101 พวกเราชอบรองเ ้พลงอยู่ แล้ วค่ ะ พอเห็นว่ าครูเขาเปิ ดรับสมัครสมาชิก ชมรมดนตรี เลยสมัครไป ก็สนุกดีค่ ะ ได้ รองเ ้พลง ได้ ซ้ อมกับเพื่อนๆ และได้ ค่ าขนมด้ วย ยิ่่ง�ลัักษณ์์ ถิ่ษณ์์นก่�ระไสย และ สุุมิินตรา ศรีีงาม นัักเรีียนโรงเรีียนเทศบาล 6 ทุ่่งศทุ่่ รีีเมืืองประชาวิิทย์์
102 “ผมเป็็ นครููสอนวิชิาศิิลปะโรงเรีียนเทศบาล 6 ทุ่่งศทุ่่ รีี เมืืองประชาวิิทย์์ และสอนทย์์วิิชาดนตรีีในชั่่วโ�มงวิิชาชุมนุมุ ก็็จะชวนเด็็กๆ ที่่�สนใจอยากเล่น่ดนตรีีพอมีีแวว หรืือ มีีพื้้�นฐานทางดนตรีีมาซ้อ้มวงกััน โรงเรีียนเราเปิิดสอนระดัับอนุุบาล 1 ถึึงประถมศึึกษาปีีที่่� 6 โดยเป็็นโรงเรีียนร่่วม รัับเด็็กที่่�บกพร่่องด้า้นการเรีียนรู้มา้เรีียน ด้้วย จึึงมีีวิิชาชมรมที่่�ให้้ความสำำ�คััญกัับกิิจกรรมเสริิมเพื่่�อช่่วย พััฒนาการด้้านการเรีียนรู้้แก่่เด็็กๆ ต้้องยกเครดิิตให้้ผู้้อำำ�นวยการโรงเรีียน อาจารย์์กิ่่�งเพชร ธารพร ที่่�คอยสนัับสนุุนชมรมดนตรีี ซึ่่�งไม่่เพีียงการสนัับสนุุน เครื่่�องดนตรีีให้้เด็็กๆ ได้ฝึ้ึกซ้้อม แต่ยัั่ งเชื่่�อมโยงไปยัังหน่่วยงาน ต่่างๆ เพื่่�อให้้วงดนตรีีของโรงเรีียนได้้จััดแสดงตามอีีเวนท์์ สำำ�คััญๆ ในเขตเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์�ไปจนถึึงงานระดัับ จัังหวััดด้้วย วงดนตรีีของโรงเรีียนชื่่�อวงดอกพะยอมครัับ มีีสมาชิิก ด้้วยกััน 13 คน ก็็จะผลััดเปลี่่�ยนเป็็นรุ่่นๆ ไป ถ้าพี่้ ่� ป.6 เรีียนจบ ก็็จะรัับสมาชิิกใหม่่ ขณะนี้้�สมาชิิกอายุุน้้อยสุุดเป็็นนัักเรีียน ชั้้�นประถมศึึกษาปีีที่่� 3 เล่่นตำำ�แหน่่งคีีย์์บอร์์ด ผมจะสอนเด็็กๆ ทุุกเครื่่�องดนตรีีเลย โดยผสานดนตรีีไทย สากลที่่�เด็็กๆ ชอบอยู่่แล้้ว เข้ากัับ ้ดนตรีีลููกทุ่่งและดนตรีีพื้้�นบ้า้น อีีสาน และใช้้เครื่่�องดนตรีีโปงลางซึ่�งเ่ป็็นเครื่่�องดนตรีีเอกลัักษณ์์ ของกาฬสิินธุ์์�มาบรรเลงประกอบ ส่่วนใหญ่่จะซ้้อมช่่วงพัักเที่่�ยง พอเด็็กๆ กิินข้้าวเสร็็จ ก็มา็รวมตััวกัันในห้้องซ้้อม หลัักๆ นอกจากสอนวิธีีิการเล่่นดนตรีีแล้้ว ผมจะสอนเรื่่�องการทำำ�งาน ร่่วมกัันเป็็นทีีม ให้้ทุุกคนสามััคคีีกััน เพราะถ้าสมาชิ้ ิกไม่สามัั ่คคีี เราก็็จะบรรเลงเป็็นเพลงไม่่ได้้ อีีกเรื่่�องคืือการฝึึกฝนให้้เด็็กๆ เกิิดสมาธิิและรู้้จัักความ อดทน เพราะดนตรีีมัันไม่่ใช่่แค่หัั่ดสองสามวัันแล้้วจะขึ้้�นเพลง ได้้เลย ยิ่่�งเด็็กวััยนี้้�เขาจะติิดเพื่่�อนและติิดเล่่นกัันด้้วย ผมก็็จะ บอกเขาว่่าถ้้าถึึงเวลาซ้้อมก็็ขอให้้มีีสมาธิิเต็ม็ ที่่� บางครั้้�งซ้้อม ไปก็็มีีเด็็กๆ น้ำำ��ตาซึมกัั ึนบ้้าง แต่่เราก็็อยากให้้เขาจริิงจััง และรู้้จัักถึึงประโยชน์์ส่่วนรวม ให้้ทุุกคนทำำ�หน้้าที่่�ของตััวเอง เต็็มที่่�
103 วงดอกพะยอมส่่วนมากจะเล่่นในกิิจกรรมโรงเรีียน ตอนเลิิกเรีียนวัันอัังคารและพฤหััสบดีีบางครั้้�งก็็ไปโชว์์ที่่�ถนน คนเดิินตลาดสร้้างสุุขบ้้าง งานระดัับเทศบาลและระดัับจัังหวััด เราก็็ไปแสดงมาด้้วย ล่่าสุุดไปแสดงที่่�งานฟื้้�นใจเมืืองตรงริิม น้ำำ��ปาว มีีผู้้ใหญ่่มาถามว่่าวงเรารัับงานไหม ผมก็็จะไปคุุยกัับ ผอ.กิ่่�งเพชร เรื่่�องรัับงานว่่าสะดวกให้้เด็็กๆ ไปไหม ค่าจ้่า้งจะแบ่่งให้้สมาชิิกในวงเท่ากัั ่นหมดแหละครัับ เด็็กได้้ ค่่าขนม พวกเขาก็็ดีีใจ แต่่สำำ�คััญกว่่านั้้�น คืือการที่่�พวกเขา มีีสมาธิิ และสามารถทำำ�งานเป็็นทีีมได้้ ไม่ว่่ ่าพวกเขาจะโตไป ทำำ�อาชีีพอะไร ถ้้ามีีพื้้�นฐานตรงนี้้� ไปต่่อได้้ง่่ายทั้้�งนั้้�นครัับ” สำ คัญกว่ าค่ าตอบแทน คือการที่เด็กๆ ได้ ฝึ กสมาธิ และสามารถทำงานเป็ นทีมได้ ไม่ ว่ าพวกเขาจะโตไปทำอาชีพอะไร ถ้ ามีพื้ นฐานตรงนี้ ก็ไปต่ อได้ งายทั ่ ้ งนั้ นครับ เสนีีย์์ กานีีย์์รกระจ่าง่ ครููสอนศิิลปะโรงเรีียนเทศบาล 6 ทุ่่งศทุ่่ รีีเมืืองประชาวิิทย์์ และผู้้ค วบคุุมวงดนตรีีดอกพะยอม
