ชุดการสังคายนาภูมิปัญญา การนวดไทย เล่มที่ ๓ วัดพระเชตุพนวิมลมังคลาราม (วัดโพธิ์)

140 ชดุ การสงั คายนาภมู ิปัญญาการนวดไทย: ๓

วิสมะปถั วีแลน่ ออกมาดังน้ี (๒/น. ๒๒๕) สตั ถกวาต (๑/น. ๔๓๗-๘)

วิสมะวาโยระคนด้วยลม (๒/น. ๒๒๕) สันฑฆาตขวาแกย้ อกอก (๑/น. ๔๓๘-๙)
เปน็ ก�ำลัง สลกั อก

วสิ มวาโยแลน่ ออกมาดงั น้ี (๒/น. ๒๒๕) สันฑฆาตขวาแลน่ ออกมา (๑/น. ๔๓๘-๙)
ดังนี้
วสิ มะอาโปเจือในกองลม (๒/น. ๒๒๕)
เป็นก�ำลัง สันฑฆาตซา้ ยแก้เจ็บอก (๑/น. ๔๓๘-๙)
ดงั เป็นหนอง
วิสมะอาโปแลน่ ออกมาดังนี้ (๒/น. ๒๒๕)
สนั ฑฆาตซา้ ยแลน่ ออกมา (๑/น. ๔๓๘-๙)
วิหกวาตพคั (๑/น. ๔๒๑) ดงั น้ี

ส  สนั นิบาตปวดศีศะ น้�ำตาตก (๒/น. ๒๐๐)
สมะเตโชเจือในประชุมสาม (๒/น. ๒๒๗)
สันนิบาตปะกังมักเป็นเวลาเช้า (๑/น. ๓๙๖)
สมะเตโชแล่นออกมาดังนี้ (๒/น. ๒๒๗)
สนั นบิ าตพทุ ธยักษ์มีพิษ (๑/น. ๓๙๘)
สมะปัถวี (๒/น. ๒๒๗)
สนั นบิ าตฤด ู (๗/น. ๒๙๗)
สมะปัถวีระคน (๒/น. ๒๒๗), (๘/น. ๓๙๘) (ดู องคสตู ร ค�ำรบ ๑) (๒/น. ๒๓๓)
ในมหาสนั นิบาต
สันนิบาตโลหิต
สมะปถั วีแล่นออกมาดงั น้ี (๒/น. ๒๒๗)
สันนบิ าตสะท้าน (สนั นบิ าต) (๑/น. ๔๔๐)
สมะวาโยระคนในประชุม ๙ (๒/น. ๒๒๗)
สำ� รอก (๑/น. ๔๔๓)
สมะวาโยแลน่ ออกมาดงั นี้ (๒/น. ๒๒๗)
สิขนิ ที วารเบา (๑/น. ๔๖๐)
สมะอาโปเจอื ในประชุม ๖ (๒/น. ๒๒๘)
สขิ ินอี อกดงั น้ี (๑/น. ๔๖๐)
สมะอาโปแล่นออกมาดงั นี้ (๒/น. ๒๒๘)
สุขุมงั รากทวารหนัก (๑/น. ๔๖๐)
สมุฏฐานปติ ตะ (๑/น. ๔๓๐)
สขุ ุมงั ออกด่ังนี้ (๑/น. ๔๖๐)
สรรพพิษ (๒/น. ๑๓)
สมุ นาจับให้อ้ันไปทง้ั กาย (๒/น. ๒๐๑)
(ดู กองอสุรนิ ทญาณธาตใุ นกติกธาตุ) มไิ ดร้ ้สู กึ ตน (๑/น. ๔๖๑)

สลกั เพชรใหจ้ บั สลกั อกยอกอก (๑/น. ๔๓๒) สุมนารากชวิ หา

สวิงสวาย (๑/น. ๔๓๒) สุมนาแล่นออกดงั นี้ (๑/น. ๔๖๑)

สะท้านร้อน สะท้านหนาว (๔/น. ๙๗๕) สมุ รณนั ติ (๒/น. ๒๓๕)
(ดู ร้อนๆ หนาวๆ) (๑/น. ๔๓๖)
สมุ รณันตใิ ห้แพทย์ (๒/น. ๒๓๕), (๘/น. ๔๐๔)
สะบักจม พึงยึดใหอ้ ยู่

สะโพกตาย (๒/น. ๘๗) สมุ รมนั ติ (๒/น. ๒๓๕)

สะอึก (๑/น. ๔๓๖) สญู ทกลา (๑/น. ๔๕๐)

สะอึกเพอื่ เสมหะ (๑/น. ๔๓๖), (๘/น. ๔๐๙) เสมหะทน้ (๒/น. ๒๓๙)
สมฏุ ฐาน

ค�ำ อธบิ ายศลิ าจารึกวดั พระเชตุพนวมิ ลมังคลาราม (วัดโพธิ์) 141

เสมหะปะจกุ (๒/น. ๒๓๙) หัศรงั สแี ล่นออกดงั นี้ (๑/น. ๔๕๙)

(ดู เสมหะจุกคอ) หายใจขัด (๒/น. ๒๔๕)

เสมหะสมุฏฐาน (๘/น. ๔๐๙) หาวคางค้าง (๔/น. ๑๓๓๕)

