REKA BENTUK DAN TEKNOLOGI TING 2

KEMENTEzuAN
PENDIDIKAN
MALAYSIA

FIEKA EENTUK

trAN

TEKNtrLtrEI

TINGKATAN

RUKUN NEGARA

Bahawasanya Negara Kita Malaysia
mendukung cita-cita hendak:

Mencapai perpaduan yang Iebih erat dalam kalangan
seluruh masyarakatnya;

Memelihara satu cara hidup demokrasi;

Mencipta satu masyarakat yang adil di mana kemakmuran negara
akan dapat dinikmati bersama secara adil dan saksama;

Menjamin satu cara yang liberal terhadap
tradisi-tradisi kebudayaannya yang kaya dan pelbagai corak;

Membina satu masyarakat progresif yang akan menggunakan
sains dan teknologi moden;

MAKA KAMI, rakyat Malaysia,
berikrar akan menumpukan
seluruh tenaga dan usaha kami untuk mencapai cita-cita tersebut
berdasarkan prinsip-prinsip yang berikut:

KEPERCAYAAN KEPADA TU HAN

KESETIAAN KEPADA RA'A DAN NEGARA

KELUH URAN PERLEMBAGAAN
KE DAU LATAN UNDANG.U N DANG

KESOPANAN DAN KESUSIL/tuAN

(5umber: Jabatan Penerangan, Kementerian Komunikasi dan Multimedia Malaysia)

KURIKULUM STANDARD SEKOLAH MENENGAH

Penulis TINGKATAN

Mohd Zukhairibin Abdul Rahman
Mohd lsmail bin Abdul Rahim
Noorazzima binti Mohamad Nor
Sarifah bintiAb Rahman
Zur aini bi nti Abd ul Rash id

Editor

Jasni bin Wan Din
Rahmad Amin bin Abdul Hamid
Ruhil Shazwani binti Zainudin

Pereka Bentuk

Ahmad Hafiz bin Brahim

llustrator

Muhammad Jafni bin Jamel
Rosmi bin Abd Rahman

{fr

SASBADI SDN. BH D. (13e2BB-x)

(Anak syarikat milik penuh Sasbadi Holdings Berhad (1021660-T,

2017

l:' ':'"': ll

KEMENTERTAN

PENDIDIKAN

MALAYSIA

No. Siri Buku: 0062

KPM201 7 |SBN 978-983-59-9528-6 Kami ingin merakamkan penghargaan dan ucapan
Cetakan Pertama 2017
@ Kementerian Pendidikan Malaysia rterima kasih kepada pihak-pihak yang berikut:
Jawatankuasa Penambahbaikan Pruf Muka Surat,
Hak Cipta Terpelihara. Mana-mana bahan Bahagian Buku Teks,
dalam buku ini, tidak dibenarkan diterbitkan Kementerian Pendidikan Malaysia
semula, disimpan dalam cara yang boleh Jawatankuasa Penyemakan Pembetulan
dipergunakan lagi, ataupun dipindahkan Pruf Muka Surat,
dalam sebarang bentuk atau cara, baik Bahagian Buku Teks,
dengan elektronik, mekanik, penggambaran Kementerian Pendidikan Malaysia
semula mahupun dengan cara perakaman Jawatankuasa Penyemakan
tanpa kebenaran terlebih dahulu daripada Naskhah Sedia Kamera,
Ketua Pengarah Pelajaran Malaysia, Bahagian Buku Teks,
Kementerian Pendidikan Malaysia. Kementerian Pendidikan Malaysia
Perundingan tertakluk pada perkiraan royalti Pegawai-pegawai Bahagian Buku Teks dan
atau honorarium. Bahagian Pembangunan Kurikulum
Kementerian Pendidikan Malaysia
Diterbitkan untuk Kementerian Pendidikan Sidang Editorial Penyemakan Pruf
Malaysia oleh: Sasbadi Sdn. Bhd.
Sasbadi Sdn. Bhd. (13e288-x) a Panel Pembaca Luar
a Kolej Komuniti Selayang
(Anak syarikat milik penuh Sasbadi Holdings Berhad a Bizchip Technology Centre
(1 022660-I)) a Lobster Farmstay
a Semua pihak yang terlibat secara langsung
Lo|12, Jalan Teknologi 3/4,
Taman Sains Selangor 1, Kota Damansara, dalam usaha menjayakan penerbitan buku ini
47810 Petaling Jaya,
Selangor Darul Ehsan, Malaysia. Pihak penerbit dan pengarang telah berusaha
untuk mengesan pemilik hak cipta bagi bahan
Tel: +603-6145 1 188 Faks: +603-6145 1199 grafik yang digunakan dalam buku ini. Bagi pemilik
hak cipta lain yang tidak dapat dikesan atau
Laman web: www.sasbadi.com dihubungi, kami mengambil kesempatan ini untuk
e-mel: [email protected] merakamkan setinggi-tinggi penghargaan
kepada mereka.
Reka Letak dan Atur Huruf: Sasbadi Sdn. Bhd.
Muka Taip Teks: Fruitger Lt Std
Saiz Muka Taip Teks: 1 1 poin

Dicetak oleh:
Vivar Printing Sdn. Bhd. (12s107-D)
Lot 25, Rawang lntegrated lndustrial Park,
Mukim Rawang, Jalan Batu Arang,
48000 Rawang,
Selangor Darul Ehsan.

Pendahuluan 2.1.3 Membanding beza teknologi

ffi.: ilgngenatp?stjan Masala h 5 pembuatan konvensional dengan 28
pembuatan moden dalam proses 29
1.1.1 Mengenal pasti masalah bukan 30
penghasilan produk 31
inventif dan inventif 34
2.1.4 Membuat lakaran model 3D
1.1.2 Menerangkan proses penyelesaian 36
bermaklumat 3B
masalah bukan inventif dan inventif
2.1.5 Menganalisis lakaran model 3D 39
ffi lnaqsis fungsi B 2.1.6 Membuat acuan model 3D 40
2.1.7 Membuat model 3D berdasarkan
1.2.1 Membuat hubung kait antara produk 9 4t
10 proses kerja
dengan objek dari segi fungsinya
11 2.1.8 Membuat kemasan model 3D
1.2.2 Melukis sistem fungsi
1.2.3 Membina model fungsi dengan menggunakan konsep electrostatic
dan electroplating
menggunakan garisan interaksi
2.1.9 Menilai model 3D yang telah
.' 14
15 dihasilkan
d$W' ii"rongsahan,Fizi ka I 16
1.3.1 Mengenal pasti dan menganalisis 2.1.10 Menjana idea untuk penghasilan
18 reka bentuk produk yang
percanggahan fizikal lebih efisien
19
1.3.2 Mencadangkan pemilihan Rurnusan
PenEukuhan Minda
prinsip inventif
M- ltefsa Bentuk Mekanikal 42
1.3.3 Menjustifikasikan cadangan perubahan
2.2.1 Mengenal pasti komponen mekanikal 43
reka bentuk berdasarkan pemilihan
prinsip inventif 2.2.2 Bagaimana sistem mekanikal berfungsi
pada produk yang dipilih?
1.3.4 Menghasilkan lakaran produk 48

berfokuskan bahagian yang 2.2.3 Menghasilkan lakaran 3D
mempunyai masalah inventif
reka bentuk gajet yang menggunakan

.R1ir,n-usan 2A komponen sistem mekanikal 49
..Prep$u,k.uhanIMinda 21
yang dipilih

2.2.4 Menganalisis kesesuaian

gajetkomponen yang drgunakan untuk 50

membina

2.2.5 Membuat rumusan kekuatan

WI' :;*uulosi'Ptmbuata n dan kelemahan komponen sistem
mekanikal produk yang dipilih
2.1.1 Mengenal pasti teknologi
24 untuk membina gajet 51
pembuatan produk 25
2.2.6 Membina gajet mekanikal berfungsi 52
2.1.2 Menghuraikan proses pembuatan 26
2.2.7 Cadangan penambahbaikan kepada
produk berdasarkan teknologi
sistem tersebut oleh murid 56
pembuatan konvensional dengan
Rumusan 58
pembuatan moden lrrFn!...9!,!tutranrMinda 59

A3 Reka Bentuk Etektrik 60 ,i1"5 Reka Bentuk Akuaponik 116

2.3.1 Elemen sistem elektrik iaitu sumber, 2.5.1 Maksud akuaponik dan menerangkan
reka bentuk akuaponik
medium, beban, dan kawalan 62 1 18

2.3.2 Menunjukkan cara reka bentuk 2.5.2 Kelebihan reka bentuk sistem 1 23

litar peralatan elektrik 65 akuaponik

2.3.3 Membuat pengiraan parameter 2.5.3 Mengenal pasti komponen 1 24

elektrik dalam reka bentuk litar 67 akuaponik

2.3.4 Menghasilkan lakaran reka bentuk 2.5.4 Melakar reka bentuk sistem 126

litar elektrik yang akan dibuat 69 akuaponik bermaklumat

2.3.5 Menganalisis elemen sistem 2.5.5 Menganalisis lakaran reka bentuk 129

elektrik pada gajet yang sistem akuaponik

akan dihasilkan 71 2.5.6 Membina model reka bentuk 130

2.3.6 Membina gajet elektrik berfungsi 74 sistem akuaponik

2.3.7 Membuat pengujian dan penilaian 2.5.7 Menilai model reka bentuk
75 srstem akuaponik
kefungsian gajet 133

2.3.8 Mencadang penambahbaikan 2.5.8 Mencadangkan penambahbaikan

ke atas reka bentuk gajet yang 76 reka bentuk sistem akuaponik 134
telah dibina
yang lebih efisien

Rumusan 78 Rumusan 142
Pengukuhan Minda 79 Pengukuhan Minda 143

Z& Reka Bentuk Elektronik 81 2"5 Reka Bentuk Makanan 145

2.4.1 Menyatakan maksud mikropengawal 2.6.1 Mentakrifkan reka bentuk makanan 146

(microcontrol/er) dan mikropemproses 2.6.2 Menjelaskan kepentingan reka
(microprocessor)
82 bentuk makanan 148

2.4.2 Menjelaskan bahagian-bahagian 2.6.3 Mengaplikasikan penggunaan alatan

yang terdapat dalam mikropengawal dan perkakasan dalam proses
(microcontroller)
84 penyediaan reka bentuk makanan 150

2.4.3 Menghasilkan lakaran reka bentuk 2.6.4 Melakar serta menjustifikasikan

litar elektronik 89 reka bentuk dan pembungkusan

2.4.4 Membina litar simulasi yang berfungsi makanan 1 54
dengan perisian khas
97 2.6.5 Menghasilkan reka bentuk dan

2.4.5 Membuat penyambungan litar pembungkusan makanan 162

input dan litar output kepada 2.6.6 Menilai reka bentuk makanan 166

mikropengawal (microcontroller) 100 yang dihasilkan

2.4.6 Menulis pengaturcaraan mudah Rumusan 169
Pengukuhan Minda 170
berdasarkan penyambungan litar 104

input dan litar output

2.4.7 Membuat pengujian dan penilaian 11 1 172
175
kefungsian litar elektronik 176

2.4.8 Mencadangkan penambahbaikan ffi$$i.,
ke atas reka bentuk litar elektronik 112

Rumusan 113
Pengukuhan Minda 114

iv

Buku Teks REKA BENTUK DAN TEKNOLOGI TINGKATAN 2 ini ditulis dengan berpandukan
objektif yang terkandung dalam Dokumen Standard Kurikulum dan Pentaksiran (DSKP)
yang disediakan oleh Kementerian Pendidikan Malaysia. Buku ini diolah dengan telitr dengan
menekankan kemahiran berfikir, kemahiran teknologi maklumat dan komunikasi, serta
kemahiran membuat keputusan dan menyelesaikan masalah dalam kehidupan seharian agar
murid dapat menguasai kemahiran yang diperlukan pada abad ke-21.