104 “พ่ ่ อแม่ผม่ เป็็ นชาวนา แต่พ่วกท่านอยากใ ่ห้ผม้เรีียน หนัังสืือเพื่่�อทำำอาชีีพอื่่�นมากกว่่ า จึึงส่่ งเรีียนตามปกติิ จบมา ก็็ไปทำำ งานที่่�กรุุงเทพฯ อยู่่ที่่�นั่่นเ�กืือบสิิบปีี ที่่� ทำำงานสุุดท้าย้ คืือบริิษััทโซนี่่� แล้ว้ก็็เกิดอิ่่� มตััว ผมกับัแฟนจึึงชวนกัันกลับมัา อยู่่บ้านที่่�กาฬ ้สิินธุ์์ � พอกลัับมาก็็ทำำ�ร้้านเช่่าวิิดีีโอก่่อน ผลตอบรัับดีีมากๆ กระทั่่�งเจอ วิิกฤตต้มยำ้ ำ�กุ้้ง จากดีีๆ อยู่่ ชั่่�วข้ามคืื ้นก็็กลายเป็็นหนี้้ถึ�ึงขั้้�นล้ม้ละลาย ก็็ต้้องเสีียที่่�ดิินใช้้หนี้้�ไปส่่วนหนึ่่�ง แล้้วธุุรกิิจนี้้�ก็็ไปต่่อไม่่ได้้ ทีีนี้้�ก็็มา คิิดกัันว่า่จะทำำ�อะไรต่่อไป สุุดท้า้ยก็นำ็ำ�ต้้นทุุนที่่�ครอบครััวผมมีีอยู่่แล้้ว มาทำำ� นั่่�นคืือการเป็็นเกษตรกร เราใช้้ที่่�นาของที่่�บ้้านมาทำำ� ที่่�ดิินตรงนี้้�ดีีหน่่อยเพราะอยู่่ในเขต ชลประทาน ปีีแรกเราทำำ�นาปรัังก่่อน แต่่ก็็เจอปััญหาเรื่่�องเงิินทุุน เพราะทำำ�แบบเกษตรกรทั่่�วไปคืือปลููกข้้าวไปขายโรงสีีพึ่่�งพาปััจจััย ภายนอกอย่า่งเดีียว เลยไม่่ได้ผ้ลผลิตตามิ ที่่�ต้้องการก็คิ็ิดกัันว่าถ้่าทำ้ ำ� แบบนี้้�ต่่อไป ก็็คงไม่ยั่่ ่�งยืืนสัักทีี เลยมาทบทวนโจทย์์กัันใหม่่ ก็็พอดีีวัันหนึ่่�งเราเปิิดข่า่ วในพระราชสำำ�นัักช่่วงหััวค่ำำ�� เห็็นสมเด็็จ พระเทพฯ ท่า่ นโยนกล้า้ที่่�นครนายก เขาเรีียกการทำำ�นาโยน เราสนใจ วิิธีีการนี้้� จึึงไปหาข้้อมููลเพิ่่�มเติิม หาหนัังสืือมาอ่่าน และทดลองทำำ� ลองผิิดลองถููกมาเรื่่�อยๆ จนมีีโอกาสได้้ไปเรีียนเพิ่่�มเติิมกัับอาจารย์์ เดชา ศิริิิภััทร ปราชญ์์พื้้�นบ้า้น และผู้้ก่่อตั้้�งมููลนิธิิข้ิา้วขวััญที่่�สุุพรรณบุุรีี ช่่วงปีี 2557-2558 ไปเรีียนรู้้การทำำ�เกษตรธรรมชาติิโดยใช้จุุลิ้ ินทรีีย์์ เป็็นหลัักแทนการใช้้ปุ๋๋�ยเคมีี และนั่่�นเป็็นจุุดเริ่่�มต้้นให้้พวกเรากลัับ มาจััดสรรที่่�ดิินและทรััพยากรใหม่่ เริ่่�มทำำ�เกษตรอิินทรีีย์์ครั้้�งแรก ที่่�กาฬสิินธุ์์� ผลผลิติแรกออกมาในปีี 2559 ดีีที่่�เราเคยเป็็นทั้้�งพนัักงานบริิษััท และทำำ�ธุุรกิิจมาก่่อน ก็็เลยพอรู้ช่้่องทางในด้้านการขายและทำำ�การ ตลาด เราเอาสิินค้า้ไปขึ้้�นโอทอป และได้้เป็็นโอทอป 5 ดาว ในผลิติภัณฑ์ั ์ ข้้าวไรซ์์เบอร์์รี่่� ข้า้วเหนีียวดำำ� และข้้าวเหนีียวแดง ซึ่่�งทั้้�งหมดเป็็น ข้้าวพัันธุ์์�พื้้�นเมืือง มาปีี 2562 เมื่่�อช่่องทางการขายอยู่่ตััวแล้้ว เราก็มาตั้้ ็ �งกลุ่่มเกษตร อิินทรีีย์์ ‘ชาวนา บ้า้นนอก’ เพราะอยากสร้้างเครืือข่่ายเกษตรกรใน บ้้านเกิิดเรา ให้้เขาหัันมาทำำ�เกษตรอิินทรีีย์์พึ่่�งพาตััวเองอย่่างยั่่�งยืืน แต่่แรกๆ เขาก็็ไม่่เข้้าใจกััน เขาเรีียกเราเป็็นภาษาอีีสานว่่า ‘ผีีบ้้า เฮ็็ดนา’ เพราะเห็็นว่า่เราทำำ�นาไม่่เหมืือนชาวบ้้าน เขาก็ยัั็งสงสััย อยู่่ว่่าทำำ�นาแล้้วไม่่ใส่่ปุ๋๋�ย ข้้าวมัันจะขึ้้�นได้้ยัังไง เราก็็ไม่่พยายามไป โต้้เถีียงอะไรเขา แต่่ทำำ�ให้้เขาเห็็นมาเรื่่�อยๆ ว่่าจุุลิินทรีีย์์มััน ทำำ�ได้้จริิง จนชาวบ้า้นมาร่่วมกัับเราจริิงๆ เมื่่�อปีีที่่�แล้้ว ส่่วนหนึ่่�งก็็เพราะ ทางจัังหวััดเขาจััดสรรงบประมาณมาส่่งเสริมิให้้เกษตรกรทำำ�อิินทรีีย์์ ด้้วย และเราก็็ทำำ�ของเราอยู่่แล้้ว เขาก็็เลยขอให้้เราเปิิดเป็็นศููนย์์
