอ้ ย มลี กั ษณะทบึ ถา้ น�ำ ไป เงิน
ขัดเงาจะมีประกายแวววาว จึงนิยมนำ�มาทำ�เครื่องประดับ (Silver)
นอกจากน้ีเงินยังเป็นส่ือนำ�กระแสไฟฟ้าได้ดีท่ีสุด เม่ือ
เทียบกับโลหะชนิดอื่น

Silver is a white, opaque metal that
becomes lustrous when polished. By nature, it
is a little harder than gold, therefore, it is widely
used in jewellery. It is also the best conductor of
all the metals.

112 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

3. แร่โลหะ (Metals)

เปน็ แร่ทต่ี ้องนำ�มาถลุงก่อนจะใชง้ าน ไดแ้ ก่ เหลก็ ตะกัว่ สงั กะสี พลวง ดีบุก ทงั สเตน ทองแดง และแมงกานีส
Metals need to be smelted before use such as iron ore, lead, zinc, antimony, tin, tungsten, copper and
manganese:

เหล็ก (Iron Ore)

เป็นวัตถุดิบที่มีความส�ำ คัญเปน็ อันดับต้น ๆ ในยุคอุตสาหกรรม แร่เหล็กที่พบมากและน�ำ มาใชป้ ระโยชน์ภายในประเทศมีดังนี้
Iron ore is the most important raw material in industrial usage. The various types of iron ore widely found
and used in Thailand are:

แมกนีไทต์ (Magnetite) ฮีมาไทต์ (Hematite) ไลมอไนต์ (Limonite)
เป็นเน้ือเม็ดเกาะกันแน่น ลกั ษณะเน้อื สมานแน่น สีแดง มั ก จ ะ พ บ เ ป ็น รู ป หิ น ง อ ก

สีเข้มหรือดำ� ผงละเอียดมีสีดำ� เลือดหมู น�้ำตาลเข้มเกือบด�ำ และ เป็นก้อนแข็งขรุขระหรือคล้ายดิน
มีคุณสมบัติเป็นแม่เหล็กในตัวเอง สีเทา ผงละเอียดมีสีน�้ำตาลแดง สีน�้ำตาลแก่ถึงด�ำ สีผงละเอียด
อาจเป็นแผ่นซ้อนกันหรือรูปไต สีนำ�้ ตาลเหลอื ง
Magnetite often comes in
dense grains in a black colour, Hematite has a dense Limonite is usually found
and acts as a magnet. structure but is sometimes in the form of stalactites, or in
found in layers or reniform compact and earthy masses.
masses. Its colouring is dark Its colour is dark brown-black.
maroon-grey, or almost black, As a streak, it is yellow-brown
but in fine powder form it is in colour.
reddish-brown.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 113
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ตะกวั่ เปน็ โลหะออ่ นท่มี ีจดุ หลอมเหลวตำ�่ มีสีเทาเงนิ หรอื
(Lead) แกมนำ�้ เงิน ทนทานตอ่ การกัดกรอ่ น สามารถผสมกบั โลหะ
ตา่ ง ๆ เปน็ โลหะผสม (alloys) ไดห้ ลายชนดิ สามารถรดี หรอื
ตขี นึ้ รปู ไดง้ า่ ย จงึ น�ำมาใชป้ ระโยชนใ์ นหลายดา้ น โดยเฉพาะ แทง่ โลหะตะกัว่ ทไ่ี ดจ้ ากการถลุงเตรยี มส่งจ�ำหน่าย
การผลติ แบตเตอร่ี อปุ กรณอ์ เิ ลก็ ทรอนกิ ส์ สี และหวั กระสนุ Lead bars from the smelting are ready for sale

Lead is soft and malleable, with a relatively
low melting point. It is highly resistant to corrosion
and, moreover, it easily forms bonds with other
metals that result in various alloys. With its
relatively soft structure, lead can be rolled into
various shapes and is typically used in batteries,
electronic devices, colour paint and bullets.
Its colouring is silver-grey or bluish-white.

แรพ่ ลวงเกดิ ขนึ้ ไดท้ ง้ั ในหนิ ชน้ั หนิ แปร และหนิ อคั นี Antimony naturally occurs in sedimentary, พลวง
ประโยชน์ของพลวงนั้นมีมากมาย ทั้งใช้ทำ�โลหะผสม โดย metamorphic and igneous rocks. Its benefits are (Antimony)
ผสมกับตะกั่วทำ�แผ่นกริดแบตเตอร่ี ใช้เป็นส่วนประกอบ numerous, as it can be mixed with other metals and
ของกระสุนปืน ใช้ในอุตสาหกรรมไม้ขีดไฟ ยาง ผ้าทนไฟ turned into an alloy. In an alloy form, antimony is
และในอุตสาหกรรมเครื่องเคลือบ นอกจากน้ียังใช้หุ้ม used in battery grid plates (by bonding it with lead),
สายโทรศัพท์ สายไฟขนาดใหญ่ ทำ�หมึกโรเนียว อุปกรณ์ bullets, matches, rubber, flame-retardant fabric
ทรานซสิ เตอร์ หลอดยาสฟี ัน สี และยารกั ษาโรค and porcelain. It is additionally used in telephone
lines, large-size electrical cord cases, duplicator ink,
transistor devices, toothpaste tube, paint colour
and medicine.

114 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

ทองแดง ถือเป็นโลหะท่ีถูกใช้มาก รองจากเหล็กและ ดีบุก
(Copper) อะลูมิเนียม มีคุณประโยชน์นานัปการ โดยเฉพาะ (Cassiterite)
ในด้านอุตสาหกรรม เช่น สายลวดทองแดง เป็น
มสี ดี �ำมนั วาว แขง็ และเปราะ โดยทั่วไปมีการแบง่ ส่วนประกอบของเคร่ืองจักรต่าง ๆ ปัจจุบันมีการน�ำ แร่ดบี ุกมสี ีนำ้� ตาลหรอื ด�ำ ผงละเอียดมีสขี าว คงทน
แรแ่ มงกานสี เปน็ ๓ เกรด คอื เกรดโลหกรรม เกรดแบตเตอร่ี โลหะทองแดงมาใช้เป็นส่วนผสมของทองและเงิน ต่อการกัดกรอ่ นของกรดและสารละลายตา่ ง ๆ ทนตอ่ การ
และเกรดเคมี ประโยชน์ของแร่แมงกานีสมีมากมาย เช่น มากข้ึน เพื่อเพิ่มความแข็งแรง สวยงาม และทนต่อ ขัดสี ทนต่อการเป็นสนิม เงางาม และไม่เกิดสารพิษต่อ
ใช้ผสมในข้ันตอนการผลิตถ่านไฟฉาย ใช้ในอุตสาหกรรม การกัดกรอ่ น กลายเปน็ นาก ทองชมพู และเรดโกลด์ ร่างกาย จึงนิยมใช้ในการเคลือบแผ่นเหล็ก เพื่อผลิตเป็น
เซรามิก อฐิ และกระเบื้อง เปน็ ต้น ภาชนะบรรจุอาหารและเคร่ืองดื่ม แร่ดีบุกพบมากทาง
Copper is one of the most widely- ภาคใต้และภาคตะวันตกเคยเป็นแร่เศรษฐกิจส�ำคัญที่
Manganese is a black, hard but brittle metal. used metals, after iron and aluminium. Its ท�ำรายได้ให้กับประเทศ ปัจจุบันความจ�ำเป็นในการใช้
Usually manganese is divided into three grades: applications are numerous, particularly in the นอ้ ยลงมาก เน่ืองจากสามารถใชว้ สั ดุอ่นื ทดแทนได้
metallurgy, battery and chemical. Manganese is industrial sector in the form of copper wire,
widely used in dry cell manufacturing, the ceramic which is a common component of machinery. Cassiterite (tin) is shiny, highly resistant (to
industry, bricks and tiles, and more. Nowadays, mixing copper with gold and silver corrosion, scrubbing and rust) and poses no health
is popular as it helps strengthen its alloy threat. It is widely used to coat steel in the food
structure, prevents erosion and increases its packaging industry. Its colour is brown or black,
lustre (and thus its visual appeal). The end- but streak is white. Commonly found in the
products are widely known as copper alloy, South and West of Thailand, cassiterite was once
pink gold and red gold. Thailand’s major industrial ore that generated
significant income for the country, but demand
แมงกานีส for it decreased drastically with new methods of
(Manganese) metal substitution.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 115
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

4. แรอ่ ุตสาหกรรม (Industrial Ores)

ไดแ้ ก่ ดนิ (ดินขาวและบอลล์เคลย์) เฟลด์สปาร์ แบไรต์ ฟลอู อไรต์ เกลือหิน ทรายแกว้ ยิปซมั และแร่แคลไซต์
including clay (Kaolin and ball clay), feldspar, barite, fluorite, rock salt, white quartz, gypsum and calcite:

เฟลด์สปาร์ แรฟ่ นั มา้ พบอยู่ในหินอัคนีเกือบทุกชนิด และพบใน ดินขาว หมายถึง ดินที่มีสีขาวหรือสีจาง ๆ
(Feldspar) หินชน้ั และหินแปรดว้ ย แร่ฟันม้านเี้ ปน็ สว่ นประกอบ (Kaolin, or China Clay) น�ำมาใช้ท�ำอิฐ ใช้ในอุตสาหกรรมกระดาษ
ส�ำคญั ในเนอื้ เซรามกิ ชว่ ยดา้ นการยดึ เกาะ ท�ำใหเ้ กดิ เครอื่ งปน้ั ดนิ เผา สี และยาง
ความแกร่งและความโปร่งใสของชิ้นงาน
Kaolin is usually used in the
Feldspar is found in every type of paper industry, pottery, bricks, colour
igneous, sedimentary and metamorphic paint and rubber.
rocks. It is a major component in ceramics
as it helps to hold fast the entire chemical
structure, resulting in a stronger and more
translucent outcome.

