WeCitizens : เสียงปากพูน

WeCitizensเสียงปากพูน

สำ�เนียงภาษาปั กษ์ใตใ้ ช้เรยี กเครอ่ื งมอื จบั สัตว์นำ�้ ที่อย่ปู ากอ่าวนี้ว่า ‘หมฺรมั ’ หรอื บ้านปลา













วััดพระมหาธาตุวุ รมหาวิิหาร หรือื ที่่�ชาวนครเรียี กว่่า วััดพระธาตุุ เป็็ นมิ่ง�่ ขวััญของเมือื ง
และชาวนครศรีธี รรมราชตลอดจนพุุทธศาสนิิกชนทั่่�วประเทศ ปัั จจุุบันั กรมศิิลปากรได้ป้ ระกาศ
ขึ้น�้ ทะเบียี นวััดพระธาตุเุ ป็็ นโบราณสถาน นับั เป็็ นปูชู นียี สถานที่่�สำำ�คัญั ที่่�สุุดแห่ง่ หนึ่่�งของภาคใต้้





12

13

Feature

ริมิ ป่่ าอเมซอนเมืืองนคร
ที่่�ทำ�ำ ให้ค้ สุำณุ ำ�รอิว่่�มจท้5อ้ งพื้้�อนิ่่�มที่่�สแมห่งอ่ กงาอริ่่�มเรใีจยี ในนรู้ป้� ากพููน

14

เทศบาลเมือื งปากพููน ตั้้ง� อยู่่ใ� นตำ�ำ บลปากพููน อำำ�เภอเมือื ง
นครศรีีธรรมราช ที่่น� ี่่เ� ป็็ นคล้า้ ยปราการด่่านหน้า้ ของเมือื งนคร
ไม่่ใช่่เพีียงเพราะความเป็็ นปากน้ำ�ำ ทางทิศิ เหนือื ซึ่ง่� เดิมิ เป็็ นเส้น้ ทาง
คมนาคมจากอ่่าวไทยสู่่�ตัวั เมือื ง หากยังั เป็็ นที่่ต� ั้้ง� ของท่่าอากาศ
ยานนานาชาตินิ ครศรีีธรรมราช ที่่ซ� ึ่ง่� หากใครเดินิ ทางมา
เยือื นจังั หวััดแห่่งนี้้ด� ้ว้ ยเครื่่�องบินิ ปากพููนจะเป็็ นสถานที่่แ� รก
ที่่ร� อต้อ้ นรัับ

บนพื้้�นที่่� 93.78 ตารางกิโิ ลเมตรที่่�ประกอบด้้วย 12 หมู่บ�่ ้า้ นของ
ตำ�ำ บลปากพููน กว่่า 70% คืือที่ร่� าบลุ่�ม่ อันั เกิดิ จากการทับั ถมของ
สันั ดอนดิินปนทรายอัันเป็็นที่่ม� าของชื่�อ่ ปากพููน ส่่วนพื้้น� ที่่�
ที่เ�่ หลืืออีีก 30% เป็็นพื้้�นที่�่ดิินเหนีียวและดินิ เหนีียวปนทราย
นั่่น� ทำำ�ให้น้ อกจากทำำ�เลที่ถ่� ืือเป็น็ เส้้นทางคมนาคมสำ�ำ คััญ ที่�่นี่จ�่ ึงึ
ที่่�ใกล้เ้ คีียง ทั้้ง� จากการทำ�ำ ประมงอันั แสนคึึกคักั บริเิ วณปากอ่่าว
สวนมะพร้้าว สวนผลไม้้ นาข้า้ ว ไปจนถึึงสวนผักั หลากชนิดิ
ขณะเดีียวกััน ด้้วยภููมิิประเทศดัังที่ก�่ ล่่าว ปากพููนจึึงยังั เป็็นที่่�ตั้้ง�
ของป่า่ โกงกางอัันสวยงามและอุุดมสมบููรณ์์ ถึึงขนาดได้ร้ ัับ
การขนานนามว่่า ‘ป่า่ อเมซอนเมืืองไทย’

และด้ว้ ยต้น้ ทุุนอัันรุ่ม่� รวยที่�่ว่่ามา เมื่่อ� มหาวิิทยาลัยั ราชภััฏ
นครศรีีธรรมราชได้ร้ ัับทุุนจาก บพท. ในการขับั เคลื่่�อนโครงการ
เมืืองแห่่งการเรีียนรู้� พื้น�้ ที่ต�่ ำ�ำ บลปากพููนจึงึ เป็็นพื้้�นที่ท�่ ี่�่พร้อ้ มจะ
นำ�ำ เครื่่�องมืือในการพััฒนาเมืืองเครื่่�องมืือนี้้ม� าขับั เคลื่่อ� นอย่่าง
เปี่ย�่ มประสิิทธิิภาพ

ก่่อนที่่�เราจะไปสำ�ำ รวจว่่า ‘เมืืองแห่่งการเรีียนรู้�ปากพููน’
มีีกระบวนการดำ�ำ เนิินการอย่่างไร WeCitizens ขอชวนคนอ่่านรู้้�จััก

ปากพููนในเบื้อ�้ งต้น้ ผ่่าน 5 สถานที่ส�่ ำ�ำ คัญั ที่ส�่ ะท้อ้ นทั้้ง� เอกลักั ษณ์์
คุุณค่่า และความเป็็น ‘ปากพููน’ - เมืืองที่ไ่� ม่่เพีียงสมบููรณ์์
ด้้วยทรััพยากร แต่่ยังั รุ่่�มรวยไปด้้วยรอยยิ้้�มของผู้้�คน
ที่�่ดำ�ำ รงชีีวิติ อยู่ใ่� นชุุมชน ด้้วยความสุุข

15

16

อุโุ มงค์ป์ ่่าโกงกาง:

พิพิ ิธิ ภัณั ฑ์ม์ ีชี ีีวิติ
ในลำ�ำ น้ำ��ำ และผืนื ป่่า

ไม่่เพียี งเป็็นแหล่่งทำ�ำ มาหากินิ ของชาวประมงปากพูนู ทั้�ง้ จากการทำำ�บ่่อกุ้้�ง บ่่อปููธรรมชาติิ และรังผึ้ง้� ที่่�ให้้น้ำำ��ผึ้ง้� รสชาติิเป็็น
เอกลัักษณ์์โดดเด่่น ป่า่ โกงกางในตำำ�บลปากพูนู ยัังเป็น็ ที่่ต� ั้�้งของอุุโมงค์์โกงกางอัันแสนงดงาม ไฮไลท์์หลัักที่่ท� ำ�ำ ให้้เมืืองเล็็กๆ
เมืืองนี้้เ� กิิดเป็็นแหล่่งท่อ่ งเที่่ย� วโดยชุุมชนอย่า่ งน่า่ ประทัับใจ

อุุโมงค์ป์ ่า่ โกงกางตั้ง�้ อยู่�ในคลองท่า่ แพของพื้้น� ที่่ห� มู่� 4 คลองที่่ไ� หลเชื่อ� มวิถิ ีขี องชาวประมงปากพูนู ออกสู่่�ท้้องทะเลอ่า่ วไทย
อุุโมงค์์ป่า่ โกงกางมีีระยะทางสั้�น้ ๆ เพีียงหนึ่่ง� กิโิ ลเมตร หากตลอดเส้้นทางดัังกล่่าวไม่เ่ พีียงจะมีที ิวิ ทััศน์น์ ่่าตื่่�นตาจากทิวิ ต้้น
โกงกางที่่ก�ิ่ง� ก้้านของมัันโน้้มเข้้าหากัันจนดูคู ล้้ายอุุโมงค์ข์ นาดใหญ่่ หากที่่น� ี่่ย� ัังเต็ม็ ไปด้้วยสััตว์น์ ้ำ��ำ หลากชนิดิ และวิถิ ีชี าวประมง
ที่่�พึ่่�งพิิงความอุุดมสมบููรณ์ข์ องพื้้น� ที่่�จากรุ่่�นสู่�รุ่�น

แน่น่ อน วิิธีีการเดีียวที่่จ� ะชื่น� ชมอุุโมงค์แ์ ห่่งนี้้ค� ืือการโดยสารเรือื ของชาวบ้้าน ซึ่่�งมีีให้้บริกิ ารนำำ�เที่่ย� ว ที่่ท� ่า่ เรือื ซึ่ง�่ ตั้�้งอยู่�
ไม่ไ่ กลจากตลาดท่่าแพ ทริิปล่่องเรืือจะใช้เ้ วลาประมาณ 1 ชั่่�วโมง ลััดเลาะไปตามคลองท่า่ แพ ตััดผ่า่ นหมู่่�บ้้าน เข้้าสู่่�
อุุโมงค์์ป่่าโกงกาง ก่่อนออกสู่่�ปากอ่า่ วปากพูนู

ทั้ง�้ นี้�้ เมื่อ�่ ปีี 2564 ที่่ผ� ่า่ นมา ทางโครงการเมืืองแห่ง่ การเรีียนรู้ย�้ ัังได้ต้ ่อ่ ยอดพื้น�้ ที่่แ� ห่ง่ นี้�้ ด้ว้ ยการจััดทำ�ำ พิพิ ิธิ ภัณั ฑ์์
ที่่ม� ีีชีีวิิต นำำ�องค์ค์ วามรู้้�ที่่�สกััดได้้จากพื้�น้ ที่่� ทั้ง้� ชนิดิ ของต้้นไม้้ สายพัันธุ์�์ สััตว์์ ไปจนถึงึ แผนที่่ท� ่อ่ งเที่่�ยว จััดทำ�ำ เป็น็
ป้า้ ยบอกข้้อมููลตามเส้้นทางในป่า่ โกงกาง พร้้อมไปกัับชมทิวิ ทััศน์์ นัักท่อ่ งเที่่ย� วก็ส็ ามารถอ่า่ นข้้อมููลเหล่า่ นี้ป�้ ระกอบ
เพื่�อ่ จะได้้ทราบว่่าทรััพยากรที่่ร� ายล้้อมผู้�้มาเยืือนอยู่่�นั้้�นมีีอะไรบ้้าง

แต่่ก็น็ ่า่ เสียี ดายที่่�ป้้ายข้้อมููลที่่ท� างโครงการจััดทำำ�มีขี นาดเล็ก็ ไปนิดิ ซึ่ง�่ เมื่่อ� ประกอบกัับการเดินิ เรืือที่่�มีีความเร็็ว และ
ความกว้้างของร่่องน้ำำ�� ก็็ทำำ�ให้้เราซึึมซัับข้้อมูลู เหล่า่ นี้้�ได้้ไม่่ทััน หรืือถ้้าทััน ข้้อมููลก็อ็ ยู่่�ห่า่ งไป อย่่างไรก็ต็ าม ทางทีีมวิจิ ััย
ก็็ได้้จััดทำำ�ข้้อมููลชุุดนี้้ใ� นรููปแบบออนไลน์์ ให้้นัักท่อ่ งเที่่ย� วไปเก็บ็ ตกได้้ ซึ่่�งล่า่ สุุดทางนัักวิิจััยแจ้้งมาว่า่ จะนำำ�เสนอผ่า่ นเพจ
เฟซบุ๊๊�คของเทศบาลเมือื งปากพูนู เร็ว็ ๆ นี้้�

17

ตลาดท่า่ แพ
และ

อนุุสาวรียี ์ว์ ีรี ไทย:

ย้อ้ นรอยประวัตั ิศิ าสตร์เ์ มือื งปากพูนู
สมัยั ”สงครามโลกครั้้�งที่่� 2

หลายคนอาจไม่่ทราบว่า่ ปากพููนเคยมีีบทบาทในหน้้าประวััติศิ าสตร์์โลก ผ่า่ นเหตุุการณ์์
ยกพลขึ้�้นบกของทหารญี่่�ปุ่�นช่่วงสงครามมหาเอเชียี บููรพา (สงครามโลกครั้ง�้ ที่่� 2)

ย้้อนกลัับไป 81 ปีีก่อ่ น ในวัันที่่� 8 ธัันวามคม พ.ศ. 2584 วัันเดีียวกัับที่่ก� องทััพญี่่ป�ุ่�นบุุกฐาน
ทััพเรือื เพิริ ์ล์ ฮาเบอร์บ์ นเกาะฮาวาย สหรัฐอเมริกิ า กองทััพอีกี ส่ว่ นก็เ็ ข้้ามารุุกรานเอเชียี อาคเนย์์
ด้้วย โดยขึ้้�นฝั่ง่� ทางตอนใต้้ของประเทศไทย ซึ่ง�่ หนึ่่�งในสถานที่่�ดัังกล่า่ วก็็คืือคลองปากพููนนี่่เ� อง

จากปากคำ�ำ ของผู้้�อยู่�ในเหตุุการณ์์ที่่�ยัังคงมีีชีีวิติ อยู่�ถึงปััจจุุบััน ทหารญี่่ป�ุ่�นไม่่ได้้ทำ�ำ อัันตราย
ใดๆ ต่อ่ ชาวบ้้าน กระนั้น�้ ด้้วยความที่่�ปากพููนเป็น็ ที่่ต� ั้�ง้ ของมณฑลทหารบกที่่� 41 ค่่ายวชิริ าวุุธ
ทหารไทยจึึงทำำ�การสู้้�รบเพื่่อ� ปกป้อ้ งโรงยุุทโธปกรณ์์ ซึ่�ง่ ใช้้เวลาทำำ�การรบอยู่�หลายชั่�วโมง
ก่อ่ นมีีการเจรจาสงบศึึก

โดยสมรภูมู ิิดัังกล่า่ วอยู่่�บริิเวณหน้้าค่่ายวชิิราวุุธ อัันเป็็นที่่�ตั้ง�้ ของตลาดท่่าแพ
เช่น่ นั้น�้ แล้้วตลาดท่า่ แพไม่เ่ พียี งจะมีคี วามสำ�ำ คััญในฐานะตลาดอาหารทะเลขึ้น�้ ชื่อ� และพื้้น� ที่่�
ที่่ส� ะท้้อนวิถิ ีีชีีวิิตและอาหารการกิินอัันหลากหลายของเมืือง ที่่�นี่่จ� ึึงเป็็นพื้้น� ที่่ป� ระวััติิศาสตร์์
สำ�ำ คััญของเมือื ง โดยมีอี นุุสาวรียี ์ว์ ีรี ไทย หรือื ที่่ช� าวบ้้านรู้จ� ัักในชื่อ� อนุุสาวรียี ์จ์ ่า่ ดำ�ำ เป็น็ แลนด์ม์ าร์ค์
หรือื อนุุสรณ์ส์ ถานของเหตุุการณ์ด์ ัังกล่่าว
นอกจากนี้้� ในพื้้น� ที่่ค� ่า่ ยวชิริ าวุุธ ยัังเป็น็ ที่่ต� ั้ง�้ ของพิพิ ิธิ ภััณฑ์ว์ ีรี ไทยเฉลิมิ พระเกียี รติิ 72 พรรษา
ที่่จ� ััดแสดงปืนื ใหญ่่ โบราณวััตถุุ และภาพถ่า่ ยเก่า่ ๆ อัันเป็น็ มรดกจากเหตุุการณ์ด์ ัังกล่า่ วอีกี ด้้วย