105 อบรมเลย จากที่่�เขาไม่่เชื่่�อเรา เขาก็็มาฟััง และมาเห็็น จึึงสามารถ ตั้้�งกลุ่่มวิิสาหกิิจชุุมชนขึ้้�นมาได้้ เราจะบอกเพื่่�อนเกษตรกรทุุกคนว่่าเกษตรอิินทรีีย์์มัันคืือความ ปลอดภัยัต่่อตััวเราเองและผู้้บริิโภค ขณะเดีียวกััน เราสามารถกำำ�หนด ราคาให้้สอดรัับกัับต้้นทุุนได้้ ไม่จำ่ ำ�เป็็นต้้องให้้โรงสีีมากดราคาเหมืือน เมื่่�อก่่อน ที่่�สำำ�คััญ คุุณภาพข้้าวก็็ดีีกว่่า อย่่างข้้าวไรซ์์เบอร์์รี่่� นี่ ่�ทั้้�งหอม และนุ่่มกว่า่ และพอเข้า้โอทอป ยัังทำำ�ให้้เราเข้าถึ้ ึงงานวิจััิยของหน่่วย งานต่า่งๆ ซึ่�ง่นำำ�มาสู่่องค์์ความรู้ในก้ารแตกไลน์์ผลิติภัณฑ์ั ์สร้า้งมููลค่า่ เพิ่่ม� ได้อีี้ก เช่่นของเราเอง จากที่่�ทำำ�ข้า้วกล้้องอย่า่งเดีียว ทุุกวัันนี้้�เราก็็ ทำำ�ทั้้�งผงจมููกข้้าว น้ำำ��ส้้มสายชููจากข้้าว สบู่่ รวมถึึงล่่าสุุดที่่�ทำำ�วิิจััยกัับ ทางมหาวิิทยาลััยขอนแก่่นในการทำำ�ซุุปข้้าวหอม เป็็นต้้น ความที่่�ผมเคยทำำ�งานบริษััทิ โซนี่มา ่� ทำำ�ให้้มีีทัักษะในการถ่า่ยภาพ นิ่่�งและวิิดีีโอ ก็็ใช้้ทัักษะนี้้�ทำำ�สื่่�อสร้้างความรัับรู้ผ่้่านเพจเฟซบุ๊๊�ค (Facebook: ชาวนา บ้้านนอก ข้้าวธรรมชาติิ เพื่่�อสุุขภาพ) ซึ่่�งเพจนี้้� ไม่่ใช่่แค่่มีีไว้้ขายของอย่่างเดีียว แต่่จะคอยอััพเดตผลิิตผลที่่�เราทำำ� ในพื้้�นที่่� แบ่่งปัันองค์์ความรู้้ และเผยแพร่่คลิิปที่่�เราสองคนไปอบรม ด้้านการทำำ�เกษตรในที่่�ต่า่งๆ ด้้วย ควบคู่่ไปกัับการทำำ�ธุุรกิิจ ผมอยากให้้ที่่�นาของเราเป็็นพื้้�นที่่� เรีียนรู้ ที่่�ไ้ม่่ใช่่แค่ศูู่นย์์อบรมด้า้นการเกษตร อย่า่ งที่่�ผ่า่นมา เทศบาล เขาพานัักเรีียนจากสภาเด็็กและเยาวชนมาเรีียนรู้้เรื่่�องการทำำ�นา กัับเรา พวกเราก็็ยิินดีีเป็็นวิิทยากรให้้มากๆ แต่่เสีียดายปีีก่่อนๆ เขามีีเวลาให้้แค่่วัันเดีียว จึึงได้้แค่่เรีียนรู้้ขั้้�นพื้้�นฐาน ปีีนี้้�ผมเลยไปคุุย กัับเทศบาลว่่าถ้้าทำำ�กิิจกรรมสัักสองวัันได้้ไหม จะได้้ให้้เด็็กๆ เข้้าใจ กระบวนการตั้้�งแต่่ต้้นน้ำำ��ถึึงปลายน้ำำ�� สอนวิิธีีการลงทุุนและ การจำำ�หน่่าย ไม่่ใช่่แค่่การมีีประสบการณ์์ร่่วมเฉยๆ แล้้วกลัับไป นอกจากนี้้� เราก็็พยายามทำำ�หลัักสููตรเรีียนรู้้นอกห้้องเรีียนไป เสนอกัับทางโรงเรีียนในสัังกััดเทศบาลด้้วย เพราะคิิดว่่าอย่่างไรเสีีย เด็็กๆ ส่่วนใหญ่่ในอำำ�เภอนี้้�ก็็โตมากัับสัังคมเกษตรกรรม ถึึงพวกเขา ไม่่คิิดจะเป็็นชาวนาในอนาคต แต่่เรีียนรู้้พื้้�นฐานเรื่่�องนี้้�ไว้้ ก็็น่่าจะ เป็็นประโยชน์์ไม่่น้้อย ที่่�อยากทำำ�เรื่่�องการศึึกษา ก็็เพราะมีีเราสองคนเป็็นกรณีีศึึกษาเลย จริิงอยู่่ ทุุกวัันนี้้�ค่่านิิยมในบ้้านเรา ผู้้ใหญ่่ยัังสอนให้้ลููกๆ เรีียนเก่่ง จบมาจะได้้เป็็นเจ้า้คนนายคน แต่่ในความเป็็นจริิง การเป็็นเจ้า้นายเนี่่�ย มีีเก้าอี้้ ้ �ให้้เรานั่่�งกี่ตัั่� ว? ไม่่ใช่ทุุ่ กคนที่่�จะได้นั่้่�งเก้าอี้้ ้ นั้้� �น แล้้วคนที่่�โอกาส ไม่่เอื้้�ออำำ�นวยล่่ะ พวกเขาจะทำำ�ยัังไงกัับชีีวิิต