51 ชั้้�นบนทางวััฒนธรรมเขาทำำ�พิิพิิธภััณฑ์์ของดีีเมืืองกาฬสิินธุ์์� ซึ่่�งเป็็นพื้้�นที่่�เรีียนรู้้เชิิงประวััติิศาสตร์์ไว้้แล้้ว นายกเทศมนตรีี (จารุุวััฒน์์บุุญเพิ่่�ม) ท่่านก็็อยากทำำ�พื้้�นที่่�ชั้้�นล่่างให้้ดึึงดููด คนรุ่่นใหม่่เข้้ามาด้้วย และก็็พอดีีกัับที่่�ท่่านรู้้จัักเครืือข่่าย ศิิลปิินร่่วมสมััยท้้องถิ่่�น ก็็เลยชวนกัันจััดตั้้�งพิิพิิธภััณฑ์์ศิิลปะ ขึ้้�น โดยกองการศึึกษาของผมได้้รัับมอบหมายให้้ดููแลพื้้�นที่่� แห่่งนี้้� หอศิิลป์์เราจะจััดแสดงนิทิรรศการศิิลปะของศิิลปิินท้้องถิ่่�น รวมถึึงศิิลปิินชั้้�นนำำ�ในไทยไปจนถึึงระดัับนานาชาติิ อย่า่งล่าสุุ่ด ศิิลปิินจากลาวและเวีียดนามก็็มาจััดแสดงงานที่่�นี่่� ก็็คิิดว่่า ต่่อไปน่่าจะเป็็นศููนย์์กลางศิิลปะระดัับภููมิิภาคได้้ นิทิรรศการจะหมุุนเวีียนทุุกเดืือน ส่่วนใหญ่่จะเป็็นนิทิรรศการ กลุ่่มที่่�มีีธีีมเนื้้�อหาเดีียวกััน ต่่อหนึ่่�งนิทิรรศการจะจััดแสดงอย่า่ง น้้อยหนึ่่�งเดืือน พอหมดนิิทรรศการหนึ่่�ง ก็็จะปิิดเพื่่�อเตรีียม นิิทรรศการใหม่่ราว 2 สััปดาห์์หมุุนเวีียนไปแบบนี้้� ปีีหนึ่่�งก็็จะ มีีงานให้้ดููราว 6 นิิทรรศการ ทางกองการศึึกษาก็็ได้้งบจาก เทศบาลมาจััดงาน ทั้้�งการขนส่่งงานศิิลปะ การติิดตั้้�งไปจนถึึง ทำำ�พิิธีีเปิิด ขณะที่่�คณะกรรมการหอศิิลป์์ฯ จะเป็็นฝ่่ายคััดสรร ผลงานของศิิลปิินมาจััดแสดง ผมหวัังให้้หอศิิลป์์แห่่งนี้้�ช่่วยสร้้างระบบนิิเวศทาง ศิิลปวััฒนธรรมร่่วมสมััยให้้กัับเมืืองมัันอาจช่่วยจุุดประกายให้้ คนรุ่่นใหม่่เห็็นถึึงโอกาสใหม่่ๆ และกลัับมาทำำ�ธุุรกิิจที่่�มีีรููปแบบ ร่่วมสมััยให้้กัับเมืือง เพราะต้้องยอมรัับว่่าหลายปีีที่่�ผ่่านมา กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองสมองไหล เด็็กนัักเรีียนเรีียนจบไป ก็็ไปต่่อ ระดัับอุุดมศึึกษาที่่�กรุุงเทพฯ หรืือเมืืองใหญ่่อื่่�นๆ พอเรีียนจบ เขาก็็หางานทำำ�ที่่�นั่่�นเลย เพราะกาฬสิินธุ์์�ไม่่ได้มีี้งานรองรัับ คนรุ่่นใหม่่เพีียงพอนอกจากงานราชการ คืือถ้้าระบบนิิเวศ ด้้านนี้้�มัันเข้้มแข็็ง คนรุ่่นใหม่่อาจจะอยากกลัับมาลงทุุนอะไร ใหม่่ๆ ในบ้้านเกิิดเขาบ้้าง ผมเกิิดและโตที่่�กาฬสิินธุ์์� รู้สึ้ึกโชคดีีที่่�ได้้ทำำ�งานอยู่่ที่่� บ้้านเกิิด ถึึงเมืืองมัันค่่อนข้้างเล็็กและไม่่มีีอะไรหวืือหวา แต่่ก็็มีีทุุกอย่่างครบถ้้วนดีี และไม่่มีีบรรยากาศของการแข่่งขััน แบบเมืืองใหญ่่ๆ แต่่อย่่างที่่�บอกว่่าเมืืองมัันต้้องการพลัังงาน สร้้างสรรค์์จากคนรุ่่นใหม่่อีีกเยอะ ทุุกวัันนี้้�กาฬสิินธุ์์�มีีความ น่่าอยู่่ ผู้้คนมีีความสุุข และเราก็็มีีต้้นทุุนทางศิิลปวััฒนธรรม และธรรมชาติิอยู่่มาก ถ้้าคนรุ่่นใหม่่กลัับมาในเมืืองมากขึ้้�น เมืืองจะมีีสีีสัันกว่านี้้ ่ � และดึึงดููดให้้เกิิดการลงทุุน เสริมิเศรษฐกิิจ เมืืองมากกว่านี้้ ่ �เช่่นกััน”
“พี่ ่� ทำำงานกองสวััสดิิการสัังคม เทศบาลเมืือง กาฬสิินธุ์์ �บทบาทคืือการฝึึ กอบรมและส่่ งเสริิมอาชีีพ ให้ช้าวบ้านในเ ้ขตเทศบาล เนื่่�องจากทางมหาวิิทยาลััย กาฬสิินธุ์์ � ทำำ โครงการเมืืองแห่งกา่รเรีียนรู้้ร่่ วมกับทัาง เทศบาลพี่่�เลยได้รั้ ับมอบหมายให้ช่้วย่ ประสานงานใน โครงการย่อยที่่� 1 เ ่ รื่่�องข้อ้มููลพื้้�นฐานของชุมชุนในเขต เทศบาล ว่าแ่ต่ละ่ชุมชุนมีีความสัมพัันธ์์กั ันอย่างไ ่ร จุุดเด่น ่ จุุดด้อย ้รวมถึึงของดีีของชุมชุนที่่�สามารถนำมำาต่อยอ่ด เป็็ นพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ และก็็เพราะพี่ ่� ทำำ�งานตรงนี้้� จึึงพบว่่าหลายชุุมชนต่า่งมีี ผลิิตภััณฑ์์วิิถีีชีีวิิต ไปจนถึึงศิิลปวััฒนธรรมที่่�เป็็นเอกลัักษณ์์ ชััดเจนที่่�ไม่่เพีียงจะต่่อยอดด้้วยการนำำ�หลัักสููตรการเรีียนรู้้ ไปพััฒนาพื้้�นที่่� แต่่ยัังสามารถนำำ�ผลผลิิตนั้้�นๆ มาจำำ�หน่า่ ยได้้ นั่่�นจึึงเป็็นที่่�มาของตลาดสร้า้งสุุข ถนนคนเดิินในรููปแบบตลาด วััฒนธรรมซึ่่�งจััดขึ้้�นบริิเวณรอบหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์�ทุุกวััน อัังคารและพฤหััสบดีี กลายเป็็นว่าต่อนนี้้�เมืืองเรามีีพื้้�นที่่�การเรีียนรู้ที่่�้สามารถ แบ่่งออกได้้ถึึง 3 ประเภท นั่่�นคืือในศููนย์์การเรีียนรู้้ที่่�เป็็น รููปธรรม เช่่น หอศิิลป์์ พื้้�นที่่�ประวััติิศาสตร์์ในย่่านกลางเมืือง และ กศน. สอง คืือตามชุุมชนต่า่ งๆ ที่่�ทางอาจารย์์มหาวิทิยาลััย กาฬสิินธุ์์�ได้จัั้ดทำำ�หลัักสููตรการเรีียนรู้ เ้ปิิดให้้ผู้้ที่่�สนใจเข้้ามา เพื่่�อพััฒนาทัักษะทางวิิชาชีีพ และสาม ตลาดสร้้างสุุข ที่่�เป็็น แหล่่งขายสิินค้้า พร้้อมพื้้�นที่่�เรีียนรู้้สำำ�หรัับคนทุุกเพศทุุกวััย ผ่่านกิิจกรรมที่่�จััดในตลาด ล่่าสุุด ภายหลัังเทศบาลฟื้้�นฟููสวนสาธารณะริิมน้ำำ��ปาว บริิเวณศาลเจ้้าพ่่อโสมพะมิิตร ก็็มีีการทดลองเปิิดถนนคนเดิิน วััฒนธรรมอีีกแห่่งเลีียบลำำ�น้ำำ�� โดยมีีกิิจกรรมการเรีียนรู้้อััน หลากหลายไปเติิมด้้วย ก็็ได้รัับ้เสีียงตอบรัับที่่�ดีีมากๆ สำำ�หรัับพี่่� พี่ ่� มองกาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ด้้าน เศรษฐกิิจพอเพีียงนะ ทั้้�งนี้้� คำำ�ว่่าเศรษฐกิิจพอเพีียง มัันไม่่ใช่่ แค่่การให้้ทุุกคนมาประหยััดเงิิน หรืือปลููกพืืชสวนครััวกิินเอง ที่่�บ้้าน แต่่หมายถึึงการเรีียนรู้้เพื่่�อให้้ทุุกคนสามารถยืืนได้้ด้้วย ขาของตััวเอง พึ่่�งพาปััจจััยภายนอกให้้น้้อยที่่�สุุด จริิงอยู่่ กาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองเล็็กๆ ที่่� GDP อาจจะอยู่่ระดัับ ท้้ายๆ ของประเทศ แต่ถ้่ ้าพิิจารณาจากวิิถีีชีีวิิตคนที่่�นี่่� เขาก็็ สามารถจััดการกัับชีีวิิตตััวเองได้้ไม่ลำ่ ำ�บากอะไร ผู้้คนส่่วนมาก มีีความเอื้้�อเฟื้้�อเผื่่�อแผ่่แบบสัังคมคนพุุทธ อย่า่งบางบ้้านทำำ� กัับข้้าวก็็แบ่่งให้้เพื่่�อนบ้้าน บ้้านไหนปลููกอะไร ก็็เอาผลิิตผล มาแจกคนอื่่�น ยิ่่�งช่่วงไหนมีีงานบุุญนี่่� เราจะเห็็นบรรยากาศ อัันชื่่�นมื่่�นแบบนี้้�ทั่่�วไปหมด เมืืองเราอาจไม่่ได้มีีมูู ้ลค่ามา่กมาย หรืือผู้้คนไม่่ได้้มีีกำำ�ลััง ซื้้�อมหาศาล แต่่เราก็มีีน้ำ็ ำ��ใจที่่�ถืือเป็็นคุุณค่่าสำำ�คััญ และถ้้านัับ รวมต้้นทุุนทางศิิลปวััฒนธรรมไปด้้วยแล้้ว ก็ถืื็อว่่าเป็็นมููลค่่า สำำ�คััญต่่อการเรีียนรู้้ของคนรุ่่นใหม่่ด้้วย และอีีกเรื่่�องที่่�ไม่รู้่้เกี่่�ยวหรืือเปล่่านะ แต่พี่่ ่�เคยทำำ�งานใน จัังหวััดอื่่�นๆ ที่่�ใหญ่่กว่านี้้ ่�มาก่่อน พอย้า้ยมาอยู่่นี่่� ตอนแรกก็็ ยัังไม่่ชิินหรอกที่่�เมืืองมัันค่่อนข้้างเงีียบ แต่่ความเงีียบของมััน ก็็ทำำ�ให้้เวลาพี่่�เดิินทางไปไหน ก็็สะดวก หาที่่�จอดรถง่่าย อย่่าง เคยไปทำำ�งานในเมืืองร้้อยเอ็็ดมา หาที่่�จอดรถในตััวเมืืองยากมาก แค่่เหตุุการณ์์เล็็กๆ แค่่นี้้� ก็็ทำำ�ให้้เราหงุุดหงิิดได้้ ซึ่�ง่สิ่่�งนี้้�ไม่่เกิิด กัับกาฬสิินธุ์์� ไม่่ใช่่เพราะเมืืองหาที่่�จอดรถง่า่ยหรอกนะ แต่่พอวิถีีิของ เมืืองมัันราบรื่่�น จนทำำ�ให้้คนอยู่่มีีสุุขภาพจิิตดีีไปด้้วย”
ความเงียบสงบ ของกาฬสินธุ ์ ทำ ใหคนอยู้ ่ มีสุขภาพจิตดีไปด้ วย วิิภารััตน์์ กำำจร นัักพััฒนาชุมชุนชำำนาญการ กองสวััสดิิการสัังคม เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ �
54 “หลายคนเข้าใจ ้ว่่ าการเป็็ นคนจัดัตลาดจะต้องสว้มเสื้้�อ เชิ้้ต�ผ้า้ลื่่�นๆ ถืือกระเป๋๋ าแบบอาเสี่่�ยและห้อย้พระด้วยส้ร้อย้ทอง เส้้ นโตๆ คอยเก็บ็เงิินพ่่ อค้าแม่้ค้่ าในตลา ้ด ซึ่่�งจริิงๆ ไม่่ ใช่่ เลย ครัับ (หััวเราะ) ผมก็็แต่ง่ตััวง่ายๆ เห่ มืือนพ่่ อค้า้ทั่่วไ�ปแหละ ที่่�สำำคััญ ผมเก็บค่็าเช่่าแ่ผงแค่ห่ลัักสิิบบาทเท่า่ นั้้น � ผมเรีียนจบการตลาดมา แต่่ไม่่เคยมีีความคิิดว่่าจบมาจะเป็็นคน จััดตลาดเลย หลัังเรีียนจบผมไปทำำ�งานบริิษััทอยู่่พัักใหญ่่ จนรู้้สึึก อิ่่�มตััว เลยกลัับกาฬสิินธุ์์�มาช่่วยธุุรกิิจที่่�บ้้าน ครอบครััวผมทำำ�ฟาร์์ม ออร์์แกนิิก ชื่่�อสวนจารุุวรรณ Organic พอกลัับมา ก็็ได้้มีีโอกาสรู้้จััก กัับทางสำำ�นัักงานพาณิิชย์์จัังหวััด ซึ่่�งก็็พอดีีกัับที่่�สำำ�นัักงานพาณิิชย์์ฯ ร่่วมกัับสำำ�นัักงานพััฒนาชุุมชน เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� และมหา วิทิยาลััยศิิลปากร ทำำ�ถนนคนเดิินในรููปแบบตลาดวััฒนธรรม บนถนน ในย่า่นเมืืองเก่าข้่า้งวััดกลาง เขาก็ช็วนให้้ผมไปช่่วยจััดการให้้ โดยผมก็็ เข้า้ไปดููแลเรื่่�องการต่่อไฟ การจััดล็็อคขายสิินค้า้ และเรื่่�องจิิปาถะอื่่�นๆ ในทุุกเย็็นวัันพฤหััสบดีี พอทำำ�ๆ ไปหลายครั้้�งเข้้า เทศบาลเขาก็็เห็็นว่าผมดูู่แลพ่่อค้้า แม่่ค้้าดีี และทางนั้้�นเขาได้้ร่่วมกัับมหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์� ต้้องการ สร้้างแม่่เหล็็กดึึงดููดให้้คนมาเที่่�ยวชมหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์�ที่่�อยู่่ใน อาคารศาลากลางหลัังเก่า่จึึงมีีการจััดตลาดสร้า้งสุุขขึ้้�นทุุกวัันอัังคาร ซึ่่�งยัังเป็็นตลาดนััดที่่�เชื่่�อมกัับถนนคนเดิินของพาณิชย์์จัั ิงหวััดที่่�จััด อยู่่แล้้วใกล้้ๆ กััน เทศบาลเขาก็็ชวนให้้ผมมาดููแลตลาดแห่่งนี้้�ต่่อ ซึ่่�งก็็พอดีีกัับที่่�โครงการตลาดเมืืองเก่่าสิ้้�นสุุด จึึงมีีการย้้ายถนน คนเดิินมาจััดในที่่�เดีียวกัันรอบหอศิิลป์์ในวัันพฤหััสบดีี กลายเป็็นว่า่ ในทุุกวัันอัังคารและพฤหััสบดีีผมจะดููแลสองตลาดนี้้� ตลาดรอบหอศิิลป์์ที่่�จััดสััปดาห์์ละสองวัันนี้้� จะแตกต่า่งจากตลาดนััด แห่่งอื่่�นๆ คืือพ่่อค้า้แม่ค้่าส่้ ่วนมากจะเป็็นคนในชุุมชนเอง ไม่่ใช่พ่่ ่อค้า้เร่่ ที่่�ขายเป็็นอาชีีพ โดยที่่�มาก็็เพราะว่่าเจ้้าภาพอยากกระตุ้้นเศรษฐกิิจ ให้้ชุุมชน ก็็เลยชัักชวนผู้้คนในชุุมชนต่่างๆ ทั้้�ง 41 ชุุมชนในเทศบาล หาสิินค้ามา้ขายที่่�นี่่� บ้้านไหนทำำ�อาหารอร่่อยๆ ก็มา็ขาย บ้้านไหน มีีงานหััตถกรรมก็็เอามาขายได้้ หรืือกลุ่่มทอผ้้าไหม กลุ่่มศิิลปิิน ก็สามา็รถนำำ�ของมาวางขายด้้วยกัันได้้ โดยจะแบ่่งพื้้�นที่่�อีีกส่่วนสำำ�หรัับ พ่่อค้า้แม่ค้่ ามืื ้ออาชีีพ ผสมกัันไป รวมถึึงยัังมีีพื้้�นที่่�สำำ�หรัับจััดกิิจกรรม เรีียนรู้้สำำ�หรัับเด็็กและเยาวชน รวมถึึงพื้้�นที่่�แสดงความสามารถของ คนรุ่่นใหม่่อยู่่ในตลาดด้้วย และเพราะพ่่อค้า้แม่ค้่าส่้ ่วนใหญ่่เป็็นคนในชุุมชน เราจึึงแทบไม่่เก็บค่็า่ เช่่าแผงเลย ก็็จะคิิดเงิินหลััก 10-20 บาทต่่อวััน ไว้้เป็็นค่่าไฟและค่่า จ้้างคนทำำ�ความสะอาด อย่่างที่่�บอกว่่าพวกเขาไม่่ใช่พ่่ ่อค้้าแม่่ค้้า มืืออาชีีพ และทางเทศบาลก็็อยากสนัับสนุุน ไปเก็็บเขาวัันละ 200-300 บาท พ่่อค้้าแม่ค้่ ้าก็็ไม่่น่่าจะได้กำ้ำ�ไรเท่่าไหร่่ งานที่่�ผมทำำ� มัันจึึงมีีลัักษณะกึ่่�งๆ จิิตอาสาไปโดยปริิยาย ก็็ดููแลหมดเลยครัับ ตั้้�งแต่่การจััดสรรล็็อคขายของ ความสะอาด ความเป็็นระเบีียบ และการตบแต่่ง เพื่่�อสร้้างบรรยากาศให้้น่่าเดิิน โดยคณะกรรมการตลาดจะมีีอยู่่ 5 คน ส่่วนหนึ่่�งคืือดึึงประธานชุุมชน เข้้ามาด้้วย กรรมการก็็จะเป็็นฝ่า่ยคััดสรรโควต้้าของร้้านค้้าต่่อ จำำ�นวนของชุุมชน และส่่งต่่อให้้ผมเพื่่�อจััดวางโซนนิ่่�ง หลัักๆ เลยผมจะไม่่วางร้า้นขายสิินค้าชนิ้ ิดเดีียวกัันหรืือใกล้้เคีียง กัันไว้้ใกล้กัั้น ก็็จะเฉลี่่�ยรููปแบบของสิินค้้าให้้ทั่่�วตลาด อีีกอย่่างคืือ จะวางผัังแบบไม่่ให้้มีีหััวและท้้ายชััดเจน เพื่่�อดึึงดููดให้้คนเดิินได้้ ทั่่�วและเลืือกซื้้�อสิินค้้าได้ต้ลอดเส้้นทาง