18

สวนมะพร้า้ วแปรรูปู
สู่�เศรษฐกิจิ ยั่่�งยืนื

มะพร้้าวเป็น็ อีกี ผลิติ ผลขึ้น�้ ชื่อ� ของปากพูนู หากแต่ไ่ หนแต่ไ่ ร เกษตรกรของ
ที่่น� ี่่จ� ะปลููกมะพร้้าวสด หรือื ไม่่ก็็แปรรูปู เป็็นน้ำ�ำ�ตาลมะพร้้าวส่่งขายเลี้้ย� งชีีพ
อย่่างไรก็็ดีี เมื่่อ� ยุุคสมััยผัันผ่า่ นและเทคโนโลยีที ำำ�ให้้องค์์ความรู้้�เป็น็ สิ่่ง� ที่่�
เข้้าถึึงง่่าย ก็ม็ ีีผู้้ป� ระกอบการหลายรายต่่อยอดผลผลิติ ที่่ม� ีสี ู่่�ผลิติ ภััณฑ์ท์ี่่ช� ่ว่ ย
เพิ่่ม� มูลู ค่า่ ให้้กัับธุุรกิจิ อย่า่ งสร้้างสรรค์์ ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ สวนมะพร้้าวแม่ท่ องพริ้้ง�
ที่่�นำ�ำ น้ำำ��ช่่อดอกมะพร้้าวมาเคี่่ย� วเป็็นคาราเมลรสชาติกิ ลมกล่อ่ ม รวมถึึง
ผลิิตภััณฑ์อ์ื่น� ๆ อาทิิ น้ำ��ำ มัันมะพร้้าวสกััดเย็น็ พร้้อมทั้้�งเปิดิ เป็น็ ศูนู ย์์เรีียนรู้�
ต้้อนรัับนัักเรียี น นัักศึึกษา และผู้้ท� ี่่�สนใจมาเรีียนรู้ก� ระบวนการทำำ�น้ำ�ำ�ตาล
มะพร้้าว และผลิิตภััณฑ์อ์ื่�นๆ

หรือื สวนมะพร้้าวลุุงแดง ที่่�นำ�ำ น้ำ��ำ ตาลมะพร้้าวมาอััดเป็น็ ทรงลููกเต๋า๋
เพื่่�อการใช้้งานที่่�สะดวกขึ้้�น และกลายเป็็นของฝากอัันน่่าประทัับใจ

ทั้้�งนี้้� ทางโครงการย่อ่ ย ‘พร้้าวผูกู เกลอ’ ของโครงการเมือื งแห่ง่ การเรียี น
รู้�ปากพููน ยัังได้้สร้้างเครือื ข่่ายสวนมะพร้้าวในพื้้น� ที่่�ทั้ง�้ 5 แห่ง่ เพื่่อ� ยกระดัับ
ให้้เป็็นแหล่่งเรียี นรู้แ� ก่่ผู้้ท� ี่่�สนใจ ขณะเดีียวกัันก็ช็ ่ว่ ยหนุุนเสริมิ ผู้้�ประกอบการ
สวนมะพร้้าวในการออกแบบบรรจุุภััณฑ์แ์ ละช่่องทางการจััดจำ�ำ หน่า่ ยทาง
ออนไลน์์อีกี ด้้วย

19

โรงเหนีียวยายศรีี

พ๒ุุท๕ธศั๖ักร๓าช

เหนีียวห่อ่ กล้ว้ ย
ยายศรีี

เป็็นที่ร่� ู้้�กันั ว่่าถ้้าได้ม้ าเยืือนปากพููนสิ่่�งที่ต�่ ้อ้ งไม่่พลาด
คือื การมารับั ประทานเหนีียวห่่อกล้ว้ ย หรืือข้้าวต้ม้ มััด
ซึ่่ง� จะเป็น็ ที่�่ไหนไม่่ได้้นอกจาก ‘เหนีียวห่่อกล้้วยยายศรีี’
ของดีีประจำำ�ตำ�ำ บล

โดยชื่อ�่ ยายศรีีที่อ�่ ยู่ใ�่ นแบรนด์เ์ หนีียวห่่อกล้ว้ ยมาจากชื่อ�่
ของคุุณยายบุุญศรีี นางนวล ชาวบ้้านปากพููนที่่�ได้้สููตรการ
ทำ�ำ เหนีียวห่่อกล้ว้ ยมาตั้้ง� แต่่รุ่น�่ ยายของคุุณยาย แต่่เดิมิ ยาย
บุุญศรีีจะทำ�ำ เหนีียวห่่อกล้ว้ ยฝากขายตามร้า้ นอาหาร ร้า้ นค้า้
หรืือขายที่บ�่ ้า้ นเล็ก็ ๆ ต่่อเนื่่อ� งมาหลายสิบิ ปีี กระทั่่ง� ช่่วงโควิดิ -19
ที่ผ่� ่่านมา หลานสาวคนโตของยายศรีี - เสาวนีีย์์ คงกำ�ำ เนิดิ
ได้ช้ ัักชวนคุุณยายทำำ�ขายผ่่านช่่องทางออนไลน์์ โดยอาศัยั
การโฆษณาแบบปากต่่อปาก ก่่อนจะได้ร้ ับั ความนิิยมมาก
ขึ้้น� จนทั้้ง� คู่เ�่ ปิดิ ร้า้ น ‘เหนีียวห่่อกล้ว้ ยยายศรีี’คาเฟ่ข่ ้า้ วต้ม้ มัดั
สุุดชิคิ แห่่งแรกและแห่่งเดีียวของเมืืองนคร

ซึ่่ง� นอกจากเหนีียวห่่อกล้้วยรสอร่่อยที่�่เรายืืนยัันว่่า
ถ้้ามาที่่น� ี่ต่� ้อ้ งมาชิิมให้้ได้้ ที่น่� ี่ย่� ัังเสิิร์ฟ์ กาแฟ เครื่่�องดื่่ม�
และอาหารพื้้�นบ้้าน ครบจบในที่่�เดีียว และความที่ร่� ้า้ นตั้้ง�
อยู่ห่� ่่างจากท่่าอากาศยานนานาชาติินครศรีีธรรมราชไม่่ถึึง
ที่น�่ ัักท่่องเที่่�ยวนิิยมมาฝากท้อ้ งก่่อนขึ้้น� เครื่่�องทั้้�งขาไปและ
ขากลับั

20

ตลาด
ความสุขุ ชาวเล

ปิิดท้้ายที่่ต� ลาดความสุุขชาวเล ตลาดริิมคลองท่่าแพในหมู่� 4
เป็น็ ตลาดอาหารทะเลแปรรูปู และแหล่ง่ รวมผลิติ ภััณฑ์ข์ องชาวบ้้านเมือื ง
ปากพูนู เรีียกได้้ว่า่ ถ้้ามาเยือื นปากพููน ก็ต็ ้้องมาเช็็คอินิ ที่่น� ี่่�ได้้ทั้ง้� อิ่�มท้้อง
อิ่ม� สมอง และอิ่ม� ใจ เพราะไม่เ่ พีียงจะมีผี ลิติ ภััณฑ์์ของชุุมชนดัังที่่บ� อก
แต่่ภายหลัังที่่โ� ครงการเมืืองแห่ง่ การเรีียนรู้�มาจััดตั้ง้� ตลาดแห่่งนี้้� ก็็ยัังได้้
ทำ�ำ นิทิ รรศการชุุมชนบอกเล่า่ ถึึงของดีขี องพื้้�นที่่� ตั้ง�้ แต่่วิถิ ีชี าวบ้้าน
การทำำ�ประมงแบบดั้้ง� เดิิม ที่่�มาของผู้้ค� น และประวััติศิ าสตร์์

ตลาดความสุุขชาวเลตั้้ง� อยู่�ในแพของคุุณทัักษิณิ แสนเสนาะ
ผู้้ป� ระกอบการรัับซื้้อ� สััตว์์ทะเลจากชาวบ้้าน และเป็็นตััวตั้�้งตััวตีใี นการ
อนุุรัักษ์ท์ รััพยากรธรรมชาติใิ นพื้้น� ที่่� โดยเฉพาะการทำำ�ธนาคารปูู สำ�ำ หรัับ
ขยายพัันธุ์์�ปูเู พื่่อ� ปล่อ่ ยคืืนสู่�ธรรมชาติิ ทั้�้งนี้้� คุุณทัักษิณิ ได้้แบ่่งพื้้�นที่่�ส่ว่ น
หนึ่่�งของเขาให้้กัับชุุมชนในการจััดตั้้ง� วิสิ าหกิิจแปรรูปู อาหารทะเล และ
กลุ่่�มอนุุรัักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิ ที่่�นี่่�จึึงเป็็นคล้้ายจุุดรวมพลของชาว
ปากพููน ทั้ง้� ชาวประมง ชาวสวน และผู้้�ประกอบการ

และเป็น็ เช่่นที่่ก� ล่่าวไว้ต้ ั้้�งแต่่ต้น้ ว่่า แต่่ไหนแต่่ไรปากพููนมีี
ทรัพั ยากรธรรมชาติิที่อ�่ ุุดมสมบููรณอยู่�่แล้้ว เมื่่�อบวกรวมกัับการ
จััดการที่�่เป็น็ ระบบ บรรยากาศของการเรีียนรู้� และจิิตสำำ�นึึกของ
การอนุุรักั ษ์ท์ รััพยากร ความสมบููรณ์จ์ ึึงถููกแปรรููปเป็็นทั้้�งรายได้้
แก่่ชาวบ้้าน และความสุุขที่ไ่� ด้จ้ ากการประกอบอาชีีพที่่�ยั่่ง� ยืืน

นั่่�นแหละ ที่�่มาของ ‘ความสุุข’ ในชื่่�อ ‘ตลาดความสุุขชาวเล’
ของตำ�ำ บลปากพููนแห่่งนี้้�

21

22

23

ผศ.ดร.ด�ำ รงพันธ์ ใจหา้ ววีระพงศ์ ทกั ษิณ แสนเสนาะ
กัญญา สุวรรณรวลศรี
ผศ.ดร.สุภาวดี รามสูตร
ดร.มัณฑกา วีระพงศ์ ก่อเดช ปั ณทวีหก
ผศ.มานะ ขุนวีชว่ ย สุนทร พงษ์หา
ดร.จติ ตมิ า ดำ�รงวัฒนะ
นอรินี ตะหวา กิง่ พงษ์หา
หทัยรัตน์ ตัลยารักษ์ ธงชยั ศักดามาศ
ผศ.ดร.เชษฐา มหุ ะหมัด บญุ ศรี นางนวล
วิริสา โนนใหญ่ ยวุ นดิ า มะณโุ ชติ
สุเมทัศน์ สิวะสุธรรม
ธนาวุฒิ ถาวรพราหมณ์ จริ ะ อุ่นเรืองศรี
กระจาย ชวาสิทธิ์ จ�ำ ลอง ฝ่ั งชลจติ ร
พรศักด์ิ ศักดธิ์ านี จเด็จ ก�ำ จรเดช

วินัย มากวงศ์นาค ธนวัฒน์ ไทรแก้ว ณัฐพล บวั จนั ทร์,
สุนทร ธรรมรักษ์ อตวิ ัฒน์ ทรงศิวิไล คณุ ากร ประมขุ
ธนา บานพับ และน้ำ�มนต์ เทิดเกียรตชิ าติ
สมพงษ์ ขลยุ่ กระโทก
ประชา พวงมณี
จรวย นาคเพ็ง



Interview

ชวาิวถิ ีสีปวรนะมเฟงฟอููง

ว่า่ ด้ว้ ยแหล่่งเรีียนรู้้อ� ัันแสนฟููเฟื่�่องของ
‘ปากพููน’ ชุมุ ชนหน้้าอ่า่ วเมือื งนคร

กัับ ผศ.ดร.ดำำรงพัันธ์์ ใจห้้าววีรี ะพงศ์์

ผศ.ดร. ดำ�ำ รงพัันธ์์ ใจห้า้ ววีีระพงศ์์
ผู้้�ช่ว่ ยอธิิการบดีี มหาวิิทยาลัยั ราชภัฏั นครศรีีธรรมราช เล่า่ ให้เ้ ราฟัั งว่่า
คำ�ำ ว่่า ‘ปากพููน’ ซึ่ง่� เป็็ นชื่่�อของตำ�ำ บลหนึ่ง่� ในอำำ�เภอเมือื งนครศรีธี รรมราช
เป็็ นชื่่�อที่่�ถูกู เรียี กตามสััณฐานของปากแม่น่ ้ำำ�ที่่�เชื่่�อมลำ�ำ คลองหลากสาขาของชุมุ ชนสู่่�อ่่าวไทย

