คู่มือมาตรฐานอาหารและโภชนาการสำหรับสถานรับเลี้ยงเด็กกลางวัน อายุ 1-3 ปี

ค่มู ือ

มาตรฐานอาหารและโภชนาการ
สาำ หรบั สถานรับเลย้ี งเดก็ กลางวัน

อายุ 1-3 ปี

ค่มู ือ

มาตรฐานอาหารและโภชนาการ
ส�ำ หรบั สถานรับเลย้ี งเดก็ กลางวัน

อายุ 1-3 ปี

คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการสำ� หรบั สถานรับเล้ยี งเด็กกลางวันอายุ 1-3 ปี

จัดท�ำโดย กองสรา้ งเสริมสขุ ภาพ ส�ำนักอนามัย กรงุ เทพมหานคร
โทร. 0 2203 2868
www.bangkok.go.th/health
สำ� นกั อนามัย กรุงเทพมหานคร
พมิ พ์ครั้งที่ 1 พ.ศ. 2564
จ�ำนวน 320 เลม่
พิมพ์ท ี่ หา้ งหุ้นสว่ นจ�ำกดั เอ็น.เอ.รัตนะเทรดดิ้ง

คำ�นำ�

เด็กก่อนวัยเรียนอายุ 1-3 ปี เป็นช่วงวัยแห่งการเจริญเติบโต การได้รับ
อาหารที่เหมาะสมเพียงพอทั้งในด้านปริมาณและคุณภาพ ได้คุณค่าทางโภชนาการ
ครบถ้วนตามความต้องการของรา่ งกาย เปน็ สิง่ ส�ำคญั อยา่ งย่งิ ทจ่ี ะชว่ ยให้เด็กเตบิ โต
เป็นผู้ใหญ่ที่มีสุขภาพแข็งแรง ในทางตรงข้ามหากมีปัญหาทุพโภชนาการ
ท้ังจากการขาดสารอาหารหรือการมีภาวะโภชนาการเกิน ล้วนส่งผลเสียต่อสุขภาพ
ในระยะยาว เช่น โรคขาดโปรตนี และพลงั งาน โรคอ้วน โรคเบาหวาน และโรคความดนั
โลหติ สูง เปน็ ตน้ ดังนั้นผู้ดูแลเด็กในสถานรบั เลีย้ งเด็กกลางวนั ของศนู ยบ์ ริการสาธารณสขุ
ส�ำนักอนามัย ศูนย์พัฒนาเด็กก่อนวัยเรียนกรุงเทพมหานคร ส�ำนักพัฒนาสังคม
หรือผู้ปกครอง จึงควรมีความรู้ความเข้าใจในเรื่องการจัดเตรียมรายการอาหาร
ทีเ่ หมาะสมถูกหลกั โภชนาการ
ส�ำนักอนามัย จึงได้จัดท�ำคู่มือมาตรฐานอาหารและโภชนาการส�ำหรับ
สถานรับเลย้ี งเดก็ กลางวันอายุ 1-3 ปี ซง่ึ มเี นอื้ หาเก่ยี วกับ ความรทู้ างโภชนาการทว่ั ไป
ความต้องการพลังงาน หลักการจัดอาหารกลางวันและอาหารว่างที่มีคุณค่า
ทางโภชนาการ สุขาภิบาลอาหารเบื้องต้น การเลือกซื้ออาหาร เทคนิคการปรุงอาหาร
และต�ำรับอาหารหมุนเวียนทั้งอาหารว่างเช้า อาหารกลางวัน และอาหารว่างบ่าย
ทเี่ หมาะสมส�ำหรบั ช่วงอายุ 1-3 ปี ทงั้ หมด 8 สปั ดาห์ เพื่อเปน็ แนวทางใหผ้ ดู้ ูแลเด็ก
หรือผู้ปกครองในการปรุงประกอบอาหารท่ีเหมาะสมกับวัยและหลากหลาย
ส�ำนักอนามัย หวังเป็นอย่างย่ิงว่าคู่มือเล่มนี้จะเป็นประโยชน์แก่ผู้ดูแลเด็กหรือ
ผู้ปกครอง เปน็ สว่ นช่วยในการพัฒนาเดก็ ใหเ้ จริญเติบโตอย่างเหมาะสมตอ่ ไป

(นางปา่ นฤดี มโนมยั พิบลู ย)์
ผู้อำ�นวยการสำ�นกั อนามยั

สารบญั

สรา้ งเสรมิ โภชนาการทดี่ ีในสถานรบั เล้ียงเด็กกลางวัน 5
ธงโภชนาการ 5
อาหารแลกเปลีย่ น 6
6
l กลุ่มข้าวแปง้ 6
l กลมุ่ ผกั 6
l กลุม่ ผลไม้ 7
l กลุม่ เนอื้ สัตว์ 7
l กลุ่มนม 7
l กลุม่ น�ำ้ มนั 7
l นำ�้ ตาล 7
l เกลอื 8
โภชนบญั ญตั ิเด็กเล็ก 8
ความตอ้ งการพลงั งานของเด็กอายุ 1-3 ป ี 10
หลกั การจัดอาหารส�ำหรับเดก็ ในสถานรับเล้ยี งเด็กกลางวัน 12
l การจัดอาหารกลางวัน 13
l การจัดอาหารวา่ งท่มี ีคุณค่าทางโภชนาการ 14
อาหารปลอดภยั ใส่ใจความสะอาด 15
การเลือกซือ้ อาหาร 15
l ขา้ ว 15
l ถวั่ เมล็ดแห้ง 15
l เนือ้ สัตว์ 15
l แป้ง 16
l ผัก 16
l ผลไม ้ 17
l ของแห้ง 18
เทคนิคการปรงุ อาหาร 20
รายการอาหารวา่ งเช้า อาหารกลางวัน และอาหารว่างบ่าย 24
l สัปดาหท์ ่ี 1 34
l สปั ดาห์ท่ี 2 44
l สปั ดาห์ที่ 3 54
l สปั ดาห์ที่ 4 64
l สปั ดาหท์ ี่ 5 74
l สปั ดาหท์ ี่ 6 84
l สปั ดาห์ที่ 7 94
l สัปดาห์ที่ 8 104
ภาคผนวก 107
เอกสารอา้ งองิ 108
อ้างองิ รปู ภาพ

สร้างเสรมิ โภชนาการทีด่ ใี นสถานรบั เลีย้ งเดก็ กลางวนั

เด็กก่อนวัยเรียนอายุ 1-3 ปี เป็นช่วงวัยแห่งการเจริญเติบโต สมองของเด็กวัยน้ีจะเติบโตถึงร้อยละ
80-90 ของน้ำ� หนักสมองของผใู้ หญ่ เร่มิ อยากรู้อยากเหน็ มีกจิ กรรมเคล่อื นไหวรา่ งกายเพม่ิ ข้ึน จึงตอ้ งการพลงั งาน
และสารอาหารท่เี พิม่ ข้ึน และหลากหลายตามธงโภชนาการ เพ่อื ใหเ้ ดก็ มพี ฒั นาการไดเ้ หมาะสมตามวัย มกี ารสร้าง
ภูมิต้านทานโรคไม่เจ็บป่วยบ่อย ร่างกายเจริญเติบโตสูงดีสมส่วน ดังน้ันสถานรับเลี้ยงเด็กกลางวัน
จึงควรจดั อาหารกลางวันและอาหารวา่ งท่มี คี ุณคา่ ทางโภชนาการทีเ่ หมาะสม

พัฒนาการและพฤติกรรมที่เกีย่ วข้องกับการกนิ

อายุ พัฒนาการและพฤติกรรมท่ีเกีย่ วข้องกบั การกิน
12-15 เดือน ต้องการกินอาหารดว้ ยตนเอง ความอยากอาหารและความต้องการสารอาหารลดลง เรม่ิ ถือถว้ ย

ได้ดีขน้ึ ชอบเล่นอาหารอาจท�ำอาหารเลอะเทอะ
15-18 เดือน เร่ิมกินอาหารได้เร็วข้ึน ชอบเคล่ือนไหวหรือเดิน ท�ำให้ไม่อยากกินอาหาร เพราะก�ำลังหัดเดิน

รอคอยอาหารได้ เล่นโดยการทิง้ อาหารลงพน้ื เพือ่ ดูการตอบสนองของพอ่ แม่
18-24 เดอื น เรม่ิ กนิ อาหารเองโดยการใชช้ ้อนรว่ มกบั การใชน้ ้วิ เริ่มขออาหารเองได้ เรม่ิ มีการต่อต้าน ต้องการ

ควบคมุ การกนิ และมอื้ อาหารดว้ ยตนเอง เพราะหว่ งเลน่ จึงควรฝึกวินัยในการกิน ใหก้ ินเปน็ เวลา
ไม่กนิ ขนมจุบจิบ ไม่ดืม่ น้ำ� หวานหรอื นำ้� อดั ลม
2-3 ปี เร่ิมใช้ส้อมได้ เรม่ิ กินอาหารเปน็ เวลา ชอบชว่ ยเตรียมและเก็บโต๊ะอาหาร

ธงโภชนาการ

ธงโภชนาการ คือ เคร่ืองมือที่จะช่วยอธิบายสัดส่วน ธงโภชนาการ
ของอาหาร ความหลากหลายของชนิดอาหาร และปริมาณ
อาหารที่ควรบริโภคในแต่ละวันเพ่ือให้ได้สารอาหารเพียงพอ
ต่อความต้องการของร่างกาย มีสัญลักษณ์เป็นรูปสามเหล่ียม ข้าวหรือแป้ง

คาร์โบไฮเดรต

หัวกลับ ฐานใหญ่ด้านบนเน้นให้กินปริมาณมากและปลายธง ผัก ผลไม้
ด้านล่างเน้นให้กินปริมาณน้อย โดยแบ่งอาหารออกเป็น
6 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มข้าว กลุ่มผัก กลุ่มผลไม้ กลุ่มเนื้อสัตว์ วิตามนิ แร่ธาตุ วิตามิน แร่ธาตุ
และใยอาหาร และใยอาหาร

กลุ่มนม กลุ่มน้�ำมัน น้�ำตาล และเกลือ มีสารอาหารท้ังหมด นม เน้ือสตั ว์
6 ชนิด คือ คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน แร่ธาตุ วิตามิน และเมลด็ ถวั่
และน�้ำ ไม่มีอาหารชนิดใดท่ีจะมีสารอาหารครบท้ัง 6 ชนิด วิตามิน แคลเซียม
และฟอสฟอรสั โปรตีน และแรธ่ าตทุ ่สี �ำคัญ

ดังนั้นจึงต้องรับประทานอาหารให้หลากหลายตามกลุ่ม
อาหารแลกเปลี่ยน ซ่ึงอาหารแลกเปลี่ยนเป็นเครื่องมือส�ำคัญ
ท่ีจะช่วยในการค�ำนวณและก�ำหนดสัดส่วนอาหารตาม
ความต้องการแตล่ ะบคุ คล น้�ำมนั นำ้� ตาล และเกลือ น�้ำ

ไขมนั คาร์โบไฮเดรต และไอโอดีน

ค่มู ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรบั เล้ยี งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี 5

อาหารแลกเปล่ยี น

อาหารแลกเปลย่ี น คือ อาหารที่สามารถเลอื กรับประทานได้ภายในกลุ่มเดียวกัน

กลุ่มข้าวแป้ง สารอาหารหลักที่ได้รับ คือ คาร์โบไฮเดรต เป็นแหล่งพลังงานให้กับร่างกาย ช่วยให้
รา่ งกายมแี รงทำ� กิจกรรมต่างๆ ควรรับประทานขา้ วเป็นประจำ� สลับกับอาหารประเภทกว๋ ยเตย๋ี ว ขนมจีน เผอื ก
ขอ้ ควรระวงั : หากกินมากเกนิ มีโอกาสเปน็ โรคอ้วนได้
ชนดิ และปริมาณอาหารทดแทนในกลมุ่ ขา้ วแปง้
l ขา้ วสวย 1 ทพั พี
l ข้าวเหนียว 1/2 ทพั พี
l ขนมจีน 1 จับใหญ่
l ขนมปงั 1 แผน่
l ข้าวโพดสุก 1/2 ฝัก
l มันเทศตม้ สุก/เผอื กต้มสุก 1 ทัพพี
l เสน้ ก๋วยเตี๋ยว 1 ทพั พี ขนมปงั 1 แผน่ เทา่ กับ ขา้ วสวย 1 ทพั พี
l ธญั พืชตา่ งๆ 1 ทพั พี เชน่ ถว่ั แดง ถว่ั เขยี ว ลกู เดือย

กลุ่มผัก สารอาหารหลักที่ได้รับ คือ วิตามิน แร่ธาตุ ใยอาหาร และสารพฤกษเคมี (สารพฤษเคมี

คอื สารเคมีทมี่ ฤี ทธ์ทิ างชวี ภาพท่พี บเฉพาะในผกั ผลไม้ ทำ� ใหม้ สี ี รสชาติเฉพาะตวั ) ควรรบั ประทานให้หลากหลายสี
ชนดิ และปรมิ าณอาหารทดแทนในกลมุ่ ผัก
l ผักสกุ ทุกชนดิ 1 ทพั พี เช่น ตำ� ลึง ผักบุ้ง กะหล่ำ� ปลี แครอท
l ผักดิบทเี่ ป็นใบ 2 ทัพพี เช่น ผักคะนา้ (ใบ) ผกั กาดขาว
l ผักดิบทีเ่ ป็นหัว เช่น มะเขือเปราะดบิ 1 ทพั พี ถัว่ ฝกั ยาวดิบ 1 ทพั พี แตงกวาดิบ 2 ทพั พี

กลุ่มผลไม้ สารอาหารหลักท่ีได้รับ คือ วิตามิน แร่ธาตุ ใยอาหาร และสารพฤกษเคมี ควรรับประทาน
ให้หลากหลายสีเช่นเดียวกับผัก และเลือกผลไม้สด เล่ียงผลไม้ตากแห้งและน�้ำผลไม้ เน่ืองจากมีปริมาณน�้ำตาล
ค่อนข้างสงู
ชนดิ และปริมาณอาหารทดแทนในกลมุ่ ผลไม้
l สม้ เขยี วหวาน 1 ผลกลาง
l ชมพู่ 2 ผลขนาดใหญ่
l ฝรงั่ 1/2 ผลกลาง
l แอปเป้ิล 1 ผลเลก็
l กล้วยนำ�้ ว้า 1 ผลกลาง
l มะละกอ 6 ชิน้ ค�ำ ส้มเขยี วหวาน 1 ผลกลาง เท่ากบั กล้วยน้�ำวา้ 1 ผลกลาง

เคล็ดลับ : การเลอื กกินผกั และผลไม้หลากหลายสสี นั ชว่ ยให้ไดร้ บั สารพฤกษเคมีท่ีมีคุณสมบตั แิ ตกต่างกนั ดงั น้ี
สเี ขียวเขม้ มสี ารคลอโรฟลิ ด์ เชน่ ผกั บงุ้ กวางต้งุ ฝร่ัง ชว่ ยต้านอนมุ ลู อสิ ระ มแี รธ่ าตุ วิตามนิ และใยอาหารสูง
สเี หลอื งส้ม มีสารลูทนี และเบต้าแคโรทีน เช่น แครอท ฟกั ทอง ข้าวโพด มะละกอ สม้ สบั ปะรด ชว่ ยบ�ำรงุ สายตา
สีแดง มีสารไลโคปีน เช่น มะเขือเทศ พริกหวาน แตงโม ช่วยกระตุ้นการท�ำงานของภูมิต้านทาน เสริมให้เซลล์

ในรา่ งกายแข็งแรง
สีมว่ งแดง มว่ งน�้ำเงิน มสี ารแอนโทไซยานนิ เชน่ กะหลำ�่ สีม่วง มะเขือมว่ ง องนุ่ ลกู หมอ่ น ช่วยชะลอความเสือ่ มของ

เซลลใ์ นร่างกาย
สขี าว-น้ำ� ตาล มีสารอัลลซิ ิน เชน่ ดอกแค กระเทียม หัวไชเทา้ ละมดุ ลำ� ไย ช่วยต้านการอักเสบ สรา้ งเซลลใ์ ห้แขง็ แรง

6 คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรบั เลี้ยงเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี

กลมุ่ เนือ้ สัตว์ สารอาหารหลกั ที่ไดร้ บั คือ โปรตนี เปน็ แหล่งอาหารทีม่ คี วามจ�ำเปน็ ต่อการเจริญเติบโตและ
ซ่อมแซมส่วนท่ีสึกหรอ โดยสร้างเซลล์กล้ามเน้ือ เนื้อเย่ือ กระดูก ฮอร์โมน เอนไซม์ และใช้เป็นแหล่งพลังงาน
สำ� รองของร่างกาย เมอื่ ได้รบั สารอาหารจากคารโ์ บไฮเดรตและไขมันไม่เพยี งพอ
ขอ้ ควรระวงั : การขาดโปรตนี ทำ� ใหเ้ ต้ยี แคระแกรน กล้ามเนอ้ื ลีบ ภูมิตา้ นทานตำ่� เรยี นรชู้ า้ และหาก
ได้รบั พลงั งานไมเ่ พยี งพอ รา่ งกายจะนำ� โปรตีนมาใชใ้ ห้เกดิ พลังงาน แทนการน�ำไปใชส้ ร้างกล้ามเนอื้ กระดกู และ
ซ่อมแซมอวยั วะตา่ งๆในร่างกาย สง่ ผลให้เจริญเตบิ โตไมเ่ ตม็ ท่ี
ชนดิ และปรมิ าณอาหารทดแทนในกลุ่มเนื้อสัตว์
l เนอ้ื สตั ว์ 1 ชอ้ นกินข้าว เช่น หมู ไก่ เปด็
ปลา ก้งุ หอย ปู ปลาหมกึ
l เคร่ืองในสัตว์ 1 ชอ้ นกนิ ขา้ ว เช่น เลอื ด ตับ
ไข่ 1/2 ฟอง
l เต้าหแู้ ข็ง 1 ชอ้ นกนิ ข้าว
l เตา้ หู้ออ่ น 3 ชอ้ นกินข้าว เน้อื สัตว์ 1 ชอ้ นกินขา้ ว เทา่ กบั ไข่ 1/2 ฟอง

