เสียงกาฬสินธุ์ กาฬสินธุ์ - กาลศิลป์
2 ทะเลธุุงอีีสานในงานนมััสการพระธาตุุยาคูู ในทุุกวัันมาฆบููชาและวิิสาขบููชาของทุุกปีี ชาวกาฬสิินธุ์์ � จะร่ว่ มใจกัันทำธุำุงอีีสาน (ตุุงของภาคเหนืือ หรืือธง ของภาคกลาง) เพื่่�อถวายเป็็ นพุุทธบููชา โดยชาวบ้านในแ ้ต่ละ่อำำเภอจะมาร่ว่มกัันปัั กธุุงหลากสีีสัันเช่น่ นี้้�ไว้้ บริิเวณ ลานด้านห้น้า้พระธาตุุยาคูู อำำ เภอกมลาไสย จัังหวััดกาฬสิินธุ์์ � กลายเป็็ นภูมิูทัิ ัศน์์แน์์ห่งศ่รัทธัาอัันงดงามอย่างไ ่ม่อาจ่ หาพบได้จาก้ ที่่�ไหน
3
4
5 หนังบััก ัตื้อ้�หุ่่นเชิิดแ �บบฉบัับอีีสาน ใช่ว่่ ่ าหุ่่นเหุ่่ชิิดจะมีีแค่่ เฉพาะหนัังตะลุุงในภาคใต้อ้ย่างเ่ดีียว ชาวอีีสานก็มี็ ีมหรสพหุ่่นเพหุ่่ชิิดเช่น่กััน เรีียกว่่ า ‘หนัังบัักตื้้�อ’ ในภาพเป็็ นเพีียงชิ้้น�ส่่ วนเล็็กๆ ที่่�ใช้ปร้ะกอบการแสดง ปัั จจุุบัันชิ้้น�ส่่ วน เหล่า่ นี้้จั�ัดแสดงอยู่่ที่่ พิ�ิพิิธภััณฑ์ของ์ดีีเมืืองกาฬสิินธุ์์ �ชั้้น 2 ของหอ�ศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์ � (ศาลากลางหลัังเก่า)่
6
7 ฟื้้�นใจเมืือง การแสดงโปงลางอัันเป็็ นมหรสพพื้้�นบ้าน้อัันเป็็ นที่่�เชิิดหน้า้ชูตูาของชาวกาฬสิินธุ์์ � โดยการแสดงนี้้�เป็็ นส่่ วนหนึ่่�งของมหกรรมฟื้้�นใจเมืือง ‘ภูมิูถิ่่น แ�ก่ง่สำำ โรง โค้งสงเ ้ ปลืือย’ บริิเวณริิมคลองปาว ใจกลางเมืืองกาฬสิินธุ์์ � เมื่่�อเดืือนมีีนาคม 2566 ที่่�ผ่านมา่
8
9
10 Feature เยี่่�ยมเยืือน ดิินแดนคนมีีศิิลป์์ สำำ�รวจเมืืองเรีียนรู้้� กาฬสิินธุ์์� ก า ล ศิ ล ป์ ก า ฬ สิิ น ธุ์์ ์ หากคุุณไม่่ ใช่ค่ นในพื้้�นที่่�หรือืมีีโอกาสได้แวะเ ้ วีียนผ่าน่ ภาคตะวัันออกเฉียงเหี นืือบ่อยๆ เ่ราค่อนข้่าง้ มั่่นใจ�ว่่ าคงนึึก ภาพเมืืองกาฬสิินธุ์์ �จัังหวัดั ที่่�อยู่่ทางทิิศตะวัันออกของเมืือง ขอนแก่นและ่ทางทิิศเหนืือของเมืืองร้้ อยเอ็็ดไม่ออก่ ณ ผืืนดิินที่่�ระหว่่างกลางของแอ่่งอารยธรรมโคราชและแอ่่งอารยธรรม สกลนคร สองแอ่่งอารยธรรมหลัักที่่�รวมกัันเกิดิเป็็นภาคอีีสาน การอธิิบาย ทััศนีียภาพปััจจุุบัันของกาฬสิินธุ์์�ให้้ชััดเจนมากที่่�สุุด บางทีีอาจไม่่ใช่่ วิิถีีชีีวิิตริิมเขื่่�อนลำำปาว แหล่่งขุุดพบไดโนเสาร์์ หรืือตำำนานเก่่าแก่่ว่่าด้ว้ย เมืืองฟ้้าแดดสงยาง หรืือองค์์ประกอบอื่่�นๆ ในคำำขวััญจัังหวัดั หากเป็็นความเคลื่่�อนไหวเล็็กๆ ที่่�เราพบบนถนนคนเดิินงานมหกรรม ฟื้้�นใจเมืือง ‘ภูมิูถิ่่�น แก่่งสำำ โรง โค้้งสงเปลืือย’ที่่�ทางเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� ร่่วมกัับมหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์� และ บพท.(หน่ว่ยบริิหารและจััดการทุุน ด้้านการพััฒนาระดัับพื้้�นที่่�) เป็็นเจ้้าภาพเมื่่�อเดืือนมีีนาคมที่่�ผ่่านมา
11
12 จากหลัักฐานทางโบราณคดีีบ่ง่บอกพื้้�นที่่� ของจัังหวััดกาฬสิินธุ์์ �เคยเป็็ นที่่�อยู่่อาศััยของ เผ่าละ่ว้้ าซึ่่�งมีีความเจริิญทางด้านอา้รยธรรม ประมาณ 1,600 ปีี ขณะที่่�ประวัติั ิศาสตร์์ในร์์ยุคุใกล้้ อ้าง้อิิงจากหนัังสืือ ‘กาฬสิินธุ์์ � ประวัติั ิศาสตร์์ การตั้้งเ�มืือง’ ของ ฟุ้้ � งเกีียรติิ มหิพัิ ันธุ์์ �ระบุวุ่่ า เมืืองกาฬสิินธุ์์ก่�อ่ ตั้้งโ�ดยท้าวโส ้มพะมิิตร ข้า้ราชการ ระดับสููั งในราชสำำนัักเวีียงจัันทน์์ผู้้ อทน์์ผู้้พยพไพร่่ พล จากความขัดัแย้งในลาว ้มาตั้้งถิ่�นฐานใหม่ ่�อ่ยู่่ที่่� บ้้ านแก่่ งสำำ โรง ริิมแม่่ น้ำำปาว ก่่ อนนำำเครื่่�อง บรรณาการเข้า้ถวายสวามิภัิ ักดิ์์ต่� อในหลวง ่ รััชกาลที่่� 1 และนั่่น�ทำำ ให้รั้ ัชกาลที่่� 1 โปรดเกล้า้ ยกฐานะบ้านแ้ก่ง่สำำ โรงขึ้้�นเป็็ นเมืือง พระราชทาน นามว่า “เ ่ มืืองกาฬสิินธุ์์” และแ �ต่ง่ ตั้้ง�ท้าวโส ้มพะมิิตร เป็็ นเจ้าเ ้ มืืองคนแรก ทั้้ง�นี้้คำ�ว่ำ า กาฬ แ ่ ปลว่า “ ่ดำำ ” สิินธุ์์ � แปลว่่ า “น้ำำ” กาฬสิินธุ์์ �จึึงแปลว่่ า “น้ำดำำ ำ ” โดยน้ำดำำ ำ ในที่่�นี้้�หมายถึึงน้ำำที่่�ใสสะอาดจนมองเห็็น ดิินสีีดำำ ซึ่่�งดิินดำำ เป็็ นดิินที่่�อุุดมสมบููรณ์์ที่่� มบููรณ์์สุุด ก า ฬ สิิน ธุ์์์ มาจากไหน
13 ภาพของวงดนตรีีนัักเรีียนชั้้�นประถมของโรงเรีียน เทศบาลแห่่งหนึ่่�ง กำำลัังบรรเลงเพลงสตริิงไทยร่่วมสมััย อย่่างสนุุกสนานคลอไปกัับการเล่่นโปงลาง เครื่่�องดนตรีี พื้้�นบ้้านที่่�มีีถิ่่�นกำำเนิิดที่่�จัังหวััดแห่่งนี้้� หรืืออาจจะเป็็นภาพของนัักเรีียนอีีกกลุ่่มที่่�กำลัำ ังถ่่ายรูปู เล่่นกัับจิิตรกรรมสามมิติิภายในหอศิิลป์์กาฬสิินธุ์์� พิพิิธภััณฑ์์ ศิิลปะร่่วมสมััยแห่่งแรกในอีีสานที่่�บริิหารงานโดยเทศบาล หรืือไม่่… อาจเป็็นทิิวทััศน์์ของทะเลธุุงอีีสานหลากสีีสััน บนลานหน้้าพระธาตุุยาคููในเทศกาลมาฆปููรณมีีบููชาที่่�ซึ่่�ง ผู้้คนหลากหลายวััยต่่างสนุุกกัับการเซลฟี่่�เก็็บเกี่่�ยวสีีสััน และความงามไว้้เป็็นที่่�ระลึึก ในภาพจำำ ของใครบางคน กาฬสิินธุ์์�อาจเป็็นจัังหวััด ทางภาคอีีสานที่่�แห้้งแล้้ง ไกลห่่างความเจริิญ และเป็็น เมืืองที่่�ไม่่ใช่ตั่ ัวเลืือกแรกในการใช้ชีีวิ้ ิตของคนรุ่่นใหม่่ กระนั้้�น เมื่่�อพิิจารณาให้ลึึ้ กลงไปในรายละเอีียด เมืืองแห่่งนี้้� ไม่่เพีียงมีีรากเหง้้าทางวััฒนธรรมไทลาวและภููไท แต่ด้่ว้ย การขัับเคลื่่�อนของผู้้คนหลายภาคส่ว่ น กาฬสิินธุ์์�ในปััจจุบัุัน กำำลัังเป็็นเมืืองที่่�รุ่่มรวยด้้วยศิิลปะ เมืืองที่่�กำำลัังเปิิดโอกาส ให้้กัับธุุรกิิจของคนรุ่่นใหม่่ และเมืืองที่่�พร้้อมด้้วยทรััพยากร ของการเรีียนรู้้ทั้้�งในแง่่ของประวัติัิศาสตร์์ดนตรีีศิิลปะ และ วััฒนธรรม อะไรที่่�ทำำ�ให้้เราเชื่่�อมั่่�นเช่่นนั้้�น FEATURE ฉบัับเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้กาฬสิินธุ์์�จะพาไปสำำ�รวจ พื้้�นที่่�แห่่งการเรีียนรู้้ของเมืืองเมืืองนี้้� จากพื้้�นที่่�ในยุุค โลกล้้านปีี สู่่ห้้วงสมััยแห่่งยุุคประวััติิศาสตร์์ และ ปััจจุุบัันขณะ ที่่�เกิิดการหลอมรวม ต้้นทุุนของพื้้�นที่่� จนเกิิดเป็็นโอกาสใหม่่ๆ อัันเปี่่�ยมสีีสัันให้้ลููกหลาน ของผู้้คนในเมืือง
14
15 บนทางหลวงหมายเลข 227 จากตัวัเมืืองกาฬสิินธุ์์�มุ่่งสู่่ อำำเภอสหััสขัันธ์์ นี่คื ่� ือเส้้นทางที่่�มีีการขุดคุ้้นพบซากไดโนเสาร์์ มากที่่�สุุดแห่่งหนึ่่�งของประเทศ สวนไดโนเสาร์์ตั้้�งอยู่่ บริิเวณกิิโลเมตรที่่� 26 เป็็นสวนสาธารณะที่่�มีีรูปปัู้้�นไดโนเสาร์์ น้้อยใหญ่ตั้้่ �งตระหง่่านมากมาย บ่่งบอกถึึงพื้้�นที่่�ที่่�เคยเป็็นบ้้าน ของพวกมััน อาทิิ ภููเวีียงโกซอรััส สิริินธรเน ไดโนเสาร์์ซอโรพอด คอยาวขนาดใหญ่่ ที่่�ยาวถึึง 20 เมตร หรืืออิสานโนซอรััส ิ อรรถวิิภััชน์์ชิิ ไดโนเสาร์์กิินพืืชที่่�มีีชีีวิิตอยู่่ในยุุคไทรแอสซิิก ตอนปลาย (ประมาณ 210 ล้้านปีีก่่อน) เป็็นไดโนเสาร์์ ที่่�เก่่าแก่่ที่่�สุุดที่่�ถููกขุุดพบซากในภาคอีีสาน (จัังหวัดชััยภููมิิ) รวมถึึง ไทรเซอราท็็อปส์์ ไดโนเสาร์์ที่่�มีีสามเขาที่่�เด็็กๆ คุ้้นเคย ห่่างจากอำำเภอเมืืองราว 30 กิิโลเมตร ณ ตำำ บลโนนบุุรีี อำำเภอสหััสขัันธ์์ เป็็นที่่�ตั้้�งของพิิพิิธภััณฑ์์สิิริินธร หนึ่่�งใน พิิพิิธภััณฑ์์ทางธรณีีวิิทยาและไดโนเสาร์์ที่่�ดีีที่่�สุุดในภููมิิภาค อาเซีียน พิิพิิธภััณฑ์์แห่่งนี้้�ตั้้�งอยู่่ติิดกัับแหล่่งขุดุพบกระดููก และซากไดโนเสาร์์ที่่�มากที่่�สุุดในประเทศไทย โดยพบกระดููก ไดโนเสาร์์มากถึึง 700 ชิ้้�น บริิเวณเชิิงเขาภูกุู้้มข้้าว ภายในพื้้�นที่่� ของวััดสัักกะวััน โดยมีีการพบครั้้�งแรกเมื่่�อปีี 2521 ก่่อนจะมีี การขุดคุ้้นอย่่างจริิงจัังในปีี 2537 จนนำำมาสู่่การจัดตั้้�งพิพิิธภััณฑ์์ สิิริินธรที่่�เปิิดทำำ การในปีี 2550 ภายในพิิพิิธภััณฑ์์จััดแสดงนิิทรรศการเกี่่�ยวกัับประวััติิ- ศาสตร์์ด้้านธรณีีวิิทยาและการขุุดค้้นซากไดโนเสาร์์ใน ประเทศไทย พร้้อมจััดแสดงหุ่่นจำำลองของสยามโมไทรัันนััส อีีสานเอนซิิส และอื่่�นๆ รวมถึึงนิทิรรศการที่่�ว่่าด้ว้ยยุุคสมััยต่่างๆ ที่่�ไดโนเสาร์์ยัังครองโลกจนถึึงการสููญพัันธุ์์� และกำำเนิดิเผ่่าพัันธุ์์� มนุุษย์์ ที่่�นี่่�ไม่่เพีียงเป็็นแหล่่งท่่องเที่่�ยวขึ้้�นชื่่�อของจัังหวัดักาฬสิินธุ์์� ที่่�ดึึงดูดผู้้ปกครองจากจัังหวัดัรอบๆ ให้้พาบุุตรหลานมาเที่่�ยวชม และเรีียนรู้้เรื่่�องราวของไดโนเสาร์์ แต่่เราเชื่่�อมั่่�นว่่าที่่�นี่ ่� ยัังเป็็น แหล่่งจุุดประกายการเรีียนรู้้ที่่�ทำำ ให้้เด็็กๆ ชาวกาฬสิินธุ์์�และ อีีกหลายพื้้�นที่่� อยากเติิบโตขึ้้�นมาเป็็นนัักธรณีีวิิทยานัักบรรพ ชีีวิินวิิทยา ไปจนถึึงนัักโบราณคดีีไม่่น้้อย พิิพิิธภััณฑ์สิ์ ิริินธร เปิิ ดวัันอัังคาร-อาทิตย์์ิ ตย์์ 9.30 น. – 16.30 น. www.sdm.dmr.go.th กาฬสิินธุ์์ถิ่นไดโนเสา ่�ร์์ตามรอยโลกล้านปีี ณ ้ภูกุ้้ ูมกุ้้ข้า้ว พิิพิิธภััณฑ์สิ์ ิริินธร เดิมิคืือศููนย์์วิิจััยไดโนเสาร์์ภู กุ้้ ูมกุ้้ข้า้ว ซึ่่�งดำำเนิินการมาตั้้งแ�ต่ปีี ่พ.ศ. 2538 นับตั้้งแ�ต่มี่ ีการค้น้พบซากไดโนเสาร์์คร์์ รั้้งแ�รกของจัังหวััด ปัั จจุุบัันที่่นี่่�เ�ป็็ น พิิพิิธภััณฑ์์ที่่�เป็็ นเหมืือนแม่่ เหล็็กสำำคััญของการท่องเ่ ที่่�ยวเมืืองกาฬสิินธุ์์ � ตั้้งอ�ยู่่ในอำำเภอสหััสขัันธ์์ ไม่่ ไกลจากเขื่่�อนลำปำาว และวััดพุุทธนิมิติ (ภูคู่า่ว)
16 มหานทีีแห่งเ่มืืองน้ำดำ ำ ำ สาเหตุุที่่�กาฬสิินธุ์์�มีีชื่่�อว่่าเมืืองน้ำ ำ� ดำำ เพราะเป็็นเมืืองพื้้�นที่่�ราบสููง ที่่�อุุดมสมบููรณ์์น้ำ ำ�ดีี ดิินดีี โดยมีีลำำน้ำ ำ� หลายสายที่่�ทอดยาวมาจาก เทืือกเขาภููพานลงสู่่แอ่่งที่่�ราบลุ่่ม คอยหล่่อเลี้้�ยงผู้้คนมาหลายศตวรรษ กระทั่่�งปีี พ.ศ. 2511 มีีการก่่อสร้้างเขื่่�อนลำำปาว ครอบคลุุมพื้้�นที่่� อำำเภอสหััสขัันธ์์ เขื่่�อนที่่�มีีความจุุมากถึึง 1,430 ล้้านลููกบาศก์์เมตร แห่่งนี้้� ถููกสร้้างขึ้้�นเพื่่�อการชลประทานและการเกษตร รวมถึึงแหล่่ง เพาะพัันธุ์์�ปลาสำำคััญสร้้างอาชีีพให้้ชาวบ้้าน และนัับแต่นั้้่ �น ไม่่เพีียง เขื่่�อนแห่่งนี้้�จะพลิิกโฉมให้้กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองแห่่งการเกษตรและ ประมงที่่�ยั่่�งยืืน (เขื่่�อนแห่่งนี้้�เป็็นแหล่่งเลี้้�ยงกุ้้งก้้ามกรามที่่�ใหญ่่ที่่�สุุด ในอีีสาน) หากยัังเป็็นทั้้�งสถานที่่�พัักผ่่อนและสัันทนาการของผู้้คน รวมถึึงความงดงามของทิิวทััศน์์ก็็ยัังเป็็นต้้นธารแรงบัันดาลใจใน แง่่มุุมของศิิลปวััฒนธรรมของคนกาฬสิินธุ์์�อีีกไม่่น้้อย เขื่่�อนลำปำาวยัังเป็็นพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ด้้านระบบนิิเวศธรรมชาติิที่่�สวยงาม โดยเฉพาะสวนสะออน หรืือศููนย์์ศึึกษาธรรมชาติิและสััตว์์ป่่าลำปำาว ผืืนป่่าเต็็งรัังที่่�มีีพื้้�นที่่�ป่่าชายหาดริิมอ่่างเก็็บน้ำ ำ� เป็็นแหล่่งที่่�อยู่่อาศััย ของสััตว์์ป่่านานาชนิดิ โดยเฉพาะอย่่างยิ่่�งวััวแดง สััตว์์ป่่าหายาก และสััตว์์ประจำถิ่่ ำ �นของผืืนป่่าแห่่งนี้้� ทั้้�งนี้้� ด้้วยความร่่มรื่่�นของป่่า จึึงเหมาะแก่่การเดิินศึึกษาธรรมชาติิ หรืือปั่่�นจัักรยานจากผืืนป่่าเลาะ เลีียบอ่่างเก็็บน้ำ ำ� หรืือถ้้าเป็็นสายชิิลล์์ แนะนำำ ให้้ไปแฮงค์์เอาท์์ที่่�หาด ดอกเกด สถานที่่�พัักผ่่อนชื่่�อดัังของกาฬสิินธุ์์� ที่่�ซึ่่�งคุุณจะได้นั่่้ �งบน เก้้าอี้้�ชายหาด ชมทิวทัิ ัศน์์ของอ่่างเก็็บน้ำ ำ� และม่ว่ นไปกัับเพลงหมอลำำ ที่่�ร้้านรวงต่่างๆ เปิิดขัับกล่่อม ตำบำลลำคำลอง อำำเภอเมืืองกาฬสิินธุ์์