26

27

“คำ�ำ ว่า่ ปากพูนู มาจากปากน้ำ��ำ ทะเลที่่พ� ูนู ขึ้น�้ ไป พูนู เป็น็ ภาษาใต้้ ห้้า. การประเมินิ และพััฒนาระดัับคุุณภาพชีวี ิติ และเศรษฐกิจิ
แปลว่า่ เยอะ มาก หรือื ล้้นออกไป ด้้วยลัักษณะแบบนี้้� ภูมู ิศิ าสตร์์ ชาวชุุมชนปากพูนู
ของมัันจึึงเป็น็ ที่่ส� ัังเกตง่า่ ย ทั้ง�้ ทางเรือื และทางอากาศ ขณะเดียี วกััน
ก็็มีีร่อ่ งน้ำ�ำ� อีกี แห่่งที่่�อยู่�ไม่ไ่ กลจากกัันคือื ปากนคร ทั้ง้� สองแห่ง่ นี้้� สองเดืือนหลัังโครงการสิ้้�นสุุดในเฟสแรก (ระยะเวลาดำำ�เนินิ
เป็น็ เส้้นทางคมนาคมจากอ่า่ วไทยเข้้าสู่่�ตััวเมือื งนครศรีธี รรมราช” โครงการวิจิ ััยตั้ง�้ แต่ว่ัันที่่� 1 มิถิ ุุนายน 2564 – 31 พฤษภาคม 2565)
WeCitizens สนทนากัับ ผศ.ดร. ดำำ�รงพัันธ์์ ใจห้้าววีีระพงศ์์
อยู่่�ห่่างจากตััวเมืืองนครศรีีธรรมราชราว 20 นาทีีด้้วย หััวหน้้าโครงการ ถึึงที่่�มาที่่�ไป และผลสำ�ำ เร็จ็ ในการสร้้างกระบวน
การขัับรถ แม้้ปากพูนู จะมีีทรััพยากรธรรมชาติิที่่�อุุดมสมบููรณ์์ การการเรีียนรู้ �จากทรััพยากรในพื้้�นที่่�สู่่�การยกระดัับเศรษฐกิิจ
หาก ผศ.ดร. ดำำ�รงพัันธ์์ บอกว่่าคนนครศรีธี รรมราชเองยัังรู้�จััก และคุุณภาพชีวี ิิตของชาวปากพููนในปััจจุุบััน
ปากพูนู น้้อยกว่่านัักท่่องเที่่�ยวเสียี อีกี
ก่อ่ นอื่่�นครับั ทำ�ำ ไมพื้้�นที่่�การเรียี นรู้้�ของโครงการอาจารย์์
“ข้้อแรกเลยก็ค็ ือื นัักท่่องเที่่�ยวรู้�จัักตำำ�บลปากพููนในฐานะ ต้้องเป็็ นเทศบาลเมืืองปากพูู นทั้้�งๆ ที่่�ถ้้ามองในเชิิง
ที่่�ตั้ง้� ของสนามบิินนานาชาติินครศรีีธรรมราช ข้้อต่อ่ มาก็ค็ ืือที่่น� ี่่� ต้น้ ทุนุ และทรััพยากรของจังั หวััดนครศรีีธรรมราช
เป็น็ แหล่่งอาหารทะเลที่่อ� ุุดมสมบููรณ์์ และชาวประมงในพื้้น� ที่่� ก็ม็ ีหี ลายพื้้�นที่่�ที่่�มีศี ัักยภาพไม่ย่ ิ่่�งหย่อ่ นไปกว่่ากันั
ก็็ส่่งอาหารทะเลไปสู่่�ตลาดและภััตตาคารในกรุุงเทพฯ และอีกี
หลายจัังหวััด และที่่ส� ำ�ำ คััญคือื ที่่น�ี่่เ� ป็น็ ที่่ต� ั้ง�้ ของอุุโมงค์ป์ ่า่ โกงกาง ใช่่ครัับ ถ้้าไล่เ่ รียี งโครงการที่่�มหาวิิทยาลััยราชภััฏขัับเคลื่่�อนร่ว่ ม
ซึ่ง�่ ได้้รัับการยกย่่องให้้เป็น็ ป่่าอะเมซอนเมือื งไทย กัับชุุมชนมาอย่า่ งต่อ่ เนื่่อ� ง ไม่ว่ ่า่ จะเป็น็ โครงการวิจิ ััยที่่ท� ำ�ำ กัับ
ชุุมชนเป็็นปกติิ โครงการยุุทธศาสตร์์การพััฒนาท้้องถิ่่�นตาม
“แต่น่ ั่่น� ก็็ไม่ใ่ ช่่เหตุุผลหลัักที่่เ� ราอยากพััฒนาพื้้�นที่่�ให้้เป็น็ พระราโชบาย โครงการU2T และอื่น� ๆ จะเห็น็ ว่า่ ทั้้�งเทศบาลนคร
เมือื งแห่่งการเรียี นรู้ห� รอกครัับ” ผศ.ดร. ดำำ�รงพัันธ์์ กล่่าว นครศรีีธรรมราช เทศบาลเมืืองทุ่�งสง เทศบาลปากพนัังและ
เทศบาลเมือื งปากพูนู ล้้วนมีลี ัักษณะเฉพาะตััวและศัักยภาพ
แล้ว้ อะไรเป็น็ สาเหตุลุ ่่ะครัับ เราสงสััย ที่่ส� ามารถต่่อยอดเป็็นเมือื งแห่ง่ การเรียี นรู้�ได้้ทั้้�งนั้น้�
“ผมมองว่า่ บริบิ ทดั้ง�้ เดิมิ ของพื้้น� ที่่เ� ขามีตี ้้นทุุนที่่ด� ีแี ละมีคี วาม
พร้้อมอยู่�แล้้ว แต่่ในปััจจุุบัันด้้วยปััจจััยหลายอย่่างทั้้�งภาวะ อย่่างไรก็ด็ ีี ผมพบว่่าปากพูนู มีมี ิิติขิ องผู้้ค� นอัันหลากหลายทั้�ง้ เชิงิ
โรคระบาดและการเมือื ง ศัักยภาพที่่ม� ีจี ึึงลดลงไปอย่า่ งเห็น็ ได้้ชััด ทรััพยากรธรรมชาติิ วิถิ ีชี ีวี ิติ และวััฒนธรรม ประวััติศิ าสตร์์ รวมถึึง
จึึงคิดิ ว่า่ ถ้้าเราใช้้กลไกเมือื งแห่่งการเรีียนรู้�เข้้าไปขัับเคลื่่อ� นใน ความหลากหลายของชาติพิ ัันธุ์�ที่น� ่า่ สนใจ กล่า่ วคืือนอกจากมิิติิ
พื้้น� ที่่� ศัักยภาพดั้ง�้ เดิมิ ไม่เ่ พียี งจะกลัับมา แต่อ่ าจจะยัังช่ว่ ยพััฒนา ทางการท่่องเที่่�ยวหรืือมุุมมองที่่�เป็็นที่่�รู้ �จัักจากคนภายนอก
เศรษฐกิจิ ในระดัับท้้องถิ่น� ให้้ดียีิ่ง� ขึ้น�้ อีกี ได้้” ผศ.ดร. ดำ�ำ รงพัันธ์์ ตอบ หากเมื่่�อมองกลัับมาที่่�คนท้้องถิ่น� กระทั่่ง� คนปากพูนู เอง กลัับยััง
ไม่รู่้�จัักความเป็น็ ปากพููนมากเท่า่ ที่่ค� วร รวมถึึงการที่่ช� าวบ้้าน
การยกระดับั การเรีียนรู้�ของประชาชน เพื่่อ� สร้า้ งเศรษฐกิจิ ในชุุมชนเคยสร้้างความร่ว่ มมือื และนวััตกรรมเป็น็ ของตััวเองเพื่่อ�
ท้อ้ งถิ่่น� ผ่่านพื้น�้ ที่ก�่ ารเรีียนรู้�ด้ว้ ยกลไกความร่่วมมืือระดับั เมืือง สนัับสนุุนการทำ�ำ มาหากินิ แต่ด่ ้้วยปััจจััยหลายอย่า่ งในรอบหลายปีี
ภายใต้ฐ้ านทรัพั ยากรชีีวภาพและอัตั ลักั ษณ์ว์ ัฒั นธรรม หลัังมานี้้� ทำ�ำ ให้้ลัักษณะพิเิ ศษดัังกล่่าวค่อ่ ยๆ เลืือนหายไป
ยกระดับั เมืืองปากพููน ตำ�ำ บลปากพููนอำ�ำ เภอเมืืองจังั หวัดั นครศรีี
ธรรมราช เป็น็ เมืืองแห่่งการเรีียนรู้� (Learning City) คือื ชื่อ� ที่่�สำำ�คััญ หน่่วยงานปกครองส่่วนท้้องถิ่่�นของปากพููนก็็ถืือว่่า
ของโครงการที่่�มหาวิิทยาลััยราชภััฏนครศรีีธรรมราชได้้รัับทุุน นายกเทศมนตรีใี นปีทีี่่โ� ครงการเราขัับเคลื่่อ� น รวมถึึงปลััดเทศบาล
จาก บพท. เพื่่อ� มาขัับเคลื่่�อนพื้้�นที่่� หลายท่า่ นก็เ็ ป็น็ ศิษิ ย์เ์ ก่า่ ของมหาวิทิ ยาลััยราชภััฏนครศรีธี รรมราช
ด้้วย หรืืออย่่างนายกเทศมนตรีที ี่่�ได้้รัับเลือื กตั้ง�้ กลัับเข้้ามาใหม่่
โครงการดัังกล่า่ วที่่เ� ราขอเรียี กชื่่อ� ย่อ่ ว่า่ ‘โครงการเมืืองแห่่ง (ธนาวุุฒิิ ถาวรพราห์ม์ ) ก็เ็ ป็็นคนในพื้้�นที่่ท� ี่่เ� ป็็นหััวเรี่�ยวหััวแรงใน
การเรีียนรู้�ปากพููน’ ประกอบด้้วยโครงการย่อ่ ย 5 ได้้แก่่ การพััฒนาอยู่�แล้้ว ทุุกอย่า่ งจึึงมีคี วามพร้้อมในการขัับเคลื่่อ� นพื้้น�
ที่่�ด้้วยกลไกเมืืองแห่ง่ การเรีียนรู้�
หนึ่่�ง. การพััฒนาอุุโมงค์์โกงกางสู่่�พิิพิธิ ภััณฑ์ท์ ี่่�มีีชีวี ิติ
สอง. เกลอปากพููน: การสร้้างกลไกความร่่วมมือื ในชุุมชน
เพื่่�อยกระดัับเศรษฐกิิจท้้องถิ่�นและคุุณภาพชีวี ิติ ของชาวปากพููน
สาม. พร้้าวผูกู เกลอ: สร้้างพื้้�นที่่เ� รียี นรู้ผ� ่า่ นเครือื ข่า่ ยสวน
มะพร้้าวชุุมชน
สี่.� ทุุนประวััติศิ าสตร์ป์ ากพูนู เพื่่อ� สร้้างความภูมู ิใิ จในท้้องถิ่น�
และฟื้้�นฟูทู รััพยากร

28

ถ้าเราใช้กลไกเมืองแหง่ การ หนึ่ง�่ ในเป้้ าหมายของโครงการคือื การทำ�ำ ให้ค้ นปากพููน
เรยี นรูเ้ ข้าไปขับเคลอ่ื นในพ้ืนท่ี เรียี นรู้้�และรู้้�จักั คุณุ ค่า่ ของความเป็็ นปากพููน ผมจึึงสงสัยั
ศักยภาพดัง้ เดิมไม่เพียงจะกลบั มา ว่า่ ก่อ่ นลงพื้้�นที่่�เพื่่�อเริ่่�มโครงการ อะไรที่่�ทำ�ำ ให้ค้ นปากพููน
แต่อาจจะยังชว่ ยพัฒนาเศรษฐกจิ ไม่ร่ ู้้�จักั ความเป็็ นปากพููนครัับ
ในระดับท้องถิ่นใหด้ ยี ่งิ ขึ้นอีก
น่า่ จะเพราะความสมบูรู ณ์แ์ ต่ไ่ ม่ส่ มดุุลครัับ ผมเห็น็ ว่า่ ทรััพยากร
ในชุุมชนสมบูรู ณ์อ์ ยู่�แล้้วครัับ เพียี งแต่ย่ ัังขาดการจััดสรรทรััพยากร
ให้้สมดุุล อีีกทั้้�งในชุุมชนมีกี ลุ่่�มทางวิิชาชีีพหลายกลุ่่�ม แต่่ยัังไม่่
สามารถรวมตััวกัันในระดัับวิิสาหกิิจชุุมชนได้้ หรืือยัังไม่่มีี
การรวมเครืือข่่ายเพื่่�อยกระดัับเศรษฐกิจิ ในพื้้�นที่่�ได้้ การทำ�ำ งาน
ในพื้้น� ที่่ข� องตััวเองไปตรงนี้้แ� หละที่่ท� ำ�ำ ให้้คนปากพูนู อาจไม่เ่ ห็น็ ว่า่
บ้้านเกิดิ ของพวกเขามีขี องดีมี ากมายกว่า่ ที่่ร�ู้เ� ยอะ และถ้้าได้้ทั้ง�้
ความร่ว่ มมืือและองค์ค์ วามรู้้�ใหม่่ๆ มาปรัับใช้้กัับสิ่่�งที่่�ทำำ�อยู่�เดิมิ
จะสามารถต่่อยอดได้้มาก

โครงการของเราจึึงปวารณาตััวเป็น็ facilitator เป็น็ ผู้อ� ำ�ำ นวย
ความสะดวก หรือื ตััวกลางที่่ใ� ช้้ความรู้้ท� างวิชิ าการไปร่ว่ มขัับเคลื่่อ� น
หรือื กระทั่่ง� ประวััติศิ าสตร์ช์ ุุมชน ที่่ผ�ู้ค� นในพื้้น� ที่่ร� ัับรู้้ผ� ่า่ นการบอกเล่า่
ปากต่อ่ ปาก เราก็เ็ ข้้าไปช่ว่ ยทำ�ำ ข้้อมูลู ให้้เป็น็ ลายลัักษณ์ใ์ ห้้ทุุกคน
ได้้เห็็นต้้นทุุนของความหลากหลายในพื้้น� ที่่�

ในมุมุ มองของอาจารย์์ มีที รัพั ยากรไหนในปากพููนที่่�เห็น็
ว่่ามีคี วามโดดเด่น่ หรือื น่า่ จะบอกเล่า่ บ้า้ ง

มีีหลายส่ว่ นมากครัับ ส่ว่ นหนึ่่�งก็็ของภาคธุุรกิิจ เช่่นค้้าขาย
ในตลาด และที่่น�ี่่ย� ัังมีตี ลาดค้้าขายต้้นไม้้ที่่ใ� หญ่ท่ี่่ส� ุุดในเมือื งนคร
ธุุรกิจิ จึึงครอบคลุุมตั้้ง� แต่อ่ ุุตสาหกรรมดิินเผาสำำ�หรัับทำำ�กระถาง
ต้้นไม้้ ปุ๋๋ย� ไปจนถึึงอุุปกรณ์์ในการดูแู ลต้้นไม้้และการเกษตร
อีกี ส่่วนหนึ่่�งคืือเรื่�องของมะพร้้าวที่่ม� ีีตั้้�งแต่่ต้้นจนปลายน้ำ�ำ�
ตั้ง�้ แต่่ปลูกู มะพร้้าว ขายกากมะพร้้าว ขายลูกู มะพร้้าว ไปจนถึึง
การผลิติ ภััณฑ์แ์ ปรรูปู จากมะพร้้าว เช่น่ น้ำ��ำ ตาลมะพร้้าว ซึ่ง�่ ยัังส่ง่
ต่อ่ ไปยัังร้้านค้้าในชุุมชน โดยเฉพาะร้้านเหนียี วห่่อกล้้วยหรือื
ข้้าวต้้มมััดในภาษากลาง ผมกล้้าการัันตีเี ลยว่า่ เหนีียวห่อ่ กล้้วย
ของปากพููนนี่่�อร่อ่ ยและมีชีื่�อเสีียงที่่ส� ุุดของประเทศ

และแน่น่ อน ความที่่ป� ากพูนู ติดิ ทะเล ธุุรกิจิ ประมงจึึงคึึกคัักมาก
และชาวบ้้านก็็สร้้างนวััตกรรมจัับสััตว์น์ ้ำำ��เป็็นของตััวเองอย่า่ ง
ชาญฉลาด มีีการทำ�ำ หมฺรฺ ัมั หรืือบ้า้ นปลา ซึ่ง�่ จัับสััตว์น์ ้ำ��ำ ได้้มาก
จนสามารถนำำ�มาต่อ่ ยอดเป็็นอาหารทะเลแปรรูปู ได้้อีกี อีกี เรื่อ� ง
ผมมองว่่าปากพููนน่า่ จะเป็น็ ที่่�เดีียวในประเทศที่่�มีีการทำำ�นากุ้้ง�
ธรรมชาติิขนาดใหญ่่ ในระดัับ 100ไร่ต่ ่อ่ บ่อ่ บางครััวเรือื นก็ท็ ำ�ำ
บ่อ่ ปลากะพง และปููซึ่�ง่ สััตว์์ทะเลที่่�นี่่�มีีขนาดใหญ่ม่ ากๆ

29

อย่างท่ที ราบกันว่าปากพูนข้นึ ช่ือ
เรอ่ื งการทำ�ประมงอยูแ่ ลว้

แต่การแปรรูปอาหารทะเลน่ีเป็ นแนวคดิ
ตอ่ ยอดทีม่ าทีหลัง เราสามารถเข้าไปต่อยอด

ดว้ ยการท�ำ learning space จนเกิดเป็ น
‘ตลาดความสุขชาวเล’

30

ผมอ่า่ นเจอมาจากเอกสารสรุปุ งานวิจิ ัยั ว่า่ ในเบื้้อ� งต้น้ ทางโครงการ เห็น็ ว่่าทั้้ง� อุุโมงค์ป์ ่่ าโกงกางกับั ตลาดความสุุขชาวเลและชาวสวน

สำำ�รวจพบว่่าในปากพููนมีที รัพั ยากรมากถึึง 11 เรื่่�องที่่�สามารถ ล้ว้ นเป็็ นพื้้�นที่่�การเรียี นรู้้�ที่่�ขับั เคลื่่�อนเศรษฐกิจิ ของชุมุ ชนไปพร้อ้ มกันั