ตลาดสร้า้งสุุขถืือว่่าได้รัับ้เสีียงตอบรัับดีี เป็็นเพราะมีีของที่่�ขาย แตกต่า่งจากตลาดนััดคลองถมซึ่่�งเป็็นตลาดนััดเอกชนเจ้้าใหญ่่ของ เมืือง ขณะเดีียวกััน ในตลาดก็มีีสีีสัั ็นจากนัักเล่่นดนตรีีเปิิดหมวก การแสดงของเยาวชน ไปจนถึึงวงเสวนาที่่�ชวนคนจากสาขาต่่างๆ มาคุุยแลกเปลี่่�ยนเรื่่�องเมืือง หมุุนเวีียนไปทุุกสััปดาห์์ตลาดมัันจึึงมีี สีีสัันเฉพาะตััวที่่�น่่าสนใจ พ่่อค้้าแม่่ค้้าที่่�มีีอยู่่ตอนนี้้�มีีเกืือบ 100 รายได้้แล้้วครัับ ส่่วนหนึ่่�ง ไม่่เคยขายของมาก่่อน แต่่พอเทศบาลชวน แล้้วปรากฏว่า่ขายดีี เขาก็็เลยหัันมาขายของจริิงจััง อย่่างล่าสุุ่ด เทศบาลร่่วมกัับจัังหวััด และมหาวิทิยาลััยกาฬสิินธุ์์� จััดมหกรรมฟื้้�นใจเมืือง ‘ภููมิถิ่่ิ�น แก่่งสำำ�โรง โค้้งสงเปืือย’ พาพ่่อค้า้แม่่ค้้าในตลาดสร้า้งสุุขไปจััดถนนคนเดิิน ริิมคลองปาว บริิเวณศาลเจ้้าพ่่อโสมพะมิิตร (4-6 มีีนาคม 2566) งานนั้้�นคึึกคัักมาก คึึกคัักถึึงขนาดว่า่เด็็กนัักเรีียนจากโรงเรีียน เทศบาล 6 มาตั้้�งวงเล่่นเพลงสตริิงผสมกัับโปงลาง พวกเขาได้้เงิิน วัันละเป็็นหมื่่�นเชีียวนะ และจากเดิมิที่่�วางแผนไว้้ว่่าตลาดนี้้�จะจััด ชั่่�วคราว 3 วััน ชาวบ้้านมาบอกเทศบาลว่า่อยากให้้จััดต่่อ เลยขยาย เป็็น 7 วััน หลัังจากนี้้�ก็็มีีการคุุยกัันว่่าอาจจะมีีการจััดถนนคนเดิิน ประจำำ�สััปดาห์์ที่่�นี่ ่�อีีกแห่่งด้้วย ผมปลื้้�มใจที่่�ได้้จััดตลาดนััดที่่�ขัับเคลื่่�อนโดยชุุมชนแห่่งนี้้� คืือ ไม่่ใช่่แค่่ได้้เห็็นคนในชุุมชนขายของได้้ แต่่พอเห็็นชาวบ้า้นทุุกเพศ ทุุกวััย โดยเฉพาะคนชราในเมืืองมาเดิินเล่่น ทัักทายเพื่่�อนฝููง หรืือนั่่�งกิินขนม เห็็นภาพที่่�พวกเขาได้พัั้กผ่่อนและมีีความสุุขร่่วมกััน ผมก็็ชื่่�นใจ อย่า่งงานตลาดนััดริิมคลองปาวนี่่� จริิงๆ แผนการว่า่ เปิิดเย็็นและปิิดหััวค่ำำ�� สัักสองทุ่่มก็็พอ ปรากฏว่่าสามทุ่่มครึ่่�งแล้้ว พวกเขายัังนั่่�งเล่่น นั่่�งคุุยกัันอยู่่ ผมถึึงกัับออกปากชวนให้้เขากลัับ เพราะผมก็็อยากกลัับแล้้ว (หััวเราะ) ทุุกวัันนี้้� ผมมีีอาชีีพกลายเป็็นนัักจััดตลาดไปแล้้ว วัันจัันทร์์- พุุธจะทำำ�ตลาดสิินค้า้โอทอป อัังคารและพฤหััสทำำ�ตลาดสร้้างสุุขตรง หอศิิลป์์ และวัันศุุกร์์-อาทิิตย์์ก็็ไปดููตลาดของพาณิชย์์จัั ิงหวััดที่่�จััด หน้้าบิ๊๊�กซีีก็็สนุุกดีีครัับ แม้้จะวุ่่นๆ กัับการจััดการหน่่อย แต่่เห็็นว่่า พ่่อค้้าแม่่ค้้าขายของได้้ ผมก็็ดีีใจ”
55 ผ ม ปลื้มใจ ที่ได้ จัด ตลาดนัด ที่ขั บเคลื่อน โดยชุมชน ไม่ ใช่ เพราะ เห็น พ่ อค้ าแม่ ค้ าขายดี แ ต่ การได้ เห็น คนกาฬสินธุ์ ทุกเพศทุก วัยได้ พักผ่ อน สังสรร ค์ ร่ วมกัน มันเ ป็ น ภาพที่ชื่นใจ สรรค์์ ส รรค์์ กุุล ถิิต ย์์ผ า ด นััก จั ด ัตลา ด เมืืองกาฬ สิินธุ์์�
ผู้้อ ผู้้ ยู่ ่ รอด คืือผู้้ที่่ รู้้จั�รู้้จั ักปรัับตัวั เข้าหาส้ภาพแวดล้อม้ ไม่่ใช่่ปรัับสภาพแวดล้อม้ ไปตามความต้อ้งการ ที่่�ไม่่สิ้้� นสุุด
58 ผมอยากให้ สวนดอนธรรม เป็ นสมบัติของคนอีสาน เป็ นสมบัติของแผ่ นดิน โชฎึึก คงสมของ ผู้้ก่ อ่ ตั้้งสวน�ดอนธรรม
59 “ผมเกิดปีิ ี พ.ศ. 2493 ที่่�กาฬสิินธุ์์ �ก็็เหมืือนคนอีีสาน ส่่ วนใหญ่่ ในสมััยนั้้นที่่� �ต้องจาก้บ้านไ ้ ปแสวงหาความร่ำ ำ รวย ที่่�กรุุงเทพฯ บางคนไม่ปร่ะสบความสำำเร็็จก็ต้็องก้ลับบ้ัาน ้ บางคนอาจเสีียชีีวิิตก่อนได้ ่ก้ลับบ้ัาน ้ส่่ วนผมประสบความ สำำเร็็จหรืือไม่่ยัังตอบไม่่ ได้้ แต่คิ่ดว่ิ ่ าการได้้ โอกาสกลับมัา ใช้ชีีวิ้ ิตบั้้น�ปลายที่่�บ้าน ้ ถืือเป็็ นโชคดีี ผมเริ่่�มงานในตำำ�แหน่่งพนัักงานขนถ่่ายพััสดุุที่่�การบิินไทยใน วัันที่่� 23 สิิงหาคม 2523 ทำำ�มา 25 ปีี ตำำ�แหน่่งสุุดท้้ายคืือเจ้้าหน้้าที่่� สำำ�นัักงาน คิิดว่าก่่ ่อนร่า่งกายเราจะทำำ�อะไรต่่อไปไม่่ไหว น่า่จะกลัับ ไปทำำ�อะไรสัักอย่่างที่่�บ้้าน เลยขอเออร์์ลี่่�รีีไทร์์ออกมาเมื่่�อวัันที่่� 1 เมษายน 2548 ก่่อนจะลาออกมา ภรรยาผมทำำ�ร้า้นอาหารอีีสาน ก็คุุ็ยกัับเขาว่า่ อยากกลัับไปใช้ชีีวิ้ ิตที่่�บ้้านเกิิดแล้้ว ตอนแรกภรรยาผมเขาก็็ไม่่ เห็็นด้้วยเท่่าไหร่่ เพราะธุุรกิิจเขากำำ�ลัังไปได้้สวย แต่่ผมก็็บอกว่่า กรุุงเทพฯ ไม่่เหมาะให้้เราใช้้ชีีวิิตตอนแก่่หรอก เรากลัับบ้้าน ไปทำำ�สวนของเราดีีกว่่า สุุดท้้ายเขาก็็ยอม กลัับมาที่่�นี่ ่� ด้้วยกััน ปีี 2549 ผมเริ่่�มซื้้�อที่่�ดิินตรงนี้้�เก็็บไว้้เมื่่�อปีี 2541 ค่่อยๆ ทำำ�มาเรื่่�อยๆ คิิดอยากทำำ�ให้้ที่่�ดิินตรงนี้้�เป็็นป่่าแบบที่่�เราเคยใช้ชีีวิ้ ิตสมััยยัังเด็็ก สมััยนั้้�นป่า่เคยอุุดมสมบููรณ์์ร่มรื่่ ่�น และมีีผลหมากรากไม้้ให้้เรากิิน ไม่่จบสิ้้�น อีีกสิ่่�งที่่�ผมสนใจคืือวััฒนธรรมคาวบอย ก็คิ็ิดอยากมาเป็็น คาวบอยอีีสานที่่�นี่่� แต่่ความที่่�ที่่�ดิินตรงนี้้ค่�่อนข้า้งแล้้ง เลยฟื้้�นฟููยาก ผมก็ขุุ็ดสระ เอาต้้นไม้มา้ลงค่่อยๆ ปลููกกัันไป และก็็ไปศึึกษาเรื่่�อง สถาปััตยกรรมอีีสาน เพื่่�อคุุมช่า่ งปลููกเรืือนพื้้�นถิ่่�นทีีละหลัังทีีละ หลััง อย่่างที่่�บอก ผมทำำ�งานสายการบิินมาทั้้�งชีีวิิต เรื่่�องพวกนี้้�ต้้อง มาเรีียนรู้้ใหม่่เอาตอนแก่่หมด เหนื่่�อยหน่่อย แต่ก็่ ็เป็็นได้้ตาม ที่่�หวััง ผมตั้้�งชื่่�อที่่�นี่ ่� ว่่าสวนดอนธรรม โดยเริ่่�มจากเปิิดร้า้นอาหารให้้ ภรรยาก่่อนชื่่�อ ‘เฮืือนกาฬสิินธุ์์�’ ชื่่�อเดีียวกัับที่่�เธอเคยเปิิดที่่� กรุุงเทพฯ เปิิดเมื่่�อราวปีี 2552-2553 แล้้วก็็ค่่อยๆ ขยายพื้้�นที่่�เอา ตอนนั้้�นกาฬสิินธุ์์�ยัังไม่่มีีโรงแรมที่่�นำำ�วััฒนธรรมพื้้�นถิ่่�นมานำำ�เสนอ ผมก็็เลยเอาเรืือนอีีสานที่่�ปลููกมาทำำ�เป็็นบ้้านพัักแบบโฮมสเตย์์ มีีเรืือนขนาดใหญ่่ที่่�รองรัับการจััดประชุุมหรืืองานแต่่งงาน โดย เรืือนไม้้ในพื้้�นที่่�ของผมทั้้�งหมด ปลููกใหม่่ตามรููปแบบดั้้�งเดิิมของ สถาปัตัยกรรมอีีสาน ก็หวัั ็ งไว้้ไม่่ใช่่แค่่ให้้คนมาใช้้พื้้�นที่่�และ ถ่่ายรููปสวยๆ กลัับไป แต่่ผู้้คนโดยเฉพาะคนรุ่่นใหม่่ จะสามารถ เข้้ามาเรีียนรู้้สถาปััตยกรรมพื้้�นบ้้านอีีสานได้้ด้้วย ผมฝัันเอาไว้้ว่่าอยากให้้สวนดอนธรรมเป็็นพื้้�นที่่�เรีียนรู้้ผมมีี กำำ�ลัังสร้า้ง แต่ก็่ ็ต้้องยอมรัับว่่าผมไม่่ถนััดและมีีพลัังมากพอจะ บริิหารจััดการ ถ้้ามีีบุุคลากรหรืือหน่่วยงานมาช่่วย ก็็คงจะดีีมากๆ ผมวาดเอาไว้ว่้า่อยากทำำ�พิพิิธิภัณฑ์ั เพร์ าะผมสะสมประติิมากรรม ดิินเผาไว้้พอสมควร และมีีเพื่่�อนศิิลปิินที่่�ทำำ�งานศิิลปะอยู่่หลายคน เป็็นศููนย์์เรีียนรู้้ด้้านประวััติิศาสตร์์ท้้องถิ่่�น ให้้คนรุ่่นหลัังได้้รู้้จััก บรรพบุุรุุษคนอีีสานที่่�มีีส่่วนสร้้างบ้า้นแปงเมืือง ทำำ�คุุณประโยชน์์ ให้้แผ่่นดิิน หรืือสร้้างแบบอย่า่ งที่่�ดีีให้้คนรุ่่นหลััง ยกตััวอย่า่งเช่่นเรื่่�องของนายฮ้้อย พ่่อค้า้เร่่ขายวััว-ควายให้้ชาวนา ตามหมู่่บ้้านต่า่ งๆ ในอีีสาน ไม่่เพีียงเรื่่�องความอุุตสาหะ มานะ และความซื่่�อสััตย์์ของนายฮ้้อยที่่�เป็็นแบบอย่า่ งให้้คนรุ่่นหลััง แต่่เรายัังได้้เรีียนรู้้วิิถีีชีีวิิตของเกษตรกรอีีสานสมััยก่่อน เห็็นถึึงวิิถีี ชีีวิตอัั ินเอื้้�อเฟื้้�อเผื่่�อแผ่่ของชาวบ้า้น ซึ่�ง่สมััยนี้้ด้� ้วยสัังคมที่่�บีีบให้้เรา ต้้องแข่่งขัันกัันอย่่างเอาเป็็นเอาตาย ภาพแบบนายฮ้้อยจึึงค่่อยๆ เลืือนหายไป เป็็นต้้น เรื่่�องของนายฮ้้อยยัังผููกโยงกัับวััฒนธรรมคาวบอยอีีสาน วััฒนธรรมผสมที่่�ผมหลงใหลอีีก ซึ่่�งก่่อนที่่�ผมจะผลัักดัันให้้สวน ดอนธรรมเป็็นศููนย์์เรีียนรู้้ ขณะนี้้�ผมก็็มีีแผนจะทำำ�ลานคาวบอย สนองความชอบส่่วนตััวไปก่่อน (ยิ้้�ม) ล่่าสุุด เราเพิ่่�งร่่วมมืือกัับทางคณาจารย์์ของมหาวิิทยาลััย กาฬสิินธุ์์� ทางนั้้�นเขามีีโครงการเรื่่�องการสร้้างพื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ มีีทั้้�งบุุคลากร องค์์ความรู้้ และกระบวนการ ผมก็็ยิินดีีให้้เขาเข้้า มาใช้้พื้้�นที่่�อย่่างเต็็มที่่� ถ้้ามัันจะสร้้างประโยชน์์อะไรต่่อคนอื่่�น เราสองคนไม่่มีีลููก แต่่ก็็มีีหลานมาช่่วยดููแลกิิจการ ผมกำำ�ชัับ เขาว่่าขอไม่่ให้้หลานขายสมบัติิัชิ้้�นนี้้� ถ้้ากิิจการที่่�ทำำ�อยู่่ไม่่เหมาะ กัับยุุคสมััยก็็ให้้เปลี่่�ยนไปทำำ�อย่า่งอื่่�น ขอไว้้อย่า่งเดีียวคืือขอให้้ คนอื่่�นๆ สามารถเข้้ามาใช้้ประโยชน์์ในที่่�ของเรา มาเรีียนรู้้หรืือ มาจััดกิิจกรรมอะไรก็ตาม็ ที่่�ช่่วยพััฒนาทัักษะหรืือชีีวิิตพวกเขาได้้ ผมอยากให้้ที่่�นี่่�เป็็นสมบััติิของคนอีีสาน เป็็นสมบััติิของแผ่่นดิิน”
60
61
62 “โรงเรีียนเทศบาล 1 กาฬสิินธุ์์ � พิิทยาสิิทธิ์์� เปิิดทำำการสอนระดับปร ัะถมศึึกษาปีี ที่่� 1-6 มีีนัักเรีียน ประมาณ 1,200 คน ข้อได้ ้ ้ เปรีียบของโรงเรีียนเรา คืือ ทำำ เลที่่�ตั้้งอ�ยู่่ใจกลางเมืือง ตรงข้า้มโรงพยาบาล กาฬสิินธุ์์ � โรงพยาบาลประจำจัำ ังหวััด และรายล้อ้มด้วย้ สถานที่่�สำคัำ ัญๆ ของเมืือง เช่น อ่นุุสาวรีีย์์พร ะยาชััยสุุนทร หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์ �พิิพิิธภััณฑ์์ข องดีีเมืืองกาฬสิินธุ์์ � และอื่่�นๆ นี่จึ่� ึงเป็็ นสิ่่� งแวดล้อ้มที่่�ดีีเยี่่�ยมสำำหรัับให้้ เด็็ก นัักเรีียนได้้ เรีียนรู้้เมืืองของตััวเอง นอกจากทำำ�เลที่่�ตั้้�ง โรงเรีียนเรายัังมีีจุุดเด่่นเรื่่�องศิิลปะและ ดนตรีี เรามีีนัักเรีียนที่่�สามารถคว้้ารางวััลทางดนตรีีและศิิลปะ ระดัับจัังหวััดหลายครั้้�ง รวมถึึงมีีหลัักสููตรที่่�ช่่วยส่่งเสริิมเด็็กๆ ให้้มีีพััฒนาการด้้านอารมณ์์ผ่่านวิิชาเพิ่่�มรู้้ วิิชาเพิ่่�มรู้้เป็็นวิิชาเสริิมที่่�เราให้้เด็็กนัักเรีียนเรีียน ซึ่่�งเรา สามารถออกแบบหลัักสููตรได้้ว่่าจะส่่งเสริิมนัักเรีียนช่่วงชั้้�น ไหนในประเด็็นความรู้้อะไรเป็็นพิิเศษ โดยเราก็็ได้บูู้รณาการ ความรู้้ทางประวััติิศาสตร์์ท้้องถิ่่�นของเมืือง ประเพณีี ดนตรีี และศิิลปวััฒนธรรมอีีสานเข้า้ไปในหลัักวิิชา รวมถึึงเปิิดให้้ เด็็กๆ ได้้เข้้าร่่วมกิิจกรรมของจัังหวััดด้้วย นอกจากนี้้� โรงเรีียนเรายัังมีีศููนย์์การเรีียนรู้ตามหลัั้ก ปรััชญาเศรษฐกิิจพอเพีียงของในหลวง รััชกาลที่่� 9 แบ่่งออกเป็็น ฐานการเรีียนรู้ 7 ฐ ้าน อาทิิ ธนาคารขยะรีีไซเคิิล ธนาคารเกษตร พอเพีียง ธนาคารห้้องสมุุด หรืือธนาคารความดีี เป็็นต้้น โดย เราก็็ใส่่ฐานเหล่านี้้ ่ �ไปในวิชาิเพิ่่มรู้� รว้มถึึงวิชาอื่ ิ ่�นๆ ที่่�เกี่่�ยวข้้อง กัับเนื้้�อหาในแต่่ละช่่วงชั้้�นไปด้้วย ก็็ต้้องขอบคุุณทีีมนัักวิิจััยจากมหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์� ที่่�มา ขัับเคลื่่�อนโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ เพราะดัังที่่�กล่่าว โรงเรีียนเราให้้ความสำำ�คััญกัับการเรีียนรู้้นอกห้้องเรีียน ผ่่าน ศููนย์์การเรีียนรู้้ที่่�โรงเรีียนเรามีีอยู่่แล้้ว ซึ่่�งเมื่่�อมหาวิิทยาลััย กาฬสิินธุ์์�เข้ามา้ เราจึึงสามารถขยายการเรีียนรู้้ไปสู่่นอกรั้้�ว โรงเรีียน โดย ผอ. ก็็มัักจะบอกคุุณครููให้้คอยอธิิบายถึึงความ สำำ�คััญหรืือความหมายของสถานที่่�หรืือสิ่่�งปลููกสร้้างต่่างๆ ให้้เด็็กนัักเรีียนได้้เข้้าใจ หรืืออย่า่ งที่่�เทศบาลมีีหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์�ที่่�เป็็นพิพิิธิภัณฑ์ั ์ ศิิลปะ เด็็กนัักเรีียนโรงเรีียนเราก็็เข้า้ไปเยี่่�ยมชมเยอะ เนื่่�องจาก เด็็กหลายคนมัักจะใช้พื้้้�นที่่�นั้้�นสำำ�หรัับรอรถเดืือนหรืือรถผู้้ปกครอง มารัับกลัับบ้า้น ระหว่า่ งที่่�รอ พวกเขาก็นั่็่�งพัักในนั้้�น เขาอาจจะ ยัังดููงานศิิลปะไม่่เป็็น แต่่อย่า่งน้้อยก็็ได้้เห็็น ได้ซึ้ึมซัับกลัับมา ไม่่แน่ว่่ ่านานๆ ไป สิ่่�งนี้้�อาจจุุดประกายให้้หลายคนสนใจหรืือ หัันมาเอาดีีด้า้นศิิลปะก็็ได้้ ไม่นัับ่รวมสถานที่่�ประวััติิศาสตร์์ในตััวเมืือง ซึ่่�งเมื่่�อเขาได้้ เรีียนรู้จน้ตระหนัักในคุุณค่า่ สิ่่�งนี้้�อาจส่่งผลให้้เขาภููมิิใจในบ้า้นเกิิด และมีีความคิิดว่า่ พอโตขึ้้�น อยากจะกลัับมาสร้า้งสรรค์์อะไรดีีๆ ให้้กาฬสิินธุ์์�ด้้วย”