เสมหะเหนยี ว (๒/น. ๒๓๙) หาวเรอ (๒/น. ๑๗๓)

เสยี ด (๑/น. ๔๖๓) หตู งึ (๒/น. ๒๔๖)

เสยี ดขา้ งท้ังสอง (๒/น. ๒๔๐) หูหนกั ขา้ งขวา (๒/น. ๒๔๖)

(ดู เสยี ดแทงชายโครง) (ดู หูหนักขา้ งเดียว)

เสยี ดชายโครง (๒/น. ๒๔๐) เหมนั ตฤดู (๑/น. ๔๗๘)

เสียดราวข้าง (๒/น. ๒๔๐) ไหลต่ าย (๑/น. ๔๘๐)

เสียบสนั หลงั ให้เจบ็ ดังเอา (๒/น. ๒๔๐) ไหล่ตายทงั้ สองขา้ ง (๒/น. ๒๔๗)

เขม็ แทง ไหล่ตายยกมไิ ด้ (๒/น. ๒๔๗)

แสยงเท้า (๒/น. ๒๔๑) ไหล่ลด (๑/น. ๔๘๑)

แสยงเท้าทั้งสองดุจกัน (๒/น. ๒๔๑) ไหลล่ ดยกมิได้ (๑/น. ๔๘๑)

โสตตงึ (ดู หตู ึง) (๒/น. ๒๔๖) ไหวตวั (๔/น. ๑๓๖๐)

โสตโรค (๑/น. ๔๖๔) ไหวตวั มไิ ด้ (๔/น. ๑๓๖๐)

โสภะโรค (๒/น. ๒๔๑) ไหวตวั มไิ ด้ให้ (๔/น. ๑๓๖๐), (๑/น. ๔๖๓)

ห  เสียดแทง
หทัยวาต (๑/น. ๔๖๙)
อ 
หทัยวาตจับให้มนึ ตงึ ให้ใจลอย (๑/น. ๔๖๙) องคชาตติ าย (๒/น. ๒๔๗)

อยู่เป็นนิจ อชินธาตุ (๓/น. ๘๘๑)

หนกั หลงั จกั ษุ (ดู หนกั ตา) (๒/น. ๒๔๒) อโธคมาวาตา (๑/น. ๔๘๗)

หลังแขง็ (๒/น. ๒๔๔) อโธคมาวาตาให้ออ่ น (๑/น. ๔๘๗)

หลงั แขง็ ตรงดงั ถูกเสยี บ (๒/น. ๒๔๔) อะนันทะจกั ระหวัด (๑/น. ๔๖๐)

หลงั ยืดไม่ข้นึ (๒/น. ๒๔๔) (ดู เสน้ สขุ ุมัง)

หวานปาก (๒/น. ๑๒๕) อณั ฑพฤกษ์ (๕/น. ๑๙๘)

หอบ (๔/น. ๑๓๒๐) อณั ฑพฤกษ์มีพิษ (๕/น. ๑๙๘), (๒/น. ๑๙๘)

หอบเปน็ ก�ำลงั (๔/น. ๑๓๒๐), (๑/น. ๓๙๘) และลมวิไสยคุณ

มักเกิดลมมีพิษ อัณฑพาต (๒/น. ๒๕๒)

หอบหนักมาก (๔/น. ๑๓๒๐) อัณฑพาตแกล้ มถว่ งฝกั ให้ปวด (๒/น. ๒๐๖)
สมมตุ ิว่าไสเ้ ลื่อน โดยกำ� ลังเส้นนัน้ พองขึ้น
หัศรังสรี ากจักษซุ ้าย (๑/น. ๔๕๙)

142 ชุดการสงั คายนาภูมปิ ญั ญาการนวดไทย: ๓

อนั ทพฤกษ์ (๕/น. ๑๙๘) อาเจียนมอิ อก (๒/น. ๒๕๓)
(๒/น. ๒๕๔)
อัมพฤกษ์ (๒/น. ๒๐๖) อาโปกำ� เริบ (๒/น. ๒๕๕)

อัมพฤกษเ์ ดนิ เปน็ (๒/น. ๒๐๖), (๑/น. ๔๘๗) อาโปธาตถุ อย (๑/น. ๒๒๕)
(ดู อาโปธาตุหย่อน)
อโธคมักกระท�ำให้ เทา้ รอ้ นเปน็ พิษ (๒/น. ๒๕๔)
อาโปธาตุสมุฏฐาน (๒/น. ๒๕๕)
อมั พาต (๑/น. ๔๙๔) (ดู ธาตสุ มฏุ ฐาน) (๒/น. ๑๘)
(๑/น. ๔๖๒)
อมั พาต (๒/น. ๒๐๖) อาโปพิการ (๑/น. ๔๖๒)
อาโปหยอ่ น (๑/น. ๔๐๔)
อมั พาตจบั ให้จักษุมดื มวั ยง่ิ นัก (๕/น. ๑๗๙) อาหารไมม่ ีรศ
อิทาจนั ทกลาซ้าย (๑/น. ๔๙๙)
(ดู ตามืดมวั ) อิทาแล่นออกดังนี้ (๑/น. ๕๐๑)
อนิ ทรธ์ นู จับโทษเสมหะมีพษิ (๑/น. ๕๐๒)
อมั พาตลมเดินเป็นอุทธงั มักจับ (๖/น. ๒๐๐) (๒/น. ๒๖๒)
ต่อตายผุดขน้ึ
ให้ตายไปจำ� หระหน่ึงใหล้ ้นิ หด อุจจาระธาตพุ กิ าร