และเราก็ส็อนลููกเราแบบนี้้� ไม่จำ่ ำ�เป็็นต้้องเรีียนเก่่งได้้ที่่� 1 ของห้้อง ก็็ได้้ แค่่ให้้รู้้จัักตััวเอง รู้้ว่่าต้้นทุุนเรามีีอะไร และจะสามารถต่่อยอด ต้้นทุุนที่่�มีีต่่อไปยัังไง เราไม่ปิ่ ิดกั้้�นความฝัันของเขา เขาอยากทำำ�อะไร ทำำ�เลย แต่ถ้่าท้้า้ยที่่�สุุด ถึึงเขาจะไม่สามา่รถทำำ�ได้้อย่า่ งที่่�ฝััน เราก็ยัั็งมีี ต้้นทุุนตรงนี้้�รองรัับอยู่่” แรกๆ คนแถวนี้ก็ไม่ เข้ าใจ เขาเรียกเราเป็ นภาษาอีสานว่ า ‘ผีบ้ าเฮ็ดนา’ เพราะเห็นว่ าเรา ทำ นาไม่ เหมือนชาวบ้ าน ทองใบ ไชยสิิงห์์ และจิรพรริณ วรนิิตย์์ กลุ่่มผลิ ิตข้าวเ ้ พื่่�อสุุขภาพ ‘ชาวนา บ้านนอก’ ้อำำเภอยางตลาด กาฬสิินธุ์์ � facebook: Chawnabannog Kalasin
106 นิิยามการเป็็ น ‘เมืืองรอง’ ตามที่่�สัังคมเข้าใจ แ ้ง่มุ่มุหนึ่่�งคืือความหมาย ของการต้อง้พึึงพาเมืืองหลัักที่่�อยู่่ติดกัิ ัน ทั้้งเศ�รษฐกิิจ การศึึกษา สุุขภาพ รวมถึึงโอกาสของการเติบิ โตในทุุกๆมิติิ แม้้ ในยุคนีุ้้�สมััยนี้้�ตลาดการท่องเที่่�ยว ่ จะพยายามนำำเสนอเสน่ห์์่เ ห์์มืืองรองในท่า่ ทีีของ Hidden Gem เพื่่�อเชื้้�อเชิิญให้้ นัักท่องเที่่�ยวได้ ่ค้้น้ พบสิ่่งใหม่ � ่ ใช้้ เวลา กับัเม็ด็เงิินกระจายไปสู่่กระเป๋๋ าคนท้องถิ่้น่� ให้ม้ากขึ้้�น แต่หั่ ัวใจของการพััฒนาเมืือง ‘รอง’ ให้แ้ข็็งแรง และยืืนยัดั ได้้ เป็็ น ‘หลััก’ ด้วยตนเอง ที่่�แ ้ท้จ้ริิงแล้ว ้ คืือ อะไร? ...ที่่�กาฬสิินธุ์์�มีีประกายของคำำ�ตอบของคำำ�ถามนี้้ผ่�า่นความร่่วมมืือร่่วมใจของพลเมืือง ภาครััฐ เอกชน และภาควิิชาการผ่า่ นโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ที่่�เริ่่�มด้้วยคนในพื้้�นที่่� โครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้กาฬสิินธุ์์� ดำำ�เนิินการในชื่่�อ ชุุดโครงการการพััฒนา ต้้นแบบเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ (Learning City) ผ่่านระบบกลไก ความร่่วมมืือเชิิงพื้้�นที่่�เพื่่�อ พััฒนาเศรษฐกิิจท้้องถิ่่�น กรณีีศึึกษา เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� โดยมีี โดย รองศาสตราจารย์์ ดร.กตััญญูู แก้้วหานาม เป็็นหััวหน้้าชุุดโครงการวิิจััย สัังกััด มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์� และมีีโครงการย่่อย 3 โครงการ โครงการย่่อยที่่� 1 กลไกความร่่วมมืือเชิิงพื้้�นที่่�เพื่่�อการขัับเคลื่่�อนเมืืองแห่่งการ เรีียนรู้้ (Learning City) โดย ผู้้ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.พิิมพ์์ลิิขิิต แก้้วหานาม เป็็นหััวหน้้าโครงการวิิจััย โครงการย่่อยที่่� 2 การพััฒนาพื้้�นที่่�การเรีียนรู้ (Learning Space) เ ้พื่่�อพััฒนาเศรษฐกิิจ และสัังคมระดัับเมืืองแบบบููรณาการ พื้้�นที่่�กายภาพ (Physical Space) และพื้้�นที่่�ที่่�ไม่่ใช่่ กายภาพ (Non Physical Space) โดย ผู้้ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร. อาริิยา ป้้องศิิริิ เป็็นหััวหน้้าโครงการ สร้างกา ้ รเรีียนรู้้ สู่่ เมืืองอุุดมสุุข Feature ก า ฬ สิิ น ธุ์์ ์