63 โรงเรียนเราใหคว้ามสำคัญ กับการเรียนรู้ นอกหอ้ งเรียน อยู่ แล้ ว แต่ เมื่อมหาวิทยาลัย กาฬสินธุ ์เข้ ามาทำ โครงการ เมืองแหงกา่รเรียนรู ้ เราจงขยายกาึรเรียนรู ้ ไปสู่ นอกรวั้โรงเรียน ในตัวเมืองกาฬสินธุ ์ ด้ วย วััชรีีคำำเดช ผู้้อำำนวยการโรงเรีียนเทศบาล 1 กาฬสิินธุ์์ � พิิทยาสิิทธิ์์�
64 จากที่คิดว่ าเราไม่ มีอะไรผูกพัน กับกาฬสินธุ ์แต่ พอได้ ย้ ายมา ทำ งานที่นี่ ผ่ านมา 25 ปี แล้ ว ครูก็แทบไม่ มีความคิด จะย้ ายไปสอนที่ไหนอีกเลย พััชริินทร์์ พิิมพะจัันทร์์ รองผู้้อำำนวยการโรงเรีียนเทศบาล 1 กาฬสิินธุ์์ � พิิทยาสิิทธิ์์�
65 “ครููเป็็ นคนอำำเภอห้วยเ ้ม็็ก จัังหวััดกาฬสิินธุ์์ � ค่่ ะ อำำเภอห้วยเ ้ม็็กอยู่่ด้านตะ ้วัันตก ชายขอบสุุดของ จัังหวััด ติดกัิบอำั ำเภอชื่่�นชมของจัังหวััดมหาสารคาม ความที่่�สมััยก่่อน รถสาธารณะยัังไม่่ได้้ครอบคลุุมเส้้นทาง เหมืือนทุุกวัันนี้้� ครููเลยเลืือกเรีียนมััธยมที่่�โรงเรีียนเชีียงยืืน พิิทยาคม ในอำำ�เภอเชีียงยืืน จัังหวััดมหาสารคาม ซึ่่�งเดิินทาง จากบ้้านเราไปสะดวกกว่่าในตััวอำำ�เภอเมืืองกาฬสิินธุ์์� ก่่อนจะ ไปเรีียนต่่อที่่�มหาวิทิยาลััยราชภัฎเลย ัจึึงกลายเป็็นว่า่ แม้้เราเกิิด ที่่�กาฬสิินธุ์์� แต่ก็่ ็ไม่่ได้้มีีความทรงจำำ�หรืือประสบการณ์์อะไร เกี่่�ยวกัับเมืืองนี้้�สัักเท่่าไหร่่ อย่า่ งไรก็ตาม็ หลัังเรีียนจบ ครููก็ดัั็นสอบบรรจุุได้้ที่่�โรงเรีียน เทศบาล 2 วััดสว่่างคงคา อำำ�เภอเมืืองกาฬสิินธุ์์�ในปีี 2541 ซึ่่�งตอนนั้้�นก็็ไม่่ได้้มีีความคิิดอะไรกัับเมืืองเมืืองนี้้�นััก รู้้แค่่ว่่า มัันเงีียบสงบ ไม่ค่่ ่อยเจริิญ และไม่น่่ ่ามีีอะไรดึึงดููดเท่่าไหร่่ แต่่พอย้้ายมาอยู่่ที่่�นี่่� ผ่่านมา 25 ปีีแล้้ว ครููก็็แทบไม่่มีีความคิิด จะย้้ายไปสอนที่่�ไหน อะไรทำำ�ให้้เป็็นแบบนั้้�น? ก่่อนอื่่�นเลย ครููสอนวิชาภา ิษาไทย เป็็นหลััก และด้้วยธรรมชาติิของครููภาษาไทย ทำำ�ให้้ได้มีี้โอกาส ศึึกษาภููมิิประวััติิศาสตร์์ของเมืือง คติิชนวิิทยา รวมถึึงศิิลปะ และวรรณกรรมท้้องถิ่่�น เลยได้้รู้้ว่่ากาฬสิินธุ์์�มีีผญาอีีสาน คำำ�สอย (วรรณกรรมมุุขปาฐะ) หมอลำำ� ไปจนถึึงวััฒนธรรม ภููไท ที่่�ล้้วนมีีเอกลัักษณ์์เป็็นของตััวเอง แตกต่า่งจากเมืืองอื่่�นๆ ในอีีสาน ครููสนใจสิ่่�งเหล่่านี้้� และพบว่่าศาสตร์์เหล่่านี้้�กำำ�ลััง เลืือนหายไปจากยุุคสมััย ในฐานะครููภาษาไทย ก็็เลยอยาก มีีส่่วนอนุุรัักษ์์ไว้้ให้้เด็็กๆ ได้้เข้้าใจถึึงคุุณค่่า กัับอีีกเรื่่�องที่่�สำำ�คััญไม่่แพ้้กััน คืือกาฬสิินธุ์์�เป็็นเมืืองที่่�ผู้้คน น่่ารััก ไม่่ค่่อยมีีบรรยากาศของการแข่่งขััน และค่่าครองชีีพ ก็็ไม่สูู่งมาก ครููอยู่่ที่่�นี่่�แล้้วสบายใจ ก็็สร้้างครอบครััวอยู่่ยาว ที่่�นี่่�เลย ส่่วนบทบาทของการอนุุรัักษ์์ศิิลปวััฒนธรรมกาฬสิินธุ์์� ของครูู นอกจากคอยสอนและอธิิบายให้้เห็็นถึึงคุุณค่่าและ ความหมายของสิ่่�งเหล่านี้้ ่ � ให้้เด็็กๆ ได้ซึ้มซัับ ึและเข้า้ใจ ก็็พยายาม จะร่่วมมืือกัับโครงการต่า่งๆ จากหน่่วยงานภายนอกที่่�มีี ความตั้้�งใจอยากฟื้้�นใจเมืือง เช่่นที่่�เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์� เคยพยายามจััดตั้้�งกลุ่่มมััคคุุเทศก์์น้้อย เพื่่�อให้้พวกเขานำำ�ชม นิิทรรศการภายในพิิพิิธภััณฑ์์ของดีีเมืืองกาฬสิินธุ์์� ครููก็ส่็่ง เด็็กๆ เข้า้ไปร่่วมกิิจกรรม โดยช่่วงปีี 2545-2550 โครงการนี้้� เฟื่่�องฟููมาก แต่่เสีียดาย ด้้วยเงื่่�อนไขหลายอย่า่ ง โครงการจึึง ไม่ถูู่กต่่อยอด หรืือล่าสุุ่ ดที่่�ทางเทศบาลปรัับปรุุงชั้้�นล่า่งของพิิพิิธภััณฑ์์ ของดีีเมืืองกาฬสิินธุ์์� ให้้กลายเป็็นหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� ซึ่�ง่จััด แสดงทั้้�งผลงานศิิลปะร่่วมสมััย และภาพสามมิิติิที่่�บอกเล่าถึ่ ึง ทรััพยากรทางวััฒนธรรมและธรรมชาติิในแต่่ละอำำ�เภอของ จัังหวััด แม้พื้้้ �นที่่�นี้้�จะไม่่เกี่่�ยวกัับวิชาิ ที่่�ครููสอนโดยตรง แต่่ครููก็็จะ ชัักชวนให้้เด็็กๆ ได้้เข้า้ไปดูู ไปศึึกษาเรีียนรู้พื้้้�นที่่�นี้้�เสมอ เพราะ หอศิิลป์์แห่่งนี้้�มัันอยู่่ใกล้้ๆ เอง เด็็กๆ ได้้คลุุกคลีีกัับศิิลปะ บ่่อยๆ เข้้า มัันก็็ช่่วยสร้า้งแรงบัันดาลใจให้้พวกเขาเอง ในขณะที่่�เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์�หวัังให้้หอศิิลป์์ที่่�เปิิดใหม่่ แห่่งนี้้� เป็็นจุุดที่่�นัักท่่องเที่่�ยวแวะชมทุุกครั้้�ง ก่่อนออกเดิินทาง ต่่อไปยัังพิิพิิธภััณฑ์์สิิริินธร เขื่่�อนลำำ�ปาว หรืือสะพานเทพสุุดา ที่่�อยู่่นอกเมืือง ครููก็็อยากให้้เด็็กๆ ได้้ใช้ห้อศิิลป์์ในฐานะ จุุดนััดพบ หรืือพื้้�นที่่�สำำ�หรัับทำำ�กิิจกรรมการเรีียนรู้้ตามความ สนใจของแต่่ละคนด้้วย”
66 “พิิพิิธภััณฑ์์ขฑ์์องดีีเมืืองกาฬสิินธุ์์ � ตั้้งอ�ยู่่บน ชั้้น 2 �ของอาคารศาลากลางหลัังเก่า ซึ่่ ่�งปัั จจุุบัันได้รั้ ับ การพััฒนาเป็็ นหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์ � แต่่เดิมพิิพิิธิภัณฑ์ั ์นี้้�เป็็นของสำำ�นัักงานจัังหวััดฯ มีีสำำ�นัักงาน วััฒนธรรมจัังหวััดดููแลตรงนั้้�น กระทั่่�งมีีการย้้ายศาลากลางไป อยู่่นอกเมืือง จึึงมีีการถ่า่ ยโอนพิพิิธิภัณฑ์ั ให้้ ์มาอยู่่ในความดููแล ของเทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์�ในปีี 2563 ก่่อนที่่�เทศบาลฯ จะร่่วม มืือกัับเครืือข่่ายภาคประชาชนจััดตั้้�งหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� ที่่�บริิเวณชั้้�นล่่าง และเปิิดทำำ�การมาถึึงปััจจุุบััน หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์�เปิิดก่่อนโควิิด-19 ไม่่นาน จึึงไม่่เป็็น ที่่�รัับรู้ของคน้ส่่วนใหญ่่เท่า่ ไหร่่ จนสถานการณ์์เริ่่มซา �ทางมหา วิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�เขาก็็มาร่่วมกัับเทศบาลฯ เพื่่�อทำำ�วิจััิยเรื่่�อง พื้้�นที่่�การเรีียนรู้้ และใช้้หอศิิลป์์กัับพิิพิิธภััณฑ์์ของดีีเมืือง กาฬสิินธุ์์�ของเราเป็็นศููนย์์กลาง จึึงมีีกิิจกรรมต่า่งๆ จััดขึ้้�น เรื่่�อยมา โดยเฉพาะการย้้ายถนนคนเดิินจากย่่านเมืืองเก่่ามา ตั้้�งอยู่่รอบอาคารหอศิิลป์์โดยจััดขึ้้�นทุุกเย็็นวัันอัังคาร รวมถึึงมีี กิิจกรรมด้้านการเรีียนรู้้สำำ�หรัับคนทุุกวััยในตลาดด้้วย พื้้�นที่่� เราจึึงเป็็นที่่�รู้จัั้กมากขึ้้�น ไม่่เฉพาะว่า่เรามีีนิทิรรศการประวััติิศาสตร์์ เมืืองอยู่่ชั้้�นบน และมีีนิทิรรศการศิิลปะให้้ชมชั้้�นล่า่ง แต่่อาคาร หลัังนี้้�และรอบๆ สามารถปรัับใช้้เป็็นลานจััดกิิจกรรมให้้หน่่วย งานต่่างๆ ได้้ เป็็นที่่�รู้้จัักในฐานะพื้้�นที่่�เรีียนรู้ที่่�้สามารถปรัับไป ตามโจทย์์ของงานได้้ ก็็ต้้องขอบคุุณศิิลปิินสตรีีทอาร์์ทที่่�มา ช่่วยกัันเพ้้นท์์อาคารให้้มีีสีีสัันสดใส สร้า้งภาพลัักษณ์์สร้า้งสรรค์์ ดึึงดููดคนรุ่่นใหม่่มาใช้้บริิการด้้วย พี่คิ ่� ิดว่า่อาคารหอศิิลป์หลัั ์งนี้้�เป็็นภาพสะท้้อนของความร่่วมมืือ ของคนกาฬสิินธุ์์�ที่่�ไม่่ใช่่แค่มา่จากหน่่วยงานรััฐฝั่่�งเดีียว จริิงอยู่่ นี่ ่�คืือพื้้�นที่่�ที่่�บริิหารโดยเทศบาล แต่่การเกิิดขึ้้�นของหอศิิลป์์ และกิิจกรรมรอบๆ โดยเฉพาะตลาดถนนคนเดิิน เกิิดจาก การที่่�ทางเครืือข่่ายศิิลปิินได้้คุุยกัับท่่านนายกเทศมนตรีี ก่่อนจะมีีความร่่วมมืือกัับมหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์� และกลุ่่ม ผู้้ประกอบการในการจััดตั้้�งตลาด จากตลาดเล็็กๆ ไม่่นาน ก็็เกิิดเป็็นเครืือข่่ายผู้้ประกอบการซึ่�ง่มีีพลัังในการขัับเคลื่่�อน เศรษฐกิิจชุุมชน อย่า่งถนนคนเดิินริมน้ำิ ำ��ปาวที่่�เปิิดขึ้้�นใหม่่ ก็็มาจากกลุ่่มผู้้ประกอบการที่่�นี่ ่� ร่่วมมืือกัับทางเทศบาลและ มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�เช่่นกััน เช่่นเดีียวกัับโครงการเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้ที่่�อาจารย์์จาก มหาวิิทยาลััยกาฬสิินธุ์์�ขัับเคลื่่�อน ก็ท็ราบมาว่่าเขาได้้งบ ประมาณไม่่เยอะ เรีียกว่่าไม่่พอที่่�จะจััดนิิทรรศการหรืือถนน คนเดิินที่่�มีีกิิจกรรมต่่อเนื่่�องอย่่างที่่�เห็็นด้้วยซ้ำำ�� แต่ก็่ ็เพราะ
67 ได้้รัับความร่่วมมืือจากภาคส่่วนต่่างๆ งานจึึงเกิิดขึ้้�นได้้ คุุณลองเข้้าไปดููเว็็บไซต์์หอศิิลป์์ก็็ได้้ งบกิิจกรรมมีีแค่่ หมื่่�นเดีียว แต่่เขาก็็ทำำ�ออกมาได้้ดีีเกิินงบไปเยอะมากๆ แม้้กิิจกรรมเมืืองแห่่งการเรีียนรู้้จะช่่วยสร้้างความเคลื่่�อน ไหวให้้เมืืองกาฬสิินธุ์์�ได้มา้ก แต่่ก็็ต้้องยอมรัับว่่าปััจจุุบัันเมืือง ของเรายัังมีีความเหลื่่�อมล้ำำ��อยู่่เยอะ ก็็จำำ�เป็็นที่่�จะต้้องแก้้ไข หรืือพััฒนาอีีกมาก แต่่เรื่่�องการศึึกษาสำำ�หรัับเด็็กๆ ในระบบ พี่ว่ ่� าวิ่ชาิการเราค่่อนข้า้งโอเคแล้้ว ควรส่่งเสริมด้ิา้นอื่่�นๆ มากกว่า่ เช่่นความถนััดทางวิิชาชีีพที่่�สอดรัับกัับบริบทิของพื้้�นที่่� หรืือ เรื่่�องศิิลปะก็สำ็ำ�คััญ พอมีีหอศิิลป์์ขึ้้�นมา ก็็ทำำ�ให้้พี่ ่� รู้้ว่่าเด็็กๆ เขาสนใจศิิลปะกัันเยอะ บางทีีเราอาจส่่งเสริิมให้้เขาเข้าถึ้ ึง การเรีียนรู้้เรื่่�องนี้้� ไปพร้้อมกัับหาช่่องทางหรืือโอกาสให้้เด็็กๆ สามารถเอาสิ่่�งที่่�เรีียนมาไปต่่อยอดกัับสถาบันัหรืือแหล่่งเงิินทุุน ต่่างๆ ต่่อไปได้้” อาคารหอศิลป์หลังนี้ เป็ นภาพสะท้ อนของ ความร่ วมมือของคนกาฬสินธุ์ ที่ไม่ ใช่ แค่ มาจาก หน่ วยงานรัฐฝ่ ายเดียว รััศมีีพลเทีียน นัักวิิชาการการศึึกษา เทศบาลเมืืองกาฬสิินธุ์์ � และหััวหน้างานกา้รศึึกษานอกระบบ และตามอััธยาศััย