(ดู ลมอทุ ธงั คมาวาตา) อทุ ธงั คมาวาตา

อศั ฎากาศจับหาสตมิ ิใหเ้ ขม่น (๑/น. ๔๐๔) อุทรวาตา
ท้ังกายใหช้ าไปทั้งตัวใหแ้ สยง ไอเพือ่ เสมหะ

อัศฎากาศบน (๑/น. ๔๐๔)

อัศฎากาศล่าง (๑/น. ๔๖๒)

อศั ฎากาศล่างออกดังนี้ (๑/น. ๔๖๒)

อัศมุขจี ับด้ินร้องแลว้ แนน่ ง่ิ ไป (๑/น. ๔๐๔)

คำ�อธบิ ายศลิ าจารกึ วดั พระเชตพุ นวิมลมงั คลาราม (วัดโพธิ์) 143

คำ�อธิบายศัพทเ์ พิ่มเติมจากคณะท�ำ งาน (คทง.)

ค�ำ ค�ำอธบิ ายศพั ทข์ องคณะทำ� งาน (คทง.)
โรคกล่อนน�ำ้ ท�ำใหม้ ีอาการปวดปัสสาวะบ่อยกวา่ ปกติ
ก โรคกล่อนทท่ี ำ� ใหม้ ีอาการปวดทีบ่ รเิ วณหน้าแข้ง
อาการปวดขบกลา้ มเนอ้ื ทคี่ อ ทำ� ใหเ้ คลือ่ นไหวคอไม่สะดวก
กล่อนนำ้� ให้ไปปัสสาวะบอ่ ยมาก อาการปวดศรี ษะเปน็ อยา่ งมาก
กล่อนลงแขง้ อาการทข่ี าเคลื่อนไหวไมไ่ ด้ ก�ำลงั ขาอ่อนแรง
เกลยี วคอเบือนมิได้ให้ปวดขบ อาการกลา้ มเนอ้ื ขาตึงเนื่องจากเลอื ดลมเดินไมส่ ะดวก
หรอื เกดิ จากการใช้งานมาก
ข อาการเปน็ ไขต้ วั รอ้ นและมอี าการปวดเมอื่ ยตามรา่ งกายดว้ ย
อาการคอเคลด็ คอยอก
ขบศรีษะเป็นกำ� ลงั มอี าการเคลด็ ยอก และปวดเมื่อยทบี่ ริเวณคอ
ขาตาย เพลยี เป็นอาการเอีย้ วคอไม่ได้ หากฝนื เอย้ี วคอจะท�ำให้เกิดอาการ
ขาทงั้ สองตงึ เจ็บปวดทนั ที
ไข้ให้ตัวร้อนนกั มักให้เม่อื ย อาการมองเห็นบ้างไม่เห็นบ้าง เน่ืองจากความผิดปกติของ
ธาตไุ ฟ (เตโช)
ค ลมจบั ใหร้ สู้ ึกร้อน
ลมจับให้ร้สู กึ หนาวส่ัน
คอแกง้ (คอเคล็ด คอยอก) เจ็บปวดเบา้ ตามาก
คอแกง้ ให้ปวด มีอาการเจบ็ ตลอดแนวกระดูกสันหลงั
คอแขง็ เบือนคอมิได้ให้เจบ็ อาการทห่ี นังตาชกั กระตกุ
อาการท่ีกล้ามเน้ือกระตุกเกร็งอย่างรุนแรง ท�ำให้กล้ามเน้ือ
จ บริเวณปากบิดเบยี้ วผิดรปู ไป
อาการที่อุณหภูมิในร่างกายสูงกว่าปกติ อันเกิดจากการ
จักษุเพอ่ื เตโช เปน็ ไข้ และท�ำให้สะดงุ้ ตกใจ ให้ใชผ้ ้าชมุ่ น�้ำหมาด ๆ เช็ดตวั
จบั ให้รอ้ น เพอ่ื ลดไข้
จับให้หนาว
เจ็บกระบอกตาดง่ั มดตะนอย
ต่อย
เจ็บสันหลงั