107 โครงการย่่อยที่่� 3 การขัับเคลื่่�อนหลัักสููตรท้้องถิ่่�นผ่า่นกิิจกรรม การเรีียนรู้้ทุุกช่่วงวััยที่่�มีีการผสานและเชื่่�อมโยงพื้้�นที่่�แห่่งการ เรีียนรู้้เมืืองกาฬสิินธุ์์� โดยผู้้ช่่วยศาสตราจารย์์ ดร.จริิยา อิินทนิิล เป็็นหััวหน้้าโครงการวิิจััย วััตถุุประสงค์์หลัักของโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้กาฬสิินธุ์์� มีีอยู่่ 3 เรื่่�องหลััก 1.เพื่่�อขัับเคลื่่�อนกลไกความร่่วมมืือในระดัับเมืืองจากทุุก ภาคส่่วน เพื่่�อร่่วมกัันใช้้เครื่่�องมืือและกลยุุทธ์์เมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ ทั้้�งในการขัับเคลื่่�อนและพััฒนาเมืือง กระตุ้้นความภาคภููมิิใจและ การมีีส่่วนร่่วมของพลเมืือง (Citizen engagement) ผ่า่นการใช้้ พื้้�นที่่�สาธารณะเป็็นพื้้�นที่่�แห่่งการเรีียนรู้้ 2. เพื่่�อพััฒนาหลัักสููตรท้้องถิ่่�นสู่่การเป็็นเมืืองน่าศึ่ ึกษาที่่�เหมาะสม กัับทุุกช่่วงวััย และสร้้างกระบวนการเรีียนรู้้แบบมีีส่่วนร่่วมเพื่่�อ ขัับเคลื่่�อนหลัักสููตรท้้องถิ่่�นที่่�เชื่่�อมโยงกัับพื้้�นที่่�แห่่งการเรีียนรู้้ (Learning Space) 3. เพื่่�อเชื่่�อมโยงพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ (Learning Space) ทั้้�งพื้้�นที่่� กายภาพ (Physical Space) และพื้้�นที่่�ที่่�ไม่่ไช่่กายภาพ (Non-Physical Space) เพื่่�อพััฒนาเศรษฐกิิจและสัังคมเมืืองแบบบููรณาการ กล่่าวโดยสรุุปวััตถุุประสงค์์ทั้้�ง 3 ข้้อและกิิจกรรมกัับผลลััพธ์์ ของทั้้�ง 3 โครงการ ต่่างมีีเป้้าหมายสำำ�คััญร่่วมกััน คืือ การพััฒนา เมืืองกาฬสิินธุ์์�ให้้เป็็นเมืืองอุุดมสุุข ผ่่านการเรีียนรู้้หนุุนเสริิม สร้้างสรรค์์องค์์ประกอบต่่างๆ ให้้ ‘เมืืองอุุดมสุุข’ มีีความเป็็น รููปธรรมจัับต้้องได้้ และคนกาฬสิินธุ์์�ได้มีีส่้ ่วนร่่วมออกแบบ และ เป็็นเจ้้าของ กิิจกรรมภายใต้้โครงการวิจััิย เกิิดผลดำำ�เนิินการ ดัังนี้้� 1) การสร้า้งการรัับรู้เ้รื่่�องการพััฒนาเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ร่่วมกัับภาคีี ความร่่วมมืือในจัังหวััดกาฬสิินธุ์์�และสามารถสร้า้งประเด็็น สาธารณะร่่วมในการขัับเคลื่่�อนเศรษฐกิิจชุุมชน ผ่่านการจััด เวทีีเสวนาความสุุข 5 มิิติิของแต่่ละช่่วงวััย 2) พััฒนากลไกการขัับเคลื่่�อนเมืืองอุุดมสุุขตามนโยบายของเทศบาล เมืืองกาฬสิินธุ์์�ให้้สอดคล้้องกัับการขัับเคลื่่�อนหลัักสููตรท้้องถิ่่�น พื้้�นที่่� เรีียนรู้้ท้้องถิ่่�น และการสร้้างการมีีส่่วนร่่วมในกิิจกรรมเรีียนรู้้ท้้องถิ่่�น 3) การปรัับปรุุงหลัักสููตรท้้องถิ่่�น ถ่า่ยทอดประวััติิศาสตร์์และวััฒนธรรม ท้้องถิ่่�น สอดคล้้องกัับความต้้องการของโรงเรีียนสัังกััดเทศบาลเมืือง กาฬสิินธุ์์� ซึ่�งเ่ ป็็นหลัักสููตรท้้องถิ่่�นสู่่การเป็็น “เมืืองน่่าศึึกษา” ซึ่่�งให้้ ความสำำ�คััญกัับการศึึกษาใน 4 ประเด็็น ได้้แก่่ 1-การศึึกษาประวััติิศาสตร์์ และวััฒนธรรมชุุมชน 2-การศึึกษาภููมิิปััญญาท้้องถิ่่�นที่่�เป็็นเอกลัักษณ์์ และผลัักดัันการสืืบทอดและพััฒนาภููมิิปััญญา 3- ใช้้ทุุนทางสัังคม ที่่�ชุุมชนมีีมาต่่อยอดระบบการศึึกษา รวมถึึงเชื่่�อมร้้อยทุุนทางสัังคม ที่่�เป็็นมนุุษย์์ เครืือข่่ายภาคีี ให้้มีีส่่วนร่่วมในการออกแบบพััฒนาเมืือง 4- สัังคมผาสุุก สร้้างสัังคมแห่่งการเรีียนรู้้มีีการสร้้างนวััตกรรม ทางการศึึกษา พััฒนาจััดการศึึกษาให้้ทั่่�วถึึงและเท่่าเทีียม ส่่งเสริิม การเรีียนรู้้ตลอดชีีวิติ 4) สนัับสนุุนตลาดวััฒนธรรมท้้องถิ่่�นเพื่่�อเป็็นกลไกในการส่่งเสริมิ เศรษฐกิิจท้้องถิ่่�น ตลาดวััฒนธรรมชุุมชนเมืืองเก่่า และตลาดชุุมชน ริิมน้ำำ��ปาว สร้้างเวทีีสำำ�หรัับกิิจกรรมส่่งเสริมศิิ ิลปะวััฒนธรรมกาฬสิินธุ์์� และเป็็นพื้้�นที่่� (Knowledge Transfer) ของทุุกช่่วงวััยผ่่านกิิจกรรมตลาด นััดเด็็กดีี (Kids Market) 5) นัักจััดการเรีียนรู้้เมืือง (City Learning Administrator) ภายใต้้แนวคิิด 1 ชุุมชน 1 นัักจััดการเรีียนรู้เ้มืือง เชื่่�อมโยง กัับพื้้�นที่่�เส้้นทางการเรีียนรู้้ 9 ชุุมชน การดำำเนิินงานวิิจััยและการขับัเคลื่่�อนเมืืองกาฬสิินธุ์์ � ให้้ เป็็ น “เมืืองอุุดมสุุข” ผ่านกา่ รมีีส่่ วนร่่ วมของคนกาฬสิินธุ์์ � และโครงการกาฬสิินธุ์์ � เมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้ ยัังคงเดิินหน้า้ต่อไ ่ ป ติดิตามงานขับัเคลื่่�อนกาฬสิินธุ์์ �เมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้ได้ที่่� ้ Facebook Page : Kalasin Learning City https://www.facebook.com/kalasinlearner
108
109
110
111
112 สถาบัันอุุดมศึึกษา ในพื้้�นที่่จั�ังหวััด มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์ มหาวิิทยาลััยมหามกุุฏราชวิิทยาลััย วิิทยาลััยนาฏศิิลปะกาฬสิินธุ์์ � วิิทยาลััยเทคนิิคกาฬสิินธุ์์ � สถาบัันการอาชีวศึึ ีกษาภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ 3 ขนาดพื้้�นที่่�เทศบาล เมืืองกาฬสิินธุ์์ 16.96 ตร.กม. จำำนวนประชากร ในเขตเทศบาลฯ 33,745 คน (ข้อ้มููลปีี 2560) โรงเรีียน สัังกััดเทศบาลฯ 6 แห่ง่ ด้ว้ยความที่่ศู�ูนย์์กลางเ ย์์มืืองกาฬสิินธุ์์ไ�ม่่ ใหญ่่ ไม่่ เล็็ก เครืือข่ายสาย่สััมพัันธ์์ ผู้้คนผู้้ยัังคงเอื้้�อมถึึงกััน และเป็็ นต้นทุุน้ ที่่ดี�ีในการรวมพลัังผู้้คน เพื่ผู้้ ่�อผลัักดััน เป้้ าหมายของเมืือง สู่่เมืืองน่า่ ศึึกษา และการสมััครเป็็ นสมาชิิกเครืือข่ายเ่มืือง แห่งกา่รเรีียนรู้้ UNESCO ..นี่่คื�ือข้อ้มููลพื้้�นฐานของเมืือง และกลยุทธ์์ุทธ์์เมืือง แห่งกา่รเรีียนรู้้ที่่ �เติิมเต็็มพลัังพลเมืือง ให้กาฬ ้สิินธุ์์ � อุุดมสุุข จัังหวััด กาฬสิินธุ์์ � เมื ื องอุุดมสุุข กาฬสิินธุ์ ์ � 4 แห่ง่ กาฬสิินธุ์์ � วัันนี้้ � จ. มหาสารคาม อ. หนองกุุงศรีี อ. ท่า่คัันโท อ. ยางตลาด อ. ห้ว้ยเม็็ก
113 มููลค่่าผค่่ลิติภััณฑ์์ มวลรวมจัังหวััดต่่อหั วั 73,587 บาท/คน/ปีี GDP ปีี 2562 58,617 ล้าน้บาท/ ปีี ปลููกข้า้ว 1.5 ล้านไร่ ้ ่พืืชเกษตร อัันดับั 1 ผลิติภััณฑ์ขึ้้์ �นชื่่อ� ผ้าไห ้มแพรวา ข้า้วเหนีียวเขี้้�ยวงา ข้า้วเหนีียวเขาวง *ข้อ้มููลสำำนัักงานปลััดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์์, 2562 รณ์์ เกิิดตลาดวััฒนธรรมท้อ้งถิ่น่� คืือ ตลาดวััฒนธรรมชุุมชนเมืืองเก่า และ่ ต่อยอดเ่ พิ่่�มเติิมจากกลไกที่่�เกิิดขึ้้�นคืือ ตลาดชุุมชนริิมน้ำปำาวเชื่่�อมโยง เส้้ นทางการเรีียนรู้้ *ตลาดชุุมชนเมืืองเก่า, ่ธ.ค. 64 1,530 คนเข้าร่้ว่มกิิจกรรมที่่ต�ลาด 82 ร้านในกา ้รเข้าร่้ว่มกิิจกรรม กิิจกรรมตลาดนััดเด็็กดีี (Kids Market) ดำำเนิินการขับัเคลื่่�อนโดย ชุุดโครงการการพััฒนาต้นแ้บบ เมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้ (Learning City) ผ่าน่ระบบกลไกความร่ว่มมืือเชิิงพื้้�นที่่�เพื่่�อพััฒนาเศรษฐกิิจ ท้อง้ ถิ่่น ก�รณีศึึ ีกษา เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ � โดยมีี โดย รองศาสตราจารย์์ ดร.