17 ไม่่ไกลจากพิพิิธภััณฑ์์สิิริินธรในอำำเภอสหััสขัันธ์์วััดพุุทธนิิมิิตตั้้�งอยู่่บน ยอดภููค่่าว ซึ่่�งเป็็นแหล่่งที่่�มีีการค้้นพบพระพุุทธไสยาสน์์ตะแคงซ้้ายอายุุ กว่่าสองพัันปีี โบราณวััตถุุที่่�ได้รั้ับการขึ้้�นทะเบีียนโดยกรมศิิลปากรชิ้้�นแรก ของจัังหวััด คำำ ว่่า ‘ค่่าว’ เป็็นภาษาอีีสาน แปลว่่า เชืือก โดยภููเขาลููกนี้้�ถููกเรีียกด้้วย ชื่่�อดัังกล่่าวตามสัันฐานที่่�มีีลัักษณะคล้้ายเชืือก สัันนิิษฐานกัันว่่าพระพุทุธ ไสยาสน์์ที่่�แกะสลัักบนแท่่นผาและมีีความยาว 2 เมตรองค์์นี้้� คืือพระมหา โมคคััลลานะ เพราะเวลานอนจะหัันศีีรษะไปทางซ้้าย โดยหัันไปทางด้้าน ที่่�พระธาตุุพนมตั้้�งอยู่่ เชื่่�อกัันว่่ากลุ่่มคนผู้้สร้้างคืือผู้้แสวงบุุญที่่�จะเดิินทาง ไปร่่วมสร้้างพระธาตุุพนมราวปีี พ.ศ. 8 แต่่ไปไม่ทั่ ัน จึึงร่่วมกัันสร้้าง พระพุุทธไสยาสน์์ตรงนี้้�ขึ้้�นแทน วััดพุุทธนิมิติ (ภูค่่ ู า ค่่ ว) แหล่งเ่รีียนรู้้พุ ุทธศิิลป์์ กลางภููเขาศัักดิ์์สิ�ิทธิ์์� นอกจากนี้้�ยัังมีี พระมหาธาตุุเจดีีย์์พุุทธนิมิิต แลนด์์มาร์์คของพื้้�นที่่� เป็็นเจดีีย์์หิินทรายแกะสลัักทั้้�งองค์์พร้้อมยอดทองคำำหนััก 30 กิิโลกรััม ที่่�ประดิิษฐานพระบรมสารีีริิกธาตุุจาก 5 ประเทศ เอาไว้้ ทั้้�งไทย อิินเดีีย ศรีีลัังกา เนปาล และเมีียนมา รวมถึึงพระอุุโบสถไม้้ที่่�สร้้างจากไม้้ ใต้้เขื่่�อนลำำปาวอีีกด้้วย โดยรอบๆ นั้้�นก็็จะประดัับลวดลายแกะสลััก เรื่่�องราวเกี่่�ยวกัับพุุทธประวััติิ ส่่วนภายในจะประดิิษฐาน พระมงคลชััย สิทธิ์์�โรจนฤทธิปิระสิทธิิพร ปางตรััสรู้้สีีทองอร่่ามที่่�นี่่�ไม่่เพีียงเป็็นจุดุเช็็คอิิน ที่่�นัักท่่องเที่่�ยวสายบุุญจะพลาดไม่่ได้้ แต่ยั่ ังเป็็นแหล่่งเรีียนรู้้ด้้านพุทุธศิิลป์์ ทั้้�งจากสถาปััตยกรรม ประติิมากรรมและงานจิิตรกรรมที่่�ประดัับประดา อยู่่รอบวััดอย่่างงดงามอีีกด้้วย วััดพุุทธนิมิติ (ภูคู่่าค่่ว) เปิิ ดทุุกวััน 8.00 น. – 18.00 น. (โดยประมาณ)
18 วััดพระธาตุุยาคูู ทะเลธุุงอีีสานที่่�งดงาม ตระการตาที่่สุ�ุดในโลก ไปต่่อกัันที่่�อำำ เภอกมลาไสย วััดพระธาตุุยาคูู โบราณสถานสำคัำ ัญที่่� สัันนิิษฐานว่่าถููกสร้้างในยุุคทวารวดีี ณ เมืืองโบราณฟ้้าแดดสงยาง ก่่อนการ เกิิดขึ้้�นของเมืืองกาฬสิินธุ์์�หลายศตวรรษ ไม่่เพีียงวััดแห่่งนี้้�จะเป็็นสถานที่่� สำำคััญทางประวััติิศาสตร์์ของภาคอีีสาน แต่่ในทุุกปีีที่่�ตรงกัับวัันมาฆบููชา (มาฆปููรณมีีบููชา) และวิิสาขบููชา (วิิสาขปุุณณมีีบููชา) ชาวกาฬสิินธุ์์�ทั้้�ง 18 อำำเภอจะมาร่ว่มกัันจัดพิั ธีีิสรงน้ำ ำ� และประดัับตบแต่่งพื้้�นที่่�รอบพระธาตุุแห่่งนี้้� ด้้วยธุุงใยแมงมุุม (หรืือธงในภาคกลาง) รวมถึึงจััดขบวนแห่่ธุุงที่่�ไม่่เพีียง ยิ่่�งใหญ่่ที่่�สุุดในภาคอีีสาน แต่่ยัังงดงามด้้วยสีีสัันและความละลานตา ในแบบที่่�ไม่่อาจพบได้้ที่่�ไหนในโลก ธุุงเป็็นเครื่่�องประกอบพิธีีิกรรมสำคัำ ัญของชาวอีีสานมาช้้านาน เชื่่�อกัันว่่า สามารถใช้ป้้ ้องกัันสิ่่�งนิสัิัยไม่ดีีร้่ ้ายหรืือสิ่่�งไม่ดีี่ ที่่�มองไม่่เห็็นหรืือภููตผีีวิิญญาณ ที่่�จะมารบกวนงานบุุญ ในงานที่่�วััดพระธาตุุยาคููชาวกาฬสิินธุ์์�แต่่ละหมู่่บ้้าน จะจัดทำัธุำ ุงใยแมงมุุม (ทำำจากเส้้นด้้ายหรืือเส้้นไหมหลากสีีสัันผููกกัับแกนไม้้ไผ่่ คล้้ายใยแมงมุุม) มาปัักบริิเวณลานด้้านหน้้าพระธาตุุยาคููอย่่างเต็็มแน่่น ดููไปก็็คล้้ายเขาวงกตหลากสีีสััน หรืือถ้้ามองจากที่่�ไกลก็็จะคล้้ายทะเลธุุง อัันแสนอลัังการ ทั้้�งนี้้� ทะเลธุุงไม่่เพีียงเป็็นการสืืบสานประเพณีีที่่�มีีมาอย่่างยาวนานของ ชาวกาฬสิินธุ์์� แต่่ยัังสะท้้อนถึึงทัักษะในงานหััตถศิิลป์์ของชาวบ้้านในอำำเภอ ต่่างๆ ที่่�ส่่งต่่อจากรุ่่นสู่่รุ่่น จนกลายเป็็นอััตลัักษณ์์อัันงดงามของจัังหวัดั นอกจากทะเลธุุงและพิิธีีกรรมต่่างๆ ในงานวัันมาฆบููชาและวิิสาขบููชา ยัังมีีการจััดนิิทรรศการวิิถีีชีีวิิตชาวกาฬสิินธุ์์� 18 อำำเภอ จััดแสดงผ่่าน เฮืือนโบราณ 18 หลัังที่่�สร้้างสรรค์์ขึ้้�นมาเป็็นที่่�รวบรวมผลิิตภััณฑ์์ของดีี ระดัับคุุณภาพเยี่่�ยมของแต่่ละอำำเภอ เช่่น ผ้้าไหมแพรวา ผ้้าประจำจัำ ังหวััด กาฬสิินธุ์์� พุุทรานมสด ผลไม้้เศรษฐกิิจของจัังหวััด ผลิิตภััณฑ์เค์ รื่่�องจัักสาน ฝีีมืือประณีีต เสื้้�อเย็็บมืือของชนเผ่่าผู้้ไทยกาฬสิินธุ์์� และผ้้าฝ้้ายทอมืือเป็็นต้้น เช่่นนั้้�นแล้้ว การมาเยืือนกาฬสิินธุ์์�ในช่่วงวัันมาฆบููชา (ราวปลายเดืือน กุุมภาพัันธ์์) และวัันวิิสาขบููชา (ราวปลายเดืือนพฤษภาคม-ต้้นเดืือนมิถุิุนายน) สิ่่�งสำคัำ ัญที่่�ต้้องไม่่พลาดคืือการมาเยืือนวัดัพระธาตุุยาคูู เพื่่�อยลความงดงาม และอลัังการของทะเลธุุง ฝีีมืือชาวกาฬสิินธุ์์�ที่่�มีีแห่่งเดีียวแห่่งนี้้� บ้านเส้มา ตำบำลหนองแปน อำำเภอกมลาไสย
19
20
21
22 เมืืองเก่่ากาฬสิินธุ์์�ตั้้�งอยู่่ในวงล้้อมของถนนกาฬสิินธุ์์�และถนน อรรฆนาค เลีียบคลองปาว ในเขตเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� ย่่านเก่่าแก่่ แห่่งนี้้�เป็็นที่่�ตั้้�งของวััดกลาง พระอารามหลวง ศููนย์์กลางการ ประกอบศาสนกิิจของชาวพุุทธในเขตเทศบาลเมืือง อนุุสาวรีีย์์ พระยาชััยสุุนทร (ท้า้วโสมพะมิติร) เจ้้าเมืืองกาฬสิินธุ์์�คนแรก และศาลหลัักเมืือง ซึ่่�งเป็็นพื้้�นที่่�ศููนย์์กลางดั้้�งเดิิมของเมืืองกาฬสิินธุ์์� ในยุุคการตั้้�งเมืืองช่่วงต้้นรััตนโกสิินทร์์ การมาเยืือนที่่�นี่่� หาใช่่เพีียงการสัักการะพระพุุทธรููปองค์์ดำำ� (พระพุุทธสััมฤทธิ์์�นิิรโรคัันตราย) พระพุุทธรููปสำำคััญของจัังหวััด และรอยพระพุุทธบาทจำำลองทำำด้้วยศิิลาแลง ซึ่่�งสัันนิิษฐานว่่า สร้้างในสมััยละว้้า ที่่�ประดิิษฐานอยู่่ ณ วัดักลาง แต่่การได้้เดิินชมบ้้านเก่่าที่่�ผสมผสานทั้้�งศิิลปะแบบ อีีสาน ไทย จีีน และตะวัันตกที่่�หลายหลัังยัังได้รั้ับ การอนุุรัักษ์์ไว้้อย่่างดีี ไปพร้้อมหาของอร่่อยๆ กิินในตลาดเช้้า ยัังเป็็นความเพลิิดเพลิินใจ หาใดเปรีียบ และถึึงแม้้เป็็นเมืืองเก่่าที่่�ดููสงบเงีียบจนเหมืือนไม่มีี่ อะไรดึึงดููด กระนั้้�นในหลายมุุมเมืือง ก็มีีธุ็ุรกิิจใหม่่ๆ และพื้้�นที่่�ทางวััฒนธรรม ร่ว่มสมััยซุุกซ่่อนอยู่่อย่่างน่่าสนใจ อาทิิ สุุภัคคัาเฟ่่ (Café de’ Supak) ซึ่่�งตั้้�งอยู่่บริิเวณหลัักกิิโลเมตรที่่� 0 ของจัังหวัดั ที่่�นี่่�เคยเป็็นโรงแรม เก่่าแก่่ของเมืือง ซึ่่�งทายาทของเจ้้าของได้ทำ้ ำการรีีโนเวทชั้้�นล่่างให้้ กลายเป็็นคาเฟ่่และร้้านอาหารร่่วมสมััย กลายเป็็นเสมืือนห้้องรัับ แขกของเมืือง รวมถึึงคาเฟ่่ร่่วมสมััยอีีกหลายแห่่งที่่�กระจายตัวัอยู่่ ทั่่ว�เมืือง หรืือออกไปนอกเมืืองนิดิ บนถนนถีมานนี ท์์ยัังมีีศููนย์์อาหาร ตลาดโรงสีี แหล่่งช้้อปปิ้้�งและกิินดื่่�มยอดนิิยม ที่่�เกิิดจากการฟื้้�นฟูู โรงสีีเก่่าของเมืือง เป็็นต้้น หอศิิลป์์กาฬสิินธุ์์�ตั้้�งอยู่่ตรงข้้ามโรงพยาบาลกาฬสิินธุ์์� หอศิิลป์์ แห่่งนี้้ตั้้� �งอยู่่ในอาคารศาลากลางหลัังเก่่า ก่่อนที่่�เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� จะร่่วมกัับเครืือข่่ายศิิลปิินในจัังหวัดัจััดตั้้�งพิิพิิธภััณฑ์์ศิิลปะร่่วมสมััย แห่่งแรกในจัังหวััด และเป็็นพิพิิธภััณฑ์์ศิิลปะแห่่งเดีียวในภาคอีีสาน ที่่�เป็็นของเทศบาล ปััจจุบัุันหอศิิลป์์แห่่งนี้้จั�ดัแสดงนิทิรรศการหมุุนเวีียน เมืืองเก่่ากาฬ ก่่ สิินธุ์์ จากต้นทุุนวััฒน ้ธรรม สู่่วิิถีีแห่ง่ศิิลป์์ร่ว่มสมััย อนุุสาวรีีย์์ พระยาชััยสุุนทร (ท้าวโส ้มพะมิิตร) พระพุุทธรููป องค์์ดำำ ศาลหลัักเมืือง สุภัุคคัาเฟ่่ ศาลเจ้า้โสมพะมิิตร
23 ของศิิลปิินอีีสาน ศิิลปิินระดัับประเทศ รวมถึึงศิิลปิินรัับเชิิญจาก ต่่างประเทศ หมุุนเวีียนทุุกๆ 2-3 เดืือน เปิิดให้้คนกาฬสิินธุ์์�ได้้มา ชมงานศิิลปะ และกิิจกรรมเชิิงสร้้างสรรค์์อัันหลากหลายในแทบ ทุุกสััปดาห์์ โดยไม่่เสีียค่่าใช้้จ่่าย ทั้้�งนี้้� ในทุุกเย็็นวัันอัังคาร บริิเวณถนนด้้านหน้้าหอศิิลป์ยั์ ังมีี การจัดัถนนคนเดิินโปงลางสตรีีท ตลาดนัดวััฒนธรรมกลางใจเมืือง ควบคู่่ไปกัับตลาดเมืืองเก่่าย้้อนเวลา ณ ชุุมชนเมืืองกาฬสิินธุ์์� ที่่�จััดอยู่่รอบวััดกลางในทุุกเย็็นวัันพฤหััสบดีี และล่่าสุุดเมื่่�อเดืือน มีีนาคมที่่�ผ่่านมา ทางมหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�ยัังร่่วมกัับเทศบาลเมืือง และ บพท. จััดมหกรรมฟื้้�นใจเมืือง ‘ภููมิิถิ่่�น แก่่งสำำ�โรง โค้้งสง เปลืือย’ บริิเวณศาลเจ้้าโสมพะมิิตร เลีียบคลองปาว ซึ่่�งเป็็นงาน ที่่�ต่่อยอดจากพิธีีิบวงสรวงสัักการะศาลเจ้้าโสมพะมิิตรที่่�คนกาฬสิินธุ์์� จััดขึ้้�นทุุกปีี ให้้กลายเป็็นถนนสายวััฒนธรรมร่่วมสมััย มีีการออกร้้าน ฉายหนัังกลางแปลง เวิร์์ิคช็็อป และการแสดงทางศิิลปวััฒนธรรม ของนัักเรีียนและศิิลปิินท้้องถิ่่�น ฯลฯ โดยงานนี้้�ได้รั้ับเสีียงตอบรัับ อย่่างดีีเยี่่�ยม และมีีแผนจะจััดทำำถนนวััฒนธรรมเลีียบคลองปาว ประจำำสััปดาห์์ในอนาคตข้้างหน้้า อาจกล่่าวได้้ว่่าพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ที่่�เป็็นเหมืือนการไล่่เส้้นเวลา (timeline) ตั้้�งแต่่ยุุคไดโนเสาร์์ มาถึึงยุุคทวารวดีี จนมาถึึงถนนสายวััฒนธรรม ณ ปััจจุุบััน เป็็นคล้้ายการส่่งต่่อต้้นทุุนทางทรััพยากรในพื้้�นที่่� จนหล่่อหลอมให้้เมืืองทั้้�งเมืืองเป็็นพื้้�นที่่�แห่่งการเรีียนรู้้ที่่�พร้้อมเปิิด โอกาสให้้คนรุ่่นใหม่่ได้้ใช้้ความคิดิสร้้างสรรค์์นำำ ไปต่่อยอดหรืือ เพิ่่�มมููลค่่าทางอาชีีพและวิิถีีชีีวิิต และนี่่�คืือการสะท้้อนภาพเพีียงบางส่่วนของเมืืองกาฬสินิ ธุ์์� เมืืองเล็็กๆ อัันเงีียบสงบและเปี่่�ยมเสน่่ห์์หากก็็เต็็มไปด้้วย ต้้นทุุนทางแรงบัันดาลใจอัันไม่่อาจประเมิินค่่าได้้อีีกมากมาย นัับไม่่ถ้้วน
24 วงเวีียนไดโนเสาร์์ เนื่่�องจากกาฬสิินธุ์์ �เป็็ นหนึ่่�งในจัังหวััดที่่มี�ีการขุุดพบซากไดโนเสาร์์ ที่่�สมบููรณ์์ที่่ สุ�ุดในประเทศ อัันนำำ มาซึ่่�งการก่อ่ ตั้้ง�พิิพิิธภััณฑ์์สิิริินธร ‘ไดโนเสาร์์’ ร์์ จึึงกลายมาเป็็ นอััตลัักษณ์์ใหณ์์ม่่ ในการท่องเ่ ที่่�ยวและภาพจำำของเมืืองเล็็กๆ อัันสุุขสงบของเมืืองนี้้� ดัังจะเห็็นได้จาก้รููปปั้้�นไดโนเสาร์์สายร์์พัันธุ์์ � ต่างๆ ่ ที่่มี�ีการขุุดค้น้พบในพื้้�นที่่� ซึ่่�งกลายเป็็ นเครื่่�องประดับตบัแต่งเ่มืือง ตามวงเวีียนต่างๆ ่รวมถึึงภายในสวนสาธารณะ รศ.ดร.กตััญญูู แก้ว้หานาม ผศ.ดร.พิิมพ์์ ลิิขิิต แก้ว้หานาม ผศ.ดร.จริิยา อิินทนิิล ผศ.ดร.อาริิยา ป้้ องศิิริิ จารุุวััฒน์์ บุุญเพิ่่�ม จีีระพงษ์์ชิ้้นฮะ�ง้อ้ กัันติพิงษ์์ เบ้า้จัังหาร วิิภารััตน์์ กำำจร สรรค์์สรรค์์กุุล ถิิตย์์ผ าด โชฎึึก คงสมของ วััชรีีคำำเดช
25 จารุุวััฒน์์ บุุญเพิ่่�ม จีีระพงษ์์ชิ้้นฮะ�ง้อ้ กัันติพิงษ์์ เบ้า้จัังหาร วิิภารััตน์์ กำำจร สรรค์์สรรค์์กุุล ถิิตย์์ผ าด โชฎึึก คงสมของ วััชรีีคำำเดช พััชริินทร์์ พิิมพะจัันทร์์ รััศมีีพลเทีียน พรพิิศ ศิิริิกุุล พระมหาทวีีสิิริิวฑ.ฒโน เฉลิมชัิ ัย จิิตราช ธงชััย คำำ โสภา สายหยุดุ ตะติิยรััตน์์ ขวััญชััย ปรีีดีี สมพร คงสมของ สิิงห์์คำำ วาสีีอนุรัุักษ์์อุ่่นจิิต ทิิสา อานุุภาพ ภููชาคำำ ยิ่่ง�ลัักษณ์์ ถิ่ษณ์์นก่�ระไสย และ สุุมิินตรา ศรีีงาม เสนีีย์์ กานีีย์์รกระจ่าง่ ทองใบ ไชยสิิงห์์ และ ห์์จิรพรริณ วรนิิตย์์ ย์์