68 “พื้้�นเพแม่่ เป็็ นคนอำำเภอสหััสขัันธ์์เดิมิแต่ก่่อน่ อำำเภอแม่น้ำ่ท่ ำ ว่มบ่อย่มาก ก็็เลยมีีการย้าย้ตััวอำำเภอ มาอยู่่บริิเวณอุุทยานไดโนเสาร์์ในปัั จจุุบััน ส่่ วนแม่ก็่ย้็าย้ บ้านเห้ มืือนกััน เพราะได้แ้ฟนเป็็ นคนอำำเภอเมืืองกาฬสิินธุ์์ � จึึงย้าย้มาอยู่่ที่่�นี่ตั้้ ่�งแ�ต่ปี่ ี พ.ศ. 2529 แม่่เป็็นประธานชุุมชนทุ่่งสระ ทำำ�ธุุรกิิจรัับทำำ�โต๊๊ะจีีน และทำำ� กัับข้้าวตามงานหรืือพิิธีีต่่างๆ นอกจากนี้้�ก็็ยัังรัับจ้้างเทศบาล กวาดถนนด้้วย จะกวาดสองรอบต่่อวัันคืือช่่วงเช้้าและเย็็น แม่่กวาดเอง แต่่ถ้้าวัันไหนมีีงานที่่�ต้้องทำำ�อาหาร ก็็จะจ้้างให้้ คนอื่่�นมากวาดแทน ก่่อนหน้้านี้้�แม่่ทำำ�งานโรงพยาบาลเอกชนในเมืืองนี่่�แหละ ทำำ�มา 20 กว่่าปีีแล้้ว ต่่อมาก็็ทำำ�งานกัับนัักการเมืืองท้้องถิ่่�น ท่่านหนึ่่�ง จนท่่านเสีียชีีวิิต ก็็เลยออกมาทำำ�ธุุรกิิจ และความที่่� เราทำำ�งานเกี่่�ยวกัับเมืืองเยอะ ก็็เลยมาเป็็นประธานชุุมชน ในที่่�สุุด ชุุมชนทุ่่งสระเป็็นอีีกชุุมชนที่่�มีีบทบาทในหน้า้ประวััติิศาสตร์์ เมืือง เพราะที่่�นี่่�เป็็นที่่�ประหารพระยาชััยสุุนทรคนที่่� 2 หรืือ ที่่�รู้้จัักกัันในชื่่�อท้้าวหมาแพง เจ้า้เมืืองกาฬสิินธุ์์�คนที่่� 2 ซึ่่�งสืืบต่่อจากเจ้้าโสมพะมิิตร (ชื่่�อพระยาชััยสุุนทรเหมืือนกััน - ผู้้เรีียบเรีียง) ในช่่วงที่่�สยามทำำ�ศึึกกัับเจ้า้อนุุวงศ์์ เจ้้าอนุุวงศ์์ ก็็ยกทััพมากดดัันท้้าวหมาแพงให้้ยอมเป็็นเมืืองขึ้้�นกัับทาง เวีียงจัันทน์์ แต่ท้่า้วหมาแพงไม่่ยอม เพราะกาฬสิินธุ์์�สวามิิภักัดิ์์� กัับทางสยาม สุุดท้า้ยทััพเจ้า้อนุุวงศ์์ก็็เลยประหารท้า้วหมาแพง โดยบริิเวณที่่�ท้้าวหมาแพงถููกประหารคืือทุ่่งหนองหอย ปััจจุุบันัก็คืื็อชุุมชนทุ่่งสระแห่่งนี้้� ท่า่นนายกเทศมนตรีี (จารุุวััฒน์์ บุุญเพิ่่�ม) เคยคุุยกัับแม่ว่่ ่า ท่่านอยากฟื้้�นฟููประวััติิศาสตร์์ ท้้าวหมาแพงขึ้้�นมา เพราะเป็็นตััวอย่า่งของวีีรบุุรุุษที่่�มีีความ จงรัักภัักดีีต่่อชาติิ ท่า่นก็็เกริ่่�นไว้้ว่่าจะหางบประมาณมาตั้้�ง ศาลท้า้วหมาแพงในอนาคต ซึ่�งอ่ย่า่ งที่่�บอกว่าชุุมช่นเราชื่่�อทุ่่งสระชื่่�อเดิมคืื ิอทุ่่งหนองหอย ดููจากชื่่�อก็น่็า่จะทราบว่า่เป็็นย่า่ นที่่�ชุ่่มน้ำำ�� ซึ่�ง่ก็็จริิง เพราะสัันฐาน ชุุมชนแม่่เป็็นแอ่่งกระทะ ถ้าช่้ ่วงไหนที่่�น้ำำ��จากฟ้้าตกลงมาบ่่อย น้ำำ��ก็็จะท่่วม สมััยก่่อนท่่วมบ่่อยแทบปีีเว้้นปีีได้้ ท่่วมหนัักถึึงกัับ บ้้านหลายหลัังที่่�อยู่่ต่ำำ��ต้้องมิิดหลัังคา ชาวบ้้านบางส่่วนจำำ�ต้้อง อพยพย้้ายไปอยู่่ในวััด บางหลัังอยู่่สููงหน่่อย ก็็ท่่วมไม่่เยอะ แค่่เก็บ็ของขึ้้�นที่่�สููง เรีียกว่า่อยู่่จนชิินแล้้ว แต่หลัั ่งๆ มาเทศบาล เขาก็็มาแก้้ไขดีีขึ้้�น มีีการระบายน้ำำ��ดีีกว่่าแต่่ก่่อนเยอะ แม่ อยากเห็นคนรุ่ นใหม่ กลับมาที่บ้ านกันเยอะๆ ค่ ะ แต่ ก็เข้ าใจได้ เพราะเมืองเราขนาดเล็ก ถ้ าไม่ ได้ ทำราชการ หรือมีธุรกิจส่ วนตัว พวกเขาก็ไม่ รูจะกลั ้บมาทำ อะไร พรพิิศ ศิิริิกุุล ประธานชุมชุนทุ่่งสทุ่่ระ
69 ถึึงอย่า่งนั้้�นน้ำำ��ก็็ยัังท่่วมอยู่่ในช่่วงที่่�น้ำำ��จากฟ้้ามามากๆ แต่่ก็็ไม่่เยอะ และไม่บ่่ ่อยเท่่าแต่่ก่่อนแล้้ว แม่่มีีลููกสาว 2 คน ทั้้�งสองคนทำำ�งานให้้เทศบาลหมด เขาไม่่อยากไปไหน เพราะเห็็นว่่าแม้้เมืืองเราเล็็กๆ แต่่ก็็อยู่่สบายและปลอดภััย อย่่างแม่่ก็็ทำำ�การค้าง่้ ่าย เรามีีสวนเล็็กๆ ปลููกมะละกอและพริิก ตอนแรกปลููกไว้้ กิินเอง แต่่พอได้้ผลผลิิตเยอะ จึึงนำำ�ไปขาย ก็็ขายดีี ถามว่่าอยากเห็็นอะไรในเมืืองกาฬสิินธุ์์� แม่่อยากเห็็น คนรุ่่นใหม่่กลัับมาที่่�บ้้านกัันเยอะๆ ค่่ะ แต่่ก็็เข้้าใจได้้ เพราะเมืืองเราขนาดเล็็ก ถ้า้ไม่่ได้ทำ้ ำ�ราชการ หรืือมีีธุุรกิิจ ส่่วนตััว พวกเขาก็็ไม่่รู้้จะกลัับมาทำำ�อะไร แต่่ทางเทศบาล เขาก็็พยายามสร้้างจุุดดึึงดููดเรื่่�องการท่่องเที่่�ยวอยู่่นะ ตอนนี้้�มีีแผนพััฒนาแก่่งดอนกลาง จะสร้้างเป็็น พุุทธมณฑล แม่่คิิดว่่าถ้้าทำำ�เสร็็จ ตรงนี้้�จะดึึงดููดให้้ คนจากรอบๆ แวะเข้ามา้ ในเมืืองกาฬสิินธุ์์�ได้้ไม่น้่ ้อย อย่่างแม่่ทำำ�กัับข้้าว ก็็คิิดว่่าถ้้าเอาข้้าวไปขายใน ตลาดแถวนั้้�นก็็คงจะดีี”
70
71
72 “วััดกลาง เป็็ นพระอารามหลวงชั้้นต�รีีตั้้งอ�ยู่่ ในย่านเ่ มืืองเก่ากาฬ ่สิินธุ์์ � และเป็็ นวััดประจำจัำ ังหวััด กาฬสิินธุ์์ � วััดแห่่งนี้้�สร้้างเมื่่�อปีี พ.ศ. 2378 ปีีนี้้�ก็็ 179 ปีีแล้้ว แม้้ไม่่ ปรากฏหลัักฐานที่่�ชััดเจนถึึงผู้้สร้้าง แต่่ดููจากศิิลปกรรมแล้้ว เข้้าใจว่่าช่่างกลุ่่มลาวเป็็นคนสร้า้งวััดนี้้�ขึ้้�น วััดนี้้�มีีสิ่่�งศัักดิ์์�สิิทธิ์์� ที่่�อยู่่คู่่กัับเมืืองหลายสิ่่�ง โดยเฉพาะรอยพระพุุทธบาทจำำ�ลอง แก่่งสำำ�โรง และพระพุุทธสััมฤทธิ์์�นิิรโรคัันตราย หรืือหลวงพ่่อ องค์์ดำำ� พระพุุทธรููปคู่่บ้้านคู่่เมืืองกาฬสิินธุ์์� อาตมาไม่ท่ราบว่า่รอยพระพุุทธจำำ�ลองนี้้มีี�อายุุเท่า่ ไหร่่แล้้ว แต่่นัักโบราณคดีีเขาสัันนิิษฐานกัันว่่าสร้้างตั้้�งแต่่สมััยขอม ยุุคก่่อนจะมีีเมืืองกาฬสิินธุ์์� แต่่เดิมมีี ิการพบรอยพระพุุทธบา ทนี้้�อยู่่ใกล้้กัับแก่่งสำำ�โรง ริิมน้ำำ��ปาว แต่่ความที่่�พอเวลาผ่่านไป น้ำำ��จากแม่น้ำ่ ำ��เริ่่�มเซาะตลิ่่�ง ชาวบ้า้นก็็กลััวว่า่รอยพระพุุทธบาท จะเสีียหาย จึึงมีีการอััญเชิิญมาถวายไว้้ที่่�วััดกลาง ช่่วงรััชกาลที่่� 5 และมีีพิิธีีไหว้้รอยพระพุุทธบาททุุกวัันมาฆบููชา ส่่วนพระพุุทธสััมฤทธิ์์�นิิรโรคัันตราย เป็็นพระพุุทธรููปปาง มารวิชััิย ศิิลปะล้า้นช้า้ง ใต้้ฐานพระพุุทธรููปมีีจารึึกอัักษรธรรม ล้้านช้้าง ที่่�กล่่าวถึึงประวััติิและตำำ�นานการสร้า้งอยู่่ โดยระบุุว่่า สร้้างเมื่่�อจุุลศัักราช 172 หรืือ พ.ศ. 1353 แต่่เดิิมประดิิษฐาน ที่่�โบสถ์์วััดนาขาม อำำ�เภอเขาวง จัังหวััดกาฬสิินธุ์์� ต่่อมา พระยาชััยสุุนทร (เก ณ กาฬสิินธุ์์�) เจ้า้เมืืองกาฬสิินธุ์์�คนที่่� 11 ซึ่่�งเป็็นเจ้้าเมืืองคนสุุดท้้าย ก่่อนมีีการปฏิิรููปการปกครองเป็็น มณฑลเทศาภิบาิ ล (พ.ศ. 2444) ได้้อััญเชิิญจากวััดนาขาม มาประดิิษฐานในโฮงเจ้า้เมืือง จากนั้้�นก็็ย้้ายมา ประดิิษฐานที่่�วััดกลาง จนถึึงปััจจุุบััน ชาวกาฬสิินธุ์์�จะรู้จัั้กพระพุุทธรููปสำำ�คััญองค์์นี้้�ใน นาม ‘หลวงพ่่อองค์์ดำำ�’ เพราะมีีสีีดำำ� กัับอีีกนามหนึ่่�ง คืือ ‘หลวงพ่่อซุ่่มเย็็น’ หรืือชุ่่มเย็็น ที่่�เป็็นเช่่นนั้้�น เพราะแต่่ก่่อนกาฬสิินธุ์์�แห้้งแล้้ง แต่่เมื่่�อชาวบ้้าน ทำำ�พิธีีพุุทธาภิ ิ ิเษก ฝนกลัับตกต้้องตามฤดููกาล ในช่่วง สงกรานต์์ชาวกาฬสิินธุ์์�จึึงอััญเชิิญหลวงพ่่อองค์์ดำำ� แห่่ไปรอบเมืือง เพื่่�อให้้ประชาชนทรงน้ำำ��เป็็นสิิริมิงคล อย่า่ งไรก็ตามห็ลวงพ่่อองค์์ดำำ�ไม่่ใช่่พระประธานของ วััดกลางแห่่งนี้้� พระพุุทธปฏิิมา พระประธานวััดกลางจะ ประดิิษฐานอยู่่ในพระอุุโบสถที่่�อยู่่ตรงข้าม้ชาวอีีสานจะเรีียก อุุโบสถว่่าสิิมแต่่ที่่�นี่่�เป็็นพระอารามหลวง จึึงเรีียกกัันว่่า พระอุุโบสถ ภายในพระอุุโบสถมีีจิิตรกรรมฝาผนัังรููป พระเวสสัันดรชาดก 13 กััณฑ์์ โดยมีีรููปที่่�โดดเด่่นที่่�สุุดคืือ รููปพระพุุทธเจ้้าปราบมารอยู่่ตรงกลาง เข้้าใจว่่าจิิตรกรรม นี้้�วาดขึ้้�นเมื่่�อเกืือบ 90 ปีีที่่�แล้้ว ในช่่วงที่่�มีีการบููรณะปฏิิสัังขณ์์ พระอุุโบสถครั้้�งใหญ่่ และวััดแห่่งนี้้�มีีการบููรณะครั้้�งสำำ�คััญอีีกครั้้�งในช่่วงที่่�พระ ธรรมวงศาจารย์์ (สุุข สุุขโณ) เจ้้าอาวาสรููปก่่อน จำำ�พรรษาอยู่่ ที่่�วััดนี้้� ซึ่�งไ่ม่่เพีียงพััฒนาวััดทางด้า้นวััตถุุศิิลปกรรม และวััตรปฏิิบัติิั ของพระสงฆ์์ เจ้้าอาวาสท่่านยัังให้้ความสำำ�คััญกัับการศึึกษา และเปิิดพื้้�นที่่�ให้้ชาวกาฬสิินธุ์์�ได้มาพูู้ดคุุยแลกเปลี่่�ยน เพื่่�อแก้้ ปััญหาด้้านสัังคมต่่างๆ ด้้วย หลวงพี่ ่� มองว่่ากาฬสิินธุ์์�ก็็เหมืือนอีีกหลายๆจัังหวััดในภาค อีีสานที่่�ผู้้คนส่่วนใหญ่่เป็็นชาวพุุทธ นั่่�นทำำ�ให้้เมื่่�อชาวบ้า้น มีีเรื่่�องขััดแย้้งอะไร หรืือต้้องการความร่่วมแรงร่่วมใจอะไร พวกเขาก็็จะใช้วัั้ดประจำำ�ชุุมชน หรืือวััดประจำำ�เมืืองเป็็นพื้้�นที่่� กลางในการปรึึกษาหารืือเพื่่�อแก้้ปััญหา จนถึึงทุุกวัันนี้้�ที่่�เทคโนโลยีีรุุดหน้า้ไปไม่รู้่เ้ท่า่ ไหร่ต่่ ่อเท่า่ ไหร่่ บทบาทของวััดกลางก็ยัั็งคงเป็็นศููนย์์กลางทางจิติใจของ ชาวเมืืองกาฬสิินธุ์์�อยู่่ดีี ใครไม่่สบายใจเรื่่�องอะไร ก็็มาไหว้้ หลวงพ่่อองค์์ดำำ�เพื่่�อขอพรกลัับไปคนอีีสานจากจัังหวััดอื่่�นๆ พอผ่า่นมากาฬสิินธุ์์� ก็็จะแวะมาสัักการะพระองค์์ท่่าน เพราะไม่่เพีียงเป็็นพระคู่่เมืืองที่่�ชาวบ้้านเชื่่�อกัันว่่า จะช่่วยให้้ฝนตกต้้องตามฤดููกาล น้ำำ��ท่่าสมบููรณ์์อยู่่เสมอ แต่่ในเรื่่�องส่่วนตััวหลายคนก็็เชื่่�อว่า่พอมาไหว้ท่้า่น แล้้วเหมืือนจะได้้คลายทุุกข์์มาไหว้ห้ลวงพ่่อชุ่่มเย็็น แล้้วจะได้้ชุ่่มฉ่ำำ��ใจ”
73 ไม่ ว่ าเทคโนโลยีจะรุดหน้ าไปมาก เท่ าไหร่ แต่ บทบาทของวัดกลาง ก็ยังคงเป็ นศูนย์ กลางทางจิตใจ ของชาวเมืองกาฬสินธุ์ พระมหาทวีีสิิริิวฑ.ฒโน ผู้้ช่ผู้้วยเ่จ้าอาวาส้วััดกลาง (พระอารามหลวง) จัังหวััดกาฬสิินธุ์์ �
74 “หลัังจากที่่�พระครููวิิจิิตรสหััสคุุณ เจ้าอาวาส้วััด สัักกะวััน ค้น้พบกระดููกไดโนเสาร์์ที่่�ภููกุ้้ม ข้าว ้อำำเภอ สหััสขัันธ์์ จัังหวััดกาฬสิินธุ์์ �อัันนำมำาซึ่่�งการสำำรวจ ขุดคุ้นอ้ย่างเป็็ น ่ระบบตามหลัักวิิชาการโดยเจ้าห้น้าที่่� ้ กรมทรัพัยากรธรณีี ในปีี พ.ศ. 2537 ผู้้ค นจากทั่่วสา�รทิิศ ก็ต่็าง่มาที่่�นี่่� รวมถึึงที่่�อื่่�นๆ ในภาคอีีสานที่่�มีีรายงาน การค้น้พบ เพื่่�อร่่ วมสำำรวจการขุดคุ้น โ ้ดยบางส่่ วนยััง ลัักลอบนำำกระดููกไปเป็็ นของส่่ วนตััว บางคนนำำ ไปบููชา ประหนึ่่�งเครื่่�องลางของขลััง บางคนก็็เอาไปฝนทำำยา ด้วย้ความเชื่่�อผิดิๆ ว่่ าจะเป็็ นยาอายุวัุัฒนะ ซึ่่�งนั่่น�ล่่ ะครัับ ต่อ่มาบางคนก็็เป็็ นนิ่่วเ�พราะเหตุนีุ้้� ภายหลัังที่่�ทางกรมทรััพยากรธรณีีได้ก่้่อตั้้�งศููนย์์วิจััิยไดโนเสาร์์ ภููกุ้้มข้้าว ก่่อนจะพััฒนามาเป็็นพิิพิิธภััณฑ์์สิิริินธร เมื่่�อปีี 2551 นอกเหนืือจากพิพิิิธภััณฑ์์แห่่งนี้้�จะเป็็นที่่�รวบรวม ศึึกษาวิิจััย และจััดแสดงข้้อมููลด้้านธรณีีวิิทยาและไดโนเสาร์์ที่่�ค้้นพบใน ประเทศไทย พิิพิิธภััณฑ์์ของเราก็็ตั้้�งใจจะสื่่�อสารด้้วยว่าซา่ก ฟอสซิิลและกระดููกไดโนเสาร์์ที่่�มีีการค้้นพบเป็็นสมบัติิัชาติิ และเป็็นต้้นทุุนในการศึึกษาวิจััิย ที่่�มีีส่่วนช่่วยยกระดัับ เศรษฐกิิจและชีีวิติความเป็็นอยู่่ของผู้้คนในจัังหวััด นัักธรณีีวิทิยาค้้นพบว่าพื้้ ่ �นที่่�ในภาคอีีสานเคยเป็็นที่่�ราบลุ่่ม น้ำำ��ขนาดใหญ่่เมื่่�อหลายล้้านปีีก่่อน ซึ่่�งเป็็นที่่�อยู่่ของไดโนเสาร์์ หลากสายพัันธุ์์� เมื่่�อกาลเวลาผัันผ่่านมาถึึงปััจจุุบััน เราจึึงค้้น พบซากไดโนเสาร์์ในภููมิิภาคนี้้�มากกว่่าภาคอื่่�นๆ สำำ�หรัับการขุุดค้้นซากไดโนเสาร์์ในประเทศไทย มีีการ ค้้นพบครั้้�งแรกที่่�อำำ�เภอภููเวีียง จัังหวััดขอนแก่่น เมื่่�อปีี 2519 จนนำำ�มาสู่่การจััดตั้้�งพิพิิธิภัณฑ์ั ไดโนเ ์ สาร์์แห่่งแรกของประเทศ ไทย (พิพิิิธภััณฑ์์ไดโนเสาร์์ภููเวีียง) หลัังจากนั้้�นก็็เป็็นที่่�ภููกุ้้ม ข้้าวของเรา ซึ่่�งค้้นพบกระดููกมากถึึง 700 ชิ้้�น เป็็นแหล่่งขุุดพบ ซากไดโนเสาร์์ที่่�สมบููรณ์์ที่่�สุุดของไทย ในพื้้�นที่่� 333 ไร่่ พิพิิธิภัณฑ์ั สิิ์ริินธรแบ่่งออกเป็็น 2 ส่่วนใหญ่่ๆ ส่่วนแรกคืืออาคารจััดแสดง นำำ�เสนอเรื่่�องราวทางธรณีีวิทิยา ตั้้�งแต่่การกำำ�เนิิดโลก 4,600 ล้า้นปีีก่่อน กระทั่่�งการกำำ�เนิิด สิ่่�งมีีชีีวิตบิ นโลก จนมาถึึงยุุคไดโนเสาร์์ตามมาด้้วยสััตว์์เลี้้�ยงลููก ด้้วยนม จนมาถึึงยุุคสมััยของมนุุษย์์ผ่่านวััตถุุจััดแสดงที่่�เป็็น ฟอสซิิลและกระดููกไดโนเสาร์์ที่่�มีีการค้้นพบจริิงๆ รวมถึึง กระดููกไดโนเสาร์์จำำ�ลอง อีีกส่่วนของพิิพิิธภััณฑ์์คืือหลุุมขุุดค้้น ที่่�มีีการพบกระดููก ไดโนเสาร์์ของจริิงบริิเวณภููกุ้้มข้้าว ปััจจุุบัันเรายัังเก็็บซาก ไดโนเสาร์์ที่่�ขุุดพบภายในหลุุมขุุดค้้น เพื่่�อให้้ผู้้มาเยืือน ได้้รัับชม