กลุ่มนม สารอาหารหลกั ทไี่ ดร้ ับ คือ แคลเซยี ม ช่วยในการสร้างกระดูกและฟนั ใหแ้ ขง็ แรง
ข้อควรระวัง : หากเด็กได้รับแคลเซียมไม่เพียงพอ จะท�ำให้มีอาการชารอบปาก ปลายมือ ปลายเท้า
และเป็นตะคริว การเจริญเติบโตไม่เต็มท่ี ความหนาแน่นของกระดูกต�่ำ หากขาดแคลเซียมเร้ือรังเป็นผลให้เกิด
โรคกระดูกพรุนได้
ชนดิ และปริมาณอาหารทดแทนในกลุม่ นม
l นม 1 แก้ว 200 มลิ ลิลิตร
l นมผง 5 ช้อนกนิ ข้าว
l โยเกิร์ต 1 1/2 ถ้วย นมสด 1 แกว้ เท่ากบั โยเกริ ์ต 1 1/2 ถว้ ย

กลุ่มน�้ำมัน สารอาหารท่ีได้รับ คือ ไขมัน เป็นแหล่งพลังงานให้กับร่างกาย สร้างความอบอุ่นให้กับ
ร่างกาย ชว่ ยในการดดู ซมึ วติ ามนิ เอ ดี อี และเค ซง่ึ เปน็ วติ ามินท่ีละลายในไขมนั
ชนิดและปริมาณอาหารทดแทนในกล่มุ นำ้� มัน
l นำ้� มนั 1 ช้อนชา
l กะทิ 1 ชอ้ นกินข้าว
l เนย 1 ชอ้ นชา น�้ำมนั 1 ชอ้ นชา เทา่ กบั กะทิ 1 ช้อนกนิ ขา้ ว

น�ำ้ ตาล ใช้ในการปรุงแตง่ รสอาหาร

ข้อควรระวัง : ควรใช้ปริมาณน้อยเพ่ือไม่ให้เด็กติดรสหวาน จะท�ำให้เด็กฟันผุได้ง่าย หากรับประทาน
มากเกนิ ไป จะทำ� ให้เด็กมภี าวะเรม่ิ อว้ นจนถงึ อว้ น เสีย่ งตอ่ การเกดิ โรคไม่ติดตอ่ เรื้อรงั ในอนาคต

เกลือ และสารปรุงแต่งรสชาติอาหาร เช่น ผงชูรส ซุปก้อน น�้ำปลา ซีอ๊ิว ซอสปรุงรส ใช้ใน

การปรุงแต่งรสชาติอาหารใหด้ ขี ้นึ มโี ซเดียมเป็นองค์ประกอบ ควรใช้ในปริมาณนอ้ ย โดยปรุงดว้ ยเกลือไม่ควรเกนิ
1/2 ช้อนชา หรือน้�ำปลา/ซีอิ๊วไม่ควรเกิน 2 ช้อนชา หากได้รับโซเดียมมากเกินเป็นประจ�ำ เส่ียงต่อการเกิด
โรคความดันโลหิตสูงและโรคไต

ใ เคหเ้ลจ็ดรญิลบัเตไอบิ:โโกอตาดรหีนใาชกเ้มกขีคลาวดือาไหมอรสโอือ�ำเดคคีนัญรจื่อตะง่อสปก่งรผาุงรลรสสใหรค้เ้าวดงร็กฮใสชอม้ทรอ์โมี่ มงีเสนพรขฒั มิ อนไงอาตชโ่ออ้ามดไไีนอททครวิุกอตคย่�ำรด ้ังแ์ ห ชล่ว ยง่ อการหะาตรุ้น ทรี่มะีไบอบโอปดรนี ะสไดาท้แกแ่ลสะาสหมรอ่ายง
อาหารทะเล เชน่ ปลาทู หอย กงุ้ ทะเล

คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรบั เล้ียงเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี 7

โภชนบญั ญัตเิ ด็กเลก็

1. ให้อาหารมอื้ หลัก 3 มื้อ และอาหารว่างไม่เกนิ 2 มอ้ื ตอ่ วนั
2. ใหอ้ าหารครบ 5 หมู่ แตล่ ะหมู่ใหห้ ลากหลาย เปน็ ประจ�ำทกุ วัน
3. ให้นมแมต่ ่อเนือ่ งถงึ 2 ปี เสรมิ นมสดรสจดื วันละ 2-3 แก้ว
4. ฝึกใหก้ นิ ผกั และผลไมจ้ นเปน็ นสิ ยั
5. ให้อาหารว่างท่ีมีคุณภาพ
6. ฝึกฝนให้กนิ อาหารรสธรรมชาติ ไม่หวานจดั มันจัด และเคม็ จัด
7. ให้อาหารสะอาดและปลอดภยั
8. ให้ดื่มน�้ำสะอาด หลีกเลีย่ งเคร่ืองดื่มปรุงแต่งรสหวานและนำ้� อัดลม
9. ฝึกฝนวนิ ยั การกนิ อยา่ งเหมาะสมตามวยั จนเป็นนสิ ัย
10. เลน่ กับลกู สรา้ งความผูกพนั หม่ันตดิ ตามการเจริญเติบโตและพฒั นาการ

ความต้องการพลังงานต่อวนั สำ�หรบั เดก็ อายุ 1-3 ปี

จากข้อก�ำหนดปริมาณสารอ้างอิงท่ีควรได้รับประจ�ำวันส�ำหรับคนไทย พ.ศ.2563 คือ เด็กอายุ 1-3 ปี
มคี วามตอ้ งการพลังงาน 1,000-1,200 กโิ ลแคลอรต่ี ่อวนั
โดยมีการกระจายสดั ส่วนพลังงานของสารอาหารดงั น้ี
โปรตีน ร้อยละ 10-15
คาร์โบไฮเดรต ร้อยละ 45-65
ไขมัน รอ้ ยละ 25-35

ตารางแสดงพลงั งานและสารอาหารทค่ี วรได้รบั ประจำ� วนั สำ� หรับเด็กอายุ 1-3 ปี

พลังงานและสารอาหาร เดก็ อายุ 1-3 ปี

พลงั งาน (กิโลแคลอรี่) 1,000-1,200
โปรตีน (กรมั ) เพศชาย 16 เพศหญงิ 15

วิตามนิ เอ (ไมโครกรัม) 300
วติ ามนิ ซี (ไมโครกรัม) 25
วิตามินบี 1 (มลิ ลิกรัม) 0.5
วิตามินบี 2 (มลิ ลกิ รมั ) 0.5
วติ ามินบี 6 (มิลลิกรัม) 0.5
โฟเลต (ไมโครกรัม) 120
วิตามินบี 12 (ไมโครกรมั ) 0.9
แคลเซียม (มลิ ลกิ รมั ) 500
ไอโอดนี (ไมโครกรัม) 90
5
เหล็ก (มลิ ลกิ รัม) 4.4
สงั กะสี (มิลลิกรมั )

8 คมู่ ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรบั เลี้ยงเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี

จากพลังงานและสารอาหารที่เด็กอายุ 1-3 ปี ควรได้รับ 1,000-1,200 กิโลแคลอร่ีต่อวัน กระจาย
ปรมิ าณอาหารที่ควรได้รับใน 1 วนั ได้ดงั นี้

กลุม่ อาหาร ปริมาณอาหาร
ส่วน* กรัม หนว่ ยครวั เรอื น

ขา้ ว-แปง้ 3 165** 3 ทัพพี

ผัก 2 80 2 ทพั พี

ผลไม้ 1*** แล้วแต่ชนดิ ของผลไม้

เนื้อสตั ว์สุก 1.5 45 3 ช้อนกินข้าว

นม 2 400 มลิ ลิลติ ร 2 แกว้

นำ้� มัน 3 15 3 ช้อนชา

นำ้� ตาล นอ้ ยกว่า 2 น้อยกวา่ 10 น้อยกวา่ 2 ช้อนชา

*ส่วนของอาหารในสดั ส่วนอาหารแลกเปลี่ยน
**หมายถึง น้ำ� หนักของข้าวสวย
***ผลไม้ 1 สว่ น เช่น กล้วยน�ำ้ วา้ 1 ผล เงาะ 4 ผล มะละกอสุก 6 ชิน้ ค�ำ ฝรงั่ 1/2 ผลกลาง

ก�ำหนดสดั ส่วนสารอาหารที่ควรไดร้ ับในแต่ละม้ือ เป็นรอ้ ยละของความตอ้ งการสารอาหารประจ�ำวนั

มื้อ เชา้ วา่ งเชา้ กลางวัน ว่างบา่ ย เยน็

% 20 10 30 10 30

เนื่องจากสถานรับเลี้ยงเด็กกลางวันมีนโยบายจัดอาหารให้จ�ำนวน 3 ม้ือ ได้แก่ มื้อว่างเช้า กลางวัน
และว่างบ่าย เมื่อรวมสัดส่วนอาหารที่ควรได้รับในแต่ละม้ือเข้าด้วยกันได้เป็นร้อยละ 50 จึงก�ำหนดเป้าหมาย
ในการค�ำนวณอาหารให้ได้พลังงานประมาณ 500-600 กโิ ลแคลอรีต่ ่อวัน ส�ำหรบั จดั อาหารมอื้ ว่าง อาหารกลางวนั นม
รวมถึงอาหารเสริมสำ� หรับเด็กเลก็

คู่มือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรบั สถานรบั เล้ยี งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี 9

หลกั การจดั อาหารสำ�หรับเด็กในสถานรบั เล้ียงเด็กกลางวนั

จัดอาหารให้ครบ 6 กลุ่มอาหารทุกวัน ได้แก่ กลุ่มข้าวแป้ง กลุ่มผัก กลุ่มผลไม้ กลุ่มเน้ือสัตว์ กลุ่มไขมัน
กลมุ่ นม โดยจดั ให้มีความหลากหลาย เพื่อใหไ้ ด้โปรตีน กรดไขมนั จ�ำเปน็ แรธ่ าตุ และวติ ามินทเี่ พยี งพอเหมาะสมต่อ
ความต้องการของร่างกาย สง่ ผลให้เด็กเจริญเติบโตไดอ้ ย่างสมวัย สตปิ ญั ญาดี สขุ ภาพแขง็ แรง
อาหารกลมุ่ ข้าวแป้ง เลือกขา้ วสวยเปน็ หลัก สลบั กับประเภทเส้น สามารถจัดเป็นขา้ วร่วมกบั กับข้าว หรอื
สลับเปน็ อาหารจานเดยี วได้ แนะนำ� อาหารจานเดยี วไม่ควรเกินสัปดาห์ละ 1-2 วัน
อาหารกลุ่มผัก ควรมีเป็นประจ�ำทุกวัน โดยควรก�ำหนดรายการอาหารให้มีความหลากหลาย เพื่อให้
ในแต่ละวันได้ผักหลากสีสัน ปรุงประกอบอาหารโดยหั่นผักให้เป็นช้ินเล็กๆ หลากหลายสี หรืออาจคลุกเคล้า
เป็นเนอื้ เดยี วกับเนอ้ื สัตว์ เพอื่ ให้เดก็ กินได้ง่ายและไมเ่ ข่ยี ออก
อาหารกลุ่มผลไม้ ควรมีเป็นประจ�ำทุกวัน แนะน�ำเป็นผลไม้สด หรืออาจน�ำมาท�ำเป็นขนมได้ เช่น
กลว้ ยบวชชี

เคลด็ ลับ : การลา้ งผกั ผลไมใ้ ห้ปลอดภัย
ก่อนลงมือล้างผัก ใชม้ ดี ตดั สว่ นทีช่ ำ้� หรือส่วนท่ีกินไมไ่ ด้ทง้ิ ไป เช่น ใบแก่ กา้ นแก่ ราก
l ผกั ประเภทใบ เชน่ คะนา้ เดด็ ใบออกจากต้น กะหล�ำ่ ผกั กาด ลอกออกเป็นกาบๆ เพื่อล้าง
เศษดินทอี่ าจตดิ อยใู่ นซอกใบ
l ส่วนผักที่เปอ้ื นโคลนดิน เช่น มนั ฝรั่ง มันเทศ มะเขือเทศ พรกิ ผกั ชี ต้นหอม ให้แชใ่ นน้ำ� ให้ดนิ
ท่ตี ดิ อยู่ลา้ งออกได้ง่าย ขณะล้างใหใ้ ชม้ อื ถูทเี่ ปลือกเบาๆ
l ผกั ที่มีเปลอื ก เชน่ ฟกั ทอง หอมหวั ใหญ่ ใหล้ า้ งทัง้ เปลอื กแลว้ จงึ ปลอกเปลือกทีหลงั
ล้างผกั ผลไมใ้ ห้ปลอดสารพษิ ตกคา้ ง ดังนี้
1. ล้างดว้ ยการผา่ นน�้ำอย่างน้อย 2 นาที (ลดสารพิษตกคา้ งร้อยละ 7-33)
2. แชผ่ ักหรอื ผลไม้ในสารละลายต่างๆ
- นำ�้ ส้มสายชู 1/2 ถ้วยต่อน้�ำ 4 ลติ ร แชน่ าน 10 นาที (ลดสารพิษตกคา้ งร้อยละ 60-65)
- ผงฟู (โซเดียมไบคารบ์ อเนต) 1 ชอ้ นกินข้าว ตอ่ นำ้� 4 ลิตร แชน่ าน 10 นาที (ลดสารพษิ
ตกคา้ งร้อยละ 23-61)
- เกลือ 2 ช้อนกนิ ข้าว ต่อนำ�้ 4 ลิตร แชน่ าน 10 นาที (ลดสารพิษตกคา้ งร้อยละ 29-38)
- นำ�้ ยาลา้ งผกั เลือกใช้ท่ีมีความเข้มข้นรอ้ ยละ 0.3 ในน้�ำ 4 ลิตร ระยะเวลาท่แี ช่ขนึ้ อยู่กบั
ชนดิ และยห่ี ้อของน�ำ้ ยา ควรใช้ตามค�ำแนะน�ำบนฉลาก (ลดสารพษิ ตกคา้ งร้อยละ 25-70)
3. ลา้ งผกั และผลไม้ด้วยน้�ำสะอาดเพอ่ื ลา้ งสารละลายทแ่ี ช่ออกให้หมด

10 คู่มือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรบั เลยี้ งเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี

อาหารกลุ่มเน้ือสัตว์ รวมท้ังถ่ัวเมล็ดแห้งและผลิตภัณฑ์ ควรมีเนื้อสัตว์ชนิดใดชนิดหน่ึง ไข่ หรือ
ถว่ั เมลด็ แห้ง เปน็ สว่ นประกอบอาหารเป็นประจ�ำทกุ วนั โดยควรมคี วามถ่ขี องกลุ่มเนื้อสตั ว์ ดังน้ี
ตับหรือเลอื ด อย่างน้อย 1-2 คร้งั ตอ่ สปั ดาห์
l เป็นแหล่งของธาตุเหล็ก ซ่ึงมีความส�ำคัญต่อการเจริญเติบโตท้ังทางร่างกายและสมอง การสร้าง
เม็ดเลือดแดง มีผลต่อความสามารถในการเรียนรู้ของเด็ก ในเด็กท่ีขาดธาตุเหล็กจะท�ำให้เกิดโลหิตจาง
ท�ำใหเ้ ดก็ ไมส่ ามารถเรยี นรไู้ ดเ้ ท่ากับเดก็ ปกติ

เคล็ดลบั : ควรรบั ประทานอาหารที่มีวิตามนิ ซสี งู ร่วมด้วย เพือ่ ชว่ ยในการดูดซมึ ธาตเุ หล็ก เช่น ฝร่งั
มะละกอ ส้ม เป็นต้น นอกจากน้ีวิตามินซียังมีความส�ำคัญต่อระบบประสาท เสริมภูมิต้านทานโรค
หากขาดวิตามินซีจะท�ำให้เบื่ออาหาร กระวนกระวาย เลือดออกตามไรฟัน (โรคลักปิดลักเปิด)
แผลหายชา้ และการเจรญิ เติบโตหยุดชะงกั

ไข่ อย่างน้อย 1-2 ฟองต่อสัปดาห์ โดยควรปรุงไข่ให้สุก เพื่อย่อยง่าย ไม่ควรท�ำเป็นยางมะตูมหรือไข่ลวก
เพราะถ้าท�ำไม่สะอาดอาจท�ำให้ท้องเสียได้ ไข่เป็นแหล่งโปรตีนคุณภาพดี และมีวิตามิน แร่ธาตุ
ทสี่ ำ� คัญ เชน่
l วิตามินเอ มีความส�ำคัญต่อการมองเห็น การเจริญเติบโตของเซลล์และระบบภูมิคุ้มกัน หากขาด
จะท�ำให้เกดิ อาการตาบอดตอนกลางคืน นอกจากน้ียงั พบในผักผลไมท้ ี่มี สเี ขียวเขม้ สีสม้ เหลอื งดว้ ย
l วิตามินบี 2 มีประโยชน์ช่วยในการเผาผลาญคาร์โบไฮเดรตและโปรตีน ท�ำให้ร่างกายเจริญเติบโต
หากขาดจะท�ำใหเ้ กดิ ปากนกกระจอก มีอาการเจบ็ คอ อกั เสบทร่ี ิมฝีปาก ลนิ้ บวมแดง และมีรอยแผล
แตกเป็นรอ่ งตกสะเกด็ ทีม่ มุ ปาก นอกจากนี้ยงั พบวิตามนิ บี 2 ในเนื้อสตั ว์ เครื่องในสตั ว์ และนม
l เลซิตนิ พบมากในไขแ่ ดง เป็นสารส�ำคญั ต่อการท�ำงานของระบบประสาทและสมอง