แบไรต์ มักน�ำมาท�ำโคลนผง (Drilling Mud) ซึ่ง ทรายแกว้ ทรายท่ีสะอาดมีเปอร์เซ็นต์ของซิลิกา
(Barite) ใช้ในการเจาะส�ำรวจน�้ำมันหรือน�้ำบาดาล ใช้ใน (Glass Sand) เ(SหiลO็ก2)ต�่สำูงกอวา่าจม๙ีส๕ารเอปื่นอรๆ์เซ็นเจตือ์ มปีเนปออยรู่์เเซพ็นียตง์
อุตสาหกรรมท�ำแม่สีและเน้ือสี อุตสาหกรรม เล็กน้อย ใช้ในอุตสาหกรรมแก้ว กระจก
ท�ำแก้ว ยาง ผ้าน�้ำมัน กระดาษน�้ำมัน พรมน�้ำมัน Silica Sand เคร่ืองปนั้ ดินเผา และเหล็กหลอ่
และพลาสติก ใช้บดท�ำยาส�ำหรับรับประทานก่อนท่ี
จะท�ำการฉายเอกซเรย์เกี่ยวกับการตรวจกระเพาะ is Silica Sand is clean sand that
ล�ำไส้ เปน็ ต้น a loatwlpeaesrcte9n5ta%gesiolifciaro(nSiaOn2)d, contains
has little
Barite is used in the manufacture of
drilling muds, which are typically used in oil impurities. It is used in glass and mirror
and gas exploration, ground water surveys, manufacture, pottery and cast iron.
primary colour manufacturing, colour paints,
the glass industry, rubber, art paper, linoleum
and plastic. In addition, it can be ground for
medicinal applications e.g. barium meals for
gastrointestinal examinations by X-ray.
116 ทรพั ยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร

ฟลอู อไรต์ ผลึกมีลักษณะเหมือนลูกเต๋า หลอมละลายได้ง่าย
(Fluorite) บางชนิดเรืองแสงได้ ใช้ในการถลุงเหล็ก อุตสาหกรรม
ท�ำอะลูมิเนียม ท�ำอุปกรณ์ทางกล้องจุลทรรศน์ ใช้ผสมท�ำ
วัสดุเคลือบเหล็กและเหล็กกล้า ใช้ผสมก๊าซพวก Freon แร่แคลไซต์
นับเป็นก๊าซส�ำคัญท่ีใช้ในเคร่ืองท�ำความเย็นแบบต่าง ๆ (Calcite)
นอกจากนย้ี งั นยิ มน�ำมาผลติ เปน็ รตั นชาตริ าคาไมแ่ พงอกี ดว้ ย
ละลายไดด้ ว้ ยกรดเกลอื มหี ลายสี แตส่ ว่ นใหญ่
Fluorite formed a cubic crystal, has a มักมีสีขาวหรือใส ผงละเอียดมีสีขาวหรือเทา แร่
low melting point and some forms even emit ชนดิ นใ้ี ชป้ ระโยชนใ์ นการท�ำ อปุ กรณก์ ลอ้ งจลุ ทรรศน์
fluorescence under light. Fluorite is used in และใช้ผลติ แสงเลเซอร์
smelting processes and the aluminium industry. It is
also manufactured into a microscope component, Calcite which dissolves in hydrochloric
iron and steel coating, Freon mixture to act as acid, has many colours but is mostly found
a cooling agent, and has ornamental use as in white or translucent form. Streak is white
inexpensive jewellery. or grey. Calcite is used in the manufacture
of microscope components and also laser
เกิดจากการตกตะกอนของน้�ำทะเล แบ่งตาม เกลอื หนิ beams.
ส่วนประกอบทางเคมีออกเป็น ๒ ประเภทคือ เกลือแกง (Rock salt)
หรอื ทรี่ จู้ กั ในชอ่ื เกลอื สนิ เธาว์ นอกจากใชใ้ นการปรงุ อาหาร
และถนอมอาหารแล้ว ยังใช้เป็นวัตถุดิบในอุตสาหกรรม
หลายชนิด เชน่ การท�ำโซดาไฟ

Rock Salt formed by precipitation of seawater.
It is categorised into two groups according to
specific chemical composition i.e. salt and rock
salt. In addition to being used as a household
condiment, rock salt is used a raw material in
various industrial products such as caustic soda.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 117
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

กล่มุ แรเ่ พ่ือการพฒั นาสาธารณปู โภค
พื้นฐานและโครงการขนาดใหญข่ องรฐั

Ores for Infrastructure Development and
Government Mega-Projects

เป็นแร่ที่นำ�ไปใช้ในอุตสาหกรรมซีเมนต์ และอุตสาหกรรมก่อสร้าง
แบง่ เปน็ ๓ ประเภทใหญ่ ๆ คอื หนิ อคั นี หนิ ชน้ั หรอื หนิ ตะกอน และหนิ แปร

This category of ore can be divided into three groups: ถ่านหนิ (coal)
igneous rock, sedimentary rock and metamorphic rock.
Each of them is considered to be a fundamental part
of the cement and construction industries.

118 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

หินอัคนี (Igneous Rock)

เกดิ จากการแขง็ ตวั ของแมกมาจากใตเ้ ปลอื กโลกทแ่ี ทรกตวั ขน้ึ มา โดยแบง่ หนิ อคั นตี ามแหลง่ ทมี่ าเปน็ ๒ ประเภท คอื
Igneous rock forms through the cooling of magma that has intruded underneath the Earth’s crust.
Igneous rock is divided into two groups, according to origin:

หินอัคนีแทรกซอน (Intrusive Igneous Rock) หนิ อัคนแี ทรกซอน
เกดิ จากแมกมาทเ่ี ยน็ ตวั ลงภายในเปลอื กโลกอยา่ งชา้ ๆ ทำ�ให้ (Intrusive Igneous Rock)
ผลกึ แรม่ ขี นาดใหญแ่ ละมเี นื้อหยาบ โดยหนิ อัคนีแทรกซอน
ทสี่ �ำ คญั และเปน็ ทรี่ จู้ กั คอื หนิ แกรนติ ซง่ึ มคี วามแขง็ แรงมาก หนิ แกรนิต (Granite)
นิยมนำ�มาปูพ้นื ปผู นงั และท�ำ ครก

Intrusive igneous rock arises from magma
cooling down slowly within the Earth’s crust. The
result is large and coarse rock. The most common
type of intrusive igneous rock is granite, which is
extremely hard and tough, and is commonly used
in floor tiles, walls and mortar.

หินอัคนพี ุ หินอัคนีพุ (Extrusive Igneous Rock) หรือหินภูเขาไฟ Extrusive igneous rock (or volcanic rock) is
(Extrusive Igneous Rock เป็นหินท่ีเกิดจากลาวาบนพื้นผิวโลกเย็นตัวอย่างรวดเร็ว ท�ำให้ formed when magma reaches the Earth’s surface and
ผลกึ มขี นาดเลก็ และเนอื้ ละเอยี ด เชน่ หนิ แอนดไี ซต์ ใชใ้ นอตุ สาหกรรม cools down very rapidly. The result is finely-grained
or Volcanic Rock) การกอ่ สร้าง ท�ำถนน ท�ำวสั ดรุ องทางรถไฟ ท�ำสันเข่ือน หินบะซอลต์ rocks such as andesite and basalt. Andesite rock is
มสี คี ลำ�้ จนเกอื บด�ำ นยิ มน�ำมาใชใ้ นงานกอ่ สรา้ ง นอกจากนห้ี นิ บะซอลต์ used in the construction industry, commonly for road
หลายแหง่ ในประเทศไทยยังเปน็ แหล่งก�ำเนดิ อัญมณอี ีกดว้ ย construction, beds of railroad tracks and edges of
dams. Basalt rock is so dark in colour that it is close
หนิ บะซอลต์ (Basalt) to black. Apart from use in the construction industry,
basalt in certain parts of Thailand is a rich source
of precious gem stones.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 119
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

หนิ ชั้นหรือหนิ ตะกอน (Sedimentary Rock) หินปนู ยิปซมั
(Limestone) (Gypsum)
เกดิ จากการทบั ถมและสะสมตวั ของตะกอนตา่ ง ๆ ไดแ้ ก่ เศษหนิ แร่ กรวด
ทราย ฯลฯ จนแขง็ ตวั เปน็ หนิ แบ่งตามลกั ษณะเนื้อหินได้ ๒ ชนดิ ใหญ่ ๆ คอื เกิดจากการทับถมของตะกอนคาร์บอเนตใน เป็นแร่ซัลเฟตชนิดหนึ่ง มีคุณสมบัติคือ เน้ืออ่อน
ท้องทะเล ทั้งจากสารอนินทรีย์และซากสิ่งมีชีวิต เช่น มสี ขี าว เกดิ จากการตกตะกอนของนำ�้ ทะเล เนอื่ งจากนำ�้ ทะเล
Sedimentary rock is formed by the deposit and subsequent ปะการงั และกระดองของสตั วท์ ะเล เกดิ เปน็ หนิ ปนู ขนึ้ เนอ้ื หนิ ระเหยตวั ออกไป จงึ สะสมตวั เปน็ ชนั้ ๆ เหมอื นเกลอื หนิ หรอื
cementation of sediments such as soil, sand, rocks and minerals at ประกอบด้วยแร่แคลไซต์ ภายใต้อิทธิพลของความร้อน อาจเกิดจากการแปรสภาพของแอนไฮไดรต์ โดยการดูดน้�ำ
the Earth’s surface until it becomes hard. Sedimentary rock can be ภายในโลก หินปูนจะแปรสภาพเป็นหินอ่อน หินปูนนิยม พบในบริเวณที่มีภูเขาไฟ โดยเฉพาะบริเวณท่ีมีหินปูน
divided into two groups: น�ำมาใชท้ �ำเป็นปูนซีเมนต์เพื่อใช้ในการก่อสร้าง ท�ำปฏิกิริยากับไอของก�ำมะถัน ยิปซัมนิยมน�ำมาท�ำ
ปูนปลาสเตอร์ ท�ำปุ๋ยพืช ใช้ปรับสภาพความเป็นกรดด่าง
หินช้ันเนอ้ื ประสม (Clastic Sedimentary Rock) เปน็ หนิ ช้ันที่เนือ้ เดมิ Limestone occurs from the deposit of ของดนิ ผลิตปูนซเี มนต์ ท�ำชอล์กเขียนกระดาน เป็นต้น
ของตะกอนพวกกรวด ทราย เศษหินและดิน ยังคงสภาพอยู่ให้พิสูจน์ได้ เช่น carbonated sediments such as shell, coral and other
หนิ ดินดาน หินกรวดมน และหินทราย โดยหินทรายสามารถนำ�มาตัดเป็นแผ่นได้ organic, or inorganic, matter from the sea. Under Gypsum is a soft sulphate mineral that
เช่นเดียวกับหนิ แกรนติ น�ำ ไปใช้ปพู น้ื แกะสลักและประดบั ตกแต่ง เปน็ ตน้ high heat within the Earth’s crest, limestone will be is white and occurs from the precipitation and
metamorphosed to marble. Limestone is commonly evaporation of sea water, resulting in subsequent
Clastic sedimentary rock is sedimentary rock in which the used in cement for construction work. precipitation as rock salt. Gypsum also occurs
embedded pebbles, sand, gravel and soil particles can be still from the transformation of anhydrite by water
identified. The common clastic sedimentary rocks are shale, absorption. It is commonly found near volcanoes
conglomerate and sandstone. Sandstone can be cut into slabs (in the i.e. areas where limestone will get to react with
same manner as granite) and used for floor tiles or decorative items. sulphur vapours. Gypsum is used in plaster and
fertilizer, to produce cement and chalk, and to
หินเน้ือประสาน (Nonclastic Sedimentary Rock) เป็นหินที่เกดิ จาก improve soil acidity.
การตกผลึกทางเคมีหรือจากสิ่งมีชีวิต มีเนื้อประสานกันแน่น ไม่สามารถพิสูจน์
สภาพเดมิ ได้ เชน่ หนิ เชิร์ต เกลือหนิ ถา่ นหนิ หินปูน และยิปซมั

Nonclastic sedimentary rock is formed from a chemical
precipitation process, or from organic matter. It has a very dense
content and the particles, or substances, embedded within cannot
be identified. Common nonclastic sedimentary rocks are limestone,
chert, rock salt, coal and gypsum.