Untuk mencapai objektif tersebut, pelbagai bahan tambahan serta ciri-ciri istimewa

' dimasukkan ke dalam buku ini bagi merangsang minat murid terhadap Reka Bentuk dan
Teknologi di samping meningkatkan kreativiti guru dalam pengajaran dan pembelajaran.

Kepelbagaian bahan ini ditonjolkan melalui penggunaan ikon-ikon seperti yang berikut:

Mengandungifakta atau
pengetahuan tambahan tentang
subtopik secara am dan khusus.

ffi \kffi;":Tii'ffisffi* ---",&ml Mengandungi unsur nilai tambah
yang diterapkan dalam proses
,* 3'Hffiff*l pengajaran dan pembelajaran selain
yang ditetapkan dalam DSKP.
ffi*ffiP"
CABAR MINDA
'lffi@
Menguji dan merangsang
SUDUT MAYA pengetahuan murid mengenai
Menggalakkan murid meneroka maklumat subtopik yang dipelajari.
dengan menggunakan kemudahan internet.
Membekalkan maklumat tambahan yang tr@mn+
diperoleh daripada laman sesawang.
QR code dan aplikasi mudah alih disertakan ffi*-ffi,.
untuk memudahkan akses.
tfrfisryffl:i#-"r-'
NITAI MURNI

Menerangkan nilai-nilai murni yang dapat
membentuk jati diri murid, berakhlak
mulia, berintegrasi, dan akauntabiliti.

INFO KESETAMATAN

Menerangkan langkah-langkah keselamatan
yang harus diberi perhatian oleh murid
supaya dapat melakukan kerja dengan
selamat, kemas, dan sempurna.

Memuatkan aktiviti ekstensif untuk
menghasilkan produk yang berkaitan
hasil pembelajaran.

vi

PENGUKUHAN MINDA
Mengandungi ujian objektif bukan

Soalan Aneka Pilihan (non-MCQ) dan
ujian subjektif untuk menguji
pemahaman murid.

Nota Berkaitan Bahan Multimedia Penerbit
Bahan multimedia dimuatkan dalam buku teks ini untuk menyahut saranan Kementerian
Pendidikan Malaysia melalui Anjakan 7 Pelan Pembangunan Pendidikan Malaysia (PPPM)

-2013 2025 yang berhasrat MEMANFAATKAN ICT BAGI MENINGKATKAN KUALITI

PEMBELAJARAN Dl MALAYSIA. Bahan ini terdiri daripada dua sumber, iaitu bahan pihak
ketiga yang dapat diakses melalui alamat laman web atau QR (Quick Response) code yang
disediakan dan harta intelek penerbit yang boleh diakses melalui alamat laman web

ataupun aplikasi mudah alih yang disediakan.

Cara Mengakses Bahan Dalam Talian

Bahan ini dapat diakses melalui tiga cara, iaitu:
-r Alamat laman sesawang mengakses laman melalui pelayar internet
o

- -.
QR code mengimbas kod dengan peranti mudah alih pintar seperti
Aplikasi mudah alih menggunakan peranti mudah alih

telefon pintar untuk memuat turun aplikasi BTRBTT22O18 yang disediakan

secara percuma. Aplikasi ini boleh dimuat turun dengan mengimbas

QR code di sebelah.

=' PEI\JyEleEii:]lrt }VJJ\$}\I}\F]

$ S3\FJJ\ . }}TVE}\J'TJF

=

i2 Seiiap masaloh ada penyelesaionnya. ,-.: --,..:--:--,S

9{.i \- Untuk menyelesaikan sesuotu mosalah,

6:' kenal pasti mosalah itu ierlebih dahutu.

ir Kemudion, senaroikan beberapa jalon

penyelesoion. Selesoikon mosoloh yang komu

hadopi itu dengcn tetiti. Jiko mosalah itu gagal

diselesoikan, cubatah longkoh penyelesaian
yang loin pulo.

Bagoimonokoh kerusi iiu boieh disesuaikan

dengon ketinggion kamu?

Kemaniran berfikir secara inventif adalah antara komponen
penting dalam kemahiran abad ke-21. Murid harus mampu
berfik,r' secara kreatif, menganalisis masalah, serta mengumpul
inforrnasi selain dapat menyelesaikan masalah secara kreatif
dan inovatif.

lnventif adalah suatu penemuan yang benar-benar baharu
hasil caripada kreativrti manusia. Penyelesaian masalah
pula dapat didefinisikan sebagai suatu proses kognitif.
Maklr;rrat digunakan sebagai usaha untuk mencari jalan
penyeiesaian sesuatu masalah.

s-

--

Tiodo tagi mosaloh

untuk orang yang "r ' f€f.i*it:';''

tinggi seperli sayo

'-,-,'ini. ,"tduduk di kerusi"i@r$ #1& Hrj

,r,i;.',1Li1i;:1. +,". i:rl

1Y. .,.u.. .'. . ' :','- Koki saya boleh
menjejok lantai
, '":-.'* *t ,! woloupun saya rendah.
:
i " -- ''l'.--. ]":iji'"':':ill" ' i:r :.

::r,li .,'l-

::::. :::i lrii.::"'
:::tir' .:;;, '^''

f Pengenalpastian Masalah

APA YANG AKAN DIPETAtrARI?

. Mengenal pasti masalah: bukan inventif dan inventif
r Menerangkan proses penyelesaian masalah bukan inventif dan inventif

' ::,1 :i
i I : ::i:;:jl J+;:=::ill::-.=:=

Beri perhatian pada kata

kunci yang berikut:

o inventif
penambahbaikan
.
. logik

o prinsip
. analisis

.::$ss-

Pisau tumpul untuk menyiang ikan. Pisau diasah
menjadi tajam. Masalah dapat diselesaikan tanpa
kesan sampingan. Situasi ini ialah contoh penyelesaian
masalah bukan inventif.

Penutup balang kuih yang tidak ketat menyebabkan biskut lemau. Penutup balang kuih ditambah
baik, namun timbul masalah baharu, iaitu penutup terlalu ketat. Hal ini ialah contoh masalah inventif.

Masalah bukan inventif ialah masalah yang dapat diselesaikan tanpa mempunyai kesan
sampingan. Masalah seperti ini sering kita hadapi dalam kehidupan seharian. Masalah
inventif pula ialah masalah yang mempunyai kesan sampingan apabila usaha penambahbaikan
berlaku. Kesan sampingan ini diselesaikan dengan pilihan yang ada seperti yang disarankan
dalam prinsrp inventif.

rF

I*

ffiffi nfiengenat'Pasti, Masalah Bukan lnventif dan,',lnventif

Dalam kehidupan seharian, kita sering berhadapan dengan pelbagai situasi yang memerlukan
kita membuat pilihan. Hasil daripada keputusan pemilihan memberikan satu pengalaman
baharu dalam membina pemikiran yang matang. Kadang-kadang situasi seperti itu memaksa
kita menyelesaikan masalah tersebut dengan pantas.

Contohnya, sebelum memasak kita perlu menyediakan bahan
mentah. Bahan mentah tersebut perlu dipotong. Jika pisau yang
digunakan tumpul, maka sudah tentulah kerja-kerja memotong
akan mengambil masa yang lebih lama. Maka, penyelesaiannya
ialah pisau itu perlu diasah.

Dalam hal ini, masalah yang dikenal pasti ialah pisau tumpul. Penyelesaiannya adalah

dengan mengasah pisau tersebut sehingga tajam. Kemudian, barulah kerja-kerja memotong

dan menghiris dapat dilakukan dengan mudah dan cepat.

Kaedah penyelesaian masalah bagi kes ini langsung tidak mewujudkan kesan sampingan.

Proses mengasah pisau yang dilakukan itu tidak menjejaskan bahagian pisau atau merosakkan

hulu pisau. Kita mungkin boleh mengandaikan bahawa mata pisau tersebut sumbing sedikit

atau bengkok atau mungkin juga ketajamannya dapat mendatangkan bahaya terhadap

tangan pengguna. Namun, andaian kesemua kesan sampingan ini tidak berlaku.

Ai;,ili;;k -" Masalah dikenal Proses
pasti penambahbaikan
berfungsi dengan alatan
Masalah
baik

Bukan

lnventif

Alatan dapat Tiada kesan
digunakan semula sampingan

'++l*.++t+.+wu;s+*,r.

Dengan kata yang lebih mudah, masalah yang dikenal pasti ialah mata pisau tumpul dan
cara penyelesaiannya ialah pisau itu diasah. Setelah penyelesaian dibuat, tidak timbul masalah
kesan sampingan atau apa-apa masalah baharu yang wujud akibat daripada kerja-kerja
penambahbaikan itu tadi.

Contoh masalah di atas dikenal sebagai masalah bukan inventif. Masalah jenis ini merupakan
masalah yang tidak mempunyai kesan sampingan apabila usaha penambahbaikan dilakukan.

Masalah inventif ialah masalah yang mempunyai kesan sampingan apabila usaha
penambahbaikan berlaku. Contohnya adalah seperti yang ditunjukkan pada Rajah 1.1.1,
Rajah 1.1.2, Rajah 1.1.3, dan Rajah 1.1.4. Dalam contoh ini, masalah meja tidak dapat
menampung berat beban dapat diselesaikan, namun kesan sampingan wujud, iaitu meja
menjadi lebih berat dan memerlukan lebih ramai tenaga pekerja untuk mengalihkannya.

lmbas OB codedi bawah ini
untuk menonton video tentang
beberapa aspek TRIZ.