เน้ือสัตว์อ่ืนๆ เช่น ปลา หมู ไก่ หมุนเวียนได้หลากหลายในแต่ละวัน เป็นแหล่งของโปรตีน วิตามิน
ธาตุเหล็ก และสังกะสี ประโยชน์ของสังกะสีเก่ียวข้องกับการท�ำงานของโปรตีน ถ้าขาดจะท�ำให้มี
ภาวะเตยี้ โดยเลือกเน้อื สตั ว์ไม่ติดมนั หัน่ ให้มขี นาดเล็ก ประกอบอาหารให้น่มุ

ถั่วเมลด็ แหง้ และผลิตภณั ฑ์ 6 ช้อนกินข้าวตอ่ สปั ดาห์ เช่น ถว่ั แดง ถว่ั เขียว ถว่ั ด�ำ หรือให้ในรูปแบบ
ผลติ ภณั ฑ์จากถวั่ เชน่ เตา้ หู้ เปน็ แหลง่ อาหารทมี่ ีโปรตีนและแรธ่ าตตุ ่างๆ
แรธ่ าตทุ ่สี �ำคญั ทพ่ี บในถั่วเมลด็ แห้งและผลติ ภณั ฑ์ คอื
- วิตามินบี 1 มีประโยชน์ในการช่วยเผาผลาญคาร์โบไฮเดรต ถ้าขาดจะท�ำให้เกิดโรคเหน็บชา
นอกจากนย้ี งั พบในขา้ วซ้อมมอื และเนือ้ สัตว์

เคลด็ ลบั : การเตรยี มเนือ้ สัตว์
l เนื้อปลาใหเ้ อาหนัง หรือเกล็ด หรือกา้ งออกใหห้ มด
l สบั เนอ้ื สตั วใ์ หช้ ิ้นเลก็ ๆ
l ทำ� ใหส้ กุ โดยวิธตี ้ม ตุ๋น นง่ึ อบ หรอื ทอด
l เลี่ยงการทานเน้ือสัตว์แปรรูปปริมาณมากเป็นประจ�ำ เช่น ไส้กรอก ลูกช้ิน กุนเชียง ปูอัด
เนือ่ งจากเป็นแหล่งของอาหารท่มี โี ซเดยี มสงู

อาหารกลุ่มไขมัน ควรมีรายการอาหารที่ใช้น้�ำมันหรือกะทิเป็นส่วนประกอบเป็นประจ�ำทุกวันในปริมาณ
ทีพ่ อเหมาะ คอื น้�ำมันประมาณ 1 ช้อนชาตอ่ คน หรือกะทิประมาณ 1 ช้อนกินข้าวตอ่ คน

อาหารกลมุ่ นม ควรจดั เสริมทุกวนั อย่างนอ้ ย 1-2 แกว้ ตอ่ วนั แกว้ ละ 200 มลิ ลลิ ติ ร

ค่มู อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรบั สถานรับเล้ียงเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี 11

การจดั อาหารกลางวนั

ควรจัดเป็นชดุ เมนอู าหาร เพ่ือให้เด็กได้รบั สารอาหารครบถ้วนเพยี งพอ
รปู แบบที่ 1 ข้าวสวย ทานค่กู ับกับขา้ ว 2 อย่าง เชน่ แกงจดื +อาหารผัด/ทอด ควรจัดคกู่ ับผลไม้
รูปแบบที่ 2 ขา้ วสวย ทานคู่กับกับขา้ ว 2 อยา่ ง เชน่ ต้มย�ำ+อาหารผัด/ทอด ควรจัดค่กู บั ผลไม้
รปู แบบที่ 3 ข้าวสวย ทานคกู่ บั กับข้าว 2 อยา่ ง เชน่ แกงกะทิ+อาหารผดั /ทอด ควรจัดคู่กับผลไม้
รปู แบบท่ี 4 อาหารจานเดียวประเภทตม้ เช่น กว๋ ยเต๋ียวนำ้� ควรจัดคู่กบั ขนมหวานที่มีกะทหิ รือไมม่ ีกะทิกไ็ ด้
รปู แบบท่ี 5 อาหารจานเดียวประเภทผัด เช่น ผัดซีอ๊วิ ข้าวผัด ควรจัดคู่กบั ขนมหวานทไ่ี ม่มกี ะทิหรือผลไม้
ดังนั้นกำ� หนดให้อาหารมือ้ กลางวนั ทั้งกบั ข้าวและขนมหวาน ใชน้ ำ้� มัน เนย หรอื กะทิ มอื้ ละ 1 อย่าง

สดั ส่วนและปริมาณในการตัก

ใชก้ ลมุ่ อาหารขา้ วแป้ง เชน่ ข้าวสวย หรือ เส้นก๋วยเตยี๋ ว 4 ช้อนกนิ ข้าว หรอื ประมาณ 1 ทัพพี ผดั น้�ำมัน 1 ช้อนชา
หรอื กนิ กบั อาหารผัดหรอื ทอด หรืออาหารทมี่ ีกะทิ 1 ชอ้ นกนิ ข้าว แหล่งโปรตนี จากเน้ือสตั ว์ ตับ ไข่ เตา้ หู้ ประมาณ
3 ช้อนกินขา้ ว ผสมกัน หมนุ เวยี นกนั ไป และใสผ่ ักหลากหลายสีสัน 1-2 ชนิด ปริมาณประมาณ 3 ช้อนกินขา้ ว

+++

ขา้ วสวย หรือ นำ�้ มนั 1 ช้อนชา หรือ เนอื้ สตั ว์ ตบั ไข่ เตา้ หู้ ผักหลากสี
เส้นกว๋ ยเตยี๋ ว 4 ชอ้ นกนิ ขา้ ว กะทิ 1 ชอ้ นกินขา้ ว 3 ชอ้ นกนิ ขา้ ว 3 ช้อนกนิ ขา้ ว

12 คมู่ ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรบั เลี้ยงเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี

การจดั อาหารว่างทมี่ ีคุณค่าทางโภชนาการ

เน่ืองจากกระเพาะอาหารของเด็กมีขนาดเล็ก ไม่สามารถบริโภคอาหารม้ือหลัก 3 ม้ือ ได้เพียงพอกับ
ความตอ้ งการของรา่ งกาย จึงจำ� เป็นท่ตี ้องมีอาหารม้ือวา่ งเสริม โดยบริโภคระหว่างอาหารมือ้ หลกั วนั ละไมเ่ กิน 2 มื้อ
ได้แก่อาหารว่างเช้าและอาหารว่างบ่าย โดยเลือกเมนูท่ีมีคุณค่าทางโภชนาการ ซ่ึงควรมีสารอาหารที่จ�ำเป็นต่อ
ร่างกายไมน่ ้อยกวา่ 2 ชนิด เชน่ โปรตนี แคลเซยี ม เหล็ก วติ ามนิ เอ วิตามนิ บ1ี วิตามนิ บี 2 วติ ามินซี หรอื ใยอาหาร
โดยประเภทของอาหารวา่ งที่แนะน�ำ มีดังนี้

l นม จัดรสจดื ให้เด็กทุกวัน วันละ 2 กลอ่ ง
l แบ่งดม่ื มอ้ื ว่างเชา้ และ มอ้ื ว่างบ่าย
ควรใหก้ อ่ นเวลาอาหารม้ือหลกั 1.5 – 2 ชั่วโมง
l หากเป็นเดก็ ทมี่ ภี าวะเริ่มอว้ น ให้เลือก “นมพรอ่ งมันเนย”
l ผลไม้ จัดใหม้ ื้อละ 0.5 ส่วน
l จัดเป็นอาหารวา่ งเช้า หรอื วา่ งบา่ ย หรือ จัดตามหลังอาหารม้อื กลางวัน
l เลอื กผลไมส้ ด
l เลยี่ งผลไมอ้ บแหง้ และน้�ำผลไม้ เนื่องจากมีปรมิ าณน�ำ้ ตาลมาก

l พืชหัว หรอื ที่เป็นฝกั หรอื ถว่ั เมล็ดแห้ง
l ตวั อย่างเช่น มนั เทศ ข้าวโพดตม้ ฟกั ทองนงึ่
l จดั ใหม้ ้อื ละ 1/2 ทพั พี
l ขนมไทยรสไม่หวานจัด โดยมอี าหารกล่มุ ข้าวแปง้ กลมุ่ ผกั กลุ่มผลไม้
กลุ่มเนื้อสตั ว์ ถว่ั เมล็ดแหง้ หรือ นม เป็นส่วนประกอบ
l ไม่เกนิ วนั ละ 1 ชน้ิ กลาง หรอื 1 ถว้ ยเล็ก
l ตัวอย่างเช่น ขา้ วตม้ มัดไส้กลว้ ย/เผอื ก 1 กลีบเลก็ เต้าสว่ น 1 ถว้ ยเลก็
ถ่ัวเขียวตม้ น�้ำตาล 1 ถ้วยเล็ก
l อาหารว่างอนื่ ๆ ท่มี กี ล่มุ ผัก กลุ่มผลไม้ กลุ่มเนอ้ื สตั ว์ ถ่ัวเมล็ดแห้ง
หรอื นม เป็นส่วนประกอบ
l ตวั อย่างเช่น ซาลาเปาไส้หมูสบั แซนด์วิชทนู ่า เตา้ ฮวยฟรุตสลดั
ค่มู อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรบั เล้ียงเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี 13

อาหารปลอดภัยใสใ่ จความสะอาด

สุขภาพและความสะอาดของผู้ให้บริการ มีผลต่อความสะอาด
และความปลอดภัยของอาหารมากท่ีสุด ผู้ดูแลเด็กท่ีให้บริการควรดูแล
รกั ษาสขุ ภาพร่างกายใหแ้ ขง็ แรง และต้องมสี ขุ วิทยาสว่ นบคุ คลทีด่ ี
l ตอ้ งสวมเสอื้ ผ้าทีส่ ะอาด สวมเส้ือมแี ขน สวมหมวก
ผ้าคลุมผม
l ตัดเลบ็ ให้สน้ั
l หลังเขา้ หอ้ งนำ�้ ต้องลา้ งมอื ให้สะอาดดว้ ยน�้ำสบู่
ทุกครงั้
l หากมบี าดแผล ต้องปิดพลาสเตอร์แบบกันน้ำ�
และสวมถุงมือยาง เพื่อปอ้ งกนั ไมใ่ หเ้ ชอื้ โรคแพร่เข้าสอู่ าหาร
รวมท้ังป้องกันไม่ใหน้ �ำ้ เข้าแผล เพราะจะทำ� ให้แผลหายชา้

การใหบ้ รกิ ารอาหารท่ถี ูกตอ้ ง

l กอ่ นและหลงั บริการอาหาร ต้องลา้ งมอื ให้สะอาด
l ไม่ใช้มือหยิบจบั อาหารสุกโดยตรง
l ไมพ่ ูดคุย หรอื ไอ จาม รดอาหาร
l แก้ว : การเสริ ฟ์ ให้จบั ต่�ำกว่ากง่ึ กลางแกว้ ลงมา
l จาน ชาม : การเสริ ์ฟต้องไม่ใหน้ ิ้วมือสัมผสั กับอาหาร

ขอ้ ปฏิบตั ิสำ�หรับเดก็

l ก่อนและหลงั กินอาหารตอ้ งล้างมือให้สะอาด
l ไม่ใช้มือหยิบจบั อาหารสุกโดยตรง
l ไม่พดู คยุ ในขณะกนิ อาหาร
l กนิ รอ้ น ชอ้ นกลาง ลา้ งมอื
14 คมู่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรบั สถานรับเลีย้ งเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี

การเลือกซ้อื อาหาร

l ไม่มีเศษผงปะปน ถ่วั เมลด็ แหง้ l เมล็ดอวบ สม�ำ่ เสมอ
l ไม่มีกลิ่นอบั l ไมม่ มี อด หรอื แมลงเจาะรู
l เมลด็ ข้าวไม่หกั ป่นมาก l ไม่มีกรวดหิน เศษผง
l ไมม่ ีกลนิ่ เหม็นอบั
ข้าว l กรณเี ป็นถั่วค่วั ปน่ ส�ำเรจ็
ตอ้ งไม่มเี ช้ือรา

l สชี มพูออ่ น เนื้อหมู
l มนั สีขาว
l เนือ้ แน่น
l กดเนื้อไมบ่ ุม๋
l ไมม่ เี มด็ สาคู

l สแี ดงสด เนอ้ื ววั แปง้ ชนดิ ต่างๆ
l มนั สีเหลอื ง
l ถา้ ไม่สดจะมีสีเขียวดำ� ๆ l ไม่มีกลิ่นอบั
l ไมม่ ตี วั มอดแมลงปนอยู่
l ตอ้ งมีหนังบาง เนื้อไก่ l มลี กั ษณะถกู ต้องตามชนิดแปง้ น้นั ๆ
l สีไมซ่ ีด แป้งสาลี : มสี ขี าวนวล ละเอียด จะสากมอื
l ไมม่ กี ลน่ิ เหมน็ นอ้ ยกวา่ แป้งขา้ วเจา้ และแปง้ ข้าวเหนยี ว
แปง้ ข้าวเจ้า : มีสีขาวนวล สากมอื เปน็ ผง
l ผิวเปน็ มัน เน้ือปลา ละเอยี ดแตห่ ยาบกว่าแป้งสาลี
l เกล็ดแนบกบั หนัง แปง้ ข้าวเหนียว : มสี ีขาว สากมือน้อยกวา่
l มเี มอื กใสๆ บางๆ หุ้มทัง้ ตวั แป้งขา้ วเจา้
l ไส้ไมท่ ะลกั ออกมา แป้งมนั สำ�ปะหลงั : มีสขี าว เนยี นลื่นมือ
เนือ้ สัตว์ l ตาสดฝงั ในเบ้า แปง้ ขา้ วโพด : มีสีขาวออกเหลอื ง เนียนลน่ื มือ
แป้งท้าวยายมอ่ ม : มสี ีขาวเปน็ เม็ดเล็กๆ
l เหงือกสีแดง หยาบ เวลานำ�ไปใช้ต้องบดให้ละเอียดกอ่ น
l ไมม่ ีกลิ่น เน้อื แน่น แปง้ ถั่วเขียว : มีสขี าวเปน็ เงา เนียนล่ืนมือ

l หัวตดิ แนน่ ก้งุ สด
l ตาใส
l ตัวมสี เี ขยี วปนนำ�้ เงนิ ใส
l เน้ือแขง็
l เปลอื กสดใส
l ตวั โต

l เปลือกไขม่ ีสีนวล ไข่
l ตอกใสภ่ าชนะจะเหน็
ไข่แดงนนู

คูม่ ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรบั เล้ียงเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี 15

ผกั ควรเลอื กซื้อตามฤดกู าล จะได้ผกั ท่มี คี ณุ ภาพดี ราคาถูก

ผกั ท่เี ป็นหัว l ตัวอย่างเชน่ ฟกั ทอง แครอท หัวไชเทา้
l มีน้ำ� หนกั เน้ือแนน่ ไมม่ ีต�ำหนิ

ผกั ทเี่ ป็นผล l ตวั อย่างเช่น มะเขอื แตงกวา
l เลอื กสสี ด ไม่เห่ียว ไมเ่ สีย

ผักทเ่ี ปน็ ฝัก l ตวั อย่างเช่น ถัว่ ฝกั ยาว ถ่ัวลนั เตา
l เลอื กฝักอ่อนๆ สเี ขียวสด เน้อื แนน่ ไม่ฝอ่
l ถา้ ฝักแก่ จะมสี ีขาวนวล

ผกั ที่เปน็ ใบ l ตวั อยา่ งเช่น ผกั คะน้า ผักกาดหอม
l เลือกตน้ ท่มี สี เี ขียวสด ไม่เหย่ี ว ไมม่ รี อยชำ�้
ตน้ ใหญ่ ใบโคนตดิ แน่น

ตัวอยา่ งการเลือกผักสดบางชนดิ
l เผอื ก มนั เลือกหัวทมี่ นี �ำ้ หนักมาก เน้ือแนน่ ผิวเรียบ ไม่มีตำ� หนิ
l หัวผักกาด หรือหวั ไชเท้า เลอื กหัวท่ีตรงไมค่ ดงอ ขนาดกลางดยู งั ออ่ นๆ มีผิวเรียบ
l กะหล่ำ� ปลี เลือกหัวแน่นๆ จะมีน�้ำหนักมาก
l มะเขือเปราะ มะเขือยาว เลอื กขั้วติดแนน่ สีสด มีน้ำ� หนกั มาก ไมเ่ หย่ี ว
l แตงรา้ น เลอื กลกู ท่มี ีน้ำ� หนักมาก ลูกยาว สีเขยี วอ่อน ไมม่ รี อยช้�ำ ผิวนวล
l แตงกวา ผิวเขียวดกี ว่าผวิ นวล ผวิ เขียวเนอ้ื หนา เมล็ดเลก็ เน้ือจะกรอบกว่าผิวขาวนวลซง่ึ มีเนอื้ น้อยและเหนียว
l มะนาว เลือกที่มีเปลอื กบาง ผวิ เรียบ ไม่เห่ียว
l ฟกั ทอง ลกู ใหญเ่ ลือกลูกน�้ำหนกั มาก ผวิ ขรขุ ระ ลกู เลก็ เลอื กลูกทผ่ี ิวเรียบมัน เน้ือจะแนน่