นำ�ำ ไปพััฒนาเป็็ นพื้้�นที่่�การเรียี นรู้้�ได้้ แต่ส่ ุุดท้า้ ยทางนักั วิจิ ัยั เลือื ก นั่่น� เป็น็ ความตั้้ง� ใจหลักั ของเราครับั การท่่องเที่ย�่ วและการค้า้ คือื ปัจั จัยั
สำ�ำ คัญั ที่ท�่ ำ�ำ ให้พ้ ื้น�้ ที่เ�่ รีียนรู้�ยั่ง� ยืืนได้้ ขณะเดีียวกันั เราก็ส็ ามารถ
พััฒนาเป็็ น 5 โครงการย่อ่ ย อาจารย์ใ์ ช้อ้ ะไรเป็็ นเครื่่�องชี้้ว� ััด เชื่อ�่ มพื้น�้ ที่ท�่ั้้ง� สามเข้า้ ด้ว้ ยกันั ผ่่านกิจิ กรรมการนั่่ง� เรืือในคลองท่่าแพ
รวมถึึงพื้น�้ ที่�่เรีียนรู้�อื่�นๆ ที่�่มีีอยู่แ�่ ล้ว้ ก็ช็ ่่วยทำำ�ให้เ้ จ้า้ ของเรืือมีีรายได้้
ในการออกแบบโครงการย่อ่ ยเหล่า่ นี้้ค� รัับ เพิ่่ม� ขึ้้�นในอีีกทาง ซึ่่�งเมื่่อ� เศรษฐกิิจในชุุมชนดีี แน่่นอนที่่�ผู้้�คนในชุุมชน
ย่่อมจะมีีความสุุข
เราใช้้เทคนิคิ สโนว์์บอล (snow ball) และการสััมภาษณ์์เชิิงลึกึ (in depth
interview) กับั ผู้้�คนในชุุมชน เพื่่อ� สำ�ำ รวจทรัพั ยากรและเรื่อ� งของภููมิปิ ัญั ญา แล้ว้ ระหว่า่ งที่่�ทีมี วิจิ ัยั ของอาจารย์ล์ งพื้้�นที่่� มีวี ิธิ ีกี ารโน้ม้ น้า้ วให้้
ในพื้น�้ ที่ว่� ่่ามีีอะไรบ้า้ ง และก็พ็ ิจิ ารณาว่่าเรามีีทรััพยากรอะไรบ้้าง
ที่่�สามารถเชื่�่อมโยงกับั แหล่่งผลิติ ให้ก้ ลายเป็็นพื้น�้ ที่ก�่ ารเรีียนรู้� ชาวบ้า้ นเข้า้ ใจและเข้า้ ร่ว่ มกับั เราอย่า่ งไรบ้า้ ง
ไปพร้อ้ มกับั ต่่อยอดทรัพั ยากรเหล่่านั้้น� ในเชิงิ เศรษฐกิจิ ไปพร้อ้ มกันั
ยกตัวั อย่่างเช่่น มะพร้้าว เราพบว่่าหนึ่่�งในของดีีเมืืองปากพููนก็ค็ ือื การ ตรงนี้้ไ� ม่่ถืือเป็น็ งานหนักั อะไรเลยครับั ทุุกคนอยากเห็น็ การพัฒั นา
เป็น็ พื้้น� ที่ป�่ ลููกมะพร้า้ วที่�่ดีีที่�่สุุดแห่่งหนึ่่ง� ในจัังหวัดั มะพร้้าวที่่�นี่ใ่� ห้ผ้ ลดก ในพื้�น้ ที่่�อยู่แ่� ล้ว้ กลุ่�่มของผู้้�นำ�ำ ชุุมชนมีีความแอคทีีฟกับั เรื่อ� งนี้้�มาก
และไม่่ได้้มีีลำ�ำ ต้้นที่�่สููง ทำ�ำ ให้ช้ าวบ้า้ นเก็บ็ ลููกง่่าย เรีียกได้้ว่่ามีีทรััพยากร โดยเฉพาะผู้�ใหญ่่บ้า้ นกระจาย (กระจาย ชวาสิทิ ธิ์์� ผู้�ใหญ่่บ้า้ นหมู่�่ 4 ตำ�ำ บล
เหลืือเฟืือจนสามารถนำ�ำ มาแปรรููปได้ห้ ลากหลาย เราก็พ็ ยายามเชื่อ�่ ม ปากพููนที่่�เขาเป็็นหััวเรี่�่ยวหััวแรงในการรวมกลุ่่�มชาวบ้า้ นจนเกิดิ เป็็น
โยงเครืือข่่ายผู้�ประกอบการสวนมะพร้้าวในพื้้�นที่่เ� ข้้าด้ว้ ยกันั วิสิ าหกิิจชุุมชนและกลุ่่�มอนุุรักั ษ์ท์ รััพยากรธรรมชาติขิ ึ้้�นมาได้้

หรืือในป่่าโกงกางของชุุมชนที่�่มีีพื้�น้ ที่�เ่ ยอะมาก นอกจากจะเป็น็ แหล่่ง แล้ว้ ในระดับั เทศบาลล่ะ่ ครับั
ท่่องเที่ย�่ ว ชาวบ้า้ นก็ม็ ีีการนำ�ำ ทรัพั ยากรหลายสิ่่ง� หลายอย่่างในนั้้�น
มาใช้้ประโยชน์์ โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งความโดดเด่่นของการใช้ภ้ ููมิปิ ัญั ญา นายกธนาวุุฒิทิ ่่านรับั เรื่อ� ง โดยปล่่อยให้้เราทำ�ำ เต็ม็ ที่่� แต่่ท่่านก็็ไม่่ได้้
ในการเก็บ็ เกี่ย�่ วน้ำ��ำ ผึ้้ง� รสชาติแิ ละคุุณภาพดีีออกมาจำ�ำ หน่่าย ขณะเดีียวกันั มาร่่วมงานกัับเรานักั เพราะท่่านมีีนโยบายในการพััฒนาพื้�น้ ที่่�ของ
เราก็็พยายามยกระดับั อุุโมงค์์ป่า่ โกงกางให้้เป็น็ พื้�้นที่่ก� ารเรีียนรู้� เทศบาลอยู่�่แล้้ว ซึ่่�งหลายสิ่่�งก็ส็ อดคล้อ้ งกับั โครงการเรา เช่่นการสร้้าง
ผ่่านรููปแบบของพิิพิิธภัณั ฑ์์ที่ม่� ีีชีีวิิต เครืือข่่ายความร่่วมมืือ การยกระดับั พื้้�นที่่เ� รีียนรู้�เพื่่�อกลุ่�ม่ เปราะบาง
และผู้้�สููงอายุุ ต่่างมีีทิิศทางเดีียวกันั แต่่เน้น้ ที่ก่� ลุ่ม่� เป้้าหมายคนละแบบ
เช่่นเดีียวกัับการแปรรููปอาหารทะเลที่่�เกิิดขึ้้�นโดยกลุ่ม�่ แม่่บ้า้ น นอกจากนี้้� ที่่ท� ่่านไม่่ได้้เข้า้ ร่่วมกัับเรา ส่่วนหนึ่่�งอาจเห็็นว่่านี่่เ� ป็น็
ในปากพููน อย่่างที่ท่� ราบกันั ว่่าปากพููนขึ้้น� ชื่่�อเรื่�องการทำำ�ประมง โครงการวิิจััยที่ม�่ ีีกรอบเวลาทำ�ำ งานจำ�ำ กัดั ด้ว้ ย
อยู่แ�่ ล้ว้ แต่่การแปรรููปอาหารทะเลนี่เ�่ ป็น็ แนวคิดิ ต่่อยอดที่ม�่ าทีีหลังั
เราสามารถเข้า้ ไปต่่อยอดด้ว้ ยการทำ�ำ learning space ในพื้น�้ ที่ผ�่ ่่าน
การทำ�ำ ตลาดไปพร้อ้ มกันั จนเกิดิ เป็น็ ‘ตลาดความสุุขชาวเล’ ตลาดจำ�ำ หน่่าย
อาหารทะเลแปรรููปและผลิิตภััณฑ์ข์ องชาวบ้้านขึ้้น� มาได้้ รวมถึงึ วิถิ ีีการ
ทำ�ำ สวนสมรมของชาวบ้า้ น สวนสมรมเป็น็ คำ�ำ ใต้แ้ ปลว่่าสวนเกษตรผสม
ผสาน ซึ่่ง� ครอบคลุุมไปถึงึ การทำ�ำ ประมงพื้น�้ บ้า้ น และปศุุสัตั ว์ใ์ นพื้น�้ ที่เ�่ ดีียว
สวนสมรมให้ผ้ ลผลิติ ที่่ห� ลากหลายมาก ทั้้ง� ส้ม้ โอทับั ทิมิ สยาม ฝรั่ง�
พืืชผักั ไปจนถึงึ ปศุุสัตั ว์์ ทางเราก็ใ็ ช้โ้ มเดลเดีียวกับั ตลาดความสุุขชาวเล
ขึ้้น� มา คือื การสร้้างพื้�น้ ที่ก�่ ลางเพื่่�อจััดจำ�ำ หน่่ายผลิติ ผลของชาวบ้า้ นใน
ชื่อ่� ตลาดความสุุขชาวสวน

31

32

พููดถึึงกรอบเวลาที่่�จำ�ำ กัดั เลยขอถามต่อ่ ว่า่ แล้ว้ ทางโครงการมีกี ารวางกลไก
ในการขับั เคลื่่�อนพื้้�นที่่�ต่อ่ ไว้้ไหมในกรณีที ี่่�ในปีี ต่อ่ ไป เราไม่ไ่ ด้ร้ ับั ทุนุ จาก บพท.
ต่อ่ แล้ว้

ข้อ้ แรกเลยคือื เราสร้า้ งตลาดขึ้้น� มาก็เ็ พราะเห็น็ ว่่าถ้า้ พื้น�้ ที่ก�่ ารเรีียนรู้้�มันั จะยั่่ง� ยืืนได้้
มันั ก็ค็ วรต้อ้ งเลี้้ย� งตัวั เองจากการทำ�ำ ธุุรกิจิ ได้้ และอีีกข้อ้ ซึ่่ง� ตรงนี้้น� ่่าสนใจ ที่่� บพท.
สนัับสนุุนงบประมาณโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้� เขาก็ม็ ีีกลไกการพัฒั นา
ท้อ้ งถิ่่น� อย่่างเป็น็ รููปธรรมพ่่วงมาด้ว้ ยแล้ว้ งานวิจิ ััยที่�่พวกเราทำำ�กััน หาใช่่แค่่
การสกัดั องค์์ความรู้�ออกมาอย่่างเดีียว แต่่มันั สามารถประยุุกต์เ์ ป็็นกระบวนการ
สร้า้ งมููลค่่า

ยกตััวอย่่างเช่่น เมื่่อ� ก่่อนเนี่�่ยถ้้าวิจิ ัยั เรื่อ� งน้ำ�ำ� ผึ้้ง� นักั วิจิ ััยก็จ็ ะมาวิิเคราะห์์สารสกัดั
จากน้ำ��ำ ผึ้้ง� หรืือภููมิปิ ัญั ญาเก็บ็ น้ำ��ำ ผึ้้ง� แต่่ทุุน บพท. เขาวางกลไกว่่าถ้า้ วิจิ ัยั เรื่อ� ง
น้ำ��ำ ผึ้้ง� แล้ว้ เราควรจะมีีวิิธีีการทำ�ำ การตลาดให้ผ้ ลิติ ภัณั ฑ์น์ ้ำ�ำ�ผึ้้�งนี้้�อย่่างไร เป็น็ ต้น้

เมื่่อ� ก่่อนไม่่เคยมีีงานวิจิ ัยั แบบไหนมาถึงึ ทำ�ำ ให้เ้ ป็น็ ตลาดความสุุขชาวเล ไม่่เคยมีี
งานวิจิ ัยั ไหนทำ�ำ ให้ผ้ ลิติ ภัณั ฑ์น์ ้ำ��ำ ผึ้้ง� เกิดิ มาได้้ ไม่่เคยมีีงานวิจิ ัยั ไหนที่ท�่ ำ�ำ ให้ย้ กระดับั
ปลากระบอกร้า้ มากลายเป็น็ ผลิติ ภัณั ฑ์ท์ ี่เ�่ ขาขายได้ม้ ีีมููลค่่าเพิ่่ม� มากขึ้้น� หรืือชาวสวน
มะพร้า้ วดั้้�งเดิมิ อยู่ม่� าวันั หนึ่่�งเขาก็็สามารถขายน้ำ�ำ� ตาลมะพร้า้ วคาราเมล
เป็็นสิินค้้าอีีกอย่่างหนึ่่�ง เหล่่านี้้ก� ็็ทำ�ำ ให้้ชาวบ้า้ นสนุุกกับั การร่่วมกิิจกรรมของ
โครงการเรามากขึ้้น� ด้ว้ ย ซึ่่ง� ตรงนี้้ถ� ืือว่่าเป็น็ นวัตั กรรมของ บพท.ที่ท�่ ำ�ำ ให้ง้ านวิจิ ัยั
ไม่่ขึ้้น� หิ้้ง� และสามารถนำ�ำ มาพัฒั นาเศรษฐกิจิ ท้อ้ งถิ่่น� ได้้

เป็็ นงานวิจิ ัยั ที่่�ทำ�ำ ให้เ้ ราได้ฐ้ านข้อ้ มูลู ของชุมุ ชนที่่�เป็็ นระบบพ่่วงด้ว้ ย
แนวทางการทำ�ำ มาหากินิ

ผมมองว่่าต่่อไปในอนาคตข้า้ งหน้า้ ถ้า้ เราจะทำ�ำ ในภาพที่ม�่ ีีอิมิ แพคกว้า้ งขว้า้ งขึ้้น�
เช่่น การเข้้าเป็็นสมาชิกิ เครืือข่่ายเมืืองแห่่งการเรีียนรู้�ตลอดชีีวิิตของยููเนสโก
เราก็ม็ ีีฐานข้อ้ มููลตรงนี้้ถ� ููกจัดั เรีียงไว้อ้ ย่่างเป็น็ ระเบีียบพร้อ้ มแล้ว้ หากท่่านนายก
เทศมนตรีีอยากพัฒั นาพื้�้นที่�่ของตััวเองให้ม้ ีีชื่อ่� เสีียงระดัับประเทศหรืือ
นานาชาติิ สิ่่ง� ที่่เ� ราเริ่�มตรงนี้้�แหละคือื ต้้นทุุนที่ด�่ ีี ซึ่่ง� จะทำ�ำ ให้้ชาวปากพููน
มีีความภาคภููมิใิ จในบ้า้ นเกิิดของตััวเอง เหมืือนที่�เ่ ชีียงใหม่่ หรืือพะเยา
ทำ�ำ ผมมองว่่าความสุุขตรงนี้้�มัันก็็ย้อ้ นกลัับคืนื สู่�่ชุุมชนมากทีีเดีียวครัับ

33

34

ปัั จจุุบันั มะพร้า้ วจากนครศรีธี รรมราชมีกี ารขยายตัวั ของตลาดเป็็ นอย่า่ งมาก
เพราะชาวสวนมะพร้า้ วเริ่ม�่ ปรับั ตัวั ในการคัดั เลือื กสายพัันธุ์์�และชั้้�นเชิิงการขาย
เช่น่ มะพร้า้ วน้ำำ�หอมต้น้ เตี้้�ย มะพร้า้ วกะทิิ ซึ่ง่� การขายมะพร้า้ วแบบนี้้�ชาวสวนจะมีี
รายได้เ้ ข้า้ มาเร็ว็ กว่่าการขายส่่งเป็็ นลูกู แบบเดิิมๆ หรือื การแปรรููปเป็็ นน้ำำ�ตาล
มะพร้า้ วก็ไ็ ด้ร้ าคาดีเี ช่น่ กันั