Rajah 1.1.1 Meja tidak dapat Rajah 1.1.2 Kaki meja
menampung berat beban digantikan dengan kaki yang
diperbuat daripada besi
sebagai pen a m ba h ba i ka n htt p ://l i n k s. s as b a d i. co m/ r b t/
tg2/01

Rajah 1 .1.3 Tenaga dua lelaki Rajah 1 .1.4 Tenaga empat lelaki HUHIIIUIUM
diperlukan untuk mengalihkan diperlukan untuk mengalihkan
meja yang berkaki kayu meja yang berkaki besi Proses penyelesaian masalah
sebel u m penam ba h ba i ka n se/epas penambahbaikan inventif ini diadaptasi daripada
TRIZ.TRIZ merupakan
akronlm dalam bahasa Rusia,
iailu Teoriya Resheniya
Izob reatate I ski kh Zad atch y ang
bermaksud Teori Penyelesaian
Masalah lnventif (Theory of
lnventive Problem Solving).

Proses penyelesaian masalah secara inventif banyak digunakan dalam industri. Masalah
lain yang timbul dalam industri akan diubah suai mengikut cadangan penyelesaian masalah
secara inventif.

.1 Berikan satu contoh masalah bukan rnventif.

2. Apakah sektor yang banyak melaksanakan proses penyelesaian masalah secara rnventif?

4

i, ,-\G-r Ll-,/,"r"tdrneyn

ffi Menerangkan Proses Penyelesaian lmbas Q,? code di bawah ini
Masatah Bukan lnventif dan lnventif untuk melayari laman sesawang
tentang beberapa aspek TRIZ.
Proses penyelesaian masalah bukan inventif ialah suatu
proses penyelesaian masalah biasa yang dialami dalam http ://l i n ks,s asbad i. com/rbt/
kehidupan seharian. Biasanya, individu yang menghadapi tg2/02
masalah akan mencari jalan keluar untuk mengatasi
masalah tersebut. Jika sesuatu masalah dapat diatasi, Proses Kerja
ini dianggap sebagai suatu kejayaan bagi individu terbabit.
Proses penyelesaian masalah bukan inventif dapat
diterangkan melalui carta alir seperti Rajah 1.1.5.

:,.,.,,'.,i-., :::t1..:: :::....:.-;=,,..,,..,..-,.,,:.,.-,,=.4iran .K..e.If -:
-, ,
i

Mula

Mengenal pasti masalah

2. Menyenaraikan pilihan untuk
menyelesaikan masalah

3. Membuat pilihan

4. Melaksanakan pilihan

5. Menilai penyelesaian masalah
sama ada berjaya atau tidak

Selesai

Rajah 1 .1.5 Carta alir proses penyelesaian masalah bukan inventif

Langkah pertama adalah dengan mengenal pasti Kaedah TRIZ telah diperkenalkan
masalah yang dihadapi. lndividu perlulah berhadapan oleh seorang iurutera paten
dengan sesuatu masalah bagi mengenal pasti masalah berbangsa Rusia, Genrich
tersebut. Langkah kedua menyenaraikan pilihan yang Altshuller. Beliau bersama dengan
ada untuk menyelesaikan masalah. Langkah ketiga, rakan-rakannya telah menjalankan
membuat pilihan yang sesuai daripada senarai pilihan yang penyelidikan melalui kajian paten
ada. Langkah keempat adalah dengan melaksanakan dan penyelesaian masalah
pilihan yang telah dibuat. Langkah kelima, membuat secara inventif. Melalui kaedah
penilaian sama ada pilihan tersebut berjaya atau TRIZ, proses penyelesaian
sebaliknya. Sekiranya masalah berjaya diatasi, maka proses
masalah boleh diulang semula
penyelesaian masalah telah selesai. Jika sebaliknya, rujuk untuk mendapatkan keputusan
semula langkah kedua dan jalan penyelesaian yang ada, yang terbaik.
dan cubalah membuat pilihan yang lain pula.

Strategi penyelesaian masalah inventif pula berbeza daripada penyelesaian masalah biasa.
Melalui kaedah penyelesaian masalah secara inventif, proses kerja dapat dilakukan seperti
Rajah 1 .1 .6.

r (9 n O fi S t! Fi S ,1 n c fl f) tq t D Fr f, O'l fi S S A f' O e 6 fi 4 F'! S 6 n O 4 t} fn f'! (t

I S raeciah
Penyeiesaian

S v"aut
Penyelesaian

Halangan
Penyelesaian

Rajah 1 .1.5 Penyelesaian masalah inventif
Fasa-fasa penyelesaian masalah inventif dapat dijelaskan dalam Jadual 1.1.1.

Jadual 1.1.1 Penerangan fasa penyelesaian masalah inventif

1., rtnalitis'${rnc*'r*asalah AnalisiS {ungsi.,..:,:.,
Percanggahan fizikal
2. Model masalan Kaedah penyelesaian spesifik

J. Kfiecia!'t penyetesaran Rajah 1.1.7 Meja yang dapat menampung beban
4. Li*rj*! s*nyeiesaian

Fasa pertama ialah rnenganaii,.is
;..-rr{rr rrasai;:h yang dihadapi oleh
produk. Masalah ini boleh dikesan
melalui proses kerja yang dikenal sebagai
analisis fungsi. Contoh produk ialah meja.
Analisis dilakukan dengan menjelaskan
fungsi setiap bahagian sebuah meja.
Analisis fungsi dibincangkan dengan
lanjut pada tajuk pelajaran seterusnya.
Analisis ini dilakukan sehinggalah punca
masalah dapat dikenal pasti.

5

Penyetesaian Mawldt Secara ln "ryffi,lfiEffi

Fasa kedua ialah memocjelkan masalah dengan menggunakan konsep percanggahan
fizikal. Dalam contoh ini, mela perlu berat (bahagian kaki meja ditukar kepada besi) untuk
menjadi lebih kuat bagi menampung beban yang tinggi dan perlu ringan untuk mudah
dialihkan. Percanggahan fizikal dalam kes ini ialah meja perlu berat dan ringan.

.Dalam fasa ketiga, murid diperkenalkan dengan ig6 :'t;l,;tr i..i+:r',,'.'',"':i;,,', iaitu

kaedah pemisahan ruang dan masa. Murid hanya perlu memilih salah satu kaedah pemisahan
ini untuk menyelesaikan masalah inventif. Pemilihan jenis pemisahan dilakukan dengan
berpandukan .ladual '1 .1 .2.

Jadual 1-1.2 Soalan penentuan kaedah pemisahan

,i ,, ,i,,1',i1t,,11r,,ri1,,i Soalan Ya

Adakah percanggahan berlaku pada masa yang sama?

jawapan Ya: Pilih kaedah pemisahan ruang Jawapan Tidak: Pilih kaedah pemisahan masa

Setelah percanggahan fizikal dikenal pasti, iaitu meja perlu berat dan ringan, maka soalan
yang perlu ditanyakan ialah "Adakah me.1a perlu berat untuk menampung beban tinggi dan
ringan (untuk mudah dialihkan) pada masa yang sama?"

Jawapannya adalah tidak, kerana me.Ja digunakan untuk menampung beban dan dialihkan

pada masa yang berlainan, maka kaedah pemisahan masa dipilih.
Fasa keempat memilih !r:odel i.)e:'!'t,1ri,!ia:er: spesifik (prinsip inventif). Setiap kaedah

pemisahan dibekalkan dengan pilihan-pilihan prinsip inventif. Sebagai contoh, kaedah
pemisahan ruang dibekalkan dengan tujuh prinsip inventif dan kaedah pemisahan masa juga
dibekalkan dengan tujuh prinsip inventif. Setelah mengenal pasti jenrs kaedah pemisahan,
murid boleh memilih satu atau menggabungkan beberapa prinsip inventif yang dibekalkan
untuk menyelesaikan masalah yang dihadapi.

Rajah 'l .1.8 Cawan kopi sukar dipegang Rajah 1 .1.9 Cawan kopi yang panas mudah
kerana cawan panas dipegang kerana pemegang cawan sejuk

Berpandukan Rajah 1.1.8 dan Rajah 1.1.9, adakah percanggahan panas dan sejuk berlaku
pada masa yang sama? Rujuk Jadual 1.1.2 untuk mendapatkan jawapan.

1. Apakah perbezaan antara proses penyelesaian masalah bukan inventif dengan inventif?

Penyelesaiin Masalah Secara fnventif

Analisis Fungsi

. Membuat hubung kait antara produk dengan objek dari segi fungsinya
. Melukis sistem lungsi
. Membina model fungsi dengan menggunakan garisan interaksi

s.i.,].-,-li_.#a.i\i

Kayu beroti ,s".nt- Beri perhatian pada kata
ii
+ kunci yang berikut:
"s,r{r.*s?
r parameter
*tB' . supersistem

lr t o alternatif
o garisan interaksi

. komponen

"N)r \'^ t, Sk ru \\\

-:*-:l:f,f-i\>*';'

faKU Kayu beroti

-

---,:: Fungsi komponen

Kerangka rak l;:i

--t'
//t'

Sistem merupakan beberapa elemen yang
berkait antara satu dengan yang lain dan

saling mempengaruhi dalam sesuatu
pembinaan produk agar produk tersebut

dapat berfungsi dengan sempurna. Setiap
bahagian pada produk tersebut juga harus
dapat berfungsi dengan baik dan menyokong
antara satu dengan yang Iain.

I ti ,@rr,.e.1jfr,.tr8m&

Lj Membuat Hubung Kait antara Produk dengan Obiek
dari Segi Fungsinya

Dalam proses penyelesaian masalah inventif, analisis fungsi bertujuan untuk membantu
mengenal pasti srstem yang ada pada sesebuah produk. Apabila analisis fungsi dibuat,
fungsi settap komponen yang melengkapkan sesuatu produk akan dinyatakan.

Contoh komponen bagi sebuah kerusr ialah tempat duduk, penyandar kerusi,
kaki kerusi, skru, dan kerangka kerusi. Komponen tersebut saling berhubung antara
satu dengan yang lain dengan kepentingan fungsi masing-masing
Jika mana-mana komponen itu pincang, maka fungsi produk itu
akan terjejas. Contohnya, skru berkarat. Skru kerusi yang patah
akibat berkarat akan menyebabkan bahagian tempat duduk

atau penyandar kerusi tertanggal.
Dalam konsep analisis fungsi, produk terdiri daripada

gabungan beberapa komponen yang membentuk produk
lengkap. Produk membentuk suatu sistem bagi produk
itu sendiri. Fungsi ialah tugas yang dilakukan oleh produk
untuk merubah objek sasaran. Objek pula menerima
kesan daripada fungsi produk. Dengan kata lain, objek

ialah penerima kesan akibat daripada kefungsian sesuatu
produk. Hubung katt antara produk dengan objek dari segi

fungsinya dapat digambarkan seperti Rajah 1.2.1.

l****€*&*&**+*& *&s&&&&s&see&&*e

: .i. .',.

i! Produk Fungst (Penerima kesan) '
ll]i . (Tindakan)
Parameter yang berubah
(Sistem) l disebabkan tindakan

I Haenjalankan fungsi Yang dilalankan

' :

Rajah 1.2.1 Hubung kait antara produk dengan obiek dari segi fungsinya

Jadual 1.2,1 Contoh beberapa produk, fungsi, dan obiek

Meja Memegang Buku
Cawan Memegang Air
Klip Memegang Kertas
Kereta Mengangkut Manusia

reEffiHTE

1. Berikan maksud fungsi dan objek.
2. Nyatakan tiga komponen yang terdapat pada sebuah rak kasut.

ffi GtrItrlIW

ffi
t#

ffi Metukis Sistem Fungsi

Fungsi komponen ialah melaksanakan tugas yang
tertentu bagi melengkapkan sistem fungsi produk.