ผลไม้ ควรเลือกซอื้ ตามฤดกู าล จะไดผ้ ลไม้ทีม่ ีคุณภาพดี ราคาถกู

l เลือกความแก่ อ่อนของผลไม้ เพราะผลไม้แต่ละชนิด จะมีรสชาติ
ทดี่ สี ุดเพียงระยะเดยี ว
l ซือ้ ตามงบประมาณ โดยเลอื กทม่ี คี ุณค่าทางโภชนาการสูง และมสี ่วน
ท่ีกินได้มากกว่า เชน่ ซ้อื กล้วยแทนมงั คดุ

ตัวอยา่ งการเลอื กผลไม้บางชนิด
l สม้ เขียวหวาน เลอื กทมี่ ีเปลือกบาง มีสเี ขยี วเหลอื ง น้ำ� หนักพอควร
l มะละกอ ควรเลือกทแ่ี ก่จดั ผิวสเี ขียวอมแสด ผิวนวล สีของเนื้อมะละกอข้ึนอยูก่ บั พนั ธ์ุ
l กลว้ ย เลือกผลท่ีมีลกั ษณะกลมมน มีเหลยี่ มนอ้ ย เพราะเหลยี่ มเยอะจะเป็นกล้วยอ่อน
l ฝร่งั เลือกผลที่มรี ปู ร่างกลมๆ แป้นๆ ผิวเรยี บ
l ชมพู่ เลอื กลูกท่มี ผี วิ สวย ไมโ่ ดนแมลงหรือสัตวก์ ดั กิน เนื้อฉ่�ำ

16 คู่มือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรับเลี้ยงเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี

การเลอื กซ้ือของแหง้

l ต้องมีสนี ้�ำตาล ไมค่ วรเลอื กสขี าวจดั
l ไมม่ ีตะกอนก้นขวด เพราะผ่านการฟอกสี
l มตี ราคุณภาพ จากสารเคมมี าก
l มีสัญลักษณ์การเสรมิ ไอโอดีน ซ่งึ อาจจะมสี ารฟอกสี
และธาตุเหล็ก ตกค้างอยู่
น�้ำตาลทราย และน�้ำตาลปี๊บ
นำ�้ ปลา
l เลอื กซื้อนำ้� มันทีท่ ำ� มาจาก
l เลือกทีม่ สี ขี าวสะอาด ถัว่ เหลอื งหรอื ร�ำข้าว
l มีสญั ลกั ษณก์ ารเสรมิ เพราะมีกรดไขมนั จ�ำเปน็
ไอโอดนี ส�ำหรับร่างกายสูง
และมีราคาปานกลาง
เกลือป่น l ใช้ใหต้ รงประเภท เชน่
l เลือกเมด็ กลมใหญ่ อาหารผัดใช้นำ้� มนั ถวั่ เหลือง,
l ผวิ เรียบ อาหารทอดใชน้ ้�ำมันปาลม์
l สีขาวออกเหลอื ง
น้�ำมันพชื
พรกิ ไทยเม็ด
l มี 2 ชนิด คือ เต้าเจยี้ วขาว
กับเตา้ เจยี้ วด�ำ
l กลนิ่ หอม เน้ือนุ่ม
l ใส่ขวดปากกวา้ ง
l ชนดิ เตา้ เจ้ยี วดำ�
สีต้องไมด่ �ำคล้�ำ

เตา้ เจ้ยี ว

l เลอื กซื้อท่ีมีกล่ินหอม ใหม่
l ซ้อื ในปริมาณนอ้ ย เกบ็ ใสข่ วด ปิดฝาให้สนทิ

เครื่องเทศชนิดตา่ งๆ

คมู่ ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรับเลยี้ งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี 17

เทคนิคการปรุงอาหาร

การทอด

n ไม่ใช้ไฟแรงหรืออ่อนจนเกินไป ถ้าใช้ไฟแรงเกินไปจะท�ำให้ ข้างนอกไหม้
และข้างในดบิ

n การทอดเน้ือ ถ้าใช้ไฟอ่อนเกินไปจะท�ำให้ข้างในสุกและข้างนอกไม่ทันเกรียม
น้ำ� เนือ้ จะออกมาปนกับน�้ำมนั ทำ� ใหก้ ล่ินเหม็นสาบ

n นำ�้ มนั ใช้เพยี งคร้ังเดียวไม่ควรใช้ซำ้�
การผดั
n ต้องใชไ้ ฟแรงๆ เตรียมเครื่องใหพ้ ร้อม
n จะท�ำให้ผกั กรอบและเน้อื สตั วน์ มุ่
n การผดั อาหารชนดิ ตา่ งๆ จึงตอ้ งผดั อย่างรวดเร็ว

การต้ม
n แกงจดื ควรใสเ่ นือ้ ขณะที่น�้ำเดอื ด นำ�้ แกงจะไม่ขนุ่
n ปรุงรสแล้วใสผ่ ักสุดทา้ ย
n เดอื ดแลว้ ยกลง ผักจะดสู ดเขียวและนา่ กิน

การลวก
n ต้องใหน้ �ำ้ เดอื ดพลา่ นก่อนใสผ่ กั
n พอสกุ ตกั ขึ้นแช่นำ้� เย็น
n ถา้ เปน็ ผกั สีเขยี ว ควรใส่เกลอื เลก็ นอ้ ย จะทำ� ให้ ผักมีสเี ขียวสด นา่ รับประทาน

การหุงข้าว
n เกบ็ กากข้าวและสง่ิ สกปรกท้งิ ก่อน
n ใสน่ ำ้� แตน่ อ้ ย เวลาซาวข้าว
n ถา้ ใช้น�้ำมาก ท�ำใหเ้ สียวิตามนิ และเกลอื แร่
n ควรหุงขา้ วด้วยหม้อหุงข้าวไฟฟา้ หรอื วธิ ีนึ่ง หรือวิธไี มเ่ ชด็ น้�ำ
18 ค่มู ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรับเลยี้ งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี

เนอื้ สตั ว์
n ล้างเนอ้ื สตั ว์ให้สะอาดกอ่ นหนั่
n ต้องทำ� ใหส้ กุ ความรอ้ นจะชว่ ยฆา่ พยาธิ หรือ เช้ือโรค
n เวลาเคยี่ วเนือ้ สัตว์ ใสน่ �้ำแต่น้อยถา้ ไมต่ อ้ งการน�ำ้ แกง
n เพ่อื สงวนคุณค่าอาหาร อยา่ ใชไ้ ฟแรงจะทำ� ให้เน้ือหดตัวและเหนยี ว
n ปดิ ฝาภาชนะเวลาต้มเพอื่ ป้องกันการสูญเสยี วิตามิน

ไข่
n ลา้ งเปลอื กไข่ใหส้ ะอาดก่อนตอกไข่
n การต้มไข่ ใส่ไข่ในน้�ำเย็นต้มจนเดือด 10 นาที อย่าใช้ไฟแรง เพราะไข่

จะแตก เมอ่ื สกุ ควรแช่นำ�้ เย็นทันทเี พ่อื ใหแ้ กะเปลอื กออกง่าย
n การทอดไข่ ใชน้ �ำ้ มันร้อนจัด ระยะเวลาสัน้
ผกั
n ลา้ งให้สะอาด จะช่วยลดสารพิษตกคา้ งของสารเคมีกำ� จดั ศตั รพู ชื
n การผดั ผัก ลวก น่ึง ควรปรุงใหส้ กุ ควรใช้ไฟแรงและเวลาสัน้
เพือ่ รกั ษาคุณค่าอาหาร
ผลไม้
n ลา้ งก่อนปอกเปลอื กหรือหน่ั
n ควรกินผลไม้สด เพราะให้ประโยชน์มากกว่า มีวิตามิน เกลือแร่

และใยอาหารสูงกว่าการค้ันน�้ำผลไม้ หรือผลไม้กวน ตากแห้ง เช่ือม
จะสูญเสยี คุณค่าทางอาหาร
หอม กระเทยี ม
n ล้างท�ำความสะอาด แกะเปลอื กออก
n ถา้ มีส่วนเน่าหรือขนึ้ รา ควรเลือกทิง้

ค่มู อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรับเล้ยี งเด็กกลางวัน อายุ 1-3 ปี 19

รายการอาหารวา่ งเช้า อาหารกลางวนั
และอาหารวา่ งบา่ ยของเดก็ อายุ 1-3 ปี

ในสถานรบั เล้ยี งเด็กกลางวันของศูนยบ์ รกิ ารสาธารณสขุ สำ�นกั อนามยั
ศูนยพ์ ัฒนาเด็กกอ่ นวยั เรียนกรุงเทพมหาคร สำ�นักพัฒนาสงั คม

วนั อาหารวา่ งเช้า สปั ดาห์ท่ี 1 อาหารว่างบา่ ย
จนั ทร์ นม, นม,
องั คาร อาหารกลางวัน
พุธ มะละกอสกุ ซปุ มักกะโรนไี ก่สบั , คกุ กีเ้ กษตร
พฤหัสบดี นม, ฟกั ทองแกงบวด นม,
ศุกร์ ขา้ วสวย, ไกอ่ บ, โดนทั
แคนตาลูป แกงจืดผักกาดขาวหมสู บั , แตงโม นม,
นม, ข้าวสวย, ไข่เจียวหอมหัวใหญม่ ะเขอื เทศ,
แกงจดื กะหลำ�่ ปลีหมูสบั , ชมพู่แดง แยมโรล
กลว้ ยหอม บะหม่นี ำ�้ ลกู ชิ้นปลาหรือลูกช้ินก้งุ และตับ, นม,
นม, ถว่ั เขียวต้มน�ำ้ ตาล
เมลอ่ น ขา้ วสวย, ผดั ถัว่ งอกใส่เลือดหม,ู ทองม้วน
นม, ปลากะพงทอด, ฝร่งั นม,
แตงโม
เคก้ กล้วยหอม

วัน อาหารวา่ งเชา้ สัปดาหท์ ี่ 2 อาหารวา่ งบา่ ย
จนั ทร์ นม, นม,
อังคาร องุน่ อาหารกลางวนั ขนมไข่
ข้าวมนั ไกใ่ สเ่ ลอื ดไก่, ซุปฟักเขยี วแครอท,
พธุ นม, นม,
พฤหสั บดี สาลี่ สาคเู ปียกข้าวโพด ขนมช้ัน
ข้าวสวย, อกไก่นำ้� แดง,
ศุกร์ นม, แกงจืดวุ้นเส้นใสผ่ ักกาดขาวและลูกชิน้ ปลา, นม,
แอปเปิล้ คุกก้ี
ฝร่ัง
นม, ขา้ วสวย, ต้มซปุ อกไก่ใสม่ ันฝร่ังหอมหวั ใหญ่ นม,
มะม่วงมัน และมะเขือเทศ, ผดั ถ่ัวฝกั ยาวหมสู ับหรือ เคก้ เนย
นม,
นม, ไกส่ ับใสแ่ ครอท, แตงโม วุน้ กะทิ
ส้มเขียวหวาน เส้นหมี่ราดหน้าทะเลใส่แครอท กะหลำ�่ ปลี

และกวางตุ้ง, ถั่วแดงต้มนำ้� ตาล
ขา้ วสวย, ไข่พะโล้เลอื ดไก,่

ผัดบวบหมูสบั ใส่แครอท, มะละกอสกุ

20 คู่มือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรับเลี้ยงเด็กกลางวัน อายุ 1-3 ปี

วัน อาหารว่างเช้า สัปดาหท์ ี่ 3 อาหารวา่ งบ่าย
จนั ทร์ นม, นม,
อังคาร องุ่น อาหารกลางวัน
พธุ นม, ข้าวสวย, แกงจดื ฟกั ใสห่ มูสบั และกงุ้ แหง้ , คุกกเ้ี กษตร
พฤหัสบดี นม,
ศุกร์ กล้วยน�้ำวา้ ไขเ่ จยี วใสแ่ ครอท, สาล่ี
นม, เลเยอรเ์ คก้
ข้าวผัดไกใ่ สข่ า้ วโพดถวั่ ลนั เตาแครอท, นม,
แกว้ มงั กร ซุปผักกาดขาว, เฉาก๊วยน�้ำเช่อื มใสข่ นุน
นม, ขนมกลว้ ย
ขา้ วสวย, ตม้ ย�ำไกน่ ้ำ� ใสใสเ่ ห็ดฟางและเลือดไก,่ นม,
ชมพแู่ ดง ผดั บร็อคโคลี่ใสก่ ุง้ , แอปเปลิ้
นม, แครกเกอร์จืด
เสน้ หม่ีลูกชนิ้ หมนู �้ำใสใสต่ บั , นม,
สม้ เขยี วหวาน สาคูเปียกใส่ขา้ วโพด เอแคร์

ขา้ วสวย, แกงจืดเต้าหู้ไข่หมสู บั ใส่สาหรา่ ยและ
ตำ� ลึง, ผดั ฟกั ทองใสไ่ ข่, มะละกอสุก

วัน อาหารว่างเช้า สปั ดาห์ที่ 4 อาหารว่างบา่ ย
จันทร์ นม, นม,
องั คาร อาหารกลางวัน
พุธ กล้วยน�ำ้ ว้า คกุ กเ้ี กษตร
พฤหสั บดี นม, ข้าวสวย, ต้มเลือดหมู, ผัดบวบใส่กุ้ง,
ศกุ ร์ ฝร่ัง แตงโม
นม,
ผัดสปาเก็ตต้ไี กใ่ ส่ผกั กาดหอมและแครอท, นม,
มะละกอสุก ลอดช่องนำ้� กะทิ ขนมไข่
นม,
องนุ่ ขา้ วสวย, แกงจืดฟักใสแ่ ครอทใสไ่ กส่ บั , นม,
นม, หมูสบั ปัน้ ก้อนทอด, ชมพแู่ ดง ขนมปังไส้กรอก

แคนตาลูป ผัดซีอ๊ิวเสน้ เซย่ี งไฮ้ทะเล, ซุปผกั กาดขาว, นม,
ลูกเดือยต้มนำ้� ตาล ขนมตาล

ข้าวสวย, ไขต่ ุ๋นญป่ี ุ่น, ผัดผักรวมมติ รใส่หมูสับ, นม,
สม้ เขียวหวาน ขนมมนั สำ� ปะหลัง

คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรบั เลี้ยงเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี 21

วัน อาหารวา่ งเช้า สัปดาหท์ ี่ 5 อาหารวา่ งบา่ ย
จันทร์ นม, นม,
องั คาร อาหารกลางวัน โดนัท
พธุ สม้ เขียวหวาน ข้าวสวย, แกงจดื ปลาหมึกสอดไส้ไกส่ บั ใสผ่ กั ต�ำลงึ , นม,
นม,
พฤหสั บดี องนุ่ ผดั ถัว่ ลันเตาใสก่ งุ้ , แตงโม คกุ กเ้ี กษตร
ศกุ ร์ นม, ก๋วยเตีย๋ วเส้นใหญน่ ้�ำใสห่ มูสบั และตับหมู, นม,

แคนตาลปู มนั แกงบวด ขนมกลว้ ย/
ขนมตาล
นม, ขา้ วสวย, ไข่เจียวใส่เห็ดเขม็ ทอง,
แกว้ มงั กร แกงจดื ฟกั หมสู ับใสก่ ุ้งแห้ง, ถ่ัวแดงตม้ นำ้� ตาล นม,
ขนมไข่
นม, ผดั มกั กะโรนใี ส่แฮมและไข่ไก,่ ซุปผกั ,
มะละกอสุก ฟกั ทองน่ึงโรยมะพร้าวขูดนึง่ นม,
ขนมชั้น
ข้าวสวย, หมอู บ ถว่ั ฝักยาวลวกและแครอทลวก,
แกงจดื เต้าหู้ไขใ่ สส่ าหร่ายและผักกาดขาว, ฝร่ัง

วนั อาหารว่างเช้า สัปดาห์ท่ี 6 อาหารว่างบา่ ย
จนั ทร์ นม, นม,
องั คาร อาหารกลางวัน
พุธ กลว้ ยหอม ขนมสาลี่
พฤหัสบดี นม, ขา้ วผัดเบญจรงค์, ซปุ ฟกั , วนุ้ เงาะ นม,
ศุกร์ ฝรงั่
ข้าวสวย, ต้มข่าไกใ่ ส่เลือดไกแ่ ละกะหล่ำ� ปลี, ทองม้วน
นม, ผดั ผักบุ้งไฟแดงหมูสับ, มะละกอสุก
สาล่ี ขา้ วสวย, นอ่ งไก่นำ�้ แดง, นม,
วนุ้ กะทใิ บเตย
นม, แกงจดื วุ้นเส้นหมสู บั ใส่ผักกาดขาวและแครอท,
ชมพ่แู ดง แอปเป้ลิ นม,
ขนมปงั อบเนย
นม, เสน้ หมี่นำ้� ลูกช้ินปลา ลูกช้ินกุง้ และตบั หม,ู
เมล่อน ฟักทองแกงบวด นม,
ขนมกล้วย
ข้าวสวย, ปลาป้นั กอ้ นทอด,
ฟกั เขยี วต๋นุ เห็ดหอมใส่ไก,่ แตงโม

22 คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรับเลี้ยงเด็กกลางวัน อายุ 1-3 ปี