ช

ชกั เขม่นตา
ชักปากเบยี้ ว

ต

ตัวร้อนสะด้งุ

144 ชดุ การสงั คายนาภมู ปิ ญั ญาการนวดไทย: ๓

ค�ำ ค�ำอธบิ ายศัพทข์ องคณะทำ� งาน (คทง.)
อาการรู้สึกเยน็ ทเ่ี ทา้
ท อาการทีร่ ู้สกึ เยน็ และเจบ็ แปลบปลาบท่ีเท้า
นว้ิ ขยบั ไม่ได้ เนื่องจากมพี ังผืดเกาะหนาแนน่
เท้าเย็น (โรคน้ิวลอ็ กในปจั จบุ นั )
เทา้ เย็นเป็นเหนบ็ อาการรบั ประทานอาหารไมไ่ ด้ ไมม่ รี สชาติ
ปวดเบ้าตา
น อาการปวดหวั บรเิ วณแนวกลางศรี ษะแตต่ ำ่� กวา่ จดุ สงู สดุ ลงมา
อยู่ใกล้หน้าผาก
น้วิ กระดกิ มไิ ด้ อาการปวดบรเิ วณหางค้ิวเหนอื กระดกู แก้ม
อาการปวดหัว มักเป็นเวลาเช้าและคำ่�
บ อาการปวดสว่ นบนของใบหนา้ ต�ำแหนง่ เหนอื ควิ้ ข้นึ ไป
อาการที่มือเคลอ่ื นไหวไม่ได้
บริโภคอาหาร มไิ ด้ ไม่มรี ศ อาการทม่ี ือเคล่ือนไหวไมไ่ ด้ ให้รู้สกึ เยน็ ทม่ี ือ
อาการที่มือบวมนูนออกมาเพราะอักเสบหรอื ฟกชำ้�
ป อาการที่ท้งั มือและเท้าเคลอื่ นไหวไม่ได้
อาการทม่ี อื และเทา้ มอี าการเมือ่ ยลา้ อ่อนกำ� ลงั
ปวดกระบอกจักษุ อาการเพลยี ของกล้ามเน้อื ขา
ปวดกระหมอ่ ม อาการอ่อนเพลยี ของกล้ามเนื้อบริเวณขา
ปวดขมบั อาการอ่อนเพลียของกล้ามเน้อื บรเิ วณตน้ ขา
ปวดศีรษะ เช้า ค�่ำ อาการออ่ นเพลยี ของกลา้ มเนือ้ บริเวณหน้าขา
ปวดหน้าผาก อาการออ่ นเพลียของกลา้ มเนอื้ บรเิ วณหวั ไหล่
อาการทอี่ ณุ หภมู ใิ นรา่ งกายสงู กวา่ ปกติ อาจเกดิ จากการมไี ข้
ม อาการทอ่ี ณุ หภมู ใิ นรา่ งกายสงู กวา่ ปกติ อาจเกดิ จากการมไี ข้
ลมที่ท�ำให้ปสั สาวะลำ� บาก
มอื ตายท้งั สอง ลมทีท่ ำ� ใหต้ ามวั เหมอื นมอี ะไรมาบงั ทำ� ใหม้ องเหน็ ไม่ชัด
มือตายใหเ้ ย็น ลมทที่ ำ� ใหต้ าท้ังสองขา้ งมองเหน็ ไม่ชดั หรอื มองไมเ่ หน็
มอื บวม
มือแลเท้าตายทั้งสองขา้ ง
มอื และเทา้ เพลยี
เมื่อยขา
เมอื่ ยแขง้
เมื่อยตน้ ขา
เมอื่ ยสนั หน้าแขง้
เมอื่ ยไหล่

ร

ร้อนเกนิ กำ� หนด
รอ้ นตวั

ล

ลมขัดปสั สาวะ
ลมจกั ษฟุ าง
ลมจับใหต้ ามดื มัวทั้งสองข้าง

คำ�อธบิ ายศลิ าจารกึ วัดพระเชตพุ นวิมลมังคลาราม (วดั โพธ์)ิ 145

ค�ำ ค�ำอธิบายศัพทข์ องคณะทำ� งาน (คทง.)
ลมเจ็บเอว ลมทท่ี �ำใหเ้ จ็บสะเอว
ลมทำ� ให้เจรจาไมไ่ ด้ใหล้ ้นิ หด ลมทท่ี �ำใหพ้ ูดไม่ชดั เนื่องจากลิน้ แข็ง
ลมแทงสีข้างเกิดแต่กองปัตคาด ลมทท่ี ำ� ใหเ้ กดิ อาการเสยี ดชายโครง
ลมปสั สาวะด�ำ ลมทีท่ �ำให้ปัสสาวะออกมามีสีเขม้ สดี �ำคลา้ ยน้�ำคร�ำ่
ลมปสั สาวะเหลอื ง ลมทีท่ �ำให้ปสั สาวะออกมามสี ีเหลืองดงั ขมิ้นสด
ลมมักกระทำ� ใหข้ ย่อนราก ลมทท่ี �ำใหอ้ าเจียน หรอื รสู้ กึ ปวดท้องอยากจะอาเจยี น
ลมมอื ตายแลจกุ อกแลเจบ็ ในอก ลมท่ีท�ำให้มือและเท้าเคล่ือนไหวไม่ได้ มีอาการเจ็บแน่นใน
ทรวงอก
ลมลืมจักษมุ ิข้นึ ลมทที่ ำ� ให้ลืมตาไม่ได้
ลมสะบักตาย ลมท่ที ำ� ใหบ้ ่า ไหล ติดขดั เคล่ือนไหวไมไ่ ด้ หรือเคล่อื นไหว
ไมส่ ะดวก
ลมหายใจขัง ลมทท่ี ำ� ให้หายใจขดั หายใจไม่สะดวก
ลมเหน็บชา ลมที่ทำ� ให้เป็นเหน็บชา มักเปน็ ท่ีบริเวณแขนและขา
ลมให้กรน ลมทท่ี ำ� ให้หายใจเสยี งดงั เวลาหลบั
ลมใหข้ าตาย ลมท่ที ำ� ใหข้ าเคล่อื นไหวไม่ได้ หรอื เคลอ่ื นไหวไมส่ ะดวก
ลมให้คอแหง้ หานำ้� เขฬะมไิ ด้ ลมทท่ี ำ� ให้คอแหง้ กระหายน้ำ� ภายในชอ่ งปากมีนำ้� ลายนอ้ ย
ลมให้คนั กระหม่อมมกั เกิดรังแค ลมท่ีทำ� ให้คันบรเิ วณกระหม่อมและมกั ทำ� ให้เกดิ รังแค
บนเสน้ ผม
ลมใหจ้ กั ษุวงิ ลมท่ีทำ� ให้ตามองเหน็ ไม่ชดั และเวยี นหัว
ลมให้ตาวงิ ลมทท่ี ำ� ให้ตามองเหน็ ไมช่ ดั และเวียนหวั
ลมให้ปวดอจุ จาระ ลมทที่ ำ� ใหป้ วดทอ้ งอยากถา่ ยอุจจาระ
ลมให้เรอ ลมที่ทำ� ให้ร่างกายขบั ลมออกจากกระเพาะและหลอดอาหาร
ผา่ นออกทางปาก
ลมให้ไหลต่ าย ลมท่ีท�ำให้ไหล่ติดขัด เคล่ือนไหวไม่ได้ หรือเคล่ือนไหว
ไมส่ ะดวก
ลมไหล่ตาย ลมท่ีท�ำให้ไหล่ติดขัด เคลื่อนไหวไม่ได้ หรือเคล่ือนไหว
ไม่สะดวก
ว
วิหกวาตจบั ให้ตวั เยน็ ใหล้ น้ิ ชื่อลมชนิดหนึ่ง ท�ำให้มีอาการตัวเย็น ล้ินแข็งกระด้าง
กระดา้ งให้หิว พดู ไม่ชดั