Komponen ialah bahagian kecil yang berfungsi
menyokong sesuatu produk. Contoh produk
ialah sebuah meja. Kesemua komponen itu boleh
digambarkan melalui sistem fungsi seperti yang
ditunjukkan di bawah ini.

;i,,1'r1, r ,,,RIpdUk . Fungsi Objek
Meja Memegang Buku i

i

Berdasarkan Jadual 1 .2.2, Jadual 1.2.2 Komponen-komponen sebuah meja dan fungsinya
meja mempunyai fungsi memegang
sebuah buku. Memegang bermaksud Komponen Fungsi

meja dijadikan fungsi sebagai tempat Muka meja Memegang Buku

untuk meletakkan buku. Aspek Kaki meja Memegang Muka meja
fungsi ini dapat dijelaskan dengan Skru Memegang
kewujudan bahagian komponen Lantai Memegang Kaki meja/muka meja
meja yang memegang buku, iaitu
Kaki meja j

bahagian muka meja

Rangkaian fungsi terbentuk pada bahagian komponen meja, iartu bermula dari lantai

yang memegang kaki meja. Skru pula memegang kaki meja supaya berada dalam keadaan

yang stabil. Apabila skru diketatkan dan kaki meja stabil, barulah disambungkan pada

bahagian muka meja. Dengan itu, kaki meja dapat memegang muka meja dalam keadaan

yang stabil. Dalam Jadual 1.2.2, lantai ialah supersistem. Supersistem ialah faktor persekitaran

yang memberikan kesan terhadap produk seperti lantai, cahaya, dan kelembapan. i

Sekiranya lantai tidak rata, maka kedudukan meja tidak stabil walaupun komponen :
lain dapat berfungsi dengan cekap. Berdasarkan jadual tersebut, sistem fungsi komponen
i

dapat dilukis melalui rajah model fungsi. Rangkaian pada komponen meja menggambarkan i
keadaan komponen meja melalui hubungan anak panah. Contoh lukisan sistem fungsi dalam
Rajah 1.2.2 mengandaikan bahawa setiap fungsi komponen meja berada dalam keadaan i
yang baik dan cekap. i,i

l@$' Wffi* ffimemesans t&'
memesans memesans
ml
?. Gambar rajah
m'U?n model fungsi "Sq

\sd ^""
Rajah 1 .2.2 Lukisan model fungsi

EffiAu*Mil\MA

q+1.-t-r ii-:..

1 Nyatakan fungsi komponen.

2. Apakah maksud memegang sesebuah buku?

10

*\ Membina Modet Fungsi dengan frllenggunakan
- -: ffi Garisan lnteraksi

Meja yang digunakan oleh Ahmad sebagai tempat untuk mengulang kaji pelajaran
dan membuat kerja sekolah bergoyang dan tidak stabil. Buku yang diletakkan di atas meja
hampir terjatuh. Ahmad ternampak skru yang mengikat muka meja dengan kaki meja
banyak yang berkarat.

Situasi bagi masalah meja di atas dapat digambarkan melalui garisan interaksi seperti yang
ditunjukkan dalam Jadual 1 .2.3. Garisan interaksi digunakan untuk mengenal pasti punca
masalah. Simbol yang bernombor2,3, dan 4 merupakan masalah fungsi bagi sesuatu komponen.

Jadual 1.2.3 Garisan interaksi yang digunakan untuk menggambarkan sesuatu masalah

Berguna (normal)

Berguna tetapi tidak mencukupi

Berguna tetapi berlebihan

Bermasalah (harmfut) .l

Model fungsi pula menggambarkan keseluruhan hubung kait antara komponen
dengan kesannya dalam satu sistem. Rajah 1.2.3 menunjukkan suatu model fungsi bagi
sebuah meja yang bermasalah.

r"\ r'1 al 4 rq r*1 ,.1 {n f} *,,n r'a $. fn + ria ln 41 {\ 4n + rr f' f'1 fi a' r': e: e! f1

memegang

i'
i.'

I

!

i

I

*+"-**j*r**t;ir.,i+E

Rajah 1 .2.3 Modet fungsi bagi sebuah meia yang'be.r-.qasalah

muka meja

meja dengan t1E4:

11'

Dalam penyelesaian masalah secara inventif, masalah dapat dikenal pasti melalui analisis ,,'i
fungsi komponen produk. Melalui kaedah ini, masalah dapat dikesan dan mudah mencari
alternatif penyelesaian. Ada dua langkah yang perlu dilakukan untuk mencari punca masalah, ,'
iaitu mengenal pasti masalah pada model fungsi dan pada komponen yang terlibat. Masalah
dan komponen meja yang terlibat dapat dibuat kesimpulan seperti yang berikut: rr:f

Masalah: Meja bergoyang dan tidak stabil.

Dalam Rajah 1.2.4, dapat dikenal pasti bahawa skru yang memegang muka meja dan kaki
meja mengalami masalah seperti yang ditunjukkan dalam bulatan.

a. n n n- & r\flif-i1\ fi at A-,-. r.. r, r 4 r",4.fi /a /\n n/'\ 4ra n/1/an

memegang memegang

Rajah 'l .2.4 Mengenal pasti punca masalah

Tujuan analisis berantai punca dan kesan adalah untuk memahami dan mengesahkan rantaian
punca dan kesan bagi sesuatu masalah. Soalan akan ditanya beberapa kali sehingga punca
masalah dapat dikesan. Soalan akan terhenti apabila jawapan diperoleh. Jawapan yang
diperoleh mungkin disebabkan halangan semula jadi, halangan sains dan fizik, atau halangan

sifat asas objek seperti contoh dalam Jadual 1.2.4.

Jadual 1.2.4 Jenis dan contoh halangan

.:, l,ierffi Ha,langdi1 .,-., , ,,1 , Cpntoh

lql}.llla jadi Panas, hujan, kelembapan

Sains dan fizik Momentum, graviti j

' :.i :...''r: .' . I j
.ilS,ifl!,dsas'dbjek,'
:
..:.-,.....-,:::':.:r::;;.i^;.;:..:.::'.:,.'.:...:*'...*.*.
febolehan,rniirirSiid,,,.,i,,',

12

t: '

Meja pada Rajah 1.2.5 menjadi tidak stabil kerana skru tidak dapat mengikat muka meja
dan kaki meja dengan ketat. Apakah yang menyebabkan keadaan ini berlaku?

Punca dan kesan yang dicari mestilah melibatkan objek dan parameter. Contohnya clapat
dilihat dalam carta alir pada Rajah 1.2.6.

i.

F'

?

vFr ', Rajah 1 .2.5 Meja tidak stabil

J.

E Meja tidak stabil

Mengapa?

Muka meja tidak stabil Kaki meja tidak stabil

- Mengapa? . Mengapa?

Skru muka meja longgar Skru kaki meja longgar

Menqapa ?
Skru berkarat

,i' Mengapa?

Kelembapan

Rajah 1 .2.6 Analisis kesan dan akibat
Kesimpulannya, meja tidak stabil kerana skru yang memegang antara kaki meja dan muka
meja telah berkarat dan patah kerana kelembapan cuaca semula ladi (supersistem).

EARARFffiffite

:,iJ.j-i.-i.:*;

1. Nyatakan kegunaan garisan interaksi dan model fungsi.
2. Berikan tiga maksud berdasarkan mana-mana tiga simbol garisan interaksi

13

*?&il:fi

# Percanggahan Fizikal

APA YANG AKASI ffi $PHe-AJeeI?

. Men8enal pasti dan menganalisis percanggahanlizikal
. Mencadangkan pemilihan prinsip inventif
. Menjustifikasikan cadangan perubahan reka bentuk berdasarkan pemilihan

prinsip inventif

. Menghasilkan lakaran produk berfokuskan bahagian yang mempunyai

masalah inventif

"ii Bogaimonakah kerusi Beri perhatian pada kata

dapot diselaraskon ogor .kruppneecinmyyiasaanrahgnagbnearrnuikaunt:g
selesa diduduki oleh murid
yang berbeza keiinggiannya? o pengekstrakan
o pengembangan terma
Fikirkan.

fofiaaaa**a.ffaaaaaoaaaeaea..:t;fafija, laiGal:ia:=a. 'aEaEalr-effei€ewil * ":

Adakah kerusi diduduki oleh murid?

Kemahiran berfikir secara inventif adalah antara komponen penting yang diterapkan dalam
pembelajaran kemahiran pada abad ke-21. Murid pada abad ke-21 seharusnya mampu
berfikir secara kritrs, mengenal pasti dan menganalisis masalah, mencadangkan penyelesaian
yang inventif, mencadangkan perubahan reka bentuk, dan menghasilkan lakaran produk
yang berkaitan.

Murid harus dapat mengaplikasikan teknologi dalam menyelesaikan masalah reka bentuk
secara sistematik serta dapat menghasilkan produk yang mempunyai ciri estetik, kreativiti,
ergonomik, dan bernilai komersial.

14

ffiffi, MengenaL Pasti dan llfienganatisis Percanggahan Fizikal

Mengenal pasti percanggahan fizikal ialah keadaan yang berlawanan antara satu dengan yang
lain yang diperlukan dalam suatu objek. Contohnya, fizikal yang besar berlawanan dengan
fizikal yang kecil. Percanggahan fizikal pula dianalisis untuk memilih kaedah penyelesaian
masalah inventif secara pemisahan yang sesuai.

Terdapat empat kaedah penyelesaian masalah inventif secara pemisahan. Namun, murid hanya
menggunakan dua kaedah sahaja, iaitu kaedah pemisahan ruang dan kaedah pemisahan masa.

Contoh: Percanggahan fizikal meja

'i;ir+r.iI+iiii+*-qif,ffi.i r

Saiz -Berat ringan
Tinggi - rendah
Beban

Keiinggian

Penentuan kaedah penyelesaian masalah inventif secara pemisahan digunakan untuk
menentukan pilihan sama ada kaedah pemisahan ruang atau kaedah pemisahan masa
Contoh pemilihan kaedah ditunjukkan dalam Jadual 1.3.1.