วนั อาหารวา่ งเชา้ สปั ดาหท์ ี่ 7 อาหารวา่ งบา่ ย
จนั ทร์ นม, นม,
อังคาร องนุ่ อาหารกลางวัน
พธุ นม, เกีย้ มอน๋ี ้�ำหมูสบั ใสต่ ับหม,ู ขนมตาล
พฤหัสบดี แตงโม นม,
ศุกร์ นม, กลว้ ยบวชชี
ทองมว้ น
สม้ เขยี วหวาน ขา้ วสวย, ไกป่ น้ั ก้อนทอด, นม,
นม, ผดั ถั่วงอกใส่เลือดหมู, ฝรั่ง
คุกกเี้ กษตร
มะละกอสุก กว๋ ยเต๋ียวคั่วไกใ่ สก่ ะหล�ำ่ ปลี, ซปุ ฟักเขียว, นม,
นม, ถว่ั เขยี วตม้ นำ�้ ตาล
ขนมสาลี่
กลว้ ยไข่ ข้าวสวย, หมกู ระเทยี ม, นม,
ผัดโปย๊ เซียนใสก่ ุ้ง, ชมพแู่ ดง
ขนมชนั้
ข้าวสวย, ต้มย�ำปลากะพง, ผัดฟกั ทองใสไ่ ข,่
มะละกอสกุ

วนั อาหารวา่ งเช้า สปั ดาหท์ ี่ 8 อาหารวา่ งบา่ ย
จนั ทร์ นม, นม,
อังคาร อาหารกลางวนั
พธุ แอปเปิ้ล ข้าวสตไู กป่ ้ันก้อน, ซุปผกั กาดขาวแครอท, แซนด์วชิ ไสส้ งั ขยา
พฤหสั บดี นม, นม,
ศุกร์ ฝร่งั ลอดช่องน้�ำกะทิ ขนมไข่
นม, นม,
ข้าวสวย, ไกพ่ ะโลใ้ สเ่ ลอื ด, โดนัท
แคนตาลูป ผดั ถ่วั ฝักยาวกงุ้ ใส่แครอท, แตงโม นม,
นม,
ก๋วยเตี๋ยวเสน้ ใหญร่ าดหน้าทะเล, ขนมตาล
ชมพ่แู ดง เฉาก๊วยน�้ำเชอ่ื มใสข่ นุน นม,
นม,
ขา้ วสวย, อกไก่ทอด, ผดั แตงกวาใส่ไข,่ ขนมมนั ส�ำปะหลัง
มะม่วงมัน แก้วมังกร

ข้าวสวย, ปลาทอดสามรส,
แกงจดื กะหล่ำ� ปลหี มูสบั , แตงโม

คมู่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรบั สถานรับเล้ยี งเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี 23

สัปดาห์ท่ี 1 วันจันทร์

รายการอาหารวา่ งเชา้ นม
มะละกอสกุ

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสุก สำ� หรบั 1 คน น้�ำหนักอาหารดบิ ปริมาณท่ซี ือ้
ส�ำหรับ 1 คน (กรมั ) ส�ำหรับ 30 คน (กรัม)
นม นม (หนว่ ยครวั เรือน) 6 ลิตร
มะละกอสกุ มะละกอสกุ 200 มิลลลิ ติ ร (กรมั ) 2,500
1 แก้ว 60 6 ลติ ร
4 ชิ้นค�ำ 1,800

รายการอาหารกลางวัน ซปุ มักกะโรนีไกส่ ับ
ฟกั ทองแกงบวด

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสกุ สำ� หรับ 1 คน นำ�้ หนกั อาหารดิบ ปรมิ าณที่ซอื้
ซุปมกั กะโรนี ส�ำหรบั 1 คน (กรัม) สำ� หรบั 30 คน (กรมั )
ไก่สับ (หนว่ ยครวั เรอื น) 25 750
60 (กรัม) 1,800
ฟักทองแกงบวด มักกะโรนีลวก 1 ทัพพี 10 750 350
1,800
เนอ้ื อกไก่ (สบั ) 3 ชอ้ นกินขา้ ว 10 300 350

หอมหัวใหญ่ 1 ชอ้ นกินข้าว 10 300 400
(หั่นลกู เต๋า)
180 มิลลลิ ติ ร 300 -
มะเขือเทศ 1 ช้อนกนิ ขา้ ว - 500
(หน่ั ลกู เตา๋ ) - 5.4 ลิตร 50
- 37.5
แครอท 1 ชอ้ นกินขา้ ว 1.25 - 37.5
(หัน่ ลกู เตา๋ ) 1.25 18
0.6 37.5 160
น้�ำเปลา่ - 5 37.5 1,200
30 18 450
ซโ่ี ครงไก่ - 15 150 -
100 มลิ ลลิ ิตร 900 150
รากผกั ซี - 5 450 15
3 ลติ ร
ซอสปรงุ รส 1/4 ช้อนชา - 150

ซีอิ๊วขาว 1/4 ชอ้ นชา -

เกลอื เสริมไอโอดนี 1/8 ชอ้ นชา

กระเทยี มเจียว 1 ชอ้ นชา

ฟกั ทอง (ห่นั ช้นิ ) 2 ชอ้ นกนิ ขา้ ว

หวั กะทิ 1 ช้อนกนิ ขา้ ว

น�้ำเปลา่ 1/2 แก้ว

น�้ำตาลทรายขาว 1 ชอ้ นชา

เกลอื เสริมไอโอดีน -

24 ค่มู ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรับเล้ียงเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารว่างบา่ ย นม
คกุ กเ้ี กษตร

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสุก ส�ำหรบั 1 คน น้�ำหนกั อาหารดิบ ปรมิ าณทซ่ี ือ้
ส�ำหรับ 1 คน (กรมั ) สำ� หรับ 30 คน (กรมั )
นม นม (หน่วยครวั เรอื น) 6 ลติ ร
คุกกเี้ กษตร คกุ กี้เกษตร 200 มลิ ลิลิตร (กรมั ) 60 ชิน้
1 แกว้ 2 ชิน้ 6 ลิตร
2 ช้นิ 60 ชิ้น

คุณค่าทางโภชนาการสำ� หรับ 1 คน

พลังงาน คาร์โบไฮเดรต โปรตนี ไขมัน แคลเซียม เหล็ก โซเดยี ม ใยอาหาร
(กโิ ลแคลอร)ี่ (กรมั ) (กรมั ) (กรัม) (มลิ ลกิ รมั ) (มิลลกิ รัม) (มลิ ลิกรัม) (มิลลกิ รมั )
32.8 16.8 525.7 2.8 735.4 3.1
555 68.4

ซปุ มกั กะโรนไี กส่ บั + ฟักทองแกงบวด

ฟักทอง มีสารเบตา้ แคโรทีน
ช่วยบ�ำรงุ สายตา
และมใี ยอาหารสูง

คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรับเลี้ยงเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี 25

สัปดาห์ท่ี 1 วันอังคาร

รายการอาหารวา่ งเช้า นม
แคนตาลูป

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสกุ สำ� หรบั 1 คน น�ำ้ หนักอาหารดิบ ปริมาณทซ่ี ื้อ
สำ� หรับ 1 คน (กรัม) สำ� หรับ 30 คน (กรมั )
(หนว่ ยครวั เรอื น) 6 ลิตร
200 มลิ ลลิ ิตร (กรัม) 5,000
นม นม 1 แกว้ 150 6 ลติ ร
แคนตาลูป แคนตาลูป 4 ชน้ิ ค�ำ 4,500 ปริมาณท่ซี ือ้
(กรัม)
รายการอาหารกลางวนั ข้าวสวย 1,000
ไก่อบ 1,200
แกงจืดผกั กาดขาวหมสู ับ 80
แตงโม 37.5
37.5
รายการอาหาร ส่วนผสม ปรมิ าณอาหารสุก ส�ำหรับ 1 คน นำ้� หนกั อาหารดิบ 37.5
ส�ำหรบั 1 คน (กรมั ) สำ� หรบั 30 คน 37.5
(หนว่ ยครวั เรอื น) 30 600
40 (กรัม) 800
ขา้ วสวย ขา้ วสาร 1 ทัพพี 2.5 900 400
1.25 1,200 -
ไกอ่ บ เนื้ออกไก่ (หั่นชิน้ ) 2 ช้อนกินข้าว 1.25 75 500
1.25 37.5 50
กระเทยี ม (สับ) 1/2 ชอ้ นชา 1.25 37.5 37.5
20 37.5 37.5
น้�ำมันพชื 1/4 ช้อนชา 20 37.5 18
10 600 160
ซอสปรงุ รส 1/4 ช้อนชา 600 160
100 มิลลลิ ติ ร 300 6,000
ซอสหอยนางรม 1/4 ชอ้ นชา - 3 ลิตร
- -
นำ้� ตาลทรายขาว 1/4 ช้อนชา -
1.25 37.5
แกงจดื ผักกาดขาว หมสู บั 1 ช้อนกินขา้ ว 1.25 37.5
หมูสบั ผกั กาดขาว (ห่ันช้ิน) 2 ช้อนกนิ ข้าว 0.6 18
5 150
แครอท (ห่นั แว่น) 1 ชอ้ นกินขา้ ว 5 150
150 4,500
น้ำ� เปล่า 1/2 แก้ว

ซ่โี ครงไก่ -

รากผักซี -

ซอสปรุงรส 1/4 ช้อนชา

ซีอว๊ิ ขาว 1/4 ช้อนชา

เกลอื เสรมิ ไอโอดีน 1/8 ช้อนชา

กระเทยี มเจียว 1 ช้อนชา

ต้นหอม - ผกั ชี 1 ชอ้ นชา

แตงโม แตงโม 4 ชิน้ คำ�

26 คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรับเลยี้ งเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารว่างบ่าย นม
โดนทั

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสกุ สำ� หรบั 1 คน น้�ำหนักอาหารดบิ ปรมิ าณที่ซ้ือ
ส�ำหรับ 1 คน (กรมั ) ส�ำหรบั 30 คน (กรมั )
นม นม (หน่วยครวั เรอื น) 6 ลติ ร
โดนัท โดนัท 200 มลิ ลลิ ติ ร (กรัม) 30 ชิน้
1 แกว้ 1 ช้ิน 6 ลิตร
1 ชิ้นเลก็ 30 ชนิ้

คณุ คา่ ทางโภชนาการส�ำหรบั 1 คน

พลังงาน คาร์โบไฮเดรต โปรตนี ไขมัน แคลเซียม เหลก็ โซเดียม ใยอาหาร
(กิโลแคลอร่ี) (กรมั ) (กรัม) (กรมั ) (มิลลกิ รมั ) (มลิ ลกิ รัม) (มลิ ลิกรัม) (มลิ ลกิ รัม)
16.7 571.4 2.7 901.0 3.3
556.4 68.1 32.4

ขา้ วสวย ไกอ่ บ แกงจดื ผักกาดขาวหมูสับ แตงโม

ค่มู ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรับเลย้ี งเด็กกลางวัน อายุ 1-3 ปี 27

สปั ดาห์ท่ี 1 วนั พุธ

รายการอาหารวา่ งเชา้ นม
กล้วยหอม

รายการอาหาร ส่วนผสม ปริมาณอาหารสุก ส�ำหรับ 1 คน นำ้� หนกั อาหารดบิ ปรมิ าณที่ซือ้
สำ� หรบั 1 คน (กรัม) ส�ำหรับ 30 คน (กรมั )
(หนว่ ยครวั เรอื น) 6 ลิตร
200 มลิ ลิลติ ร (กรมั ) 15 ผล
นม นม 1 แก้ว 1/2 ผล 6 ลิตร
กล้วยหอม กลว้ ยหอม 1/2 ผล 15 ผล

รายการอาหารกลางวัน ข้าวสวย
ไข่เจยี วหอมหวั ใหญม่ ะเขือเทศ
แกงจดื กะหล�่ำปลหี มูสบั
ชมพูแ่ ดง

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสุก ส�ำหรับ 1 คน น�้ำหนกั อาหารดบิ ปรมิ าณทซี่ ้อื
สำ� หรบั 1 คน (กรัม) ส�ำหรบั 30 คน (กรัม)
(หน่วยครัวเรอื น) 30 1,000
50 (กรัม) 30 ฟอง
ข้าวสวย ข้าวสาร 1 ทพั พี 5 900 160
ไข่เจียว 30 ฟอง
หอมหัวใหญ่ ไขไ่ ก่ 1 ฟอง 5 150 160
มะเขอื เทศ 5 150
แกงจืดกะหลำ่� ปลี หอมหวั ใหญ่ 1/2 ช้อนกนิ ข้าว 1.25 150 37.5
หมูสับ (หนั่ เตา๋ ) 20 150 600
20 37.5 800
ชมพู่แดง มะเขือเทศ (หั่นเตา๋ ) 1/2 ชอ้ นกินขา้ ว 10 600 400
100 มิลลลิ ติ ร 600 -
น้ำ� มนั พืช 1 ชอ้ นชา - 300 500
- 3 ลิตร 50
ซอี ว๊ิ ขาว 1/4 ช้อนชา 1.25 - 37.5
1.25 - 37.5
เนื้อหมู (สบั ) 1 ช้อนกนิ ขา้ ว 0.6 37.5 18
5 37.5 160
กะหล่ำ� ปลี (หน่ั ชน้ิ ) 2 ช้อนกินขา้ ว 5 18 160
80 150 2,500
แครอท (หัน่ แวน่ ) 1 ชอ้ นกนิ ข้าว 150
2,400
น�้ำเปล่า 1/2 แกว้

ซี่โครงไก่ -

รากผักซี -

ซอสปรุงรส 1/4 ชอ้ นชา

ซอี วิ๊ ขาว 1/4 ช้อนชา

เกลือเสรมิ ไอโอดีน 1/8 ชอ้ นชา

กระเทยี มเจียว 1 ช้อนชา

ต้นหอม - ผักชี 1 ช้อนชา

ชมพูแ่ ดง 4 ช้นิ คำ�

28 คู่มือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรับเลยี้ งเด็กกลางวัน อายุ 1-3 ปี

รำยกำรอำหำรวำ่ งบำ่ ย นม
รายการอาหารวา่ งบ่าย นมแยมโรล
แยมโรล ปริมำณอำหำรสุก นำ้ หนักอำหำรดิบ
รำยกำรอำหำร สว่ นผสม ป(ห11รสนิม(�ำชแหา่วสหกนิ้ นณยำรว้ เว่ คหลบั อยร็กราคัว1บั หเรราควั1ือรนเสนรคุกอื )นน) สำหรบั 1 คน นส้ำ� �ำหสหำนหร(ักกับ3ร6อ(รกับ0ามั3ลรห0)3มัชติ าิ้นร)0ครดนคบิ น ปริมำณทซี่ ือ้
สำ� ห2(ร0กับร0(1ัมก1ม)รชิลคัมิน้ ลน)ิลิตร ปร36(มิ (ก0กาลรรณัมชิตัมิ้น)รท)ี่ซ้ือ
นรมายการอาหาร นมสว่ นผสม 1 แกว้ 200 มิลลลิ ิตร 6 ลิตร
แยมโรล แยมโรล 6 ลติ ร
นม นม

แยมโรล แยมโรล 1 ชคน้ิุณเคลำ่็กทำงโภชนำกำรสำห1รบั ช้ิน1 คน 30 ช้ิน 30 ชน้ิ

คุณค่าทางโภพชลนงั งาำกนารส�ำคหำรรับ์โบไ1ฮเคดนรต โปรตนี ไขมนั แคลเซียม เหล็ก โซเดยี ม ใยอำหำร

พลงั งาน(กโิ ลแคคลารอ์โรบ่ี)ไฮเดรต(กรัม) โปรตนี (กรมั ) (ไกขรมมั นั ) (มลิ ลแกิครลมั เซ) ยี ม(มลิ ลิกรเัมห)ล็ก(มลิ ลิกรัมโซ)เดยี(มมิลลิกรัมใ)ยอาหาร
(กิโลแคลอร)ี่ 562.7(กรมั ) 61.1 (กรัม)29.7 (2ก2รมั.0) 57(ม6ลิ .8ลกิ รมั ) 3.(6มิลลิกรมั )912.(1มลิ ลกิ รมั )2.2 (มลิ ลิกรัม)

562.7 61.1 29.7 22.0 576.8 3.6 912.1 2.2

แดขง้ำขวา้สววสยวยไขไ่เขจ่เจยี ยีววหหออมมหหวัวั ใใหหญญ่ใใ่ สสม่ ม่ ะะเขเขอื อืเทเศทศแกแงกจงืดจกดืะหกละ่�ำหปลล่ำีหปมลูสหี บั มชสู มบั พช่แู ดมงพู่

ไขไ่ ก่ และเน้อื หมู แหลง่ โปรตนี นำ้ มนั พืช เปน็ แหลง่ พลงั งำน
ช่วยสรำ้ งและซ่อมแซมเซลลต์ ่ำงๆ และชว่ ยในกำรดดู ซมึ วติ ำมนิ เอ ดี อี เค

v

ผกั หลำกสี
แดง เหลืองส้ม ขำว
เปน็ แหลง่ วิตำมนิ แรธ่ ำตุ
สำรพฤกษเคมี และใยอำหำร

ขำ้ วสวย เปน็ แหล่งคำร์โบไฮเดรต ผลไม้ : ชมพแู่ ดง
ช่วยให้รำ่ งกำยมีแรงทำกิจกรรมต่ำงๆ เปน็ แหลง่ วิตำมนิ แร่ธำตุ
สำรพฤกษเคมี ใยอำหำร

คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรับเลย้ี งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี 29

25

สปั ดาหท์ ี่ 1 วันพฤหสั บดี

รายการอาหารวา่ งเช้า นม
เมลอ่ น

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสุก ส�ำหรบั 1 คน นำ�้ หนกั อาหารดบิ ปรมิ าณทีซ่ อ้ื
ส�ำหรับ 1 คน (กรัม) สำ� หรบั 30 คน (กรมั )
นม นม (หนว่ ยครัวเรือน) 6 ลิตร
เมล่อน เมลอ่ น 200 มิลลลิ ติ ร (กรมั ) 6,000
1 แก้ว 150 6 ลติ ร
4 ชิ้นค�ำ 4,500