26 Interview WeCitizens นััดหมายกับัรศ.ดร.กตััญญูู แก้ว้หานาม อาจารย์์สาขารย์์รััฐประศาสนศาสตร์์ คณะศิิลปศาสตร์์ มหาตร์์วิทิยาลััยกาฬสิินธุ์์ �ที่่บริ�ิเวณสวนสาธารณะริิมปาว ติิดกับัศาลเจ้า้พ่่ อ โสมพะมิตริ ในเขตเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ � นี่่�เป็็ นการสนทนาที่่�อาจไม่่ ได้ร้าบรื่่�นนััก เพราะพื้้�นที่่�แห่ง่ นี้้กำ�ลัำ ังจััดพิิธีีเปิิ ดมหกรรม ฟื้้�นใจเมืือง ‘ภูมิูถิ่่น แ�ก่ง่สำำ โรง โค้งสงเ ้ ปลืือย’ มหกรรมทางวััฒนธรรมประจำำ ปีี ของ เมืืองที่่จั�ัดเป็็ นครั้้งแ�รก โดยต่อยอดมาจาก่พิิธีีสัักการะพระยาชััยสุุนทร (ท้า้วโสมพะมิตริ ) นั่่น�ทำำ ให้กา้รสนทนาของเราถููกแทรกด้ว้ยเสีียงจากกิิจกรรมบนเวทีี และเสีียงของผู้้คนผู้้ ที่่�มาร่ว่มงานอยู่่บ่ อยๆ่ สนทนากับั รศ.ดร.กตััญญู แูก้วหานา้ม อาจารย์์สาขารย์์รััฐประศาสนศาสตร์์ คณะศิิลปศาสตร์์ มหาตร์์วิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์ � ว่่ าด้วยกา้รขับัเคลื่่�อนกาฬสิินธุ์์ � จากพื้้�นที่่�เรีียนรู้้สู่ ่เมืือง ที่่�ทุุกคนอยู่่แล้ว้ มีีความสุุข ศิิ ลปะ สร้า ้ งสรรค์ ์ เพื่่�อ เมือง ื อุุดมสุุข
27
28 แน่่นอนที่่�เรานััดคุุยกัับอาจารย์์ในพื้้�นที่่�อัันแสนอึึกทึึกขนาดนี้้� ไม่่ใช่่เหตุุผลใดอื่่�น นอกจากที่่�อาจารย์์ในฐานะตััวแทนของ มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์� เป็็นเจ้าภา้พร่่วมกัับทางเทศบาลเมืือง กาฬสิินธุ์์� และ บพท. (หน่่วยบริหาิรและจััดการทุุนด้้านการ พััฒนาระดัับพื้้�นที่่�) รวมถึึงภาคส่่วนต่่างๆ จััดงานครั้้�งนี้้� และใช่่ งานมหกรรมครั้้�งนี้้�เป็็นส่่วนหนึ่่�งของโครงการเมืือง แห่่งการเรีียนรู้ก้าฬสิินธุ์์� ซึ่�งอ่าจารย์์กตััญญูเูป็็นหััวหน้า้โครงการ ร่่วมกัับทีีมนัักวิิจััยขัับเคลื่่�อนมาตลอด 2 ปีีที่่�ผ่่านมา (2564- 2565) นั่่�นจึึงไม่่มีีสถานที่่�ไหน เหมาะจะเป็็นพื้้�นที่่�ให้้เราพููดคุุย เกี่่�ยวกัับโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้ นอกจ้ากสถานที่่�จริิง อัันเป็็นผลลััพธ์์ของโครงการนี้้�โดยตรง การพััฒนาต้้นแบบเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ (Learning City) ผ่่านระบบกลไกความร่่วมมืือเชิิงพื้้�นที่่�เพื่่�อพััฒนาเศรษฐกิิจ ท้้องถิ่่�นกรณีีศึึกษาเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์�คืือชื่่�อเต็็มของ โครงการดัังกล่่าว ซึ่่�งอาจารย์์กตััญญููรัับทุุนจาก บพท. มาขัับ เคลื่่�อนเพื่่�อทำำ�ให้้กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้สร้้างความ ภาคภููมิิใจให้้กัับคนในเมืือง และพััฒนากรอบหลัักสููตรท้้องถิ่่�น สำำ�หรัับคนทุุกช่่วงวััยเชื่่�อมโยงกัับพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ในเมืือง ซึ่�งนอกจ ่ากมหกรรมทางวััฒนธรรมระดัับจัังหวััดงานนี้้� ทางโครงการยัังได้้ร่่วมกัับเทศบาลเมืือง ผลัักดัันให้้เกิิดพื้้�นที่่� การเรีียนรู้ใน้ รููปแบบหอศิิลป์์และตลาดวััฒนธรรมตาม จุุดต่่างๆ ของพื้้�นที่่�เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� ท่าม่กลางเสีียงจากเครื่่�องดนตรีีโปงลางเครื่่�องดนตรีีพื้้�นถิ่่�น ของเมืืองกาฬสิินธุ์์� เสีียงรำำ�วงย้้อนยุุค เสีียงฮืือฮาของวััยรุ่่น ที่่�กำำ�ลัังรัับชมการประกวดโคเวอร์์แดนซ์์ ไปจนถึึงเสีียงพิิธีีกร กำำ�ลัังประกาศถึึงการเดิินแฟชั่่�นโชว์์ผ้าพื้้ ้ �นเมืืองบนเวทีี เราขอยืืม เวลาอาจารย์์กตััญญููมาสัักครู่่ เพื่่�อพููดคุุยถึึงเบื้้�องหลัังของกิิจกรรม เหล่านี้้ ่ � และความตั้้�งใจที่่�จะพััฒนาเมืืองแห่่งการเรีียนรู้ก้าฬสิินธุ์์� ให้้กลายเป็็นเมืืองที่่�ผู้้คนอยู่่แล้้วมีีความสุุข ก่อน่ อื่่�นเลย ขอให้อาจา้รย์์เ รย์์ล่า่ถึึงจุุดเริ่่� มต้น้ของ โครงการเมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้กาฬสิินธุ์์ � หน่อย่ครัับ มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�เข้้ามาทำำ�โครงการนี้้�ในปีี 2564 ครัับ ต้้องเท้้าความก่่อนว่่า ทางมหาวิิทยาลััยศิิลปากรร่่วมกัับทาง เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� เข้ามาทำ้ ำ�โครงการตลาดเมืืองเก่่า ย้้อนเวลา ณ ชุุมชนเมืืองกาฬสิินธุ์์� ก่่อน และทางมหาวิิทยาลััย กาฬสิินธุ์์�ก็็ได้้ทุุนจาก บพท. ในกรอบของเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ เหมืือนกััน ก็็เลยไปแจมกัับเขา ด้้วยตั้้�งใจให้้โครงการนี้้�เป็็นการ ถ่่ายโอนความรู้้สู่่คนทุุกช่่วงวััย ศิิลปากรเขาทำำ�ตลาด เราก็คิ็ิดว่า่ น่า่จะเสริมพื้้ ิ �นที่่�การเรีียนรู้ใน้ตลาดโดยการทำำ� ‘ตลาดนััดเด็็กดีี’ เป็็นโซนหนึ่่�งในนั้้�น โดยภายในตลาดนััดเด็็กดีีเนี่่�ยจะเป็็นพื้้�นที่่�ที่่�รองรัับเด็็กๆ ที่่�มา กัับผู้้ปกครองที่่�เขามาจัับจ่า่ยซื้้�อของในตลาดเมืืองเก่า่ เหมืือนให้้ พ่่อแม่่พาลููกมาฝากกัับพื้้�นที่่�เราไว้้ และเราก็็ออกแบบกิิจกรรม ให้้เด็็กๆ ได้้เรีียนรู้้หมุุนเวีียนทุุกสััปดาห์์ เช่่นการระบายสีี ปููนปั้้�น ปริ้้�นท์์ภาพมาให้้เด็็กๆ ได้้ระบายสีีจัับฉลากแลก ของขวััญ ไปจนถึึงการชวนประธานชุุมชนหรืือปราชญ์์ชาวบ้า้น มาเล่า่เรื่่�องเมืือง หรืือชวนเด็็กๆ คุุยถึึงภููมิปัิัญญาต่า่ งๆ ที่่�เกี่่�ยวกัับ บ้้านเกิิดของพวกเขา เป็็นตลาดซ้้อนเข้า้ไปในตลาดอีีกทีี โดยตลาดของเราเน้้นเรื่่�องการใช้ต้้ ้นทุุนทางวััฒนธรรมเมืือง มาสร้้างพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้เสริิมเข้้าไป จากตลาดนัดัเด็็กดีี อาจารย์์ต่ อยอ่ดไปสู่่ตลาดอื่่�นๆ รวมถึึงการสร้้ างพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้อื่่ �นๆ ได้อ้ย่างไ ่รครัับ อาจจะบอกว่าต่ลาดนััดเด็็กดีีเป็็นเหมืือนโครงการนำำ�ร่่องของ การสร้า้งพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ก็็ได้้ครัับ แต่่ต้้องขอเล่่าย้้อนกลัับไป อีีกนิิด คืือก่่อนทำำ�โครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้เ้นี่่�ยผมได้้เข้า้ไป คุุยกัับนายกเทศมนตรีีเมืืองกาฬสิินธุ์์� คุุณจารุุวััฒน์์บุุญเพิ่่�ม เพื่่�อถามถึึงวิสััิยทััศน์์ของท่่าน ที่่�ทางพวกเราจะสามารถนำำ� กลไกการเรีียนรู้้ไปร่่วมขัับเคลื่่�อนด้้วยได้้ เพราะถ้า้เราทำำ�ใน มิิติิที่่�ไม่่สอดคล้้องกัับวิิสััยทััศน์์ของเมืือง โครงการนี้้�ก็็คงไม่่มีี ประโยชน์์อะไร ท่่านก็็ได้้บอกพวกเราชััดเจนเลยว่่ามีีความตั้้�งใจให้้เทศบาล เมืืองกาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองอุุดมสุุข โดยมีีด้้วยกััน 4 มิิติิ คืือ เมืืองน่่าอยู่่ น่่าศึึกษา น่่าท่่องเที่่�ยว และน่า่ลงทุุน ทีีนี้้�ผมก็็เล่า่ ให้้ท่่านฟัังว่่ากำำ�ลัังจะขัับเคลื่่�อนโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ ในพื้้�นที่่�เทศบาล พร้้อมกัับเล่่าว่่าสิ่่�งนี้้�มัันก็็สอดรัับกัับนโยบาย ของเมืืองอุุดมสุุขด้้วยนะ ท่่านก็็เห็็นดีีด้้วย และก็็คิิดว่่าจะร่่วม งานกัับเราอย่า่ งไร ก่่อนจะพบว่าทา่งกองการศึึกษาของเทศบาล ดููแลเรื่่�องตลาดวััฒนธรรมและหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์�อยู่่แล้้ว น่่าจะร่่วมกัันสร้้างพื้้�นที่่�การเรีียนรู้ใน้สองพื้้�นที่่�นี้้�ได้้ ขณะเดีียวกััน ท่่านก็็บรรจุุโครงการที่่�เรากำำ�ลัังจะทำำ�นี้้�ลงไปใน แผนท้้องถิ่่�น เพื่่�อจััดสรรงบประมาณมาสนัับสนุุนด้้วย ทีีนี้้�โครงการ ที่่�เราทำำ�จึึงไม่่ใช่่แค่่ที่่�เราได้้จากงบของ บพท. แต่่เทศบาลก็มา็ ร่่วมสนัับสนุุนทั้้�งงบประมาณ พื้้�นที่่� และบุุคลากรให้้เราด้้วย กลายเป็็นแม่่งานไปพร้้อมกัับเราเลย
29 กลายเป็็ นว่่ าร่่ วมกับัเทศบาลทำำ พื้้�นที่่�เรีียนรู้้ในหอศิิลป์์ เมืืองกาฬสิินธุ์์ � และตลาดวััฒนธรรมด้วยเลย ้ ใช่่ครัับ อย่า่งหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์�เนี่่�ย เดิมมัั ินเป็็นศาลา กลางหลัังเก่่า หลัังจากศาลากลางย้้ายออกไป เทศบาลก็็ได้รัับ้ มอบให้้ดููแลอาคารหลัังนี้้� โดยชั้้�นบนทางวััฒนธรรมจัังหวััด เขาขอไปใช้้เป็็นพิิพิิธภััณฑ์์ของดีีเมืืองกาฬสิินธุ์์�แล้้ว ชั้้�นล่่าง ยัังว่่าง เทศบาลจึึงหารืือกัับเครืือข่่ายภาคประชาชนว่่าจะปรัับ ปรุุงพื้้�นที่่�นี้้�เป็็นอะไรดีีคุุยกัันสัักพัักหนึ่่�ง จนสรุุปออกมาเป็็น พิิพิิธภัณฑ์ั ์ศิิลปะร่่วมสมััย เพราะกาฬสิินธุ์์�และจัังหวััดใกล้้ เคีียงเรามีีศิิลปิินอยู่่เยอะ แต่่ที่่�ผ่่านมาเมืืองไม่่เคยมีีพื้้�นที่่� แสดงงานศิิลปะเลย เขาก็็ต้้องไปแสดงงานที่่�อื่่�นกััน พอตกลงกัันได้้แล้้ว ทางเทศบาลก็็ร่่วมกัับมููลนิิธิิศิิลปะอีีสาน ซึ่�ง่มีีศิิลปิินชาวกาฬสิินธุ์์� อาจารย์์เจษฎา คงสมมาศ เป็็นประธาน มาปรัับปรุุงพื้้�นที่่� โดยทางโครงการของเราก็มาช่็ ่วยจััด นิิทรรศการ จนเกิิดเป็็นนิิทรรศการแรกในชื่่�อ ‘นิิทรรศการ ทุุนศิิลปะอีีสาน ประจำำ�ปีี 2565’ ก่่อนที่่�จะมีีการวางแผนจััด นิิทรรศการหมุุนเวีียนทุุกเดืือนไปตลอด ทั้้�งนี้้�พื้้�นที่่�ด้้านหน้้าห้้องแสดงนิิทรรศการ เราก็็ชวนศิิลปิิน ท้้องถิ่่�นมาวาดภาพสามมิิติิที่่�สะท้้อนอััตลัักษณ์์ของอำำ�เภอ ต่่างๆ ทั้้�ง 18 อำำ�เภอ เพื่่�อดึึงดููดให้้คนแวะเวีียนมาถ่่ายรููป ด้้วย ซึ่่�งความที่่�หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์�ตั้้�งอยู่่ใจกลางเมืือง และใกล้้สถานศึึกษาหลายแห่่ง พื้้�นที่่�นี้้�จึึงเป็็นเหมืือน ทั้้�งพื้้�นที่่�นััดหมาย หรืือพัักผ่่อนของเด็็กๆ จากสถาบัันต่่างๆ ไปในตััว เหมืือนให้้พวกเขาได้้มาใช้้ประโยชน์์และซึึมซัับ ศิิลปะไปพร้้อมกััน นี่่�เป็็นพาร์์ทหนึ่่�งของโครงการที่่�เราทำำ�ร่่วมกัับตลาดวััฒนธรรม ที่่�มีีการจััดตั้้�งต่่อยอดจากที่่�ทางมหาวิิทยาลััยศิิลปากรได้้ริิเริ่่�ม ไว้้ที่่�ตลาดเก่่า แล้ว้กับั พื้้�นที่่�ตลาดล่่ ะครัับ นอกจากตลาดนัดัเด็็กดีี ที่่�เกริ่่� นไว้้ แล้ว อาจา้รย์์ขั บัเคลื่่�อนต่อ่ยัังไง เราสร้้างตลาดนััดวััฒนธรรมขึ้้�นมาต่่อจากโครงการตลาดเมืือง เก่่าของมหาวิิทยาลััยศิิลปากรที่่�จบลงไปครัับ ใช้้ชื่่�อว่่า ‘ตลาด สร้้างสุุข’ ตอนแรกก็็ใช้พื้้้ �นที่่�เมืืองเก่่าของตลาดเดิิมอยู่่ก่่อน ซึ่่�งจััดทุุกเย็็นวัันพฤหััสบดีีครัับ แต่่ความที่่�เราร่่วมกัับเทศบาล และพื้้�นที่่�ตรงนั้้�นก็็เป็็นที่่�ตั้้�งของร้้านไส้้กรอกปลาที่่�เป็็นธุุรกิิจ ของนายกเทศมนตรีีอยู่่ นายกฯ ก็็เลยกลััวเรื่่�องผลประโยชน์์ ทัับซ้้อน จึึงย้้ายมาตั้้�งอยู่่ด้้านข้้างศาลเจ้้าพ่่อโสมพะมิิตร บริิเวณโค้้งแก่่งสำำ�โรง ริิมคลองปาว ซึ่่�งมัันก็็สอดคล้้องกัับที่่� ทางเทศบาลได้้งบประมาณมาพััฒนาพื้้�นที่่�ริิมน้ำำ��บริิเวณ นั้้�นด้้วย พอมีีตลาดวััฒนธรรมมัันก็็ช่่วยดึึงดููดให้้คนมาใช้้พื้้�นที่่� ได้้มากขึ้้�น อย่า่งงานที่่�เรามาวัันนี้้� (มหกรรมฟื้้�นใจเมืือง ‘ภููมิถิ่่ิ�น แก่่งสำำ�โรง โค้้งสงเปลืือย) ถืือว่่าเป็็นการย้้ายมาจััดตลาดตรงพื้้�นที่่�นี้้� ครั้้�งแรก ปกติิชาวกาฬสิินธุ์์�จะมีีพิธีีบิวงสรวงพระยาชััยสุุนทร (ท้า้วโสมพะมิติร) อยู่่แล้้ว เราก็็เลยร่่วมกัับทางเครืือข่า่ยชุุมชน ถืือเอาช่่วงเวลาจััดพิิธีีนี้้�มาจััดมหกรรมและทำำ�ตลาดนี้้�ด้้วยเลย ดัังที่่�เห็็นครัับ นอกจากนี้้� พอเริ่่มทำ�ำ�หอศิิลป์์ฯ แล้้ว เราก็คุุ็ยกัับทางเทศบาลว่า่ อยากให้้พื้้�นที่่�เรีียนรู้้มัันออกมาข้้างนอกหอศิิลป์์ฯ บ้้าง ก็็เลย จััดตลาดสร้า้งสุุขอีีกแห่่งตรงถนนรอบหอศิิลป์์ฯ เลย โดยจััดทุุกเย็็น วัันอัังคาร ทำำ�ให้้ในตััวเมืืองเรามีีตลาดวััฒนธรรมสองวััน คืือวัันอัังคารบริิเวณหอศิิลป์์ฯ และวัันพฤหััสบดีีที่่�ริิมน้ำำ��ปาว โดยในภาพใหญ่่ เราได้้ทำำ�เส้้นทางการท่่องเที่่�ยวเรีียนรู้้เมืือง กาฬสิินธุ์์�ด้้วย ซึ่�ง 2 ่ พื้้�นที่่�ดัังกล่า่อยู่่ใน 5 แลนด์์มาร์์คเรีียนรู้เ้มืือง โดย 3 แห่่งที่่�เหลืือคืือ อนุุสาวรีีย์์พระยาชััยสุุนทร วััดกลาง และย่่านเมืืองเก่่า อีกเรองื่ที่สำ คัญไม่ แพ้ กันคือ การคมนาคมขนส่ งครับ เราได้ จัดทำ เส้ นทางท่ องเที่ยวเรียนรู้ เมืองผ่ าน 5 แลนด์ มาร์ คสำคัญ (หอศิลป์เมืองกาฬสินธุ ์ อนุสาวรีย์ พระยาชัยสุนทร วัดกลาง ตลาดเมืองเก่ า และแก่ งสำ โรง บริเวณศาลเจาโสม ้พะมิตร) แต่ เรายังไม่ มีระบบขนส่ งใหผู้ ้ คนได้ ไปยังจุดต่ างๆ