Jadual 1.3.1 Contoh pemilihan kaedah pemisahan ruang atau masa

Kerusi Tinggi lawan Kerusi perlu tinggi Adakah.kerusi' perlu,tingEi :dan.'' Masa
,ren-dah rp-ada:masa l)ang sama? .,..,
, rendah , untuk rnurid yang :'
tinggi dan,perlu Jawapan: Ya kerana terdapat
Kneman Besar lawan rendah untuk murid mu;id yan$ .bei,[ainan lketinggiqir .'
kectl
y-ang rendah. ', , di dalam kelas, '

Khemah perlu besar Adakah khemah perlu besar dan
semasa digunakan kecil pada masa yang samaT
dan perlu kecil
semasa disimpan. Jawapan: Tidak kerana khemah
digunakan dan disimpan pada
masa yang berlainan.

Kesimpulan daripada Jadual 1.3.1, sekiranya percanggahan fizikal berlaku pada masa
yang sama, maka kaedah pemisahan ruang dipilih. Sekiranya percanggahan fizikal berlaku
pada masa yang berlainan, maka kaedah pemisahan masa dipilih. Seterusnya, pemilihan
prinsip inventif yang bersesuaian dipilih untuk menyelesaikan masalah percanggahan fizikal.

ffieffiAs*ffiffiffi

1. Berikan contoh parameter sebuah meja.
2. Terangkan cara mengenal pasti pemilihan kaedah pemisahan ruang

15

If,B Mencadangkan Pemilihan Prinsip lnventif

Selepas kaedah pemisahan ruang atau masa ditentukan, pilih prinsip inventif yang bersesuaian
untuk menyelesaikan masalah inventif yang dihadapi.

Sekiranya kaedah pemisahan ruang dipilih, cadangan prinsip inventif adalah seperti dalam
Jadual 1.3.2.

Jadual 1.3.2 Prinsip inventif bagi kaedah pemisahan ruang

1 Pembahagian ffi Perabot yang dijual
menggunakan konsep Do /t
(Segmentation) (a) Membahagikan objek kepada Yourself (DIY\

beberapa bahagian kecil

(b) Menjadikan objek mudah dileraikan
(c) Meningkatkan darjah kebolehbahagian
(d) Perubahan ke peringkat lebih kecil

Pengekstrakan Memisahkan atau mengeluarkan Pemisahan unit pendingin hawa
(Taking outl bahagian yang mendatangkan gangguan di dalam dan di luar bangunan
extraction) daripada objek supaya bunyi bising dan haba
panas dapat diasingkan

Kualiti setempat (a) Mengubah struktur objek dan Bekas menyimpan makanan
pelbagai petak berbeza dan
(Local qualiU) pengaruh luaran daripada seragam pelbagai fungsi
menjadi tidak seragam

(b) Menjadikan setiap bahagian
objek memenuhi fungsi berbeza
yang berguna

Penyarangan Meletakkan atau memasukkan satu Antena radio yang boleh
(Nested doll) objek ke dalam satu objek yang sama dipanjangkan dan dipendekkan
tetapi berlainan saiz

Filem nipis dan Membalut, melapik, atau membungkus Pelindung cahaya cermin kereta
cangkerang objek menggunakan lapisan filem nipis
boleh lentur dan cangkerang boleh lentur

(Flexible shells

and thin films)

Pengantara (a) Mengadakan bahagian baharu Sarung tangan ketuhar menjadi
(lntermediary) antara dua objek pengantara antara tangan
dengan objek panas
7 Tidak simetri (b) Menggunakan objek atau
proses pengantara Menukar bentuk bulat jam
(Asymmetry) dinding ke bentuk tidak sekata
(c) Mencantumkan dua objek
secara sementara

Mengubah bentuk satu objek daripada
simetri menjadi tidak simetri

16

s!f$Penyelesaian Masalah Sec47a lnventif

Sekiranya kaedah pemisahan masa dipilih, cadangan prinsip inventif adalah seperti dalam
Jadual 1.3.3.

Jadual 1.3.3 Prinsip inventif bagi kaedah pemisahan masa

Cadangan Prinsip Penerangan Konsep Contoh
lnventif
(a) Memecahkan satu objek kepada (a) Meja makan berempat
1 Kedinamikan
bahagian kecil yang boleh bergerak boleh dibesarkan menjadi
(Dynamization) meja makan berlapan
(b) Mengubah sesuatu bahagian
(b) Stereng kereta yang boleh
objek daripada tidak bergerak diubah ketinggiannya
kepada bahagian yang bergerak,

dan sebaliknya

2 Tindakan awal Melakukan tindakan awal untuk Beg udara di dalam kereta
mengawal risiko untuk mengurangkan risiko
(Prelimenary action) kecederaan ketika kemalangan

3 Tindakan berkala Menukar tindakan berterusan kepada Lampu jalan menyala berkala
tindakan berkala mengikut waktu siang dan
(Periodic action) malam

4 Tindakan keterlaluan Jika tindakan tidak berhasil, lakukan Proses menabur serbuk gula
tindakan yang sama tetapi secara di atas donut untuk
(Partial or excessive berlebihan atau berkurangan agar mengurang atau
dapat memudahkan penyelesaian menambahkan kemanisan
action)

5 Pengembangan terma Menggunakan prinsip terma Pemutus litar yang
(pengembangan atau pengecutan) menggunakan prinsip terma
(Thermal expansion) terhadap sesuatu bahan pemula lampu pendarfluor

6 Pembuangan dan Membuang bahagian yang telah Kapsul ubat yang boleh larut
menjalankan fungsinya
pemulihan
(Discarding and

recovering)

7 Tindakan berterusan Menjalankan sesuatu kerja secara Jana kuasa elektrik, mesin
berterusan
yang berfaedah pelelas
(Continuity of

useful action)

ffi ,i*,iros HuHrHUrum
Matrik percanggahan mempunyai 39 parameter sistem dan 40 Prinsip lnventif. Penggunaan 40 Prinsip
Inventif dapat meningkatkan keupayaan individu atau organisasi dalam menyelesaikan masalah.

EARAm$r,lf;ilh{m&"

1. Berikan cadangan prinsip inventif yang digunakan bagi contoh bekas makanan murid yang

mempunyai beberapa bahagian.

17

@ Penyetasiilian Mcisa,dr, seeara inventif

,: Meniustifikasikan Cadangan Fenuhahan Reka Eentuk

Berdasarkan PerniLihan Prinslp !nventi'f

Pada peringkat rni, murid telah memilih prinsip inventif yang sesuai untuk perubahan reka
bentuk yang dipilih. Jadual 1.3.4 ialah cadangan perubahan reka bentuk berdasarkan kaedah
penyelesaran masalah inventif secara pemisahan.

Jadual 1.3.4 Cadangan perubahan reka bentuk berdasarkan kaedah penyelesaian masalah inventif

secara pemisahan

objek Percaneeahan situasi T:Hl.lffi"[li.Trli,""*^ '_"#i],:flil:

Meja Berat lawan Meja perlu berat danAdakah meja perlu berat Masa
ringan
untuk menampung ringan pada masa yang sama?
beban yang banyak Jawapan: Tidak kerana meja
dan perlu ringan untuk
digunakan untuk menampjng
mudah dialihkan. beban dan dialihkan pada

masa yang berlainan.

Merujuk Jadual 1.3.4 sebuah meja perlu berat untuk menampung beban yang banyak
di atasnya. Meja yang berat brasanya kukuh untuk diletakkan buku-buku, sebuah komputer,
sebuah pencetak, dan sebagainya. Meja menjadi kukuh kerana kaki mela dibuat daripada
besi. Keadaan ini dapat menyelesaikan masalah meja yang tidak stabil akibat menampung
beban yang banyak.

Penyelesaian masalah di atas telah menimbulkan masalah yang lain pula. Masalah berlaku
apabila meja hendak dialihkan ke sudut lain. Meja ini menjadi lebih berat seperti yang berlaku
dalam contoh prinsip inventif pada halaman 4. Lebih ramai tenaga pekerja diperlukan untuk

mengalihkan meja ini.
Kaedah pemisahan yang dipilih ialah kaedah pemisahan masa. Prinsip inventif yang

dipilih sebagai penyelesaian masalah di atas adalah dengan menggunakan kedinamikan.
Terdapat dua cadangan perubahan reka bentuk seperti yang ditunjukkan pada Jadual 1.3.5.
Perubahan tersebut akan diterangkan dalam unit pelajaran yang seterusnya.

Jadual 1.3.5 Cadangan perubahan reka bentuk

Prinsip lnventif yang Dipilih Cadangan Perubahan Reka Bentuk

. Kedinamika n (Dynamization) -A Kaki meja jenis boleh ditanggalkan daripada cantuman

dengan muka meja yang menggunakan konsep ikatan
skru boleh pasang buka.

-B Memasang roda pada hujung kaki meja agar mudah

digerakkan.

SAHABIV*IF*ffi&

1. Terangkan faktor pilihan reka bentuk pada kaki meja yang boleh dipanjangkan dan dipendekkan.

18

'fi,,f,irf'fi Menghasitkan Lakaran Produk Berfokuskan Bahagian yang
ftllernpunyai Masalah lnventif

Perubahan pertama reka bentuk meja yang dicadangkan adalah dengan memasang kaki meja
yang boleh ditanggalkan daripada muka meja. Meja ini menggunakan konsep skru yang boleh
pasang buka apabila hendak dialihkan. Lakaran produk pada bahagian yang mempunyai
masalah inventif adalah seperti yang ditunjukkan pada Rajah 1.3.1.

,A^f\a,=ra.:*.*rnF's.aF4A

l'Itka rv.la

Skru rne.ta Y:rarli rrw.la gorg

ffiirrcla dpasarg enryrl

stru pada rn&a rv-la

boleh dihJka sernasa

lerp Ve-rqahlvn

..t+k*,Bsw ^L.esF'

Rajah 1 .3.'l Lakaran produk yang memfokuskan bahagian yang mempunyai masalah inventif

Perubahan kedua yang dicadangkan adalah -::.= *j} .== --= *
dengan memasang roda pada hujung kaki .:.=:.=_r:o>.e.*
meja agar mudah digerakkan. Apabila meja
hendak dialihkan hanya seorang tenaga ' : i J: f\
pekerja diperlukan untuk menolak meja
itu. Apabila meja hendak digunakan maka llaki
roda meja perlu dikuncikan supaya tidak
bergerak. Lakaran produk ini adalah seperti rwa
yang ditunjukkan pada Rajah 1.3.2.

menggerakkan Malaysia ke arah Rajah 1 .3.2 Lakaran produk yang memfokuskan
mencapai dan mengubah Malaysia bahagian yang mempunyai masalah inventif
menjadi sebuah negara maju. TRIZ ialah
instrumen terbaik bagl menyelesaikan
masalah dengan cara berstruktur.

.,:

{i&

wi

l@rs\Wfwifl/8fttu,*.41!$t"tttutt!a*dv,(w'!it\r*E|414P*rrt rt!/tib'4!r1tuir4\i\tui\,.