120 ทรพั ยากรธรณีไทย ใตร้ ม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

หินแปร (Metamorphic Rock) การแปรสภาพสมั ผสั (Contact Metamorphism) หนิ ออ่ น
เกิดจากการแปรสภาพโดยความร้อนและปฏิกิริยาทางเคมี (Marble)
เกดิ จากการแปรสภาพโดยการกระท�ำ ของความรอ้ น ของสารละลายท่ีข้ึนมากับหินหนืดมาสัมผัสกับหินท้องถิ่น
ความดนั และปฏกิ ริ ยิ าทางเคมี ท�ำ ใหเ้ นอ้ื หนิ แรป่ ระกอบหนิ ท่ีไม่ได้รับอิทธิพลของความดันมากนัก ปฏิกิริยาทางเคมี เป็นหินปูนท่ีถูกแปรสภาพโดยกระบวนการทาง
และโครงสรา้ งเปลยี่ นไปจากเดมิ จดั แบง่ ออกเปน็ ๒ แบบ คอื อาจทำ�ให้ได้แร่ใหม่บางส่วน หรือเกิดแร่ใหม่แทนท่ีแร่ ธรณีวิทยา จนทำ�ให้ผลึกแร่แคลไซต์ในเนื้อหินตกผลึกใหม่
ในหินเดิม หินแปรที่เกิดข้ึนจะมีการจัดเรียงตัวของแร่ใหม่ ประสานเป็นเน้ือเดียวกัน เปล่ียนเน้ือให้แน่นและเนียนขึ้น
Metamorphic rock arises from the ไม่แสดงรวิ้ ขนาน (Nonfoliation) เชน่ หนิ ควอร์ตไซต์ และ หรือมีลวดลาย นิยมนำ�มาตดั เปน็ แผน่ เพ่อื ปพู ื้น ผนัง หรือ
transformation of existing rock types. As a result หนิ ออ่ น น�ำ มาแกะสลักหลากหลายชนิด
of great heat and pressure, plus chemical reactions,
the structure and formation of existing rocks Marble is a limestone that has meta-
become metamorphosed. There are two types of morphosed through a geological process, resulting
metamorphism: in recrystallised calcite that is dense with smooth
content and stone patterns. Marble is commonly
การแปรสภาพบริเวณไพศาล (Regional cut into slabs and used for floor tiling, walls and
Metamorphism) เกิดเป็นบริเวณกว้างโดยมีความร้อน house décor items.
และความดนั ท�ำ ใหเ้ กดิ แรใ่ หมห่ รอื ผลกึ ใหม่ มกี ารจดั เรยี งตวั
ของแรใ่ หม่ และแสดงรวิ้ ขนาน (Foliation) อันเนือ่ งมาจาก Contact metamorphism occurs when rocks
แร่เดิมถูกบีบอัดจนเรียงตัวเป็นแนวหรือแถบขนานกัน เช่น come into contact with high-temperature magma
หนิ ไนส์ (Gneiss) หนิ ชสี ต์ (Schist) และหนิ ชนวน (Slate) and chemical reactions. Thus the change does not
come about from pressure. Chemical reactions
Regional metamorphism occurs over a might lead to the formation of new minerals in
wide area. The alteration is caused by great heat certain parts of the rock, or change it entirely
and pressure that creates new minerals with into a new one. Metamorphic rocks of this type
recrystallisation or deformation. A foliated texture have a non-foliated texture as their formation is
will appear as the result of the intense pressure completely altered. Contact metamorphic rocks
that rearranges the planar axis to run parallel to include marble and quartzite.
one another. Metamorphic rocks of this type are
gneiss, schist and slate. Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej
121

อตุ สาหกรรมปูนซีเมนต์ (Cement Industry)

อุตสาหกรรมผลิตปูนซีเมนต์มีส่วนประกอบสำ�คัญคือ หินปูนและหินดินดาน ดินลูกรัง ดินอะลูมินา แร่ยิปซัม และ
แร่เช้อื เพลิง เช่น ถ่านหนิ

Limestone, shale, laterite, alumina clay, gypsum and mineral fuel such as coal are all major
components used by the cement industry:

หินดินดาน
(Shale)

เกิดจากการสะสมตัวของตะกอนโคลน ดิน ทราย Shale is a fine-grained clastic sedimentary
ที่มีขนาดละเอียดมาก เม็ดตะกอนมีเส้นผ่านศูนย์กลาง rock consisting of mud and tiny flakes of sand, clay
น้อยกว่า ๑/๒๕๖ มิลลิเมตร แร่ประกอบหินท่ีสำ�คัญคือ and minerals less than 1/256 mm in diameter. The
แร่ควอตซ์ แร่ดิน และไมกา หินดินดานมีลักษณะเป็น most common minerals found in shale are quartz,
ช้นั บาง ๆ ขนานกนั เรียกวา่ แนวแตกถี่ clay mineral and mica. Shale is normally fissile.

การทำ�ปูนซีเมนต์เริ่มจากการนำ�หินปูนและ The manufacture of cement starts with
หนิ ดนิ ดานมาเผาในหมอ้ เผาทมี่ อี ณุ หภมู ปิ ระมาณ ๑,๒๐๐ - heating limestone and shale to 1,200 - 1,400 °C
๑,๔๐๐ องศาเซลเซยี ส พรอ้ มใสว่ ัตถุดบิ ปรับแต่งคุณสมบตั ิ and then combining it with other raw materials
เช่น ทราย ดินลูกรังหรือศิลาแลง ดินอะลูมินา เพ่ือให้ได้ such as sand, laterite and alumina clay to adjust
สว่ นประกอบทางเคมตี ามค่ามาตรฐานท่กี ำ�หนด the cement’s properties and chemical composition
for conformation to standards.
ส่วนผสมจะทำ�ให้เกิดปฏิกิริยาเคมีกัน กลายเป็น
ปนู เม็ด (Clinker) เมื่อนำ�ปนู เม็ดมาบดผสมกับยิปซมั โดย Chemical reactions within the mixture will
ก�ำ หนดอตั ราสว่ นระหวา่ งปนู เมด็ กบั ยปิ ซมั ใหเ้ หมาะสม กจ็ ะ turn it into clinker. When clinker is ground into a
ไดป้ นู ซเี มนตท์ ม่ี คี ณุ สมบตั ติ ามความตอ้ งการ โดยปนู ซเี มนต์ fine powder and then mixed with gypsum in the
จะท�ำ หนา้ ทป่ี ระสานเมด็ หนิ เมด็ ทราย และเหลก็ ใหต้ ดิ แนน่ right proportion, it produces cement with specific
เปน็ เนื้อเดียวกนั properties. As a binder, cement holds gravel, sand
and steel together.
หนิ ดินดาน (Shale)

122 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

กลุ่มแร่พลังงาน

Fuel Minerals

ใชเ้ ป็นวัตถดุ บิ สำ�คญั ในการผลติ ไฟฟา้ และ
ให้ความร้อน ได้แก่ ถ่านหิน และหินนำ้�มนั

Fuel minerals are major raw materials
that generate heat for electricity
generation. Fuel minerals include coal
and oil shale:

ถา่ นหิน (Coal) Coal is a combustible sedimentary rock that
occurs from the deposition of dead plant matter
คือ หินตะกอนชนิดหนึ่ง เกิดจากการตกตะกอน that transforms and evolves over millions of years.
สะสมของซากพืชในยุคดึกด�ำบรรพ์เป็นเวลายาวนานหลาย Coal is light brown to black in colour, either dull or
ลา้ นปี จนตะกอนนนั้ เปลยี่ นสภาพไป ถา่ นหนิ เปน็ แรเ่ ชอ้ื เพลงิ bright, and lightweight. It is composed of four major
ท่ีติดไฟได้ มีสีน้�ำตาลอ่อนจนถึงสีด�ำ มีท้ังชนิดผิวมันและ minerals: carbon, hydrogen, nitrogen and oxygen,
ผิวด้าน น�้ำหนักเบา ถ่านหินประกอบด้วยธาตุท่ีส�ำคัญ ๔ with a little amount of sulphur. Coal with a high
อย่าง ได้แก่ คาร์บอน ไฮโดรเจน ไนโตรเจน และออกซิเจน carbon composition that generates heat extremely
นอกจากนี้ยังมีธาตุหรือสารอ่ืน เช่น ก�ำมะถัน เจือปน well when burned is regarded as high-quality coal.
เลก็ น้อย ถา่ นหนิ ท่ีมีจ�ำนวนคาร์บอนสูงและมีธาตอุ ื่น ๆ ตำ�่ Coal can be classified into five types, as follows:
เมอื่ น�ำมาเผาจะใหค้ วามรอ้ นมาก ถอื วา่ เปน็ ถา่ นหนิ คณุ ภาพดี
โดยสามารถจ�ำแนกถ่านหนิ ได้ ๕ ชนดิ

ถา่ นหนิ (Coal)

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 123
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

1. พตี เปน็ ขน้ั แรกในกระบวนการเกดิ ถา่ นหนิ ประกอบดว้ ย
(Peat) ซากพืชซึ่งบางส่วนได้สลายตัวไปแล้ว และบางส่วนยัง
สลายตวั ไมห่ มด ยงั มองเหน็ เปน็ ล�ำต้น ก่ิง หรือใบ มปี รมิ าณ
คารบ์ อนตำ่� ประมาณรอ้ ยละ ๕๐ - ๖๐ โดยมวลมีปรมิ าณ
ออกซเิ จนและความชื้นสงู แต่สามารถใช้เป็นเชื้อเพลงิ ได้

Peat is the first step of coal formation. It is
composed of decayed and partially decayed dead
plants or organic matter, and therefore traces of
stems, leaves and trunks are typically still visible.
Peat has a low carbon content of around 50 - 60
percent by volume while having high oxygen and
moisture contents, but can still be used as fuel.