146 ชดุ การสังคายนาภูมิปญญาการนวดไทย: ๓

ส ค�า ค�าอธบิ ายศัพทข์ องคณะท�างาน (คทง.)

สรรพลมทั้งปวง ลมทงั้ หลายท้งั ปวง ลมทุกชนดิ
สักวาตจับใหเ้ จบ็ ทกุ ชนิ้ เนอ้ื ชื่อลมชนิดหน่ึง ท�าให้มีอาการรู้สึกเจ็บแปลบปลาบไปท่ัว
ท่ัวทง้ั กาย ทั้งตัวเหมอื นถกู มีดเชอื ดและเหล็กแหลมแทง
สนั หลังเปน็ เหนบ็ และชาไปท้งั ตัว อาการรูส้ ึกเจ็บแปลบปลาบตลอดสันหลัง
เสียดสะโพก รสู้ ึกเจ็บเหมอื นมีอะไรมาท่มิ แทงบริเวณสะโพก
ห
หวิ บริโภคอาหารไมไ่ ด้มักให้ รสู้ กึ อยากรบั ประทานอาหาร แตเ่ มอื่ ทานเขา้ ไป มกั ใหอ้ าเจยี น
อาเจียน ออกมา
หวิ หาแรงมไิ ด้ รู้สึกอยากรับประทานอาหาร รู้สึกร่างกายอ่อนเพลีย ไม่มี
เรยี่ วแรง
หหู นกั ขา้ งขวา หตู ึงข้างขวา
ไหล่ตายทีห่ นง่ึ อาการที่ไหล่เคลื่อนไหวไม่ได้ หรือ ติดขัด เคลื่อนไหวได้ไม่
สะดวก
ไหวตัวมไิ ด้ อาการขยับตัวไปมาไม่ได้ อันเน่ืองมาจากเกิดรู้สึกเสียดอยู่
ในท้อง ในอก
ไหวตัวมิได้ให้เสียดแทง อาการขยับตัวไปมาไมไ่ ด้ รู้สึกอึดอดั หรือแทงยอกอยู่ในทอ้ ง
ในอกเพราะมลี มอย่ขู า้ งใน
อ
องค์ก�าเนดิ ตายปสั สาวะมไิ ด้โชน อาการท่ีอวัยวะเพศชายเส่ือมสมรรถภาพ ท�าให้ปัสสาวะ
ติดขดั ปสั สาวะออกโดยไมส่ ะดวก
อณั ฑพฤกษเ์ กดิ เพ่ือเตโชมพี ิษ อาการอวัยวะเพศชายตายแข็งเคลื่อนไหวไม่ได้ เนื่องจาก
ความผิดปกตขิ องธาตุไฟ (เตโช)
อมั พาตจบั ใหจ้ ักษุมืดมวั ย่งิ นัก ลมอัมพาตขนึ้ ตา ทา� ใหต้ ามองเหน็ ไมช่ ัด หรือมองไม่เหน็
อมั พาตลมเดนิ เป็นอุทธังมักจบั ลมอมั พาตพดั ขน้ึ จากปลายเทา้ ถงึ ศรี ษะ เหมอื นอยา่ งทางเดนิ
ให้ตายไปจ�าหระหนึง่ ให้ล้นิ หด ของลมอุธังคมาวาตาท�าให้ร่างกายเคลื่อนไหวไม่ได้ข้างหน่ึง
และไปจบั ใหล้ ้ินหด พดู ไมช่ ัด
อาเจยี น กระท�าใหเ้ หม็นอาหาร อาการทอ่ี าเจยี นออก แลว้ รสู้ กึ เหมน็ กลนิ่ อาหาร รบั ประทาน
อาหารไม่ลง