PengenalpastianMasalah j

4

Masalah Bukan lnventif
Masalah yang tidak mempunyai kesan sampingan apabila usaha penambahbaikan berlaku

Masalah lnventif
Masalah yang mempunyai kesan sampingan apabila usaha penambahbaikan berlaku

Proses Penyelesaian Masalah Bukan lnventif
Kenal pasti masalah, pilihan penyelesaian yang ada, membuat pilihan, melaksanakan pilihan, dan

penilaian penyelesaian masalah

Proses Penyelesaian Masalah lnventif
Pernyataan masalah inventif, model fungsi, analisis berantai punca dan kesan, prinsip inventif,
lakaran reka bentuk baharu

i Analisis Fungsi 3
'''r:I"{*'tar"t4 i+i ili!;:!,rT!::t!!ae llr;trl+ ltg.r+tlr:re+i:*
Produk * Sebuah sistem yang mempunyai satu atau lebih komponen
Objek - Pengguna produk
Fungsi - Tindakan sesebuah produk untuk merubah objek sasaran
-Komponen Bahagian-bahagian kecil yang berfungsi menyokong sistem
Model fungsi - Menggambarkan keseluruhan hubung kait antara komponen dan kesannya dalam

Mencari punca masalah menggunakan analisis berantai punca dan kesan
Mencari parameter punca masalah

Percanggahan fizikal )

-Percanggahan fizikal Fizikal salah satu parameter komponen yang bertentangan
-Contoh percanggahan fizikal Kaki meja: panjang lawan pendek, berat lawan ringan,

tinggi lawan rendah

20

http ://l in ks. sas b ad i. c om/ r bt/tg 2/03

Bahagian A

Jawab semua soalan.

1. lsi tempat kosong dengan jawapan yang betul.

(a) Masalah ialah masalah yang tidak mempunyai kesan sampingan

apabila usaha penambahbaikan dilakukan.

(b) Langkah pertama dalam proses penyelesaian secara inventif ialah

' (c) merupakan bahagian kecil yang berfungsi menyokong sesuatu produk.
(d) Dalam konsep produk terdiri daripada gabungan beberapa

komponen yang membentuk produk lengkap.

(e) Satu contoh prinsip inventif bagi percanggahan fizikal pemisahan ruang

ialah

2. Nyatakan bahagian yang berlabel A, B, dan C dalam model fungsi di bawah ini dengan

jawapan yang betul.

memeoano Kaki meja -m..e.m..e.-g.a.n-g_- memeoano

-. \

'.A

A: C:

3. Padankan maklumat di Bahagian A dengan maksudnya yang betul di Bahagian B.

Fungsi Bahagian B
Model fungsi
Menggambarkan keseluruhan hubung kait antara komponen
dengan kesannya dalam sistem

Tindakan sesebuah produk untuk merubah objek sasaran

Komponen Bahagian-bahagian kecil yang berfungsi menyokong sistem

Bahagian B

Jawab semua soalan.

1 . Sebuah bangku berkeadaan tidak stabil kerana saiz kakinya terlalu tinggi. Lakukan

pengubahsuaian pada bangku tersebut agar dapat digunakan semula.

(a) Kenal pastikan masalah utama.
(b) Klasifikasikan jenis masalah tersebut.
(c) Bina satu gambar rajah model fungsi bagi bangku tersebut.

21

.: kehidupin.l Apli kasi:,tekh@ t"tah ielai te rbu kti

pelbagai rnasalah yang dihadapi. Semakin
maju sesebuah masyarakat, semakin banyak
teknologi yang digunakan.

Teknologi memberikan kesan terhadap
rutin kehidupan. Teknologi mempengaruhi
cara manusia bekerja, belajal berehat,
berhibur, dan sebagainya. Banyak manfaat
diperoleh daripada aplikasi teknologi,
antaranya termasuklah memudahkan sesuatu
proses kerja, menjadikan sesuatu proses kerja

itu lebih konsisten, meningkatkan produktiviti,
dan menghasilkan kerja yang lebih kreatif.

sffi'

;:L:F:_:

*+i$e=

I :.,* U s.-'*;q;#{:F i

l:'lI,'t,-- F"E'

I i$
I

t

E

..lt
t'

t:\

:*++#ffi'Wli="

Pengaplikasian
Teknologi

dalam Pelbagai
Bidang

23

.=

E+;L j

t:::Y " t'-'' l
l
Pembuatan

APA YANG AI(AN DIPEI.AIARI? d

. Mengenal pasti teknologi pembuatan produk I
. Menghuraikan proses pembuatan produk berdasarkan teknologi pembuatan konvensional
I
dengan pembuatan moden l

. Membanding beza teknologi pembuatan konvensional dengan pembuatan moden dalam 1

proses penghasi lan produk .i{
I
. Membuat lakaran model 3D bermaklumat
. Menganalisis lakaran model 3D l
. Membuat acuan model 3D
ii1i iI
o Membuat model 3D berdasarkan proses kerja secara acuan dan menggunakan pen 3D
o Membuat kemasan model 3D menggunakan electrostatic dan electroplating iI
l
r Menilai model 3D yang telah dihasilkan

o Menjana idea untuk penghasilan reka bentuk produk yang lebih efisien

Teknologi pembuatan berkait rapat dengan amalan pembuatan yang pelbagai selain penyelidikan

dan pembangunan sistem, proses, mesin, alat, dan perlengkapannya.

Kini, teknologi pembuatan melalui fasa perkembangan

yang drastik dengan penghasilan mesin berteknologi tinggi

yang menggunakan komputer dan sistem automasi serta Beri perhatian pada kata kunci

mikrokawalan dan mikropemproses. yang berikut: . epoxy
Dengan mesin berteknologi tinggi, bahan tuangan
r estetik
dimasukkan ke dalam mesin dan ke dalam acuan untuk o elektrostatik r kaedah
menghasilkan bentuk yang diingini. o electroplating o konvensional

ffiqi

qr

Mesin pengacuan suntikan

JmMengena[ Pasti Teknologi Pembuatan Produk

Teknologi pembuatan produk ialah

satu kaedah menghasilkan produk

sama ada menggunakan alatan Produk kegunaan peribadi
seperti berus gigi, kasut, baju,
tangan atau mesin. Pelbagai produk dan cawan hinggalah kepada
produk keluaran industri seperti
yang digunakan oleh manusia jentera berat dan mesin-mesin
berteknologi tinggi terhasil
dihasilkan menggunakan daripada teknologi pembuatan.

teknologi pembuatan. Inffiffiros
ltuRIIutum
Gambar Foto 2.1.1
Menurut The Association Of
menunjukkan sebuah periuk M an ufactu rin g Tec h n ol ogy,
" M an ufactu ri ng tech n ology p rovi d es
nasi yang terhasil daripada the tools that enable production of
all manufactured goods". Dengan
penggunaan teknologi lebih jelas lagi, teknologi pembuatan
ialah proses menghasilkan produk
pembuatan. Periuk nasi dengan menggunakan teknologi
pemesinan dan peralatan.
elektrik tersebut mempunyai

kawalan mikrokomputer

yang mampu memasak

pelbagai jenis makanan Gambar Foto 2.1.1
berbanding dengan periuk Contoh hasil produk
nasi konvensional yang boleh teknologi pembuatan
memasak nasi sahaja.

Kaedah Konvensional Kaedah Moden
Menggunakan Pembuatan produk
teknologiyang asas menggunakan
dan biasanya
dikendalikan oleh kaedah rnoden
individu dengan dapat menjimatkan
menggunakan masa, kos, dan
tangan. Kemahiran bahan. Penggunaan
mesin menggantikan
individu amat diperlukan dalam penghasilan penggunaan alatan
produk, juga menggunakan peralatan- tangan. Pembinaan produk akan menjadi
peralatan asas sepertitukul, pahat, gergaji lebih cepat dan tepat tanpa membazirkan
tangan, dan sebagainya. Jenis produk yang tenaga dan masa. Pada masa yang sama,
dihasilkan terhad dan memerlukan masa individu dapat menjalankan banyak tugas
yang lama untuk disiapkan. (m u ltitasking) y ang berla i na n.

Rajah 2.1 .1 Teknologi pembuatan produk menggunakan kaedah konvensional dan kaedah moden

1. Namakan dua kaedah dalam teknologi pembuatan produk. rr , ii ril
2. Senaraikan produk yang dihasilkan menggunakan teknologi pembuatan.
3. Nyatakan kelebihan kaedah moden dalam teknologi pembuatan produk. l

25 ,ii

ffiF;l.

flff Menghuraikan Froses Pesnbuatan Produk tserdasarkan
Teknologi Pemhuatan Konvensional dengan Pembuatan Moden

Proses pembuatan produk ialah ****5**S*s
satu kaedah dan teknik tentang
sumber tenaga kerja, mesin, dan Gambar Foto 2.1.2
bahan yang ada diubah untuk Memotong
menghasilkan produk siap. Pelbagai bahan dengan
peringkat pembinaan perlu dilalui kaedah konvensional
oleh bahan tersebut seperti
pemotongan, pembinaan, tuangan, Gambar Foto 2.1.3
pemasangan, pembersihan, dan Memotong
kemasan sebelum sesuatu produk bahan dengan
dapat digunakan. Seperti yang telah kaedah moden
dipelajari, terdapat dua kaedah
dalam pembuatan, iaitu kaedah
konvensional dan kaedah moden.

Ralah 2.1.2 menunjukkan carta
alir dalam proses pembinaan sebuah
produk pembuatan yang bermula
daripada proses perancangan
sehingga kaedah pembinaan.

i Perancangan m0Rt L0HUH0lt
l
Kumpulkan gambar-gambar
I Kaii Selidik yang berkaitan dengan proses
pembuatan yang menggunakan
@ kaedah konvensional dan
kaedah moden. Bandingkan
iI gambar-gambar tersebut
menggunakan peta pokok
t@ Lakaran/Lukisan untuk melihat perbezaan
kedua-dua kaedah itu.

=t'

Mock-up Model

Penilaian/Pengujian
Pembinaan Pr,oduk

Kaedah Konvensional'
Rajah 2.1 .2 Carta alir dalam proses pembuatan

26

'...4-#@.!,fe el.o.5d

Proses pembuatan yang menggunakan kaedah konvensional biasanya dilakukan dengan
tangan sebagai sumber tenaga untuk menggerakkan peralatan. Contoh kaedah pembuatan
secara konvensional adalah seperti yang berikut:

o memutar skru menggunakan pemutar skru;

r meratakan permukaan kayu menggunakan ketam kayu,

o memotong kayu menggunakan gergali tangan atau gergaji puting; :. : ,. :,j,.-tar,,r:itt*;,lii:
i ,:i i rr . :ti :itt ,t:: .r' ,_lia* j
. mengecat menggunakan berus cat : t,::i. ,:,, ,.i.::'r: r:1.
"'t"'t,,t' ' -r .t,i .i ..::i
i
@'--':.,',
Dalam proses pembuatan ..,,. i '.:':rli:l:r,".lri:' l:l

i yang menggunakan kaedah ' ,,':,r.rr 'rr r ::rl l
konvensional, mesin yang :::-l'tl,

bermotor tidak digunakan.

Gambar Foto 2.1.4 Proses pembuatan dengan
kaedah konvensional

Proses pembuatan yang menggunakan kaedah moden Gambar Foto 2.1.5 Proses
pula menggunakan mesin dalam menghasilkan sesuatu pembuatan dengan kaedah moden
produk. Mesin-mesin ini digerakkan oleh tenaga
elektrik. Pelbagai proses pembuatan yang rumit dapat @
dilaksanakan dengan baik. Contoh proses pembuatan Bincangkan aktiviti pembuatan
dengan kaedah moden adalah seperti yang berikut: yang menggunakan kaedah
konvensional dan kaedah moden.
o memutar skru menggunakan pemutar skru Senaraikan dan bandingkan
kedua-dua kaedah tersebut.
tanpa wayar;

. melicinkan permukaan kayu menggunakan mesin pelelas;

o memotong kayu menggunakan mesin gergali;

. mengecat menggunakan mesin penyembur cat.

ffiffiEffiHK

1r"lMexe}e

1. Nyatakan aliran asas proses pembuatan.
2. Senaraikan tiga peralatan konvensional dan peralatan moden yang mempunyai fungsi yang sama

27

Ef,l iltembanding Beza Teknologi Pembuatan Konvensional dengan
Pembuatan Moden datam Proses Penghasilan Produk

Perbezaan antara penggunaan kaedah konvensional dengan kaedah moden dapat dilihat dari
pelbagai aspek seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 2.1.3.

Rajah 2.1.3 Perbezaan antara penggunaan kaedah konvensional dengan kaedah moden

Jadual banding beza dihasilkan untuk melihat
perbezaan yang terdapat dalam penggunaan kaedah
konvensional dan kaedah moden semasa proses
pembuatan sesuatu produk. Perbezaan dilihat dari
aspek masa, hasil, kos, tenaga kerja, kuantiti, kualiti,
dan estetika yang ditunjukkan dalam Jadual 2.1.1.

Rajah 2.1 .4 Proses Pembuatan

menggunakan kaedah moden

Rajah 2.1 .5 Proses pembuatan menggunakan

kaedah konvensional

Jadual 2.1.1 Jadual banding beza proses pembuatan konvensional dan moden

,

Masa Lama untuk disiapkan Dapat disiapkan dengan cepat
Hasil Bentuk yang tidak seragam Bentuk seragam antara satu dengan yang lain
Kos Kos pembuatan yang tinggi Kos rendah untuk pengeluaran berskala besar
Tenaga kerja Memerlukan pengendali mesin yang mahir
Kuantiti Kemahiran mereka bentuk tinggi Kuantiti pengeluaran yang banyak
Kualiti Kuantiti pengeluaran yang terhad Mempunyai piawai yang ditetapkan
Estetika Tiada piawai tertentu Nilai estetika yang terhad
Nilai estetika yang tinggi

TAEAPMlnEIA

1. Pilih satu produk. Buat banding beza proses pembuatan

konvensional dan kaedah moden.

28

*itr

trff! Membuat Lakaran Model 3D Bermaklumat

Lakaran model tiga dimensi (3D) dibuat untuk menvisualkan Kelab Reka Bentuk dan
idea daripada pereka bentuk. Konsep lakaran idea yang Teknologi sekolah kamu akan
digunakan telah dipelajari daripada bab lakaran di Tingkatan mengadakan jualan Hari Kantin
Satu. Reka bentuk gasing akan dijadikan sebagai produk
contoh penghasilan lakaran 3D. Kelab bersetuju untuk meniual
rantai kunci. Kamu ditugaskan
Murid perlu melakarkan beberapa jenis bentuk gasing. Reka menghasilkan rantai kunci
bentuk boleh dimanipulasi daripada keadaan sekeliling seperti berbentuk gasing dengan
bentuk alam semula jadi atau bentuk geometri. Lakaran yang menggunakan konsep rupa
dihasilkan mesti mengandungi maklumat pentrng seperti
bahan, saiz, warna, dan lain-lain. Murid boleh merujuk elemen bentuk kerang sebagai rujukan.
dan prinsip reka bentuk untuk diimplementasikan dalam Hasilkan lakaran idea awal
sehingga menjadi lakaran akhir
produk rantai kuncl tersebut.

lakaran masing-masing.

\l-okar-rrr !i:\ !

r,

o165 rrm 35 nm
"{-*-*---F
EE..

6+AY
oEs.l$]
'I)$

Logarn (keluli bnht)

Setelah beberapa lakaran idea diperoleh, soE
lakaran terbaik, iaitu lakaran yang memenuhi
kriteria yang ditetapkan dipilih. Pereka bentuk boleh 60 rnrn
menggabungkan idea daripada lakaran-lakaran lain Rajah 2.1 .6 Lakaran akhir
sama ada pada reka bentuk, fungsi, bahan, dan
lain-lain. Pereka bentuk boleh juga menggabungkan dengan penambahbaikan
sebahagian atau bahagian tertentu hasil lakaran yang
lain. Beberapa penambahbaikan boleh dilakukan pada

lakaran akhir tersebut dengan menganalisis lakaran

model 3D.

R

.1 Nyatakan tujuan membuat lakaran 3D.

2. Senararkan maklumat yang perlu dinyatakan dalam lakaran 3D sesuatu produk.

29

ffiH,l

ffiMenganalisis Lakaran ModeL 3D

Lakaran akhir yang dihasilkan mungkin belum cukup sempurna untuk menghasilkan produk
yang mempunyai nilai dan kebolehpasaran. Oleh itu, beberapa penambahbaikan perlu
dilakukan bagi mendapatkan hasil seperti yang dikehendaki.

Analisis perlu drlakukan pada lakaran akhir untuk mencari kecacatan sekiranya ada.
Contoh analisis boleh dilakukan dengan berpandukan )adual2.1.2.

Jadual 2.1.2 Jadual analisis lakaran akhir model 3D

Bil, Aspek Y€ ,,,,,,

Adakah rupa bentuk menepati kehendak

projek brefl

Adakah cadangan bahan yang digunakan
sesuai dengan produk?

Apakah warna yang digunakan dapat menarik
perhatian pelanggan?

Adakah saiz produk sesuai dengan
fungsi produk?

Adakah tekstur pada permukaan produk
mempengaruhi fungsi penggunaan produk?

Adakah rupa bentuk produk tidak berbahaya
terhadap pengguna?

Keputusan:

Rajah yang berikut menunjukkan suatu lakaran model 3D bagi sebuah produk. Lakukan analisis
pada produk tersebut berpandukan contoh jadual yang telah dipelajari. Buat pembentangan untuk
mempersembahkan hasil dapatan kepada keseluruhan kelas.

1000 rnrn

,

|-,.*

*'.'\._

*ABAHTWIATEA

1. Senaraikan aspek yang perlu diberi perhatian semasa menganalisis lakaran model 3D.
2. Terangkan kepentingan analisis dilakukan ke atas lakaran model 3D sesuatu produk.

30

rc-

ffiI,Membuat Acuan ModeL 3D

Teknologi pembuatan mempunyai kaedah yang pelbagai untuk menghasilkan sesuatu
produk. Jadual 2.1.3 menunjukkan beberapa contoh kaedah pembuatan yang
boleh digunakan.

Jadual 2.1.3 Kaedah pembuatan yang digunakan untuk menghasilkan sesuatu produk

Tuangan (Casting) Proses membentuk sesuatu
produk atau sebahagian
melalui proses peleburan dan
menuangnya di dalam acuan
yang telah disediakan.

Acuan (Moulding) Rongga yang terdapat pada
Pembentukan (Forming) acuan menyerupai bentuk
produk sebenar. Bahan
dimasukkan ke dalam acuan
sama ada melalui tuangan
alau injection moulding dan
dibiarkan mengeras.

Proses mengubah bentuk
sesuatu bahan menjadi bentuk
lain yang boleh digunakan
untuk membina satu produk.

Pemesinan (Machining) Proses membuang sesuatu
bahagian daripada bahan
supaya menjadi bentuk
yang dikehendaki.

Sambungan Uoining) Bahagian atau komponen
yang dihasilkan melalui proses
sebelumnya disambungkan
supaya menjadi satu produk
baharu yang boleh berfungsi.

i
.. ":

31

ffi\

aE@

Asas kepada pembinaan sesuatu produk ialah satu objek

seakan-akan menyerupai reka bentuk produk yang dinamakan model.

Modet Statik ,-..--'--

Model ini dihasilkan untuk melihat rupa bentuk sebenar Gambar Foto 2.1.6
sesuatu produk. Tiada bahagian yang boleh digerakkan. Model statik
Penilaian dilakukan dari segi rupa bentuk, warna, saiz,
dan pembuatan proses.

Model Berfungsi

Model ini dihasilkan untuk menilai kefungsian beberapa bahagian
pada produk. Pereka bentuk juga dapat menilai kefungsian dari segi
pergerakan, kesesuaian cantuman, dan jenis bahan yang digunakan.

Proses menghasilkan komponen menggunakan kaedah tuangan Gambar Foto 2.1.7
dapat dilihat melalui carta proses yang ditunjukkan pada Rajah 2.1.7. Model ber-fungsi

Tuangan

Rajah 2.1 .7 Proses menghasilkan komponen menggunakan kaedah tuangan

Menghasitkan Modet Awat 38

Model awal 3D bermaksud model awal yang digunakan untuk mendapatkan rupa bentuk
luaran dalam proses pembinaan acuan. Pelbagai bahan boleh digunakan untuk menghasilkan
model awal 3D. Biasanya, bahan seperti lilin, tanah liat, kayu, dan plastik digunakan
sebagai model awal 3D. Kaedah terkini dalam menghasilkan model awal 3D adalah dengan
menggunakan mesin pencetak 3D. Kaedah ini
lebih mudah dan model awal 3D yang dihasilkan
lebih tepat serta mengambil masa yang

lebih singkat. *r,

Gambar Foto 2.1 .8 Model awal 3D yang Gambar Foto 2.1 .9 Model awal 3D yang
dihasilkan menggunakan mesin pencetak 3D
dihasilkan menggunakan lilin

32

Membuat Acuan Gambar Foto 2.1.10 'Julrfrnow'@&
Plaster of paris
Acuan merupakan bekas tuangan lmbas QB code di bawah ini
sesuatu bahan yang hendak untuk menonton video
dibentuk. Bekas ini dibentuk dengan penghasilan suatu komponen
menggunakan bahan seperti pasir, menggunakan teknik tuangan
tanah liat, dan p/aster of paris. ke dalam acuan.
Selain itu, bahan seperti botol, kulit
kerang, tanah liat, kayu, zink, dan
simen boleh digunakan juga
untuk menghasilkan acuan.