75 เรามัักพููดเสมอว่่าพิิพิิธภััณฑ์์สิิริินธรคืือห้้องสมุุดทางธรณีี วิิทยาขนาดใหญ่่ ที่่�เปิิดให้้เด็็กๆ เข้ามาอ่้ ่าน มาเรีียนรู้้ และมา ค้้นพบแรงบัันดาลใจ ขณะเดีียวกััน เรายัังมีีคลัังตััวอย่่างซาก ไดโนเสาร์์ที่่�ใหญ่่ที่่�สุุดในประเทศ สำำ�หรัับอ้้างอิิงสายพัันธุ์์�ไดโน เสาร์์ที่่�มีีการค้้นพบใหม่่ ซึ่่�งจนถึึงทุุกวัันนี้้� ทีีมงานของเราก็็ยััง คงขุุดค้้นซากไดโนเสาร์์ในหลายภููมิภาิ คของประเทศไทย ในฐานะที่่�ผมเป็็นนัักสื่่�อความหมายประจำำ�พิิพิิธภััณฑ์์ ซึ่่�งมีี หน้า้ที่่�นำำ�ข้้อมููลยากๆ ที่่�นัักวิจััิยค้้นพบมาเล่า่ ให้้คนทั่่�วไปเข้้าใจ ได้้ง่่าย ผมจึึงมัักได้้ฟัังคำำ�ถามที่่�เด็็กหลายคนสงสััยอยู่่เสมอว่่า ใครคืือนัักขุุดค้้นไดโนเสาร์์หรืือต้้องเรีียนอะไรมา ซึ่่�งนั่่�นเป็็น คำำ�ถามที่่�ดีีมากเลยนะครัับ เพราะหมายถึึงเด็็กๆ เขาอาจจะ สนใจที่่�จะเป็็นแบบนั้้�นบ้้าง คำำ�ตอบคืือนัักขุุดค้้นไดโนเสาร์์มีีชื่่�ออาชีีพว่่า นัักบรรพ ชีีวิินวิิทยา ซึ่่�งหมายถึึงผู้้ศึึกษาวิิวััฒนาการของสิ่่�งมีีชีีวิิต ในยุุคโบราณ โดยพื้้�นฐานการศึึกษาของอาชีีพนี้้� คืือธรณีีวิิทยา และชีีววิิทยา ในประเทศไทยยัังถืือว่่าขาดแคลนนัักบรรพชีีวิิน วิทิยาอยู่่ เพราะคนเรีียนเรื่่�องนี้้�โดยเฉพาะค่่อนข้า้งน้้อย อาจจะ ติิดภาพว่่าจบมาแล้้วหางานยาก แต่่จริิงๆ เรามีีทุุนวิิจััยทั้้�งใน และต่่างประเทศพอสมควร ส่่วนบทบาทของผม นอกจากการสื่่�อความหมายแล้้ว ยัังทำำ�ค่า่ยเยาวชนด้้วย โดยโครงการนี้้�เริ่่�มมาจากที่่�โรงเรีียน ต่่างๆ มาทััศนศึึกษาที่่�พิิพิิธภััณฑ์์ และคุุณครููก็็มัักถามเราว่่า ไม่รัับทำ ่ ำ�ค่า่ยเหรอ ผมก็็เลยเริ่่�มบริิการด้า้นองค์์ความรู้้ด้้านนี้้� ด้้วยการจััดค่า่ยทั้้�งแบบหนึ่่�งวััน สองวัันหนึ่่�งคืืน และสามวััน สองคืืน แล้้วแต่่ความสะดวกของสถานศึึกษา ถ้้ามาร่่วมค่่ายโปรแกรมหนึ่่�งวััน เราก็็นำำ�ชมพิพิิิธภััณฑ์์ทั้้�ง สองส่่วนตามปกติิ พร้้อมมีีกิิจกรรมให้้เด็็กๆ ได้ร่้่วมสนุุก ส่่วนถ้้าเป็็นสองวัันหนึ่่�งคืืนเราก็็มีีที่่�พัักให้้ และเปิิดให้้เด็็กๆ ร่่วมฐานกิิจกรรมต่า่งๆ พร้้อมนำำ�ชมพิพิิิธภััณฑ์์แบบ night museum เปลี่่�ยนบรรยากาศมาชมตอนกลางคืืน ส่่วนสามวััน สองคืืน จะเพิ่่ม�เติิมตรงที่่�ชวนเด็็กๆ ออกภาคสนาม ได้ท้ดลอง ขุุดซากไดโนเสาร์์เองเลย นอกจากทำำ�ค่า่ยแล้้ว เรายัังมีีโครงการส่่งต่่อองค์์ความรู้้ โดยร่่วมกัับเด็็กๆ เยาวชน รวมถึึงผู้้เกษีียณอายุุในอำำ�เภอ สหััสขัันธ์์ เพื่่�อมาร่่วมกิิจกรรมกัับเราไม่ว่่ ่าจะเป็็นการอบรม อาสาสมััครมััคคุุเทศก์์ ให้้คนในชุุมชนรอบๆ นำำ�ชม เป็็นต้้น และอย่า่ งที่่�ผมเล่่าไว้้ตอนต้้น นอกจากการเป็็นห้้องสมุุด ด้้านธรณีีวิทิยาที่่�สำำ�คััญของประเทศ พิิพิิธภััณฑ์์สิิริินธรยัังมอง ตััวเองเป็็นส่่วนหนึ่่�งที่่�ช่่วยขัับเคลื่่�อนเศรษฐกิิจของอำำ�เภอสหััส ขัันธ์์และจัังหวััดกาฬสิินธุ์์� ผมจึึงมัักบอกว่า่การเอาซากไดโนเสาร์์ ไปไว้้ที่่�หิ้้�งพระที่่�บ้า้น หรืือเอาไปทำำ�ยา มัันไม่่เกิิดประโยชน์์อะไร เพราะสิ่่�งเหล่านี้้ ่ มัั�นคืือหลัักฐานสำำ�คััญทางประวััติิศาสตร์์ ที่่�เปิิดโลกของการเรีียนรู้้ให้้แก่่คนอื่่�น ที่่�สำำ�คััญ พิิพิิธภััณฑ์์แห่่ง นี้้�ก็็ช่่วยยกระดัับเศรษฐกิิจจากการท่่องเที่่�ยวได้้ แทนที่่�คุุณจะ เอาซากไดโนเสาร์์กลัับไปเป็็นของส่่วนตััว คุุณเอาสััญลัักษณ์์ ของความเป็็นเมืืองไดโนเสาร์์ไปทำำ�เป็็นของที่่�ระลึึกขายนัักท่่องเที่่�ยว ดีีกว่่า ซึ่่�งเมื่่�อเราสื่่�อสารไปแบบนั้้�น หลายคนก็็นำำ�ซากไดโน เสาร์์ที่่�เก็บ็ไว้้มาคืืน และมัันก็็ไม่่ใช่่แค่่การเป็็นพิพิิิธภััณฑ์์ที่่�ตั้้�งอยู่่ในจัังหวััด กาฬสิินธุ์์�ยัังเป็็นอุุทยานธรณีีวิิทยาระดัับประเทศ ซึ่�ง่สามารถ ต่่อยอดไปจนถึึงระดัับโลกผ่่านองค์์กรยููเนสโกได้้ด้้วย โดยการ ไปถึึงจุุดนั้้�น มัันไม่่ใช่่แค่่พิิพิิธภััณฑ์์ของเราอย่่างเดีียว แต่่ต้้อง อาศััยความร่่วมมืือกัับชุุมชนไปจนถึึงความเข้ม้แข็็งของจัังหวััด ผมจึึงย้ำำ��เสมอว่า่ซากไดโนเสาร์์ที่่�ขุุดพบได้้ มัันไม่่ควรเป็็นของ ใคร แต่่เป็็นสมบััติิของทุุกคนในประเทศ” พิพิธภัณฑ์ สิรินธรคือหองสมุด้ ทางธรณีวิทยาขนาดใหญ่ ที่เปิ ดให้เด็กๆ เข้ ามาอ่ าน มาเรียนรู้ และมาค้ นพบแรงบันดาลใจ เฉลิมชัิ ัย จิิตราช เจ้าห้น้าที่่� ้กิิจกรรมและนัักสื่่�อความหมาย ประจำพิำ ิพิิธภััณฑ์์สิิริินธร www.sdm.dmr.go.th
76
77
78 “จริิงๆ โปงลางไม่่ ใช่่ เครื่่�องดนตรีีของกาฬสิินธุ์์ � ครัับ มีีเครื่่�องดนตรีีที่่�คล้ายๆ ้กับั โปงลางอยู่่ทั่่วโลก � อิินเดีียนแดงที่่�อเมริิกาเขาก็มีี ็เหมืือนกััน อิินโดนีีเซีียหรืือ เวีียดนามก็มีี ็ แค่่ เรีียกชื่่�อต่าง่กััน โดยเฉพาะในอีีสาน เรามีีกัันทุุกจัังหวััด แต่่ที่่�คนส่่วนใหญ่่จดจำำ�โปงลางว่่าเป็็นของกาฬสิินธุ์์� เพราะ ครููเปลื้้�อง ฉายรััศมีีศิิลปิินแห่่งชาติิสาขาศิิลปะการแสดง (ดนตรีี พื้้�นบ้า้นอีีสาน) ซึ่�งเ่ ป็็นคนกาฬสิินธุ์์�ได้พัั้ฒนาเครื่่�องดนตรีีชนิิดนี้้� ขึ้้�นมา และพ่่อประชุุม อิินทรตุุล เพื่่�อนของพ่่อผม ได้นำ้ ำ�โปงลาง มารวมวงกัับพิิณและแคนเป็็นวงแรกออกจััดแสดงสู่่สาธารณะ และตั้้�งชื่่�อวงว่า่ ‘โปงลางกาฬสิินธุ์์�’ จึึงกลายเป็็นที่่�จดจำำ�จนกลาย เป็็นเอกลัักษณ์์ของจัังหวััด อย่่างขอนแก่่นนี่่�เมืืองแคนใช่่ไหม ร้้อยเอ็็ดก็็มีีโหวด ส่่วนกาฬสิินธุ์์� เราก็มีี็โปงลางเป็็นสััญลัักษณ์์ และจากนั้้�นก็็กลายเป็็นธรรมเนีียมว่าทุุ่ กโรงเรีียนในกาฬสิินธุ์์� จะมีีวงดนตรีีโปงลาง โดยทุุกปีีก็็จะมีีการประกวดวงโปงลาง รวมถึึงการเล่่นโปงลางพร้้อมกัันเป็็นร้้อยๆ คน จนเกิิดเป็็น งานมหกรรมโปงลางที่่�จััดขึ้้�นพร้้อมงานกาชาดของจัังหวััดใน ทุุกปีี แต่่ก่่อนผมไม่่สนใจจะเล่่นโปงลางเลย ตามประสาวััยรุ่่น ก็็เป็็นนัักดนตรีีวงสตริิงโดยเล่่นกีีตาร์์เป็็นหลััก แต่่เผอิิญพ่่อผม เป็็นผู้้อำำ�นวยการโรงเรีียนและก็มีี็วงโปงลางของโรงเรีียน ตอนนั้้�น ขาดสมาชิิกอยู่่ ความที่่�ผมเล่่นดนตรีีได้ทุุ้ กประเภท และก็คุ้้็นชิิน กัับดนตรีีอีีสานที่่�ฟัังมาแต่่เด็็ก เลยไปช่่วยเขาเล่่นพิิณเบส จึึงเริ่่�มซึึมซัับมา แต่่ไม่คิ่ ิดจริิงจัังอะไร จนเรีียนจบและได้้มา เป็็นครููสอนศิิลปะและดนตรีีที่่�โรงเรีียนกาฬสิินธุ์์�พิิทยาสรรพ์์ เมื่่�อราวปีี 2529 นี่่�แหละ โรงเรีียนกาฬสิินธุ์์�พิิทยาสรรพ์์เป็็นโรงเรีียนประจำำ�จัังหวััด และตอนนั้้�นโปงลางเริ่่�มเป็็นที่่�รู้้จัักในวงกว้้างแล้้ว พ่่อผมก็็ บอกว่่าครอบครััวเราทำำ�โปงลาง ทำำ�ไมผมไม่่ไปทำำ�ให้้โรงเรีียน บ้้าง จากที่่�คิิดแต่่จะทำำ�วงโยธวาทิิตและวงสตริิง ซึ่่�งก็็ทำำ�ได้้ เรื่่�อยๆ ผมก็็เลยลองมาโฟกััสกัับวงโปงลางดูู ปรากฏว่่ามัันดััง กลายเป็็นว่าจัั ่งหวััดมีีงานอะไร เขาก็็ให้้วงที่่�ผมดููแลไปจััดแสดง พอเราสอนเด็็กๆ มากๆ เข้้าก็็ผููกพัันกัับโปงลาง ขณะเดีียวกััน หน้้าที่่�การงานในฐานะครููสอนโปงลางก็็ผููกโยงกัับจัังหวััดมา ตั้้�งแต่่นั้้�น หลัังเกษีียณ ผมก็็รัับงานอาสาสมััครด้้านการสอนโปงลาง เรื่่�อยมา ไปสอนที่่�อเมริิกาอยู่่หนึ่่�งปีี และกลัับมาจััดอบรมเรื่่�อง โปงลางแก่่เด็็กๆ ที่่�กาฬสิินธุ์์� รวมถึึงสถาบัันการศึึกษาอื่่�นๆ ทั่่�วประเทศ ก็็เลยมีีลัักษณะเหมืือนที่่�ปรึึกษาด้า้นศิิลปวััฒนธรรม
79 และดนตรีีของเมืืองนี้้�ไปโดยปริิยาย โดยหลัังจากมีีการย้้ายศาลากลางออกไปนอก เมืือง ตอนแรกทางจัังหวััดยัังไม่่มีีแผนจะทำำ�อะไรกัับอาคารหลัังเก่่าดีี เขาก็็ชวนให้้ ผมใช้้พื้้�นที่่�เปิิดสอนศิิลปะและดนตรีีแก่่เด็็กๆ ตรงนี้้�ทุุกสััปดาห์์ เป็็นโครงการ ‘จัับปูู ใส่่กระด้้ง’ จนต่่อมา เทศบาลได้พื้้้ �นที่่�นี้้�ไปรัับผิิดชอบ ก็สรุุ็ ปว่า่ จะปรัับปรุุงเป็็นหอศิิลป์์ เมืืองกาฬสิินธุ์์� ผมก็ถูู็กชวนให้้มาเป็็นประธานกรรมการ จะว่่าไปหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์� ก็มีี็ ที่่�มาส่่วนหนึ่่�งจากโครงการจัับปููใส่่กระด้้ง เพราะจากที่่�ผมรัับหน้้าที่่�จััดกิิจกรรมแก่่เด็็กๆ ผมก็็ชวนศิิลปิินในบ้า้นเรานี่่�แหละ มาสลัับสัับเปลี่่�ยนเป็็นวิิทยากร ก็็พบว่า่เมืืองเรามีีศิิลปิินหลากแขนงอยู่่เยอะมาก ที่่�สำำ�คััญเด็็กๆ ก็็สนใจเรีียนศิิลปะด้้วย พอเทศบาลฯ ได้้พื้้�นที่่� ผมกัับกลุ่่มเพื่่�อน ศิิลปิินก็็ลองเสนอไปว่า่เราน่า่จะทำำ�พิพิิธิภัณฑ์ั ์ศิิลปะร่่วมสมััย เพราะเมืืองเรามีีศิิลปิิน เยอะ และศิิลปิินแต่่ละคนก็็มีีเครืือข่่ายศิิลปิินทั่่�วประเทศรวมถึึงต่่างประเทศด้้วย ตรงนี้้�จะกลายเป็็นพื้้�นที่่�จุุดประกายทางศิิลปะแก่่คนกาฬสิินธุ์์� แถมยัังดึึงดููดคน จากจัังหวััดต่่างๆ มาเยี่่�ยมชมได้้ นายกเทศมนตรีี (จารุุวััฒน์์บุุญเพิ่่ม� ) ก็็เห็็นดีีด้้วย จึึงจััดสรรงบประมาณมาบููรณะ และจััดหาบุุคลากรมาบริิหารจััดการ ส่่วนเราก็็มีีการจััดตั้้�งคณะกรรมการ คอยจััด หาผลงานมาจััดแสดงเป็็นนิทิรรศการโดยจะหมุุนเวีียนงานหนึ่่�งไม่่เกิิน 2 เดืือน นั่่�นจะทำำ�ให้้คนที่่�นี่่�ได้้ดููนิิทรรศการศิิลปะจากศิิลปิินไทยและนานาชาติิอย่า่งน้้อยๆ ก็็ปีีละ 6 งาน ถ้้าถามผม ผมก็็มองว่่ากาฬสิินธุ์์�เราเด่่นเรื่่�องศิิลปะและโปงลางนี่่�แหละครัับ เรามีีช่่างศิิลป์์เก่่งๆ ที่่�ไปทำำ�งานที่่�วััดต่่างๆ ทั่่�วประเทศ ส่่วนศิิลปิินร่่วมสมััยก็็มีีงาน ไปแสดงต่่างประเทศไม่่น้้อย ส่่วนโปงลางนี่่�ไม่ต้่ ้องพููดถึึง เด็็กๆ หลายคนทำำ�วง โปงลางไปรัับจ็็อบแสดงงานตามที่่�ต่า่งๆ สร้า้งรายได้้เสริมมาิกมาย และอย่า่ งที่่�บอก เรามีีมหกรรมโปงลางที่่�มีีชื่่�อเสีียงระดัับนานาชาติิ แต่่ผมบอกคุุณไม่่ได้้หรอกว่่าเราควรขัับเคลื่่�อนเมืืองกาฬสิินธุ์์�ไปในทิิศทางใด คนที่่�บอกคุุณได้้คืือชาวบ้้าน ที่่�ผ่่านมา ผมมีีโอกาสได้้คุุยกัับผู้้ว่่าราชการจัังหวััด หลายคน แต่่ละคนมา แกก็็จะเรีียกคนเก่่าแก่่ คนที่่�ทำำ�งานด้้านนี้้�มาคุุย เพื่่�อกำำ�หนด ยุุทธศาสตร์์การท่่องเที่่�ยวจัังหวััด บางคนก็็เอาไดโนเสาร์์บางคนคิิดจะทำำ�กระเช้้า จากภููกุ่่มข้า้วไปภููสิิงห์์บางคนไปโฟกััสที่่�พระธาตุุยาคููหรืือทำำ�โคมไฟจำำ�ลองวััดดัังๆ ของจัังหวััด แล้้วพอหมดวาระ พวกเขาก็็ไปประจำำ�ที่่�อื่่�น คืือทุุกคนต่่างมีีไอเดีีย ของเขา แต่่เขาไม่่เคยถามคนกาฬสิินธุ์์�จริิงๆ เลยว่่าคนที่่�นี่ ่� ต้้องการอะไร ผมจึึงตอบ คำำ�ถามนี้้�ไม่่ได้้ นอกจากให้้คุุณไปถามชาวบ้้านเองดีีกว่่า ซึ่่�งนั่่�นล่่ะ ผมอายุุ 70 ปีีแล้้ว ผมก็็ช่่วยเมืืองเท่่าที่่�ช่่วยได้้ เท่่าที่่�ความสามารถ ผมจะมีี แต่่ไม่่อาจไปชี้้�นำำ�คนรุ่่นหลัังได้้หรอก ก็็อยากฝากหน่่วยงานรััฐทุุกหน่่วยว่่า จะทำำ�อะไร ก็็ควรให้้ชาวบ้้านมามีีส่่วนร่่วมเยอะๆ ไม่่ใช่่ว่่าเราคิิดจากของเราฝ่่าย เดีียว และเหมารวมไปเองว่าชา่วบ้้านเขาจะเห็็นดีีด้้วย” อย่ างขอนแก่ นนี่เมืองแคนใช่ ไหม รอยเอ็ดก็มีโห ้วด ส่ วนกาฬสินธุ์ เราก็มีโปงลางเป็ นสัญลักษณ์ ธงชััย คำำ โสภา ศิิลปิิ นพื้้�นบ้านและ ้ ประธานอนุุกรรมการดำำเนิินงาน หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์ � Facebook: หอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์ �
80 “กาฬสิินธุ์์ � มีีโรงงานอุุตสาหกรรมหนัักแห่งเ่ ดีียวใน จัังหวััดคืือโรงงานแปรรููปไม้้ หรืือโรงเลื่่�อย ซึ่่�งตั้้งอ�ยู่่ในชุมชุน ที่่�แม่่ เป็็ นประธาน นั่่น�คืือชุมชุนหน้าโ ้รงเลื่่�อย ชุุมชนหน้้าโรงเลื่่�อยตั้้�งอยู่่ติิดกัับลำำ�น้ำำ��ปาว หรืือคลองปาว ซึ่�ง่ยัังเป็็น ที่่�ตั้้�งของศาลเจ้้าพ่่อโสมพะมิิตร ผู้้ก่่อตั้้�งเมืืองกาฬสิินธุ์์� โดยพระยาโสม พะมิติร เดิิมเป็็นเจ้า้นายลาวที่่�อพยพเทครััวมาจากเวีียงจัันทน์์มาตั้้�ง รกรากใหม่่บริิเวณแก้้งส้้มโฮง ดงสงเปืือย (แก่่งสำำ�โรง โค้้งสงเปืือย) หรืือบริิเวณริิมคลองปาวแห่่งนี้้� ก่่อนที่่�พระองค์์ท่า่นจะเสด็็จไปเข้า้เฝ้้า ในหลวง รััชกาลที่่� 1 เพื่่�อขอสวามิิภักัดิ์์�เข้้ากัับสยาม ในปีี พ.ศ. 2336 ในการเฝ้า้ครั้้�งนั้้�นพระองค์์ท่า่นนำำ�กาน้ำำ��สำำ�ริิดที่่�ติิดตััวมาจากเวีียงจัันทน์์ เป็็นเครื่่�องบรรณาการมอบแด่รััช่กาลที่่� 1 สยามจึึงยกฐานะบ้า้นแก่่งสำำ�โรง ให้้เป็็นเมืืองขึ้้�น ตั้้�งชื่่�อว่า่ ‘กาฬสิินธุ์์�’ และแต่่งตั้้�งพระยาโสมพะมิติรเป็็นพระยา ชััยสุุนทร เจ้า้เมืืองคนแรกของกาฬสิินธุ์์� ภายหลัังเมื่่�อยุุคสมััยเปลี่่�ยนจาก หััวเมืืองประเทศราช กาฬสิินธุ์์�ก็็กลายเป็็นหนึ่่�งในจัังหวััดของสยาม มาจนถึึงปััจจุุบััน แม่่เป็็นคนกาฬสิินธุ์์�ตั้้�งแต่กำ่ ำ�เนิิด ทำำ�ธุุรกิิจร้า้นรัับทำำ�ป้า้ย (ต๊๊ะโปสเตอร์์) และเป็็นประธานชุุมชนแห่่งนี้้�มาตั้้�งแต่่ปีี 2527 สมััยก่่อนโรงเลื่่�อยแห่่งนี้้� เป็็นแหล่่งเศรษฐกิิจสำำ�คััญของเมืือง เปิิดมาไม่่ต่ำำ��กว่่า 60 ปีีแล้้ว คนงาน ในโรงเลื่่�อยก็มีีทั้้ ็ �งคนในชุุมชนและชาวลาว โดยก่่อนหน้านี้้ ้ �โรงเลื่่�อยเดิมิ เป็็นโรงกลั่่�นเหล้้า จนช่่วงสงครามโลกครั้้�งที่่� 2 ที่่�มีีกฎหมายไม่่ให้้ทำำ�การ กลั่่�นเหล้้าในเมืือง ก็็เลยเปลี่่�ยนมาเป็็นโรงเลื่่�อย มายุุคหลัังที่่�คนจีีนเข้้ามา เช่่าทำำ�ต่่อ เขาจะแปรรููปไม้้ประดู่่อย่่างเดีียว ส่่งกลัับไปที่่�ประเทศจีีน แต่่ความที่่�โรงเลื่่�อยมัันสร้้างมลภาวะให้้คนในเมืืองด้้วย พอเจ้้าของมีี แผนที่่�จะขยายโรงงาน เลยตััดสิินใจไปตั้้�งโรงงานใหม่่นอกเมืือง ชุุมชนหน้้าโรงเลื่่�อยที่่�แม่่อยู่่จึึงมีีประวััติิศาสตร์์สำำ�คััญสองเรื่่�อง คืือ เป็็นชุุมชนดั้้�งเดิิมในยุุคตั้้�งเมืืองเมื่่�อสองร้้อยกว่่าปีีที่่�แล้้ว กัับเป็็นที่่�ตั้้�ง ของโรงงานเก่่าแก่่แห่่งเดีียวในตััวเมืือง ในทุุกเดืือนกุุมภาพัันธ์์ของทุุกปีี เมืืองกาฬสิินธุ์์�จะมีีการจััดพิิธีีบวงสรวงพระยาชััยสุุนทร โดยจััดทำำ�ขบวน แห่่จากบริิเวณอนุุสาวรีีย์์พระยาชััยสุุนทรตรงหน้า้ไปรษณีีย์์ผ่่านวััดกลาง บนถนนกาฬสิินธุ์์� และมาสิ้้�นสุุดที่่�ศาลเจ้้าพ่่อโสมพะมิิตรในชุุมชนของแม่่ พอแห่มาถึ่ ึงศาลเจ้า้ก็็จะมีีพิธีีสิะเดาะเคราะห์์ และพวกแม่่ๆ พร้้อม ตััวแทนจากชุุมชนคนอื่่�นๆ ก็็จะจััดขบวนฟ้้อนภููไทเพื่่�อเป็็นการบวงสรวง พระองค์์ท่า่นทุุกปีี นอกจากงานนี้้� เวลามีีข้า้ราชการคนไหนเข้ารัับตำ ้ ำ�แหน่่ง ในเมืืองกาฬสิินธุ์์� รวมถึึงคนที่่�ย้้ายมาทำำ�งาน เรีียนหนัังสืือ หรืือตั้้�งรกราก ที่่�นี่่� ก็็จะมีีการจััดพิิธีีถวายตััวเป็็นลููกเจ้้าเมืือง ก็็จะมีีตััวแทนจากทั้้�ง 11 อำำ�เภอของจัังหวััดมาเข้้าร่่วมพิิธีีที่่�นี่่� พวกแม่่ๆ ก็็มาฟ้้อนบวงสรวงในพิิธีี กรรมไปพร้้อมกััน แต่ก่่ ่อนบริิเวณริมิคลองตรงศาลเจ้าพ่้ ่อโสมพะมิติรค่่อนข้า้งเสื่่�อมโทรม จนเทศบาลเข้้ามาฟื้้�นฟููก่่อสร้้างทางเดิินริมน้ำิ ำ��ให้้คนได้พัั้กผ่่อนและออก กำำ�ลัังกาย ซึ่่�งใกล้้จะเสร็็จแล้้ว และช่่วงที่่�ใกล้้จะเสร็็จก็็ตรงกัับที่่�มีีงานบวง สรวงด้้วย จากที่่�จััดกัันเล็็กๆ ในชุุมชน ปีนี้้�เลยจััดใหญ่่ เพราะมีีทาง มหาวิิทยาลััย และหน่่วยงานรััฐต่่างๆ มาร่่วมด้้วย จึึงเกิิดเป็็น มหกรรมฟื้้�นใจเมืือง ‘ภููมิิถิ่่�น แก่่งสำำ�โรง โค้้งสงเปืือย’ มีีการออกร้้านจาก ชุุมชนต่่างๆ แม่ก็่ ็ไปเปิิดร้า้นขายขนมและเครื่่�องดื่มกัับ ่� เขาด้้วย นอกจาก นี้้� ยัังมีีการแสดงจากนัักเรีียนในโรงเรีียนเขตเทศบาล มีีการแสดงดนตรีี และฉายหนัังกลางแปลง รวมถึึงหนัังที่่�บอกเล่า่ ประวััติิศาสตร์์การก่่อตั้้�ง เมืืองด้้วย ชุุดที่่�แม่่ใส่ฟ้่ ้อนวัันนี้้�เป็็นชุุดภููไทดำำ� 1 ใน 4 ชนเผ่่าภููไทของเมืือง กาฬสิินธุ์์� แม่่ไม่่ใช่่คนภููไทหรอก แต่ภูู่ ไทก็ถืื็อเป็็นอััตลัักษณ์์ทางวััฒนธรรม ประจำำ�จัังหวััดเรา และชุุดนี้้�ก็็สวยมาก เราก็็เลยตกลงกัับช่า่งฟ้้อนว่่าจะ สวมชุุดภููไทไปร่่วมพิิธีีกรรม นอกจากประวััติิศาสตร์์ชุุมชนแม่่ยัังมีีขนมเบื้้�องญวนเป็็นของอร่่อย ขึ้้�นชื่่�อ ซึ่่�งมีีการสืืบทอดตำำ�รัับมาหลายรุ่่น รวมถึึงไส้้กรอกปลากาฬสิินธุ์์� ซึ่่�งเป็็นผลิิตภัณฑ์ั ์ที่่�นายกเทศมนตรีี จารุุวััฒน์์บุุญเพิ่่�ม คิิดค้้นร่่วมกัับ นัักวิิจััยด้า้นอาหาร เป็็นผลิิตภัณฑ์ั ์ที่่�มาทีีหลััง แต่่ก็็กลายเป็็นของฝากขึ้้�น ชื่่�ออีีกอย่่างของกาฬสิินธุ์์� โดยโรงงานที่่�ผลิิตไส้้กรอกปลาก็็อยู่่ในละแวก ชุุมชนเรานี่่�เอง แม่่อยู่่กาฬสิินธุ์์�มาหลายสิิบปีีแล้้วนะ เห็็นว่่าช่่วงหลัังมานี่่�แหละที่่� เมืืองมีีการพััฒนาขึ้้�นมาก อย่า่งสมััยก่่อนบริิเวณริมิคลองปาวนี่ดูู ่� ไม่่ได้้เลย มีีชุุมชนแออััดมาอยู่่ และค่่อนข้้างสกปรก เทศบาลก็็ร่่วมกัับหน่่วยงาน ต่า่งๆ หาที่่�อยู่่ใหม่่ให้้เขา และปรัับปรุุงภููมิทััิศน์์ให้้กลายเป็็นสวนสาธารณะ แห่่งใหม่่ ถนนหลายสายก็็ได้รัับ้การปรัับปรุุงดีีขึ้้�นมาก จริิงอยู่่ เมืืองเราอาจไม่่ได้้มีีโครงการขนาดใหญ่่มาดึึงดููดเศรษฐกิิจ หรืือการท่่องเที่่�ยว แต่่ถ้้าถามคนในเมืืองอย่่างแม่่ ที่่�เป็็นอยู่่ตอนนี้้� ก็็ดีีมากแล้้ว”
81 ชุมชนหน้ าโรงเลื่อยมีประวัติศาสตรสำ ์ คัญ สองเรอง คือ ื่เป็ นชุมชนดั้ งเดิมในยุคตั้ งเมือง เมื่อ 200 กว่ าปี ก่ อน กับเป็ นที่ตั้ งของโรงงาน อุตสาหกรรมหนักเก่ าแก่ แหงเดีย ่ว ในเมืองกาฬสินธุ ์ สายหยุดุ ตะติิยรััตน์์ ประธานชุมชุนหน้าโ ้รงเลื่่�อย
82
83
84 “ผมเป็็ นเด็็กที่่�ไม่ช่อบเรีียนมากๆ ไม่ช่อบวิชิาการและไม่ช่อบ ท่อง่จำำ เอาเป็็ นว่่ าการศึึกษาไทยในสมััยนั้้น�มัันแทบไม่มีี ่ พื้้�นที่่� ให้้ เด็็กอย่าง่ผมเลย ซึ่่�งแน่่นอน ผมสอบเอ็็นทรานซ์์ไม่่ติิด จึึงต้้องสมััครเข้้าเรีียน ภาคสมทบของมหาวิิทยามหาสารคาม สาขาการออกแบบ (คณะสถาปััตยกรรมศาสตร์์ผัังเมืือง และนฤมิิตศิิลป์์) จนได้้พบ พื้้�นที่่�ของตััวเองจากที่่�นั่่�น ทั้้�งการได้คิ้ิด ได้ทำ้ ำ�โปรเจกต์์ และได้้ออกแบบ ช่่วงเวลานั้้�นทำำ�ให้้จากเด็็กขี้้�เกีียจคนหนึ่่�งกลายมาเป็็นคนขวนขวาย ในการสร้้างสรรค์์ไปเลย การศึกษาไม่ ได้ มีเพื่อใหทุ้กคน แค่ มีวิชาชีพไว้ แสวงหาความรรว ่ำ ย แต่ คือการทำความเข้ าใจโลก การช่ วยเหลือแบ่ งปั น และการทำ ให้ ตระหนักว่ าความดีคือสิ่ งมีค่ าที่ไม่ มีทาง ซื้อหาได้ นอกจากการลงมือทำ ขวััญชััย ปรีีดีี ผู้้ก่ อ่ ตั้้ง�บ้านนานา้ชาติิ Coffee & English Camp กาฬสิินธุ์์ � https://www.facebook.com/BaannaNachart/
85 ขณะเดีียวกััน ก็็อยากสื่่�อสารภาษาอัังกฤษให้้ได้้ เพราะถ้า้เราทำำ�งาน ออกแบบได้้และพููดอัังกฤษได้้ มัันจะพาเราไปได้้ไกล ก็็ไปตีีสนิิทกัับ อาจารย์์ที่่�สอนสาขาภาษาอัังกฤษให้้เขาสอน จะพรีีเซนท์์งานอาจารย์์ ทีีก็ทำ็ำ�ทั้้�งสองภาษา จนมีีโอกาสได้้ไปฝึึกงานที่่�เวอร์์จิิเนีีย สหรััฐอเมริิกา 3 เดืือน ก่่อนกลัับมาเรีียนต่่อ และลองยื่่�นผลงานไปยัังบริษััทต่ ิา่ งประเทศ จนได้้งานเป็็นอาจารย์์สอนกราฟิิกดีีไซน์์เนอร์์ที่่�นิิวยอร์์กทัันทีีหลััง เรีียนจบ หลัังจากนั้้�นก็มีี็โอกาสได้้ทำำ�งานออกแบบให้้บริิษััทที่่�แอลเอซึ่่�งมีี สำำ�นัักงานอยู่่ในกรุุงเทพฯ อีีกสัักพััก จนเก็็บเงิินได้้จำำ�นวนหนึ่่�ง ก็็คิิด ว่่าอยากลองไปใช้้ชีีวิิตที่่�อัังกฤษดููจึึงไปสมััครเรีียนที่่�อัังกฤษและ หางานทำำ�เพื่่�อมีีรายได้้เสริิมด้้วย และอยู่่ที่่�นั่่�นพัักใหญ่่ ที่่�ลอนดอน ผมมีีความสุุขมาก มัันเป็็นเมืืองที่่�มีีทุุกอย่่างที่่�ผม ต้้องการ ความศิิวิิไลซ์์ธรรมชาติิ วิิถีีชีีวิิต ความก้้าวหน้้าในหน้้าที่่� การงาน แต่ต่อนนั้้�นคิิดอย่า่งเดีียวเลยนะว่า่เราต้้องทำำ�งานเพื่่�อแสวงหา ความร่ำำ��รวยโดยใช้้ชีีวิิตในเมืืองที่่�ผมรััก เหมืือนกล่่องความเชื่่�อของ ผู้้คนส่่วนใหญ่่บนโลก ที่่�เห็็นความมั่่�งคั่่�งเป็็นปลายทางความสำำ�เร็็จ กระทั่่�งวัันหนึ่่�ง ผมมีีโอกาสตามเพื่่�อนไปเยี่่�ยมวััดไทยในลอนดอน ไปถวายเพลที่่�อุุโบสถตามปกติิ แต่่ระหว่่างที่่�เพื่่�อนกำำ�ลัังวุ่่นๆ กัับพิิธีี กรรมอยู่่ ผมออกมาเดิินเล่่น และเห็็นอีีกอุุโบสถหนึ่่�งที่่�มีีชาวต่่างชาติิ กำำ�ลัังนั่่�งเจริิญสติิกััน จำำ�ได้ว่้าต่อนนั้้�นตกใจ เพราะมัันเป็็นความขััดแย้้ง ที่่�อยู่่ใกล้้กััน ผมเป็็นคนไทยพุุทธแท้้ๆ เคยแต่่เข้้าวััดเพราะจะได้้ถ่่าย ภาพสวยๆ หรืือไปร่่วมพิธีีิกรรมกัับเพื่่�อนอย่า่งงั้้�นๆ แต่มา่เห็็นชาวต่า่ง ชาติิกำำ�ลัังนั่่�งสมาธิิ นั่่�นทำำ�ให้้ผมเกิิดความสงสััยว่่าเขาจะทำำ�ไปทำำ�ไม เลยมาดููตารางที่่�วััดแปะไว้้ เพื่่�อครั้้�งหน้้าจะมาลองนั่่�งกัับเขาบ้้าง มาครั้้�งแรกก็ลำ็ำ�บาก เพราะเรายัังคงวอกแวกตามประสาคนไม่่เคย เจริิญสติิมาก่่อน แต่่ได้้พระอาจารย์์ดีีที่่�เขาสอนให้้เราค่่อยๆ ปรัับตััว และตั้้�งคำำ�ถามกัับทุุกขณะจิติ พอนั่่�งไปหลายรอบเข้า้ จากคำำ�ถามเกี่่�ยว กัับทางโลกและทางธรรมที่่�ผุุดขึ้้�นเรื่่�อยๆ ก็็เกิิดคำำ�ถามใหญ่่ที่่�สำำ�คััญ ที่่�สุุดในชีีวิติของผมว่า่ อะไรคืือสิ่่�งที่่�สำำ�คััญหรืือยากที่่�สุุดในการยอมรัับ ในชีีวิิต? คำำ�ตอบมัันก็็ขึ้้�นมาในสมองเองเลยว่่า ความตายของเราเอง หรืือกัับคนที่่�เรารััก และคำำ�ถามต่่อมาก็็ผุุดขึ้้�นมาทัันทีีในใจเลยนะ แล้้วอะไรจะทำำ�ให้้ทุุเลาความทุุกข์์นี้้�ได้้? และจิตก็ิต็อบเองอย่า่งรวดเร็็ว เลยนะ คำำ�ตอบคืือการทำำ�ความดีี เพราะอะไร… เพราะชีีวิิตที่่�ผ่่านมาผมเคยร่่วมงานกัับเจ้้าของ บริิษััทที่่�ประสบความสำำ�เร็็จในชีีวิตมาิกๆ แล้้ว เขาร่ำำ��รวยมหาศาล แต่่เขาก็ดูู็ไม่่มีีความสุุข และเขาเองก็็เหมืือนจะเข้้าใจว่่าชีีวิิตเขายัังคง ขาดอะไรบางอย่า่ง นั่่�นทำำ�ให้้ผมเข้้าใจว่่าชื่่�อเสีียงและความมั่่�งคั่่�ง ยัังไม่่ใช่่ปลายทางที่่�แท้้จริิงของชีีวิติ แต่่มัันคืือการได้้ทำำ�ความดีี สมมุุติิพรุ่่งนี้้�จู่่ๆ เราเกิิดเสีียชีีวิติ แต่่เราเคยทำำ�ความดีี เคยช่่วยเหลืือ ผู้้อื่่�นไว้้มากพอแล้้ว มัันก็็เหมืือนไม่่มีีอะไรค้้างคาใจอีีกต่่อไปแล้้ว นั่่�นคืือจุุดเปลี่่�ยนสำำ�คััญของชีีวิติ จากที่่�แต่่เดิมผมทำิ ำ�งาน 7 วััน 7 คืืน ทั้้�งงานออกแบบ งานเสิิร์์ฟที่่�ร้้านอาหาร ถ่่ายภาพ ฯลฯ ผมเปลี่่�ยนมา ทำำ�งานแค่่ 4 วััน เพื่่�อหาเงิินพอดำำ�รงชีีพ ส่่วนอีีก 3 วัันที่่�เหลืือ ผมใช้้ เวลาเดิินทางไปทำำ�งานจิติอาสาตามที่่�ต่่างๆ ทั่่�วเกาะอัังกฤษ งานอะไร ก็็ได้้ที่่�ผมคิิดว่่ามัันจะช่่วยสร้า้งประโยชน์์ต่่อคนอื่่�นและต่่อโลก ชีีวิิตผมดำำ�เนิินไปด้้วยรููปรอยเช่่นนี้้�อยู่่ 3 ปีีเต็็ม มีีโอกาสได้้เจอ กััลยาณมิติรที่่�มีีความตั้้�งใจคล้า้ยๆ กัันหลายเชื้้�อชาติิ พบเจอพลัังบวกและ แรงบันดัาลใจใหม่่ๆ ในทุุกทริิป จนมาถึึงช่่วงหนึ่่�งนั่่�นแหละที่่�ผมพบว่า่ แม้้จะเดิินทางไปทำำ�งานอาสาสมััครทั่่�วเกาะอัังกฤษแล้้ว แต่ผม่เป็็น คนไทยแท้้ๆ ทำำ�ไมไม่่กลัับไปทำำ�อะไรให้้บ้้านเกิิดเราบ้้าง และนั่่�นก็ทำ็ำ�ให้้ผมตััดสิินใจออกจากเมืืองที่่�ชอบที่่�สุุดอย่า่งลอนดอน เพื่่�อกลัับไปทำำ�อะไรสัักอย่่างให้้ประเทศไทย แต่่ผมจะทำำ�อะไรล่่ะ? พอเกิิดคำำ�ถามนี้้� ผมก็็ย้้อนกลัับมาคิิดว่าสมัั ่ยเรีียนหนัังสืือ สิ่่�งที่่�ผม ขวนขวายมาตลอดคืือการที่่�จะต้้องพููดภาษาอัังกฤษให้้ได้้ ตอนนี้้ผมพูู�ด ภาษาอัังกฤษได้้แล้้ว ทำำ�ไมไม่่กลัับไปสอนเด็็กๆที่่�บ้า้นพููดภาษาอัังกฤษ ไปพร้้อมกัับปลููกฝัังจิตสำิ ำ�นึึกในการทำำ�ความดีีและช่่วยเหลืือคนอื่่�นบ้า้ง โครงการ ‘บ้้านนานาชาติิ’ จึึงเกิิดเพราะเหตุุนี้้�ครัับ ผมใช้้วิิธีีการ ระดมทุุนจากเครืือข่่ายกััลยาณมิิตรที่่�อัังกฤษ และเพื่่�อนๆ ในสัังคม ออนไลน์์ทำำ� proposal ไปเสนอผู้้ร่่วมระดมทุุนว่่าจะทำำ�พื้้�นที่่�เป็็น English Camp ในที่่�ดิินของครอบครััวผมที่่�กาฬสิินธุ์์� ซึ่่�งมีีอยู่่ราว 5 ไร่่ สร้า้งสภาพแวดล้้อมการใช้ภา้ษาอัังกฤษให้้เด็็กๆ ในเมืืองที่่�การเข้าถึ้ ึง ภาษาอัังกฤษเป็็นเรื่่�องยาก พร้้อมชัักชวนอาสาสมััครจากนานาชาติิ ให้้มาทำำ�กิิจกรรมร่่วมกัับเด็็กๆ พร้้อมให้้พวกเขาได้้เรีียนรู้วิ้ถีีิการเกษตร สิ่่�งแวดล้้อม ไปจนถึึงปรััชญาทางศาสนาของเมืืองไทยไปพร้้อมกััน ผมเริ่่�มระดมทุุนปีี 2559 กลัับไทยมาจััดการพื้้�นที่่�และเริ่่�มก่่อสร้้าง ปีี 2560 ทยอยทำำ�ไป ขณะเดีียวกัันก็็เริ่่�มกิิจกรรมไปด้้วย โดยกิิจกรรม ก็็ไม่่ใช่่การเกณฑ์เ์ด็็กๆ มานั่่�งในห้้องเรีียน แต่่จะเป็็นการใช้ชีีวิ้ตร่ิ ่วมกััน ทำำ�กัับข้้าว สำำ�รวจทุ่่งนา เก็็บขยะในป่่า ทำำ�บ้้านดิินด้้วยกััน ทัักษะที่่�ใช้้ เลี้้�ยงชีีพอื่่�นๆ ไปจนถึึงการเรีียนรู้ธ้รรมะผ่า่นธรรมชาติิ โดยตลอดกิิจกรรม ก็็จะใช้้ภาษาอัังกฤษเป็็นภาษาหลััก ให้้เด็็กๆ ได้้เรีียนรู้้ เด็็กๆ ที่่�มาเรีียนก็็มีีทั้้�งเด็็กจากโรงเรีียนสามััญต่่างๆ ไปจนถึึง โรงเรีียนนานาชาติิจากทั่่�วประเทศ โดยอาสาสมััครก็็เป็็นเครืือข่่าย พวกผมเอง ทั้้�งในกรุุงเทพฯ และต่่างประเทศ ก็็ชวนเขามา และจััดหา ที่่�พัักและอาหารให้้เขา ก็็จะหมุุนเวีียนเปลี่่�ยนกัันไปเรื่่�อยๆ โดยเรา ไม่่มีีค่่าใช้้จ่่ายให้้ ขวััญชััย ปรีีดีี ผู้้ก่ อ่ ตั้้ง�บ้านนานา้ชาติิ Coffee & English Camp กาฬสิินธุ์์ � https://www.facebook.com/BaannaNachart/