35

“นอกจากการที่่�มีปี ่่ าชายเลนที่่�อุุดมสมบูรู ณ์ใ์ นระดับั หลังั จากลงพื้น�้ ที่ส�่ ำ�ำ รวจ เราก็ส็ กัดั ข้อ้ มููลที่ไ�่ ด้ม้ า แบ่่งประเภท
ของสายพัันธุ์�สิ่�งมีีชีีวิติ ที่�่อยู่่�ในระบบนิิเวศ เพื่่อ� จััดทำำ�ป้า้ ยที่่�ระบุุ
ที่่�กิ่่�งก้า้ นของต้น้ โกงกางอัันสููงใหญ่โ่ น้ม้ เข้า้ หากันั จนเกิดิ ข้้อมููลโดยสัังเขปของสายพัันธุ์์�พืืชและสััตว์์ที่่�พบในแต่่ละจุุด
พร้อ้ มคิวิ อาร์โ์ ค้ด้ ให้น้ ักั ท่่องเที่ย�่ วสามารถสแกนเข้า้ ไปอ่่านข้อ้ มููล
ลักั ษณะคล้า้ ยอุุโมงค์อ์ ัันงดงาม ความพิิเศษของผืนื ป่่ าใน เพิ่่ม� เติิมนั่่น� จะทำำ�ให้้นักั ท่่องเที่�่ยวทราบว่่าปลาที่่�เพิ่่�งโผล่่ขึ้้น� มา
บนผิิวน้ำำ�� คืือปลาสายพัันธุ์�อะไร นกที่เ่� กาะอยู่�่บนกิ่่�งต้น้ แสมคือื
หมู่่� 4 ของตำ�ำ บลปากพููนซึ่ง่� เป็็ นที่่�ตั้้ง� ของอุุโมงค์ป์ ่่ าโกงกาง* นกอะไร เป็น็ ต้น้ รวมถึงึ จัดั ทำ�ำ แผนที่เ�่ ส้น้ ทางชมอุุโมงค์ป์ ่า่ โกงกาง
เพื่่�อให้น้ ักั ท่่องเที่่�ยวเข้า้ ใจถึงึ ภาพรวมของพื้�้นที่่� คล้้ายเป็็นการ
ยังั รวมถึึงการเป็็ นแหล่ง่ ทรัพั ยากรสำำ�คัญั ที่่�ใช้ห้ ล่อ่ เลี้้ย� ง สร้า้ งคอนเทนต์ซ์ ้้อนอยู่่�ในสถานที่จ่� ริงิ

ชาวบ้า้ นปากพููนจากรุ่่�นสู่่�รุ่่�น ในขณะเดีียวกันั เราก็ท็ ำำ�งานร่่วมกัับนัักออก
แบบผลิติ ภัณั ฑ์์ ในการพัฒั นาน้ำ��ำ ผึ้้ง� ป่า่ โกงกาง
ชาวบ้า้ นใช้้พื้�น้ ที่ก่� ว่่าครึ่่�งของป่่าชายเลนทำ�ำ ประมงบ่่อเลี้้�ยง ที่ช�่ าวบ้้านเก็็บมาขาย เป็น็ แบรนด์์
กุ้�ง ปูู และปลาตามธรรมชาติิ และหลายคนอาจยังั ไม่่ทราบว่่า สินิ ค้า้ ในระดัับชุุมชน มีีการออกแบบ
ป่า่ แห่่งนี้้ย� ังั เป็น็ แหล่่งผลิติ น้ำ��ำ ผึ้้ง� ชั้้น� ดีี ซึ่่ง� เกิดิ จากผึ้้ง� หลวงที่อ�่ พยพ
มาจากป่่าในอุุทยานแห่่งชาติิเขาหลวงมาทำำ�รังั ตามกิ่่ง� ไม้้ของ
ต้้นแสมดำ�ำ ในช่่วงเดืือนมิถิ ุุนายนของทุุกปีี เป็็นอีีกหนึ่่�งอาชีีพ
เสริมิ หล่่อเลี้้�ยงชาวบ้้านในชุุมชนนี้้ก� ว่่า 100 ครััวเรืือน

โครงการวิิจัยั ย่่อยของพวกเรามีีชื่่�อว่่า ‘อุุโมงค์์โกงกาง: ความ
หลากหลายทางชีีวภาพในพื้น�้ ที่ป�่ ่า่ ชายเลน เพื่่อ� พัฒั นายกระดับั สู่�่
พิพิ ิธิ ภัณั ฑ์ท์ ี่ม�่ ีีชีีวิติ และยกระดับั ผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุุมชน’ มีีวัตั ถุุประสงค์์
หลัักคืือการศึึกษาและจััดทำำ�ฐานข้้อมููลความหลากหลายทาง
ชีีวภาพทั้้ง� พืืชและสัตั ว์์ รวมถึงึ ภููมิปิ ัญั ญาท้้องถิ่่�นในอุุโมงค์ป์ ่า่
โกงกาง เพื่่อ� จะพััฒนาสู่พ�่ ื้้�นที่่�การเรีียนรู้�ในรููปแบบพิพิ ิธิ ภััณฑ์์
ที่ม่� ีีชีีวิติ พร้อ้ มระบบบริหิ ารจัดั การพิพิ ิธิ ภัณั ฑ์์ และที่ส�่ ำ�ำ คัญั คือื
การยกระดัับผลิติ ภัณั ฑ์ช์ ุุมชนที่�่ได้จ้ ากอุุโมงค์์ป่า่ โกงกางแห่่งนี้้�
นั่่น� ก็็คืือน้ำ��ำ ผึ้้�งป่่าโกงกาง

ทำ�ำ ไมต้้องเป็น็ พิพิ ิธิ ภััณฑ์์ที่ม�่ ีีชีีวิิตใช่่ไหมคะ ต้้องกล่่าวอย่่างนี้้�
แต่่ไหนแต่่ไรชาวบ้้านปากพููนมีีการจัดั การท่่องเที่่�ยวอุุโมงค์ป์ ่่า
โกงกางอยู่่�แล้้ว โดยคนที่่น� ำ�ำ เที่่�ยวก็็เป็็นชาวประมงเจ้า้ ของเรืือใน
พื้น�้ ที่น�่ั่่น� แหละ เพีียงแต่่การท่่องเที่ย�่ วแบบเดิมิ จะมีีลักั ษณะแบบ
sightseeing คือื มาดููวิิถีีชาวประมง ชมหมู่บ�่ ้้าน แวะถ่่ายรููปใน
อุุโมงค์ป์ ่า่ โกงกาง แล้ว้ ก็ก็ ลับั ไป แต่่เราคิดิ ว่่าด้ว้ ยความหลากหลาย
ทางชีีวภาพของพื้น�้ ที่่� ซึ่่�งมีีพันั ธุ์�ไม้ถ้ ึึง 17 ชนิิด และสัตั ว์ถ์ ึงึ 51
สายพันั ธุ์� ประกอบกับั ระบบนิเิ วศที่เ�่ อื้อ�้ ประโยชน์ซ์ ึ่่�งกัันและกััน
รวมถึงึ เอื้อ�้ ประโยชน์ใ์ ห้ก้ ับั วิถิ ีีทำ�ำ มาหากินิ ของชาวบ้า้ น องค์ค์ วามรู้�
เหล่่านี้้ค� วรได้ร้ ับั การเผยแพร่่ และเข้า้ มาเติมิ เต็ม็ กิจิ กรรมการ
ท่่องเที่่�ยวในชุุมชนอย่่างยิ่่ง�

* หมายเหตุผุ ู้้�เรีียบเรีียง: จากข้อ้ มูลู งานวิิจัยั ระบุวุ ่่าป่่ าชายเลน
ในตำ�ำ บลปากพููนมีที ั้้ง� หมด 23,357 ไร่่ ซึ่ง่� มีอี ััตราเพิ่่�มขึ้้น� อย่า่ งต่อ่ เนื่่�องในอนาคต

36

ตราสัญั ลักั ษณ์์ และบรรจุุภัณั ฑ์ใ์ ห้ส้ ะดวกต่่อการใช้ง้ าน และสร้า้ งภาพจำ�ำ ในฐานะผลิติ ภัณั ฑ์ข์ อง
ชุุมชน รวมถึงึ การเพิ่่�มมููลค่่าสินิ ค้้าให้ม้ ีีความเป็น็ สากลยิ่่�งขึ้้�น

ทั้้ง� หมดทั้้ง� มวล เรานำ�ำ ข้อ้ มููลในพิพิ ิธิ ภัณั ฑ์ท์ ี่ม�่ ีีชีีวิติ แห่่งนี้้เ� ปิดิ เป็น็ open data มอบให้ท้ างเทศบาล
เมืืองปากพููนสำ�ำ หรับั การเผยแพร่่ รวมถึงึ นำำ�รููปแบบการบริหิ ารจััดการพื้้�นที่ม�่ อบให้ท้ างเทศบาล
เจ้า้ ของพื้้�นที่�่ได้ข้ ับั เคลื่่�อนต่่อไป หรืือหากมีีนัักท่่องเที่่�ยวคนไหนค้้นพบพืืชหรืือสััตว์์ที่่�อยู่่�นอก
เหนืือจากที่่� เราสำำ�รวจมาก็็สามารถอััพเดตข้้อมููลลงไปได้้ โดยในเบื้้�องต้้น ข้อ้ มููลของ
พิิพิิธภััณฑ์์ฯ จะถููกเผยแพร่่ในเพจเฟซบุ๊๊�คของสำำ�นักั งานเทศบาล พร้้อมคลิปิ สั้้�นๆ สำำ�หรัับ
ประชาสััมพัันธ์์

เราค่่อนข้้างโชคดีีที่�ไ่ ด้ร้ ่่วมงานกัับชาวบ้้านเจ้้าของพื้�น้ ที่ใ�่ นหมู่่� 4 ซึ่่ง� มีีผู้้�นำ�ำ ชุุมชนที่เ�่ ข้ม้ แข็ง็
มาก และในขณะเดีียวกันั ทางชุุมชนเพิ่่ง� มีีการรณรงค์ย์ กเลิกิ การใช้เ้ ครื่่อ� งมืือประมงผิดิ กฎหมาย
ที่�เ่ ป็็นตัวั การทำ�ำ ลายระบบนิิเวศออกจากหมู่่บ� ้้านจนหมดสิ้้น� การจัดั ตั้้ง� พิิพิธิ ภััณฑ์์ที่ม�่ ีีชีีวิติ
ในอุุโมงค์ป์ ่่าโกงกางที่อ่� ุุดมสมบููรณ์แ์ ห่่งนี้้� จึึงคล้้ายเป็็นหมุุดหมายและผลสัมั ฤทธิ์์ข� องการ
รณรงค์์ด้้านการอนุุรักั ษ์ท์ รัพั ยากรธรรมชาติิของผู้้�คนในหมู่่�บ้้านไปพร้้อมกันั ”

พิพิธภณั ฑ์ที่มชี วี ิตในอุโมงค์ป่ าโกงกาง
จงึ คลา้ ยเป็ นหมดุ หมายและผลสัมฤทธ์ิ

ของการรณรงค์ด้านการอนุรักษ์
ทรัพยากรธรรมชาติ

ของชาวชมุ ชนไปพรอ้ มกนั

ผศ.ดร.สุุภาวดีี รามสููตร และ ดร.มัณั ฑกา วีีระพงศ์์

อาจารย์ป์ ระจำ�ำ คณะวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี
มหาวิิทยาลัยั ราชภัฏั นครศรีีธรรมราช

และนักั วิิจัยั ในโครงการเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�ปากพููน

37

“การอพยพแบบเทครัวั คือื การโยกย้า้ ยถิ่่�นฐาน

จากที่่�หนึ่ง�่ ไปยังั อีกี ที่่�หนึ่ง่� ในลักั ษณะของการที่่�ผู้้�คนโยก
ย้า้ ยไปทั้้ง� ครอบครัวั หรือื ทั้้ง� ชุมุ ชน ตลอดประวัตั ิศิ าสตร์์
ที่่�ผ่า่ นมา มีกี ารอพยพรููปแบบนี้้น� ับั ครั้้ง� ไม่ถ่ ้ว้ น
โดยเฉพาะช่ว่ งศึึกสงคราม เช่น่ ที่่�ครั้้�งหนึ่ง�่ กองทัพั
นครศรีธี รรมราชไปทำ�ำ สงครามกับั รัฐั ไทรบุรุ ีี และก็ไ็ ด้น้ ำ�ำ
เชลยศึึกจากไทรบุรุ ีกี ลับั มาด้ว้ ย

อย่่างไรก็ด็ ีี ในตำ�ำ บลปากพููนอำ�ำ เภอเมืืองนครศรีีธรรมราช
มีีการอพยพแบบเทครัวั อีีกรููปแบบหนึ่่ง� ซึ่่ง� ถืือเป็น็ หมุุดหมาย
สำ�ำ คัญั ในหน้้าประวัตั ิศิ าสตร์์ของชุุมชน นั่่�นคือื ราวทศวรรษ
2470 ที่ช�่ าวบ้า้ นในอำ�ำ เภอบ้า้ นแหลม จังั หวัดั เพชรบุุรีี ล่่องเรืือ
ลงใต้ม้ าขึ้้�นฝั่่ง� ยังั ปากพููนกันั ทั้้ง� หมู่บ�่ ้า้ น เพื่่อ� หาแหล่่งทำ�ำ มา
หากินิ ใหม่่ กระทั่่ง� ในทุุกวันั นี้้ห� ลายชุุมชนริมิ คลองในปากพููน
ก็ล็ ้ว้ นเป็น็ ลููกหลานชาวเพชรบุุรีีที่ย�่ ังั คงพููดภาษากลางสำ�ำ เนีียง
เพชรบุุรีีอยู่่�

ผศ.มานะ ขุนุ วีีช่ว่ ย

ผู้้�ช่ว่ ยคณบดีฝี ่่ ายวิิจัยั คณะครุุศาสตร์์
มหาวิิทยาลัยั ราชภัฏั นครศรีีธรรมราช
และนักั วิิจัยั ในโครงการเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�ปากพููน

38

นอกจากนำำ�วิิถีีชีีวิติ และสำ�ำ เนีียงภาษามาปัักหลักั ที่่�นี่�่ อีีกสิ่่ง� ที่�่ รากเหง้้าของพวกเราเองในชุุมชน คืือต้้นทุุนอันั ยอดเยี่่�ยมสู่่�
ชาวเพชรบุุรีีนำ�ำ ติิดตััวมาด้้วย นั่่น� คืือนวัตั กรรมพื้้น� บ้้านในการจับั การพััฒนาบ้า้ นเกิดิ หรืือพื้น้� ที่�่ใดพื้้�นที่่�หนึ่่ง� สู่�อ่ นาคต โครงการ
สััตว์น์ ้ำ�ำ�ที่�่เรีียกว่่าบ้า้ นปลา หรืือ ‘หมฺรฺ ััม’ ‘ทุุนประวัตั ิศิ าสตร์ป์ ากพููน เพื่่อ� สร้า้ งความภููมิใิ จในท้อ้ งถิ่่น� และ
การฟื้้�นฟููทรัพั ยากร’ ซึ่่ง� เป็็นโครงการย่่อยของเมืืองแห่่งการเรีียนรู้�

หมฺรฺ ััมคือื เครื่่อ� งมืือที่ท�่ ำ�ำ ขึ้้น� จากท่่อนไม้ข้ องต้น้ แสมขาว หรืือ ปากพููน ก็ม็ ีีเป้า้ หมายในการกลับั มาศึกึ ษาประวัตั ิศิ าสตร์เ์ พื่่อ� การนี้้�

ต้น้ อื่่น� ๆ ที่ห�่ าได้จ้ ากป่า่ ชายเลน จะถููกนำ�ำ มาปักั บนดินิ โคลนริมิ สอง โดยโครงการนี้้จ� ะโฟกัสั ไปยังั หน้า้ ประวัตั ิศิ าสตร์ข์ องชุุมชน 3 เรื่อ� ง
ฝั่่ง� คลองทั้้ง� แนวตั้้ง� และแนวนอน ล้อ้ มรอบเป็น็ วงกลมและใช้เ้ ชืือก ด้ว้ ยกันั ดังั ที่ก�่ ล่่าว ได้แ้ ก่่ การอพยพแบบเทครัวั ของชาวเพชรบุุรีีมา
ผููกโยงให้แ้ ข็ง็ แรง เมื่่�อท่่อนไม้้ถููกปักั ลงในคลองมากๆ จะทำำ�ให้้มีี ยังั ปากพููน การยกพลขึ้้น� บกของทหารญี่ป�่ ุ่น�่ ในสงครามมหาเอเชีีย
แพลงก์ต์ อนมาอาศัยั อยู่�่ แพลงก์ต์ อนเหล่่านี้้เ� ป็น็ อาหารของสัตั ว์น์ ้ำ��ำ บููรพา และการศึกึ ษาการทำ�ำ ‘หมฺฺรัมั ’ ของชุุมชน
ซึ่่ง� เมื่่อ� พวกมันั มารวมตัวั กันั ก็ท็ ำ�ำ ให้ช้ าวประมงสามารถจัับสััตว์์น้ำำ��

ขึ้้�นมาได้้อย่่างสะดวก ชาวเพชรบุุรีีที่่�อพยพมาได้้นำำ� ‘หมฺรฺ ััม’ รููปธรรมของการศึึกษานี้้ไ� ม่่เพีียงนำ�ำ มาสู่่�ความภาคภููมิใิ จของ
มาใช้จ้ ับั ปลาในคลองปากพููนอยู่ส�่ องแบบคือื หมรัมั ปลาดุุกทะเล ชาวปากพููน ที่�่ครั้้ง� หนึ่่�งเคยมีีบทบาทในหน้้าประวัตั ิิศาสตร์์ระดับั
และหมฺรฺ ัมั ปลากะพงซึ่่ง� อย่่างหลังั จะใช้ท้ ่่อนไม้ท้ ี่ม�่ ีีขนาดใหญ่่กว่่า สากล หากยังั รวมถึึงสร้า้ งความกลมเกลีียวกันั ของผู้้�คนผ่่านการ
และทุุกวัันนี้้�ก็็ยัังมีีการใช้้เครื่่�องมืือชนิิดนี้้อ� ยู่�จ่ นเกิดิ เป็น็ อััตลักั ษณ์์ ทำ�ำ หมรััมส่่วนกลางของชุุมชน เนื่่�องจากทุุกคนมีีส่่วนในการสร้้าง
ท้อ้ งถิ่่�น บำำ�รุุงรัักษา และเก็็บเกี่�่ยวดอกผลจากสัตั ว์น์ ้ำ�ำ� ในเครื่่อ� งมืือกลางนี้้�

นอกจากการทำ�ำ หมรัมั อีีกสิ่่ง� ที่ช�่ าวเพชรบุุรีีที่ท�่ ุุกวันั นี้้ก� ลายเป็น็ ด้้วยกััน และรายได้บ้ างส่่วนจากการจับั สัตั ว์์น้ำ��ำ ในหมฺฺรััมชุุมชน
คนพื้น�้ ถิ่่น� ปากพููนไปแล้ว้ ยังั ทันั เห็น็ คือื เหตุุการณ์ย์ กพลขึ้้น� บกของ ยัังถููกจัดั สรรเข้า้ กองทุุนอนุุรัักษ์์ทรััพยากรธรรมชาติิของปากพููน
ทหารญี่ป�่ ุ่น�่ บริเิ วณคลองปากพููน เมื่่อ� วันั ที่�่ 8 กุุมภาพันั ธ์์ พ.ศ. 2484 อีีกต่่อหนึ่่�งด้้วย

วัันเดีียวกัับที่ก่� องทััพญี่�่ปุ่น�่ บุุกฐานทััพเรืือเพิิร์์ลฮาเบอร์ข์ องสหรััฐ
อเมริกิ า ในช่่วงสงครามมหาเอเชีียบููรพา หรืือสงครามโลกครั้้ง� ที่่� 2 นอกจากนี้้ท� างโครงการยัังได้จ้ ััดทำ�ำ นิิทรรศการเคลื่่อ� นที่�่
โดยถึงึ แม้เ้ หตุุการณ์น์ ี้้จ� ะผ่่านมา 81 ปีีแล้้ว แต่่ก็ย็ ัังมีีคนเฒ่่าคนแก่่ บอกเล่่าประวัตั ิศิ าสตร์์ของชุุมชนทั้้ง� 3 เรื่อ� ง มอบให้ก้ ับั ทางชุุมชน
ไปเผยแพร่่ โดยปัจั จุุบันั จััดแสดงอยู่่ท� ี่�ต่ ลาดความสุุขชาวเลใน
ที่ย�่ ัังทันั เห็็นเหตุุการณ์์ เป็็นความทรงจำ�ำ ของชุุมชนที่่�เจ้า้ ของ
หมู่�่ 4 และทางผู้้�นำ�ำ ชุุมชนมีีแผนในการนำ�ำ นิทิ รรศการชุุดนี้้ไ� ปจัดั แสดง
ความทรงจำ�ำ ยัังสามารถบอกเล่่าให้ล้ ููกหลานได้ร้ ัับฟััง
ตามงานของชุุมชนรวมถึงึ ตามสถานศึกึ ษาต่่อไป”

ผมเชื่อ�่ ว่่าหากเราอยากพััฒนาพื้�น้ ที่่ห� นึ่่ง� พื้�้นที่่�ใดให้เ้ ป็น็ เมืือง

แห่่งการเรีียนรู้� การย้อ้ นกลัับไปศึึกษาประวัตั ิศิ าสตร์์ หรืือสำำ�รวจ

การย้อนกลับไปศึกษาประวัติศาสตร์
หรอื รากเหงา้ ของเราเอง คือตน้ ทนุ
อันยอดเยย่ี มสู่การพัฒนาบ้านเกิดของเราสู่อนาคต

39

“ความที่่�พื้้�นที่่�ส่่วนใหญ่ข่ องตำ�ำ บลปากพููนเป็็ นดินิ ตะกอน เป็ นที่รูก้ ันว่า
ถ้านกึ ถงึ มะพรา้ วคณุ ภาพด
ที่่�เกิดิ จากการทับั ถมของทะเล ดินิ ที่่�นี่่�จึึงมีคี วามเค็ม็ เป็็ นที่่�โปรด
คนนครจะนกึ ถึง
ปรานของต้น้ มะพร้า้ ว พืืชดั้้ง� เดิมิ ในพื้้�นที่่�นั่่�นทำ�ำ ให้ว้ ิิถีชี ีวี ิิตของ
ชาวปากพููนเกี่่�ยวข้อ้ งกับั สวนมะพร้า้ วจากรุ่่�นสู่่�รุ่่�น และเป็็ น เมืองปากพูนแหง่ น้ี
ที่่�รู้้�กัันว่่าถ้้านึึกถึึงมะพร้้าวคุุณภาพดีีคนนครก็็จะนึึกถึึงเมืือง
ปากพูู น

ชาวปากพููนมีีภููมิิปััญญาในการสร้้างรายได้้จากมะพร้้าวตั้้ง� แต่่
ต้้นน้ำ��ำ ถึงึ ปลายน้ำ��ำ ตั้้�งแต่่ปลููกมะพร้้าวขายเป็็นลููก น้ำ�ำ�มะพร้า้ ว กะทิิ
น้ำ��ำ ตาลมะพร้้าว ไปจนถึึงเอาก้้านมาทำำ�เครื่่อ� งจักั สาน สถานะของ
การเป็็นพื้้น� ที่�ก่ ารเรีียนรู้�ในสวนมะพร้้าวแห่่งต่่างๆ ในตำ�ำ บลปากพููน
จึงึ มีีความชััดเจนมาก ทางทีีมวิิจััยจึึงเห็น็ ว่่าหากเรานำ�ำ งานวิชิ าการ
เข้้าไปเสริิมและสร้า้ งเครืือข่่ายพื้น้� ที่ก่� ารเรีียนรู้�ในสวนมะพร้า้ วแห่่ง
ต่่างๆ ขึ้้�น ก็น็ ่่าจะช่่วยยกระดัับผลิติ ภัณั ฑ์์และเศรษฐกิิจในชุุมชน
ได้้มาก เราจึึงทำ�ำ โครงการ ‘พร้้าวผููกเกลอ’ ขึ้้�น ซึ่่ง� เป็็นโครงการย่่อย
ที่�่ 2 ของโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้�ปากพููน

หลัังจากที่ล�่ งพื้้น� ที่่�เพื่่อ� สำ�ำ รวจวิถิ ีีการผลิิตมะพร้า้ วและประเมินิ
ศักั ยภาพของผู้�ประกอบการและสวนมะพร้้าวในแง่่มุุมต่่างๆ เราก็ไ็ ด้้
คัดั เลืือกสวนมะพร้า้ ว 5 สวนที่ต�่ ่่างมีีวิถิ ีีและเทคโนโลยีีการผลิติ มะพร้า้ ว
เฉพาะตััวและเหมาะแก่่การเป็็นพื้น�้ ที่ต่� ้้นแบบการเรีียนรู้� โดยทีีมวิจิ ััย
ก็เ็ ข้า้ ไปส่่งเสริมิ ด้า้ นการแปรรููป การรวมกลุ่ม�่ และการพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์์
ในเชิงิ การออกแบบ การตลาด ไปจนถึงึ การจัดั จำ�ำ หน่่ายทางออนไลน์์ ดังั นี้้�

สวนแห่่งแรกคือื สวนมะพร้้าวบ้้านพ่่อเชื่อ�่ ง ที่่�หมู่่� 4 แต่่เดิิมสวน
แห่่งนี้้ป� ระสบปััญหาที่ว�่ ่่ามะพร้้าวที่�่มีีดั้้�งเดิมิ ในสวนมีีลำ�ำ ต้้นที่ส่� ููงเกิินไป
จนมีีความเสี่ย�่ งต่่อการเก็บ็ เกี่ย�่ ว ทางเจ้า้ ของสวนจึงึ ไปปรึกึ ษาศููนย์ว์ ิจิ ัยั
พืืชสวนชุุมพร และได้ร้ ับั การสนับั สนุุนให้ท้ ดลองบุุกเบิิกการปลููก
มะพร้า้ วพันั ธุ์์�ชุุมพร 2 ในพื้น�้ ที่ด�่ ูู มะพร้า้ วสายพันั ธุ์์�ชุุมพร 2 มีีลำ�ำ ต้น้ เตี้้ย�
สะดวกแก่่การเก็บ็ และออกผลในระยะเวลาอันั สั้้น� ซึ่่ง� พวกมัันก็อ็ อกผล
ในสวนของพ่่อเชื่่�องอย่่างดีีเยี่ย่� ม

ทั้้�งนี้้� สวนมะพร้้าวบ้า้ นพ่่อเชื่่อ� งยัังเป็็นตัวั ตั้้�งตัวั ตีีสนับั สนุุนให้ส้ วน
เพื่่�อนบ้้านหันั มาปลููกชุุมพร 2 เหมืือนกััน นำ�ำ มาสู่ก่� ลุ่่�มผู้�ประกอบการ
ที่ส่� ามารถยกระดับั จากการขายกล้้าต้้นมะพร้า้ วผลละ 5-6 บาท
ไปเป็น็ ผลละ 50 บาท มีีรายได้เ้ พิ่่ม� ขึ้้น� อย่่างเห็น็ ได้ช้ ัดั สวนบ้า้ นพ่่อเชื่อ�่ ง
จึงึ เป็น็ ศููนย์ก์ ารเรีียนรู้�ด้า้ นการสร้า้ งมููลค่่าเพิ่่ม� ในการเพาะพันั ธุ์์�ต้น้ กล้า้
มะพร้า้ ว

40

สวนแห่่งที่ส่� องและสามคือื สวนมะพร้า้ วบ้า้ นเอกาพัันธ์์
และสวนมะพร้า้ วบ้า้ นสวนพอเพีียง ทั้้ง� สองแห่่งอยู่ใ�่ นหมู่�่ 2 ปัญั หาเดิมิ
ของสวนสองแห่่งนี้้�คือื ที่่ด� ินิ ส่่วนใหญ่่ที่เ่� คยเป็น็ บ่่อกุ้�งร้า้ ง ซึ่่ง� ทำ�ำ ให้้ดินิ
มีีความทรุุดโทรม ทางเจ้า้ ของสวนจึงึ มีีการปลููกพืืชสวนครัวั ผสมผสาน
เพื่่อ� ปรับั หน้า้ ดิิน และเลี้้ย� งปศุุสััตว์อ์ ย่่างวััวเนื้้�อและปลา เกิดิ เป็น็ สวน
ผสมผสานที่�ส่ ร้า้ งรายได้ห้ ลายทาง

สวนที่�่สี่ค่� ืือสวนมะพร้า้ วลุุงแดง โดดเด่่นด้า้ นการนำำ�มะพร้า้ วมา
แปรรููปเป็็นน้ำำ��ตาลมะพร้า้ ว ซึ่่ง� แต่่เดิมิ เขาจะทำ�ำ น้ำ��ำ ตาลมะพร้า้ วส่่ง
ขายโรงต้้มเหล้า้ และร้้านอาหารต่่างๆ จนเมื่่อ� ทางเทศบาลมาให้้
แนวทางในการปรัับน้ำ�ำ� ตาลที่ไ�่ ด้้จากสวนเหล่่านี้้�ให้้รัับประทานง่่ายขึ้้�น
ทางลููกสาวของลุุงแดงจึึงคิดิ ไอเดีียแปรรููปน้ำ��ำ ตาลมะพร้า้ วให้ม้ ีีรููปทรง
แบบลููกเต๋า๋ ขนาดเล็ก็ สำ�ำ หรับั ใช้ผ้ สมกาแฟ เกิดิ เป็น็ สินิ ค้า้ ที่ข�่ ายดีี
ขณะเดีียวกันั ทางทีีมวิจิ ัยั ของเราก็เ็ ข้า้ ไปสนับั สนุุนให้ท้ ำ�ำ น้ำ��ำ ตาลมะพร้า้ ว
คาราเมล ในบรรจุุภัณั ฑ์ท์ ี่ใ�่ ช้ง้ านง่่ายขึ้้น� เสริมิ เข้า้ ไป ซึ่่ง� เรากำ�ำ ลังั ผลักั ดันั
ให้เ้ ป็็นสิินค้า้ หนึ่่�งตำ�ำ บลหนึ่่�งผลิิตภััณฑ์์อยู่�่

และสวนที่ห่� ้้าคือื สวนปันั สุุข เป็น็ อีีกสวนที่่�ปลููกพืืชผสมผสาน
หากโดดเด่่นที่�เ่ จ้้าของสวนได้้ปลููกไม้ด้ อกไว้้เยอะ จนดึงึ ดููดให้้ผึ้้�งเข้้า
มาทำ�ำ รััง เจ้า้ ของสวนจึงึ ตัดั สินิ ใจทำำ�คอนโดผึ้้�งภายในสวน เพื่่อ� จะได้้
เก็็บน้ำำ��ผึ้้�งจากรัังมาจััดจำำ�หน่่าย รวมถึึงยัังใช้้เทคโนโลยีีพลัังงาน
แสงอาทิิตย์์มาช่่วยประหยััดพลัังงานด้ว้ ย

จะเห็น็ ได้ว้ ่่าสวนมะพร้้าวทั้้ง� 5 แห่่งล้้วนมีีความท้า้ ทายและแนว
ทางในการแก้ป้ ัญั หาเฉพาะตัวั ที่ผ่�ู้�ประกอบการรายอื่่�นๆ สามารถนำำ�
ไปถอดบทเรีียนเพื่่อ� ประยุุกต์ก์ ับั พื้น�้ ที่ข�่ องตัวั เอง ในขณะเดีียวกันั หน้า้ ที่�่
ของโครงการไม่่เพีียงหาวิธิ ีีหนุุนเสริมิ เทคโนโลยีี การตลาด และสร้า้ ง
แนวทางการต่่อรองราคากับั พ่่อค้า้ คนกลาง แต่่ยังั รวมถึงึ การสร้า้ งแผนที่�่
และเส้น้ ทางการเรีียนรู้� และการผููกสัมั พันั ธ์ผ์ู้�ประกอบการในแต่่ละส่่วน
เพื่่อ� ให้ม้ าร่่วมแชร์ป์ ระสบการณ์์ และภููมิปิ ัญั ญาของตนเองเสริมิ ความ