รายการอาหารกลางวัน บะหมี่นำ้� ลกู ชน้ิ ปลาหรอื ลูกช้นิ กุ้งและตบั
ถัว่ เขยี วตม้ นำ้� ตาล

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสกุ ส�ำหรับ 1 คน นำ้� หนักอาหารดบิ ปรมิ าณทซี่ ้ือ
สำ� หรบั 1 คน (กรมั ) สำ� หรบั 30 คน (กรัม)
(หนว่ ยครวั เรอื น) 50 1,500
40 (กรัม) 1,200
บะหมน่ี �้ำลูกชิน้ ปลา บะหม่ลี วก 1 ทพั พี 1,500
หรือลกู ชนิ้ กงุ้ และ ลกู ชน้ิ ปลา หรือ 2 ช้อนกนิ ขา้ ว 20 1,200 600
ตับ ลกู ชิน้ กุ้ง 10 350
10 600 350
ตับหมู (หัน่ ชนิ้ เล็ก) 1 ช้อนกินข้าว 300
5 300 160
ถ่วั งอก 1 ชอ้ นกนิ ขา้ ว 5 160
10 150 400
กวางตงุ้ 1 ช้อนกนิ ข้าว 150 มลิ ลลิ ิตร 150 -
(หนั่ ชิ้นเลก็ ) - 300 500
- 4.5 ลติ ร 50
ต้นหอม - ผกั ชี 1 ช้อนชา 1.25 - 37.5
1.25 - 37.5
กระเทียมเจยี ว 1 ช้อนชา 0.6 37.5 18
15 37.5 500
น�ำ้ ซปุ หัวไชเท้า (ห่นั แว่น) 1 ชอ้ นกนิ ข้าว 5 18 150
100 มลิ ลลิ ิตร 450 -
นำ�้ เปลา่ 1 แก้ว 150
3 ลติ ร
ซ่โี ครงไก่ -

รากผักชี -

ซอสปรงุ รส 1/4 ช้อนชา

ซอี ๊ิวขาว 1/4 ช้อนชา

เกลอื เสรมิ ไอโอดนี 1/8 ชอ้ นชา

ถว่ั เขียวต้มน้�ำตาล ถว่ั เขียว 1/2 ทพั พี

น้ำ� ตาลทรายขาว 1 ชอ้ นชา

น�ำ้ เปล่า 1/2 แก้ว

30 คูม่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรับเล้ียงเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารว่างบา่ ย นม
ทองมว้ น

รายการอาหาร ส่วนผสม ปรมิ าณอาหารสกุ ส�ำหรบั 1 คน นำ�้ หนักอาหารดบิ ปรมิ าณทซ่ี อื้
สำ� หรับ 1 คน (กรมั ) สำ� หรับ 30 คน (กรัม)
นม นม (หน่วยครัวเรอื น) 6 ลติ ร
ทองม้วน ทองม้วน 200 มิลลิลิตร (กรัม) 120 ชิน้
1 แกว้ 4 ชนิ้ 6 ลิตร
4 ช้ิน 120 ชิ้น

คุณค่าทางโภชนาการส�ำหรับ 1 คน

พลังงาน คาร์โบไฮเดรต โปรตนี ไขมัน แคลเซยี ม เหล็ก โซเดียม ใยอาหาร
(กโิ ลแคลอร)่ี (กรัม) (กรมั ) (กรมั ) (มิลลกิ รัม) (มิลลิกรัม) (มิลลิกรมั ) (มิลลิกรัม)
34.0 8.9 587.3 7.4 913.9 4.9
529.3 78.0

บะหมน่ี �้ำลกู ช้นิ ปลาหรือลกู ชิน้ ก้งุ และตับ ถ่ัวเขียวต้มนำ้� ตาล

คูม่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรับเลีย้ งเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี 31

สัปดาห์ที่ 1 วันศกุ ร์

รายการอาหารวา่ งเช้า นม
แตงโม

รายการอาหาร ส่วนผสม ปรมิ าณอาหารสุก สำ� หรับ 1 คน น้�ำหนักอาหารดิบ ปรมิ าณที่ซอ้ื
สำ� หรบั 1 คน (กรัม) ส�ำหรบั 30 คน (กรัม)
นม นม (หน่วยครวั เรือน) 6 ลติ ร
แตงโม แตงโม 200 มิลลิลติ ร (กรมั ) 6,000
1 แกว้ 150 6 ลติ ร
4 ชิ้นคำ� 4,500

รายการอาหารกลางวนั ข้าวสวย
ผัดถั่วงอกใส่เลือดหมู
ปลากะพงทอด
ฝร่ัง

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสุก สำ� หรับ 1 คน น�ำ้ หนักอาหารดิบ ปริมาณที่ซอื้
สำ� หรบั 1 คน (กรมั ) ส�ำหรบั 30 คน (กรมั )
(หน่วยครวั เรือน) 30 1,000
20 (กรมั ) 650
ขา้ วสวย ข้าวสาร 1 ทัพพี 10 900 350
ผดั ถว่ั งอก 20 600 600
ใสเ่ ลือดหมู ถ่วั งอก 2 ชอ้ นกนิ ขา้ ว 300
5 600 160
ต้นหอม (หนั่ ทอ่ น) 1 ช้อนกนิ ขา้ ว 5 150
5 150 150
เลอื ดหมูต้มสุก 1 ชอ้ นกินข้าว 2.5 150 75
(หัน่ ชิน้ ค�ำ) 1.25 150 37.5
40 75 1,700
กระเทียม (สบั ) 1 ชอ้ นชา 1.25 37.5 37.5
5 1,200 150
น้ำ� มนั พชื 1 ช้อนชา 80 37.5 3,400
150
ซอสหอยนางรม 1 ช้อนชา 2,400

ซีอิ๊วขาว 1/2 ชอ้ นชา

ปลากะพงทอด น�้ำตาลทรายขาว 1/4 ช้อนชา
ฝรง่ั เน้อื ปลากะพง 2 ช้อนกินขา้ ว
นำ�้ ปลา 1/4 ชอ้ นชา
นำ�้ มันพืช 1 ชอ้ นชา
ฝรงั่ 4 ช้ินคำ�

32 คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรบั เลีย้ งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี

รารยำยกกาำรรออาำหหำารรววำ่ า่ งงบบ่ำา่ยย นนมม
เคเคก้ ก้กกลลว้ ้วยยหหออมม
ป(1หรสป(นิมแห�ำรสา่วหกนิมณำย้วรว่ำหคับอณยรราคบัวั1อหรเำราวัค1หอืรเนำรสนครอืกุ)นสนุก) สำ� 2สห(0ำรกหับ0ร(รมัก1มับ)รลิ มัค1ล)นลิ คติ นร นนส�้ำำ้ สำ�หหำหนนหร(กั ักกับร6(ออรกับาัม3ลำรห3หมั0ติ)าร)0ำครรดนดคิบบิน
รราำยยกกาำรรออาำหหาำรร สส่วว่ นนผผสสมม ปปรริม6(ิมก(ำกาลรณรณมัติ ัมท)รท)ซ่ี ซ่ี อื้ ้อื
นม นม 360ลชิตน้ิ ร
นเคมก้ กล้วยหอม นเมค้กกลว้ ยหอม 11แกชว้ ้นิ 200 มิล1ลลิชิตน้ ร 63ล0ิตรชิน้ 30 ช้ิน

เคก้ กลว้ ยหอม เคก้ กล้วยหอม 1 ชิ้น 1 ชิน้ 30 ช้ิน

คณุ คา่ ทางโภชนาการสำ� หรบั 1 คน คณุ คำ่ ทำงโภชนำกำรสำหรับ 1 คน

(กพิโลลแงั คงลานอ(กรพ่ี)ิโลลแังคงคลำานอร(โ์รกบ)่ี รไฮมั เค)ดำรรต(โ์ กบรไมัฮเ)ดรโ(ปตกรรตมั นีโ)(ปกรรตัมีน) (ไ(ไกขกขรรมมัมมั ันัน)) (แมคลิ ลล(แเมกิซคลิรยีลัมลมเกิ)ซรียัมม()มลิเหลลกิ(ก็มรมัลิเห)ลลิก็กร(มั มโ)ซิลลเดกิ ียร(มัมมโ)ซิลเลดกิ (ียใรมมยัมลิ อ)ลำิกหรำมั ร()ใมยลิ อลาิกหราัมร)
611.3 611.3 76.5 76.5 30.930.9 1199.5 5575.057.0 6.7 6.7 765.1 765.1 4.9 4.9

ขำ้ วสวย ผดั ถั่วขง้าอวกสใวสย่เลผอื ดั ดถหัว่ งมอู กปใลสำเ่ ลกือะดพหงมทู อปดลาฝกระพงั่ งทอด ฝรัง่
ขมเำ้คีลววือำสดมหวสมยำู คอไญัุดขมต่เไจ่อปกียดำวว้รหยเจธอรำญิมตุเใเหตหบิลญก็โตใ่ ส่มะเขเชือน่วเื้อทยปสศลรำำ้ แแงลกแะลงเะจลซือดื อ่ ดกมหะแมหซู มแลหเ่ำซลปล่งลลโปต์ ีหรำ่ มตงๆนีสู บั

v น้ำมนั พชื เปน็ แหล่งพลังงำน
และชว่ ยในกำรดดู ซึมวติ ำมนิ เอ ดี อี เค

ผกั สีขำว : ถ่วั งอก
มีสำรอลั ลิซนิ

ชว่ ยต้ำนกำรอักเสบ
มวี ติ ำมนิ แร่ธำตุ
และใยอำหำร

ข้ำวสวย เปน็ แหล่งคำร์โบไฮเดรต ผลไม้ : ฝรัง่
ช่วยใหร้ ่ำงกำยมีแรงทำกจิ กรรมตำ่ งๆ อดุ มไปด้วยวิตำมนิ ซสี งู
ชว่ ยดดู ซมึ ธำตเุ หลก็ มีแร่ธำตุ
สำรพฤกษเคมี และใยอำหำร

คมู่ ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรบั เล้ยี งเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี 33

29

สปั ดาหท์ ่ี 2 วันจันทร์

รายการอาหารวา่ งเชา้ นม
องุ่น

รายการอาหาร ส่วนผสม ปริมาณอาหารสุก ส�ำหรบั 1 คน น้ำ� หนกั อาหารดิบ ปรมิ าณทซ่ี ้อื
สำ� หรับ 1 คน (กรมั ) สำ� หรบั 30 คน (กรัม)
นม นม (หนว่ ยครัวเรอื น) 6 ลิตร
องนุ่ องนุ่ 200 มิลลิลติ ร (กรมั ) 1,600
1 แก้ว 50 6 ลติ ร
8 ผลเล็ก 1,500 ปริมาณทซ่ี ้อื
(กรมั )
รายการอาหารกลางวัน ขา้ วมันไกใ่ ส่เลอื ดไก่ 1,000
ซุปฟักเขยี วแครอท 1,200
สาคเู ปียกข้าวโพด 600
110
รายการอาหาร ส่วนผสม ปริมาณอาหารสุก สำ� หรับ 1 คน นำ้� หนกั อาหารดบิ 75
สำ� หรับ 1 คน (กรัม) สำ� หรบั 30 คน 350
ข้าวมันไก่ ข้าวสาร (หน่วยครัวเรือน) 30 40
1 ทัพพี 40 (กรมั ) 40
เน้ืออกไก่ (หัน่ ชน้ิ ) 2 ชอ้ นกินขา้ ว 20 900 150
เลือดไกต่ ม้ สกุ 1 ชอ้ นกินข้าว - 1,200 75
กระเทียม (ทบุ ) - 2.5 600 37.5
น้ำ� มันพชื 1/2 ชอ้ นชา 10 100 37.5
แตงกวา (หน่ั แว่น) 1 ชอ้ นกนิ ขา้ ว 1.25 75 37.5
นำ้� จ้ิม กระเทยี ม (สบั ) 1/4 ช้อนชา 1.25 300 600
ขิงบด 1/4 ช้อนชา 5 37.5 400
น้ำ� ส้มสายชู 1 ชอ้ นชา 2.50 37.5 -
น้�ำตาลปี๊บ 1/2 ชอ้ นชา 1.25 150 500
ซีอว๊ิ ขาว 1/4 ช้อนชา 1.25 75 50
ซีอิ๊วดำ� 1/4 ชอ้ นชา 1.25 37.5 37.5
เต้าเจี้ยว 1/4 ช้อนชา 10 37.5 37.5
ซุปฟักเขยี ว ฟกั เขยี ว (ห่นั ชน้ิ ) 1 ชอ้ นกินข้าว 10 37.5 18
แครอท แครอท (ห่นั ช้ิน) 1 ชอ้ นกินขา้ ว 300 80
น้ำ� เปลา่ 1/2 แก้ว 100 มลิ ลลิ ิตร 300 500
ซโ่ี ครงไก่ - - 3 ลติ ร 225
รากผกั ชี - - - 450
ซอสปรุงรส 1/4 ชอ้ นชา - 150
ซอี ๊ิวขาว 1/4 ชอ้ นชา 1.25 37.5 15
เกลอื เสริมไอโอดีน 1/8 ชอ้ นชา 1.25 37.5
ตน้ หอม – ผักชี 1/2 ช้อนชา 0.6 18
สาคูเปยี กขา้ วโพด สาคเู มด็ เลก็ ต้ม 2 ช้อนกนิ ข้าว 2.5 75
ขา้ วโพดเหลือง 1/2 ช้อนกนิ ขา้ ว 15 450
หวั กะทิ 1 ชอ้ นกนิ ข้าว 7.5 225
น้ำ� ตาลทรายขาว 1 ช้อนชา 15 450
เกลอื เสริมไอโอดนี - 5 150
-
-

34 คมู่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรบั เลี้ยงเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารวา่ งบา่ ย นม

ขนมไข ่

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสกุ ส�ำหรับ 1 คน น้ำ� หนักอาหารดบิ ปริมาณท่ีซอ้ื
สำ� หรับ 1 คน (กรมั ) ส�ำหรบั 30 คน (กรมั )
นม นม (หน่วยครวั เรอื น) 6 ลติ ร
ขนมไข่ ขนมไข่ 200 มิลลิลิตร (กรัม) 30 ชิ้น
1 แก้ว 1 ช้ิน 6 ลิตร
1 ชิ้น 30 ชน้ิ

คณุ คา่ ทางโภชนาการส�ำหรบั 1 คน

พลังงาน คาร์โบไฮเดรต โปรตนี ไขมนั แคลเซียม เหล็ก โซเดยี ม ใยอาหาร
(กิโลแคลอร่)ี (กรัม) (กรมั ) (กรัม) (มลิ ลกิ รมั ) (มิลลิกรมั ) (มลิ ลิกรัม) (มิลลิกรมั )
28.7 16.6 533.4 5.3 977.5 2.0
558.1 74

ขา้ วมนั ไก่ ซปุ ฟกั เขียวแครอท สาคูเปียกขา้ วโพด

ขา้ วสวย และขา้ วโพด อย่ใู นกลุม่ ข้าว/แป้ง
เปน็ แหลง่ คาร์โบไฮเดรต

ช่วยให้ร่างกายมีแรงท�ำกจิ กรรมตา่ งๆ

คมู่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรบั เล้ียงเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี 35

สัปดาหท์ ี่ 2 วนั อังคาร

รายการอาหารว่างเชา้ นม ปริมาณอาหารสกุ สำ� หรับ 1 คน น�้ำหนักอาหารดิบ ปริมาณท่ซี ือ้
สาลี่ สำ� หรบั 1 คน (กรัม) สำ� หรบั 30 คน (กรมั )
(หนว่ ยครัวเรอื น) 6 ลิตร
รายการอาหาร ส่วนผสม 200 มลิ ลลิ ติ ร (กรัม) 2,500
1 แกว้ 60 6 ลิตร
นม นม 4 ชนิ้ ค�ำ 1,800
สาล่ี สาลี่

รายการอาหารกลางวัน ขา้ วสวย
อกไกน่ �้ำแดง
แกงจืดวุน้ เสน้ ใสผ่ ดั กาดขาวและลกู ชิ้นปลา
ฝรั่ง

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสุก ส�ำหรบั 1 คน นำ้� หนกั อาหารดบิ ปรมิ าณท่ีซือ้
ข้าวสวย ส�ำหรบั 1 คน (กรัม) ส�ำหรับ 30 คน (กรัม)
อกไกน่ ้ำ� แดง (หนว่ ยครัวเรอื น) 30 1,000
แกงจืดวุ้นเส้น 40 (กรมั ) 1,200
ผดั กาดขาว ขา้ วสาร 1 ทัพพี 5 900 150
ลูกชนิ้ ปลา 7.5 1,200 225
เน้อื อกไก่ (ห่นั ช้นิ ) 2 ชอ้ นกินขา้ ว 1.25 150 37.5
ฝรั่ง 1.25 225 37.5
น้�ำมนั พชื 1 ชอ้ นชา 30 37.5 900
20 37.5 800
ซอสมะเขือเทศ 1/2 ช้อนกนิ ข้าว 10 900 400
20 600 600
ซอสปรุงรส 1/4 ช้อนชา 300 -
100 มิลลลิ ติ ร 600 500
นำ้� ตาลทรายขาว 1/4 ช้อนชา - 3 ลิตร 50
- - 37.5
วนุ้ เสน้ 2 ชอ้ นกินข้าว - 37.5
1.25 37.5 18
ผกั กาดขาว (ห่ันชน้ิ ) 2 ชอ้ นกนิ ข้าว 1.25 37.5 160
0.6 18 3,400
แครอท (หั่นแว่น) 1 ชอ้ นกนิ ข้าว 5 150
80 2,400
ลูกชิ้นปลา 1 ชอ้ นกินข้าว