86 ส่่วนรายได้้เรามาจากไหน? เราทำำ�เป็็นมููลนิธิิิ ก็็จะได้้เงิินจากองค์์กร ต่า่งๆ มาคอยสนัับสนุุนกิิจกรรม ขณะที่่�อีีกทาง ก็มา็จากกลุ่่มโรงเรีียน นานาชาติิที่่�ครููอยากให้้มาเข้้าคอร์์สเรีียนรู้กัับ้เรา แต่่ถ้้าเป็็นโรงเรีียน กลุ่่มด้้อยโอกาส ก็็จะไม่่คิิดค่่าใช้้จ่่ายแต่่ประการใด ทั้้�งนี้้� ตอนแรก ผมไม่่คิิดจะเปิิดให้้ที่่�นี่่�เป็็นคาเฟ่่หรืือร้้านอาหารแต่่อย่า่ งใด แต่่ด้้วย สถานการณ์์โควิิด-19 ที่่�เกิิดขึ้้�นหลัังเราเปิิดที่่�นี่่�ไม่่นาน ก็็เลยต้้องสร้้าง ธุุรกิิจเสริิมมาช่่วยเหลืือ กลัับกลายเป็็นว่า่ เราได้รัับผ ้ลตอบรัับอย่า่ง ดีีเยี่่�ยม โดยภายในพื้้�นที่่� ผมก็็เขีียนป้้ายเชิิงคำำ�สอนธรรมะที่่�ยึึดโยง กัับธรรมชาติิ สร้้างแรงจููงใจให้้แขกที่่�มาเยืือนร่่วมทำำ�ความดีีกัับเรา ไปพร้้อมกััน นั่่�นล่่ะครัับ บ้้านนานาชาติิแห่่งนี้้�จึึงเกิิดจากการระดมทุุนของผู้้คน จากทั่่�วโลกที่่�มีีใจอยากแบ่่งปััน และเชื่่�อมั่่�นในการสร้า้งสภาพแวดล้้อม ที่่�เอื้้�อต่่อการเรีียนรู้อ้ย่า่งยั่่�งยืืน และที่่�เราอยู่่ได้้ ก็็เพราะคนที่่�เชื่่�อเรื่่�องนี้้� และคอยสนัับสนุุนทั้้�งกำำ�ลัังแรง กำำ�ลัังทรััพย์์และกำำ�ลัังใจมาตลอด ถามว่า่นอกจากภาษาอัังกฤษกัับทัักษะต่า่งๆ เด็็กๆ ที่่�นี่่�จะได้้เรีียนรู้้ อะไรกลัับไป? คำำ�ตอบคืือ การทำำ�ให้้เด็็กๆ ได้้เข้้าใจตััวเองครัับ ให้้ทุุก คนเข้้าใจศัักยภาพของเขาเองว่่ามีีส่่วนในการทำำ�ให้้โลกเราดีีขึ้้�นได้้ แค่่ไหน การศึึกษาไม่่ได้มีี้เพื่่�อให้้ทุุกคนแค่่มีีทัักษะทางวิชาชีี ิพเพื่่�อ แสวงหาความร่ำำ��รวย แต่มัั่นคืือการทำำ�ความเข้า้ใจโลก การรู้จัั้กแบ่่งปััน และช่่วยเหลืือคนอื่่�น และทำำ�ให้้ตระหนัักว่่าความดีีมัันคืือของมีีค่า่ ที่่� ไม่มีีทา ่งซื้้�อหามาได้้ นอกจากการลงมืือทำำ� และผมคิิดว่าสิ่่ ่ �งนี้้�แหละที่่� จะทำำ�ให้้เราเข้า้ใจชีีวิิต และเป็็นหนทางที่่�ทำำ�ให้้ทุุกคนสามารถใช้้ชีีวิิต อย่า่งมีีความสุุข”
87
88 “ราว 30 ปีี ที่่�แล้ว ้ ป้้าตามลุุงโช (โชฎึึก คงสมของ) ไปทำำ งานที่่�กรุุงเทพฯ ลุุงโชไปทำำ งานที่่�การบิินไทย ส่วน่ ป้้า ขายส้้ มตำำ และไก่ย่่างด้่วย้รถเข็็นคัันเล็็กๆ โดยเริ่่� มจาก ขายจากหน้าห้มู่่บ้าน อา้ศััยป้้ายโฆษณาหมู่่บ้าน้อัันใหญ่่ เป็็ นที่่�วางรถเข็็นและหลบแดด ช่วงแ่รกขายไม่ดีี่ท้อใจ ้มาก ร้้ อนก็ร้็ ้ อน ก็คิ็ดิจะเลิิกขายแล้ว แ้ต่พ่อผ่านไ ่ ป 6 เดืือน ลููกค้า้บอกปากต่อ่ ปาก ทีีนี้้�เลยมีีคนมารุุมซื้้�อเยอะมาก ก็็เลยมีีกำลัำ ังใจทำต่ำอ ่ ป้า้ขายบนรถเข็็นจนเก็บ็เงิินได้ก้้้อนหนึ่่�ง และก็็ไปกู้ธ้นาคาร เพื่่�อจะซื้้�อตึึกเปิิดร้า้นเป็็นหลัักแหล่่ง พอธนาคารอนุุมััติิก็็ได้้ เปิิดร้้าน ป้้าตั้้�งชื่่�อร้้านว่่า ‘เฮืือนกาฬสิินธุ์์�’ เพราะเราเป็็นคน กาฬสิินธุ์์� เลยใช้้ชื่่�อนั้้�น ตำำ�รัับอาหารก็็มาจากบ้้านเรา รสชาติิ เข้้มข้้นกลมกล่่อม นอกจากส้มตำ้ ำ� ลาบเป็็น และไก่่ย่่าง ก็็มีี แกงหวาย ลาบปลาตะเพีียน ไส้้กรอกอีีสานและปลาร้าก็้ ็ทำำ� กัันเอง ไม่่ใช่สา่รเจืือปน ผลตอบรัับดีีมากจนสามารถขยาย สาขาได้้ ก็็ขายมา 20 ปีี จนวัันหนึ่่�งเราสองคนเริ่่�มมีีอายุุลุุงโชก็็บอกกัับป้้าว่่าถ้้าแก จะตาย แกอยากไปตายที่่�กาฬสิินธุ์์�บ้้านเกิิดดีีกว่่าป้าก็้ ็เลยยก กิิจการให้้ญาติิดููแล และย้้ายกลัับบ้้าน ที่่�ดิินตรงนี้้�เราซื้้�อไว้้ระหว่า่ งที่่�ทำำ�งานที่่�กรุุงเทพฯ น่า่จะ 18 ปีี แล้้ว ตอนนั้้�นราคาไม่่แพง เป็็นที่่�นาโนน แห้้งแล้้งและปลููกข้้าว ไม่่ขึ้้�น ลุุงโชก็็กลัับมาขุุดบ่่อ ขุุดสระเอง ปลููกกล้้วย ปลููกผััก ก็ค่็่อยๆ ทำำ�มาเรื่่�อยๆ โดยยัังไม่มีี่แผนอะไร จนตััดสิินใจกลัับบ้า้น นี่่�แหละ ลุุงโชก็็ขึ้้�นอาคารเป็็นเรืือนอีีสานแบบดั้้�งเดิิม ทำำ�เป็็น ถึงจะบอกว่ า เป็ นบ้ านหลังสุดท้ าย แต่ ทุกวันนี้ลุงโชแกก็ยังมี ไอเดียจะพัฒนาพื้นที่ตรงนี้อีกเยอะ ท่ าจะเหนื่อยน่ าดู แต่ นั่ นล่ ะ เห็นแกมีความสุข ป้ าก็ดีใจ สมพร คงสมของ เจ้า้ของร้้ านเฮืือนกาฬสิินธุ์์ � สวนดอนธรรม จัังหวััดกาฬสิินธุ์์ � https://www.facebook.com/cowboylao
89 ร้้านอาหารเฮืือนกาฬสิินธุ์์�อีีกแห่่ง แล้้วก็็ทำำ�ที่่�พัักให้้นัักท่่อง เที่่�ยวมาเช่่า รวมถึึงพื้้�นที่่�จััดกิิจกรรม เช่่นจััดเลี้้�ยง งานสััมมนา ไปจนถึึงจััดพิิธีีแต่่งงานแบบประเพณีีอีีสาน ลููกค้าส่้ ่วนใหญ่่จะมาจากมหาสารคาม ร้้อยเอ็็ด อุุบลราชธานีี ศรีีสะเกษ และรอบๆ ในกาฬสิินธุ์์�ก็็มีีบ้้าง ส่่วนใหญ่่จะพาแขก มากิินข้า้ว หรืือมาจััดงาน ก่่อนโควิิด-19 นี่ดีีมา ่� กค่่ะจองล่่วงหน้า้ หลายเดืือน มีีหน่่วยงานราชการต่า่งๆ มาใช้้พื้้�นที่่�เราจััด กิิจกรรม มีีกลุ่่มเขยฝรั่่�งในอีีสานมาใช้้เราเป็็นสถานที่่�จััดงาน แต่่งงานหลายครั้้�งด้้วย จนโควิิดนี่ ่�หนััก ลููกค้้าโรงแรมและจััด เลี้้�ยงไม่่มีีเลย พออยู่่ได้้จากร้้านอาหาร จนมาช่่วงนี้้�ก็็ฟื้้�นขึ้้�น มาดีีหน่่อย สััมมนาเริ่่�มกลัับมา ชมรมผู้้สููงอายุุในกาฬสิินธุ์์� ก็็ใช้้สถานที่่�เราจััดกิิจกรรม จะบอกว่า่เป็็นบ้า้นผู้้สููงอายุุก็็ได้้ (หััวเราะ) เราสองคนอายุุมาก กัันแล้้ว มีีคนวััยเดีียวกัันมาพููดคุุยหรืือทำำ�กิิจกรรมที่่�นี่ก็ ่� ็เพลิินดีี ลุุงกัับป้้าไม่่มีีลููก แต่่ก็็ดีีที่่�มีีหลานมาช่่วย เราคิิดกัันว่่าที่่�นี่ ่�คืือ บ้้านหลัังสุุดท้้ายของเราแล้้ว ก็็อยากแบ่่งปัันให้้คนอื่่�นๆ มาพัักผ่่อน หรืือให้้คนรุ่่นใหม่มา่ ใช้้ประโยชน์์กัับพื้้�นที่่� ได้้ความรู้้ และความสุุขกลัับไป แต่่ถึึงจะบอกว่า่เป็็นบ้า้นหลัังสุุดท้้าย แต่่ทุุกวัันนี้้�ลุุงโชแกก็็ยัังมีีไอเดีียจะพััฒนาพื้้�นที่่�ตรงนี้้�อีีกเยอะ เลยนะ ความที่่�แกทำำ�และคุุมก่่อสร้้างของแกคนเดีียว ท่่าจะ เหนื่่�อยน่่าดูู แต่่นั่่�นล่่ะ เห็็นแกมีีความสุุข ป้้าก็็ดีีใจ”
90
91
92
93
94 “พี่ ่� มีีอาชีีพหลัักเป็็ นครููโรงเรีียนกมลาไสย อำำเภอกมลาไสย จัังหวััดกาฬสิินธุ์์ � โดยมีีอาชีีพเสริิมคืือขายผ้าพื้้�นเ ้ มืืองของชุมชุน โดยพี่่�จะเป็็ นคนไปหาผ้า้ทอจาก ชุมชุนต่างๆ เช่่น ่ผ้า้ขาวม้าและ ้ผ้า้คลุมุไหล่ข่องตำบำ ลโพนงาม ผ้า้ทอของอำำเภอ สามชััย หรืือกลุ่่มผ้ าโ ้ทเร เป็็ นต้น ้มาขายตามงานต่างๆ ในเ ่ มืืองกาฬสิินธุ์์ � เวลาใครนึึกถึึงกาฬสิินธุ์์� จะคิิดถึึงผ้า้ไหมแพรวา ซึ่่�งเป็็นของขึ้้�นชื่่�อ แต่่นั่่�นล่่ะ ผ้้าไหม แพรวาไม่่ได้้เป็็นผ้าท้อชนิิดเดีียวที่่�มีีในบ้้านเรา และอีีกอย่่างราคาก็ค่็่อนข้้างสููง ไม่่ใช่่ ทุุกคนจะซื้้�อหามาใช้้ได้้ พี่ ่� จึึงเลืือกผ้้าทอชนิิดอื่่�นๆ ที่่�มีีราคาไม่่แรงนััก ซึ่่�งกลุ่่มแม่่บ้้าน ในกาฬสิินธุ์์�ทอมาขาย เพื่่�อให้้เห็็นว่่าบ้้านเรามีีภููมิปัิัญญาการทอผ้้าที่่�หลากหลายและ รุ่่มรวยนะ หลัักๆ ก็็ขายที่่�ตลาดสร้้างสุุขตรงหอศิิลป์์เมืืองกาฬสิินธุ์์�ทุุกวัันอัังคารและพฤหััสบดีี ส่่วนงานฟื้้�นใจเมืือง ที่่�ริิมคลองปาวนี้้�มาขายชั่่�วคราว เหมืือนเป็็นการลองตลาดตรงพื้้�นที่่� ที่่�ทางเทศบาลเพิ่่�งฟื้้�นฟููใหม่่นี้้� ถึึงจะเป็็นคนขายของ และเห็็นด้้วยว่า่เราควรช่่วยชาวบ้้านให้้มีีธุุรกิิจเสริิมอย่า่งการ เอาของชุุมชนมาขายบนถนนคนเดิิน แต่พี่่ ่� ก็็ยัังเห็็นว่่าจะเป็็นงานวิิจััยเพื่่�อพััฒนาเมืือง ก็็ดีีหรืือกิิจกรรมกระตุ้้นเศรษฐกิิจของภาครััฐก็็ดีีมัันไม่่ควรเป็็นแค่่การจััดตลาดแบบ ชั่่�วประเดี๋๋�ยวประด๋๋าว หรืือจััดอีีเวนท์์ขึ้้�นมา 2-3 วัันแล้้วก็็เลิิกกัันไป เพราะมีีตััวอย่า่งหลายครั้้�งมากที่่�มีีหน่่วยงานต่า่งๆ หรืือสถาบันกัารศึึกษาก็ดีี็ มาสนัับ สนุุนให้้ชาวบ้้านทำำ�นั่่�นทำำ�นี่่� แล้้วพอโครงการสิ้้�นสุุด เขาก็็ทิ้้�งชาวบ้า้นไป ไม่่ได้หา้ กลไก มาสานต่่อ จากที่่�เริ่่�มไว้ดีี้ๆ ชาวบ้้านมีีความหวััง ก็็เหมืือนถููกทิ้้�งไปเสีียดื้้�อๆ ชาวบ้า้นเขา ไม่่ได้้ลงทุุนเพื่่�อจะได้้แต่่งตััวสวยๆ เพื่่�อถ่า่ยรููปในอีีเวนท์์ไปวัันๆ เพราะหลายคนเขาต้้อง ลงทุุนทั้้�งแรง เวลา และทรััพย์์สิินเพื่่�อหาของมาขาย อย่่างตลาดนััดเนี่่�ย เดี๋๋�ยวหน่่วยงานนั้้�นจััด หน่่วยงานนี้้�ก็็จััด กลุ่่มพ่่อค้า้แม่่ค้้าก็ตาม็ ไปขายในทุุกงาน และอย่่างที่่�ทราบกาฬสิินธุ์์�เรามีีคนไม่่เยอะ คนที่่�มาเดิินก็็หมุุนวนกััน เขาก็็ไม่่มีีกำำ�ลัังซื้้�อในทุุกตลาดหรอก ก็็ควรต้้องคิิดกัันว่่า ถ้้ามีีงบประมาณมาแล้้ว เราจะ มีีทางเลืือกที่่�ดีีกว่่าแค่่จััดตลาดนััดใหม่่อีีกหนึ่่�งตลาด หรืือจะทำำ�อย่า่ งไรให้้ตลาดมััน สามารถไปต่่อของมัันได้้ โดยไม่่ต้้องพึ่่�งพางบประมาณของโครงการ คืืออย่่างพี่่� พี่่�ไม่่กัังวลหรอก เพราะมีีอาชีีพหลัักอยู่่แล้้ว แค่่อยากขายผ้าพื้้ ้ �นเมืืองเป็็น อาชีีพเสริมิ จะได้ช่้่วยส่่งเสริมิกลุ่่มทอผ้าด้้ ้วย แต่พ่่ ่อค้า้แม่ค้่ าอีี ้กหลายๆ คน เขาถููกชัักชวน มาขาย เขาก็็หวัังว่่ามัันจะช่่วยให้้ชีีวิิตเขาดีีขึ้้�น ถ้้าคุุณแค่่ทำำ�ตามทีีโออาร์์มัันก็็ไม่่ต่่าง อะไรกัับชวนเขามาเล่่นขายของ ถึึงจะบอกแบบนี้้� แต่่พี่่�ไม่่ได้้แอนตี้้�อะไรตลาดนััดที่่�จััดอยู่่ทั่่�วเมืืองตอนนี้้�นะ เพีียงแต่่ ก็็อยากให้้ภาครััฐหรืือผู้้มีีส่่วนขัับเคลื่่�อนโครงการต่่างๆ คิิดถึึงชาวบ้้านให้้มากๆ คุุณมีี งบประมาณ มีีเครืือข่่าย และมีีอำำ�นาจในเชิิงนโยบาย ก็็อยากให้้คิิดถึึงความยั่่�งยืืนของ คนที่่�คุุณชวนให้้เขามาร่่วมงานด้้วย”
95 ถ้ าคุณแค่ ทำตามทีโออาร์ ด้ วยการจัดตั้ งตลาดใหชา้วบ้ าน พอสิ้ นสุดโครงการแล้ วคุณก็ไป มันก็ไม่ ต่ างอะไรกับชวนชาวบ้ าน มาเล่ นขายของ อุ่่นจิิต ทิิสา ครููโรงเรีียนกมลาไสย และผู้้ปร ะกอบการจำำหน่าย่ผ้า้ทอพื้้�นเมืืองกาฬสิินธุ์์ �
96 “ผมเป็็ นคนดอยช้าง ้จัังหวัดัเชีียงราย ครอบครััวผม ปลููกกาแฟมาตั้้งแ�ต่ปี่ ี 2529 แต่ส่มััยก่อน่ผมไม่่ เคยคิดิ ที่่�จะทำธุำุรกิิจเกี่่�ยวกับักาแฟเลย ผมเรีียนหนัังสืือในระบบตามปกติิที่่�กรุุงเทพฯ จบมาก็็ได้้ ทำำ�งานโรงงานของแบรนด์์สุุราเจ้าหนึ่่ ้ �ง เป็็นเจ้าหน้้า้ที่่�ตรวจสอบ ฝ่่ายโรงงานต่่างจัังหวััด โรงงานมีีทั้้�งหมด 12 แห่่งทั่่�วประเทศ ผมก็็จะเดิินทางไปตรวจสอบโรงงานละ 2 เดืือน หมุุนเวีียนไป แบบนี้้�ทั่่�วประเทศ ผมทำำ�งานนี้้�มา 5 ปีีแล้้ว จนรู้้สึึกไม่่อยาก เดิินทางบ่่อย พอดีีได้้แฟนเป็็นคนกาฬสิินธุ์์� ก็็เลยขอย้้ายมา ประจำำ�โรงงานที่่�ขอนแก่่นใกล้้ๆ ทำำ�อีีกสัักพััก ก็็คิิดอยากมีี ธุุรกิิจของตััวเอง เลยลาออกมา ผมเริ่่�มธุุรกิิจน้ำำ��ดื่ ่� มที่่�กาฬสิินธุ์์�ก่่อน แต่่ก็็ไม่่ประสบความ สำำ�เร็็จเท่่าที่่�ควร ช่่วงนั้้�นคืือราวๆ ปีี 2545 ก็คิ็ิดกัับแฟนว่่าเรา จะเปลี่่�ยนมาทำำ�ธุุรกิิจอะไรต่่อไปดีี แล้้วมัันก็็มีีความคิิดหนึ่่�ง แทรกเข้ามาว่้า่อยากกลัับบ้า้นที่่�เชีียงราย ไอ้้ความคิิดนั้้�นแหละ ที่่�จุุดประกายผมว่่า ในเมื่่�อบ้า้นเราปลููกกาแฟ ทำำ�ไมถึึงไม่่เอา กาแฟที่่�บ้้านมาขายที่่�กาฬสิินธุ์์� ความต้้องการนี้้�สอดคล้้องกัับปััญหาที่่�ครอบครััวผมกำำ�ลััง เจอพอดีี เพราะเขาปลููกกาแฟส่่งร้า้น แต่่บางครั้้�ง ร้้านเขาไม่่ ได้้รัับซื้้�อทั้้�งหมดที่่�เราปลููก เช่่นบางสััปดาห์์เขาอาจจะรัับผล ผลิิตเราแค่่ 3 วััน ส่่วนอีีก 4 วัันเขาไม่่ซื้้�อ กาแฟเราจึึงเหลืือ ถ้้าผมเปิิดร้้านกาแฟ ก็็จะได้้ช่่วยจััดการต้้นทุุนให้้ที่่�บ้้านได้้ อีีกอย่่างหนึ่่�งคืือ ช่่วงนั้้�นกาแฟดอยช้้างเริ่่�มเป็็นที่่�นิิยมแล้้ว ตามเมืืองใหญ่่ๆ ก็็เริ่่�มมีีร้้านที่่�ขายกาแฟสดผุุดขึ้้�น แต่่ที่่� กาฬสิินธุ์์�ยัังไม่มีี่ผมก็็เลยตััดสิินใจกลัับบ้า้นไปเรีียนรู้เ้รื่่�องกาแฟ ใหม่่ทั้้�งหมดอีีกครั้้�ง และกลัับมาเริ่่�มธุุรกิิจร้า้นกาแฟสดใน คีีออสเล็็กๆ หน้้าบ้้านของแฟนบนถนนกาฬสิินธุ์์� ใกล้้ๆ วััดกลาง ในปีี 2553 เป็็นร้้านกาแฟสดร้้านแรกของกาฬสิินธุ์์� ใช้้เวลานานอยู่่เหมืือนกััน กว่่าจะให้้คนที่่�นี่ ่� รู้้จัักว่่ากาแฟ สดคืืออะไร น่่าจะ 2-3 ปีีได้้นะที่่�ธุุรกิิจอยู่่ตััวและมีีกำำ�ไร มาปีี 2556 ก็็ขยัับขยายด้้วยการเปิิดโรงคั่่�วของเราเอง และจากคีีออส เล็็กๆ ก็็ขยัับมาเป็็นคาเฟ่่จริิงจัังในบ้้านของแฟนเมื่่�อปีี 2560 เริ่่�มแรกผมขายกาแฟแก้้วละ 25 บาท ขายดีีเลยครัับ แต่่พอตอนหลัังมาร้้านกาแฟเริ่่�มเยอะขึ้้�น ส่่วนแบ่่งตลาด ก็็มากขึ้้�น และพอมาพิิจารณาต้้นทุุน ราคานี้้�ก็็แทบไม่่เหลืือ กำำ�ไร จึึงขยัับราคาขึ้้�นมา และนำำ�สตอรี่่�ของไร่่กาแฟบนดอยช้า้ง ที่่�บ้้านมาเป็็นจุุดขาย รวมถึึงแบ่่งประเภทการเสิิร์์ฟตามการ แปรรููปเมล็็ด เพื่่�อสร้้างความแตกต่่าง สอดรัับกัับที่่�คนดื่ม ่� กาแฟเริ่่�มให้้ความสนใจกัับแหล่่งที่่�มาของเมล็็ดหรืือกระบวน การต่า่งๆ พอสมควร ร้้านเราก็็เลยมีีจุุดขายที่่�ชััดเจน ลููกค้าส่้ ่วนใหญ่่เป็็นคนต่่างจัังหวััดกัับนัักท่่องเที่่�ยวครัับ ราวๆ 80% ส่่วนอีีก 20% เป็็นคนท้้องถิ่่�น ซึ่่�งเข้้าใจได้้ เพราะ เมืืองเราเป็็นเมืืองเล็็กๆ แต่ก็่ ็พอมีีลููกค้า้ประจำำ�ในตััวเมืืองบ้้าง ส่่วนลููกค้าต่้ ่างจัังหวััด เรามัักจะได้้จากการที่่�เขามาทำำ�ธุุระที่่� เมืืองกาฬสิินธุ์์� หรืือบางคนอาจขัับรถไปสกลนคร มุุกดาหาร หรืือนครพนมซึ่�ง่สามจัังหวััดนี้้�การไปมาหาสู่่กัันต้้องผ่่าน จัังหวััดเรา พวกเขาก็็จะแวะเข้า้เมืืองมาดื่ ่� มกาแฟที่่�ร้้าน ทุุกวัันนี้้�ในตััวเมืืองกาฬสิินธุ์์�น่่าจะมีีร้้านกาแฟรวมคีีออส เล็็กๆ ด้้วย ราวๆ 50-60 ร้า้นครัับ ถามว่่าแข็็งขัันกัันสููงไหม ก็็พอสมควร แต่่เราอาศััยเปิิดมาก่่อน และมีีลููกค้า้ประจำำ�ติิด แล้้ว จึึงพอไปได้้ ถามว่่าชอบอะไรในเมืืองนี้้�? ส่่วนหนึ่่�งก็็เพราะเป็็นบ้้านเกิิด ของแฟน เลยมีีต้้นทุุนที่่�ดีีอีีกเรื่่�องคืือเมืืองมัันเงีียบสงบ ปลอดภัย ั และผู้้คนมีีมนุุษยสััมพัันธ์์ดีี แต่ม่องอีีกมุุม ข้้อดีีที่่�ผมว่ามามัั ่นก็็เป็็นข้้อเสีียด้้วยนะ เพราะ พอเมืืองมัันไม่หวืื ่อหวา มัันเลยไม่่ค่่อยมีีการลงทุุนใหม่่ๆ แล้้ว ถ้้าคุุณสัังเกตในย่่านใจกลางเมืืองตรงนี้้� จะเห็็นอาคารพาณิิชย์์ ปิิดไว้้และแขวนป้้ายให้้เช่่าหลายหลััง แต่่ก่่อนอาคารเหล่่านี้้� ก็็เป็็นร้้านค้านั่้ ่�นแหละ แต่่พอเจ้้าของกิิจการอายุุมาก เขาก็็ ไม่่ขายของแล้้ว และไม่่ได้ส่้่งเสริิมให้้ลููกหลานสานต่่อกิิจการ คนรุ่่นใหม่่ส่่วนใหญ่่พอไปเรีียนที่่�อื่่�นเขาก็ทำ็ำ�งานที่่�อื่่�นด้้วยเลย ประเด็็นก็คืื็อค่า่เช่าตึ่ ึกหลายตึึกในย่า่นนี้้� มีีราคาสููงพอๆ กัับค่่าเช่่าในเมืืองใหญ่่อย่่างขอนแก่่นเลยนะครัับ พอราคา เช่่ามัันสููงแบบนี้้� คนรุ่่นใหม่่ที่่�อยากเริ่่�มธุุรกิิจก็็ไม่่กล้้าเช่่า เพราะไม่รู้่้จะคุ้้มต้้นทุุนหรืือเปล่่า หลายตึึกจึึงหาผู้้เช่่าไม่่ได้้ สัักทีี เพราะถ้าผม้เป็็นคนรุ่่นใหม่่ที่่�ไม่่ได้มีีตึ้ ึกอยู่่ที่่�นี่่� ผมก็็คง เลืือกไปเช่่าที่่�ขอนแก่่น ซึ่่�งมีีแนวโน้้มที่่�จะขายดีีมากกว่า่ คิิดว่าถ้่ ้าหน่่วยงานไหนอยากฟื้้�นฟููหรืือกระตุ้้นเศรษฐกิิจ ให้้เมืือง การสร้้างความร่่วมมืือและทำำ�ความเข้้าใจกัับเจ้้าของ อาคารในย่า่นก็็เป็็นสิ่่�งสำำ�คััญครัับ”
97 ประเด็นก็คือค่ าเช่ าตึกในตัวเมือง กาฬสินธุ ์ หลายตึก มีราคาสูงพอๆ กับค่ าเช่ าในเมืองใหญ่ อย่ างขอนแก่ น พอราคามันสูงแบบนี้คนรุ่ นใหม่ ที่ อยากเริ่ มธุรกิจก็ไม่ กล้ าเช่ า สิิงห์์คำำ วาสีีอนุรัุักษ์์ เจ้า้ของร้้ านโรงคั่่วกาแ�ฟสิิงห์์ฟ าร์์ม facebook: SingFarm Coffee Roaster Kalasin
98 “แต่ ่ ก่อน่ผมเป็็ นลููกศิิษย์์อาจาษย์์รย์์จิ ริะพัันธ์์ ห้วยแสน ้ ที่่�ภาควิิชาเทคโนโลยีีการอาหาร มหาวิิทยาลััยเทคโนโลยีี ราชมงคลอีีสาน วิิทยาเขตกาฬสิินธุ์์ � สมััยเป็็ นนัักศึึกษา เคยช่วยอาจา่รย์์ทำำงานวิจัิัยอยู่่หลายโครงการ จึึงคุ้้นเ คุ้้คย กััน พอเรีียนจบ ผมก็็ไปทำำ งานที่่�สมุทรุสาครก่อน ่ ซึ่่�งเป็็ นช่วงเวลาเ่ ดีียวกับั ที่่�อาจารย์์จิ ริะพัันธ์์ ทำวิำ ิจััยเพื่่�อ ช่วยเห่ ลืือเกษตรกรที่่�กาฬสิินธุ์์ � จนนำมำาสู่่นวััตกรรม ด้านอาหา้รของจัังหวััด จุุดเริ่่�มต้้นมาจากที่่�เกษตรกรชาวกาฬสิินธุ์์�เขาเลี้้�ยงปลาดุุก สายพัันธุ์์�รััสเซีีย ซึ่�ง่กำำ�ลัังประสบภาวะล้้นตลาด เพราะขนาด ของมัันใหญ่่เกิินไป ผู้้คนไม่่นิิยมบริิโภค อาจารย์์ก็็เลยคิิดถึึง การแปรรููปปลาสายพัันธุ์์�นี้้�เป็็นอาหารประเภทอื่่�น ก่่อนมาลง ตััวที่่�ไส้้กรอกปลาด้้วยกระบวนการอิิมััลชั่่�น (emulsion) อาจารย์์ได้ร่้่วมมืือกัับท่่านนายกเทศมนตรีีเมืืองกาฬสิินธุ์์� จารุุวััฒน์์บุุญเพิ่่ม�ทดลองทำำ�ไส้้กรอกกิินเองในหมู่่เพื่่�อนฝููงก่่อน แล้้วพบว่่าทุุกคนชอบ ลงความเห็็นว่าทำ่ ำ�ขายได้้ จึึงมีีการก่่อตั้้�ง โรงงานผลิติไส้้กรอกปลาจำำ�หน่า่ ยในเชิิงพาณิชย์์ ิ ตั้้�งชื่่�อแบรนด์์ว่า่ ‘ไส้้กรอกปลากาฬสิินธุ์์�’ พอตััดสิินใจว่่าจะทำำ�โรงงาน อาจารย์์ก็็เลยชวนให้้ผมมา ทำำ�งาน ผมจึึงกลัับมาเป็็นผู้้จััดการฝ่่ายผลิิตที่่�นี่ ่�ตั้้�งแต่่ปีี 2541 โดยโรงงานที่่�ผมดููแลแห่่งนี้้�ถืือเป็็นผู้้ผลิิตไส้้กรอกปลาเจ้้าแรก ของประเทศไทย จากนั้้�นนายกจารุุวััฒน์์ท่่านก็็ไปทำำ�การตลาด ไปประสาน กัับร้้านอาหารและโรงแรมในกาฬสิินธุ์์�และจัังหวััดใกล้้เคีียง ให้้ลองนำำ�ผลิติภััณฑ์์เราไปใช้้ พร้้อมด้้วยนำำ�ไส้้กรอกปลาไป ออกบููธตามอีีเวนท์์ต่า่งๆ และความที่่�เราใช้้แบรนด์์ว่า่ ไส้้กรอก ปลากาฬสิินธุ์์�ด้้วย สมาคมหรืือหน่่วยงานต่า่งๆ จึึงช่่วยส่่งเสริมิ จนกลายเป็็นของฝากประจำำ�จัังหวััด ถ้ านึกถึง ไส้ กรอกปลา ต้ องที่ กาฬสินธ ุ ์ อานุุภาพ ภููชาคำำ ผู้้จั ดัการฝ่่ ายผลิิตไส้้ กรอกปลากาฬสิินธุ์์ � https://www.facebook.com/K.FishSausage/
99 ก่่อนจะมีีไส้้กรอกปลา กาฬสิินธุ์์�มีีของฝากประเภทอาหาร ขึ้้�นชื่่�อคืือหมููทุุบกัับหมููเค็็มกรอบของกลุ่่มแม่่บ้้านตำำ�บล นาจารย์์ครัับ นายกฯ ก็็อยากให้้เมืืองเรามีีของฝากด้า้นอาหาร มากขึ้้�น เลยเปิิดให้้ผู้้ที่่�สนใจอยากทำำ�ไส้้กรอกปลามาเรีียนรู้้ กัับโรงงานเราโดยตรง เราก็็ถ่่ายทอดเทคโนโลยีีให้้โดยไม่่หวง ความรู้ รว้มถึึงให้้ไปเปิิดแบรนด์์ไส้้กรอกปลาเป็็นของตััวเองด้้วย ทุุกวัันนี้้�เราก็็เลยมีีผู้้จำำ�หน่่ายไส้้กรอกปลาแบรนด์์อื่่�นๆ ด้้วย เรามีีไส้้กรอกให้้เลืือก 3 รส คืือรสดั้้�งเดิิม รสพริิกไทยดำำ� และพริิกไทยสด จะผลิิตจากโรงงานเราตรงนี้้�ที่่�เดีียวครัับ เพราะเราจะสามารถควบคุุมความสด และการทำำ�อิมััิลชั่่�นให้้ เนื้้�อมัันนุ่่มและเหนีียวพอดีี รวมถึึงรสชาติิที่่�กลมกล่่อม ทุุกวัันนี้้�โรงงานเราจะผลิิตส่่งตััวแทนไปกระจายสิินค้า้ เป็็นหลััก แต่่ลููกค้้าก็็สามารถมาซื้้�อกัับเราที่่�โรงงานในย่่าน เมืืองเก่า่ ได้้โดยตรง แต่ถ้่า้เป็็นร้า้นอื่่�นๆ รวมถึึงร้า้นค้า้ออนไลน์์ จะมีีตััวแทนจำำ�หน่า่ย ซึ่�งพ่ร้้อมจััดส่่งทั่่�วประเทศ มีีวางขายตาม ร้้านค้้าปลีีกรวมถึึงโมเดิิร์์นเทรดหลายจัังหวััดในภาคกลาง ที่่�เป็็นตลาดใหญ่่ ภาคอีีสานก็็ด้้วย แต่่ไม่่ครอบคลุุมทุุกจัังหวััด อย่่างอุุบลราชธานีีเคยไปวางแล้้ว ยอดไม่่ดีีเท่่าไหร่่ มารู้้ทีีหลัังว่่าคนอุุบลเขาชอบกิินหมููยอบ้้านเขามากกว่่า ไส้้กรอกปลากาฬสิินธุ์์�เลยตีีตลาดหมููยอเขาไม่่ได้้ (หััวเราะ) แต่่กัับอีีกหลายจัังหวััด ก็็มีีลููกค้้าประจำำ� ติิดกัันเยอะครัับ ซึ่่�งทุุกวัันนี้้� ผมก็็ดีีใจที่่�เห็็นคนติิดรสชาติิ เราไปแล้้ว หรืือใครแวะเวีียนมาเที่่�ยวกาฬสิินธุ์์� ก็็จะซื้้�อไส้้กรอกปลากลัับไปเป็็นของฝาก จนกลายเป็็นภาพจำำ�ที่่�ทุุกคนคุ้้นเคย ถ้้านึึกถึึงไส้้กรอกปลา ต้้องที่่�กาฬสิินธุ์์�”
100 “หนููชื่่�อเด็็กหญิิงสุมิุินตรา ศรีีงาม อยู่่ชั้้น �ป.5 โรงเรีียน เทศบาล 6 ทุ่่งศทุ่่ รีีเมืืองประชาวิิทย์์ ส่่ วนหนููชื่่�อเด็็กหญิิง ยิ่่ง�ลัักษณ์์ ถิ่ษณ์์นก่�ระไสย อยู่่ชั้้น �ป.6 โรงเรีียนเดีียวกััน เราสองคนอยู่่ชมรมดนตรีี และเป็็นสมาชิิกวงดอกพะยอม วงดนตรีีประจำำ�โรงเรีียน มีีครููเสนีีย์์และครููชลลดาเป็็นผู้้ฝึึกสอน และดููแลวง วงเรามีีสมาชิิกประมาณ 12-13 คน เป็็นวงสตริิง ผสมโปงลาง ก็็จะเล่่นที่่�โรงเรีียน และตามงานต่า่ งๆ ในเขต เทศบาล ก่่อนหน้้านี้้�เคยเล่่นที่่�ตลาดสร้้างสุุขตรงหอศิิลป์์ และ งานวัันคนพิิการสากลของจัังหวััด ส่่วนวัันนี้้�มีีงานฟื้้�นใจเมืือง ที่่�ริิมน้ำำ��ปาว เราก็็มาเล่่นเปิิดหมวกที่่�นี่ ่� พวกเราชอบร้้องเพลงอยู่่แล้้วค่่ะ พอเห็็นว่่าครููเขาเปิิดรัับ สมััครสมาชิิกชมรมดนตรีีก็็เลยสมััคร ครููเขาก็ฝึ็ึกให้้ร้้อง ตามทฤษฎีี และร้้องให้้กลมกลืืนไปกัับวงดนตรีีก็็ร้้องทั้้�ง เพลงสตริิงและลููกทุ่่ง ส่่วนหมอลำำ�นี่ยัั่� งยากไป ปกติิก็ฟั็ ังหมดเลยค่่ะทั้้�งสตริิงและลููกทุ่่ง หนููชอบ กระต่่าย พรรณิิภา (สุุมิินตราตอบ) ส่่วนหนููชอบ ไดร์์ม่่อน วง Laz1 เป็็นวง T-pop ของบ้า้นเรา ส่่วน K-pop ก็ช็อบค่่ะ ฟัังได้้หมด (ยิ่่�งลัักษณ์์ตอบ) วัันนี้้หนููมาร้� ้องสองเพลงคืือ ‘เป็็นเกีียรติิหลาย’ ของมนต์์แคน แก่่นคููน กัับเพลง ‘รอเป็็นคนถััดไป’ ของตั๊๊�กแตน ชลดา (สุุมนิิตราตอบ) ส่่วนหนููร้้อง ‘ฮัักกาฬสิินธุ์์�’ และ ‘สาวอีีสาน รอรััก’ ของอรอุุมา สิิงห์์ศิริิิ (ยิ่่�งลัักษณ์์ตอบ) ก็็สนุุกดีีค่่ะ ได้้ร้้องเพลง ได้้ซ้้อมกัับเพื่่�อนๆ และได้้ค่่าขนม ด้้วย ทั้้�งคนมาเดิินตลาด และพ่่อค้้าแม่่ค้้าละแวกนี้้� เขาชอบ เขาก็็สมทบทุุนให้้ โรงเรีียนเทศบาล 6 จะมีีสอนถึึงแค่่ ป.6 เท่่านั้้�น แต่่หนูู คิิดว่่าจะเรีียนมััธยมที่่�กาฬสิินธุ์์�เลย ไม่่รู้้เหมืือนกัันว่่าจะเรีียน ต่่อสาขาไหน ถ้้าได้้เป็็นนัักร้้องก็็ดีี แต่่คิิดไว้้ว่่าถ้้าเรีียนจบมา หนููก็็อยากอยู่่บ้้าน ช่่วยดููแลพ่่อแม่่ค่่ะ (สุุมิินตราตอบ) ส่่วนหนูู ก็คิ็ิดว่า่จะอยู่่กาฬสิินธุ์์�เหมืือนกััน มีีเพื่่�อนอยู่่เยอะ เมืืองก็ส็งบดีี อีีกเรื่่�องคืือไม่่ค่่อยอยากไปไหนไกลค่่ะ เพราะน้ำำ��มัันแพง (ยิ่่�งลัักษณ์์ตอบ)”