เปน็ ถ่านหนิ สีน�ำ้ ตาล ผวิ ด้าน คุณภาพต�่ำ มซี ากพืช Lignite is brown, dull coal with barely-visible 2. ลิกไนต์
หลงเหลืออยู่เล็กน้อย เกิดจากการสะสมอัดตัวกันแน่น traces of dead plants or organic matter, and is (Lignite)
ของซากพชื ทอ่ี ยภู่ ายใตผ้ วิ โลกเปน็ เวลานาน ไดร้ บั ความรอ้ น considered to be low-quality. Lignite occurs from
และความกดดนั จนท�ำใหซ้ ากพชื เปลย่ี นไปเปน็ สารประกอบ greatly compressed organic matter under the
ไฮโดรคาร์บอน โดยมีปริมาณคาร์บอนร้อยละ ๕๐ ขึ้นไป Earth’s surface at a high temperature, turning it into
โดยน้�ำหนัก หรือร้อยละ ๗๐ ขึ้นไปโดยปริมาตร มี hydrocarbon compound. It has a carbon content
คาร์บอนร้อยละ ๖๐ - ๗๕ มีออกซิเจนค่อนข้างสูง of 60 - 75 percent, relatively high oxygen content
มีความช้ืนสูงถึงร้อยละ ๓๐ - ๗๐ เม่ือติดไฟมีควัน and a moisture content of 30 - 70 percent.
และเถ้าถ่านมาก เป็นถ่านหินท่ีใช้เป็นเชื้อเพลิงส�ำหรับ When burned, it emits heavy smoke and ashes.
ผลิตกระแสไฟฟ้า เน่ืองจากมีปริมาณส�ำรองมากและ Lignite is used as fuel for electricity generation
มรี าคาถกู due to its abundance and low price.

124 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

เป็นถ่านหินที่เกิดในสภาพความดันและความร้อน 3. ซับบทิ ูมินัส
สงู กว่าลิกไนต์ มีสนี �้ำตาลถึงสดี �ำ มที ั้งผวิ ด้านและมัน มที ั้ง (Subbituminous)
เน้อื ออ่ นและเนอื้ แขง็ มคี วามช้ืนประมาณรอ้ ยละ ๒๕ - ๓๐
เป็นเชอ้ื เพลงิ ที่มีคุณภาพเหมาะสมในการผลติ กระแสไฟฟา้ เตาเผาปนู ขาวโดยใช้ถ่านหินเป็นเชือ้ เพลงิ
และงานอตุ สาหกรรม มคี ณุ ภาพสูงกวา่ ลิกไนต์ Lime kiln fuelled by coal

Subbituminous takes a longer time to form
than lignite and is considered to be a higher quality
coal. It is brown-black, either soft or hard, and can
have a dull or a bright surface. Its moisture content
is around 25 - 30 percent. It is the most suitable
fuel for electricity generation and industrial work.

4. บิทมู ินัส เป็นถ่านหินท่ีได้รับอิทธิพลจากความดันและ
(Bituminous) ความร้อนสูงกว่าซับบิทูมินัส เนื้อแน่น แข็ง มีสีน�้ำตาลถึง
สีด�ำสนิท ประกอบด้วยช้ันถ่านหินสีด�ำมันวาว เมื่อเผา
จะให้เปลวไฟท่ีมีควัน ท้ังน้ีหากมีคาร์บอนสูงกว่าร้อยละ เหมอื งถา่ นหิน อ�ำเภอหนองหญา้ ปล้อง จงั หวดั เพชรบรุ ี
๘๐ จะใช้เป็นเชื้อเพลิงเพ่ือการถลุงโลหะ และเป็นวัตถุดิบ Coal mine in Nong Ya Plong District, Phetchaburi Province
เพื่อเปล่ยี นเป็นเชอ้ื เพลงิ อนื่ ๆ

Bituminous takes a longer time to form
than subbituminous. It is a dense, bright, hard dark
brown-black coal. If its carbon content is above
80 percent, it will be used as fuel for smelting
processes, or as a raw material for other types of
fuel. Bituminous emits flames and smoke when
burned.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 125
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

แอนทราไซต์ เปน็ ถา่ นหนิ ทเ่ี กดิ ภายใตส้ ภาพกดดนั และความรอ้ น
(Anthracite) สูงกว่าบิทูมินัส เป็นถ่านหินท่ีมีการแปรสภาพสูงท่ีสุด
มีลักษณะด�ำเป็นเงา มันวาวแบบก่ึงโลหะ มีรอยแตกเว้า
แบบก้นหอย มีปริมาณคาร์บอนประมาณร้อยละ ๙๐ - เหมืองถ่านหิน - บอลลเ์ คลย์ จังหวัดล�ำปาง
๙๘ ความชน้ื ต่ำ� ประมาณรอ้ ยละ ๒ - ๕ มีค่าความรอ้ นสูง Coal and ball clay mine in Lampang Province
แต่ติดไฟยาก แต่เม่ือติดไฟให้เปลวไฟสีน้�ำเงิน ไม่มีควัน
ใช้เปน็ เชอื้ เพลงิ ในอุตสาหกรรมตา่ ง ๆ

Anthracite is a higher grade than bituminous
and is formed under greater pressure and at
higher temperatures. It is regarded as the most
metamorphosed type of coal. Anthracite is black and
has a sub-metallic luster with conchoidal fracture.
It has a carbon content of 90 - 98 percent with
a low moisture content of 2 - 5 percent. It has a
high heating value but is very difficult to ignite and,
when burned, it emits blue flames without smoke.
Anthracite is used as fuel in various industries.

ประโยชนจ์ ากถา่ นหนิ (Benefits of Coal)

ถ่านหนิ ส่วนใหญใ่ ช้เปน็ เชือ้ เพลิงในอตุ สาหกรรมต่าง ๆ ทีใ่ ช้หมอ้ นำ�้ รอ้ นในการผลติ เช่น ผลิตไฟฟา้ ถลงุ เหลก็ ผลิตปนู ซเี มนต์ การบม่ ใบยาสูบ
และการผลิตอาหาร เปน็ ตน้ นอกจากนี้ยงั ใช้ท�ำถา่ นสงั เคราะห์ เพอ่ื ดูดซบั กล่ินในเคร่ืองกรองน�้ำและเครอื่ งใชต้ า่ ง ๆ ใช้ผลติ คาร์บอนไฟเบอร์ ซง่ึ เป็น
วสั ดุทีแ่ ขง็ แรง แตน่ ้�ำหนกั เบา จึงเหมาะส�ำหรับท�ำเครือ่ งร่อนและอุปกรณ์กีฬา เชน่ ก้านไม้กอลฟ์ ไม้เทนนสิ เปน็ ตน้

ทั้งนี้ถ่านหินที่พบในประเทศไทยส่วนใหญ่เป็นลิกไนต์ แหล่งท�ำเหมืองถ่านหิน เช่น แม่เมาะและแม่ทาน จังหวัดล�ำปาง แม่แจ่มและแม่ตื่น
จงั หวดั เชียงใหม่ แม่ละเมา จังหวดั ตาก เป็นตน้

Coal is mainly used as fuel in different industries that use boilers during their production process, such as electricity
generation, smelting iron ore, cement manufacturing, tobacco curing, food manufacturing, etc. It is also used as activated charcoal
to absorb odours in water purifiers and other similar utensils, and to produce carbon fibre with high strength and low weight
properties suitable for glider and sport equipment such as golf club shafts, tennis rackets and more.

Coal found in Thailand is mostly lignite type. Coal mines are located in Mae Mo and Mae Than in Lampang Province;
Mae Chaem and Mae Tuen in Chiang Mai Province; and Mae Lamao in Tak Province.

126 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

หินน�ำ้ มนั (Oil Shale) Oil shale is a sedimentary rock with rock หนิ น้ำ� มนั จากแหลง่ อ�ำเภอแมส่ อด จังหวดั ตาก
fragments, soil and sand that is mixed with Oil shale from Mae Sot District, Tak Province
คือ หินตะกอนชนิดหน่ึงที่เกิดจากการทับถมของ organic sediments such as fossils, and that has
ซากพชื และสตั วท์ ตี่ ายแลว้ รวมกบั เศษหนิ ดนิ ทราย ซง่ึ อยใู่ น decomposed together in an area that used to be การเผาไหมข้ องหนิ ดนิ ดานนำ�้ มนั คมิ เมอรดิ จ์ เมอื งดอรเ์ สท ประเทศองั กฤษ ใหแ้ กส๊ ตดิ ไฟ
ทที่ เ่ี คยเปน็ แหลง่ นำ�้ มากอ่ น เมอื่ เวลาผา่ นไปนบั ลา้ นปี ซากพชื a water source. Over millions of years the organic และควนั ก�ำมะถัน (ภาพและข้อมลู จาก Ian West © 2013)
และสัตว์ต่าง ๆ น้ันก็แปรสภาพเป็นสารคล้ายยางเหนียว sediments transforms into kerogen, a sticky and Kimmeridge oil shale from Dorset, England yields gas and sulphurous smoke
เรียกว่า เคอโรเจน (Kerogen) สว่ นเศษหนิ ดนิ ทรายตา่ ง ๆ highly viscous liquid, and together with the mixture during combustion. (Photograph and info © Ian West, 2013)
ซึ่งมีสารเคอโรเจนอยู่ด้วยน้ี ก็แปรสภาพเป็นหินตะกอน of sand and soil, becomes the dark sedimentary
ออกสีเขม้ เรียกว่าหินน�ำ้ มนั โดยเคอโรเจน เมือ่ ถกู บ่มด้วย rock that is called oil shale. When heating kerogen
ความร้อนประมาณ ๕๐๐ องศาเซลเซียส จะให้น้ำ� มนั และ at 500 °C, it yields oil and hydrocarbon gas. Oil shale
กา๊ ซไฮโดรคารบ์ อนออกมา constitutes of two main components as follows:

สว่ นประกอบของหนิ น�้ำมัน มี ๒ ประเภท ดงั นี้ 1)  Inorganic matter such as different
๑)  สารประกอบอนนิ ทรยี ์ ไดแ้ ก่ แรธ่ าตตุ า่ ง ๆ ทผ่ี พุ งั minerals decaying from rock form through physical
มาจากชั้นหินโดยกระบวนการทางกายภาพและทางเคมี and chemical processes. These minerals can be
ประกอบด้วยแร่ธาตุท่ีส�ำคัญ ๒ กลุ่มใหญ่ ๆ คือ กลุ่มแร่ divided into two main groups i.e. silicate minerals
ซิลิเกต ได้แก่ ควอตซ์ เฟลด์สปาร์ เคลย์ และกลุ่มแร่ including quartz, feldspar, clay; and carbonate
คาร์บอเนต ได้แก่ แคลไซต์ โดโลไมต์ โดยปริมาณแร่ธาตุ minerals including calcite and dolomite. The
ในหินน้�ำมันแต่ละแห่งจะแตกต่างกันตามสภาพการก�ำเนิด mineral content in oil shale varies in accordance
การสะสมตัวของหนิ นำ้� มนั และสภาพแวดลอ้ ม with its origin, deposition and environment.
๒)  สารประกอบอินทรีย์ ประกอบดว้ ยบิทเู มน และ
เคอโรเจน หนิ น้�ำมันที่มสี ารอนิ ทรีย์ละลายอยูส่ งู เมอ่ื น�ำมา 2)  Organic matter includes bitumen and
สกัดควรให้น�้ำมันอย่างน้อยร้อยละ ๕๐ ของปริมาณ kerogen. Oil shale is rich with soluble organic
สารอนิ ทรยี ์ท่ีมอี ยู่ จึงจัดเป็นหินน้ำ� มนั คุณภาพดี แตห่ ากได้ matter. When extracting this kind of oil shale,
น้�ำมันเพียงร้อยละ ๓๐ หรือน้อยกว่า จะเป็นหินน�้ำมัน it should yield at least 50 percent oil to total
คุณภาพตำ�่ organic matter to be regarded as good-quality oil
shale. If the oil extract is less than 30 percent,
it is regarded as low-quality oil shale.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 127
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

River water and silt saGnrdaaenl d

Lake water overflow Algal bloom

silt and Algae Aerobic decay
Anerobic decay
10 metres
Basement
Claystone
แหลง่ หนิ นำ�้ มนั อ�ำเภอแมส่ อด จังหวดั ตาก / Oil shale f ield in Mae Sot District, Tak Province
Oil Shale Fault

Subsiding lake floor

กระบวนการเกดิ หินน�้ำมนั (Oil shale formation)

ทีม่ า / Source: www.qer.com.au/understanding/oil-shale-z/oil-shale-formation

ประโยชน์จากหนิ น้ำ� มัน (Benefits of Oil Shale) At present oil shale, like coal, is used as an energy
source for electricity generation. It is also used as a primary
ปัจจุบันใช้เป็นแหล่งพลังงานเช่นเดียวกับถ่านหิน คือ เป็น component in cement production as it helps reduce the energy
เช้ือเพลิงในการผลิตกระแสไฟฟ้า นอกจากน้ียังใช้เป็นส่วนผสมขั้นต้น consumption of clinker production, rendering its fine-grade
ในการผลิตปูนซีเมนต์ ซึ่งช่วยลดพลังงานท่ีต้องป้อนเข้าสู่กระบวนการ cement suitable for the construction industry.
ผลิตปูนเม็ด ท�ำให้ได้ปูนซีเมนต์ท่ีมีคุณภาพดี สามารถน�ำไปใช้ใน
อุตสาหกรรมกอ่ สรา้ งได้ Apart from oil, oil shale is rich with many types of
minerals that occur during the oil extraction process. These
นอกจากนใ้ี นหนิ น�้ำมนั ยงั มีแรธ่ าตุมากมาย ซึ่งเปน็ สารประกอบ minerals include uranium, vanadium, zinc, sodium carbonate,
ที่เกิดจากการกระบวนการสกัดหินน้�ำมัน คือ ยูเรเนียม วาเนเดียม ammonium sulphate and sulphur. These by-products are used
สังกะสี โซเดียมคาร์บอเนต แอมโมเนียมซัลเฟต และก�ำมะถัน น�้ำมัน to produce carbon fibre, adsorbent carbons, carbon black
และผลพลอยไดเ้ หล่านส้ี ามารถน�ำไปใช้ผลิตใยคาร์บอน คาร์บอนดดู ซับ kerogen fertilizer.
คาร์บอนแบลก็ และปุย๋ เคอโรเจนได้อกี ด้วย
Oil shale fields in Thailand are located in Mae Sot,
ทั้งน้ี แหล่งหินน้�ำมันที่ส�ำคัญในประเทศไทย ได้แก่ แหล่งท่ี Mae Ramat and Umphang districts in Tak Province; Ban Pa Kha
อ�ำเภอแม่สอด แม่ระมาด และอ�ำเภออุ้มผาง จังหวัดตาก บ้านป่าคา and Li districts in Lamphun Province; and Mueang Krabi district
อ�ำเภอล้ี จังหวดั ล�ำพูน และท่ีอ�ำเภอเมืองกระบ่ี จงั หวัดกระบ่ี in Krabi Province.

128 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมพิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร

กลมุ่ แรเ่ พอ่ื การเกษตร

Agricultural Minerals

ใชเ้ ป็นวัตถดุ ิบต้ังต้นสำ�หรับการผลิตปยุ๋
ใช้ปรับปรุงคุณภาพดิน ไดแ้ ก่ โพแทช โดโลไมต์
เพอร์ไลต์ และฟอสเฟต

Agricultural minerals are used as
substrates for producing fertilizer
and also to improve soil quality.
They include potash, dolomite,
perlite and phosphate.

มีช่อื ทางเคมวี ่า โพแทสเซยี มคลอไรด์ จัดอยใู่ นกลมุ่ โพแทช
เกลืออนนิ ทรีย์ ประกอบดว้ ยธาตุ ๒ ชนดิ คอื โพแทสเซยี ม (Potash)
และคลอรีน ประโยชน์ส�ำคัญคือ น�ำไปสกัดแยกเป็น
โพแทสเซียม ใชใ้ นการผลติ ปุ๋ย

Potash is a common name for potassium
chloride, which is an inorganic compound. Potash
is composed of potassium and chlorine, and is used
to extract potassium to produce fertilizer.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 129
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

โดโลไมต์ พบมาก กระจายอยู่ทั่วโลก เกิดอยู่ใกล้กับ
(Dolomite) ภูเขาหินปูน มีประโยชน์ในการปรับปรุงดิน ช่วยให้
ดินเหนียวที่แน่นทึบโปร่งมากขึ้น ท�ำให้ดินอุ้มน้�ำดีขึ้น
ลดความเป็นกรดของดิน

Dolomite can be found all over the world
and typically occurs near limestone mountains.
Dolomite supports improvement of soil conditions
by aerating or loosening dense clay to become
light and friable, for holding water better and
neutralizing the acidity in soil.

เป็นหินอสัณฐานภูเขาไฟที่มีปริมาณน�้ำค่อนข้างสูง เพอร์ไลต์
มีประโยชน์ในด้านการเกษตรคือ ใช้ปรับปรุงดิน และ (Perlite)
คลุมผิวดิน เพอ่ื ป้องกันการเสยี หน้าดิน รวมถึงน�ำมาใช้ผลิต
อิฐมวลเบาดว้ ย

Perlite is an amorphous volcanic rock with
high water content. It is used to improve soil quality
and to cover soil surfaces, to prevent soil erosion.

130 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร

แร่ไพไรต์ มีสีเหลืองทอง มักมีผู้เข้าใจผิดเสมอว่าเป็นทองคำ� จึงมีฉายา form, which is green-black, while gold remains lustrous gold
(Pyrite) ท่ีเรียกกันว่า ทองคนโง่ (Fool’s Gold) วิธีตรวจสอบคือ ต้องดูท่ี in colour. Pyrite is normally used to produce sulphuric acid,
สผี งละเอยี ด ถา้ เปน็ แรไ่ พไรตจ์ ะมสี ดี �ำ ออกเขยี ว ถา้ เปน็ ทองค�ำ ตอ้ งเปน็ a reagent of other acids, and copperas (ferrous sulphate)
สีทอง ส่วนมากแรน่ ใ้ี ชท้ �ำ กรดก�ำ มะถนั ซง่ึ เป็นกรดแรกเริ่มท่ีจะน�ำ ไป which is used in dyes, ink, wood finishes and disinfectant.
ผลิตกรดชนิดอืน่ ๆ และ Copperas (Ferrous Sulfate) ซงึ่ ใช้ในการ
ท�ำ สียอ้ มและท�ำ หมึก ท�ำ ยารกั ษาเนือ้ ไมแ้ ละยาฆ่าเชือ้ โรค Pyrite, however, is the main cause of acidic soil problems.
It is commonly found in peat or muck soil and when it reacts
ทั้งน้ีแร่ไพไรต์คือตัวการสำ�คัญของปัญหาดินเปรี้ยวหรือ with oxygen gas, it yields sulphuric acid which imposes serious
ดินเป็นกรด ซ่ึงมีอยู่ในดินพรุ เมื่อแร่ชนิดน้ีทำ�ปฏิกิริยากับออกซิเจน damage to plants. Sulphuric acid, whenever found, must
ในอากาศเกิดเป็นกรดกำ�มะถัน จะเป็นอันตรายต่อพืช ทำ�ให้ต้องหา therefore be removed. Fortunately, in Thailand, the solution
วิธีกำ�จัดกรดออกไป ดังที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวรัชกาลที่ ๙ to this problem was provided by the technique called
ทรงคิดค้นทฤษฎีแกลง้ ดินขึ้นเพ่ือแกป้ ญั หาน้ี “Klaeng Din” that was researched and implemented by
His Majesty the late King Bhumibol Adulyadej, which is greatly
Pyrite is yellow and often leads people to believe beneficial to the Thai nation.
that it is gold, leading to its nickname “Fool’s Gold”. Its
real identity will be revealed by the colour of its powder