30 ความที่หอศิลป์เมืองกาฬสินธุ์ ตั้ งอยู่ ใจกลางเมือง และใกล้ สถานศึกษาหลายแหง ่ พ ื้นที่นี้จึงเป็ นเหมือนทั้ งพ ื้นที่นัดหมาย หรือพักผ่ อนของเด็กๆ ไปในตัว เหมือนใหพ้วกเขาได้ มาใช้ ประโยชน์ และซึมซับศิลปะไปพร้ อมกัน
31 เข้าใจ ้ว่่ าทำำตลาดคืือการทำำ พื้้�นที่่�ที่่�ชวนพ่่ อค้าแม่้ค้่า้ ท้องถิ่้น่�มาออกร้้ านขายของ แล้วเ ้ราทำำ เป็็ นพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ ได้อ้ย่างไ ่รครัับ เป็็นโมเดลแบบที่่�เราเห็็นในงานวัันนี้้�เลยครัับ คืือมีีกิิจกรรมทาง วััฒนธรรมที่่�เปิิดโอกาสให้้คนทุุกช่่วงวััยได้้เข้าร่้ ่วม อย่่างในตลาด สร้า้งสุุข เราก็มีีพื้้ ็ �นที่่�สำำ�หรัับเผยแพร่หลัั ่กสููตรท้้องถิ่่�นครัับ หลัักสููตร นี้้�มัันจะถููกฝัังเข้า้ไปในวิิชาการศึึกษาท้้องถิ่่�นที่่�ทางโครงการเรา ร่่วมจััดทำำ�ขึ้้�น และกองการศึึกษาของเทศบาลได้บ้รรจุุลงในการเรีียน การสอนของโรงเรีียนในสัังกััดเทศบาลทั้้�ง 6 แห่่ง วิชานี้้ ิ�มัันไม่่ใช่่ แค่่เรีียนเรื่่�องเมืือง แต่่ยัังครอบคลุุมถึึงทัักษะอื่่�นๆ อย่่างการปลููก ผัักสวนครััว ทีีนี้้�ตลาดมัันเอื้้�อยัังไง ก็็คืือเมื่่�อเด็็กๆ ปลููกผัักจนได้้ ผลผลิิตแล้้ว พวกเขาก็สามา็รถนำำ�มาขายที่่�ตลาดแห่่งนี้้�ได้้ เป็็นต้้น นอกจากนี้้�ในตลาดก็็ยัังมีีพื้้�นที่่�จััดเวิิร์์คช็็อปด้้านศิิลปะหััตถกรรม พื้้�นบ้า้นกาฬสิินธุ์์�ให้้เด็็กๆ มาร่่วมสนุุก รวมถึึงการจััดเวทีีสาธารณะ ที่่�ชวนตััวแทนจากเครืือข่่ายภาคประชาชนต่่างๆ มาแลกเปลี่่�ยน ประเด็็นเกี่่�ยวกัับเมืืองกััน โดยจััดที่่�ตลาดบริิเวณหอศิิลป์์ฯ ซึ่�ง่ก็็ได้้ รัับความสนใจจากคนที่่�มาเดิินตลาดมาก กลายเป็็นว่า่ นอกจาก มาเดิินตลาดแล้้วผู้้ใหญ่่ยัังได้้รัับฟัังหรืือได้้แลกเปลี่่�ยนเรื่่�องการ พััฒนาเมืือง ส่่วนเด็็กๆ ก็มีีกิ็ ิจกรรมให้้ร่่วมสนุุกระหว่า่ งที่่�ผู้้ปกครอง เดิินซื้้�อของอีีกด้้วย ทำำ�ให้้พื้้�นที่่�การเรีียนรู้มัั้นผสานไปกัับวิิถีีชีีวิิต ของคนกาฬสิินธุ์์� แล้วนอกจากตลา้ดและหอศิิลป์์ฯ โครงการของอาจารย์์ ยัังมีีส่่ วนในการขับัเคลื่่�อนพื้้�นที่่�เรีียนรู้้อื่่ �นๆ ในเมืือง อีีกไหม ก็็มีีไปร่่วมกัับ กศน. ผ่า่นกิิจกรรมที่่�จััดในห้้องสมุุดประชาชน รวมถึึงขัับเคลื่่�อนกิิจกรรมในศููนย์์เรีียนรู้้ของเทศบาลอีีก 6 แห่่ง ซึ่�งเ่ พิ่่�งเปิิดตััวไปเมื่่�อเดืือนที่่�แล้้ว (มกราคม 2566) โดยกิิจกรรมที่่�ว่า่ นี่ ่�คืือโครงการนัักจััดการเรีียนรู้้เมืือง กล่่าวคืือการดึึงปราชญ์์ที่่�มีี ความรู้้เฉพาะทางมาเป็็นผู้้ถ่่ายทอดองค์์ความรู้้ที่่�เขามีีต่่อคน ในเมืืองตามศููนย์์ต่่างๆ ต่่อไป รุ่่นแรกก็็มีีอาจารย์์เจษฎา คงสมมาศ ที่่�ทำำ�เรื่่�องศิิลปะ และดร.อุุมาริินทร์์ เลิิศสหพัันธ์์ ที่่�เป็็น ประธานสภาวััฒนธรรมอำำ�เภอเมืืองกาฬสิินธุ์์� มาดููเรื่่�องศิิลป วััฒนธรรม เป็็นต้้น ขณะเดีียวกััน ทางเทศบาลเขาก็็มีีสภาเด็็กและเยาวชน ที่่�มาร่่วม ออกแบบกิิจกรรมตามพื้้�นที่่�การเรีียนรู้ต่้่างๆ เช่่น การประกวด โคเวอร์์แดนซ์์ การประกวด One Man One Woman เป็็นการประกวด การแต่่งกายสองเพศ เพื่่�อสร้้างความเข้า้ใจในมิิติิของเพศหลาก หลาย รวมถึึงการแสดงดนตรีี โดยงานของสภาเด็็กฯ จััดขึ้้�นที่่� หอศิิลป์์ฯ เมื่่�อต้้นปีีที่่�ผานมา
32 ดููเหมืือนหลายโครงการที่่�อาจารย์์เ รย์์ล่า จะโ ่ ฟกััสไปที่่� เด็็กและเยาวชนในเมืืองกาฬสิินธุ์์ � พอสมควร เป็็นส่่วนหนึ่่�งมากกว่่าครัับ เราเห็็นว่าพื้้ ่ �นที่่�การเรีียนรู้้มัันควร จะเป็็นของคนทุุกช่่วงวััย แต่่การปลููกฝัังการเรีียนรู้ตั้้้�งแต่่เด็็ก และเยาวชนก็็เป็็นเรื่่�องสำำ�คััญ เลยเน้้นตรงนี้้�พอสมควร อย่่างไรก็็ตาม ในระดัับของช่่วงวััยอื่่�น เราก็็เห็็นผลตอบรัับ ที่่�น่่าพอใจมากๆ อย่่างเวทีีเสวนาที่่�ตลาดสร้้างสุุข ก็็มีีผู้้ใหญ่่ ที่่�มาเดิินตลาดร่่วมฟััง และแลกเปลี่่�ยนความคิิดเยอะ หรืือพอเราจััดงานที่่�หอศิิลป์์ฯ บ่่อยเข้้า พัักหลัังทุุกอีีเวนท์์ ที่่�สำำ�คััญที่่�เกิิดขึ้้�นในเมืือง หน่่วยราชการที่่�เป็็นเจ้้าภาพเขา ก็็เลืือกมาแถลงข่่าวที่่�นี่ ่� หมด เพราะคนเริ่่�มรู้้จัักมากขึ้้�น ติิดตลาดมากขึ้้�น ขณะเดีียวกัันเราก็็ใช้้เฟซบุ๊๊�ค Kalasin Learning City (www.facebook.com/kalasinlearner) ที่่�เรา สร้้างขึ้้�นมาช่่วยกระจายข่่าว กลายเป็็ นว่่ าหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์ � มีีรููปแบบคล้ายๆ ้ ศาลาประชาคมไปด้วยเลย้ ซึ่่�งดีีนะครัับ เพราะลึึกๆ เราก็็อยากปลููกฝัังศิิลปะเข้้าไปกัับ ผู้้คนในเมืืองด้้วย กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองที่่�มีีรากเหง้้าทางศิิลป วััฒนธรรม และผู้้คนก็็มีีศิิลปะด้้วย เพีียงแต่่เราไม่่เคยมีีพื้้�นที่่� อย่่างเป็็นทางการให้้เขา พอมีีพื้้�นที่่�กลางของเมืืองที่่�เป็็นพื้้�นที่่� ศิิลปะไปพร้้อมกััน มัันก็็ช่่วยส่่งเสริิมบรรยากาศของการเรีียน รู้้ให้้มากขึ้้�นไปอีีก อัันนี้้�ต้้องยกเครดิิตให้้อาจารย์์เจษฎา นัักจััดการเรีียนรู้้เมืือง รุ่่นแรกของเราด้้วย ท่่านมองไกลถึึงขนาดอยากให้้หอศิิลป์์ แห่่งนี้้�ดึึงผลงานศิิลปะของศิิลปิินระดัับนานาชาติิมาจััดแสดง ให้้คนกาฬสิินธุ์์�ชม ซึ่่�งปััจจุุบััน นอกจากศิิลปิินชั้้�นนำำ�ระดัับ ประเทศ ก็็เริ่่�มมีีงานของศิิลปิินต่่างประเทศมาจััดแสดงใน นิิทรรศการกลุ่่มบ้า้งแล้้ว หรืือสัังเกตอย่า่งงานวัันนี้้� เรายัังได้้เชิิญ อาจารย์์ปรีีชา เถาทอง ศิิลปิินแห่่งชาติิสาขาทััศนศิิลป์์ มาวาดภาพโชว์์ในพิิธีีเปิิดด้้วย ซึ่่�งก็็เป็็นแม่่เหล็็กหนึ่่�งที่่�ทำำ�ให้้ศิิลปิินจากทั่่�วประเทศเห็็นว่่า กาฬสิินธุ์์�เรามีีพิพิิิธภััณฑ์์ศิิลปะร่่วมสมััยแล้้วนะ และมัันก็็มีี นิิทรรศการหมุุนเวีียนจััดแสดงทุุกเดืือนด้้วย ผมก็็แนะนำำ�ให้้ ทางเทศบาลที่่�ดููแลพื้้�นที่่�นี้้�คอยเก็็บสถิิติิผู้้เข้้าชม และลองปรัับ เปลี่่�ยนวิธีีิการประชาสััมพัันธ์์ให้้เข้าถึ้ ึงผู้้ที่่�สนใจมากขึ้้�น ผมมอง ว่่าพื้้�นที่่�แห่่งนี้้�มัันดึึงดููดเรื่่�องการท่่องเที่่�ยวเมืืองได้้อย่่างมีีนััย สำำ�คััญเลยล่่ะ อีีกเรื่่�องที่่�สำำ�คััญไม่่แพ้้กัันคืือ การคมนาคมขนส่่งครัับ เพราะ อย่่างที่่�บอกเราได้้จััดทำำ�เส้้นทางท่่องเที่่�ยวเรีียนรู้้เมืืองผ่่าน 5 แลนด์์มาร์์คสำำ�คััญ (หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� อนุุสาวรีีย์์พระยา ชััยสุุนทร วััดกลาง ตลาดเมืืองเก่า่ และแก่่งสำำ�โรง บริิเวณศาลเจ้า้ โสมพะมิติร) แต่่เรายัังไม่มีี่ระบบขนส่่งให้้ผู้้คนได้้ไปยัังจุุดต่า่งๆ อย่า่งงานที่่�เราจััดวัันนี้้� เราได้้ความอนุุเคราะห์์จากภาคเอกชน (บริิษััท สหไทยศึึกษาภัณฑ์ั ์จำำ�กััด) นำำ�รถไฟฟ้้ามารัับส่่งผู้้ชม ในอนาคตอัันใกล้้ เราเลยมีีแผนการกัับเทศบาลในการทำำ� รถชััตเติ้้�ลบััสเล็็กๆ รัับส่่งผู้้คนตามจุุดต่า่ งๆ ในตััวเมืืองเป็็น การถาวรต่่อไป พููดถึึงความร่่ วมมืือกับทัางเทศบาล ทราบมาว่่ าในปีี 2565 ที่่�ผ่าน่มา เทศบาลได้้ เสนอรายชื่่�อเมืืองกาฬสิินธุ์์ � เป็็ นเมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้ไปที่่�ยููเนสโกด้วย ้ ใช่่ครัับ เป็็นผลต่่อเนื่่�องจากที่่�ผมนำำ�โครงการไปคุุยกัับท่่าน นายกฯ เมื่่�อปีี 2564 ท่่านก็็เห็็นความสำำ�คััญ เลยทำำ�เอกสาร เสนอไปเพื่่�อขอปีี 2565 แต่่เราไม่่ได้้ เพราะปีีนั้้�นยููเนสโก ประกาศเลืือกมา 3 เมืือง (พะเยา, หาดใหญ่่ และสุุโขทััย - ผู้้เรีียบเรีียง) ซึ่่�งพอไม่่ได้้ เราก็็กลัับมาพิิจารณากัันว่่าเมืือง เรายัังขาดอะไร และก็็พบว่่าหลัักๆ คืือเรื่่�องของการสื่่�อสาร โดยเฉพาะการสื่่�อสารในระดัับนานาชาติิ ปีีนี้้�เราเลยให้้ความ สำำ�คััญกัับการใช้ภา้ษาอัังกฤษและภาษาจีีนในสื่่�อต่า่งๆ อย่า่ งที่่� เห็็นในงานวัันนี้้� หรืือการจััดกิิจกรรมตามที่่�ต่า่งๆ เราก็็พยายาม ดึึงชาวต่่างชาติิมาเข้้าร่่วม อย่่างเมืืองเรามีีกลุ่่มเขยฝรั่่�ง อยู่่เยอะ เราก็็ออกแบบกิิจกรรมที่่�พวกเขาสามารถร่่วมได้้ เป็็นต้้น แล้วใน ้มุมขุองอาจารย์์ คิดว่ิ ่ าทำำ ไมกาฬสิินธุ์์ � ควรอยู่่ ในเครืือข่ายเ่ มืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้ข องยููเนสโกครัับ ผมคิิดว่า่เมืืองเรามีีศัักยภาพน่่ะครัับ กาฬสิินธุ์์�มีีศิิลปวััฒนธรรม และมีีประวััติิศาสตร์์ที่่�เอาเข้้าจริิงเกิิดก่่อนกรุุงเทพฯ ด้้วยซ้ำำ�� ทั้้�งพื้้�นที่่�ประวััติิศาสตร์์ตั้้�งแต่่ยุุคทวารวดีีที่่�พระธาตุุยาคููหรืือ ตำำ�นานเมืืองฟ้า้แดดสงยาง หรืือการเป็็นแหล่่งขุุดพบไดโนเสาร์์ ที่่�สามารถพััฒนาเป็็นอุุทยานธรณีีโลกของยููเนสโกได้้อีีก ไม่่นัับรวมศิิลปวััฒนธรรมที่่�สั่่�งสมกัันมา ทั้้�งผ้้าไหมแพรวา โปงลาง รวมถึึงศาสตร์์ด้้านประติิมากรรม หลายท่่านอาจไม่รู้่้ ว่่าพวกประติิมากรรมตามวััดดัังๆ หลายแห่่งทั่่�วประเทศ เป็็นฝีีมืือช่่างปั้้�นของกาฬสิินธุ์์�ทั้้�งนั้้�น ผมจึึงมองว่่าเมืืองของเรา มีีทรััพยากรและองค์์ความรู้้ที่่�พร้้อมเปิิดให้้คนมาเรีียนรู้้ ได้้อีีกเยอะ ก็็เลยพยายามให้้เกิิดจุุดเริ่่�มต้้นจากเทศบาลเมืืองนี่่�แหละ เพราะมัันเป็็นศููนย์์กลางของเมืือง เหมืือนที่่�สอดคล้้องกัับ โครงการ ‘ฟื้้�นใจเมืือง’ วัันนี้้� ถ้าศูู้นย์์กลางของจัังหวััดมัันขายได้้ ย่่านอื่่�นๆ หรืืออำำ�เภออื่่�นๆ ก็็จะขายได้้ด้้วยเช่่นกััน และนั่่�น ก็็หมายถึึงการช่่วยส่่งเสริิมเศรษฐกิิจให้้คนในเมืือง เศรษฐกิิจ ดีีขึ้้�น เมืืองก็็จะดึึงดููดให้้คนมาอยู่่มากขึ้้�นคนที่่�อยู่่ก็มีี็ความสุุขขึ้้�น