กตััญญูู แก้ว้หานาม เป็็ นหัวัหน้า้ชุุด โครงการวิิจััย สัังกััด มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์ � สนับัสนุุนโดย หน่ว่ยบริิหารและจััดการทุุนด้านกา้รพััฒนาระดับพื้้ ั �นที่่� (บพท.) และเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ � ผลลัพธ์์ั พธ์์จากงานวิิจััย สร้้ างการรัับรู้้ การพััฒนาเมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้ ผ่านเ่วทีีสาธารณะและการทำำงาน ร่ว่มกับัเครืือข่าย ่ พััฒนากลไกการขับัเคลื่่อ�น เมืืองอุุดมสุุข กลไกการขับัเคลื่่�อนเศรษฐกิิจ ท้อง้ ถิ่่นผ่�านคณะก่รรมการบริิหาร ตลาดวััฒนธรรมเมืืองกาฬสิินธุ์์ � การปรัับปรุุงหลัักสููตรท้อ้งถิ่น ่� ประวััติิศาสตร์์และวััฒน ตร์์ธรรม ที่่�สอดคล้อง้กับัความต้องกา้รของ โรงเรีียนสัังกััดเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ � วิิเคราะห์ปั์ั จจััย ที่่มี�ผีลต่อกา่รสร้างเ ้มืือง แห่งกา่รเรีียนรู้้ และนำำมาต่อยอด่ การออกแบบรููปแบบกิิจกรรม การเรีียนรู้้ทุุกรู้้ช่ว่ งวััย นัักจััดการเรีียนรู้้เมืือง (City Learning Administrator) จำำนวน 20 คน เชื่่�อมโยงเส้้ นทางการเรีียนรู้้ 9 ชุุมชน ภายใต้แน้วคิิด 1 ชุุมชน 1 นัักจััดการเรีียนรู้้เมืือง แหล่่งเล่่รีียนรู้้เสมืือนจริิง (Virtual Learning Space) เรีียนรู้้ปร ะวััติิศาสตร์์และตร์์ วััฒนธรรมกาฬสิินธุ์์ � ในรููปแบบออนไลน์์ Kalasin Learning City 7 1 2 3 4 5 6 จ. อุุดรธานีี จ. สกลนคร จ. มุุกดาหาร จ. ร้อยเ ้อ็็ด จ. มหาสารคาม อ. เมืือง อ. กุฉิุินารายณ์์ อ. เขาวง อ. คำม่ำว่ง อ. หนองกุุงศรีี อ. นาคูู อ. ยางตลาด อ. ฆ้้ องชััย อ. กมลาไสยอ. ร่อง่คำำ อ. ดอนจาน อ. นามน อ. ห้ว้ยผึ้้�ง อ. สหััสขัันธ์์ อ. สามชััย อ. สมเด็็จ
114 เมืือง น่า่ ศึึกษา ศึึกษาประวััติิศาสตร์์เมืือง เรีียนรู้้สืืบ ทอดต่่อ ยอดภูมิูปัิั ญญาองค์คว์ามรู้้ ใช้ทุุ้นทางสัังคม เชื่่�อมร้อย้ผู้้คนผู้้พััฒนาเมืือง สร้้ างสัังคมที่่�ผาสุุก ผ่านกา่รเรีียนรู้้ทุุกรู้้ช่ว่ งวััย และการพััฒนาการศึึกษา เมืืองแห่ง่การเรีียนรู้้ UNESCO เมืืองกาฬสิินธุ์์ � ได้ส่้ ่ งเอกสาร ขอรับัการพิิจารณาเป็็ นเครืือข่าย่ เมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้ UNESCO ไปเมื่่�อปลายเดืือน พ.ค. 66 เทศบาล เมืืองกาฬสิินธุ์์ � นิยามเิมืืองที่่ดี�ี คืือ เมืืองน่าอ่ยู่่ เมืืองน่า่ท่องเ่ ที่่�ยว เมืืองน่าลงทุุน และเ่มืืองน่า่ ศึึกษา เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ �เน้นกา้รพััฒนา ให้้ เมืืองกาฬสิินธุ์์ �เป็็ น ‘เมืืองน่่าน่่ศึึกษา’ การยกระดับั คุุณภาพการศึึกษา โรงเรีียนเทศบาล
115 องค์์ปร ะกอบ กาฬสิินธุ์ ์ � เมื ืองแห่่งการเรีียนรู้้� ยุทธุศาสตร์์ การผลัักดััน ให้้ เมืืองกาฬสิินธุ์์ �เข้าร่้ว่ม เป็็ นเครืือข่าย่ระดับั โลก ด้า้นเมืืองแห่่งการเห่่รีียนรู้้ ของยููเนสโก แนวคิิด และการสนับัสนุุน ให้้ เมืืองเป็็ น ‘เมืืองน่่าน่่ศึึกษา’ GNLC The UNESCO Global Network of Learning Cities พื้้�นที่่� สร้้ างสรรค์์เพื่่�อเยาวชน ศููนย์์ วิิทยาศาสตร์์ การกีีฬา การยกระดับั คุุณภาพการศึึกษา โรงเรีียนเทศบาล หอศิิลป์์ กาฬสิินธุ์์ กิิจกรรม สืืบสาน ประเพณีี บุุญซำำฮะ ศููนย์์ การเรีียนรู้้ สำำหรัับ ทุุกเพศ ทุุกวััย ศููนย์เ ์รีียนรู้้ ออนไลน์์ โรงเรีียนพััฒนา ความเป็็ นเลิิศ ทางด้าน้กีีฬา วอลเลย์บอ์ล พิิพิิธภััณฑ์์ กาฬสิินธุ์์ ศึึกษา
116
117