ทฤษฎี “แกล้งดิน” This theory describes how to reduce acidity in peatland, which is often
“Klaeng Din” Theory (Soil Aggravation) saturated with water year-round. According to the theory, it is necessary to
flood the target peatland and leave it for a while. Then remove water to make
เป็นวิธีการก�ำจัดกรดออกไปจากพื้นดินพรุ ซ่ึงมักมีน้�ำแช่ขังตลอดปี โดยการ it dry. Repeat this procedure several times so as to generate more acid from
ท�ำใหด้ นิ เปยี กสลบั กบั ดนิ แหง้ คอื ปลอ่ ยใหน้ ำ้� ขงั ระยะหนงึ่ และสบู นำ้� ออกอกี ระยะหนง่ึ สลบั กนั the pyrite-oxygen reaction. After the soil turns so acidic that no plants can live
ท�ำซำ�้ ๆ กนั หลาย ๆ ครง้ั เพือ่ กระต้นุ ให้ไพไรตท์ �ำปฏิกิรยิ ากบั ออกซเิ จนในอากาศเกิดเปน็ กรด in it, add marl or lime kiln to adjust soil condition. Following this step, the soil
เมื่อดินมีสภาพเป็นกรดจนพืชไม่สามารถอยู่ได้แล้ว ให้ปรับสภาพดินด้วยการใส่ดินมาร์ลหรือ enables to grow plants.
ปูนขาวซ่ึงเป็นด่าง ดินจึงจะปลูกพืชต่อไปได้
To prevent soil from becoming acidic again, do the followings:
ทงั้ น้จี ะต้องมีการป้องกันไมใ่ หด้ นิ เกดิ เปน็ กรดอกี คือ 1. Make sure groundwater submerges pyrite-containing soil layer to
1. รักษาระดับน้�ำใต้ดินให้อยู่เหนือช้ันดินที่มีแร่ไพไรต์ เพ่ือป้องกันไม่ให้ไพไรต์ท�ำ
prevent pyrite from reacting with oxygen in the air and cause acidity;
ปฏิกริ ิยากับออกซเิ จนอีก 2. Improve soil condition by using water to remove acidity or add lime
2. ปรับปรุงดินโดยใช้น้�ำชะล้างความเป็นกรดออกไป หรือใช้ปูนขาวผสมกับ
kiln to soil surface. Or use both methods.
หนา้ ดนิ หรอื ใช้สองวิธคี วบคู่กัน 3. Adjust the level of the soil surface to create little slope for water
3. ปรับพ้ืนที่ โดยปรับระดับผิวหน้าดินให้เอียงเทเพื่อระบายน้�ำออก ตกแต่ง
to flow out. Arrange rice field ridges to manage water storage and
ขอบคันนาเพื่อกกั เกบ็ และระบายน้ำ� และยกรอ่ งปลูกพืช drainage. Plants grown should sit on ridges.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 131
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

กล่มุ แรเ่ พ่อื รองรับเทคโนโลยชี ัน้ สงู

Minerals Supporting
Highly Advanced Technology

ใช้ในอุตสาหกรรมเทคโนโลยีชั้นสูง ได้แก่ โคลัมไบต์-
แทนทาไลต์ และแร่ให้ธาตุหายาก (โมนาไซต์และซีโนไทม์)
สำ�หรับแร่โคลัมไบต์-แทนทาไลต์ ปัจจุบันไม่มีการผลิต
โดยตรง แต่พบเป็นผลพลอยได้จากการทำ�เหมืองดีบุก

Minerals that are used to support high-technology
industries include columbite-tantalite and rare
minerals such as monazite and xenotime. At present,
such minerals cannot be directly produced
but they are by-products of tin mining.

เป็นแร่คนละชนิดแต่มักจะพบเกิดร่วมกันเสมอ โคลมั ไบต-์ แทนทาไลต์
จดั เปน็ แรห่ ายาก โดยแรโ่ คลมั ไบตม์ กั น�ำ มาใชใ้ นอตุ สาหกรรม Columbite-Tantalite
ผลิตเหล็กกลา้ ทำ�ผนงั กนั้ ชั้นหนง่ึ ในเครื่องปฏกิ รณ์ปรมาณู
ส่วนแทนทาไลต์ ใช้ในอุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์ ระบบ
สัญญาณเตือนภัย และหลอดสญุ ญากาศ

Columbite-tantalite is literally two different
rare minerals, but often found together. Columbite
is used in steel manufacturing and nuclear reactor
walls, while tantalite is used in electronics
industries, alarming systems and vacuum tubes.

132 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

โมนาไซต์ เป็นแร่ในกลุ่มฟอสเฟต แร่ชนิดน้ีเป็นแร่สำ�คัญท่ีให้
(Monazite) ทอเรียมออกไซด์ รวมถึงธาตหุ ายากชนดิ เบา ได้แก่ ซีเรยี ม
และแลนทานมั โดยทอเรียมมักใช้ท�ำ วสั ดทุ ที่ นความร้อนสงู
เช่น ไส้หลอดไฟฟ้า ไส้หลอดตะเกียงเจ้าพายุ ส่วนธาตุ
หายากอ่นื ๆ ส่วนใหญ่นำ�มาใช้ในอตุ สาหกรรมปิโตรเลียม

Monazite is a phosphate mineral. It is an
important ore that contains thorium and light rare
earth elements (cerium and lanthanum). Thorium
is typically used to manufacture thermo-tolerant
materials such as light bulb filaments and paraffin
lamp wick, while its other rare minerals are used
in petrochemical industries.

เป็นแร่ในกลุ่มฟอสเฟตท่ีมีอิตเทรียมซ่ึงเป็นธาตุ ซีโนไทม์
หายากตัวหนึ่งเป็นส่วนประกอบหลัก มักนำ�ไปใช้ใน (Xenotime)
อุตสาหกรรมปิโตรเลียม อุตสาหกรรมอิเล็กทรอนิกส์และ
ไฟฟ้า อตุ สาหกรรมแก้ว เป็นต้น ตะกรันกากท่ีเหลือจากเตาถลุง
แรโ่ ลหะ เช่น เตาถลงุ แร่ดีบกุ
Xenotime is a phosphate mineral, the major Metal dregs from smelting
component of which is the rare element called processes e.g. tin smelting
yttrium. Xenotime is used in the petrochemical,
electronics, electrical and glass industries.

Thailand’s Mineral Resources Beneath: the Royal Graciousness of 133
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej



คลงั ความรู้ คู่การศกึ ษา CHAPTER
บทท่ี
Treasure Trove of Knowledge:
A Pillar for Education 5

กว่า ๑๒๖ ปี ทกี่ รมทรัพยากรธรณีปฏบิ ตั ิหนา้ ท่ีในดา้ นการ
แสวงหาทรัพยากรธรณี เพื่อน�ำ มาใช้ประโยชน์ในด้านอตุ สาหกรรม
เพ่อื พัฒนาประเทศ แมต้ อ่ มาได้เปล่ยี นบทบาทมาเป็นด้านการสงวน
อนรุ กั ษ์ ฟน้ื ฟู และบรหิ ารจดั การดา้ นทรพั ยากรธรณี แตง่ านทผ่ี า่ นมา
ได้ก่อเกิดเป็นองค์ความรู้ท่ีมีคุณค่าเป็นอย่างยิ่งต่อประเทศชาติและ
ประชาชนชาวไทย

For more than 126 years, the Department of Mineral
Resources has carried out its duty to find mineral resources
for industrial use supporting the national development,
as well as conservation, rehabilitation and management
of these natural resources. From its work experience,
the Department of Mineral Resources has accumulated
useful knowledge that is valuable to not just Thailand
but also its people.

กรมทรัพยากรธรณีเห็นความสำ�คัญของความรู้ด้านธรณีวิทยาและทรัพยากรธรณี จึงได้ก่อตั้งพิพิธภัณฑ์ขึ้น
เพอ่ื เปน็ สถานทเี่ กบ็ รวบรวมความรจู้ ากงานของกรมทรพั ยากรธรณีในแตล่ ะดา้ น แลว้ น�ำ มาประมวลจดั แสดงในรปู แบบของ
สื่อนิทรรศการเพื่อเผยแพร่ต่อสาธารณชน ให้ตระหนักถึงความสำ�คัญของทรัพยากรธรณีในประเทศไทย รวมทั้งช่วยกัน
อนรุ ักษ์ทรพั ยากรธรณีเหลา่ น้ีให้ไดร้ บั การน�ำ มาใช้ประโยชน์อย่างยง่ั ยืน

ปจั จบุ นั พพิ ธิ ภณั ฑก์ รมทรพั ยากรธรณมี จี �ำ นวนทง้ั สนิ้ ๗ แหง่ ในทกุ ภาคของประเทศ และอยภู่ ายใตพ้ ระราชบญั ญตั ิ
คมุ้ ครองซากดกึ ดำ�บรรพ์ พ.ศ. ๒๕๕๑

Recognizing the importance of such knowledge, the Department of Mineral Resources has set up
seven museums, sitting in all regions of Thailand and being under the Fossil Protection Act B.E. 2551,
to compile knowledge from each field of its works in the form of interesting exhibitions which enable to
disseminate knowledge and promote resource conservation for sustainable use among the general public.

พพิ ธิ ภณั ฑ์แร-่ หนิ ถนนพระราม ๖ กรงุ เทพฯ

Rock and Mineral Museum, Rama VI Road, Bangkok

พิพิธภัณฑ์แห่งแรกของกรมทรัพยากรธรณี ต้ังอยู่ที่กรมทรัพยากรธรณี ถนนพระราม ๖ เริ่มจากแผนกธรณีวิทยา
กองโลหกิจ กรมที่ดินและโลหกิจ ได้รวบรวมตัวอย่างแร่และหินในประเทศไทยอย่างเป็นระบบ กระทั่ง พ.ศ. ๒๔๙๑
จงึ จัดต้ังพิพธิ ภัณฑแ์ ร-่ หนิ ขนึ้ ณ บรเิ วณหอ้ งโถง อาคารกรมโลหกิจ ซง่ึ ต่อมาคือกรมทรพั ยากรธรณี เพอ่ื เผยแพรอ่ งคค์ วามรู้
ด้านแร่ หิน ซากดึกดำ�บรรพ์ให้ผู้สนใจ ต่อมา พ.ศ. ๒๕๒๐ เมื่อกรมทรัพยากรธรณีสร้างอาคารเพ่ิมจึงได้ย้ายมาจัดแสดง
ที่ชั้น ๑ อาคารมรกตจนถึงปัจจุบัน และเมื่อมีการแบ่งส่วนราชการใหม่ใน พ.ศ. ๒๕๔๕ ทำ�ให้กรมทรัพยากรธรณีถูกแยก
โครงสร้างออกเปน็ ๔ กรมตามภาระหน้าที่ จงึ ไดจ้ ดั ท�ำ นทิ รรศการใหม่ให้ทนั สมยั ขึน้

พิพิธภัณฑ์แห่งน้ี สมเด็จพระเจ้าอย่หู ัวมหาวชิราลงกรณ บดินทรเทพยวรางกูร และพระบรมวงศานุวงศ์ ได้เสด็จ
พระราชด�ำ เนนิ มาทอดพระเนตรนทิ รรศการด้วย

Rock and Mineral Museum, the first museum of the Department of Mineral Resources, sits right
in the department’s area on Rama VI road in Bangkok. The Department of Lands and Mines (now the
Department of Mineral Resources) had systematically collected the samples of minerals and rocks in
Thailand and later established Rock and Mineral Museum in 1948. This museum is aimed to educate
people about minerals, rocks and fossils. In 1977, the museum was moved to the first floor of the Emerald
Building, Department of Mineral Resources and it has been improved till the present day.