33 เท่าที่่� ่ ฟัังมาทางโครงการอาจารย์์ร่่ วมกับัเทศบาล เป็็ นหลััก เลยอยากทราบว่่ านอกจากเทศบาล เราได้้ ร่่ วมกับัภาคส่่ วนอื่่�นๆ ของจัังหวััดอีีกด้วยไห ้ม ผมไม่่ได้้บอกแต่่แรก จริิงๆ เราร่่วมหมดทั้้�งภาคเอกชน อบจ. หอการค้า้สภาอุุตสาหกรรมท่่องเที่่�ยว สมาคมท่่องเที่่�ยว และอื่่�นๆ ครัับ ซึ่่�งกิิจกรรมหลายกิิจกรรมที่่�ผ่่านมาคงไม่มีีทา ่ง เกิิดขึ้้�นได้้ ถ้้าไม่่ได้้รัับความร่่วมมืือจากหน่่วยงานทั้้�งหมดที่่�ว่่า มานี้้� และก็็จะเห็็นว่าทุุ่กหน่่วยงานได้ส่้่งตััวแทนมาร่่วมกิิจกรรม กัับเราหมด หรืือในเชิิงกลยุุทธ์์การขัับเคลื่่�อนเมืือง ล่่าสุุดเราก็็ได้้ร่่วมกัับ ทาง YEC (โครงการรวมกลุ่่มของนัักธุุรกิิจรุ่่นใหม่่) จััดประชุุม ถอดบทเรีียน บริษััทิ ขอนแก่่นพััฒนาเมืือง จำำ�กััด เพื่่�อเป็็น การตั้้�งไข่่ ‘กาฬสิินธุ์์�พััฒนาเมืือง’ ของเราบ้า้ง โดยก็็เชิิญทั้้�งผู้้ว่า่ ราชการจัังหวััด (ไกรสร กองฉลาด) นายก อบจ. (ชานุุวััฒน์์ วรามิติร) และเครืือข่า่ยภาคธุุรกิิจต่า่งๆ ของเมืืองมาร่่วมรัับฟััง ร่่วมกัับผู้้บริิหารของ สกสว. แล้้วมาดููกัันว่่าด้้วยบริิบทของ เมืืองเราเป็็นแบบนี้้� กาฬสิินธุ์์�จะสามารถมีีบริษััทพัั ิฒนาเมืือง แบบขอนแก่่นได้้ไหม และเรื่่�องนี้้�สำำ�คััญ การสร้้างความร่่วมมืือกัับภาคส่่วนต่่างๆ ของจัังหวััด มัันทำำ�ให้้ทุุกคนเห็็นภาพตรงกัันว่า่เราจะขัับเคลื่่�อน เมืืองไปทางไหน เราร่่วมกัับเทศบาลก่่อนเพื่่�อจะได้้ฝัังกลไก เมืืองแห่่งการเรีียนรู้เ้ข้า้ไปอยู่่ในยุุทธศาสตร์์ของเมืือง เพื่่�อที่่�ว่า่ เมื่่�อโครงการวิิจััยสิ้้�นสุุดไปแล้้ว เทศบาลเขาก็็สามารถทำำ�งาน ต่่อได้้ด้้วยตััวเขาเอง โดยเราอาจถอยไปเป็็นที่่�ปรึึกษา ซึ่�ง่ก็็ ปรากฏผลลััพธ์์อย่่างที่่�เกิิดในหอศิิลป์์หรืือตลาดวััฒนธรรมที่่� จััดขึ้้�นเป็็นการถาวรไปแล้้ว ทีีนี้้�กัับภาคส่่วนต่า่งๆ ถ้้าเขาเห็็น ประโยชน์์ร่่วม และเขาก็ต่็่างมีีความต้้องการอยากพััฒนาเมืือง และเศรษฐกิิจอยู่่แล้้ว มัันก็็ง่่ายต่่อการทำำ�งานร่่วมกัันเพื่่�อ ขัับเคลื่่�อนต่่อ ทั้้�งนี้้� ล่าสุุ่ดทางมหาวิทิยาลััยกาฬสิินธุ์์�ก็็ได้ทำ้ ำ� proposal เพื่่�อขอ ทุุน บพท. มาทำำ�โครงการต่่อ โดยอยู่่ระหว่่างการพิิจารณา (สััมภาษณ์์เมื่่�อเดืือนกุุมภาพัันธ์์ 2566) แต่ถึ่ ึงเราจะไม่่ได้้ ผมก็็ไม่่ได้กัั้งวลเลย เพราะอย่่างน้้อยเราก็็ได้ฝั้ังกลไกให้้สิ่่�ง ที่่�เราริิเริ่่�มไว้้ได้ทำ้ ำ�งานไปอย่่างเป็็นอััตโนมััติิแล้้ว ในขณะที่่�นายกเทศมนตรีีเขามีีวิิสััยทััศน์์ว่่ าอยากให้้ กาฬสิินธุ์์ �เป็็ นเมืืองอุุดมสุุข แล้วใน ้มุมขุองอาจารย์์ อยากเห็็นกาฬสิินธุ์์ �เติบิ โตไปเป็็ นเมืืองแบบไหน ก็็ไม่่ต่่างจากท่่านนายกฯ ครัับ อยากให้้เป็็นเมืืองที่่�ทุุกคนอยู่่ แล้้วมีีความสุุข ทำำ�มาค้้าขายดีี เศรษฐกิิจยั่่�งยืืน แต่่ถ้้ามองจาก สิ่่�งที่่�โครงการขัับเคลื่่�อนมาและต้้นทุุนที่่�เรามีี กาฬสิินธุ์์�น่่าจะ เป็็นเมืืองเศรษฐกิิจสร้้างสรรค์์ได้้ เพราะอย่่างที่่�บอก เรามีี ต้้นทุุนด้้านศิิลปะเยอะมากๆ และเราใช้้ความคิิดสร้า้งสรรค์์ มาเพิ่่�มมููลค่่าให้้ต้้นทุุนด้้านความหลากหลายทางศิิลปะของ เมืืองเราได้้ แม้้เราจะไม่่ใช่่เมืืองท่่องเที่่�ยวชั้้�นนำำ�อะไร แต่่ผู้้คนจากหลาย จัังหวััดก็็แวะเวีียนมาที่่�กาฬสิินธุ์์�เพื่่�อมาไหว้้พระ ชมวััดดัังๆ รวมถึึงไปชมแหล่่งขุุดค้้นไดโนเสาร์์ถ้้าเรายกระดัับเรื่่�องศิิลปะ สร้า้งสรรค์์ให้้เป็็นแม่่เหล็็กได้อีี้ก มัันก็ช่็่วยดึึงดููดคนได้มา้กกว่า่ นี้้�อีีกเยอะครัับ” กาฬสินธุ ์เป็ นเมืองที่มีรากเหงา้ ทางศิลปวัฒนธรรม และผู้ คนก็มีศิลปะด้ วย เพียงแต่ เราไม่ เคยมีพื้นที่ อย่ างเป็ นทางการให้ เขา
34
35
36 อาจารย์์ม องว่่ ากลไกเรื่่�องเมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้สำำคััญ กับั กาฬสิินธุ์์ � ยัังไงครัับ มัันเริ่่�มที่่�สถิิติิที่่�หลายภาคส่่วนเห็็นว่่ากาฬสิินธุ์์�เป็็นจัังหวััดที่่� ยากจนติิดอัันดัับต้้นๆ ของไทย เราจึึงมองว่า่จะทำำ�ยัังไงให้้ กลุ่่มครััวเรืือนที่่�ยากจน กลุ่่มด้้อยโอกาส กลุ่่มเปราะบาง รวมถึึงกลุ่่มคนชายขอบที่่�มีีค่่อนข้้างมาก ให้้เข้้าถึึงโอกาส ในการพััฒนา ทีีนี้้�เราก็็มาวิิเคราะห์์เรื่่�องของ pain point และ gain point ที่่�สำำ�คััญของเมืือง และพบว่าสิ่่ ่ �งที่่�จะทำำ�ให้้กลุ่่มเหล่า่ นี้้�ยกระดัับและเกิิด social transfer เรื่่�องของ social mobility ต่่างๆ ได้้เนี่่�ย จำำ�เป็็นต้้องมีีการหนุุนเสริิมในเรื่่�องของการ Kalasin Learning Dialogue Forum เบื้้�องหลัังวงสนทนาขับัเคลื่่�อนเมืือง ผศ.ดร.พิิมพ์์ลิ ขิิต แก้วหานา้ม ผู้้อำำนวยการสถาบัันวิิจััยและพััฒนา มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์ � WeCitizens พููดคุุยกับัผศ.ดร. พิิมพ์์ลิ ขิติผู้้อำำนวยการสถาบัันวิิจััยและพััฒนา มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์ � และนัักวิิจััยในโครงการเมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้กาฬ รู้้สิินธุ์์ �ถึึงการ จััดทำำ Kalasin Learning Dialogue Forum อีีกหนึ่่�งกิิจกรรมสำคัำ ัญของโครงการ ที่่ท�าง มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์ � ได้ชั้ ักชวนปราชญ์์ชาญ์์วบ้าน ้ตัวัแทนชุุมชน รวมถึึงผู้้ทร งคุุณวุุฒิิ ในด้าน้ต่างๆ ่จััดเวทีีเสวนาในประเด็็นที่่�เกี่่�ยวกับัเมืืองหมุุนเวีียนไปตามสถานที่่ต่�างๆ ่ ทั่่ว�เมืือง อาทิิ ตลาดนััด หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์ � สถานศึึกษา ไปจนถึึงพื้้�นที่่�สาธารณะ ต่างๆ ไ ่ ปดูกัูันว่่ าวงสนทนาที่่ว่� ่ า สร้าง้พลวััตให้้ เมืืองเมืืองนี้้�อย่างไ ่ร เรีียนรู้ เพร้าะถ้า้เกิิดว่า่ ในสมาชิิกที่่�สามารถเปลี่่�ยนในเรื่่�องของ การเรีียนรู้้เข้้าไปได้้ สถานะทางสัังคมของพวกเขาก็็จะดีีขึ้้�น เพราะเหตุุนี้้�แพลทฟอร์์มเรื่่�องการเรีียนรู้จึ้ึงสำำ�คััญมากๆ ดัังนั้้�น เมืืองเราจึึงจำำ�เป็็นต้้องมีี learning space หรืือพื้้�นที่่�แห่่งการ เรีียนรู้ ไปจน้ถึึงคอนเทนต์์ที่่�เป็็นหลัักสููตรท้้องถิ่่�น และการร่่วมมืือ ภายในพื้้�นที่่� เพื่่�อที่่�จะเปล่่งศัักยภาพร่่วมกััน นั่่�นเป็็นเหตุุผลว่่า พอ บพท. เข้ามา้มหาวิทิยาลััยกาฬสิินธุ์์�ที่่�มีีพัันธกิิจเพื่่�อพััฒนา ท้้องถิ่่�นอย่า่งชััดเจนอยู่่แล้้ว จึึงสนใจใช้้เครื่่�องมืือนี้้�มาช่่วย ขัับเคลื่่�อนเมืือง Interview
37 Dialogue Forum
38 โครงการที่่�เรากำลัำ ังคุุยกัันอยู่่นี้้คืื�อปีี ที่่�สองที่่�ได้ทุุ้นจาก บพท. อยากให้อาจา้รย์์ช่รย์์วยเ่ล่า่จุุดเริ่่� มต้น้ของงาน ที่่�อาจารย์์ทำำ ในปีี แรกหน่อย่ครัับ เราเริ่่�มจากสร้้างเครืือข่่ายความร่่วมมืือก่่อนค่่ะ เดิิมทีีเนี่่�ยทาง เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์�ก็็มีีการจััดกิิจกรรมเกี่่�ยวกัับการเรีียนรู้้ อยู่่แล้้ว โดยจะเป็็นโปรเจกต์์ๆ ไป แต่่เราเห็็นว่่า กิิจกรรมด้้าน การเรีียนรู้้จำำ�เป็็นต้้องมีีความต่่อเนื่่�องให้้มากที่่�สุุด ในปีีแรก เราจึึงไปสร้า้งความร่่วมมืือกัับทางเทศบาลและเครืือข่า่ยต่า่งๆ ในการจััดกิิจกรรมที่่�บางส่่วนเขาทำำ�กัันอยู่่แล้้วก่่อน จากนั้้�น เราก็็มองว่่าลำำ�พัังการจััดกิิจกรรมผ่่านภาครััฐอาจยัังไม่่พอ จำำ�เป็็นต้้องได้้มุุมมองจากคนกาฬสิินธุ์์�ทุุกภาคส่่วนด้้วย จึึงร่่วมกัับเทศบาลจััดกิิจกรรมเสวนาที่่�ชวนปราชญ์์ชาวบ้้าน ตััวแทนชุุมชน และผู้้ทรงคุุณวุุฒิิในด้้านต่า่งๆ ของเมืืองมาตั้้�ง เวทีีกัันอย่่างน้้อยให้้ได้้เดืือนละหนึ่่�งครั้้�ง เพื่่�อจะได้้ช่่วยกัันแลก เปลี่่�ยนและกำำ�หนดทิิศทางการเรีียนรู้เ้พื่่�อพััฒนาเมืืองร่่วมกััน ซึ่่�งโจทย์์ของเราที่่�วางไว้้ในปีีที่่�หนึ่่�งคืือเราอยากจััดกิิจกรรม ที่่�มัันครอบคลุุมทุุกช่่วงวััย ชวนตััวแทนคนกาฬสิินธุ์์ � มาคุุยกัันว่่ าจะขับัเคลื่่�อน เมืืองยัังไงดีี? โจทย์์ที่่�สำำ�คััญคืือเมืืองเรามีีของดีีอยู่่แล้้ว แต่่ที่่�เป็็นอยู่่มัันอาจ ไม่่ได้้เหมาะกัับไลฟ์์สไตล์์ของคนรุ่่นใหม่่ เพราะฉะนั้้�นเราจึึง ใช้้ความร่่วมมืือนี่่�แหละ ชวนคนรุ่่นใหม่่มาแลกเปลี่่�ยนด้้วย และหาวิิธีีถ่่ายทอดองค์์ความรู้้ที่่�เมืืองมีีแก่่พวกเขา เพื่่�อให้้ พวกเขาหาวิธีีิประยุุกต์์หรืือสื่่�อสารกัับคนรุ่่นเดีียวกัันใน วงกว้า้ง จากตอนแรกที่่�คุุยกัันในเชิิงหารืือ พอปีีที่่�สอง เราก็็ผลัักดััน เวทีีนี้้�ให้้เป็็นกิิจกรรมประจำำ�สััปดาห์์ของเมืืองไปเลย โดยหมุุนเวีียน เจ้้าภาพกัันไป บางสััปดาห์์เป็็นของมหาวิทิยาลััยเรา บางสััปดาห์์เป็็นของสภาวััฒนธรรม และ กศน. เป็็นต้้น นั่่น�คืือที่่�มาของ Learning Dialogue Forum ใช่่ค่่ะ ส่่วนเวทีีที่่�ใช้้จััดงาน นอกจากเราจะจััดกัันกลางถนน คนเดิิน ‘ตลาดสร้้างสุุข’ เพราะคนมาเดิินตลาดจะได้้แวะฟััง และแลกเปลี่่�ยนความเห็็นไปด้้วย ก็มีีภา ็ยหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� ด้้วย บางครั้้�งถ้้าประเด็็นเกี่่�ยวกัับผู้้สููงอายุุ เราก็็ไปจััดกัันที่่� โรงเรีียนผู้้สููงอายุุของเทศบาลฯ เป็็นต้้น โดยทุุกสััปดาห์์ก็็จะ มีีธีีมแตกต่า่งกัันไป บางสััปดาห์์เป็็นเรื่่�องหััตถศิิลป์์ บางสััปดาห์์ เป็็นเรื่่�องแนวคิิดการทำำ�บริษััทพัั ิฒนาเมืือง บางสััปดาห์์พููดถึึง โปงลาง และก็็ชวนคนที่่�มีีประสบการณ์์ในธีีมนั้้�นๆ มาแชร์์ ประสบการณ์์ จากการจัดัเวทีีที่่�ผ่าน่มา คนกาฬสิินธุ์์ �เขาสนใจประเด็็น อะไรกัันบ้าง้ครัับ ที่่�ให้้ความสำำ�คััญเป็็นพิิเศษเลยคืือเศรษฐกิิจค่่ะ คืือเขาสนใจ ว่่าจะทำำ�ยัังไงให้้ปากท้้องอิ่่�ม หรืือถ้้าคุุยกัันเรื่่�องพื้้�นที่่�การเรีียน รู้้ เขาก็็สนใจเรื่่�องการพััฒนาทัักษะที่่�ช่่วยสร้้างอาชีีพเสริิม เป็็นต้้น อีีกประเด็็นที่่�คนให้้ความสนใจกัันคืือ การจััดทำำ�กอง ทุุนกาฬสิินธุ์์�พััฒนาเมืือง เพื่่�อช่่วยแก้้ปััญหากลุ่่มเปราะบาง ในเมืือง แต่่ประเด็็นที่่�คุุยเกี่่�ยวกัับกลไกเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้สำำ�หรัับ กาฬสิินธุ์์� มัันอาจจะไม่่ใช่่การเป็็นสมาร์์ทซิตี้้ิ� การใช้้โทเคน หรืือคริิปโตเคอร์์เรนซี่่� เหมืือนเมืืองใหญ่อื่่ ่�นๆ แต่่เป็็นการเชื่่�อม ความร่่วมมืือกัับทุุกภาคส่่วนภายใต้้แนวคิิดที่่�ทำำ�ให้้ผู้้คนที่่� ยัังไม่่อิ่่�มท้้องให้้อิ่่�มท้้องก่่อน เพราะถ้้ายัังไม่่อิ่่�มท้้อง ผู้้คนจะ อิ่่�มสมองและอิ่่�มใจได้้ยัังไง ถามในมุมขุองผู้้จั ดัเสวนา อาจารย์์ไรย์์ปสรรหาบุคุลากร ที่่�มาช่วย่จัดัเสวนาหรืือจัดกิั ิจกรรมการเรีียนรู้้ต่ างๆ ่ ได้อ้ย่างไ ่รครัับ ดัังที่่�บอก ก่่อนจะทำำ� Kalasin Learning Dialogue Forum อย่า่งเป็็นทางการ เราได้ช้วนผู้้มีีส่่วนได้ส่้่วนเสีียของเมืืองมาคุุย กัันหลายครั้้�ง และนั่่�นทำำ�ให้้พวกเราพบช่่องว่า่งสำำ�คััญอย่า่งหนึ่่�ง คืือเมืืองเราขาดนัักจััดการเรีียนรู้้เมืือง หรืือ learning administtrator ที่่�จะคอยประจำำ�อยู่่ตามพื้้�นที่่�เรีียนรู้้หรืือเป็็นคนจััดโปร แกรมการเรีียนรู้้ให้้กัับคนในเมืือง เพราะถึึงเราจะได้้รัับความ ร่่วมมืือจาก 32 เครืือข่า่ย และสามารถขัับเคลื่่�อนพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ ภายใต้้หน่่วยงานทั้้�งรััฐและเอกชนถึึง 12 แห่่งภายในเขต เทศบาล แต่่ความที่่�ทุุกหน่่วยงานเขาก็็มีีภารกิิจหลัักที่่�ต้้องทำำ� อยู่่แล้้ว จึึงพบปััญหาว่่า ถึึงเรามีีพื้้�นที่่� แต่่เราก็็ยัังขาดบุุคลากร มาขัับเคลื่่�อนพื้้�นที่่� จนทำำ�ให้้เราเริ่่�มจากการสรรหาบุุคลากร เหล่่านี้้�ก่่อน หาจากไหนครัับ เมืืองเรามีีผู้้ทรงคุุณวุุฒิิหลายด้้านมาก โดยเฉพาะศิิลปิินที่่�มีี ชื่่�อเสีียงระดัับประเทศ หรืือพ่่อครููแม่่ครููด้้านศิิลปวััฒนธรรม ประธานชุุมชนหลายท่า่นก็็มีีองค์์ความรู้้ที่่�พร้้อมจะเผยแพร่่ หรืือนัักธุุรกิิจจากกลุ่่มหอการค้้าก็็เยอะ แต่่ที่่�ผ่่านมา เรายััง ไม่มีี่ กลไกให้้เขาเข้ามาร่้ ่วมโครงการ ก็ดึ็ึงมาจากตรงนี้้�พร้้อมกัับ สร้า้งกลไก รวมถึึงเปิิดรัับสมััครจากช่่องทางต่า่งๆ ทั้้�งสื่่�อออนไลน์์ หนัังสืือพิมพ์์ท้ ิ ้องถิ่่�น และอื่่�นๆ ซึ่�ง่ก็็ได้รัับ้การตอบรัับที่่�ดีีมากเลย จากนั้้�นก็คัั็ดเลืือก และช่่วยกัันออกแบบกิิจกรรมตามพื้้�นที่่� ต่่างๆ อีีกส่่วนหนึ่่�ง คืือเราคำำ�นึึงถึึงการออกแบบโปรแกรมที่่�สอดคล้้อง กัับช่่วงวััยและความสนใจของผู้้เรีียน โดยเฉพาะกัับเด็็กๆ และเยาวชน เราจึึงร่่วมมืือกัับกลุ่่มสภาเด็็กและเยาวชนของ เทศบาลฯ เราโยนโจทย์์หลวมๆ ไปเลยว่่าลองจััดกิิจกรรม เรีียนรู้้ที่่�คิิดว่่าเพื่่�อนๆ ของพวกเขาจะสนใจ โดยปล่่อยให้้เขา ทำำ�กัันอย่่างอิิสระ กลายเป็็นว่่าเขาจััดงานโคเวอร์์แดนซ์์ และ ประกวดความหลากหลายทางเพศ มีีเด็็กๆ มาร่่วมงานมากถึึง 500 คนเลย เช่่นเดีียวกัับที่่�เราไปร่่วมกัับชมรมผู้้สููงอายุุที่่�ให้้ เขาเป็็นเจ้้าภาพจััดกิิจกรรมที่่�โรงเรีียนผู้้สููงอายุุ เป็็นต้้น เรามองว่านัั ่กจััดการเรีียนรู้ของเ้มืือง คืือการยกระดัับเครืือข่า่ย