ภาคผนวก

๑. หนังสือขออนุญาตใช้หนังสือและภาพถ่ายต้นฉบับของมูลนิธิ
สาธารณสขุ กับการพฒั นา

๒. ค�าส่ังกรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก
ท่ี ๕๙๕/๒๕๕๗ เรื่อง “แต่งต้ังคณะอนุกรรมการสังคายนา
ภมู ปิ ญั ญาการนวดไทยในต�าราการแพทย์แผนไทยแห่งชาต”ิ

๓. ค�าสั่งกรมพัฒนาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก
ท่ี ๗๘/๒๕๕๘ เรอื่ ง “แตง่ ตง้ั คณะทา� งานเพอื่ ดา� เนนิ การสงั คายนา
ภูมปิ ัญญาดา้ นการนวดไทยในตา� ราการแพทย์แผนไทยแห่งชาติ”

๔. ประวัตยิ อ่ คณะท�างานสังคายนาภูมปิ ัญญาการนวดไทยฯ

148 ชุดการสังคายนาภมู ปิ ัญญาการนวดไทย: ๓

ภาคผนวก 149

150 ชุดการสังคายนาภมู ปิ ัญญาการนวดไทย: ๓

ภาคผนวก 151

152 ชุดการสังคายนาภมู ปิ ัญญาการนวดไทย: ๓

ภาคผนวก 153

ประวัตคิ ณะท�ำ งานผทู้ รงคณุ วฒุ แิ ละครหู มอนวดไทย
ทด่ี �ำ เนินงานสงั คายนาภูมปิ ัญญาการนวดไทยและฤๅษดี ัดตน

๑. นายแพทย์ประพจน์ เภตรากาศ ประธานคณะทำ� งาน
สถานท่ปี ฏบิ ตั ิงาน อดตี รองอธิบดีกรมการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก
รกั ษาการในตำ� แหนง่ นายแพทย์ ๑๐ วช.
(ดา้ นสาธารณสุข สาขาพฒั นาระบบบริการทางการแพทย์)

ประวตั ิการรบั ราชการ

๒๕๓๖ รองผอู้ ำ� นวยการ ฝ่ายการแพทย์

โรงพยาบาลเลิดสนิ กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข

๒๕๔๒ นายแพทย์ ๙ วช. สาขาเวชกรรมฟน้ื ฟู

โรงพยาบาลเลดิ สิน กรมการแพทย์ กระทรวงสาธารณสุข

๒๕๔๖ นายแพทย์ ๙ วช. (ดา้ นสาธารณสขุ )

กรมการแพทยแ์ ผนไทยและการแพทย์ทางเลอื ก

๒๕๕๐ รองอธิบดีกรมการแพทย์แผนไทยและการแพทย์ทางเลือก

๒๕๕๑ รองอธิบดี รักษาการในต�ำแหนง่ นายแพทย์ ๑๐ วช.

(ดา้ นสาธารณสุข สาขาพัฒนาระบบบรกิ ารทางการแพทย์)

ประวัติการท�ำงานอ่ืน ๆ

• ประธานสมาพันธ์แพทยแ์ ผนไทยแหง่ ประเทศไทย

• ประธานมลู นธิ เิ พื่อเด็กพกิ าร

• ประธานมูลนิธสิ ขุ ภาพไทย

• รองประธานมูลนิธิพัฒนาการแพทยแ์ ผนไทย

• กรรมการมลู นธิ หิ มอชาวบ้าน

• กรรมการมลู นธิ เิ พื่อการพัฒนาเดก็

• กรรมการมูลนธิ ิโกมล คีมทอง

154 ชุดการสงั คายนาภมู ปิ ัญญาการนวดไทย: ๓

๒. ดร.ภก.ยงศกั ดิ์ ตนั ตปิ ฎิ ก

ท่ีอยปู่ ัจจุบัน ๑๒๘/๑๓๕ ซอยนนทรี ๑๔ ถนนนนทรี

แขวงชอ่ งนนทรี เขตยานนาวา กรงุ เทพ ๑๐๑๒๐

สถานท่ปี ฏบิ ัติงาน นกั วชิ าการอสิ ระ และนักวิจัยในเครือขา่ ยของ

สํานกั วิจัยสงั คมและสขุ ภาพ

ผ้ปู ระกอบวชิ าชีพแพทยแ์ ผนไทย กรรมการสภาการเเพทยแ์ ผนไทย พ.ศ. ๒๕๕๗-๒๕๖๐

เวชกรรมไทย บ.ว. ๑๓๔๙๘

และเภสัชกรรมไทย บ.ภ. ๑๔๓๖๘

๓. อาจารยส์ นั ติสขุ โสภณสริ ิ

ทอี่ ยู่ปจั จบุ ัน ๑๙/๗ หมู่ ๓ ซ.ขา้ งวัดญาณเวศกวัน ต.บางกะทกึ

อ.สามพราน จ.นครปฐม ๗๓๒๑๐

สถานทป่ี ฏบิ ตั งิ าน กรรมการมูลนิธสิ ขุ ภาพไทย

ผปู้ ระกอบวิชาชีพแพทยแ์ ผนไทย เวชกรรมไทย บ.ว. ๑๓๗๘๕

และเภสัชกรรมไทย บ.ภ. ๑๔๖๓๒

ความเชย่ี วชาญเฉพาะทาง เวชกรรมไทยท่ัวไป

๔. อาจารยถ์ วลิ อภยั นิคม

ที่อย่ปู ัจจบุ ัน ๓๘/๒๘ เทิดไท ๖๑ ถ.เทอดไท แขวงบางหว้า

เขตภาษีเจริญ กรุงเทพฯ ๑๐๑๖๐

สถานท่ีปฏบิ ตั ิงาน ครปู ระจำ� หลักสตู รวิชาชพี การนวดไทย

โรงพยาบาลเจา้ พระยาอภยั ภเู บศร

ผปู้ ระกอบวชิ าชีพแพทย์แผนไทย การนวดไทย พท.น. ๑๖

ความเชย่ี วชาญเฉพาะทาง ครสู อนการนวดไทย การนวดไทยแผนโบราณ

รกั ษาอาการดว้ ยองคค์ วามรู้เสน้ ประธานสบิ

ภาคผนวก 155

๕. สิบตรีนโิ รจน์ นิลสถิตย์

ทอี่ ย่ปู ัจจุบัน ๖๗ หมู่ ๔ ต.นากะตาม อ.ท่าแซะ

จ.ชุมพร ๘๖๑๔๐

สถานทป่ี ฏบิ ัตงิ าน นายกสมาคมแพทย์แผนไทย จงั หวัดชมุ พร

ผู้ประกอบวิชาชีพแพทยแ์ ผนไทย เวชกรรมไทย บ.ว. ๑๒๕๓๕

เภสัชกรรมไทย บ.ภ. ๑๐๙๔๑

และการนวดไทย พท.น. ๑๘

ความเช่ยี วชาญเฉพาะทาง ครสู อนเวชกรรมไทย เภสชั กรรมไทย และนวดไทย

อัมพฤกษแ์ ละอัมพาต

๖. อาจารยส์ �ำอาง เสาวมาลย์

ทอ่ี ยปู่ ัจจบุ ัน ๗๕ หมู่ ๕ ถนน หนองไผแ่ บน อ.เมือง

จ.อทุ ัยธานี ๖๑๐๐๐

สถานทป่ี ฏบิ ัตงิ าน หมอนวดไทย วัดหนองหญ้านาง จังหวดั อทุ ยั ธานี

ผู้ประกอบวชิ าชพี แพทย์แผนไทย การนวดไทย พท.น. ๖๔

ความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง ครูสอนการนวดไทย อมั พฤกษแ์ ละอมั พาต

และการนวดเหยยี บเหลก็ แดง

๗. อาจารยธ์ งชยั อ่อนนอ้ ม

ท่อี ยู่ปัจจบุ ัน ๘๔/๑ ม.๑ ต.บางไผ่ อ.เมอื ง จ.นนทบุรี ๑๑๐๐๐

สถานที่ปฏิบัตงิ าน ร.ร.เพญ็ แขเเพทยแ์ ผนไทย

ผ้ปู ระกอบวิชาชีพแพทยแ์ ผนไทย การนวดไทย พท.น. ๑๘

ความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง การนวดรกั ษาโรค ครสู อนการนวดไทย

156 ชดุ การสังคายนาภูมปิ ัญญาการนวดไทย: ๓

๘. อาจารยว์ ิโรจน์ มณฑา (ถึงแกก่ รรม ๓๐ เมษายน ๒๕๕๘)