ดี เข้ม้ แข็็งของเครืือข่่ายสวนมะพร้า้ วในตำ�ำ บลปากพููน ดังั คำำ�ที่่ว� ่่า
‘พร้า้ วผููกเกลอ’ หรืือมะพร้า้ วที่�ส่ านมิติ รภาพในชุุมชน ต่่อไป”

ดร.จิติ ติมิ า ดำ�ำ รงวััฒนะ

อาจารย์ส์ าขาการพััฒนาชุมุ ชน
คณะมนุษุ ยศาสตร์แ์ ละสัังคมศาสตร์์
มหาวิิทยาลัยั ราชภัฏั นครศรีีธรรมราช
และนักั วิิจัยั โครงการเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�ปากพููน

41

“ในส่่วนของโครงการเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�ปากพููน พวกเรา นอกจากนี้้เ� รายังั ได้ท้ ำ�ำ การประเมินิ SROI หรืือผลตอบแทน
ทางสังั คมจากโครงการย่่อยต่่างๆ ด้้วย ซึ่่ง� เป็น็ เรื่อ� งที่่�ชาวบ้้าน
รับั ผิดิ ชอบในโครงการย่อ่ ยที่่� 5 การประเมินิ และพััฒนาระดับั คุณุ ภาพ หลายคนไม่่เคยคิดิ มาก่่อน หากเมื่่อ� ผลการประเมินิ ออกมา
ชีวี ิิตและเศรษฐกิจิ ชุมุ ชนปากพููน ซึ่ง่� ได้ร้ ับั มอบหมายจากหัวั หน้า้ ก็็ส่่งผลบวกต่่อชุุมชนค่่อนข้้างมาก
โครงการให้ไ้ ปสอบถามชาวบ้า้ นในชุมุ ชนและเจ้า้ หน้า้ ที่่�จากองค์ก์ าร
ปกครองส่่วนท้อ้ งถิ่่�นว่่าชุมุ ชนประสบปัั ญหาเรื่่�องใด และต้อ้ งการ ยกตัวั อย่่างเช่่นผลการประเมิินผลกระทบทางเศรษฐกิจิ สัังคม
ให้โ้ ครงการวิิจัยั มาหนุนุ เสริิมเรื่่�องใดเป็็ นพิิเศษ และสิ่่�งแวดล้้อมในโครงการอุุโมงค์์ป่่าโกงกาง ที่่�ซึ่่�งภายหลัังที่่�
โครงการวิจิ ัยั เข้า้ มาผลักั ดันั การพัฒั นาคุุณภาพน้ำ��ำ ผึ้้ง� และบรรจุุภัณั ฑ์์
เราทำ�ำ แบบสอบถามและการสัมั ภาษณ์จ์ ากชาวบ้้านใน 12 หมู่่�บ้้านของ
ตำ�ำ บลปากพููน โดยได้้กลุ่ม�่ ตััวอย่่างซึ่่ง� เป็็นวััยทำ�ำ งานอายุุระหว่่าง 21-60 ปีี และการพััฒนาเส้น้ ทางการท่่องเที่�่ยวใน
เกืือบ 400 คน พร้้อมไปกับั การจัดั เวทีีชุุมชนเพื่่�อแลกเปลี่่ย� นความคิิดเห็็น รููปแบบพิิพิธิ ภัณั ฑ์์ที่ม�่ ีีชีีวิิต เสริมิ เข้้ากับั
ในภาพรวมเราพบว่่าชาวปากพููนมีีคุุณภาพชีีวิิตที่ด่� ีี แต่่ในแง่่มุุมด้า้ นสุุขภาพ การทำ�ำ ประมงพื้้�นบ้้านที่่�มีีอยู่เ�่ ดิมิ ก็พ็ บ
การทำำ�งาน และสัมั พัันธภาพ ยัังอยู่�ใ่ นระดัับปานกลาง โดยปััญหาที่พ�่ บส่่วน ว่่ามููลค่่าทรัพั ยากรในป่า่ โกงกางสููง
ใหญ่่มีีสองเรื่อ� งหลักั คือื อาการเจ็บ็ ป่ว่ ยจากการทำ�ำ งาน และอีีกเรื่อ� งคือื ปัญั หา อย่่างที่่ช� าวบ้า้ นไม่่เคยคาดคิดิ มาก่่อน
เศรษฐกิิจที่เ�่ กิดิ จากชาวบ้้านยัังขาดการออมทรััพย์์ ยังั ไม่่รับั รวมความสามารถ

พอทราบเช่่นนั้้น� ควบคู่่�ไปกับั การจัดั กระบวนการการเรีียนรู้�ของโครงการ
ย่่อยอื่่น� ๆ เราก็ไ็ ด้ร้ ่่วมกับั นักั วิชิ าการจากโรงพยาบาลส่่งเสริมิ สุุขภาพตำ�ำ บลมา
ให้้ความรู้�ในการดููแลร่่างกายแก่่ชาวบ้า้ น โดยเฉพาะโรคกล้า้ มเนื้้�อที่่�เกิดิ จาก
การทำำ�งานของชาวสวนและชาวประมง รวมถึึงโรคกระดููกที่�เ่ กิดิ ในผู้้�สููงวัยั

ส่่วนประเด็็นด้้านการออมทรัพั ย์์ เราได้้ชวนนัักวิชิ าการจากมหาวิทิ ยาลัยั
ราชภััฏนครศรีีธรรมราชมาจััดกิจิ กรรมให้ค้ วามรู้�ในด้า้ นการทำ�ำ บััญชีีรายรับั
รายจ่่าย มีีการทำ�ำ ประเมินิ ROI หรืืออัตั ราส่่วนของกำ�ำ ไรสุุทธิกิ ับั ค่่าใช้จ้ ่่าย พร้อ้ ม
ให้้ทำ�ำ แบบฟอร์์มการบัันทึกึ บัญั ชีีอย่่างเป็็นระบบ แทนที่จ�่ ะบันั ทึกึ ใส่่สมุุด
แบบเดิมิ และทีีมเราก็เ็ ข้า้ มาตรวจสอบและให้ค้ ำ�ำ แนะนำำ�ทุุกๆ สัปั ดาห์์

การประเมินิ ครั้้ง� นี้้�ทำำ�ให้เ้ ราทราบว่่าที่่�ผ่่านมาชาวบ้า้ นมัักไม่่ใส่่ต้้นทุุนค่่า
แรงและค่่าใช้จ้ ่่ายส่่วนตัวั ของตัวั เองในบัญั ชีีด้ว้ ย ส่่วนใหญ่่ก็ค็ ิดิ ว่่าหาหรืือผลิติ
ผลิติ ภััณฑ์ม์ าได้เ้ ท่่าไหร่่ ขายได้ก้ ำ�ำ ไรเท่่าไหร่่ และมีีค่่าใช้จ้ ่่ายในการทำ�ำ ธุุรกิจิ
ไปเท่่าไหร่่ ซึ่่ง� เมื่่�อเราแนะนำ�ำ ให้้ใส่่ต้้นทุุนค่่าแรงตัวั เองไปด้้วย ก็พ็ บว่่ากำำ�ไร
ที่่เ� ขาคิดิ ว่่าได้้มาตลอดกลับั ลดลง

นั่่น� ทำ�ำ ให้้ชาวบ้า้ นหัันกลัับไปจัดั การต้้นทุุนตัวั เองใหม่่ ประกอบกัับการได้้
องค์์ความรู้�เรื่อ� งดููแลสุุขภาพ พวกเขาก็็มีีความระมััดระวังั ในการทำ�ำ งานมาก
ขึ้้�น เพราะตระหนัักดีีว่่าหากมีีอาการบาดเจ็บ็ หรืือล้ม้ ป่่วยจนต้อ้ งหยุุดงาน
รายได้ก้ ็จ็ ะลดลง ซึ่่ง� เมื่่อ� พวกเขาตระหนักั ในเรื่อ� งนี้้แ� ล้ว้ ก็จ็ ะทำ�ำ ให้ก้ ารทำ�ำ งาน
มีีความรััดกุุมและเป็็นระบบยิ่่�งขึ้้�น ปรากฏว่่าเมื่่อ� เราทำำ�การประเมิินชาวบ้้าน
หลัังเสร็็จสิ้้�นโครงการ ผลกำ�ำ ไรของพวกเขาสููงขึ้้�นมาด้้วยจริงิ ๆ เป็็นที่พ�่ อใจ
ของทั้้ง� เราและชาวชุุมชนอย่่างมาก

42

ในการกักั เก็บ็ คาร์บ์ อนซึ่่ง� ส่่งผลต่่อภาพรวมในด้า้ นสิ่่ง� แวดล้อ้ มของชุุมชน สิ่่ง� นี้้ก� ็ท็ ำ�ำ ให้้
พวกเขาตระหนัักถึงึ คุุณค่่าของพื้้�นที่่� นำ�ำ มาสู่จ�่ ิติ สำำ�นึกึ หวงแหน และการสร้้างแนวทาง
อนุุรักั ษ์พ์ ื้้�นที่�ใ่ นลำำ�ดับั ถัดั ไป

หรืือการประเมินิ โครงการ ‘พร้า้ วผููกเกลอ’ ที่ท�่ ีีมวิจิ ัยั ลงไปสร้า้ งเครืือข่่ายเพื่่อ� ยกระดับั
ผู้�ประกอบการสวนมะพร้า้ ว จากการประเมิินก่่อนเริ่ม� โครงการ จะพบว่่ายอดขายของ
ผู้�ประกอบการส่่วนใหญ่่ทรงตัวั แต่่เมื่่อ� มีีการผลักั ดันั ให้เ้ กิดิ ผลิติ ภัณั ฑ์ใ์ หม่่ๆ การทำ�ำ แบรนด์์
การทำ�ำ สิินค้า้ หนึ่่�งตำ�ำ บลหนึ่่�งผลิิตภััณฑ์ไ์ ปจนถึึงเชื่อ�่ มผู้�ประกอบการสู่�่การจััดจำำ�หน่่าย
ในช่่องทางออนไลน์์ เมื่่�อมีีการประเมินิ หลัังโครงการแล้้วเสร็็จ ก็พ็ บว่่าชาวบ้้าน
มีีรายได้เ้ พิ่่ม� ขึ้้น� อีีกทั้้ง� สวนมะพร้า้ วต่่างๆ ยังั สามารถเป็น็ ต้น้ แบบการพัฒั นาผลิติ ภัณั ฑ์์
ให้ผู้้�ประกอบการรายอื่่น� ๆ ได้อ้ ีีกด้้วย

แม้โ้ ครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้�จะมีีข้อ้ จำำ�กัดั เนื่่�องจากเป็็นโครงการที่่�ได้ร้ ัับทุุน
จาก บพท. ในระยะเวลา 1 ปีี แต่่เนื่่�องจากทีีมของเรามองเห็็นถึึงศักั ยภาพในการ
พัฒั นาในมิติ ิติ ่่างๆ ของชุุมชน ในฐานะนักั วิจิ ัยั เราจึงึ พยายามเชื่่�อมสััมพัันธ์ก์ ับั คน
ในพื้น้� ที่่� และกระตุ้�นให้น้ ักั ศึกึ ษาซึ่่ง� เราพาพวกเขามาลงพื้�้นที่�ด่ ้ว้ ยทุุกครั้้ง� มองหาแง่่
มุุมในการทำ�ำ วิิจัยั ในพื้้น� ที่ต่� ่่อในโอกาสต่่อๆ ไป เพื่่อ� หวังั ให้ง้ านวิชิ าการเป็็นอีีกหนึ่่ง�
กลไกในการพััฒนาและยกระดัับคุุณภาพชีีวิิตของชุุมชนแห่่งนี้้�อย่่างยั่่ง� ยืืนต่่อไป”

สิ่งทนี่ ่าดใี จคอื ไดเ้ หน็ ชาวบา้ น
ตระหนักในต้นทุนด้านสุขภาพ
และการออมทรพั ยข์ องตัวเอง
เพราะเม่ือพวกเขามีเงนิ เกบ็

และมสี ุขภาพทีด่ ี
คณุ ภาพชวี ิตกจ็ ะดีขน้ึ ตามมา

นอริินีี ตะหวา และ หทัยั รััตน์์ ตัลั ยารัักษ์์

อาจารย์ส์ าขาวิิชาสาธารณสุุขศาสตร์์
คณะวิิทยาศาสตร์์และเทคโนโลยีี

มหาวิิทยาลัยั ราชภัฏั นครศรีีธรรมราช
และนักั วิิจัยั โครงการเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�ปากพููน

43

“ไอ้้เฒ่า่ เป็็ นภาษาใต้้ หมายถึึงคนที่่�คงแก่เ่ รีียน หรืือใน

บางพื้้�นที่่�ยังั แปลได้ว้ ่า่ เพื่่�อน ไม่ว่ ่า่ เราจะทำ�ำ งานอะไร หรือื อยู่่�ใน
สังั คมไหน ทุกุ พื้้�นที่่�จะมีไี อ้เ้ ฒ่า่ ที่่�เป็็ นเหมือื นหัวั เรี่่�ยวหัวั แรง
เป็็ นมันั สมอง หรือื เจ้า้ ของภูมู ิปิ ัั ญญาของกลุ่่�มนั้้น� ๆ อยู่่�เสมอ

ในโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้�ของตำำ�บลปากพููน ผมรับั ผิิดชอบ
โครงการที่่� 2 ที่ช่� ื่่อ� เกลอปากพููน: การสร้า้ งกลไกความร่่วมมืือและ
เครืือข่่ายพัฒั นาพื้น�้ ที่ก�่ ารเรีียนรู้้�ภายในตำ�ำ บลปากพููน โดยหน้า้ ที่ก�่ ็ค็ ือื การ
ตามหาไอ้้เฒ่่าจากพื้�น้ ที่่ต� ่่างๆ ยึึดตามโครงการย่่อยที่่�มีี ไม่่ว่่าจะเป็็น
ชาวบ้้านที่ข�่ ัับเคลื่่�อนกิิจกรรมอุุโมงค์์ป่่าโกงกาง เจ้า้ ของสวนมะพร้า้ ว
คนเฒ่่าคนแก่่ที่ม�่ ีีประสบการณ์ร์่่วมในประวัตั ิศิ าสตร์ข์ องชุุมชน เป็็นต้น้
ทุุกโครงการล้ว้ นมีี key performance และผมต้อ้ งหาวิิธีีให้้ key
performance เหล่่านั้้น� มาทำ�ำ งานร่่วมกันั ซึ่่ง� ยังั รวมถึงึ ภาครัฐั อย่่างเจ้า้ หน้า้ ที่�่
จากเทศบาล หรืือหน่่วยงานที่เ�่ กี่ย�่ วข้อ้ ง

และเพื่่อ� ทำ�ำ ให้้กลไกของความร่่วมมืือเกิิดเป็น็ รููปธรรม การจััดตั้้ง�
พื้้น� ที่่ก� ลางของชุุมชนขึ้้น� จึงึ เป็็นเรื่�องสำ�ำ คััญ แต่่จะเป็็นพื้้น� ที่ส่� ำ�ำ หรับั
ปรึึกษาหารืืออย่่างเดีียวก็็น่่าเสีียดาย ในเมื่่�อชุุมชนเรามีีของดีี
เราก็็ควรนำำ�มาขาย ด้้วยเหตุุนี้้� ‘ตลาดความสุุขชาวเล’ จึึงเกิิดขึ้้�น
บริิเวณแพของคุุณทัักษิิณ แสนเสนาะ ในหมู่่�ที่่� 4 ซึ่่ง� เป็น็ จุุดขึ้้น� สินิ ค้า้
ของชาวประมงในพื้น�้ ที่อ�่ ยู่แ�่ ล้ว้ ตลาดแห่่งนี้้จ� ำ�ำ หน่่ายอาหารทะเลจาก
ปากพููน อาหารทะเลแปรรููปโดยกลุ่ม�่ แม่่บ้า้ นในชุุมชน ไปจนถึึงผลิิต
ภััณฑ์์ของชาวสวนอย่่างน้ำำ��ตาลมะพร้้าว น้ำำ��ผึ้้�งป่่าโกงกาง และ
อื่่น� ๆ ที่่�สะท้้อนอััตลักั ษณ์์ของปากพููน

นอกจากนี้้ต� ัวั ตลาดเองก็็ยังั เป็็นจุุดเช็ค็ อินิ เริ่�มต้น้ ท่่องเที่�่ยวชุุมชน
ปากพููน และจุุดขึ้้น� เรืือชมอุุโมงค์ป์ ่า่ โกงกาง เรีียกได้ว้ ่่าถ้า้ นักั ท่่องเที่ย�่ ว
ลงจากสนามบินิ มา ก็ส็ ามารถพุ่ง�่ ตรงมาเช็ค็ อินิ ที่น�่ ี่ก�่ ่่อนเข้า้ ร่่วมกิจิ กรรม
ท่่องเที่ย�่ วเชิงิ นิเิ วศและวิถิ ีีชีีวิติ ชุุมชนได้้ โดยทางโครงการกำ�ำ ลังั ประสาน
กับั ทางสนามบิินในการจัดั ทำ�ำ สื่่�อประชาสััมพันั ธ์์ ให้้พื้้�นที่เ�่ ป็น็ ที่ร�่ ู้้�จัักใน
วงกว้า้ ง ให้น้ ักั ท่่องเที่ย�่ วได้รู้้�ว่ามานครแล้ว้ นอกจากวัดั เจดีีย์์ วัดั พระธาตุุ
หรืือบ้า้ นคีีรีีวงศ์์ ตำำ�บลปากพููนของเราก็็มีีทรััพยากรการท่่องเที่่�ยวที่ด�่ ีี
งามไม่่แพ้้กันั

ผศ.ดร. เชษฐา มุหุ ะหมัดั

อาจารย์ป์ ระจำ�ำ สาขาวิิชาการพััฒนาชุมุ ชน
และผู้้�ช่ว่ ยคณบดีฝี ่่ ายวิิจัยั

มหาวิิทยาลัยั ราชภัฏั นครศรีีธรรมราช
และนักั วิิจัยั โครงการเมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�ปากพููน

44

ประสบการณ์และภมู ปิ ั ญญา

เป็ นส่ิงท่ีมคี า่ แตส่ ิ่งเหลา่ นี้
จะมีคา่ มากขน้ึ ถา้ มนั ถูกแบง่ ปั น

ปััจจุุบันั ตลาดความสุุขชาวเลได้ร้ ับั การบริหิ ารจััดการโดยชุุมชนหมู่�่ 4
มีีผู้้�ใหญ่่บ้า้ นกระจาย ชวาสิทิ ธิ์์� เป็น็ ประธาน มีีคุุณทักั ษิณิ เจ้า้ ของพื้น�้ ที่เ�่ ป็น็
รองประธาน และมีีคณะกรรมการคอยขับั เคลื่่อ� นกิิจกรรมหรืือโครงการ
ต่่างๆ ที่�่เกิิดขึ้้น� เป็็นตลาดชุุมชนที่�่มีีส่่วนผสมแบบบริิษััทที่่�มีีระเบีียบการ
ทำ�ำ งานอย่่างเป็น็ ทางการ แต่่ขณะเดีียวกันั ก็ม็ ีีความสัมั พันั ธ์แ์ บบเพื่่อ� นบ้า้ น
พี่�่น้อ้ ง หรืือคนในครอบครััว ซึ่่ง� เป็็นลักั ษณะพิเิ ศษของผู้้�คนในหมู่่� 4
แห่่งนี้้อ� ยู่แ�่ ล้ว้ เราตั้้�งชื่อ�่ พื้้น� ที่�ว่ ่่าตลาดความสุุขชาวเล ซึ่่�งหาได้ม้ าจาก
แค่่ว่่าเมื่่อ� ตลาดค้้าขายดีี ชาวเลหรืือผู้�ประกอบการจะมีีความสุุข แต่่ยังั
หมายรวมถึงึ ผู้�ที่่�มาเยืือนก็จ็ ะได้ค้ วามสุุขกลับั ไปด้้วย

ย้้อนกลัับมาที่ไ�่ อ้เ้ ฒ่่า สำำ�หรับั คำำ�ถามที่ว�่ ่่าผมมีีวิิธีีการโน้้มน้้าวไอ้้เฒ่่า
และผู้้�คนในชุุมชนให้ม้ าร่่วมกันั อย่่างไร ถ้า้ เป็น็ คนรุ่น�่ ใหม่่ๆ นี่เ�่ ขาพร้อ้ มจะ
ร่่วมกับั เราอยู่�่แล้้วครับั ส่่วนถ้า้ เป็น็ ผู้้�สููงอายุุ ผมจะอธิิบายว่่าประสบการณ์์
และภููมิปิ ัญั ญาเป็น็ สิ่่ง� ที่ม�่ ีีค่่าครับั แต่่สิ่่ง� เหล่่านี้้จ� ะมีีค่่ามากขึ้้น� ถ้า้ มันั ถููกแบ่่งปันั
ถ้า้ ภููมิปิ ัญั ญาได้ร้ ับั การแบ่่งปันั และมีีเครื่่อ� งมืือถ่่ายทอดสู่่ค� นรุ่�น่ ต่่อๆ ไป
มัันจะช่่วยยกระดัับเศรษฐกิจิ และคุุณภาพชีีวิิตของคนในชุุมชนได้้
ซึ่่ง� ก็็ย้้อนกลัับมาที่ต�่ ลาดความสุุขชาวเลนั่่น� ล่่ะครัับ ถ้้าเศรษฐกิิจดีี ผู้้�คนมีี
คุุณภาพชีีวิิตดีี ชุุมชนของเราก็ม็ ีีทั้้�งความยั่่ง� ยืืนและความสุุขครัับ”

45

ประวัติศาสตรเ์ ป็ นเครอ่ื งมอื
ของการสรา้ งพ้ืนทเี่ รยี นรู้
และเป็ นเคร่ืองมอื สร้างการมสี ่วนร่วม
ของผูค้ นในชุมชนไปพร้อมกัน

“เราเกิดิ และเติบิ โตที่่�ปากพููน ครอบครัวั ทำ�ำ ร้า้ น

ขายของชำ�ำ และร้้านน้ำำ�ชาอยู่่�ในชุมุ ชน ช่ว่ งก่อ่ น
เรีียนจบ เรามีโี อกาสช่ว่ ยอาจารย์ม์ านะ (ผศ.มานะ
ขุนุ วีีช่ว่ ย) ทำ�ำ โครงการวิิจัยั เมือื งแห่ง่ การเรีียนรู้้�
ในตำ�ำ บลปากพููน เรื่่�องการศึึกษาประวัตั ิศิ าสตร์ช์ ุมุ ชน

แม้เ้ ราเป็็นคนปากพููนเอง เราก็็ไม่่เคยรู้�มาก่่อน คืือ
มารู้�ตอนทำ�ำ วิิจัยั นี่่แ� หละค่่ะว่่าสมััยสงครามโลกครั้้�งที่่� 2
ทหารญี่่�ปุ่�น่ ล่่องเรืือมาขึ้้�นฝั่่�งที่่ห� มู่บ่� ้า้ นเราเลย

คืือปกติิ คนปากพููนจะทราบกันั เรื่อ� งยกพลขึ้้�นบก
แต่่จะรู้�แค่่ว่่ามีีเหตุุการณ์เ์ กิดิ ที่่�บริเิ วณอนุุสาวรีีย์พ์ ่่อ
จ่่าดำำ�ในค่่ายวชิิราวุุธ ใกล้้ๆ ตลาดท่่าแพ (อนุุสาวรีีย์์
พ่่อจ่่าดำำ� หรืืออนุุสาวรีีย์ว์ ีีรไทย สร้้างขึ้้�นเพื่่อ� รำ�ำ ลึกึ ถึึง
ความกล้้าหาญของทหารไทยในสงครามโลกครั้ง�้ ที่่� 2
- ผู้้เ� รีียบเรีียง) แต่่ไม่่เคยรู้�มาก่่อนว่่าในปากอ่่าวและ
ลำ�ำ คลองของบ้้านเราเองก็อ็ ยู่่�ในประวััติิศาสตร์ก์ ัับ
เขาด้้วย

เรามีีโอกาสได้พ้ บคุุณยายจำำ�เนีียร คุุณยาย
แกอยู่ห�่ มู่�่ 4 ซึ่่ง� ตอนเด็ก็ ๆแกอยู่ท�่ ันั เห็น็ วันั ที่ม�่ ีีการ
ยกพลเลย คุุณยายเล่่าว่่าตอนนั้้�นก็็เข้้าใจว่่า
เป็น็ ทหารไทยนี่แ�่ หละแต่่ พอสักั พักั ได้ย้ ินิ เสีียง
โห่่ร้อ้ ง และเสีียงตะโกนภาษาที่ไ�่ ม่่คุ้้�นเคย
ยายก็เ็ ลยเริ่ม� กลัวั สักั พักั พ่่อของคุุณยาย
ก็ม็ าบอกว่่านั่่�นคืือข้้าศึึกให้้นั่่�งเรืือไป
ซ่่อนตััวอยู่ท่� ี่�่บาง ซึ่่ง� เป็น็ พื้น�้ ที่ห�่ ลบภัยั ที่�่
แยกออกมาจากส่่วนหนึ่่�งของลำำ�คลอง

46

วิิริสิ า โนนใหญ่่ จนพวกทหารเขาผ่่านหมู่บ�่ ้า้ นเราไป ก็ค็ ่่อยออกมา ตอนนั้้น�
ไม่่ได้ม้ ีีเหตุุกระทบกระทั่่ง� อะไรกััน
ผู้้�ช่ว่ ยนักั วิิจัยั
เรื่อ� งนี้้ถ� ้า้ คุุณยายไม่่เล่่า เราก็ไ็ ม่รู้� และคนอื่่น� ๆ ในปากพููน
ก็็จะไม่่มีีทางรู้� จึึงรู้้�สึึกโชคดีีมากที่ไ�่ ด้้คุุยกัับคุุณยาย ทุุกวันั นี้้�
บ้า้ นของคุุณยายหลังั นั้้น� ก็ย็ ังั อยู่�่ เลยกลายเป็น็ มรดกทาง
ความทรงจำำ�ในชุุมชนไปอีีกแห่่ง

นอกจากเรื่�องยกพลขึ้้น� บก โครงการวิจิ ัยั ยังั ศึกึ ษา
ประวัตั ิศิ าสตร์์เรื่อ� งการเทครัวั ของชาวเพชรบุุรีี ซึ่่ง� เดินิ ทาง
เข้า้ มาปักั หลัักทำำ�มาหากิินที่�่ปากพููน แม้้คนเพชรจะอยู่่�ที่่น� ี่�่
มาน่่าจะ 4 หรืือ 5 รุ่�่น จนกลมกลืืนไปกับั คนในพื้�น้ ที่่� แต่่
พวกเขาก็็ยังั มีีอััตลักั ษณ์เ์ ฉพาะตัวั ทั้้ง� สำ�ำ เนีียงภาษา
หรืือการใช้บ้ ้า้ นปลา (หมฺรฺ ััม) เป็็นเครื่่อ� งมืือจับั สัตั ว์น์ ้ำ�ำ�
หรืืออย่่างปลาหวาน ที่เ�่ ป็น็ อาหารทะเลแปรรููปของปากพููน
ที่ม�่ าก็ม็ าจากคนเพชร เพราะคนที่น�่ั่่น� เขาชอบทำ�ำ ขนมหวาน
ก็น็ ำ�ำ สููตรของหวานมาประยุุกต์ก์ ับั ของคาวอย่่างปลา
จนกลายเป็น็ เมนููอาหารแปรรููปที่ข�่ ายดีีใน ‘ตลาดความสุุขชาวเล’
ซึ่่�งเป็็นแหล่่งขายอาหารทะเลแปรรููปของชาวบ้้านที่่�หมู่่� 4

หรืืออย่่างงานบวชนี่่เ� ห็น็ ได้ช้ ััด งานบวชของลููกหลาน
ชาวเพชรจะมีีการยกฉััตร ซึ่่ง� เป็น็ ฉััตรสููง 7 หรืือ 10 ชั้้�น
มีีสีีสัันที่�่สดใสเป็็นเอกลักั ษณ์์ ถ้้าคนปากพููนบวชจะไม่่มีี
สิ่่ง� นี้้� เป็น็ ต้้น

ตอนที่�โ่ ครงการวิจิ ัยั เข้้าไปทำ�ำ งานกัับชุุมชน ชาวบ้า้ น
หลายคนก็็สงสัยั นะว่่าประวัตั ิิศาสตร์์ชุุมชนของเขามััน
น่่าสนใจตรงไหน คนนอกที่ไ่� หนเขาจะอยากรู้้�กััน แต่่พอ
ได้ท้ ำ�ำ ไป มีีการสืืบค้น้ เรื่อ� ยๆ มีีคนอื่่น� ๆ ให้ค้ วามสนใจ และ
พอเปิดิ พื้�น้ ที่่�ในเชิิงการค้้าและการท่่องเที่ย�่ วผ่่านตลาด
ความสุุขชาวเล ก็ก็ ลายเป็น็ ว่่าหลายคนรู้้�สึกภููมิใิ จและ
อยากมีีส่่วนร่่วม ก็ม็ ีีคนเฒ่่าคนแก่่มาแชร์ค์ วามรู้้�กันเยอะ
หรืืออย่่างเครื่่�องมืือจับั ปลาอย่่างหมรัมั ก็ม็ ีีการฟื้้�นฟูู
วิธิ ีีการทำ�ำ จนเกิิดเป็็นหมฺฺรัมั ส่่วนกลางของชุุมชนขึ้้น�
มาด้ว้ ย

คิดิ ว่่าประวัตั ิศิ าสตร์์คือื เรื่�องของความทรงจำ�ำ ค่่ะ
ทุุกคนย่่อมมีีความทรงจำ�ำ ร่่วมกันั และสิ่่ง� นี้้ม� ันั ก็เ็ ชื่อ�่ มให้้
คนในชุุมชนหันั หน้้าเข้า้ หากันั เพื่่�อมาแลกเปลี่ย�่ นหรืือ
แบ่่งปันั ในเรื่�องที่ร่�ู้� ประวััติิศาสตร์จ์ ึึงเป็็นเครื่่อ� งมืือของ
ทั้้�งการสร้า้ งพื้น้� ที่่�เรีียนรู้�อยู่�่แล้ว้ และเป็น็ เครื่่�องมืือสร้า้ ง
การมีีส่่วนร่่วมของผู้้�คนในชุุมชนไปพร้้อมกันั ”

47

48

49

เพราะชมุ ชนไมต่ ้องการแคว่ ิชา แต่เป็ น
‘วิชาญ’ ท่ีหมายถงึ ภูมิปั ญญาบวก
องค์ความรู้ เรามคี วามรูอ้ ย่างเดียว

แต่ไมร่ ูจ้ ะใชย้ ังไง ก็ไมม่ ปี ระโยชน์ รูแ้ ล้ว
ตอ้ งมีวิธีใชค้ วามรูน้ น้ั ใหไ้ ดด้ ้วย

50