39 ถ้า้มีีกองทุุนหรืือบริิษััทพััฒนาเมืือง อาจารย์์ม องว่่ า จะมีีส่่ วนช่วยใ ่ห้กาฬ ้สิินธุ์์ � หลุดพุ้้ นจากกับดัักความยาก จนได้จ้ริิง? เรามองเรื่่�องการลดความเหลื่่�อมล้ำำ�� และการทำำ�ให้้กลุ่่มเปราะ บางหรืือขาดโอกาสเข้้าถึึงโอกาสในการพััฒนาตััวเองมากกว่่า ค่่ะ ส่่วนเรื่่�องความยากจน จริิงอยู่่ ในวงวิิชาการ ผู้้คนมองว่่า เมืืองของเราเป็็นเมืืองที่่�ยากจนมาตลอด แต่่ความเป็็นจริิง แล้้วเนี่่�ย เราไม่่ได้คิ้ิดว่่ากาฬสิินธุ์์�ยากจน คืือถ้้าพิิจารณาจาก ค่่าครองชีีพ เงิิน 300 บาทกัับชีีวิิตในกาฬสิินธุ์์� มัันมีีมููลค่่าสููง กว่่าชีีวิิตในเมืืองใหญ่่อื่่�นๆ นะ ก่่อนทำำ�โครงการ เราได้้รัับโจทย์์จาก บพท. ว่่าจะทำำ�ยัังไงให้้ ผู้้คนหลุุดพ้้นจากความยากจน แต่่ถ้้าพิิจารณากัันจริิงๆ เมื่่�อ พิิจารณาในแง่่รายได้้ บางอำำ�เภอมีีคนยากจนจริิงๆ แค่่ 11 คนเองนะ ที่่�เหลืือเขาไม่่ได้้คิิดว่่าเขายากจน เพีียงแต่่ใน ภาพรวม GDP เราอาจไม่่ได้้สููงเท่่านั้้�นเอง ที่่�มัันไม่่ได้้สููง เพราะเมืืองเราไม่่ได้มีี้การลงทุุนขนาดใหญ่่ เป็็นเมืืองเล็็กๆ สงบๆ เมืืองหนึ่่�ง หาใช่่เมืืองท่่องเที่่�ยวที่่�หวืือ หวาอะไร แต่่ในทางกลัับกััน กาฬสิินธุ์์�ก็็มีีทรััพยากรที่่�ดีีมาก ทั้้�งธรรมชาติิและวััฒนธรรม ที่่�สำำ�คััญทุุนทางสัังคมเราก็็มีีเยอะ อย่่างชุุมชนภููไท ไม่่มีีใครอดอยากเลย และยัังมีีการช่่วยเหลืือ ซึ่�ง่กัันและกัันดีีมาก หรืือกลุ่่มคนทอผ้า้ไหมแพรวา นี่่�เขาก็็ขายกััน ได้้เป็็นล้้านๆ มููลค่่าการผลิิตสููงมาก อย่่างที่่�บอกตอนต้้น โจทย์์ที่่�สำำ�คััญจริิงๆ คืือเมืืองเรายัังมีี ความเหลื่่�อมล้ำำ�� แต่่เราจะขยัับช่่องว่า่งความเหลื่่�อมล้ำำ��ให้้ ลดลงมาให้้มากที่่�สุุดอย่่างไรมากกว่่า รวมถึึงเราจะสร้า้งเมืือง แห่่งการเรีียนรู้้อย่่างไร โดยไม่่ทิ้้�งใครไว้้ข้้างหลััง http://www.kalasinlearningcity.com/ ผู้้คนที่่�มีีอยู่่แล้้ว ให้้มีีศัักยภาพในการจััดการเรีียนรู้ให้้เ้กิิดต่่อเนื่่�อง ซึ่�งจ่ากเดิมิที่่�เขาทำำ�อยู่่แล้้วไปตามโปรเจกต์์ อาจจะจััดครั้้�งเดีียว จบตามเงื่่�อนไขโครงการ บทบาทของพวกเราก็คืื็อมาช่่วยขยาย ความรู้และ้ทัักษะของเขา และสร้า้งกิิจกรรมเชื่่�อมผู้้ที่่�สนใจเข้ามา้ เพื่่�อให้้เกิิดกิิจกรรมที่่�ต่่อเนื่่�องจนเกิิดเป็็นกิิจวััตรของเมืือง แล้ว้ทางทีีมอาจารย์์ได้รย์์ห้นุุนเสริิมกลุ่่มนั ักจัดัการเรีียน รู้้อย่างไ ่รบ้าง้ครัับ นอกจากการเชื่่�อมผู้้สอนกัับผู้้เรีียนเข้้าด้้วยกััน เราก็็พััฒนา หลัักสููตรภายใต้้แนวคิิด ‘โสเป็็น’ ซึ่�งเ่ ป็็นภาษาอีีสาน แปลง่า่ยๆ ว่่า สื่่�อสารให้้เป็็น สื่่�อสารให้้ตรงกลุ่่มเป้้าหมาย เราก็็ดึึงผู้้มีี ความสามารถด้้านการสื่่�อสารมาช่่วยหนุุนเสริิมทัักษะให้้ นัักจััดการของเรา จากนั้้�นก็็เป็็น ‘โสเหล่่’ หรืือการจัับกลุ่่ม คุุยกััน เพราะก่่อนจะจััดกิิจกรรมอะไรก็็ตาม คนที่่�มีีองค์์ความ รู้้เกี่่�ยวกัับกิิจกรรมนั้้�นเขาก็็จะต้้องไปโสเหล่่กัับกลุ่่มของเขา ก่่อนว่า่จะเลืือกนำำ�เสนอประเด็็นอะไร ระหว่า่งนั้้�นเราก็็ไปร่่วมฟััง กัับเขา และสอดแทรกกลไกที่่�ช่่วยให้้ผู้้ฟัังหรืือผู้้ร่่วมกิิจกรรม ได้้พััฒนาทัักษะหรืือความรู้้ของพวกเขาไปพร้้อมกััน แล้วเ ้ท่าที่่� ่จัดัเสวนามา อาจารย์์ได้รย์์พบ้ข้อส้รุุปที่่�จะช่วย่ ขับัเคลื่่�อนเมืือง หรือืทำำ ให้้ เกิดิ social mobility ที่่�ตั้้งใจไ�ว้้ หรืือยัังครัับ จากผู้้ร่่วมเสวนาหลายเวทีี เราเห็็นตรงกัันว่่าเมืืองเราควรมีี กองทุุนสัักอย่า่ ง ที่่�ตั้้�งชื่่�อไว้ว่้า่ ‘กาฬสิินธุ์์�พััฒนาเมืือง’ ซึ่�งกอง ่ทุุน นี้้�จะมาสนัับสนุุนกิิจกรรมที่่�ช่่วยพััฒนาทัักษะของคนในเมืือง เราได้้ อย่่างศิิลปิินท้้องถิ่่�นหลายท่่านที่่�มาแสดงงานที่่�หอศิิลป์์ เขาก็็เสนอมาว่่าในเมื่่�อเรามีีหอศิิลป์์แล้้ว ก็็ควรจััดงานประมููล ศิิลปะหาเงิินมาสมทบกองทุุน นัักธุุรกิิจหลายท่่านก็็ยิินดีีที่่�จะ บริิจาคเข้้ากองทุุนเพื่่�อช่่วยเหลืือกลุ่่มเปราะบาง หรืือมาเป็็น ค่่าตอบแทนของกลุ่่มนัักจััดการเรีียนรู้้เมืือง ซึ่่�งเป็็นแนวโน้ม้ ที่่�ดีีมากๆ หรืืออย่่างเวทีีที่่�เราชวนตััวแทนจากบริิษััท ขอนแก่่น พััฒนาเมืือง จำำ�กััด เข้ามา้ แลกเปลี่่�ยนมุุมมอง ผู้้ฟัังหลายคน ก็็เห็็นภาพตรงกัันว่่าถ้้าเมืืองเรามีีบริิษััทแบบนี้้�บ้้าง มัันก็็ช่่วย หนุุนเสริิมการพััฒนาโดยไม่่ต้้องรอภาครััฐได้้เยอะ เราไม่ ได้ คิดว่ ากาฬสินธุ์ ยากจน ถ้ าพิจารณาจากค่ าครองชีพ เงิน 300 บาทกับชีวิตในกาฬสินธุ์ มันมีมูลค่ าสูงกว่ าชีวิตในเมืองใหญ่ อื่นๆ นะ
40 “กาฬสิินธุ์์ � มีีหลัักสููตรท้องถิ่้นอ่�ยู่่ในการเรีียน การสอนภายในโรงเรีียนของสัังกัดัเทศบาลทั้้ง 6 แ�ห่ง ่ อยู่่แล้ว้ค่่ ะ เพีียงแต่แ่ต่ละโ ่รงเรีียนเขาก็็ให้ค้วามสำำคััญ ต่าง่กััน บางโรงเรีียนก็ม็องว่่ าเป็็ นเรื่่�องรองจากวิิชาการ หรือืกีีฬาด้วย้ซ้ำ ำ จากการที่่�ได้คุุย้กับผู้้อำับผู้้อำำนวยการโรงเรีียน คุุณครูู หรืือบุคุลากรด้านกา้รศึึกษาบางท่าน่ก็ม็องว่่ า การเรีียนรู้้เรื่่�องท้องถิ่้น่�ของตััวเอง อาจยัังไม่่ ใชเรื่่�องด่วน ่ หรืือไม่่ เห็็นความจำำ เป็็ น หรืือหลายโรงเรีียนก็็มองว่่าแค่่ให้้เด็็กๆ ได้้เรีียนโปงลาง ก็็ถืือเป็็นการเรีียนหลัักสููตรท้้องถิ่่�นที่่�ครอบคลุุมแล้้ว อย่่างที่่� เราได้้คุุยกัับเด็็กๆ ว่า่ อะไรคืือความรู้้เรื่่�องท้้องถิ่่�นของพวกเขา ส่่วนใหญ่่จะตอบเหมืือนกัันคืือ โปงลาง และผ้้าไหมแพรวา… ซึ่่�งก็็ไม่่ใช่คำ่ ำ�ตอบที่่�ผิิด แต่่จริิงๆ กาฬสิินธุ์์�เรามีีองค์์ความรู้้ ท้้องถิ่่�นที่่�มากกว่่านั้้�นอีีกเยอะ และองค์์ความรู้้เหล่่านี้้� มัันไป หนุุนเสริิมทั้้�งการศึึกษาในโรงเรีียนไปจนถึึงเชิิงวิชาชีี ิ พได้้อีีก ในปีี 2564ซึ่่�งเป็็นปีีแรกที่่�เราทำำ�งานวิจััิยที่่�รัับผิิดชอบเรื่่�อง หลัักสููตรท้้องถิ่่�นในโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้กาฬสิินธุ์์� เราได้้ชวนผู้้นำำ�ชุุมชนทั้้�ง 38 ชุุมชนภายในเขตเทศบาลเมืือง กาฬสิินธุ์์� (ปััจจุุบันขยัายเป็็น 41 ชุุมชน) พร้้อมทั้้�งปราชญ์์ชุุมชน ในด้้านต่่างๆ เช่่น ศิิลปะ ดนตรีีหรืือประเพณีีพื้้�นบ้้าน มาพููด คุุยแลกเปลี่่�ยนกัันว่า่องค์์ความรู้้ชุุมชนที่่�เป็็นอยู่่ในปััจจุุบััน อะไรยัังขาดไป และอะไรที่่�เราสามารถนำำ�มาชููได้้ เพื่่�อจะนำำ�มา ต่่อยอดเป็็นหลัักสููตรการศึึกษาหนุุนเสริิมเด็็กๆ ในเขตเทศบาล ในอีีกมิิติิหนึ่่�ง เราก็็มองหลัักสููตรท้้องถิ่่�นในฐานะความรู้้ ทางอาชีีพที่่�สามารถนำำ�มายกระดัับเศรษฐกิิจชุุมชน และก็็พบว่า่ โรงเรีียนเทศบาล 4 เฉลิมิพระเกีียรติิ เขาทำำ�โครงการเศรษฐกิิจ พอเพีียงอยู่่แล้้ว โดยเฉพาะการสอนให้้เด็็กปลููกผัักไฮโดรโปรนิิกส์์ เราในฐานะมหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�เลยไปร่่วมกัับทางโรงเรีียน เผยแพร่่หลัักสููตรนี้้� รวมถึึงหลัักสููตรทางอาชีีพอื่่�นๆ ที่่�มองไว้้ รวม 20 หลัักสููตร ไปยัังโรงเรีียนอื่่�นๆ และให้้เด็็กๆ
41 นำำ�ไปต่่อยอดกัับผู้้ปกครอง ขณะเดีียวกััน เราก็็หาตลาดให้้ พวกเขาเพื่่�อสร้้างรายได้้เสริมิ และนั่่�นเป็็นที่่�มาของ ‘ตลาด สร้้างสุุข’ ตลาดนััดวััฒนธรรมทุุกวัันอัังคารรอบหอศิิลป์์เมืือง กาฬสิินธุ์์� ที่่�เรานำำ�ผลิติภััณฑ์์ที่่�เด็็กๆ และผู้้ปกครองปลููกได้้ ไปวางขาย ในปีีที่่�สอง หลัังจากที่่�เราสำำ�รวจของดีีของเด่่นในแต่่ละ ชุุมชนในทุุกมิิติิแล้้ว ก็ถึ็ึงคราวนำำ�สิ่่�งที่่�ได้้มาสร้้างนิิเวศการ เรีียนรู้้ ที่่�มัันไม่่ใช่่แค่่การจััดอีีเวนท์์ชั่่�วครั้้�งชั่่�วคราวแล้้วหายไป แต่่เป็็นพื้้�นที่่�ที่่�ทุุกคนสามารถเข้้าไปเรีียนรู้้ได้้ทัันทีีโดยไม่่ต้้อง รอวาระ ก็็เลยมองไว้้ 10 พื้้�นที่่�ในเขตเทศบาล เช่่น ชุุมชนดอน สวรรค์์ที่่�มีีองค์์ความรู้้เรื่่�องการทำำ�ไส้้กรอกปลา ชุุมชนวััดสว่่าง พััฒนาทำำ�ปุ๋๋�ยหมัักชีีวภาพ ชุุมชนวััดป่่าทุ่่งศรีีเมืืองที่่�ทำำ�ปลาร้้า บอง รวมถึึง กศน. เป็็นต้้น ส่่วนหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� ที่่�เป็็นพื้้�นที่่�เรีียนรู้ด้้้านศิิลปะ และประวััติิศาสตร์์เมืืองอยู่่แล้้ว เรายัังได้้ชวนเด็็กนัักเรีียนมา ร่่วมแลกเปลี่่�ยนมุุมมองและสร้้างสรรค์์ตััวการ์์ตููน หรืือ คาแรกเตอร์์ที่่�สะท้้อนอััตลัักษณ์์ของเมืืองกาฬสิินธุ์์� ให้้พวกเขา ลองสกััดความคิิดและจิินตนาการกัันดููว่า่ถ้้าไม่่ใช่่ไดโนเสาร์์ หรืือโปงลาง จะคิิดถึึงอะไร โดยแบ่่งเด็็กออกเป็็นกลุ่่มๆ ตามช่่วงชั้้�น รวมถึึงเด็็กๆ จากสภาเด็็กและเยาวชนของเทศบาล เมืืองด้้วย ซึ่�งไ่ม่่ใช่่แค่่การออกแบบคาแรกเตอร์์ แต่่เรายัังร่่วม กัับทีีมสร้้างแอนิิเมชั่่�น มาทำำ�ให้้จิินตนาการของเขาออกมา โลดแล่่นเป็็นรููปร่่าง และเป็็นแนวทางในการสร้้างอััตลัักษณ์์ ร่่วมสมััยของเมืืองต่่อไป กาฬสิินธุ์์�ไม่่ใช่่เมืืองที่่�มีีแม่่เหล็็กด้า้นการท่่องเที่่�ยว ขณะ เดีียวกัันเรายัังมีีข้้อจำำ�กััดเรื่่�องการคมนาคมขนส่่ง เมืืองจึึงไม่่ สามารถสร้้างรายได้้จากภายนอกเท่า่ ไหร่่นััก โดยที่่�ผ่่านมา เราจะได้้เม็็ดเงิินจากการท่่องเที่่�ยวเฉพาะช่่วงเทศกาลหรืือ การจััดอีีเวนท์์ต่า่งๆ เช่่นเดีียวกัับอีีกหลายจัังหวััดในภาคอีีสาน ซึ่่�งคิิดเป็็น 90% ของรายได้้จากการท่่องเที่่�ยวทั้้�งหมดด้้วยซ้ำำ�� แต่่นั่่�นล่่ะ พอรายได้้ส่่วนใหญ่่มัันมาจากอีีเวนท์์ เราจึึงพบ ข้้อจำำ�กััดอีีกอย่่างคืือ ที่่�ผ่่านมาออร์์แกไนเซอร์์ส่่วนใหญ่่ก็็เป็็น กลุ่่มคนจากข้้างนอก และมัักใช้้ทรััพยากรจากภายนอกมา ขัับเคลื่่�อน เม็็ดเงิินจึึงไม่่ได้้เข้าสู่่ ้คนท้้องถิ่่�นเท่่าที่่�ควร หนึ่่�งใน สาเหตุุที่่�เราให้้ความสำำ�คััญกัับเรื่่�องหลัักสููตรท้้องถิ่่�นและการ พััฒนาวิิชาชีีพท้้องถิ่่�นเนี่่�ย ก็็มาจากการที่่�เราเห็็นว่่าต่่อไปนี้้� เมืืองเราควรต้้องยกระดัับอีีเวนท์์ ให้้คนกาฬสิินธุ์์�ได้้จััดอีีเวนท์์ หรืือกิิจกรรมของตััวเอง เพื่่�อทำำ�ให้้อีีเวนท์์นั้้�นๆ ไปกระตุ้้น เศรษฐกิิจหมุุนเวีียน และเศรษฐกิิจ BCG ของคนในเมืือง เพราะการเข้า้ใจในทรััพยากรทางวััฒนธรรมก็ดีี็ องค์์ความรู้้ และวิชาชีี ิ พที่่�เชื่่�อมโยงกัับบริบทิของท้้องถิ่่�นก็ดีี็ เหล่านี้้ ่ มัั�นช่่วย ยกระดัับผู้้คนในเมืืองได้้ และผู้้คนในเมืืองเหล่่านี้้�ก็็สามารถ เป็็นฟัันเฟืืองขัับเคลื่่�อนเศรษฐกิิจเมืืองของเราได้้เช่่นกััน” เราได้ คุยกับเด็กๆ ถึงความรู ้ เรองื่ท้ องถิ่ น ของพวกเขา ส่ วนใหญ่ จะตอบเหมือนกันคือ โปงลาง และผ้ าไหมแพรวา ซึ่งก็ไม่ ใช่ คำตอบที่ผิด แต่ จริงๆ กาฬสินธุ ์เรามีองค์ ความรู ้ ที่มากกว่ านั้ นอีกเยอะ ผศ.ดร.จริิยา อิินทนิิล อาจารย์์ค ณะศิิลปศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์ � นัักวิิจััยโครงการเมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้กาฬสิินธุ์์ �
42 “ในโครงการวิิจััยเมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้กาฬสิินธุ์์ � เรารัับผิดชิอบในการออกแบบกิิจกรรมที่่�จะเกิดขึ้้ ิ �นใน พื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ข องโครงการ โดยพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ที่่�ว่่ า คืือ ‘ตลาดสร้้ างสุุข’ ซึ่่�งจัดขึ้้ ั �นทุุกวัันอัังคารบนถนน รอบอาคารศาลากลางหลัังเก่า หรื่ ือหอศิิลป์์เมืือง กาฬสิินธุ์์ � ตลาดนี้้� (ตลาดสร้า้งสุุข) เป็็นโครงการที่่�ทีีมวิิจััยของเรา ต่่อยอดมาจาก ‘ตลาดนััดเด็็กดีี’ ซึ่่�งเป็็นพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ภายใน ตลาดเมืืองเก่่าย้้อนเวลา ณ ชุุมชนเมืืองกาฬสิินธุ์์� ในปีี 2564 เพราะตลาดหรืือถนนคนเดิินคืือพื้้�นที่่�จัับจ่่ายใช้้สอยและผ่่อน คลายสำำ�หรัับทุุกคนในครอบครััว เราจึึงเห็็นว่่าควรหนุุนเสริิม พื้้�นที่่�กิิจกรรมให้้เด็็กๆ ที่่�มากัับผู้้ปกครอง รวมถึึงวััยรุ่่นได้้มีี สถานที่่�ให้้พบปะและทำำ�กิิจกรรมในเชิิงสร้า้งสรรค์์ พอมหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�ได้้งบประมาณจาก บพท. มาขัับ เคลื่่�อนเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้จึึงมีีการจััดตั้้�งตลาดสร้้างสุุขใน รููปแบบถนนคนเดิินรอบหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� เพราะนอกจาก เราจะใช้้หอศิิลป์์ฯ แห่่งนี้้�เป็็นหนึ่่�งในพื้้�นที่่�เรีียนรู้ของโครงก้าร กิิจกรรมที่่�เกิิดขึ้้�นในตลาดรอบหอศิิลป์์ก็็ควรเป็็นกิิจกรรมที่่� เชื่่�อมร้้อยเรื่่�องการเรีียนรู้้เกี่่�ยวกัับเมืืองของเราด้้วย เราจึึงออกแบบกิิจกรรมให้้ครอบคลุุมกัับแทบทุุกความสนใจ เด็็กและเยาวชน ไม่ว่่า่จะเป็็นกิิจกรรมโคเวอร์์แดนซ์์ การระบายสีี ปููนปลาสเตอร์์บอร์์ดเกม ไปจนถึึงสาธิิตการทำำ�ธุุง (ธงที่่�ใช้้ใน พิธีีิกรรมของอีีสาน) ไปจนถึึงการทำำ�ข้า้วจี่่� ซึ่�งเร่าก็็ได้ส้อดแทรก องค์์ความรู้้เรื่่�องเมืืองกาฬสิินธุ์์�ในทุุกกิิจกรรมที่่�ว่่ามา อาทิิ ระบายสีีปููนปลาสเตอร์์สััญลัักษณ์์ของเมืือง อาทิิ โปงลาง หรืือไดโนเสาร์์หรืือการเล่่นบิิงโกอาหารอีีสาน เป็็นต้้น ทั้้�งนี้้� เราก็็ได้ทั้้้ �งเด็็กๆ ที่่�มาร่่วมกิิจกรรมกัับเราเป็็นขาประจำำ� และเด็็กขาจรที่่�ตามผู้้ปกครองมาเดิินตลาด รวมถึึงที่่�คุุณครูู โรงเรีียนต่า่งๆ ชวนมาร่่วมงาน ซึ่่�งเราก็็ดีีใจนะ เพราะครููจาก หลายโรงเรีียนก็ส็นใจที่่�จะนำำ�กิิจกรรมหนุุนเสริมิการเรีียนรู้เ้หล่านี้้ ่� ไปใช้กัับ้ โรงเรีียนของเขาบ้้าง นอกจากนี้้� ก่่อนที่่�เราจะเริ่่�มโครงการตลาด ช่่วงนั้้�นเป็็น ช่่วงที่่�โควิิด-19 กลัับมาระบาดอีีกครั้้�ง จึึงทำำ�กิิจกรรมออนไซท์์ ไม่่สะดวกนััก เราจึึงทำำ�เส้้นทางท่่องเที่่�ยวเรีียนรู้เ้มืืองกาฬสิินธุ์์� ผ่่านทััวร์์เสมืือนจริิงในเว็็บไซต์์ kalasinlearningcity.com การที่เมืองมีศูนย์ การเรียนรู้ สำาหรับเด็กๆ เป็ นเรื่องดีมากๆ แต่ พออยู่ ในรูปแบบที่เป็ นทางการ เด็กบางคนก็อาจไม่ อยากไป เราจึงคิดวิธีการที่จะทำาใหพื้นที่เรียนรู ้ ้ กลมกลืนไปกับการพักผ่ อน ทำาให้ เป็ นกิจกรรมการเล่ น ของพวกเขา ผศ.ดร.อาริิยา ป้้ องศิิริิ อาจารย์คณะ์ศิิลปศาสตร์์ มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์ นัักวิิจััยในโครงการเมืืองแห่งการเ่รีียนรู้้ � กาฬสิินธุ์์ http://www.kalasinlearningcity.com/
43 นำำ�เสนอ 5 สถานที่่�สำำ�คััญของเมืืองผ่่านภาพถ่่าย 360 องศา ได้้แก่่ วััดกลาง (พระอารามหลวง) หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� อนุุสาวรีีย์์พระยาชััยสุุนทร (ท้้าวโสมพะมิิตร) ศาลเจ้้าโสม พะมิิตร และตลาดเมืืองเก่่า พร้้อมประวััติิและข้้อมููลของ พื้้�นที่่�นั้้�นๆ แล้้วก็็กลายเป็็นว่่าจากที่่�ต้้องแก้้ปััญหาที่่�ไม่สามา่รถทำำ� กิิจกรรมออนไซท์์ได้้ ภาพถ่่าย 360 องศาก็็ได้้เปิิดโอกาสให้้เรา ได้้นำำ�เสนอสถานที่่�ที่่�ถ้้าเราไปจริิงๆ เจ้้าของสถานที่่�เขาอาจ ไม่่เปิิดให้้เราเข้าชม้ โดยเฉพาะพิพิิธิภัณฑ์ั ์วััดกลาง ซึ่�งเร่ามองว่า่ เป็็นพิิพิิธภััณฑ์์ลัับ เพราะทางวััดจะไม่่ได้้เปิิดให้้เข้้าชมตลอด ในนั้้�นมีีโบราณวััตถุุหายากของเมืืองหลายชิ้้�น หรืืออนุุสาวรีีย์์พระยาชััยสุุนทร และศาลเจ้้าโสมพะมิิตร ที่่�เด็็กๆ กาฬสิินธุ์์�อาจคุ้้นเคย เพราะเคยนั่่�งรถหรืือเดิินผ่่าน พอเราทำำ�ภาพถ่่าย 360 องศาในเว็็บไซต์์ก็็จะทำำ�ให้้ได้้เห็็นราย ละเอีียดของสถานที่่�นั้้�นๆ พร้้อมไปกัับได้้เรีียนรู้คว้ามสำำ�คััญ จากข้้อมููลที่่�เราเรีียบเรีียงขึ้้�นมา ซึ่่�งหาอ่่านไม่่ได้้จากสถานที่่� จริิง เป็็นต้้น ในปีีต่่อไป เรามีีแผนจะขยายพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ไปยัังริิม คลองปาว บริิเวณศาลเจ้้าพ่่อโสมพะมิิตร ซึ่่�งทางมหาวิิทยาลััย ได้ร่้่วมกัับเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์�และ บพท. นำำ�ร่่องกัับโครงการ ตลาดริิมน้ำำ��ปาวฟื้้�นใจเมืือง ภููมิถิ่่ิ�น แก่่งสำำ�โรง โค้้งสงเปลืือย เมื่่�อเดืือนมีีนาคมที่่�ผ่่านมา (2566) แน่่นอน ในตลาดนั้้�นเราก็็ นำำ�กิิจกรรมการเรีียนรู้้และการแสดงของเด็็กๆ และเยาวชน กาฬสิินธุ์์�มาไว้้ที่่�นี่ ่� ด้้วยเช่่นกััน เราเชื่่�อว่า่การที่่�เมืืองมีีศููนย์์การเรีียนรู้สำ้ำ�หรัับเด็็กๆ เป็็นเรื่่�อง ดีีมากๆ แต่่พอมัันอยู่่ในรููปแบบที่่�เป็็นทางการ เด็็กบางคนก็็ อาจไม่่อยากไป เพราะรู้้สึึกเหมืือนถููกครููบัังคัับให้้ต้้องไปใช้้ พื้้�นที่่� จึึงคิิดว่าถ้่ ้าเรานำำ�พื้้�นที่่�เรีียนรู้้ไปวางไว้้ในพื้้�นที่่�ที่่�ไม่่เป็็น ทางการ แต่่เป็็นพื้้�นที่่�ที่่�ทุุกคนต้้องใช้้ร่่วมกัันในชีีวิิตประจำำ�วััน เช่่น ตลาดนััด แทนที่่�เด็็กๆ จะรู้สึ้ึกว่่าต้้องไปเรีียนรู้ กล้ายเป็็น ว่่าพวกเขาได้้มาเล่่นสนุุกกัับเพื่่�อนๆ พร้้อมทั้้�งได้้ความรู้้ กลัับไป มัันจึึงเป็็นเหมืือนเอาพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ลงไปหากลุ่่มเป้้า หมายอย่่างเป็็นธรรมชาติิไปโดยปริิยาย”
44 สตรีีทอาร์์ ทในย่่านเย่่ มืืองเก่่าก่่ ย่า่นเมืืองเก่ากาฬ ่สิินธุ์์ � อยู่่บริ ิเวณระหว่่ างอนุุสาวรีย์์พรีย์์พระเจ้าโสม ้พะมิตริ วััดกลาง และริิมคลองปาว ย่าน่ นี้้�เต็็มไปด้ว้ยเรืือนแถวแบบดั้้งเ�ดิิมที่่�หลายหลัังก็็ได้รั้บัการอนุรัุักษ์์ไว้้ อย่าง่ดีี ขณะเดีียวกััน ผนัังบางส่่ วนของตึึกรามในย่านเ่มืืองเก่า ่ก็ปร็ ากฏให้้ เห็็นสตรีทีอาร์์ท โดยศิิลปิิ นรุ่่นให รุ่่ม่่ ที่่�สะท้อน้อััตลัักษณ์์ร่ณ์์ว่มสมััยแบบกาฬสิินธุ์์ � เป็็ นสีีสัันให้กั้บชุัุมชนอย่างช่วนให้สะ ้ดุุดตา
45
46 กาฬสินธุ ์เป็ นเมืองอุดมสุข ในวิสัยทัศน์ ของผม หมายความ ถึงคนกาฬสินธุ์ ทุกวัยอยู่ แล้ ว มีความสุข มีที่อยู่ อาศัย ที่พักผ่ อน มีแหล่ งงาน และที่พึ่ง รวมถึงทุกคนมีเงินในกระเป๋ า อย่ างเพียงพอและภาคภูมิใจ ที่ได้ อยู่ ในเมืองเมืองนี้ จารุุวััฒน์์ บุุญเพิ่่�ม นายกเทศมนตรีีเมืืองกาฬสิินธุ์์ �
47 “ผมเป็็ นนายกเทศมนตรีีเมืืองกาฬสิินธุ์์ � ครั้้�งแรกปีี 2545 ก่อนห่น้า้นี้้ผมทำ�ำ งานเป็็ นทนายความ ควบคู่่ไปกับั บริิหารธุุรกิิจกงสีีที่่�บ้าน ซึ่้ ่�งนั่่นช่�วย่ผมในการทำำงาน เทศบาลได้ม้ากเลยนะ เพราะขณะที่่�ผมเอาทัักษะของการ บริิหารธุุรกิิจมาบริิหารราชการ การเป็็ นทนายความก็ทำ็ ำ ให้้ ผมหนัักแน่นในห ่ลัักการ และตระหนัักดีีว่่ าไม่ว่่ ่ าจะทำำงาน อะไรก็็แล้วแ้ต่่จำำ เป็็ นต้อง้ มีียุทธุศาสตร์์และเครื่่�องชี้้วั�ัด และเพราะเหตุุนี้้�ช่่วงปีีแรก ผมจึึงวางยุุทธศาสตร์์ก่่อนเลยว่่า ต้้องทำำ�ให้้กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองน่่าอยู่่ด้้วยการปรัับปรุุงภููมิิทััศน์์ให้้ เมืืองสะอาด ควบคู่่ไปกัับการทำำ�สาธารณููปโภคให้้ดีีน้ำำ��ไหล ไฟสว่่าง และแก้ปั้ ัญหาสัังคมและยาเสพติิด โดยเริ่่�มเข้้าไปแก้้ ปััญหาชุุมชนแออััดที่่�รุุกล้ำำ��พื้้�นที่่�ริิมน้ำำ��ปาว ซึ่่�งสร้้างปััญหาเรื่่�อง ทััศนีียภาพและสุุขอนามััยให้้กัับเมืืองมาช้้านาน พร้้อมไปกัับ การกวดขัันเจ้้าหน้้าที่่�ในการเก็บ็ ขยะในพื้้�นที่่� จนได้้ทั้้�งรางวััลด้้าน ความสะอาดระดัับประเทศในปีี 2546 รวมถึึงรางวััลด้้าน ธรรมาภิิบาล 3 ปีีซ้้อน ตั้้�งแต่่ปีี 2547-2551 เนื่่�องจากแก้้ปััญหา เรื่่�องชุุมชนแออััดอย่า่ งโปร่่งใส และสร้า้งกระบวนการการมีีส่่วนร่่วม ระหว่่างภาคประชาชนและเอกชนด้้วยการจััดหาที่่�พัักใหม่่ให้้ผู้้คน ในชุุมชนที่่�รุุกล้ำำ�� โดยไม่่ใช้้งบประมาณของรััฐสัักบาท จากนั้้�นเทศบาลก็็ส่่งประกวดเรื่่�องการบริหาิรจััดการและได้้ รางวััลในระดัับประเทศและภููมิภาิคมาอย่า่งต่่อเนื่่�อง เพื่่�อเป็็นหนึ่่�ง ในเครื่่�องชี้้�วััดของการพััฒนา รวมถึึงการกำำ�หนดวิสััิยทััศน์์ให้้ บุุคลากรและประชาชนเข้้าใจอยู่่เสมอว่่าเทศบาลกำำ�ลัังไปใน ทิิศทางไหน เช่่น ช่่วงปีีแรกที่่�ผมกำำ�หนดให้้กาฬสิินธุ์์�เป็็น ‘เมืืองน่า่อยู่่ คู่่ธรรมาภิบาิ ล’ ทำำ�ให้้ผู้้คนเห็็นว่่าเทศบาลเราจะใช้้ตััวชี้้�วััดเรื่่�อง เมืืองน่่าอยู่่ของสหประชาชาติิตาม Agenda 21 (แผนแม่่บทของ โลกสำำ�หรัับการดำำ�เนิินงานที่่�จะทำำ�ให้้เกิิดการพััฒนาอย่่างยั่่�งยืืน ทั้้�งในด้้านสัังคม เศรษฐกิิจ และสิ่่�งแวดล้้อม) ขณะเดีียวกัันก็็มีี ธรรมาภิิบาล บริิหารงานอย่่างโปร่่งใสด้้วย พอมาปีี 2564 ผมได้รัับ้เลืือกตั้้�งเข้ามาบริ้หาิรอีีกสมััย เราพิสููิจน์์ เรื่่�องธรรมาภิบาิ ลให้้ทุุกคนเห็็นกัันหมดแล้้ว จึึงมาเปลี่่�ยนวิสััิยทััศน์์ ใหม่่โดยยัังยืืนพื้้�นถึึงการเป็็นเมืืองน่่าอยู่่เหมืือนเดิิม จึึงคิิดกัันว่่า แล้้วปลายทางของการเป็็นเมืืองน่่าอยู่่คืืออะไร นั่่�นคืือการที่่�ผู้้คน ในเมืืองเรามีีความสุุข จึึงเป็็นที่่�มาของวิิสััยทััศน์์ ‘เมืืองอุุดมสุุข’ เมืืองอุุดมสุุขที่่�ว่่า ไม่่ใช่่แค่่การพััฒนาเศรษฐกิิจ สัังคม และ สิ่่�งแวดล้้อมเท่่านั้้�น แต่่ยัังรวมถึึงการสร้า้งบรรยากาศให้้เมืือง มีีความพร้้อมต่่อการลงทุุน ต่่อการท่่องเที่่�ยว รวมถึึงการศึึกษา เรีียนรู้้ตอบโจทย์์กัับผู้้คนทุุกช่่วงวััย เยาวชนอยากมาเรีียนกัับเรา จบมามีีแหล่่งงานที่่�พร้้อมให้้เขาได้้ทำำ�งานที่่�นี่่�โดยไม่่ต้้องเข้้าไป หางานในเมืืองใหญ่่ ส่่วนนัักลงทุุนก็็ใช้้ศัักยภาพเมืืองให้้เป็็น ประโยชน์์ต่่อการทำำ�ธุุรกิิจ ผมจึึงให้้ความสำำ�คััญกัับกลไกด้้านพื้้�นที่่�แห่่งการเรีียนรู้้ เพราะเมืืองเรามีีต้้นทุุนทางประวััติิศาสตร์์และศิิลปวััฒนธรรม