น้ำ� เปลา่ 1/2 แกว้

ซ่โี ครงไก่ -

รากผักชี -

ซอสปรงุ รส 1/4 ชอ้ นชา

ซีอิว๊ ขาว 1/4 ชอ้ นชา

เกลอื เสริมไอโอดีน 1/8 ช้อนชา

ต้นหอม – ผักชี 1 ชอ้ นชา

ฝร่งั 4 ชน้ิ คำ�

36 ค่มู ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรับเล้ียงเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารวา่ งบ่าย นม
ขนมชน้ั

รายการอาหาร ส่วนผสม ปริมาณอาหารสกุ สำ� หรบั 1 คน นำ้� หนกั อาหารดบิ ปริมาณท่ซี ื้อ
สำ� หรับ 1 คน (กรมั ) ส�ำหรับ 30 คน (กรัม)
นม นม (หน่วยครวั เรือน) 6 ลติ ร
ขนมชน้ั ขนมชั้น 200 มิลลลิ ติ ร (กรัม) 30 ช้ิน
1 แกว้ 1 ชนิ้ 6 ลิตร
1 ชนิ้ 30 ชน้ิ

คุณคา่ ทางโภชนาการสำ� หรบั 1 คน

พลงั งาน คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมนั แคลเซียม เหล็ก โซเดยี ม ใยอาหาร
(กโิ ลแคลอร่ี) (กรัม) (กรมั ) (กรัม) (มิลลกิ รมั ) (มลิ ลิกรมั ) (มิลลิกรัม) (มิลลกิ รมั )
29.5 16.1 546.2 2.3 958.9 5.3
589.8 82.1

ขา้ วสวย แกงจืดวุ้นเส้นใส่ผักกาดขาวและลกู ชนิ้ ปลา ฝร่ัง

คูม่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรบั สถานรับเลีย้ งเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี 37

สปั ดาห์ท่ี 2 วนั พุธ

รายการอาหารว่างเช้า นม
แอปเป้ิล

รายการอาหาร ส่วนผสม ปริมาณอาหารสกุ ส�ำหรบั 1 คน น้ำ� หนักอาหารดบิ ปริมาณทีซ่ ้อื
สำ� หรบั 1 คน (กรมั ) ส�ำหรบั 30 คน (กรมั )
นม นม (หนว่ ยครวั เรือน) 6 ลิตร
แอปเปลิ้ แอปเปิ้ล 200 มิลลิลติ ร (กรัม) 2,000
1 แกว้ 50 6 ลิตร
4 ชิน้ 1,500

รายการอาหารกลางวัน ขา้ วสวย
ตม้ ซปุ อกไกใ่ ส่มันฝร่ังหอมหัวใหญ่และมะเขือเทศ
ผดั ถั่วฝกั ยาวหมสู ับหรือไกส่ ับใสแ่ ครอท
แตงโม

รายการอาหาร ส่วนผสม ปริมาณอาหารสกุ ส�ำหรับ 1 คน นำ�้ หนักอาหารดบิ ปรมิ าณทซ่ี ้ือ
ขา้ วสวย สำ� หรบั 1 คน (กรัม) ส�ำหรับ 30 คน (กรัม)
ตม้ ซุปอกไก่ (หนว่ ยครวั เรือน) 30 1,000
ใส่มันฝร่งั 40 (กรัม) 1,200
หอมหวั ใหญแ่ ละ ขา้ วสาร 1 ทัพพี 10 900 350
มะเขือเทศ 5 1,200 160
เนอ้ื อกไก่ (สบั ) 2 ช้อนกินข้าว 5 300 160
ผัดถ่วั ฝกั ยาว 150 -
หมสู บั หรอื ไกส่ ับ มนั ฝรง่ั (ห่นั ลูกเตา๋ ) 1 ชอ้ นกินขา้ ว 100 มิลลลิ ิตร 150 500
ใสแ่ ครอท - 3 ลิตร 50
แตงโม หอมหัวใหญ่ (หั่นชนิ้ ) 1/2 ชอ้ นกินข้าว - - 37.5
- 37.5
มะเขือเทศ (หั่นชิน้ ) 1/2 ช้อนกินขา้ ว 1.25 37.5 18
1.25 37.5 160
น�้ำเปลา่ 1/2 แกว้ 0.6 18
5 150 350
ซ่โี ครงไก่ - 200
10 300 600
รากผกั ชี - 5 150 80
20 600 150
ซอสปรงุ รส 1/4 ชอ้ นชา 2.5 75 75
5 150 37.5
ซอี ิ๊วขาว 1/4 ช้อนชา 2.5 75 37.5
เกลือเสรมิ ไอโอดีน 1/8 ชอ้ นชา 1.25 37.5 6,000
ตน้ หอม - ผกั ชี 1 ชอ้ นชา 1.25 37.5
ถั่วฝกั ยาว (ห่ันฝอย) 1 ชอ้ นกินข้าว 150 4,500
แครอท (หนั่ เต๋า) 1/2 ชอ้ นกนิ ข้าว
เนอ้ื หมูหรือไก่ (สบั ) 1 ช้อนกินขา้ ว
กระเทียม (สับ) 1/2 ชอ้ นชา

น�้ำมันพืช 1 ชอ้ นชา

ซอสหอยนางรม 1/2 ชอ้ นชา

ซอี ๊ิวขาว 1/4 ชอ้ นชา

นำ�้ ตาลทราย 1/4 ช้อนชา

แตงโม 4 ช้ินค�ำ

38 คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรบั สถานรับเลย้ี งเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารว่างบ่าย นม
คุกก้ี

รายการอาหาร ส่วนผสม ปรมิ าณอาหารสุก ส�ำหรับ 1 คน น�้ำหนกั อาหารดิบ ปริมาณที่ซื้อ
สำ� หรบั 1 คน (กรัม) ส�ำหรบั 30 คน (กรัม)
นม นม (หน่วยครวั เรือน) 6 ลิตร
คกุ กี้ คุกก้ี 200 มิลลลิ ิตร (กรมั ) 60 ชิ้น
1 แก้ว 2 ชิน้ 6 ลิตร
2 ชิ้น 60 ชิ้น

คณุ คา่ ทางโภชนาการส�ำหรบั 1 คน

พลงั งาน คารโ์ บไฮเดรต โปรตีน ไขมัน แคลเซยี ม เหล็ก โซเดียม ใยอาหาร
(กิโลแคลอรี่) (กรัม) (กรมั ) (กรัม) (มลิ ลิกรัม) (มลิ ลิกรมั ) (มลิ ลิกรัม) (มิลลกิ รัม)
31.2 19.0 545.4 2.4 975.1 2.5
569.3 67.6

ข้าวสวย ตม้ ซปุ อกไก่ใส่มนั ฝรัง่ หอมหัวใหญ่และมะเขือเทศ
ผัดถ่วั ฝักยาวหมูสับหรือไกส่ ับใสแ่ ครอท แตงโม

คมู่ ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรบั เล้ยี งเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี 39

สัปดาหท์ ี่ 2 วนั พฤหัสบดี

รายการอาหารว่างเชา้ นม
มะม่วงมนั

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสุก ส�ำหรับ 1 คน นำ้� หนกั อาหารดบิ ปรมิ าณที่ซ้อื
สำ� หรับ 1 คน (กรมั ) ส�ำหรบั 30 คน (กรมั )
นม นม (หนว่ ยครัวเรอื น) 6 ลติ ร
มะมว่ งมนั มะมว่ งมัน 200 มลิ ลิลติ ร (กรมั ) 3,000
1 แกว้ 70 6 ลติ ร
4 ชิ้นค�ำ 2,100

รายการอาหารกลางวนั เสน้ หมร่ี าดหนา้ ทะเล ใสแ่ ครอท กะหลำ�่ ปลแี ละกวางตุง้
ถ่วั แดงตม้ น้ำ� ตาล

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสุก สำ� หรบั 1 คน นำ้� หนกั อาหารดบิ ปรมิ าณทซี่ ื้อ
สำ� หรับ 1 คน (กรมั ) สำ� หรับ 30 คน (กรมั )
เส้นหมร่ี าดหนา้ เส้นหม่ลี วก (หน่วยครัวเรอื น) 30 1,000
ทะเล ใสแ่ ครอท เนื้อปลากะพง (ห่ันชิน้ ) 40 (กรัม) 1,700
กะหล�ำ่ ปลีและ เน้ือปลาหมึก (หัน่ ชนิ้ ) 1 ทพั พี 10 900 350
กวางตุ้ง ก้งุ สด (แกะเปลอื ก) 2 ชอ้ นกนิ ข้าว 10 1,200 400
แครอท (หัน่ ลกู เตา๋ ) 1/2 ชอ้ นกินข้าว 10 300 400
1/2 ชอ้ นกนิ ข้าว 300 400
1 ช้อนกินข้าว 300 350
160
ถวั่ แดงต้มนำ้� ตาล กะหล�่ำปลี (ซอย) 1 ชอ้ นกนิ ข้าว 10 300 150
กวางต้งุ (หนั่ ชิน้ เลก็ ) 1 ช้อนกนิ ขา้ ว 10 300 -
กระเทียม (สับ) 1 ชอ้ นชา 5 150 450
น�ำ้ มนั พืช 1 ชอ้ นชา 5 150 150
นำ้� เปลา่ 1/2 แก้ว 100 ซีซี. 3 ลติ ร 150
แปง้ มนั สำ� ปะหลงั 1 ชอ้ นกินขา้ ว 15 450 75
น้�ำตาลทรายขาว 1 ชอ้ นชา 5 150 75
เตา้ เจีย้ ว 1 ชอ้ นชา 5 150 500
ซีอ๊วิ ขาว 1/2 ชอ้ นชา 2.5 75 150
ซีอวิ๊ ดำ� 1/2 ชอ้ นชา 2.5 75 -
ถั่วแดง 1/2 ทัพพี 15 450
นำ้� ตาลทรายขาว 1 ช้อนชา 5 150
น�้ำเปล่า 1/2 แกว้ 100 มลิ ลลิ ติ ร 3 ลิตร

40 คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรบั เลยี้ งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี

รรำายยกกำารรออำหาำหราวร่ำวงบา่ งำ่ บย ่าย นเเนคคมมก้ ก้ เนเนยย ปรมิ ำณอำหำรสกุ น้ำหนกั อำหำรดบิ
ปรสมิ ำาหณรอบั าห1าครนสกุ
(หสนำ� หว่ ยรบัคร1ัวเครนอื น)
รำยกำรอำหำร สว่ นผสม 1(หแนก้ว่ ยครัวเรือน) สำหรบั 1 คน นส้ำ� ำหหนรกับอ3าห0าครดนิบ ปริมำณท่ซี ือ้
รายการอาหาร ส่วนผสม 11 ชแน้ิกว้ สำ� หร(กบั ร1มั )คน สำ� ห(รกับรมั 3)0 คน ป(กรริมมั า)ณทีซ่ อ้ื
นม นม 20(0กรมัมิล)ลิลติ ร 6(กลริตัมร) 6 ล(ิตกรรัม)
เคน้กมเนย เคน้กมเนย 200 ม1ิลชลิน้ ิลติ ร 360ลชติ นิ้ร 306ชลน้ิ ิตร

เค้กเนย เคก้ เนย 1 ชนิ้ 1 ชิ้น 30 ช้นิ 30 ช้นิ

คุณคำ่ ทำงโภชนำกำรสำหรบั 1 คน โซเดียม ใยอำหำร

คณุ ค่าทางพโลภังชงนำนาการสคำ�ำรห์โรบบั ไฮเ1ดรคตน โปรตนี ไขมัน แคลเซียม เหลก็

พลังง(ากนิโลแคลคอารรี่)์โบไฮเด(รกตรมั ) โปรต(กีนรมั ) (กรไขมั ม)ัน (มิลลกิ แรคมั ล) เซยี(มมลิ ลกิ รมั )เหล(ก็มิลลิกรมั )โซเ(ดมียลิ มลิกรมั ) ใยอาหาร
(กิโล60แ2ค.ล7อ6ร่ี)02.7 (กรัม) (3ก2ร.ัม37)2.7 11(1ก.71ร.มั 7) 566(.ม25ลิ 6ล6กิ .ร2มั )3.8 (มลิ 3ล.กิ8ร6มั 1)0.2 (ม6ลิ 1ล0กิ .ร26ัม.)4 (มิลลิกรมั )
90.6 90.6 6.4

เสน้ หเมส้นร่ี ำหดมห่ีรานดำ้ หทนะ้าเทละใเลสแ่ ใสคแ่รคอรทอทกะกหะลห่ำลปำ่� ปลลแี ีแลละะกกววำางต้งุ ถถว่ัั่วแแดดงงตต้ม้มนนำ�้ ตำ้ ตาลำล

อำหำรทะเล : กงุ้ ปลำหมกึ ปลำกะพง ถวั่ แดง ยงั เปน็ แหลง่ ของโปรตนี
นอกจำกจะเปน็ แหลง่ โปรตนี แลว้ และวติ ำมนิ ต่ำงๆ ซง่ึ วติ ำมนิ
ทีส่ ำคญั ทพ่ี บในถ่วั คือ วติ ำมนิ บี 1
ยังเปน็ แหลง่ อำหำรท่ีมไี อโอดนี สูงอกี ด้วย
ช่วยกระตนุ้ ระบบประสำทและสมองให้เจรญิ เตบิ โต v

v

ผกั หลำกสี v
เขียวเข้ม เหลอื งสม้ ขำว
เปน็ แหลง่ วติ ำมนิ แร่ธำตุ เสน้ หมแ่ี ละถัว่ แดง
สำรพฤกษเคมี และใยอำหำร อยู่ในกลมุ่ ขำ้ ว/แป้ง
เปน็ แหลง่ คำรโ์ บไฮเดรต
ชว่ ยให้ร่ำงกำยมแี รงทำกจิ กรรมตำ่ งๆ
น้ำมนั พชื เปน็ แหล่งพลงั งำน
และช่วยในกำรดดู ซึมวติ ำมนิ เอ ดี อี เค

ค่มู อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรบั สถานรับเล้ยี งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี 41

37

สปั ดาห์ท่ี 2 วันศุกร์

รายการอาหารว่างเชา้ นม
สม้ เขียวหวาน

รายการอาหาร ส่วนผสม ปรมิ าณอาหารสุก สำ� หรับ 1 คน น้ำ� หนักอาหารดิบ ปริมาณทซ่ี ้ือ
ส�ำหรบั 1 คน (กรัม) สำ� หรับ 30 คน (กรมั )
นม นม (หนว่ ยครวั เรือน) 6 ลิตร
สม้ เขยี วหวาน ส้มเขียวหวาน 200 มลิ ลลิ ิตร (กรัม)
1 แก้ว 1 ผล 6 ลติ ร 30 ผลกลาง
1 ผลกลาง 30 ผลกลาง

รายการอาหารกลางวนั ขา้ วสวย
ไขพ่ ะโล้เลือดไก่
ผัดบวบหมูสับใส่แครอท
มะละกอสุก

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสุก ส�ำหรบั 1 คน น้�ำหนกั อาหารดบิ ปริมาณทซี่ ื้อ
ส�ำหรบั 1 คน (กรัม) ส�ำหรบั 30 คน (กรมั )
(หน่วยครวั เรอื น) 30 1,000
25 (กรมั ) 15 ฟอง
ข้าวสวย ขา้ วสาร 1 ทพั พี 20 900 600
ไขพ่ ะโลเ้ ลือดไก่ ไข่ไก่ 1/2 ฟอง 10 15 ฟอง 300
เนอ้ื อกไก่ (หนั่ ชน้ิ ) 1 ช้อนกนิ ขา้ ว - 600 50
ผดั บวบหมูสบั เลอื ดไก่ (หน่ั ชน้ิ คำ� ) 1/2 ช้อนกนิ ขา้ ว - 300 50
ใส่แครอท ผงพะโล้ - - - 100
มะละกอสุก โปยก๊ัก - -
พรกิ ไทยป่น - - -
รากผกั ชี 1/2 แก้ว 75
กระเทยี ม 1/2 ช้อนชา 100 มลิ ลลิ ิตร 3 ลติ ร 37.5
น้�ำเปล่า 1/4 ช้อนชา 2.5 75 75
ซอี ว๊ิ ดำ� 1/2 ชอ้ นชา 1.25 37.5 15
ซีอ๊ิวขาว - 2.5 75 1,200
น้ำ� ตาลป๊บี 2 ชอ้ นกนิ ขา้ ว - - 400
เกลือเสริมไอโอดนี 1 ชอ้ นกนิ ข้าว 20 600 300
บวบเหล่ียม (หั่นช้นิ เล็ก) 1/2 ชอ้ นกนิ ขา้ ว 10 300 160
แครอท (ห่ันชิ้นเล็ก) 1 ชอ้ นชา 10 300 150
เนือ้ หมู (สบั ) 1 ช้อนชา 5 150 150
กระเทียม (สับ) 1 ช้อนชา 5 150 37.5
น้ำ� มนั พชื 1/4 ชอ้ นชา 5 150 37.5
ซอสหอยนางรม 1/4 ชอ้ นชา 1.25 37.5 2,500
ซอี ว๊ิ ขาว 4 ช้ินค�ำ 1.25 37.5
นำ้� ตาลทรายขาว 60 1,800
มะละกอสุก

42 คมู่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรบั เล้ียงเด็กกลางวนั อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารว่างบ่าย นม
วุน้ กะทิ

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสกุ สำ� หรบั 1 คน น้ำ� หนักอาหารดบิ ปริมาณทซ่ี ื้อ
ส�ำหรบั 1 คน (กรมั ) สำ� หรบั 30 คน (กรมั )
นม (หน่วยครัวเรอื น) 6 ลิตร
วนุ้ กะทิ 200 มิลลิลติ ร (กรมั ) 300
นม 1 แกว้ 10 6 ลติ ร 100
- 300 450
ผงวุ้น 2 ช้อนชา 15 -
- 150
ใบเตย - 100 มิลลิลติ ร 450 5
5 3 ลิตร
หวั กะทิ 1 ชอ้ นกนิ ขา้ ว - 150
-
นำ�้ เปล่า 1/2 แกว้

น้�ำตาลทรายขาว 1 ชอ้ นชา

เกลอื เสรมิ ไอโอดีน -

คณุ ค่าทางโภชนาการสำ� หรับ 1 คน

พลังงาน คาร์โบไฮเดรต โปรตีน ไขมัน แคลเซยี ม เหล็ก โซเดยี ม ใยอาหาร
(กิโลแคลอร่)ี (กรัม) (กรัม) (กรัม) (มิลลกิ รมั ) (มลิ ลกิ รัม) (มลิ ลกิ รัม) (มลิ ลิกรัม)
28.9 21.2 552.3 4.7 848.6 3.0
577.3 68.3

ข้าวสวย ไขพ่ ะโลเ้ ลือดไก่ ผัดบวบหมสู ับใส่แครอท มะละกอสุก

คูม่ ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรบั สถานรับเลย้ี งเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี 43

สัปดาหท์ ่ี 3 วันจนั ทร์

รายการอาหารวา่ งเช้า นม ปริมาณอาหารสกุ สำ� หรับ 1 คน น�ำ้ หนกั อาหารดิบ ปรมิ าณทีซ่ อ้ื
องนุ่ ส�ำหรับ 1 คน (กรมั ) สำ� หรับ 30 คน (กรมั )
(หน่วยครวั เรือน) 6 ลิตร
รายการอาหาร สว่ นผสม 200 มิลลิลิตร (กรัม) 1,600
1 แกว้ 50 6 ลิตร
นม นม 8 ผลเล็ก 1,500
องุน่ องนุ่

รายการอาหารกลางวนั ข้าวสวย
แกงจดื ฟกั ใสห่ มสู ับและกุ้งแหง้
ไขเ่ จยี วใสแ่ ครอท
สาล่ี

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสกุ สำ� หรับ 1 คน น�ำ้ หนักอาหารดบิ ปรมิ าณทซ่ี ้อื
ส�ำหรับ 1 คน (กรัม) สำ� หรบั 30 คน (กรัม)
(หนว่ ยครัวเรือน) 30 1,000
20 (กรัม) 700
ขา้ วสวย ขา้ วสาร 1 ทัพพี 20 900 600
แกงจดื ฟัก ฟกั เขียว (หน่ั ช้ิน) 2 ช้อนกนิ ข้าว 2 600 60
ใส่หมูสบั เนือ้ หมู (สบั ) 1 ช้อนกินขา้ ว 600 -
และกุ้งแหง้ กงุ้ แห้ง 3 ตัว 100 มิลลิลิตร 60 500
น้�ำเปล่า 1/2 แกว้ - 3 ลติ ร 50
- - 37.5
ไขเ่ จียวใส่แครอท ซ่โี ครงไก่ - - 37.5
สาลี่ รากผักชี - 1.25 37.5 18
ซอสปรุงรส 1/4 ชอ้ นชา 1.25 37.5 80
ซีอ๊ิวขาว 1/4 ชอ้ นชา 0.6 18 30 ฟอง
เกลอื เสริมไอโอดนี 1/8 ชอ้ นชา 2.5 75 400
ต้นหอม - ผักชี 1/2 ช้อนชา 50 30 ฟอง 150
ไข่ไก่ (ฟอง) 1 ฟอง 10 300 37.5
แครอท (หั่นฝอย) 1 ชอ้ นกนิ ข้าว 5 150 2,500
นำ�้ มันพชื 1 ชอ้ นชา 1.25 37.5
น�้ำปลา 1/4 ช้อนชา 60 1,800
สาลี่ 4 ชิ้นค�ำ

44 คูม่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรับเลี้ยงเด็กกลางวัน อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารวา่ งบา่ ย นม
คุกกเี้ กษตร

รายการอาหาร สว่ นผสม ปริมาณอาหารสุก สำ� หรบั 1 คน นำ�้ หนกั อาหารดบิ ปริมาณทีซ่ ้อื
สำ� หรับ 1 คน (กรัม) สำ� หรับ 30 คน (กรมั )
(หน่วยครัวเรอื น) 6 ลิตร
200 มลิ ลลิ ิตร (กรมั ) 60 ชนิ้
นม นม 1 แก้ว 2 ช้ิน 6 ลติ ร
คกุ กี้เกษตร คกุ ก้เี กษตร 2 ชนิ้ 60 ชิ้น

คณุ ค่าทางโภชนาการสำ� หรบั 1 คน

พลงั งาน คาร์โบไฮเดรต โปรตนี ไขมนั แคลเซียม เหล็ก โซเดยี ม ใยอาหาร
(กิโลแคลอร)่ี (กรมั ) (กรัม) (กรัม) (มิลลกิ รัม) (มิลลิกรัม) (มลิ ลกิ รัม) (มิลลกิ รมั )
29.0 18.0 580.8 3.8 940.6 2.6
525.9 62.5

ข้าวสวย แกงจืดฟักใสห่ มูสบั และกุ้งแห้ง ไขเ่ จียวใส่แครอท สาลี่

คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรบั เลีย้ งเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี 45

สปั ดาห์ท่ี 3 วนั อังคาร

รายการอาหารวา่ งเชา้ นม
กลว้ ยน้�ำว้า

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสกุ ส�ำหรับ 1 คน นำ�้ หนกั อาหารดบิ ปริมาณทซ่ี ้อื
ส�ำหรับ 1 คน (กรัม) สำ� หรับ 30 คน (กรมั )
(หนว่ ยครวั เรอื น) 6 ลติ ร
200 มิลลลิ ติ ร (กรัม) 30 ผล
นม นม 1 แกว้ 45 6 ลติ ร
กล้วยน�้ำวา้ กลว้ ยนำ�้ ว้า 1 ผลกลาง 30 ผล

รายการอาหารกลางวัน ขา้ วผดั ไก่ใสข่ ้าวโพดถั่วลนั เตาแครอท
ซุปผกั กาดขาว
เฉากว๊ ยน�้ำเชือ่ มใส่ขนุน

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสุก น�ำ้ หนักอาหารดบิ ปรมิ าณท่ซี ้อื
ขา้ วผัดไก่ สำ� หรบั 1 คน ส�ำหรบั 1 คน ส�ำหรบั 30 คน (กรัม)
ใสข่ ้าวโพด ขา้ วสาร (หนว่ ยครวั เรือน) (กรมั ) (กรัม) 1,000
ถัว่ ลันเตา
แครอท เน้อื อกไก่ (หั่นช้นิ ) 1 ทพั พี 30 900 600
ไข่ไก่ 30 ฟอง
ซุปผักกาดขาว หอมหวั ใหญ่ (หั่นลกู เตา๋ ) 1 ช้อนกนิ ขา้ ว 20 600 160
แครอท (หน่ั ลูกเตา๋ ) 1 ฟอง 200
เฉาก๊วยน�ำ้ เช่ือม ข้าวโพดตม้ 1/2 ชอ้ นกินขา้ ว 50 30 ฟอง 350
ใส่ขนนุ ถว่ั ลนั เตา 1/2 ชอ้ นกินขา้ ว 150
นำ้� มนั พชื 1/2 ช้อนกินข้าว 5 150 150
กระเทียม (สบั ) 1/2 ช้อนกินข้าว 37.5
ซอสปรงุ รส 1 ช้อนชา 5 150
นำ้� ตาลทราย 1/4 ชอ้ นชา 75
ผักกาดขาว (หั่นชน้ิ ) 1/2 ชอ้ นชา 5 150 37.5
น�ำ้ เปลา่ 1/4 ช้อนชา 800
ซโ่ี ครงไก่ 2 ช้อนกินขา้ ว 5 150
รากผักชี 1/2 แกว้ -
ซีอ๊วิ ขาว - 5 150 500
เกลือเสรมิ ไอโอดนี - 50
ต้นหอม - ผกั ชี 1/4 ชอ้ นชา 1.25 37.5 37.5
เฉากว๊ ย (หน่ั สีเ่ หล่ยี ม) 1/8 ช้อนชา 18
ขนุน (หนั่ ช้นิ เลก็ ) 1/2 ชอ้ นชา 2.5 75 80
น�้ำตาลทราย 1/2 ทัพพี 1,000
นำ้� เปลา่ 1 ช้อนชา 1.25 37.5 150
1 ช้อนชา 150
1/2 แกว้ 20 600 -

100 มลิ ลิลิตร 3 ลติ ร

--

--

1.25 37.5

0.6 18

2.5 75

30 900

5 150

5 150

100 มิลลลิ ิตร 3 ลิตร

46 คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรบั สถานรับเล้ยี งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี

รำยกำรอำหำรว่ำงบำ่ ย นม

รายการอาหารวา่ งบ่าย นมเลเยอร์เคก้
เลเยอร์เคก้ ปรมิ ำณอำหำรสกุ นำ้ หนกั อำหำรดบิ
รำยกำรอำหำร สว่ นผสม ป(ห๑๑รสนมิ(ำ� แชหา่วสหก้นิ นณยำร้ว่วคหับอยรราวัค1บั หเรราควั๑อืรนเสนรคุกอื )นน) สำหรับ ๑ คน นส้�ำำ�หสหำนหร(ักกับ๓ร๖อ(รกับ๐ามั3ลรห0)๓ชัมติ าิน้ร)๐ครดนคบิ น ปรมิ ำณท่ีซอื้
นรมายการอาหาร นมสว่ นผสม ส�ำห๒(ร๐กับร๐(๑ัมก1ม)รชิลคมั นิ้ ลน)ลิ ติ ร ปร๓๖(ิม(ก๐กาลรรณชมัติ ัมิ้นร)ท)่ีซื้อ
เลเยอรเ์ ค้ก เลเยอร์เค้ก
นม นม 1 แกว้ 200 มลิ ลลิ ิตร 6 ลิตร 6 ลติ ร
30 ช้ิน
เลเยอร์เคก้ เลเยอร์เคก้ 1 ชิ้น 1 ชิ้น 30 ชิน้

คณุ พคล่าทงั งาางนโภชพนลาังกคงาำารนรส์โบ�ำหไฮรเคบัดำร1รตโ์ คบนไฮเดโรปตรตนี โปคณุรตคนี ำ่ ทำไไงขขโมภมันชันนำกแำครลสแเำซคหยีลรมเับซีย๑มคนเหลก็ เหล็ก โซเดียมโซเดยี ใมยอำหำรใยอาหาร
(กโิ ลแคลอ(รก)่ี ิโลแคลอ(รกี่)รมั ) (กรมั ) (กรมั )(กรมั ) (กรัม) (มลิ (ลมิกลิ รลัมกิ)รมั ()มิลลกิ(มรลิมั ล)ิกร(มั ม)ิลลกิ ร(มั ิล) ลิก(รมัมลิ )ลกิ รัม(ม) ิลลกิ รมั )

591.1 591.1 72.4 72.4 29.5 29.5 220.22 5455.345.3 3.3 3.3 939.3 939.3 2.6 2.6

ข้ำวขผา้ วัดผไกดั ใ่ไสก่ขใสำ้ ่ขวา้โพวโดพถดวั่ ถลัว่ ันลเนัตเำตแาคแรคอรทอทซุปซผุปักผกั ำกดาขดำขวาวเฉเฉำกากว๊ ๊วยยนนำ้ �้ำเชเชือ่ ือ่ มมใใสสข่ ข่ นนนุ ุน

เนื้ออกไก่ และไขไ่ ก่ เปน็ แหลง่ โปรตนี น้ำมนั พชื เปน็ แหลง่ พลงั งำน
ช่วยสร้ำงและซ่อมแซมเซลลต์ ำ่ งๆ และช่วยในกำรดดู ซึมวติ ำมนิ เอ ดี อี เค

v

ผลไม้ : ขนนุ
เปน็ แหลง่ วิตำมนิ แร่ธำตุ
สำรพฤกษเคมี ใยอำหำร

ผกั หลำกสี
เขยี วเข้ม เหลอื งสม้ ขำว
เปน็ แหลง่ วติ ำมนิ แรธ่ ำตุ
สำรพฤกษเคมี และใยอำหำร

v

ขำ้ วสวยและเฉำกว๊ ย
อยู่ในกลุ่มขำ้ ว/แป้ง
สปั ดเำปหน็ท์ แ่ี ๓หลวันง่ คพำุธรโ์ บไฮเดรต
ชว่ ยให้ร่ำงกำยมีแรงทำกิจกรรมต่ำงๆ

คู่มอื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ สำ� หรับสถานรับเล้ยี งเดก็ กลางวัน อายุ 1-3 ปี 47

43

สัปดาหท์ ี่ 3 วนั พธุ

รายการอาหารวา่ งเชา้ นม
แกว้ มังกร

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสุก ส�ำหรบั 1 คน นำ�้ หนักอาหารดิบ ปรมิ าณทซ่ี ือ้
ส�ำหรบั 1 คน (กรมั ) สำ� หรบั 30 คน (กรัม)
(หนว่ ยครัวเรือน) 6 ลิตร
200 มลิ ลิลิตร (กรมั ) 2,500
นม นม 1 แก้ว 60 6 ลติ ร
แก้วมงั กร แก้วมังกร 4 ชิ้นค�ำ 1,800

รายการอาหารกลางวัน ขา้ วสวย
ตม้ ย�ำไกน่ �ำ้ ใสใส่เห็ดฟางและเลือดไก่
ผัดบรอ็ คโคล่ใี สก่ ุ้ง
แอปเป้ิล

รายการอาหาร สว่ นผสม ปรมิ าณอาหารสุก ส�ำหรบั 1 คน น�้ำหนักอาหารดิบ ปรมิ าณท่ซี อ้ื
ข้าวสวย สำ� หรบั 1 คน (กรัม) ส�ำหรบั 30 คน (กรมั )
ตม้ ยำ� ไกน่ ำ�้ ใส ข้าวสาร (หนว่ ยครวั เรือน) 30 1,000
ใส่เห็ดฟางและ เนอื้ อกไก่ (หัน่ ชน้ิ ) 40 (กรมั ) 1,200
เลือดไก่ เลือดไก่ 1 ทัพพี 20 900 600
เห็ดฟาง 2 ชอ้ นกินข้าว 10 1,200 350
ผดั บรอ็ คโคล่ใี ส่กุ้ง ขา่ (ห่ันแวน่ ) 1 ชอ้ นกินขา้ ว 2 600 65
ตะไคร้ (หัน่ ท่อนทบุ ) 1 ชอ้ นกินข้าว 2 300 65
แอปเป้ิล ใบมะกรดู (ฉกี ใบ) - 0.5 60 35
น้ำ� เปลา่ - 60 -
น้ำ� มะนาว - 100 มลิ ลิลิตร 15 450
น้�ำตาลทราย 1/2 แกว้ 7.5 3 ลติ ร 37.5
น�้ำปลา 1 1/2 ชอ้ นชา 1.25 225 75
เกลือเสรมิ ไอโอดนี 1/4 ชอ้ นชา 2.5 37.5 18
บร็อคโคลี่ 1/2 ช้อนชา 0.6 75 1,200
กุ้งสด (แกะเปลอื ก) 1/8 ชอ้ นชา 20 18 800
กระเทียม (สับ) 2 ชอ้ นกินข้าว 20 600 160
น�ำ้ มนั พชื 1 ชอ้ นกินขา้ ว 5 600 150
ซอสหอยนางรม 1 ชอ้ นชา 5 150 75
ซอี ิว๊ ขาว 1 ชอ้ นชา 2.5 150 37.5
นำ�้ ตาลทราย 1/2 ชอ้ นชา 1.25 75 37.5
แอปเป้ิล 1/4 ชอ้ นชา 1.25 37.5 2,000
1/4 ช้อนชา 50 37.5
4 ช้นิ คำ� 1,500

48 ค่มู ือมาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรับเล้ียงเด็กกลางวัน อายุ 1-3 ปี

รายการอาหารวา่ งบ่าย นม
ขนมกล้วย

รายการอาหาร ส่วนผสม ปรมิ าณอาหารสุก สำ� หรบั 1 คน นำ�้ หนักอาหารดบิ ปริมาณทีซ่ ้อื
สำ� หรับ 1 คน (กรัม) สำ� หรบั 30 คน (กรมั )
(หนว่ ยครวั เรอื น) 6 ลติ ร
200 มิลลิลติ ร (กรัม) 60 ช้ิน
นม นม 1 แก้ว 2 ชน้ิ 6 ลิตร
ขนมกล้วย ขนมกล้วย 2 ชนิ้ 60 ชนิ้

คณุ คา่ ทางโภชนาการสำ� หรบั 1 คน

พลงั งาน คารโ์ บไฮเดรต โปรตีน ไขมนั แคลเซยี ม เหล็ก โซเดียม ใยอาหาร
(กิโลแคลอร)่ี (กรมั ) (กรมั ) (กรัม) (มลิ ลิกรมั ) (มลิ ลกิ รัม) (มิลลิกรัม) (มิลลกิ รมั )
34.3 15.2 558.8 7.2 986.2 3.6
572.0 73.9

ขา้ วสวย ต้มยำ� ไกน่ ้ำ� ใสใสเ่ หด็ ฟางและเลอื ดไก่ ผัดบรอ็ คโคลใี่ สก่ งุ้ แอปเปลิ้

คูม่ อื มาตรฐานอาหารและโภชนาการ ส�ำหรับสถานรบั เล้ยี งเดก็ กลางวนั อายุ 1-3 ปี 49