(วิิกิิพีีเดีีย) เขีียนไว้้ว่่า กาฬสิินธุ์์� เป็็นจัังหวััดหนึ่่�งในภาคตะวัันออกเฉีียงเหนืือ ตอนกลางหรืือตอนบนของประเทศไทย อยู่่ห่่างจากกรุุงเทพมหานครประมาณ 510 กิิโลเมตร เป็็นจัังหวััดที่่�มีีความอุุดมสมบููรณ์์มากที่่�สุุดจัังหวััดหนึ่่�งในภาคอีีสาน และจากหลัักฐานทางโบราณคดีีบ่่งบอกว่่าเคยเป็็นที่่�อยู่่อาศััยของเผ่่าละว้้า ซึ่่�งมีี ความเจริิญทางด้้านอารยธรรมประมาณ 1,600 ปีี ทีีมงาน WeCitizens ได้้ลงพื้้�นที่่�กาฬสิินธุ์์� แล้ว้ลงความเห็็นพ้้องต้้องกัันว่่า เป็็นจัังหวัดั ที่่�อุุดมสมบููรณ์์จริิงดัังที่่�วิิกิิพีีเดีียว่่าไว้้ อาหารการกิินถููกปาก อากาศดีีฝุ่่น PM 2.5 ก็็น้้อยกว่่าจัังหวััดอื่่�นๆ ในช่่วงที่่�ประเทศไทยตอนเหนืือทั้้�งภาคเหนืือตอนบนและอีีสาน ขณะนั้้�นกำำลัังผจญกัับปััญหาค่่าฝุ่่น PM 2.5 เกิินมาตรฐาน, และที่่�สำำคััญคืือ วััฒนธรรม ประเพณีีที่่�ผสมผสานระหว่่างเก่่าใหม่่มานัับพัันปีีทำำ ให้ผู้้้คนกาฬสิินธุ์์ปั� ัจจุบัุันเป็็นคนน่่ารััก และเป็็นมิิตรอย่่างรู้้สึึกได้้ May, 2023 กาฬสินธุ์ ตาฮักแท้ “มาลัยไม้ ไผ่ ” เป็ นงานหัตถกรรมจากไม้ ไผ่ ของชาวภูไทยบ้ านกุดหว้ า อำ เภอกุฉินารายณ์ จังหวัดกาฬสินธุ ์ซึ่งบรรจงประดิษฐข์ ึ้นเพื่อใช้ เป็ นเครองื่ผูกรอย้พืชพรรณธัญญาหารตามฤดูกาล ถวายเป็ นพุทธบูชาในงานบุญพวงมาลัย ประเพณีบุญข้ าวประดับดิน ที่จัดขึ้นในทุกแรม 13 – 14 ค่ำ เดือน 9 ของทุกปี (ราวเดือนสิงหาคม-กันยายน) อันเป็ นประเพณีตามวิถีฮีตสิบสองของชาวอีสาน
หัวหน้ าโครงการ สามารถ สุวรรณรัตน์ บรรณาธิการ นพดล พงษ์ สุขถาวร เรื่องเล่ าจากผู้ คน (เสียงกาฬสินธุ์ ) นพดล พงษ์ สุขถาวร จิรัฎฐ ประเสริฐทรัพย ์ ์ ปิ ยะลักษณ์ นาคะโยธิน ธิตินัดดา จินาจันทร์ สามารถ สุวรรณรัตน์ ถ่ ายภาพ กรินทร มงคลพันธุ ์ ์ พรพจน์ นันทจีวรวัฒน์ หน่ วยบริหารและจัดการทุนด้ านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) สำานักงานสภานโยบายการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร วิจัยและนวัตกรรมแห ์ งชาติ (สอวช.) ่ ที่ปรึกษา และผู้ ทรงคุณวุฒิ กรอบการวิจัย “การพัฒนาเมืองแหงกา่รเรียนรู้ (Learning City)” รศ.ดร.ปุ่ น เที่ยงบูรณธรรม รศ.ดร.ศุภวัฒนากร วงศ์ ธนวสุ ดร.สมคิด แก้ วทิพย์ รศ.ดร.ฉวีวรรณ เด่ นไพบูลย์ wecitizensvoice wecitizen2022 @gmail.com wecitizens thailand.com ออกแบบปก/รูปเล่ ม สังวรณ์ หอชัยศิวะนนท์ อินโฟกราฟิ กส์ etceen studio วิดีโอ ธรณิศ กีรติปาล วัชระพันธ์ ปั ญญา เอกรินทร นันปิ นตา ์ สีน้ำ ธเนศ มณีศรี 15.28studio ประสานงาน ลลิตา จิตเมตตาบริสุทธิ์ ออกแบบปก/รูปเล่ ม สังวรณ์ หอชัยศิวะนนท์ อินโฟกราฟิ กส ์ etceen studio วิดีโอ ธรณิศ กีรติปาล วัชระพันธ์ ปั ญญา เอกรินทร นันปิ นตา ์ สีน้ำ ธเนศ มณีศรี 15.28studio ประสานงาน ลลิตา จิตเมตตาบริสุทธิ์ ผลิตโดย โครงการการขับเคลื่อนผลงานวิจัยผ่ านการสื่อสารสาธารณะ เพื่อพัฒนาเมืองแหงกา่รเรียนรู ้ (WeCitizens) สนับสนุนโดย หน่ วยบริหารและจัดการทุนด้ านการพัฒนาระดับพื้นที่ (บพท.) และสมาคมเพื่อออกแบบและส่ งเสริมการมีพื้นที่สาธารณะ และพื้นที่สีเขียว Greening Up Public Space
ผู้้อผู้้ยู่่รอด คืือผู้้ที่่� ผู้้รู้้จั ักปรัับตััวเข้าหาสภา้พแวดล้อ้ม ไม่่ ใช่ปรั่ ับสภาพแวดล้อ้มไปตามความต้องกา้รที่่�ไม่สิ้้่ � นสุุด ก า ล ศิ ล ป์ ก า ฬ สิน ธ ุ ์