ทอ่ี ย่ปู จั จุบนั ๑๓๘ หมู่ ๑ ต.ดอนแกว้ อ.แมร่ มิ จ.เชยี งใหม่ ๕๐๑๘๐

สถานทีป่ ฏบิ ตั งิ าน ครผู ู้รับมอบตวั ศษิ ย์ สาขาการแพทย์แผนไทย

ประเภทการนวดไทย ประจำ� สมาคมวชิ าชพี การนวดไทย

ผูป้ ระกอบวชิ าชีพแพทยแ์ ผนไทย การนวดไทย พท.น. ๕๐

ความเชี่ยวชาญเฉพาะทาง การวเิ คราะห์โรคด้วยการจบั ชพี จร

การใชห้ ลกั การรกั ษาด้วยวิธกี ารเปิดประตูลม

สามารถนวดรกั ษาโรคลม โรคภายใน ภายนอก

โรคเร้อื รงั

๙. อาจารยก์ รกมล เอ่ยี มธนะมาศ

ท่ีอยู่ปัจจบุ ัน ๒๕/๑ ถ.รามอินทรา ๑๙(๑) แขวงอนสุ าวรีย์

เขตบางเขน กรุงเทพฯ ๑๐๒๒๐

สถานทีป่ ฏิบตั งิ าน มลู นิธิเพื่อเด็กพิการ

ผปู้ ระกอบวชิ าชพี แพทย์แผนไทย เวชกรรมไทย บ.ว. ๑๓๘๘๘

เภสชั กรรมไทย บ.ภ. ๑๔๕๙๒

และการนวดไทย พท.น. ๑๘๙

ความเชีย่ วชาญเฉพาะทาง ฟ้ืนฟูผู้ป่วยอมั พฤกษ์ อัมพาต เด็ก คนชรา ผูพ้ ิการ

โรคสตรี การดูแล มารดาก่อนและหลังคลอด

นวดหนา้ นวดศรี ษะ ครูสอนการนวดไทย

ภาคผนวก 157

๑๐. อาจารย์สนทิ วงษก์ ะวนั

ที่อยปู่ จั จุบัน ๒๓๓/๑๒๒ หมบู่ า้ น ซ.สรรพาวธุ ถ.สรรพาวุธ

แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพฯ ๑๐๒๖๐

สถานที่ปฏิบัตงิ าน ครรู ับมอบตัวศิษย์ สมาคมส่งเสริมการนวดแผนไทย

ผู้ประกอบวิชาชพี แพทยแ์ ผนไทย เวชกรรมไทย บ.ว. ๑๓๙๙๘

เภสัชกรรมไทย บ.ภ. ๑๐๖๘๑

การผดงุ ครรภ์ไทย บ.ผ. ๒๕๑๕

และการนวดไทย พท.น. ๕๔

ความเชีย่ วชาญเฉพาะทาง นวดหญิงหลังคลอด นวดประคบสมุนไพรและ

เข้ากระโจมอบสมุนไพร นวดทบั หมอ้ เกลอื และ

นวดฟื้นฟู อมั พฤกษ์ อัมพาต ครูสอนการนวดไทย

๑๑. อาจารย์ศุภณี เมธารนิ ทร์

ที่อยปู่ ัจจบุ นั ๑๔ หมู่ ๓ ต.บางจาก อ.เมอื ง

จ.นครศรธี รรมราช ๘๐๓๓๐

สถานที่ปฏบิ ตั งิ าน เจา้ พนกั งานเวชกรรมฟืน้ ฟู ช�ำนาญงาน

โรงพยาบาลมหาราชนครศรธี รรมราช

ผูป้ ระกอบวิชาชีพแพทย์แผนไทย การนวดไทย พท.น. ๕๔

เภสัชกรรมไทย บภ. ๑๗๗๐๒

และเวชกรรมไทย บ.ว. ๑๔๕๕๓

ความเชยี่ วชาญเฉพาะทาง ฟื้นฟูอัมพาต อมั พฤกษ์ อมั พาตหนา้ นวดไทย

นวดไทยในเดก็ พิการ โรคสตรี นวดสตรวี ัยทอง

ดแู ลมารดาก่อนคลอด หลงั คลอด นวดดัดท้อง

ปวดศรี ษะ คอ ปวดไหล่ ไหลต่ ิด ปวดหลัง

ปวดเข่า ขอ้ เท้าแพลง และครูสอนการนวดไทย

158 ชดุ การสงั คายนาภูมปิ ญ ญาการนวดไทย: ๓

๑๒. อาจารยส์ าวิตรี ศริ ิวฒุ ิ

ทอี่ ยปู่ ัจจบุ นั ๑๑๘๐/๑๒ ซ.เสนานคิ ม ๒๖ ถ.เสนานคิ ม

แขวงลาดยาว เขตจตจุ ักร กรุงเทพฯ ๑๐๙๐๐

สถานทีป่ ฏบิ ตั ิงาน นายกสมาคมเภสชั และอายรุ เวชโบราณแหง่ ประเทศไทย

ผูป้ ระกอบวิชาชพี แพทย์แผนไทย เวชกรรมไทย บ.ว. ๑๔๑๒๔

เภสชั กรรมไทย บ.ภ. ๑๕๗๕๗

และการผดุงครรภ์ไทย บ.ผ. ๒๓๖๑

ความเชีย่ วชาญเฉพาะทาง การผดงุ ครรภ์ไทย การรกั ษาโรคดว้ ยนา้� มนั หอมระเหย

๑๓. อาจารย์ระวี รกั ษแ์ ก้ว

ที่อยปู่ จั จุบัน ๑๘/๑๐๗ ม.๒ ต.บงึ ยโ่ี ถ อ.ธญั บรุ ี จ.ปทมุ ธานี ๑๒๑๓๐

สถานทปี่ ฏบิ ัตงิ าน ครสู อนนวด และวิทยากร วดั โพธ์ิ

ผูป้ ระกอบวิชาชพี แพทย์แผนไทย เภสชั กรรมไทย บ.ภ. ๑๕๖๕๒

การผดุงครรภ์ไทย บ.ผ. ๓๐๒๑

และการนวดไทย พท.น. ๔๔

ความเช่ยี วชาญเฉพาะทาง นวดรกั ษาโรค และครสู อนการนวดไทย

๑๔. อาจารยส์ ดุ ารัตน์ สุวรรณพงศ์

ท่ีอยู่ปัจจบุ นั ๗๗ ถนนอศั วพเิ ชษฐ์ แขวงฉมิ พลี เขตตลงิ่ ชัน

กรุงเทพฯ ๑๐๑๗๐

สถานที่ปฏบิ ตั งิ าน นกั วชิ าการอิสระ ด้านการนวดไทย

ผปู้ ระกอบวิชาชีพแพทยแ์ ผนไทย การนวดไทย พท.น. ๖๔๘

และการผดุงครรภ์ไทย บ.ผ. ๕๙๙๐

ความเช่ยี วชาญเฉพาะทาง นวดรกั ษาโรค และครูสอนการนวดไทย