Tuangan Panas Gambar Foto
2.'1.11 Pasir
Tuangan panas ialah satu teknik
tuangan yang menggunakan haba untuk
mencairkan bahan tuangan. Contoh
bahan tuangan adalah seperti
plastik, timah, tembaga, dan

besi keluli.

Tuangan Sejuk Gambar Foto 2.1 .'12 Contoh tuangan Gambar Foto 2.'1.13
panas bahan keluli Contoh tuangan sejuk
Tuangan sejuk dilakukan dengan menggunakan plaster
menggunakan bahan-bahan of paris

seperti plaster of paris dan

resin epoxy. Kaedah ini tidak
menggunakan haba untuk
mencairkan bahan tuangan.

Proses Menghasilkan Acuan Menggunakan Plaster af Paris

Proses untuk menghasilkan acuan dengan menggunakan plaster of paris akan melalui
beberapa peringkat seperti yang ditunjukkan pada Rajah 2.1.8.

*se € s s s s e s s s€ € s'* * ss e€ & € € s s € s € € + s s s sss €€ €ss e€ € 6 e

Rajah 2.'1.8 Peta alir menunjukkan penghasilan acuan dengan menggunakan plaster of paris

Namakan bidang atau industrr yang menggunakan pencetak 3D dalam proses reka bentuk.
Namakan dua teknik tuangan dalam menghasilkan model 3D.

\-@ffi

ffiI,Membuat Modet 3D Berdasarkan Proses Keria

Model 3D dapat dihasilkan dengan menggunakan kaedah .J'd'rtmava
konvensional, iaitu acuan dan tuangan dan kaedah
moden, iaitu menggunakan pen 3D atau pencetak 3D. lmbas OR code di bawah ini
untuk menonton video
Pelbagai bahan boleh digunakan untuk membuat penghasilan reka bentuk 3D
model 3D dengan kaedah acuan dan tuangan. dengan menggunakan pen 3D.
Contohnya plaster of paris, campuran epoxy resin
dan epoxy hardener, getah, dan plastik. Rajah 2.1.9 http ://l i n ks. sasb ad i. com/rbt/
menunjukkan langkah-langkah tuangan menggunakan tg2/05
epoxy resrn dan epoxy hardener.

frrcdcb ttf*dc,E.
SoryRoio bqTHsdt

--l*'E€jri#:l
*

iltto HtsELRmorRll

Gunakan sarung tangan getah apabila mengendalikan
epoxy resin dan epoxy hardener kerana sifat kimia
bahan ini sangat merengsakan dan menghakis.

Rajah 2.1.9 Proses tuangan menggunakan epoxy resin dan epoxy hardener
34

ffi-'

Pen 3D dapat menghasilkan model 3D sama seperti pencetak 3D. Pen ini
menggunakan haba untuk mencairkan bahan mencetak seperti acrylonitrile

butadiene styrene (ABS), polylactic acid (PLA) dan thermal polyurethane (TPU). ",e

Bahan mencetak ini menjadi cair apabila dipanaskan dan keluar
melalui hujung pen 3D. Objek yang terhasil daripada pen 3D
adalah dalam bentuk wireframe.

Pemasangan Pen 3D

Sebelum menggunakan pen 3D, pasangkan pen tersebut
mengikut langkah-langkah pemasangan yang betul
seperti yang ditunjukkan pada Rajah 2.'1.10.

= 3DSambungkan pen l
kepada sumber kuasa

'! -=,",,=,,., - -: - *-*---:==..-.

Masukkan bahan Uji bahan
mencetak pada mencetak
dengan menekan
butang penyalur
bahan mencetak

Rajah 2.'l .10 Langkah-langkah pemasangan pen 3D

Metukis Modet dengan Rajah 2.1 .11 Contoh lakaran asas model
Menggunakan Pen 3D menggunakan pen 3D

Untuk menghasilkan model menggunakan I r1t I lltrit ti I
pen 3D, lakaran produk mesti dihasilkan
sebagai panduan pembinaan model 3D.

Lakarkan model 3D dengan
berpandukan lakaran yang telah dihasilkan.

Mulakan lakaran bahagian dasar
atau tapak hingga menjadi sebuah model
siap, Biarkan seketika sehingga model 3D
itu menyejuk.

Nyatakan produk-produk yang dihasilkan menggunakan acuan.
Apakah fungsi bahan komposit dalam menghasilkan model 3D?

35

\re

ffiMembuat Kemasan Model 3D Menggunakan Konsep

Electrostath dan Electraplat@

Kemasan pada produk dapat melindungi permukaan
produk daripada calar dan karat akibat daripadra tindak

balas udara dan air. Kemasan iuga menambah nilai
estetik pada produk dengan memberikan kesan warna
yang cantik dan tekstur permukaan yang menarik.

Terdapat beberapa kaedah kemasan yang boleh
dilakukan pada produk. Penggunaan kaedah yang sesuai
bergantung pada jenis bahan binaan yang digunakan.

Sebagai contoh, kaedah e/ectrostafic dan electroplating
serta pelbagai kaedah kemasan yang lain seperti yang

ditunjukkan pada .Jadual 2.1.4.

Jadual 2.1.4 Kaedah-kaedah kemasan berserta bahan binaan

Sapu Kayu, keluli Cat licau, syelek Penggunaan konsep e/ectrostatrc dalam
Kayu, MDF Pelekai : r' proses e/ectrop/atrng menyadur kunci
Pelekat dengan bahan tembaga
Keluli Perak, emas
Electroplating Rajah 2.1 .12 Proses saduran dengan
(saduran)
menggunakan kaedah electroplating

Kesan e/ectrostattc

Electrostatic ialah suatu kajian sains yang

digunakan untuk menjelaskan cas-cas elektrik yang

statik. Statik bermaksud tidak bergerak, iaitu cas

elektrik berada pada permukaan atau di tempat cas

itu terhasil. Cas-cas yang terhasil terdiri daripada cas

positif dan cas negatif. Rajah 2.1 .13 Helaian rambut bercas

positif dan lapisan plastik bercas negatif .

Cas-cas yang berlainan saling menarik

antara satu dengan yang lain.

,04)4itr) 'tteat4tilr\trnqsl

Electroplating atau sadur elektrik ialah suatu kaedah Rajah 2.1 .14 Proses electroplating
kemasan yang digunakan untuk membuat saduran
pada permukaan bagi menghilangkan kelemahan pada sebatang sudu logam
sesuatu bahan. Kaedah ini sesuai pada bahan
pembuatan yang menggunakan logam sebagai
bahan asas. Kaedah ini memerlukan kekonduksian
elektrik untuk melakukan proses penyaduran.

T,',136

@-

Bahan-bahan untuk Proses E{ecfrepfatrng

Bahan-bahan yang digunakan untuk melakukan proses electroplating terdiri daripada
beberapa jenis. Setiap bahan itu pula mempunyai fungsi dan kegunaannya seperti yang
ditunjukkan pada Rajah 2.1.15.

-Cecair elektrolit larutan .- -Bikar bekas untuk

yang membenarkan arus *''-----l menakung elektrolit dan
merendam produk serta
elektrik bertindak balas
dengan bahan saduran dan bahan saduran supaya
bahan yang disadur. Jika
proses electroplating
bahan saduran tembaga
digunakan, cecair elektrolit boleh berlaku
yang digunakan ialah

:I,kuprum sulfat

Kepingan bar

tembaga - bahan yang

menyaluti objek yang

akan disadur

:i+

Wayar berserta klip

-buaya mengalirkan

arus elektrik agar proses

electroplating berlaku

Sel 9Voltan-punca

kuasa elektrik

Rajah 2.1 .15 Bahan-bahan yang diperlukan untuk melakukan proses electroplating

"luiltil$ilffi-,, ,

1. Namakan dua kaedah membuat kemasan pada model 3D.
2. Bagaimanakah eiectrostatic terhasil?
3. Senaraikan trga jenis bahan eiecfroplating atau penyaduran elektrik

37

ffiW AplikasiTeknotos:i

i"-*} Menilai Modet 3D yang Tel.ah Dihasil"kan

Model 3D yang telah siap hendaklah dinilai sebelum produk sebenar
dihasilkan. Tujuannya adalah untuk mengatasi kelemahan yang
mungkin timbul. Oleh sebab model bukan produk
sebenar, maka penilaian akan dibuat pada beberapa
aspek sahaja.

Model 3D yang dihasilkan perlu diniai dari segi prinsip dan 'i &,n-
elemen reka bentuk. Murid boleh menggunakan jadual penilaian Rajah 2.1 .16 Model 3D
reka bentuk produk seperti Jadual 2 1.5 untuk menilai model

yang telah dihasilkan.

Jadual 2.1.5 Borang penilaian reka bentuk produk

Elemen Kriteria Ya Tidak
Reka Bentuk Ya Tidak
Garisan Garis lurus dan lengkuk
Rupa Geometri
Bentuk
Tekstur Oval
Saiz
Warna Licin dan berkilat
Ruang Ketebalan, kedalaman, dan ketinggian
Saduran tembaga
Prinsip Stabil dan simetri
Reka Bentuk
Keseimbangan Kriteria
Pengulangan
Gasing berpusrng dengan baik
Kontras Terdapat corak yang berulang pada
Kepelbagaian badan gasing
Kesatuan Penggunaan warna yang betul
Keringkasan Kepelbagaian rupa bentuk
Harmoni Cantuman bahagian yang kukuh
ldea yang tidak kompleks

Rekq bentyk ygng menal!

TJLEfrAR*HINE}A
1 Mengapakah model 3D yang sudah siap perlu dilakukan penilaian terlebih dahulu?

38

:.ffi.

Meniana ldea untuk Penghasitan Reka Bentuk Produk yang
Lebih Efisien

Setiap model atau produk yang dihasilkan perlu ditambah baik dari semasa ke semasa
kerana produk perlu bersaing dengan produk sama yang dihasilkan oleh pengeluar lain.
Langkah ini adalah untuk memastikan produk itu menjadi lebih kompetitif dan mempunyai
kelebihan dalam pasaran.

lnovasi berterusan perlu dilakukan oleh pereka bentuk. Mereka perlu berusaha mencari idea
yang lebih kreatif bagi menambah baik produk dari segi fungsi, reka bentuk, kualiti, dan estetik.

Rajah 2.1 .17 Contoh gasing yang telah melalui proses penambahbaikan

MABI TAHUHR]I

Rajah yang berikut menunjukkan antara produk yang digunakan secara konvensional.

\:\t.1.\\".iFe,

r

\.::

'= *i

\
-a_

Jana idea yang lebih kreatif dan buat lakaran reka bentuk yang lebih efisien.

t::.,

1. Terangkan kepentingan melakukan penambahbaikan.
2. Senaraikan aspek yang perlu diberi perhatian sewaktu membuat penambahbaikan produk

39