His Majesty King Maha Vajiralongkorn Bodindradebayavarangkun and other members of the Royal
Family have visited this museum on various occasions.

136 ทรัพยากรธรณีไทย ใตร้ ม่ พระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

การจดั แสดงแบง่ เปน็ ๘ โซน เรมิ่ ตงั้ แตป่ ระวตั คิ วามเปน็ มาของพพิ ธิ ภณั ฑ์
ธรณีประวัติ น�ำเสนอการก�ำเนดิ โลกและจักรวาล ทรัพยากรแร่ บอกเล่าเรือ่ งราว
ของแร่ ทม่ี า กระบวนการก�ำเนิดแร่แบบต่าง ๆ หนิ และน้�ำบาดาล เจาะลกึ เรอ่ื ง
ของหิน และนำ้� บาดาล เช้ือเพลงิ ธรรมชาติ ให้ความรเู้ กีย่ วกับถ่านหนิ หนิ น้ำ� มนั
ปิโตรเลียม วิวัฒนาการของสิ่งมีชีวิต ท�ำให้เข้าใจว่า ส่ิงมีชีวิตเกิดขึ้นอย่างไร
แต่ละชนิดมีอายุเท่าไร รวมถึงจัดแสดงซากดึกด�ำบรรพ์ที่ค้นพบในประเทศไทย
ธรณวี ทิ ยาประเทศไทย น�ำเสนอวธิ กี ารและขนั้ ตอนตา่ ง ๆ ในการส�ำรวจธรณวี ทิ ยา
ขุดค้นซากดึกด�ำบรรพ์ รวมถึงแหล่งท่องเที่ยวทางธรณีวิทยา และธรณีวิทยา
ประยุกต์ น�ำเสนอธรณพี บิ ตั ิภัยแบบตา่ ง ๆ เพื่อใหร้ เู้ ท่าทันภัยพบิ ัติในปจั จุบนั

The museum now features eight zones which are as follows:
The Background zone tells the history of the museum. The Historical
Geology zone presents the origin of the Earth and the Universe. The
Mineral Resources zone exhibits minerals alongside stories of their
sources and their stages of evolution. The Rocks and Groundwater
zone, meanwhile, offers insights into various types of rocks and
artesian water. The Mineral Fuel zone showcases knowledge about
coal, oil shale, and petroleum. Showcasing fossils discovered in
Thailand, the Evolution of Life zone interestingly makes it easy
to understand the beginning of lives and the age of each species.
The Thailand Geology zone on its part lists procedures and tools
used in geological surveys and fossil excavations. This zone also
highlights geological attractions in Thailand. The Applied Geology
zone, meanwhile, addresses geohazards to boost public awareness
of natural-disaster threats.

วันที่ ๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๔ สมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (ขณะทรงดำ�รงพระอิสริยยศ สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าวชิราลงกรณ)
เสด็จพระราชดำ�เนินมาทอดพระเนตรพิพิธภัณฑ์แร่-หิน ถนนพระราม ๖ กรมทรัพยากรธรณี
On 2nd October in 1961, His Majesty the King (the then His Royal Highness Prince Vajiralongkorn) graciously visited
Rock and Mineral Museum, Rama VI Road, the Department of Mineral Resources.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 137
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

วันท่ี ๑๕ กนั ยายน พ.ศ. ๒๕๑๓ สมเดจ็ พระเจา้ ลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์
อัครราชกมุ ารี ทรงเย่ียมชมพพิ ิธภณั ฑ์แร่-หิน และทอดพระเนตรการสาธิตการแต่งแร่
On 15th September 1970, Her Royal Highness Princess Chulabhorn
observed the ore dressing demonstration at Rock and Mineral Museum.

วนั ที่ ๒ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๐๔ สมเดจ็ พระเจ้าอยหู่ วั (ขณะทรงด�ำ รงพระอิสรยิ ยศ สมเดจ็ พระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้าวชิราลงกรณ)
เสด็จพระราชดำ�เนินมาทอดพระเนตรพิพิธภัณฑ์แร่-หิน ถนนพระราม ๖ กรมทรัพยากรธรณี
On 2nd October 1961, His Majesty the King (the then His Royal Highness Prince Vajiralongkorn) graciously visited
Rock and Mineral Museum, Rama VI Road, the Department of Mineral Resources.

138 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร

วันที่ ๒๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๒ พระเจ้าหลานเธอ พระองค์เจ้าทีปังกรรัศมีโชติ เสด็จพร้อมพระสหาย
ช้นั อนบุ าล ๒ และคณะอาจารย์โรงเรียนจติ รลดา มาทรงเยยี่ มชมพิพิธภณั ฑแ์ ร-่ หนิ กรมทรพั ยากรธรณี
On 22nd December 2009, His Royal Highness Prince Dipangkorn Rasmijoti, his kindergarten
Year 2 classmates, and teachers from the Chitralada School made an educational trip to
Rock and Mineral Museum, the Department of Mineral Resources.

วนั ที่ ๒ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๐๔ ทูลกระหม่อมหญงิ อุบลรตั นราชกญั ญา สริ วิ ฒั นาพรรณวดี
(ขณะทรงดำ�รงพระอิสริยยศ สมเด็จพระเจา้ ลกู เธอ เจา้ ฟ้าอบุ ลรตั นราชกญั ญา สริ วิ ัฒนาพรรณวดี)
เสดจ็ ไปพิพธิ ภณั ฑ์แร่-หิน กรมทรัพยากรธรณี เน่อื งในวนั เดก็ แหง่ ชาติ
On National Chidren’s Day falling on 2nd October 1961, Princess Ubolratana Rajakanya
(then known as Her Royal Highness Princess Ubolratana Rajakanya) visited Rock and
Mineral Museum.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 139
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

พิพธิ ภัณฑส์ ริ นิ ธร อำ�เภอสหัสขนั ธ์ จงั หวดั กาฬสินธุ์

Sirindhorn Museum, Sahatsakhan District, Kalasin Province

ตั้งอยู่ที่จังหวัดกาฬสินธ์ุ เดิมคือแหล่งขุดค้น Phra Khru Vichitsahatsakhun, Sakkawan
ไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าว ซ่ึงพบซากไดโนเสาร์ช้ินแรกใน พ.ศ. Temple’s abbot, discovered the first dinosaur bone
๒๕๓๗ โดยพระครูวิจิตรสหัสคุณ เจ้าอาวาสวัดสักกะวัน at Phu Kum Khao in 1994. Following the discovery,
ต่อมาคณะสำ�รวจซากไดโนเสาร์จากกรมทรัพยากรธรณี the fossils survey team of the Department of
ได้เข้าขุดค้นอย่างเป็นระบบ และพบว่าภูกุ้มข้าวเป็นแหล่ง Mineral Resources started professional excavations
ไดโนเสารก์ นิ พืชท่ีสมบรู ณท์ ่สี ุดของเมืองไทย on the site and later concluded that Phu Kum
Khao is the most complete site about Thailand’s
ในวันที่ ๒๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๓๘ สมเด็จ herbivorous dinosaurs.
พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ได้เสด็จ
พระราชดำ�เนินมาทอดพระเนตรซากกระดูกไดโนเสาร์ On 24th November 1995, Her Royal Highness
จากนนั้ กรมทรพั ยากรธรณไี ดจ้ ดั ตง้ั โครงการวจิ ยั พฒั นาและ Princess Maha Chakri Sirindhorn graciously visited
จัดสร้างพิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูกุ้มข้าวขึ้น เพื่อศึกษา วิจัย the excavation site to observe dinosaur skeletons.
อนุรักษ์ เก็บรวบรวมตัวอย่างอ้างอิง ซากไดโนเสาร์และ Following the visit, the Department of Mineral
สัตว์ร่วมสมัย และนำ�ข้อมูลเหล่าน้ีมาเผยแพร่แก่ผู้สนใจ Resources have undertaken a comprehensive
ในรปู ของพิพิธภณั ฑ์ เรียกวา่ พพิ ธิ ภัณฑไ์ ดโนเสารภ์ กู ุ้มขา้ ว research and have developed project for the site
ซึ่งต่อมาได้รับพระราชทานนามจากสมเด็จพระเทพรัตน and also established the Phu Kum Khao Dinosaur
ราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี ว่า “พิพธิ ภัณฑส์ ริ นิ ธร” Museum. This project is aimed at collecting and
studying fossil samples for researches, educational
references and conservation of dinosaur and other
animal fossils. Due to the gracious permission of
Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn
for the facility to be named after her, the Phu
Pum Khao Dinosaur Museum was later renamed
as Sirindhorn Museum.

140 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพติ ร

ภายในแบ่งพื้นท่ีจดั แสดงเปน็ ๘ โซน ประกอบดว้ ย
จกั รวาลและโลก ว่าดว้ ยเรื่องราวการก�ำเนิดจกั รวาล ระบบ
สุริยะและโลก เมื่อชีวติ แรกปรากฏ บอกเล่าสภาพของโลก
ต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน พาลีโอโซอิก: มหายุคแห่ง
วิวัฒนาการของส่ิงมีชีวิตโบราณ แสดงให้เห็นวิวัฒนาการ
ของสิง่ มีชีวิตโบราณที่ถือก�ำเนิดขน้ึ บนโลกน้ี ไดโนเสาร์ไทย
จัดแสดงไดโนเสาร์ที่พบในเมืองไทย เช่น ๙ สายพันธุ์
คนื ชวี ติ ใหไ้ ดโนเสาร์ อธบิ ายสาเหตวุ า่ เพราะอะไรไดโนเสาร์
จงึ สูญพันธไุ์ ปจากโลก ซีโนโซอิก: มหายุคแห่งสตั ว์เลยี้ งลูก
ด้วยนม แสดงเรื่องราวหลังส้ินยุคไดโนเสาร์ และเข้าสู่ยุค
ของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยน้�ำนม โซนสุดท้าย เรื่องของมนุษย์
แสดงวิวฒั นาการของมนุษย์ตั้งแตอ่ ดีตจนถึงยคุ ปัจจุบัน

Sirindhorn Museum features eight zones as
follows: The Origin of the Earth and Universe zone
presents the exhibitions of the Universe, the Solar
System, and the Earth. The Origin of Living Things
zone offers glimpses into the Earth’s conditions
over a long period of time from the long-gone past
till present. The Paleozoic: The Great Era for Life
Evolutions zone shows how ancient animals had
evolved. Dinosaurs in Thailand zone meanwhile
tells the stories of all nine dinosaur species that
once lived in Thailand. The Revival of Dinosaurs
zone, on its part, explains the causes behind
dinosaur extinction. The Cenozoic: The Great Era
of Mammals zone features the life of mammals in
post-dinosaur period while the Human Beings zone
chronicles the evolutions of humans.

สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี เสดจ็ พระราชดำ�เนนิ มาทรง
เปดิ พิพธิ ภณั ฑ์สิรนิ ธร

Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn at Sirindhorn Museum

142 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี วันที่ ๙ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสดุ า ฯ
พระบาทสมเด็จพระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชดำ�เนินมาทรงเป็นประธาน
ในพิธเีิ ปิดพพิ ิธภณั ฑส์ ริ นิ ธร ซ่งึ เป็นสถานท่ีแสดง ศึกษา ค้นควา้
วจิ ัยไดโนเสารแ์ ละสัตว์รว่ มสมัยท่ีใหญท่ ี่สดุ ในอาเซียน
On 9th December 2008, Her Royal Highness Princess
Maha Chakri Sirindhorn graciously presided over the
inauguration of Sirindhorn Museum. It is regarded
as the ASEAN’s biggest and most modern dinosaur
museum where the exhibitions and researches on
dinosaurs and animals from the same eras are
displayed.

สมเด็จพระเทพรตั นราชสุดา ฯ สยามบรมราชกมุ ารี
ทรงวาดภาพและกรอกระดกู ไดโนเสาร์ในกจิ กรรม
นทิ รรศการในอาคารพพิ ิธภัณฑ์
Upon her visit to Sirindhorn Museum,
Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn
graciously painted a dinosaur picture and
ground a dinosaur bone to remove stone on it.

สมเดจ็ พระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี
ทอดพระเนตรซากกระดูกท่จี ดั ให้มีสภาพเหมอื นเมื่อแรกขุดพบ
ภายในอาคารคลุมหลมุ ขุดคน้ บริเวณพพิ ิธภณั ฑส์ ิรนิ ธร
Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn
examined the dinosaur skeletons that have been
placed back into the positions where they were first
discovered inside the building constructed over an
excavation site. It is a part of Sirindhorn Museum.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 143
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

ศนู ย์ศกึ ษาวิจยั และพพิ ิธภัณฑ์ไดโนเสารภ์ ูเวยี ง อ�ำ เภอเวียงเกา่ จงั หวดั ขอนแก่น

Phu Wiang Fossil Research Centre and Dinosaur Museum, Wiang Kao District,
Khon Kaen Province

โครงการพัฒนาพิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์จังหวัด In 1997, the Department of Mineral Resources
ขอนแกน่ ก่อตง้ั เมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๐ โดยความรว่ มมือระหวา่ ง joined hands with the Tourism Authority of Thailand
กรมทรัพยากรธรณี การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย และ (TAT) and the Khon Kaen provincial government
จังหวัดขอนแก่น ท่ีประสงค์ให้ภูเวียงเป็นแหล่งท่องเที่ยว in developing Phu Wiang Fossil Research Centre
ของประเทศ โดยมพี พิ ธิ ภณั ฑไ์ ดโนเสารภ์ เู วยี งซง่ึ อยใู่ นความ and Dinosaur Museum as a tourist destination.
ดูแลรับผิดชอบของกรมทรัพยากรธรณี เป็นแรงดึงดูดให้ The three organisations believe that the dinosaur
เกิดการทอ่ งเทย่ี วและการพฒั นาอยา่ งยั่งยืน ประกอบดว้ ย museum can spur tourism and facilitate all
ส่วนของหลุมขุดค้นในอุทยานแห่งชาติภูเวียงและอาคาร sustainable development at the same time.
พพิ ธิ ภณั ฑใ์ นพ้ืนทโ่ี คกสนามบิน
At present, fossils found in Thailand must
ปัจจุบันมีการขุดค้นพบซากฟอสซิลไดโนเสาร์ have been more than 16 dinosaur species. These
ในประเทศไทยแล้วกว่า ๑๖ ชนิด แต่ละชนิดแตกต่างกัน fossils are between 100 and 210 million years old.
ในชว่ งอายุตัง้ แต่ ๒๑๐ ถึง ๑๐๐ ล้านปี
This museum features five zones. The first
นทิ รรศการแบ่งเป็น ๕ สว่ น ส่วนแรกเล่าเรือ่ งราว zone highlights the origins of the Universe, the
เกยี่ วกบั การก�ำ เนดิ จกั รวาล โลก หนิ แร่ และซากดกึ ด�ำ บรรพ์ Earth, important rocks, minerals and fossils. The
ทสี่ �ำ คญั สว่ นที่ ๒ น�ำ เสนอซากดกึ ด�ำ บรรพไ์ ดโนเสารช์ นิ้ แรก second zone presents Thailand’s first dinosaur
ในประเทศไทยและไดโนเสารท์ พ่ี บในประเทศไทย สว่ นท่ี ๓ fossil and dinosaurs in Thailand. The third zone is
ชมห้องปฏิบัติการของนักธรณีวิทยา และซากดึกดำ�บรรพ์ a geo lab with fossils found in Khon Kaen Province.
ที่ขุดพบในจังหวัดขอนแก่น ส่วนท่ี ๔ จำ�ลองบรรยากาศ The fourth zone recreates the dinosaur-age
ยุคไดโนเสาร์ครองโลก environment for visitors to indulge in.

144 ทรพั ยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพติ ร

ส่วนท่ี ๕ แสดงเร่ืองราวในยุคเทอร์เชียรี นำ�เสนอ
หินและแร่ในประเทศไทย อุปกรณ์สำ�รวจทางธรณีวิทยา
ปิโตรเลียมและธรณีพิบัติภัย และห้องเทิดพระเกียรติ
สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ผู้สน
พระราชหฤทัยในภารกจิ ด้านวิชาการทกุ แขนง

The fifth zone includes an exhibition
on Tertiary Period, rocks and minerals found
in Thailand, tools for geological explorations,
petroleum and geohazards. Also in the zone is an
exhibition room dedicated to Her Royal Highness
Princess Maha Chakri Sirindhorn who has keen
interest in all academic branches related to
Thailand.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 145
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

สมเด็จพระเทพรตั นราชสดุ า ฯ สยามบรมราชกุมารี เสด็จพระราชด�ำ เนนิ
มาทอดพระเนตรพพิ ธิ ภณั ฑ์ไดโนเสารภ์ ูเวยี ง จงั หวัดขอนแก่น

Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn at Phu Wiang Dinosaur Museum, Khon Kaen Province

146 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้รม่ พระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมนิ ทรมหาภมู พิ ลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร

วันท่ี ๒๕ ตุลาคม พ.ศ. ๒๕๕๑ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี
ทรงนำ�คณะกรรมการรางวัลนานาชาติ มูลนิธิรางวัลสมเด็จเจ้าฟ้ามหิดล เยี่ยมชม
พิพิธภัณฑ์ไดโนเสาร์ภูเวียงจังหวัดขอนแก่น
On 25th October 2008, Her Royal Highness Princess Maha Chakri Sirindhorn
graciously led the International Award Committee of the Prince Mahidol
Award Foundation to visit around Phu Wiang Dinosaur Museum in
Khon Kaen Province.

Thailand’s Mineral Resources: Beneath the Royal Graciousness of 147
His Majesty the Late King Bhumibol Adulyadej

พพิ ธิ ภัณฑสถานแหง่ ชาติธรณีวทิ ยาเฉลิมพระเกียรติ
อ�ำ เภอคลองหลวง จังหวดั ปทมุ ธานี

National Geological Museum, Khlong Luang District, Pathum Thani Province

พิพิธภัณฑ์แห่งนี้จัดสร้างข้ึนโดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ This museum was established as a tribute
ถวายเป็นราชสักการะแด่พระบาทสมเด็จพระปรมินทร to His Majesty the late King Bhumibol Adulyadej
มหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร เนอื่ งในโอกาสทีท่ รง on the 50th anniversary of his accession to the
ครองสิริราชสมบัติครบ ๕๐ ปี เพื่อให้พิพิธภัณฑ์ดังกล่าว throne. It serves as a centre whereby Thai people
เป็นสถานท่ีอนุรักษ์แหล่งข้อมูลอ้างอิงและตัวอย่างส�ำคัญ can drop in to find geological samples, information
ทางธรณวี ทิ ยา ให้ประชาชนชาวไทยสามารถศึกษาค้นคว้า and references for their geological researches.
ในเรื่องธรณีวิทยาอันมีบทบาทส�ำคัญต่อการด�ำรงชีวิตของ
มนษุ ย์และการพฒั นาประเทศ The first floor of this four-story museum
includes an exhibition introducing the museum,
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช a souvenir shop, ticket counters, an executive
บรมนาถบพิตร ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อม meeting room and more. The second floor displays
ให้สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ an exhibition in honour of His Majesty the late
อัครราชกุมารี เสด็จแทนพระองค์ ไปทรงเป็นประธานใน King Bhumibol Adulyadej (King Rama IX), as well
พธิ เี ปดิ อยา่ งเปน็ ทางการ เมอื่ วนั ที่ ๒๖ ตลุ าคม พ.ศ. ๒๕๕๕ as exhibitions on the history of general geology,
Thailand’s geological events over different periods
ภายในมี ๔ ช้ัน ช้ันท่ี ๑ แนะน�ำพิพิธภัณฑ์ ร้าน of time and models of primeval environment.
ขายของที่ระลึก ห้องประชุม จ�ำหน่ายตั๋ว ร้านอาหาร The third floor offers knowledge of mineral
ส่วนบรกิ าร และห้องปฏบิ ัติการอนรุ กั ษ์ ชั้นท่ี ๒ จดั แสดง resources, their origins, their chemical properties,
นิทรรศการเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว mining operations and applied geology. On the
รชั กาลที่ ๙ ประวตั ธิ รณวี ทิ ยาทั่วไป ธรณวี ิทยาประเทศไทย fourth floor are exhibitions on natural fuel and
ในยุคตา่ ง ๆ จ�ำลองสภาพแวดล้อมของโลกยคุ ดกึ ด�ำบรรพ์ groundwater.
ชั้นที่ ๓ ให้ความรู้เก่ียวกับทรัพยากรธรณี การก�ำเนิดแร่
คุณสมบัติทางเคมี การท�ำเหมืองแร่ ไปจนถึงธรณีวิทยา
ประยกุ ต์ ชนั้ ที่ ๔ จดั แสดงเรอ่ื งเชอ้ื เพลงิ ธรรมชาติ นำ้� บาดาล

148 ทรัพยากรธรณีไทย ใต้ร่มพระบารมี
พระบาทสมเดจ็ พระปรมินทรมหาภมู ิพลอดลุ ยเดช บรมนาถบพิตร