ที่่�มัันสามารถต่่อยอดด้้านการท่่องเที่่�ยวได้ดีี้ ไม่่ว่่าจะเป็็นตำำ�นาน เมืืองฟ้า้แดดสงยาง ผ้า้ไหมแพรวา เครื่่�องดนตรีีโปงลางวััฒนธรรม ภููไท เป็็นต้้น ขณะเดีียวกัันก็็มีีมหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�ที่่�เป็็น think tank ให้้กัับเมืือง ทั้้�งงานวิิจััยไปจนถึึงการสร้า้งบุุคลากรมาช่่วย พััฒนาเมืือง และพอมหาวิทิยาลััยกาฬสิินธุ์์�มาเสนอเรื่่�องการขัับเคลื่่�อนเมืือง แห่่งการเรีียนรู้้ผมจึึงสนัับสนุุนเต็็มที่่� เพราะการเรีียนรู้้ที่่�ว่่ามััน ไม่่ใช่่แค่่การพััฒนาทัักษะด้้านอาชีีพ แต่่มัันคืือการแปลงต้้นทุุน ของเมืืองเป็็นองค์์ความรู้้ และให้้คนกาฬสิินธุ์์�มาเรีียนรู้้ เพื่่�อนำำ�ไป ต่่อยอดด้้านเศรษฐกิิจและยกระดัับคุุณภาพชีีวิิต ซึ่�ง่ก็็เชื่่�อมโยงกัับสิ่่�งที่่�เทศบาลกำำ�ลัังทำำ�อยู่่ ไม่ว่่า่จะการนำำ�หลัักสููตร ท้้องถิ่่�นของเมืืองไปใช้้กัับโรงเรีียนในสัังกััด หรืือการทำำ�พื้้�นที่่�การ เรีียนรู้ด้้า้นศิิลปวััฒนธรรมผ่า่นหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� และพิพิิธิภัณฑ์ั ์ ของดีีเมืืองกาฬสิินธุ์์� การจััดกิิจกรรมเผยแพร่่ศิิลปะการดนตรีี เกี่่�ยวกัับโปงลาง หรืือการนำำ�ประวััติิศาสตร์์การก่่อตั้้�งเมืืองมาช่่วย ฟื้้�นฟููพื้้�นที่่�ริิมลำำ�น้ำำ��ปาว รวมไปถึึงการทำำ�ประชาคมให้้คนในเขต เทศบาลมาแลกเปลี่่�ยนกัันว่่าเราอยากพััฒนาเมืืองในมิิติิอะไร หรืือแก้้ปััญหาตรงไหน เป็็นต้้น ที่่�พููดมาข้า้งต้้น นี่ยัั่� งไม่่รวมผู้้สููงวััยซึ่่�งเป็็นประชากรกลุ่่มใหญ่่ ของเมืืองเราด้้วย กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองที่่�มีีค่่าเฉลี่่�ยผู้้สููงอายุุเยอะ อาจเพราะเป็็นเมืืองสงบ ผู้้คนจึึงอายุุยืืน เทศบาลเราจึึงใส่่ใจที่่�จะ สร้า้งสภาพแวดล้้อมที่่�เอื้้�อต่่อผู้้สููงอายุุ ให้้พวกเขาได้้ใช้ชีีวิ้ ตบั้้ ิ �นปลาย อย่่างมีีความสุุข ก็มีี็การขัับเคลื่่�อนเรื่่�องชมรมผู้้สููงอายุุ และจััด กิิจกรรมต่า่งๆ ขณะเดีียวกัันก็มีี็การทำำ�แอพพลิิเคชั่่�นคอยมอนิิเตอร์์ ด้า้นสวััสดิภาิพ และสายด่่วนเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� 1132 ให้้บริิการ ด้้านการแพทย์์ฉุุกเฉิินและดููแลสุุขภาพของผู้้สููงอายุุและผู้้ป่่วย ติิดเตีียง สายด่่วนนี้้�มัันไม่่ใช่รัับ่แจ้้งแค่่อุุบััติิเหตุุ แต่่ถ้้าบ้้านคุุณ มีีคนชรา คนพิิการ หรืือผู้้ป่่วยติิดเตีียง ที่่�ต้้องเดิินทางไปตรวจ สุุขภาพหรืือเข้้ารัับบริิการทางการแพทย์์ที่่�โรงพยาบาล ก็็แค่่ โทรหาเรา เราก็็จะมีีอาสาสมััครขัับรถไปรัับ-ส่่งให้้ เป็็นต้้น กาฬสิินธุ์์�จึึงเป็็นเมืืองอุุดมสุุขในวิสััิยทััศน์์ของผมซึ่�ง่หมายความ ถึึงคนกาฬสิินธุ์์�ทุุกวััยอยู่่แล้้วมีีความสุุข มีีที่่�อยู่่อาศััย ที่่�พัักผ่่อน มีีแหล่่งงาน และที่่�พึ่่�ง รวมถึึงทุุกคนมีีเงิินในกระเป๋๋าอย่่างเพีียงพอ และภาคภููมิิใจที่่�ได้้อยู่่ในเมืืองเมืืองนี้้�”
“ผมเป็็ นคนนครปฐม ย้าย้มาตั้้ง�ครอบครััวที่่�กาฬสิินธุ์์ � อยู่่ที่่�นี่ม่�าสามสิิบกว่่ าปีี แล้ว ส้มััยก่อน่ผมเป็็ นผู้้จั ดัการ บริิษััทไทยสมุทรปรุะกัันชีีวิิต พออายุุ 55 ก็็เกษีียณ ก่อน่กำำหนด และมาทำำงานจิิตอาสา จริิงๆ ก็็เริ่่�มงานจิิตอาสามาก่่อนเกษีียณด้้วยซ้ำำ�� ที่่�ทำำ�งานนี้้� เพราะครั้้�งหนึ่่�งผมเคยป่่วยด้้วยโรคเกี่่�ยวกัับปอด น้ำำ��หนัักลดเหลืือ ไม่ถึ่ ึง 50 กิิโลกรััม ตอนนั้้�นคิิดว่า่เราอาจจะตายได้้ แต่ก็่ ยัั็งรอด ก็็เลยคิิดว่า่เราอาจตายอีีกทีีเมื่่�อไหร่่ไม่่รู้้งั้้�นเอาเวลาที่่�เหลืือ ไปช่่วยคนอื่่�นดีีกว่่า ก็็เลยไปทำำ�งานมููลนิิธิิ ปรัับปรุุงรถกระบะ ตััวเองให้้มีีเครื่่�องอำำ�นวยความสะดวก สำำ�หรัับรัับส่่งผู้้ป่่วยหรืือ คนชราที่่�ไม่สามา่รถเดิินทางเองได้้ไปโรงพยาบาล ไม่่รู้้เพราะเราช่่วยคนอื่่�นบ่่อยๆ ด้้วยเปล่่านะ อาจเป็็นกุุศล ที่่�สุุดท้า้ยอาการป่่วยที่่�ผมเป็็นอยู่่ก็หา็ ยไปเอง ทุุกวัันนี้้ผมทำ�ำ�งาน นี้้�มาเกืือบ 20 ปีีแล้้ว ควบคู่่กัับงานนี้้�ก็็เป็็นเลขาธิิการสมาคม พ่่อค้้า และโครงการตรวจสอบการเลืือกตั้้�ง คืือมีีอะไรที่่�ผมทำำ� หรืือช่่วยเมืืองได้้ ผมก็็ทำำ� พอทำำ�งานจิิตอาสาบ่่อยเข้า้ คนในเขตเทศบาลกาฬสิินธุ์์� ก็็คุ้้นเคย และนายกเทศมนตรีีก็็มาชวนว่่าไหนๆ ก็็ทำำ�งาน เมืืองแล้้ว มาเป็็นสมาชิิกสภาเทศบาลด้้วยกัันเลยดีีกว่่า ซึ่่�งตอนนั้้�นนายกฯ มีีนโยบายสายด่่วน 1132 ซึ่่�งเป็็นบริิการ ทางการแพทย์์ฉุุกเฉิินของเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� ผมเห็็นว่า่ เป็็นนโยบายที่่�ดีีก็็เลยมาช่่วย นี่ ่� ก็็เพิ่่�งมาเป็็น สท. สมััยแรก ทุุกวัันนี้้�ก็็ยัังขัับรถรัับส่่งผู้้ป่่วยและคนชราอยู่่ในบทบาท ของ อปพร. (อาสาสมััครป้้องกัันภััยฝ่่ายพลเรืือน) ก็็จะมีี เจ้้าหน้้าที่่�คอยรัับสายว่าบ้่ ้านไหนต้้องการบริิการจากเราบ้า้ง เช่่นคุุณยายบ้้านนี้้�จะไปฟอกไต เขาก็็โทรมา ผมก็็ไปรัับเขา ที่่�บ้้าน และขัับไปส่่งโรงพยาบาล จากนั้้�นก็็ไปรัับคนอื่่�นต่่อ พอคุุณยายฟอกไตเสร็็จเขาก็็โทรมา ผมก็ขัับ็ ไปรัับและไปส่่ง แกที่่�บ้้าน เป็็นต้้น ผมเคยเป็ นโรคปอด น้ำหนักลดเหลือ ไม่ ถึง 50 กิโลกรัม ตอนนั้ นคิดว่ าไหนๆ ก็อาจจะต้ องตายแล้ ว ยังพอมีแรง ไปช่ วยเหลือ คนอื่นดีกว่ า จีีระพงษ์์ชิ้้นฮะ�ง้อ้สมาชิิกสภาเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ �
รถเป็็นของผมเอง จะมีีค่่าแรงจากเทศบาลวัันละ 300 บาท ให้้ ผมก็็เอาไปเติิมน้ำำ��มััน แต่่ก็็มีีสิิทธิ์์�เบิิกได้้ และก็็มีีห้้างร้า้น ในเขตเทศบาลช่่วยสนัับสนุุนสวััสดิิการต่า่งๆ เช่่น ซ่่อมรถ เปลี่่�ยนยาง ถ่่ายน้ำำ��มัันเครื่่�อง บางองค์์กรเขาก็็ให้้เงิินสนัับสนุุน เรามา ผมไม่่เก็็บไว้้เองหรอก ก็็ให้้ลููกน้้องที่่�มาช่่วยแบ่่งกััน ปีีนี้้�ผม 61 แล้้ว ไม่่ได้้ลำำ�บากเรื่่�องเงิินอะไร ที่่�ทำำ� เพราะอยาก ช่่วยคนมากกว่่า นอกจากรัับส่่งผู้้ป่่วย ในฐานะ สท. ผมก็็จะลงพื้้�นที่่� 41 ชุุมชนในเขตเทศบาล ไปสำำ�รวจความเดืือดร้้อนของชาวบ้้าน และจััดทำำ�แผนเยีียวยาไปเสนอเข้้าสภาเทศบาล เพื่่�อจััดสรร งบประมาณมาขัับเคลื่่�อนไป เรื่่�องไหนเร่่งด่่วน เขาก็็จะหางบ จััดสรรมาให้้เลย บางเรื่่�องที่่�ยัังไม่่เร่่งด่่วนนััก ก็็จะรองบประมาณ รอบถััดไป กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองเล็็กๆ ที่่�เงีียบสงบ อยู่่แล้้วเหมืือนอยู่่ หมู่่บ้้านมากกว่่า ผู้้คนจะรู้้จัักกัันเกืือบหมด จริิงอยู่่ เมืืองเรา อาจไม่่ได้ร่ำ้ำ��รวยอะไร แต่่ในทางกลัับกัันค่า่ครองชีีพก็ต่ำ็ำ�� ถ้าชีีวิ ้ติ ไม่่ฟุ้้งเฟ้้อก็็อยู่่ได้้สบาย ขณะเดีียวกััน พอเมืืองมีีปััญหา มัันก็็ สื่่�อสารถึึงกัันได้้หมด เทศบาลก็็สามารถเข้้ามาแก้้ได้้ตรงจุุด และความที่่�เมืืองมัันไม่่ได้หวืื ้อหวาอะไรมากนััก จึึงมีีการจััดตั้้�ง ชมรมหรืือสมาคมเพื่่�อทำำ�กิิจกรรมร่่วมกัันหลายกลุ่่ม อย่า่งกลุ่่ม ผู้้สููงอายุุเขาก็็ชวนกัันไปออกกำำ�ลัังกาย หรืือตัักบาตรทำำ�บุุญ ทุุกเช้าวัั ้นเสาร์์และอาทิตย์์ ิ มีีกลุ่่มแม่บ้่า้นรวมตััวกัันเต้้นแอโรบิิก ตอนเย็็น มีีกลุ่่มศิิลปิินที่่�ชวนเด็็กๆ มาเรีียนศิิลปะที่่�หอศิิลป์์ ไปจนถึึงการรวมกัันทำำ�ถนนคนเดิินเชิิงวััฒนธรรม เป็็นต้้น ทุุกวัันนี้้�ภรรยาผมเกษีียณจากงานโรงพยาบาลแล้้ว ไปทำำ� สวนที่่�อำำ�เภอนาคููลููกสาวคนโตเป็็นลููกจ้้างที่่�กองช่่างของ เทศบาลฯ ลููกเขยทำำ� ธกส. ที่่�นี่่� และมีีหลานหนึ่่�งคน ส่่วนลููก คนเล็็กทำำ�งานธนาคารที่่�นครปฐม ตกเย็็น ผมทำำ�งาน สท. กัับรัับส่่งผู้้ป่่วยเสร็็จ ถ้้าภรรยาเข้้ามาในเมืืองก็็จะกิินข้้าวด้้วย กัันทุุกวััน ภรรยาก็็ชอบแซวผมว่่าอายุุปููนนี้้�แล้้ว ไม่่อายเหรอ ที่่�ใส่่เสื้้�อกู้้ชีีพอยู่่ (หััวเราะ) เขาคงเห็็นว่าส่่ ่วนใหญ่่คนใส่ชุุ่ดนี้้� จะเป็็นคนหนุ่่มแน่่นอยู่่น่่ะ”
50 “ผมเป็็ นผู้้อำำนวยการสำำนัักการศึึกษา เทศบาลเมืือง กาฬสิินธุ์์ นอกจาก�ดููแลโรงเรีียนและศููนย์์เ ย์์ด็็กเล็็กในสัังกัดั เทศบาลแล้ว ้พัันธกิิจของเราคืือการสร้างพื้้�นที่่�กา ้รเรีียนรู้้ ให้กั้บคันทุุกวััย เช่น ตลา่ดนัดัที่่�มีีพื้้�นที่่�กิิจกรรมสำำหรับัเด็็ก และเยาวชน หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์ที่่�เป็็ นพื้้�นที่่� �จุุดประกาย ด้าน้ศิิลปะ หรือโ ืรงเรีียนผู้้สูู งอายุุ ที่่�มีีหลัักสููตรการเรีียนรู้้ สำำหรัับคนสููงวััย และกิิจกรรมให้พ้วกเขาได้ผ่้อน่คลาย เป็็ นต้น้ ผมไม่่เคยคิิดมาก่่อนว่่ากาฬสิินธุ์์�พร้้อมด้้วยคุุณสมบััติิของ เมืืองแห่่งการเรีียนรู้ เ้พิ่่�งมารู้ก็้็เพราะเมื่่�อทางอาจารย์์จาก มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�มาสร้้างความร่่วมมืือขัับเคลื่่�อนกลไก เมืืองแห่่งการเรีียนรู้้นี่่�แหละ คืือเราก็็ทำำ�ของเรามาเรื่่�อยๆ จนทางมหาวิิทยาลััยเอาหลัักวิิชาการเข้้ามา และเชื่่�อมโยง กิิจกรรมการเรีียนรู้้กัับชุุมชนต่่างๆ จนพบว่่าทางเทศบาลกัับ มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�มีีเป้้าหมายเดีียวกััน อย่า่งงานตลาดสร้า้งสุุขที่่�จััดทุุกเย็็นวัันอัังคารและพฤหััสบดีี รอบหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� ที่่�เทศบาลร่่วมเป็็นเจ้าภา้พ นายก เทศมนตรีีท่า่นยัังมอบหมายงานนี้้�ให้้กัับสำำ�นัักงานผม ซึ่่�งดูู ไม่่น่่าจะเกี่่�ยวข้้องอะไรกัับการทำำ�ตลาดเลย แต่่อย่า่ งที่่�บอกว่่า กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ กระทั่่�งตลาดนััดก็็ยัังเป็็น พื้้�นที่่�เรีียนรู้้ได้้เลย อาจเป็็นเพราะเมืืองกาฬสิินธุ์์�เราไม่่ได้มีีส้ถานที่่�ท่่องเที่่�ยว เด่่นๆ มากนััก การมีีถนนคนเดิินในรููปแบบตลาดนััด จึึงกลาย มาเป็็นที่่�พบปะของผู้้คนในเมืือง เป็็นที่่�ทำำ�กิิจกรรม และพัักผ่่อน ร่่วมกััน อย่่างสมััยก่่อน เทศบาลเขาพยายามจััดพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ที่่� สวนสาธารณะริิมแก่่งดอนกลาง มีีการจััดกิิจกรรมและทำำ� ห้้องสมุุดเล็็กๆ ในศาลาด้า้นหน้้าสวนสาธารณะ แต่่ปรากฏว่่า ไม่่ค่่อยมีีคนมาใช้้บริิการเท่่าที่่�ควร ส่่วนใหญ่่จะมาวิ่่�งหรืือนั่่�ง เล่่นที่่�สวน จนย้้ายพื้้�นที่่�เรีียนรู้้มาจััดในตลาดนี่่�แหละ เด็็กๆ มาใช้้พื้้�นที่่�จริิงๆ หรืือผู้้ใหญ่่ก็็หยุุดนั่่�งฟัังเสวนาบนเวทีี พร้้อม แลกเปลี่่�ยนมุุมมองอีีกด้้วย ขณะเดีียวกััน นอกจากการทำำ�ตลาดให้้เป็็นแหล่่งเรีียนรู้้ อีีกเรื่่�องที่่�ผมคิิดว่า่เมืืองของเราไม่่เหมืือนที่่�ไหน คืือการมีีหอศิิลป์์ เมืืองกาฬสิินธุ์์� เป็็นแหล่่งนััดพบ และทำำ�กิิจกรรมเกี่่�ยวกัับ เมืืองร่่วมกัันของประชาชน เพราะแทบจะไม่่มีีเมืืองไหนที่่� พิิพิิธภััณฑ์์ศิิลปะจะกลายเป็็นศููนย์์กลางเมืืองได้้เท่่าเรา เลยนะครัับ ส่่วนที่่�มาของหอศิิลป์์แห่่งนี้้�เกิิดจากที่่�จัังหวััดได้้ถ่่ายโอน อาคารศาลากลางหลัังเก่่าให้้ทางเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์�ดููแล แทบจะไม่ มีเมืองไหนที่ พิพิธภัณฑ์ ศิลปะจะกลายเป็ น ศูนย์ กลางเมืองเหมือนที่เทศบาล เมืองกาฬสินธุ์เลยนะครับ กัันติพิงษ์์ เบ้า้จัังหาร ผู้้อำำนวยการสำำนัักการศึึกษา เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ �