E BOOK มรดกภูมปัญญาทางวัฒนธรรมสมุทรสาคร

การจัดเก็บมรดกภมู ปิ ญ ญาจงั หวดั สมทุ รสาคร

เจา ของลิขสทิ ธิ์ : สภาวัฒนธรรมจังหวัดสมทุ รสาคร
พิมพครั้งท่ี ๑ : ๓๐ กันยายน ๒๕๖๕
คณะที่ปรึกษา : นายชัยพร ศิรพิ งษเวคิน
(ประธานสภาวัฒนธรรมจังหวดั สมุทรสาคร)
นายเอกชัย เฮงเจริญสขุ
(รองประธานสภาวัฒนธรรมจงั หวัดสมทุ รสาคร)
นายประสทิ ธ์ิ จุนขจร
(รองประธานสภาวฒั นธรรมจงั หวัดสมุทรสาคร)
นายสทุ ศั น ตระกูลบางคลา
(รองประธานสภาวัฒนธรรมจงั หวดั สมทุ รสาคร)
นายสมบัติ ศริ ิพงษเวคิน
(รองประธานสภาวัฒนธรรมจงั หวดั สมุทรสาคร)
นายปราโมทย ชาวเมืองโขง
(วฒั นธรรมจังหวัดสมทุ รสาคร)
บรรณาธิการ : นางสาวอญั ชลี น่ิมสอาด
กองบรรณาธกิ าร : นางสาวจดิ าภา ยะโหนด นางสาวฐติ พิ ร คนวอง
นางสาวณพมิ นชุ คนั ธวนิช นางนิภา สดุ ดี
นางสาวสุภาพร สิรวณชิ ย นางสาวสภุ ญิ ญา นอยนารถ
นางสาวอมราพร มาลาวงษ
พสิ จู นอกั ษร : คณะกองบรรณาธกิ าร
ภาพ : ภาพจากเอกสารการสำรวจขอ มลู มรดกภมู ิปญ ญาทางวฒั นธรรม
๔ ชาตพิ นั ธุส มุทรสาคร
พมิ พที่ : หา งหุนสว นจำกดั กฤตภาค อารท แอนด ดไี ซน
เลขที่ ๑๐๐/๑๕ ซอยลาดพราว ๘๓ แขวงคลองเจาคณุ สงิ ห
เขตวังทองหลาง กรุงเทพมหานคร ๑๐๓๑๐
โทร. ๐๘ ๐๑๖๑ ๐๗๖๒

สารจากประธานสภาวฒั นธรรมจังหวัดสมุทรสาคร

การดำเนินกิจกรรมที่เกี่ยวกับการสงเสริมมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรมตามนโยบายรัฐบาล
ในการอนุรักษ สืบสานพัฒนาและตอยอดสรางมูลคาทางเศรษฐกิจและคุณคาทางสังคมผานวัฒนธรรม
เชงิ สญั ลกั ษณ ๕F (Food/ Fashion/ Fighting/ Film/ Festival) เนน การขบั เคลอ่ื นงานมรดกภมู ปิ ญ ญา
ทางวัฒนธรรมผานเครือขายวัฒนธรรม และการจัดเก็บรวบรวมขอมูลมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม
รวมทั้งการจัดทำฐานขอมูลมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม สอดรับกับบทบาทหนาที่ของสภาวัฒนธรรม
ตามพระราชบัญญัติวัฒนธรรมแหงชาติ พ.ศ.๒๕๕๓ ในการเปนศูนยกลางการแลกเปลี่ยนความรู
ประสบการณ การดำเนินงานดานวัฒนธรรมทมี่ งุ เนน ประโยชนเพอื่ การอนุรกั ษหรือฟน ฟูจารีตประเพณี
ภูมปิ ญญาทอ งถิ่น ศลิ ปวัฒนธรรมอันดขี องชาติ

จงั หวดั สมทุ รสาครเปน จงั หวดั ทม่ี สี ภาพสงั คมแบบกง่ึ ชนบทกง่ึ เมอื ง มปี ระชากรหลากหลายเชอ้ื ชาติ
ทง้ั เชอ้ื สายไทยพน้ื ถน่ิ ไทยรามญั ไทยจนี และไทยทรงดำ เนอ่ื งจากมกี ารเคลอ่ื นยา ยแรงงานเพอ่ื การดำรงชพี
ความหลากหลายของชาติพันธุ จึงกอใหเกิดการเคลื่อนยายวัฒนธรรมสงผลใหเกิดพหุวัฒนธรรม
(Multicultural–Society) มีการแสดงออกทางวัฒนธรรมของของชุมชนผานวิถีชีวิต ความศรัทธา
และความเชอ่ื ตามหลกั ศาสนา ขนบธรรมเนยี ม ประเพณที แ่ี ตกตา งกนั ความหลากหลายของวถิ ชี วี ติ ชมุ ชน
จึงเปนพหุสังคม (Plural Society) ที่มีการผสมผสานทางวัฒนธรรมจากถิ่นที่อยูของตน มีการถายทอด
วัฒนธรรมทองถิ่น ประเพณีวิถีชีวิต อันเปนทรัพยสินทางปญญาที่สั่งสมสืบทอดมาของแตละชาติพันธุ
ซง่ึ สามารถทำใหผ คู นจำนวนมากอยรู ว มกนั ในสงั คมไดอ ยา งสนั ตสิ ขุ มคี วามมน่ั คงทางสงั คมทา มกลางพหสุ งั คม
ที่สามารถแสดงออกทางวัฒนธรรมไดอยางมีเกียรติและมีศักดิ์ศรีของความเปนมนุษยอยางเทาเทียมกัน

สภาวัฒนธรรมจังหวัดสมุทรสาคร ไดจัดทำโครงการ “การสำรวจสืบคนขอมูลมรดกภูมิปญญา
ทางวัฒนธรรม ของพหุสังคม ๔ ชาติพันธุในจังหวัดสมุทรสาคร” ใหเปนฐานขอมูลในการเรียนรูมรดก
ภูมิปญญาทางวัฒนธรรม เปนการอนุรักษ สืบสาน พัฒนา และตอยอดมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม
ปลกู จติ สำนกึ การสรา งคา นยิ ม ความภาคภมู ใิ จของคนในทอ งถน่ิ ใหร ว มกนั อนรุ กั ษ สบื ทอดศลิ ปวฒั นธรรม
และวถิ ีชีวิตของชาวสมุทรสาครกลมุ ๔ ชาตพิ นั ธุ ใหค งอยอู ยางย่ังยนื

(นายชยั พร ศริ พิ งษเ วคิน)
ประธานสภาวัฒนธรรมจงั หวัดสมุทรสาคร

คำนำ

หนังสือมรดกภูมิปญญาทองถิ่นจังหวัดสมุทรสาคร ไดรวบรวมรายละเอียดมรดกภูมิปญญา
ทางวัฒนธรรม จากการจัดเก็บขอมูลมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรมของสภาวัฒนธรรมจังหวัด
สมุทรสาคร ตั้งแตวันที่ ๑๘ สิงหาคม ๒๕๖๕ ถึงวันที่ ๒๑ กันยายน ๒๕๖๕ ไดสืบคนขอมูลมรดก
ภูมิปญญาทางวัฒนธรรมของพหุสังคม ๔ ชาติพันธุอันเปนวิถีชีวิตของคน ๔ ชาติพันธุในจังหวัด
สมุทรสาคร ซึ่งแสดงใหเห็นถึงความรู ทักษะการปฏิบัติ การประดิษฐสิ่งของเครื่องใชและอื่น ๆ อันเปน
วฒั นธรรมการดำเนินชีวติ ของคนทีส่ บื ทอดกันมาจนถึงปจจบุ นั

การจัดเก็บขอมูลมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรมนี้สภาวัฒนธรรมจังหวัดสมุทรสาครมีจุดมุงหมาย
เพื่อการปกปองคุมครองมรดกทางวัฒนธรรมของชุมชน กลุมชน และปจเจกบุคคลที่เกี่ยวของในระดับ
ทอ งถน่ิ สรา งความตระหนกั แกค นในทอ งถน่ิ ใหเ หน็ ความสำคญั ของวฒั นธรรมทไ่ี ดส บื ทอดกนั มา กอ ใหเ กดิ
ความชื่นชมรวมกัน และรวมมือชวยเหลือกันในการปกปอง อนุรักษ สืบทอดวัฒนธรรมของทองถิ่น
ใหคงอยอู ยา งยั่งยนื

สภาวัฒนธรรมจังหวัดสมุทรสาคร ขอขอพระคุณคณะทำงาน ผูที่ใหความอนุเคราะหการสืบคน
ขอมูล และผูที่เกี่ยวของทุกฝายมา ณ โอกาสนี้ และหวังเปนอยางยิ่งวาหนังสือมรดกภูมิปญญาทองถิ่น
จังหวัดสมุทรสาครจะเปนบันทึกความรูที่มีประโยชนตอการศึกษา สืบสาน อนุรักษ มรดกภูมิปญญา
ทางวฒั นธรรมแกผูสนใจในการสืบสาน ดำรงมรดกภูมิปญ ญาทางวฒั นธรรมของชาตใิ หค งอยูอยา งยงั่ ยนื
ตลอดไป

สภาวัฒนธรรมจังหวดั สมทุ รสาคร

สารบญั ๙
๑๕
มรดกภูมิปญ ญาทางวฒั นธรรม ๒๑
มรดกภมู ิปญ ญาทางวฒั นธรรม ของพหสุ งั คม ๔ ชาติพันธุ ๒๕
๓๑
๑. กระตัว้ แทงเสือ ๓๗
๒. พระพทุ ธสิหิงค วัดโคกขาม ๔๓
๓. ลอดชอ ง ๔๙
๔. ประเพณีแขงเรือ คลองชลประทานระบายน้ำ D ๗ ๕๗
๕. หลวงพอโต วดั หลกั สรี่ าษฎรส โมสร ๖๑
๖. การทำบญุ หมูบ า นบา นโตลง ๖๕
๗. เพลงทา ฉลอม ๖๙
๘. ประเพณีแหเ จา พอหลกั เมืองสมุทรสาคร ๗๗
๙. การเชิดสงิ โต ๘๓
๑๐. สิงโตเด็ก ๘๗
๑๑. กาละแม ๙๓
๑๒. หางหงสธ งตะขาบ ๙๙
๑๓. สไบมอญ ๑๐๒
๑๔. ทะแยมอญ
๑๕. เสนเรือน
๑๖. การแตง กายชาตพิ นั ธไุ ทยทรงดำ
๑๗. แกงไสหมูค่วั
ประกาศแตงต้ังคณะทำงานโครงการ
เอกสารอางอิง

มรดกภูมิปญ� ญาทางวฒั นธรรม

สภาวัฒนธรรมจังหวัดสมุทรสาคร ไดสำรวจและสืบคนขอมูลมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม
ของพหุสังคม ๔ ชาติพันธุในจังหวัดสมุทรสาคร เพื่อเปนฐานขอมูลในการเรียนรูมรดกภูมิปญญา
ทางวัฒนธรรม สรางการปลูกจิตสำนึก การสรางคานิยม ความภาคภูมิใจของคนในทองถิ่นใหรวมกัน
อนุรักษ สืบทอดศิลปวัฒนธรรมและวิถีชีวิตของชาวสมุทรสาครกลุม ๔ ชาติพันธุ ใหคงอยูอยางยั่งยืน
ซึ่งเปนบทบาทหนาที่ของสภาวัฒนธรรมตามพระราชบัญญัติวัฒนธรรมแหงชาติ พ.ศ.๒๕๕๓ ในการเปน
ศนู ยก ลางการแลกเปลย่ี นความรปู ระสบการณก ารดำเนนิ งานดา นวฒั นธรรมทม่ี งุ เนน ประโยชนเ พอ่ื การอนรุ กั ษ
หรือฟนฟจู ารีตประเพณภี มู ปิ ญญาทองถน่ิ ศลิ ปวัฒนธรรมอนั ดขี องชาติ

มรดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรมทจ่ี ดั เกบ็ นจ้ี ะเปน การปฏบิ ตั ิ การแสดงออก ความรู ทกั ษะ ตลอดจน
เครอ่ื งมอื วตั ถุ สงิ่ ประดษิ ฐ และพนื้ ท่ีทางวัฒนธรรมที่เกี่ยวเนือ่ งกบั สิ่งเหลานนั้ ที่คนในทอ งถน่ิ ยอมรับวา
เปน สวนหน่ึงของมรดกทางวฒั นธรรมของตน รายการมรดกภมู ปิ ญ ญาทางวัฒนธรรมจัดเก็บตามประกาศ
คณะกรรมการสงเสริมและรักษามรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม ที่กำหนดลักษณะของมรดกภูมิปญญา
ทางวัฒนธรรมดังนี้

ลักษณะของมรดกภูมิปญ ญาทางวัฒนธรรม

๑. วรรณกรรมพื้นบานและภาษา เปนเรื่องราวที่ถายทอดอยูในวิถีชีวิตชาวบานดวยการบอกเลา
เขียนเปนลายลักษณอักษรหรือเปนภาพ ซึ่งวรรณกรรมพื้นบาน ไดแก นิทานพื้นบาน ตำนานพื้นบาน
บทรองพื้นบาน บทสวด สำนวน ภาษิต ปริศนาคำทาย สวนภาษา ไดแก ภาษาไทย ภาษาถิ่น ภาษา
ชาตพิ นั ธุ ภาษาสัญลักษณ

๒. ศลิ ปะการแสดง เปน การแสดงดนตรี การขบั รอ ง การรำ การเตน และละครทแ่ี สดงเปน เรอ่ื งราว
ทั้งที่เปนการแสดงตามขนบแบบแผน หรือมีการประยุกตเปลี่ยนแปลง ไดแก ดนตรีและเพลงรอง
นาฏศลิ ปแ ละการละคร

๓. แนวปฏบิ ตั ทิ างสงั คม พธิ กี รรม ประเพณี และเทศกาล เปน การประพฤตปิ ฏบิ ตั แิ ละทำกจิ กรรม
ในแนวทางเดียวกันของคนในชุมชนที่สืบทอดกันมา ไดแก มารยาทที่เปนการประพฤติปฏิบัติ
ที่ดีงามตอผูอื่น และประเพณีที่เปนสิ่งยึดถือปฏิบัติสืบทอดกันมาจนเปนขนบธรรมเนียมหรือจารีต
ประเพณี มารยาทที่ประพฤติปฏิบัติ เชน การกิน การพูด การแตงกาย เปนตน ประเพณีที่สืบทอดกันมา
เชน ประเพณีเกี่ยวกับศาสนา ประเพณีเกี่ยวกับเทศกาล ประเพณีเกี่ยวกับวงจรชีวิต ประเพณีเกี่ยวกับ
การทำมาหากิน

๔. ความรแู ละการปฏบิ ตั เิ กย่ี วกบั ธรรมชาตแิ ละจกั รวาล เปน องคค วามรู วธิ กี าร ทกั ษะ ความเชอ่ื
แนวปฏิบัติและการแสดงออกที่เกิดจากการมีปฏิสัมพันธระหวางคนกับสภาพแวดลอมตามธรรมชาติ
เพื่อการดำรงชีวิต ไดแก อาหารและโภชนาการ การแพทยแผนไทยและการแพทยพื้นบานไทย
โหราศาสตรและดาราศาสตร การจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดลอม ชัยภูมิและการตั้งถิ่นฐาน
เพ่ือทอ่ี ยูอาศยั หรือวัตถปุ ระสงคอ ่ืน

๕. งานชา งฝม อื ดง้ั เดมิ เปน งานทส่ี รา งสรรคข น้ึ จากภมู ปิ ญ ญา ทกั ษะฝม อื ชา ง การเลอื กใชเ ครอ่ื งมอื
วัสดุ อุปกรณ และกลวิธีสรางสรรคที่แสดงลักษณะเฉพาะ สะทอนพัฒนาการทางสังคมและวัฒนธรรม
ทส่ี บื ทอดมา ไดแ ก ผา และผลติ ภณั ฑจ ากผา เครอ่ื งจกั สาน เครอ่ื งรกั เครอ่ื งปน ดนิ เผา เครอ่ื งโลหะ เครอ่ื งหนงั
เคร่อื งไม เครื่องประดบั และงานชา งฝม ืออนื่ ที่ไมอ ยใู นประเภทท่กี ลาวมา เชน งานแทงหยวก เปนตน

๖. การเลนพื้นบาน กีฬาพื้นบานและศิลปะการตอสูปองกันตัว เปนกิจกรรมทางกายและ
การออกแรงเพื่อความสนุกสนานเพลิดเพลิน เพื่อชัยชนะ เพื่อการปองกันตัว หรือเชื่อมความสามัคคี
มีรูปแบบและวิธีการเลนตามลักษณะของทองถิ่น มีเอกลักษณสะทอนวิถีไทย ไดแก การเลนพื้นบาน
เกมพื้นบาน กฬี าพนื้ บาน ศลิ ปะการตอ สูป องกนั ตัว

สภาวฒั นธรรมจงั หวดั สมทุ รสาครไดจ ดั เกบ็ มรดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรมของพหสุ งั คม ๔ ชาตพิ นั ธุ
ในจังหวัดสมุทรสาครครั้งนี้ จำนวน ๑๗ เรื่อง เปนประเภท ศิลปะการแสดง จำนวน ๔ เรื่อง แนวปฏิบัติ
ทางสังคม พิธีกรรม ประเพณี และเทศกาล จำนวน ๕ เรื่อง ความรูและการปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติ
และจักรวาล จำนวน ๓ เรื่อง งานชางฝมือดั้งเดิม จำนวน ๓ เรื่อง การเลนพื้นบาน กีฬาพื้นบานและ
ศิลปะการตอสูปองกันตัว จำนวน ๒ เรื่อง ซึ่งสภาวัฒนธรรมจังหวัดสมุทรสาครจักไดบันทึกขอมูลมรดก
ภูมิปญญาทางวัฒนธรรมที่จัดเก็บนี้ในระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (Geographic Information
System : GIS) ตอไป

คณะทำงานสำรวจสืบคน ขอมลู มรดกภมู ปิ ญญาทางวัฒนธรรม
สภาวฒั นธรรมจังหวัดสมุทรสาคร



๙

กระตวั� แทงเสือ

“กระตั้วแทงเสือ”มรดกภมู ิปญ ญาทางวฒั นธรรม ทีม่ ีช่อื เรยี กในทองถ่ินวา “กระตว้ั แทงเสอื ”
ลักษณะมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม : ประเภทการละเลนพื้นบาน กีฬาพื้นบานและศิลปะการตอสู
ปอ งกันตวั
พน้ื ทป่ี ฏบิ ตั มิ รดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม : บรเิ วณขา งวดั บา นขอม และพน้ื ทไ่ี ดร บั การรอ งขอใหแ สดง

รายละเอยี ดมรดกภูมิปญ� ญาทางวฒั นธรรม

"กระตั้วแทงเสือ" เปนการละเลนที่ไดรับ เนอ้ื เรอ่ื งในการแสดง คอื กาลครง้ั หนง่ึ ในเมอื ง
อิทธิพลมาจาก "กระอั้วแทงควาย" ซึ่งเปน กำลงั มเี หตรุ า ยบอ งตนั รขู า ววา เจา เมอื งประกาศหา
"การละเลนหลวง" ตอมาชาวบานนำรูปแบบมา ผูมีความสามารถไปปราบเสือสมิงที่ออกอาละวาด
ดัดแปลงใหมีลักษณะที่ใกลเคียงกันทั้งตัวละคร ทำรา ยชาวบา นจนบาดเจบ็ ลม ตาย โดยถา ปราบสำเรจ็
เนื้อเรื่อง และรูปแบบวิธีการเลน แลวเรียกวา จะมีการตกรางวัลใหอยางมหาศาล บองตันจึงได
"กระตว้ั แทงเสือ" เลนกันแพรหลายทว่ั ไป อาสาเขาปาไปพรอมกับลูกเมียเพื่อปราบเสือ
แลว กส็ ามารถฆา เสอื ไดส ำเรจ็ จงึ นำหวั เสอื ไปถวาย
"กระตั้วแทงเสือ" เปนการแสดงการละเลน เจา เมอื ง
ในเทศกาลตาง ๆ เชน กฐิน ผาปา งานบวช ทั้งใน
เมืองหลวง และตางจังหวัด

๑๐

ตัวละคร

"บอ งตัน" เปน นายพราน มีหอกเปน อาวธุ
"นางเมีย" เปน ภรรยานายพราน ถือตะกรา ผลไม
"เจา จกุ " ลกู ของบองตนั มือถือขวาน
"เจาแกละ" ลูกของบอ งตนั อกี คน ถอื มีดอีโต
เสือ จะเปนเสือโครง เนื่องจากตามเนื้อเรื่องคือเสือสมิง ซง่ึ หมายถงึ ผหี รอื ปศ าจ

ทม่ี รี ปู รา งเปน เสอื โครง ขนาดใหญ

การแตงกาย "บองตัน" สวมเสื้อแขนยาว นุง กลองตุก กลองโทน ฉิ่ง ฉาบ กรับ โหมง การแสดง
สนับเพลา มีผาคาดเอวและผาโพกศีรษะ "เจาจุก- ใชจ งั หวะตะลงุ และรอ งเพลงบอ งตนั เขา กรงุ ในหนง่ึ
เจา แกละ" สวมเสอ้ื แขนยาวนงุ โจงกระเบน "นางเมยี " คณะใชเครื่องดนตรีหลายชิ้น อาจมีนักดนตรี ๑๐ -
สวมเสอ้ื แขนกระบอก นงุ ผา ถงุ ยาวกรอมเทา หม สไบ ๒๐ คน เพื่อทำใหบรรยากาศตื่นเตนขณะเสือ
สวมเครอื่ งประดับ และ "เสอื " ใสชดุ ลายเสอื และใส กระโดดไปมาระหวา งการตอ สขู องเสอื กบั นายพราน
หวั เสือลกั ษณะหวั โขน มีการรองเพลงสำเนียงใตคลายการรองโนรา
ประกอบกับการรำ
เครื่องดนตรี เครื่องดนตรีที่ใชในการแสดงมี

๑๑

“กระตั้วแทงเสือลูกบานขอม” ไดกอตั้งขึ้น มากขึ้น อุปกรณที่เคยยืมมาจากวัดราชคฤห
เมื่อป พ.ศ. ๒๕๓๐ ตั้งอยูบริเวณขางวัดบานขอม (วัดมอญ ตลาดพลู) ก็ไมตองยืม สามารถออกงาน
เกิดขึ้นจากการกอตั้ง โดยนายมนตรี นาคออน ดวยอุปกรณที่เก็บเล็กผสมนอยดวยน้ำพักน้ำแรง
(ชางเกา) และเพื่อน ๆ ที่มีจุดมุงหมายเดียวกัน ของพวกนักแสดงได
ในการอนรุ กั ษแ ละสบื สานกระตว้ั แทงเสอื ชว งแรกตอ ง
อาศยั อปุ กรณท ห่ี ยบิ ยมื มาจากวดั ราชคฤห (วดั มอญ เวลาการฝกซอม ชวงเวลาในการฝกซอม
ตลาดพลู) มาใชในการแสดง พอมาไดระยะหนึ่ง จะมีเด็ก ๆ ใหความสนใจเกี่ยวกับกระตั้ว อยากจะ
ชางเกาไดประชุมปรึกษากับทีมงานวาจะสราง มาลองและสัมผัสกับสิ่งแปลกใหมสำหรับพวกเขา
อปุ กรณก ารแสดงการเลน กระตว้ั ขน้ึ ใหม โดยตกลง จงึ ไดม กี ารฝก หดั ใหก บั เดก็ ๆ ในชมุ ชน หลงั จากนน้ั
กันวาจะไมมีการจายคาตัวใหกับผูแสดงยกเวน สมาชิกของกระตั้วเริ่มมีมากขึ้น เด็กในชุมชน
เดก็ ๆ จะใหเ ปน คา ขนมและกำลงั ใจใหเ ดก็ เงนิ ทเ่ี หลอื หลาย ๆ คนมีความสามารถอยางมาก ผูชมตางทึ่ง
จะเก็บเขากองกลางเพื่อจะนำไปซื้ออุปกรณที่ใช ในความสามารถของเด็ก ๆ จึงทำใหผลงานของ
ในการแสดง ซึ่งไดเริ่มออกแสดงอยางเต็มรูปแบบ คณะทีมงานชางเกาเปนที่รูจักและมีความโดดเดน
ในป พ.ศ. ๒๕๓๙ ตอมาเมื่อมีงานแสดงเขามา ในการแสดง จึงไดมีการกอตั้งคณะที่มีชื่อวา
"กระตั้วลูกบา นขอม”

๑๒

ขอมูลเพิ่มเติมประวัติความเปนมาของ ศรสี ุพรรณ คณะวัดกลั ยาณมิตร เปนตน สวนใหญ
"กระตว้ั แทงเสือ" มีสถานที่ตดิ ตอ ในกรุงเทพฯ เขตธนบุรี เทาที่ตรวจ
สอบดูพบวา ยังรบั แสดงการละเลนนีอ้ ยูในเทศกาล
จากการสืบคนขอมูลจากอินเทอรเน็ต พบ ตาง ๆ เชน กฐิน ผาปา งานบวช ทั้งในเมืองหลวง
แฟนเพจของคณะแสดง "กระตว้ั แทงเสอื " มากกวา และตางจังหวัด
๓๐ คณะ เชน คณะศิษยวัดสิงห คณะศิษยหลวง
พอขาว คณะศิษยวัดสังขกระจาย คณะวัดใหญ

รายละเอยี ดมรดกภูมปิ �ญญาทางวัฒนธรรม
......................................................................................................................

กระตั้วแทงเสือมีคุณคาทางดานการแสดง กระตั้วแทงเสือเปนการแสดงที่ควรอนุรักษ
คนในครอบครวั มกี ารนำลกู หลานมาฝก สอนการแสดง และเผยแพรไ ปตามสถานศกึ ษาตา ง ๆ
สงเสริมการสรางรายไดแกเด็ก ๆ ในโรงเรียน เปนขวัญกำลังใจในการแสดง ทั้งยังแสดง
เอกลกั ษณเฉพาะของคณะกระต้วั ลูกบานขอม

๑๓

มาตรการส่งเสร�มและรักษามรดกภูมิป�ญญาทางวัฒนธรรม "กระตั�วแทงเสือ"
ใหค้ งอยู่ไดอ้ ย่างยั�งยนื

มีการเรียนการสอน และฝกฝนใหกับบุคคล ..บ...คุ ..ค..ล..ผ..ูส้ ..บื ..ท..อ..ด...ห..ร.อ�..ผ...ู้ท..ี�ม..ีส..่ว..น..เ.ก..�ยี..ว..ข..อ้ ..ง...
ครอบครัว ลูกหลาน และถายทอดใหกับคนรุนใหม
มีการนำชุดการแสดงมารวมในกิจกรรมตาง ๆ นายมนตรี นาคออน อายุ ๔๔ ป
ในหนวยงานภาครัฐ สำนักงานวัฒนธรรมจังหวัด อาชีพ : ชางทําเจ็ทสกี และชางทําเครอื่ งเลน
สมุทรสาครไดเก็บขอมูลเปนมรดกภูมิปญญา
ทางวัฒนธรรม ปจจุบันมีการฟนฟูการแสดง บงั คับดว ยวทิ ยุ
กระตั้วแทงเสือ โดยการฝกสอนแกลูกหลานไมใหมี ทีอ่ ยู : เลขท่ี ๕๑/๔ หมู ๕ บานขอม
การสูญหายและเผยแพรแกคนรุนใหมให
มกี ารสบื ทอดตอ ไปจากรนุ สรู นุ ใหส ามารถนำไปแสดง ตาํ บลโคกขาม อําเภอเมอื งสมุทรสาคร
ไดใ นอนาคต เพอ่ื เปน การอนรุ กั ษค ณะกระตว้ั แทงเสอื จงั หวัดสมทุ รสาคร
ลูกบานขอม ใหค งอยตู อ ไป โทรศพั ทหมายเลข : ๐๘ ๖๑๐๒ ๙๑๙๘

๑๔

๑๕

พระพทุ ธสหิ งิ ค์
วัดโคกขาม

"พระพทุ ธสหิ งิ ค วดั โคกขาม" มรดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม ทม่ี ชี อ่ื เรยี กในทอ งถน่ิ วา “หลวงพอ สมั ฤทธ”์ิ
ลักษณะมรดกภมู ปิ ญญาทางวฒั นธรรม : อยใู นประเภท งานชางฝมือดั้งเดิม
พน้ื ท่ปี ฏิบตั ิมรดกภูมปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม : วัดโคกขาม ตำบลโคกขาม จงั หวดั สมทุ รสาคร

รายละเอียดมรดกภมู ิปญ� ญาทางวฒั นธรรม

"พระพทุ ธสิหงิ ค วดั โคกขาม" ณ หอพระพุทธสิหิงค ขางศาลากลางจังหวัด
พระพทุ ธสหิ งิ ค เปน พระพทุ ธรปู ทไ่ี ทยไดร บั นครศรีธรรมราช จังหวัดสมุทรสาคร ไดพบ
แบบอยางมาจากประเทศศรีลังกา พบในประเทศ พระพุทธสิหิงค องคที่ ๔ ณ วัดโคกขาม ตำบล
ไทย เดิมมี ๓ องค คือ องคที่ ๑ ประดิษฐาน โคกขาม จังหวัดสมุทรสาคร ตามหลักฐาน คือ
ณ พระทน่ี ง่ั พทุ ไธสวรรค พพิ ธิ ภณั ฑสถานแหง ชาติ พระสมั ฤทธ์ิ ศลิ ปะลา นนาทเ่ี รยี กวา พระพทุ ธสหิ งิ ค
พระนคร องคที่ ๒ ประดิษฐาน ณ วิหารลายคำ ซง่ึ มจี ารกึ ทฐ่ี านวา “พทุ ธศกั ราช ๒๒๓๒ พระสา กบั
วดั พระสงิ ค จงั หวดั เชยี งใหม องคท ่ี ๓ ประดษิ ฐาน เดอื น ๑ กบั ๒๕ วนั พฤหสั บดี ขน้ึ ๑๐ คำ่ เดอื น ๘

๑๖

ปมะเมีย โทศก พระยาเมชัย ก็ไดสถาปนา เปน ฐานเขยี ง ลกั ษณะทว่ั ไปนบั วา เปน แบบเชยี งแสน
พระพุทธสิหิงคองคนี้ เปนทอง ๓๘ ชั่ง จงเปน รนุ แรก เชอ่ื วา ฝม อื ชา งเปน ของปฏมิ ากร ชาวลา นนาไทย
ปจ จยั แกน พิ พาน” ศกั ราชทฐ่ี านพระพทุ ธรปู องคน ้ี ซึ่งสมัยหนึ่งสมเด็จพระราเมศวรไดยกกองทัพ
คือในรัชกาลสมเด็จพระเพทราชา หมายความวา ไปปราบแควนลานนาไทย และกวาดตอนอพยพ
ไดรับการอัญเชิญมาจากหัวเมืองใดหัวเมืองหนึ่ง ชาวลานนาไทยมาอยูที่นครศรีธรรมราช ชาวบาน
เพื่อมาประดษิ ฐาน ที่อพยพมานี้มีตระกูลชางปฏิมากรที่มีฝมือ
เช่ยี วชาญอยูดว ย
ลักษณะของพระพุทธสิหิงคที่ประดิษฐาน
ณ วัดโคกขาม มีลกั ษณะดังนี้

ขนาดองคพ ระมหี นา ตกั กวา ง ๖๖ เซนตเิ มตร
สูง ๘๓ เซนติเมตร หนา ๗ มิลลิเมตร รอบฐาน
๑๕๓ เซนตเิ มตร เนอ้ื เปน ทองสดี อกบวบหนกั ๓๗ ชง่ั
๑ ตำลึง (๒,๙๖๔ บาท) ทรวดทรงพระองค
อวบอวน พระหนุนูน พระพักตรกลม พระโขนง
โกงโคง พระนาสิกเปนสันโคง พระโอษฐแคบ
พระรศั มเี หนอื พระเกตมุ าลาเปน เปลวสน้ั เสน พระศก
ขมวดเปนตอมกลม ทานั่งขัดสมาธิเพชร พระหัตถ
วางในทา ปางมารวชิ ยั ครองผา แบบหม ดอง ฐานรอง

๑๗

คณุ คา่ และความสำคัญของ "พระพทุ ธสหิ ิงค์ วดั โคกขาม"
......................................................................................................................

"พระพทุ ธสหิ งิ ค วดั โคกขาม" มคี ณุ คา ทางศาสนาและประวตั ศิ าสตร เพราะเปน สญั ลกั ษณ
รูปแบบหนึ่งของศาสนา และเปนแหลงเรียนรูประวัติศาสตรของคนในทองถิ่น นอกจากนั้น
ยังมีคุณคาทางจิตใจของคนในทองถิ่นและประชาชนในจังหวัดสมุทรสาคร ซึ่งชาวบาน
และคนในทอ งถ่ินรวมกันอนรุ ักษ เพ่ือใหค งอยูไวเพอ่ื ใหค นรนุ หลงั ไดม กี ารสืบทอดตอไป

๑๘

มาตรการส่งเสร�มและรักษามรดกภูมิป�ญญาทางวัฒนธรรม "พระพุทธสิหิงค์
วัดโคกขาม" ใหค้ งอยูไ่ ดอ้ ยา่ งยงั� ยืน

มกี ารถา ยทอดถา ยทอดประวตั พิ ระพทุ ธสหิ งิ ค หนวยงานภาครัฐ ใหการสนับสนุนโดย
ซึ่งเปนประติมากรรมและแหลงเรียนรูทาง ประชาสัมพันธการทองเที่ยวทางวัฒนธรรมของ
ประวัติศาสตรของชุมชนแหงนี้ ใหทุกคนใน จังหวัดสมุทรสาคร ซึ่งมีการจัดกิจกรรมเสนทาง
ครอบครัวไดทราบถึงประวัติพระพุทธสิหิงค การทองเที่ยวประวัติศาสตรในชุมชนใกลเคียง
วดั โคกขาม จงั หวดั สมทุ รสาคร และใหพ ระพทุ ธสหิ งิ ค โดยเฉพาะการจัดกิจกรรมตาง ๆ ของวัดโคกขาม
เปนที่ยดึ เหนย่ี วจิตใจของทกุ คนในครอบครัว ทง้ั น้ี เพอ่ื เผยแพรประวัติศาสตรเกย่ี วกับพระพทุ ธสหิ งิ ค
สถานศกึ ษายงั ไดใ ชเ ปน แหลง เรยี นรทู างประวตั ศิ าสตร ดานองคความรูแกผูที่มาสักการะพระพุทธสิหิงค
ของจงั หวดั สมทุ รสาคร ซง่ึ มคี ณะครจู ากสถานศกึ ษา ณ วดั โคกขาม
อื่น ๆ นำนักเรียนมาเรียนรูประวัติพระพุทธสิหิงค
วัดโคกขาม จงั หวัดสมุทรสาคร องคกรภาคเอกชนไดใหการสนับสนุน
งบประมาณ และรวมมือในการประชาสัมพันธ
ชาวบา นในพน้ื ที่ตา งรวมกนั บรู ณะซอมแซม สถานทีท่ อ งเท่ยี วของจังหวดั สมุทรสาคร
บรเิ วณวดั โคกขามอนั เปน ทป่ี ระดษิ ฐานพระพทุ ธสหิ งิ ค
เพื่อสรางภูมิทัศนที่สวยงามใหดึงดูดความสนใจ
ใหแ กค นทม่ี าทอ งเทย่ี ว เปน การสง เสรมิ การเผยแพร
ประวัติศาสตรประติมากรรมที่สำคัญของจังหวัด
สมุทรสาคร

๑๙

..บ...ุค..ค..ล..ผ..ู้ส..ืบ..ท..อ..ด...ห..ร.อ�..ผ...้ทู ..ม�ี ..ีส..ว่..น..เ.ก..ยี�..ว..ข..อ้ ..ง...

พระครสู าครรัตนาภรณ (สนุ นั ชนวโร)
พระภกิ ษุสงฆ อายุ ๖๐ ป
ที่อยู : วัดโคกขาม เลขท่ี ๑๕ หมู ๒

ตําบลโคกขาม อําเภอเมืองสมทุ รสาคร
จังหวัดสมทุ รสาคร ๗๔๐๐๐
โทรศัพทหมายเลข : -

๒๐

๒๑

ลอดช่องไทย

"ลอดชองไทย" มรดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม ทม่ี ชี อ่ื เรยี กในทอ งถน่ิ วา “ลอดชอ งวดั เจษ”
ลักษณะมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม : อยูในประเภท ความรูและการปฏิบัติเกี่ยวกับธรรมชาติ
และจักรวาล
พื้นที่ปฏิบัติมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม : บริษัทลอดชองไทยมหาชัยวัดเจษ จำกัด ๑๙๐/๓ ข
ถ.เจษฎาวิถี ตำบลมหาชยั อำเภอเมืองสมุทรสาคร จงั หวัดสมทุ รสาคร

รายละเอียดมรดกภมู ปิ �ญญาทางวฒั นธรรม

"ลอดชอ งไทย" เดมิ การผลติ ลอดชอ งวดั เจษ จนถึงเชิงสะพานวัดเจษฎาราม ตอมาภายหลัง
เปนอาชีพในครัวเรือนเปนเวลานานกวา ๕๐ ป ลกู ทง้ั ส่มี ีครอบครวั จงึ แยกยายไปทำกจิ การสวนตวั
โดยมีคุณพอบุญเชิด กิ่งเกษม คุณแมจง กิ่งเกษม และบางคนก็ยึดอาชีพทำลอดชองตอจากบิดา
และคุณแมอัมพร ผลพฤกษา ซึ่งมีบุตรสี่คน ไดแก มารดา ตอมานายพิสิษฐ และนางพิมพภริดา
๑. นายวิชัย กิ่งเกษม ๒. นางสาววิภา กิ่งเกษม ไดเขามาดำเนินการและขยายกิจการจากอาชีพ
๓. นายพพิ ัฒน กิง่ เกษม และนายพิสิษฐ กิ่งเกษม ในครัวเรือนจนกลายเปนอุตสาหกรรมและมี
ซง่ึ สมยั กอ นทง้ั สองคนเขน็ รถขายลอดชอ งตง้ั แตบ า น การจำหนายไปทว่ั ประเทศ

๒๒

ลอดชองวัดเจษมีสูตรเฉพาะในการผลิต
โดยใชน้ำตาลมะพราวจากบานแพวและแมกลอง
กะทิสดจากมะพราวของทับสะแก และแปงที่เปน
สตู รพิเศษของตวั ลอดชอง ไดแ ก แปง ขาวจา วนาป
ผสมแปงมัน สวนกรรมวิธีการปรุงรสชาติเปนสูตร
เฉพาะของเจาของกิจการ ปจจุบันลอดชองวัดเจษ
ดำเนนิ การโดยนางพมิ พภริดา กิ่งเกษม (ลัทธวัฒน
มงคล) และบตุ รชายคือ นายธนเจฏฐ กิ่งเกษม

คุณค่าและความสำคัญของ "ลอดชอ่ งไทย"
......................................................................................................................

“ลอดชองวัดเจษ” มีชื่อเสียงมากในระดับประเทศ เปนวัฒนธรรมในการดำเนินชีวิต
และการประกอบอาชีพ ที่ประสบความสำเร็จเปนที่ประจักษ ควรแกการสงเสริม สนับสนุน
และอนรุ กั ษใ หเ ปน ภมู ปิ ญ ญาทอ งถน่ิ ของจงั หวดั สมทุ รสาคร โดยเฉพาะการนำวตั ถดุ บิ ตา ง ๆ
จากพน้ื ทใ่ี นจงั หวดั สมทุ รสาครมาทำลอดชอ งวดั เจษ ซง่ึ เปน สง่ิ ทบ่ี ง บอกถงึ ความเปน เอกลกั ษณ
การผลิตของจังหวัดสมุทรสาคร

๒๓

มาตรการส่งเสร�มและรักษามรดกภูมิป�ญญาทางวัฒนธรรม "ลอดช่องไทย"
ให้คงอยู่ได้อย่างยงั� ยืน

มีการถายทอดมรดกภูมิปญญาในการทำ ..บ..ุค..ค..ล..ผ..ูส้..บื ..ท..อ..ด..ห..ร..อ� ..ผ..ู้ท..ีม�..สี..ว่..น..เ.ก..�ีย..ว..ข.้อ..ง...
ลอดชองวัดเจษใหแกลูกหลานไดสืบทอด
มกี ารสนบั สนนุ โดยนำลอดชอ งมารว มกจิ กรรมตา ง ๆ นายธนเจฏฐ กิ่งเกษม
อยา งแพรห ลาย และคณะกรรมการสภาวฒั นธรรม อายุ ๓๒ ป ประกอบธรุ กจิ สว นตัว
จงั หวดั สมทุ รสาครรว มกบั สถานศกึ ษาจดั ทำโครงการ (บรษิ ัทลอดชองไทยมหาชัยวัดเจษ)
ใหความรูแกเยาวชนและผูสูงอายุ เรื่องมรดก ทอี่ ยู : เลขที่ ๑๙๐/๓ ข ถนนเจษฎาราม
ภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรมในทอ งถน่ิ เพอ่ื เปน แนวทาง
ในการประกอบอาชีพใหแ กเยาวชนและประชาชน อาํ เภอเมอื งสมุทรสาคร
จงั หวัดสมุทรสาคร ๗๔๐๐๐
โทรศัพทหมายเลข : ๐ ๓๔๔๒ ๕๔๑๒,

๐๙ ๔๔๔๖ ๖๕๔๒

๒๔

๒๕

ประเพณีการแข่งเรอ�

คลองชลประทานระบายนำ D ๗

“ประเพณีการแขงเรือคลองชลประทานระบายน้ำ D ๗” มรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม ที่มีชื่อเรียก
ในทองถ่นิ วา “ประเพณีการแขงเรอื คลองตาขำ”
ลักษณะมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม : ประเภทการละเลนพื้นบาน กีฬาพื้นบานและศิลปะการตอสู
ปอ งกนั ตัว
พน้ื ทป่ี ฏบิ ตั มิ รดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม : คลองชลประทานระบายนำ้ D ๗ (คลองตาขำ) ตำบลชยั มงคล
อำเภอเมอื งสมทุ รสาคร จงั หวดั สมทุ รสาคร

รายละเอียดมรดกภมู ิป�ญญาทางวัฒนธรรม

“ประเพณีการแขงเรือคลองชลประทาน บานเรือนหรือสรางชุมชนตั้งแตสมัยโบราณกาล
ระบายน้ำ D ๗” หรือ “ประเพณีการแขงเรือ ของคนไทย จะเลือกทำเลที่ติดแมน้ำลำคลอง
คลองตาขำ” เกย่ี วขอ งกบั การดำเนนิ ชวี ติ ของคนไทย เปน สำคญั เพอ่ื ทจ่ี ะไดอ าศยั ในการเพาะปลกู ดม่ื กนิ
มีความถูกพันกับแมน้ำมาเนิ่นนาน การปลูกสราง สิ่งสำคัญอีกอยางหนึ่งของแมน้ำ คือ การใชสัญจร

๒๖

ไปมาและการคาขายพาหนะทใ่ี ชตดิ ตอ ระหวา งกัน ประเพณีแขงเรือเดือนสิงหาคมในสัปดาหที่ ๓
ก็เกดิ จากฝม อื มนษุ ยป ระดษิ ฐข้นึ มา นน่ั คือ “เรอื ” ของเดือน และจะจัดตรงกับวันเสาร–อาทิตย
ซึ่งนับวามีบทบาทสำคัญตอชีวิตความเปนอยู เทานั้น จังหวัดสมุทรสาครจะจัดการแขงขัน
การคมนาคมขนสง ขนบธรรมเนียมประเพณี และ เปนการแขงขันเรือ ๕ ฝพาย นอกจากนั้นชวงพัก
ความสนุกสนานแกค นไทยเปนอยา งมาก ในการแขงขันเรือก็ยังมกี ารสง เสรมิ ใหมีการแขง ขัน
กฬี าพน้ื บา น เชน วา ยนำ้ ชงิ ธง การแขง ขนั โลก ระทะ
ประเพณกี ารแขง เรอื เปน ประเพณหี นา นำ้ ของ และปดตาพายเรือ หรือหัวใบทายบอดเพื่อสราง
คนไทย เปนการละเลนในยามน้ำหลากที่มี ความครืน้ เครงใหก บั คนมารวมประเพณี
การสบื ทอดมาแตโ บราณ และมกั มกี ารแขง เรอื ควบคู
ไปกับการทำบุญ ปดทอง ไหวพระ และงานกฐิน
ประเพณีแขงเรือเปนการละเลนที่แสดงถึงวิถีชีวิต
ความเปนอยูของชาวไทยในชุมชนที่อยูอาศัยใกล
แมน ำ้ ลำคลอง ในชว งเดอื นสบิ เอด็ และเดอื นสบิ สอง
ชาวบา นเวนวางจากการทำไรท ำนา

การตอ เรอื ยาวตอ งใชค วามรู ความชำนาญมาก
จงึ จะไดเ รอื ทส่ี วยและแลน ไดเ รว็ เวลาพาย การแขง เรอื
คลองตาขำ ไดมีการจัดแขงลาสุดเปนครั้งที่ ๑๖
เมื่อป พ.ศ. ๒๕๖๒ จังหวัดสมุทรสาคร จะจัดงาน

๒๗

การแขงโลกระทะ จังหวัดสมุทรสาครมี ในปจจุบันและยังเปนการอนุรักษวัฒนธรรม
การเคี่ยวน้ำตาลมะพราวจำนวนมาก หลังจากนั้น ทางสายน้ำซึ่งคนในชุมชนจะชวยเหลือและดูแล
จะนำกระทะมาทำเปนกีฬาพื้นบานและมี สายน้ำในชมุ ชน
การเผยแพรไปในหลากหลายพื้นที่
ขอมูลสำคัญ ประเพณีการแขงเรือยาว
ปจจุบันมีการแขงเรืออยางแพรหลายโดยมี ในประเทศไทย จะเปด สนามทป่ี ระเพณกี ารแขง เรอื
หนวยงานทั้งภาครัฐและเอกชนเขามารวมให คลองชลประทานระบายน้ำ D ๗ (ประเพณี
การสนับสนุนประเพณีแขงเรือใหอยูคูคนไทย การแขงเรอื คลองตาขำ) เปน สนามแรกของทกุ ป

......................................................................................................................

ประเพณกี ารแขง เรอื คลองชลประทานระบายนำ้ D ๗ มคี ณุ คา ทางธรรมชาติ การแขง ขนั
เรือเปนกุศโลบายในการใหชุมชนรวมกันการอนุรักษลำคลองสายน้ำ ใหมีสภาวะที่สมบูรณ
เพื่อใชในการเกษตรกรรม รวมทั้งรวมกันชวยดูแลเสนทางสายน้ำ และธรรมชาติที่เชื่อม
ลำคลอง

๒๘

ครอบครัวใหความสำคัญในการฝกฝน ในการจดั ประเพณกี ารแขง ขนั มเี ครอื ขา ยงดเหลา
การแขงเรือ และการสืบสานจากรุนลูกสูรุนหลาน มาดำเนินการรณรงคกีฬาปลอดเหลา ชึ่งไดนำ
เพื่อสืบทอดกิจกรรม ทั้งยังเปนการใชเวลาวาง นำ้ สมุนไพรมาใหผูแขงขันและผูเขารวมประเพณี
ใหเกิดประโยชน หางไกลอบายมุขและสิ่งเสพติด มสี ำนกั งานกองทนุ สนบั สนนุ การสรา งเสรมิ สขุ ภาพ
มกี ารเรยี นและสอนทกั ษะในการพายเรอื อยา งตอ เนอ่ื ง ดำเนินการสำรวจขอมูลเพื่อนำไปวิจัยวาผูเขารวม
เพอ่ื ฝก กลา มเนอ้ื ใหแ กน กั พายเรอื ในทกุ ๆ รนุ และ กจิ กรรมไดม กี ารลดแอลกอฮอลใ นเทศกาลแขง เรอื
ไดผลักดันใหเด็กและเยาวชนรุนใหมใหมีทีม ไปอยางไรบาง และยกยองเชิดชูเกียรติมอบรางวัล
ของตนเองทัง้ เรือใหญแ ละเรือเลก็ รวมทงั้ อนรุ กั ษ ใหแ กผูนำท่ที ำงานรณรงคก ารงดเหลา
นักพากยทั้งรุนใหญและรุนจิ๋ว ซึ่งคนในชุมชน
ใหการสนับสนุนงบประมาณ เพื่อสงเสริมอุปกรณ นอกจากนี้ ยังมีการประกวดเรียงความ
การฝกซอมในการแขงเรือ สงตอผูแขงขันที่ชนะ การแขงเรือ เพื่อประชาสัมพันธใหกับทางโรงเรียน
เขาแขงขันสนามอื่น สรางชื่อเสียงใหชุมชน ไดเขารวมกิจกรรม โดยมีขบวนกองเชียร
และจังหวัดสมุทรสาสมุทรสาคร โดยมีหนวยงาน มีการประกวดการแตงกาย และมีของแจกตามซุม
ภาครฐั รว มประชาสมั พนั ธ และสนบั สนนุ งบประมาณ กจิ กรรมตาง ๆ

๒๙

............................บ..คุ..ค...ล..ผ..้สู ..ืบ..ท..อ..ด..ห...ร.อ�..ผ..ทู้...มี� ..ีส..่ว..น..เ.ก..ย�ี ..ว..ข..อ้ ..ง.............................

๑. นางสาวเบญญพร เฮงซิม้ อายุ ๕๐ ป ๒. นายทะนงศกั ดิ์ งามกาละ อายุ ๔๙ ป
อาชีพ : กาํ นัน อาชพี : นายกองคการบริหารตาํ บลชยั มงคล
ที่อยู : เลขที่ ๔๓/๑๑ หมู ๒ ตาํ บลชัยมงคล ท่ีอยู : เลขที่ ๒๐/๑๐ หมู ๔ ตําบลชยั มงคล

อาํ เภอเมืองสมุทรสาคร อําเภอเมอื งสมทุ รสาคร
จังหวดั สมุทรสาคร ๗๔๐๐๐ จงั หวัดสมทุ รสาคร ๗๔๐๐๐
โทรศพั ทหมายเลข : ๐๘ ๒๘๙๔ ๖๔๑๔ โทรศพั ทหมายเลข : ๐๘ ๑๘๐๕ ๙๔๗๔

๓๐

๓๑

หลวงพอ่ โต
วดั หลกั สร�ี าษฎร์สโมสร

“หลวงพอโต วัดหลักสี่ราษฎรสโมสร” มรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม ที่มีชื่อเรียกในทองถิ่นวา
“หลวงพอโต วัดหลักส่ีราษฎรส โมสร”
ลักษณะมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม : อยูในประเภท แนวปฏิบัติทางสังคม พิธีกรรม ประเพณี
และเทศกาล
พื้นทป่ี ฏิบตั มิ รดกภมู ิปญญาทางวัฒนธรรม : วดั หลกั สร่ี าษฎรส โมสร ตำบลยกกระบตั ร อำเภอบา นแพว
จงั หวัดสมทุ รสาคร

รายละเอียดมรดกภูมิปญ� ญาทางวัฒนธรรม

“หลวงพอ โต วดั หลกั สี่ราษฎรส โมสร” ยกที่ดินของตนใหเปนที่ธรณีสงฆสำหรับสรางวัด
วัดหลักสี่ราษฎรสโมสร เปนวัดราษฎร นับวานางแจม วาสุกรี เปนผูใหกำเนิดวัดหลักสี่
ประชาชนมารวมตัวกันอยูบริเวณหลักสี่ระหวาง และไดตั้งชื่อวัดตามชื่อหลักแบงเขตคลองวา
กง่ึ กลางคลองคำเนนิ สะดวก ไดพ รอ มใจกนั สรา งขน้ึ “วดั ใหมหลักส่ี” ตงั้ อยูในมณฑลนครไชยศรี ตอ มา
บนที่ดินของ “นางแจม วาสุกรี” ผูมีจิตศรัทธา เปลี่ยนชื่อเปน “วัดหลักสี่ราษฎรสโมสร” ปจจุบัน

๓๒

ตัง้ อยูเ ลขที่ ๑๗ หมูท่ี ๒ ตำบลยกกระบตั ร อำเภอ ที่วัดดอนมโนรา อำเภอดำเนินสะดวก จังหวัด
บานแพว จังหวัดสมุทรสาคร นับถึงปจจุบันอายุ ราชบุรี ตอมาประชาชนชาวหลักสี่ ไดอาราธนาให
ประมาณ ๖๕ ป หลวงพอแฟงใหไปดำรงตำแหนงเจาอาวาสวัด
หลกั สร่ี าษฎรส โมสร ตอ จากหลวงพอ อำ่ (เจา อาวาส
เจา อาวาสรปู ท่ี ๒ ของวดั หลกั สร่ี าษฎรส โมสร รูปที่ ๑) เมื่อไดรับตำแหนงเปนเจาอาวาส
คอื หลวงพอ แฟง เมอ่ื ครง้ั เปน เจา อาวาสวดั ดอนมโนรา วัดหลักสี่ราษฎรสโมสร จึงไดบอกกลาวให
ไดไปพบพระพุทธรูปที่วัดรางแหงหนึ่งอยูบริเวณ คณะกรรมการวัดและลูกศิษยของทานไปชวยกัน
ริมแมน้ำแมกลอง อำเภอบางคนที จังหวัด อญั เชญิ พระพทุ ธรปู องคด งั กลา วจากวดั ดอนมโนรา
สมทุ รสงคราม ซึง่ สันนิษฐานตามพระพุทธลกั ษณะ มาประดิษฐานที่วัดหลักสี่ราษฎรสโมสร ชาวบาน
เดมิ คงเปน พระประธานประจำอโุ บสถวดั ใดวดั หนง่ึ ละแวกนั้นเห็นวาเปนพระพุทธรูปองคแรกและ
เมื่อสมัยกรุงศรีอยุธยาแตกเสียกรุงใหกับพมา องคโตที่สุดในลุมน้ำคลองดำเนินสะดวก จึงพากัน
ครั้งที่ ๒ พระพุทธรูปองคนี้คงไดรับการอัญเชิญ ขนานนามวา “หลวงพอโตวดั หลักสฯี่ ”
หนีภัยสงครามดังกลาวมาอยูที่วัดแหงหนึ่งใน
จงั หวดั สมทุ รสงคราม หรอื ไมก ค็ งเปน พระประธาน
ประจำอโุ บสถของวดั นน้ั มาแตเ ดมิ ตอ มาวดั ดงั กลา ว
ไดถูกทิ้งรางและถูกน้ำเซาะพังทลายลงคงเหลือแต
พระพุทธรูป หลวงพอแฟงจึงไดแจงทางราชการ
และขออนุญาตรับพระพุทธรูปไว เมื่อไดรับ
อนญุ าตจึงอัญเชิญไปประดิษฐานเปนการชั่วคราว

๓๓

เมื่อหลวงพอโตมาประดิษฐานที่วัดหลักสี่ ๘๑ นิ้ว สูง ๙๙ นิ้ว) พระพักตรกลมอิ่มยิ้มละไม
ราษฎรสโมสร หลวงพอแฟงพรอมดวยคณะ ในสวนของพระเมาลีตอนโคนสุดเปนรูปกลีบบัว
ญาติโยมไดอัญเชิญขึ้นจากเรือ โดยใหทาน สวนปลายแหลมเปนเปลวเพลิง ตรงกลางเปนรูป
ประดิษฐานอยูหนาวัดริมคลองคำเนินสะดวก อณุ าโลม เมด็ พระศกขมวด ปลายแหลมเปน กน หอย
หลวงพอโตวัดหลักสี่จึงเปนพระพุทธรูปองคแรก พระกรรณยาวจรดพระองั สา พรองั สาและพระอรุ ะ
ที่ประดิษฐานอยูวิหารริมคลอง ตอจากนั้นไดปลูก ใหญกวางแลผึ่งผายสงางาม พระเพลาเปนแบบ
วิหารมุงจากพอกันแดดกันฝนใหหลวงพอ สมาธิธรรมดา พระหัตถขวาวางคว่ำบนพระชานุ
เปน การชว่ั คราวกอ น ตอ มากไ็ ดท ำการซอ มแซมองค พระหัตถซายวางหงายบน พระเพลา ซึ่งเรียกปาง
หลวงพอ ในสว นทช่ี ำรดุ ใหก ลบั มามสี ภาพทส่ี มบรู ณ นี้วา " ชนะมาร" “สะดุงมาร" หรือ " มารวิชัย"
ดังทีพ่ บเห็นในปจจุบนั ลำพระองคไดสัดสวนหอหุมดวยทองคำเปลว
ที่ประชาชนนำมาปดถวายเปนเวลาเนิ่นนานมา
หลวงพอโตวัดหลักสี่ราษฎรสโมสร เปน นับรอ ยป ทำใหพระพกั ตรแ ละลำพระองคหนาทบึ
พระพทุ ธรปู หนิ แดง ผวิ ถกู ไลด ว ยปนู ศลิ ปะสมยั อทู อง ดว ยทองและนมิ่ ไปทั้งองค
ปางมารวิชัย หนาตักกวางประมาณ ๒ เมตรเศษ
สูงประมาณ ๓ เมตรเศษ (หรอื หนา ตกั กวา งประมาณ

๓๔

หลวงพอโตเปนนามที่ชาวบานเรียกกันมา พระพุทธรูปที่มีชื่อโต ลวนเปนพระพุทธรูปที่
แตสันนิษฐานวาการถวายนามเชนนี้เนื่องมาจาก ศักดิ์สิทธิ์แทบทั้งสิ้น เปนอันสันนิษฐานวา
พุทธลักษณะที่เปนของทาน เชนเดียวกับการเรียก วัดหลักสี่ราษฎรสโมสร ไดนามเชนนั้นเพราะองค
พระพุทธรูปองคโตโดยทั่วไป เชน หลวงพอโต ทา นโตและคำวา " โต " น้ี เปน มงคลนามทบ่ี ง บอก
วัดพนัญเชิงจังหวัดพระนครศรีอยุธยา เปนตน ถึงความเจริญรุงเรอื ง

คณุ คา่ และความสำคญั ของ “หลวงพ่อโต วดั หลกั ส�รี าษฎรส์ โมสร”
......................................................................................................................

หลวงพอโต วัดหลักสี่ราษฎรสโมสร เปนที่ยึดเหนี่ยวจิตใจและเปนสิ่งศักดิ์สิทธิ์ที่คน
ในจังหวัดสมุทรสาครรวมทั้งประชาชนทั่วไปมีความเลื่อมใสศรัทธา จนกอใหเกิดประเพณี
แหหลวงพอโตทางน้ำ โดยมีเรือรวมขบวนแหนับ ๑๐๐ ลำ ไปตามสายน้ำ ตลอดลำคลอง
ดำเนินสะดวก เปนประเพณีสำคัญของคนในพื้นที่ เมื่อแหหลวงพอโตผานบานใดก็จะทำพิธี
อัญเชิญบารมีหลวงพอโตเขาบานเพื่อเปนสิริมงคล การแหหลวงพอโตนี้ทำใหสรางรายได
แกคนในชุมชนเพราะไดน ำสนิ คาของชมุ ชนมาจำหนา ยแกผ ทู ่มี าสักการะหลวงพอโต

๓๕

มาตรการส่งเสร�มและรักษามรดกภูมิป�ญญาทางวัฒนธรรม “หลวงพ่อโต
วดั หลักสี�ราษฎรส์ โมสร” ให้คงอยไู่ ดอ้ ยา่ งย�ังยนื

การสืบสานการจัดประเพณีแหหลวงพอโต ทางน้ำ ซึ่งมีผูเขารวมในพิธีการเปนจำนวนมาก
ทางน้ำ เปนการสืบทอดจากรุนสูรุนใหลูกหลาน รวมทั้งหนวยงานราชการก็ไดเขารวมพิธีการแห
ไดสืบทอดประเพณีนี้ เพราะหลวงพอโต หลวงพอโตทางน้ำ ใหการสนับสนุนและเผยแพร
เปน พระพทุ ธรปู ศกั ดส์ิ ทิ ธท์ิ ค่ี วรแกก ารเคารพศรทั ธา ประชาสัมพันธการทองเที่ยวสถานที่สำคัญและ
เมื่อมีการแหหลวงพอโต ครอบครัวของประชาชน สง่ิ ศกั ดส์ิ ทิ ธข์ิ องจงั หวดั สมทุ รสาคร สถาบนั การศกึ ษา
ในทอ งถน่ิ จะมารวมตวั กนั ทกุ คนเพอ่ื กราบสกั การะ ใชว ัดหลักสี่ราษฎรสโมสรเปนสถานที่จัดการเรียน
และขอพรใหเกิดความเปนสิริมงคลแกทุกคน การสอน ซง่ึ เปน แหลง เรยี นรใู นชมุ ชน รวมทง้ั เผยแพร
ในครอบครัวถือเปนแนวปฏิบัติดวยความศรัทธา ศลิ ปวัฒนธรรมทางศาสนา
ที่จะขาดมิได นับวาเปนการอนุรักษประเพณี
ของคนในทอ งถน่ิ ใหค นรนุ ใหมไ ดม กี ารสบื ทอดตอ ไป พระมงคลพฒั นาภรณ (ดิเรก ปติทานนโฺ ท)
การสืบสานการจัดประเพณีแหหลวงพอโตทางน้ำ อายุ ๖๔ ป
รเิ รม่ิ โดยพระมงคลพพิ ฒั น (บญุ ธรรม คณุ สมปนฺ โน) ที่อยู : วดั หลกั สีร่ าษฎรส โมสร
อดีตเจาอาวาสวัดหลักสี่ราษฎรสโมสร เปนการใช โทรศัพทหมายเลข : -
มรดกภูมิปญญา เพื่อปรับปรุงแกไขคุณภาพน้ำ
และสิ่งแวดลอมของคลองดำเนินสะดวกใหดีขึ้น
อีกประการหนึ่งคือทานมีเจตนาเพื่อใหประชาชน
ริมคลองไดกราบสักการะหลวงพอโตสำหรับ
คนทไี่ มมีโอกาสไดไปท่วี ัดหลักส่ีฯ

องคกรชุมชนและภาคเอกชนมกี ารชวยเหลอื
และสนับสนุนการจัดงานประเพณีแหหลวงพอโต

๓๖

๓๗

การทำบญุ หมู่บ้านบ้านโตล้ ้ง

"การทำบุญหมูบานบานโตลง" มรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม ที่มีชื่อเรียกในทองถิ่นวา “การทำบุญ
กลางแจง”
ลักษณะมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม : อยูในประเภท แนวปฏิบัติทางสังคม พิธีกรรม ประเพณี
และเทศกาล
พื้นที่ปฏิบัติมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม : พื้นที่ชุมชนหมูที่ ๒ ตำบลสวนหลวง อำเภอกระทุมแบน
จงั หวดั สมทุ รสาคร

รายละเอยี ดมรดกภมู ิปญ� ญาทางวัฒนธรรม

"การทำบญุ หมบู า นบา นโตล ง " ครัวเรือน ประชากรจำนวน ๒,๒๔๘ คน (ขอมูล
ในเขตพน้ื ทห่ี มทู ่ี ๒ ตำบลสวนหลวง อำเภอ เมษายน ๒๕๖๕) และมีผูใหญบานดำรงตำแหนง
กระทุมแบน จังหวัดสมุทรสาคร มีเนื้อที่ประมาณ มาจำนวน ๘ คน ไดแก ๑. นายฮะสุน ไทยกิ่ง
๕๘๐ ไรเศษ ตั้งอยูปลายแหลมที่ดิน ๑,๗๐๐ ไร ๒. นายบู แซซิ้ม ๓. นายแต แซซิ้ม ๔. นายณรงค
ของทด่ี นิ อนั เปน สมบตั ขิ องพระมหากษตั รยิ แ ตเ ดมิ มา วชิรปทมา ๕. นายนายสมพงษ จันทรนวล
ปจ จบุ นั อยภู ายใตก ารจดั การของสำนกั งานทรพั ยส นิ ๖. นายชัยพร ศิริพงษเวคิน ๗. นายสมบัติ
พระมหากษัตริย หนวยงานขึ้นตรงในพระองค ศริ พิ งษเ วคิน และ ๘. นายเสริมศักด์ิ กศุ ลใบบุญ
มปี ระชากรเชา ทอ่ี ยอู าศยั และทำกนิ จำนวน ๗๔๐

๓๘

จากการสัมภาษณนายชัยพร ศิริพงษเวคิน ร.ศ. ๑๒๓ น้ําในคลองภาษีเจริญแหงขอด
ที่ดํารงตําแหนงประธานสภาวัฒนธรรมอําเภอ ตองประทับแรมรอนํ้าข้ึนที่วัดหนองแขม -
กระทุมแบน และประธานสภาวัฒนธรรมจังหวัด หนังสือประพาสตน พระนิพนธสมเด็จกรมพระยา
สมทุ รสาคร ผจู ดั การโรงเจฮะนา่ํ ตว๊ั อดตี ผใู หญบ า น ดํารงราชานุภาพ พ.ศ. ๒๔๔๘) ชาวบานไดรับ
คนท่ี ๖ ทาํ ใหท ราบวา ทด่ี นิ ของพระมหากษตั รยิ ผ นื นี้ ความเดือดรอนผูนําชาวบานและชาวบานหมูท่ี ๒
เดิมมีคนไทยทองถ่ินอยูอาศัยทํานารวมไปถึงที่ดิน จึงพรอมใจกันจัดพิธีสงฆทําบุญหมูบานเพื่อขอฝน
พระมหากษัตริยบริเวณที่เปนท่ีต้ังของกรมทหาร และความเปนสริ ิมงคล
ส่ือสารที่ ๑ คายกําแพงเพชรอัครโยธินในปจจุบัน
ตอมาประมาณ พ.ศ. ๒๔๓๐ ไดมีชาวจีนเช้ือสาย
ฮกเกย้ี นจาํ นวนหนงึ่ อพยพเขา มาเชา ทดี่ นิ ประกอบ
อาชีพเกษตรกรรมทั้งทํานา ทําสวน ปลูกออย
และพืชผักผลไม เล้ียงสัตวจําพวกเปด ไก สุกร
การทําอาชีพเกษตรน้ีตองอาศัยนํ้าฝน และนํ้า
จากคลองภาษเี จรญิ ซงึ่ ขดุ ขน้ึ ใหม เมอ่ื พ.ศ. ๒๔๑๐
แตปรากฏวาในบางปเกิดฝนแลงและน้ําในคลอง
มนี อย (ในสมัยรัชกาลท่ี ๕ เสด็จประพาสตนเมื่อ

๓๙

ตั้งแต พ.ศ. ๒๔๗๐ เปนตนมา ไดนิมนต ลกั ษณะการทำบญุ หมบู า นโดยผูนำหมบู า น
พระสงฆจ ากวดั ราษฎรบ ำรงุ (หงอนไก) จำนวน ๕ รปู แจงใหประชาชนนำอาหารคาวหวาน หรือผลไม
มาเจริญพระพุทธมนตและฉันภัตตาหารกลาง มาพรอมกันที่ศาลาประชาคมหมูบาน พระสงฆ
หมูบานปรากฏวาปนั้นมีฝนตกมากพอเพียงตอ จำนวน ๙ รปู เจรญิ พระพทุ ธมนต ชาวบา นรว มกนั
การทำเกษตรกรรม และไมมีโรคเกิดกับสัตวเลี้ยง ตกั บาตรและถวายภตั ตาหาร เมอ่ื เสรจ็ พธิ สี งฆแ ลว
อกี เลย จงึ ไดจ ดั ใหม กี ารทำบญุ หมบู า นตดิ ตอ กนั มา ประชาชนจะรวมกันบำเพ็ญสาธารณประโยชน
ถงึ ปจจบุ นั เปนเวลา ๙๕ ปมาแลว เชน เก็บขยะ กำจัดวัชพชื ซอ มแซมถนน เปน ตน

ทุกปจะกำหนดจัดทำบุญหมูบานในวันที่ ๑
พฤษภาคม ซง่ึ ตรงกบั วนั แรงงานแหง ชาติ เนอ่ื งจาก
ประชาชนในหมูบานสวนใหญทำงานอยูใน
ภาคอุตสาหกรรมไดหยุดงานและมีโอกาสไดมา
ทำบุญรวมกับครอบครัว ทั้งนี้ตั้งแต พ.ศ. ๒๕๐๐
ซึ่งเปนปที่กำหนดใหคนงานมีสิทธิหยุดงานในวัน
แรงงานแหง ชาตเิ ปน ตน มา

๔๐

วันทำบุญหมูบาน จะมีขาราชการชั้นผูใหญ มะเรง็ เตา นม เบาหวาน ความดนั โลหติ ตรวจสขุ ภาพ
ระดับอำเภอ เทศบาลตำบล และหมบู า นใกลเคียง ในชองปาก ตรวจวัดสายตาประกอบแวน บริการ
มารวมทำบุญดวย นอกจากนี้ยังมีหนวยแพทย ดัดผม ตัดผมฟรีจากศูนยบริการการศึกษา
เคลอ่ื นทจ่ี ากโรงพยาบาลกระทมุ แบน โรงพยาบาล ตามอธั ยาศยั ซง่ึ ในทกุ ปจ ะมปี ระชาชนมารว มทำบญุ
สงเสริมสุขภาพตำบลสวนหลวงมาบริการรักษา หมูบานประมาณ ๒๐๐ คน และมาขอรับบริการ
พยาบาล และคัดกรองโรคมะเร็งปากมดลูก ตา ง ๆ อกี ประมาณ ๓๐๐ - ๕๐๐ คน

คุณคา่ และความสำคัญของ "การทำบญุ หมู่บ้านบา้ นโต้ลง้ "
......................................................................................................................

"การทำบุญหมูบานบานโตลง" มีคุณคาและความสำคัญทั้งในระดับปจเจกบุคคล
ระดับครอบครัว ระดับชุมชนทองถิ่น ระดับจังหวัด เปนกิจกรรมที่สงเสริมความสัมพันธ
ของคนในชุมชน สงเสริมความสามัคคีของคนในทองถิ่น เปนการสืบทอดประเพณีทองถิ่น
และการปฏิบัติทางศาสนา สงเสริมคานิยมวัฒนธรรมในการชวยเหลือ เอื้อเฟอ
และการแบงปน กนั ในทอ งถิน่

๔๑

มาตรการสง่ เสรม� และรกั ษามรดกภมู ปิ ญ� ญาทางวฒั นธรรม "การทำบญุ หมบู่ า้ น
บ้านโต้ลง้ " ให้คงอยู่ได้อยา่ งยั�งยืน

ครอบครัวเปนตัวอยางของการดําเนิน เพ่ือคนในชุมชน ซึ่งไดรับความรวมมือจากทุกฝาย
กจิ กรรมการสบื ทอดประเพณวี ฒั นธรรมของทอ งถนิ่ ในการดําเนินกิจกรรมการสืบทอดประเพณีของ
ผนู าํ ชมุ ชนเปน ศนู ยร วมของคนในชมุ ชนทดี่ าํ เนนิ การ ทองถิ่น ภาครัฐในทองถิ่นเขามามีสวนรวม
สบื ทอดประเพณวี ฒั นธรรมของทอ งถน่ิ “การทาํ บญุ ใ น ก า ร สื บ ท อ ด ป ร ะ เ พ ณี ก า ร ทํ า บุ ญ ห มู  บ  า น
หมบู า นบา นโตล ง ” องคก รภาคเอกชน และราษฎร บานโตล งทุกป
ในทองถ่ินมีสวนรวมกันบําเพ็ญสาธารณประโยชน

.............................บ..ุค..ค..ล..ผ...ู้ส..บื ..ท..อ..ด..ห...ร.อ�..ผ..ู้ท...ม�ี ..สี ..่ว.น...เ.ก..�ีย..ว..ข..้อ..ง............................

๑. นายชัยพร ศิริพงษเวคนิ อายุ ๗๐ ป ๒. ผูนาํ ชุมชน
อาชีพ : ประกอบธรุ กจิ สว นตวั ทอ่ี ยู : หมบู านโตล ง
ท่อี ยู : เลขท่ี ๑๙ หมู ๒
ตําบลสวนหลวง อาํ เภอระทมุ แบน
ตาํ บลสวนหลวง อาํ เภอระทมุ แบน จังหวดั สมทุ รสาคร ๗๔๑๑๐
จังหวัดสมทุ รสาคร ๗๔๑๑๐
โทรศัพทหมายเลข : ๐๙ ๕๘๓๗ ๖๙๙๙

๔๒

๔๓

เพลงทา่ ฉลอม

"เพลงทา ฉลอม" มรดกภมู ปิ ญ ญาทางวฒั นธรรม ทม่ี ชี อ่ื เรยี กในภาองั กฤษวา “Tha Chalom”
ลักษณะมรดกภมู ิปญญาทางวฒั นธรรม : อยใู นประเภท ศลิ ปะการแสดง
พื้นที่ปฏิบัติมรดกภูมิปญญาทางวัฒนธรรม : ตำบลทาฉลอมและตำบลมหาชัย อำเภอเมืองสมุทรสาคร
จงั หวัดสมทุ รสาคร และพนื้ ทีอ่ น่ื ๆในประเทศไทย

รายละเอียดมรดกภูมิปญ� ญาทางวฒั นธรรม

"เพลงทาฉลอม" เปนเพลงที่ประพันธขึ้น ออกจากบา นไปยงั ทา เรอื ขา มฟากทา ฉลอม-มหาชยั
เมอ่ื ป พ.ศ. ๒๕๐๔ โดย ชาลี อนิ ทรวจิ ติ ร ผปู ระพนั ธ และไดคุยกับลุงบุญเย็น ซึ่งเปนนายทาเรือแหงนี้
ทำนองโดยสมาน กาญจนผลิน และขับรองโดย หลังจากนั้นลุงบุญเย็นไดเลาเรื่องความรักของเขา
นายชรนิ ทร นนั ทนาคร สำหรบั ประวตั คิ วามเปน มา กับลูกสาวเศรษฐีจากตำบลมหาชัยผูหนึ่งมีชื่อวา
ของเพลงนี้ เริ่มตนขึ้นเมื่อครั้งที่ชาลีกลับไปเยี่ยม พยอม ซึ่งครั้งหนึ่งลุงบุญเย็นวายน้ำขามแมน้ำ
บานเกิดตำบลทาฉลอม อำเภอเมืองสมุทรสาคร ทาจีนและนำปลา ๒-๓ ตัว ไปใหพยอม ภายหลัง
จังหวัดสมุทรสาคร และถูกพี่สาวของเขา คือ ลุงบุญเย็นไดทราบขาววาพยอมไดแตงงานกับ
นางสงวนตอวาวาไมแตงเพลงใหกับบานเกิดเลย ชายหนุมคนอื่นแลว สำหรับเนื้อเพลงทาฉลอม
แตก ลบั ไปแตง เพลงใหค นอน่ื เมอื งอน่ื แทน ชาลเี ดนิ มดี ังนี้

๔๔

พ่อี ยูไกลถึงทาฉลอม
แตพี่ไมตรอมเพราะรักพยอมยามยาก

ออกทะเลจะหาปลามาฝาก
แมคุณขวัญใจคนยาก รับของฝากจากพไ่ี ดไ หม
โปรดเมตตารกั พส่ี กั นิด พมี่ อบชีวิตอุทศิ ใหสาวมหาชยั
แบกความรกั ขา มทะเลมาให ฝา ลมและคลน่ื เทาไหร

รักจึงไดว ายนำ้ ขามมา
ทาฉลอมกับมหาชัย จะคิดทำไมวา ไกล

เชอ่ื มความรกั ไวดกี วา
บอกเพยี งสกั คำ วา ไมรักจะหักใจลา
ซอนตัวตามประสา จะหนซี อนหนาหา งไกล
เรื่องทะเลน้นั พี่พอรู แตเ รื่องเจา ชู ไมรูจ ะทำฉันใด

หยัง่ ทะเลพอคะเนดไู ด
แตความรกั เกนิ ครวญใคร

ลกึ เทาไหรไ มร หู ยัง่ ถึง

๔๕

สำหรับเพลงทาฉลอมนั้นมีชื่อเสียงโดงดัง
เปน อยา งมาก ตอ มาจงึ เกดิ ภาพยนตรเ รอ่ื ง “ทา ฉลอม”
เมอ่ื ป พ.ศ. ๒๕๐๔ (กำกบั โดยนายปรญิ ญา ลลี ะศร
และนำแสดงโดย นายแมน ธีระพล และ นางสาว
อโณทัย บุศมชาติ) และ ละครเรื่อง “ทาฉลอม”
เมอ่ื ป พ.ศ. ๒๕๓๒ (อำนวยการสรา งโดย พนั ธท พิ ย
สุขดำรงค นำแสดงโดย นายลิขิต เอกมงคล
และนางสาวลีลาวดี วัชโรบล) ทั้งนี้ภาพยนตร
และละครอา งองิ เนอ้ื เรอ่ื งมาจากเนอ้ื เพลงทา ฉลอม
ทั้งหมด ปจจุบันมีนักรองหลายคนไดขับรองเพลง
ทา ฉลอมในรปู แบบตา ง ๆ ไดแ ก นายโอภาส ทศพร
นายกิตติคณุ เชยี รสงค และวงนิรนาม เปน ตน

คณุ คา่ และความสำคัญของ "เพลงทา่ ฉลอม"
......................................................................................................................

เพลงทาฉลอม มคี ณุ คาในทกุ ระดับทัง้ ครอบครวั ชมุ ชนทองถิ่นในจังหวัดและประเทศ
เนอ่ื งจากเพลงทา ฉลอมเปน เพลงทส่ี ะทอ นใหเ หน็ ถงึ วถิ ชี วี ติ ของคนในทอ งถน่ิ สะทอ นแนวคดิ
การดำเนินชีวิต เรื่องความอุตสาหะ ความเพียรพยายาม ซึ่งระบุไวในเนื้อเพลงทอนหนึ่งวา
“...โปรดเมตตารักพี่สักนิด พี่มอบชีวิตอุทิศใหสาวมหาชัย แบกความรักขามทะเลมาให
ฝาลมและคลื่นเทาไหร รักจึงไดวายน้ำขามมา...” แสดงวิถีชีวิตดั้งเดิมของคนทาฉลอม
ดานการทำประมง ดังที่ปรากฏในเนื้อเพลงวา “...ออกทะเลจะหาปลามาฝากแมคุณขวัญใจ
คนยาก รับของฝากจากพี่ไดไหม...” และยังสะทอนใหเห็นถึงลักษณะทางภูมิศาสตร
ของจังหวัดสมุทรสาครในพื้นที่ของตำบลมหาชัยและตำบลทาฉลอมวาไมไดอยูติดกัน
เนื่องจากมีแมน้ำทาจีนคั่นระหวางตำบลมหาชัยและตำบลทาฉลอม ดังจะเห็นไดจาก
เนื้อเพลงทอนหนึ่งที่ระบุไววา “...โปรดเมตตารักพี่สักนิด พี่มอบชีวิตอุทิศใหสาวมหาชัย
แบกความรักขามทะเลมาให ฝาลมและคลื่นเทาไหร รักจึงไดวายน้ำขามมา ทาฉลอมกับ
มหาชัย จะคดิ ทำไมวาไกล เช่ือมความรกั ไวด ีกวา …”

เพลงทา ฉลอม เปน เพลงทม่ี ชี อ่ื เสยี งในระดบั ประเทศ มกี ารสรา งภาพยนตรแ ละละคร
ที่อางอิงเนื้อเรื่องจากเนื้อเพลงทาฉลอม รวมทั้งมีนักรองที่มีชื่อเสียงหลายคนไดนำเพลงนี้
มาขับรองในรูปแบบใหม ทำใหเพลงทาฉลอมเปนเพลงที่ประชาชนทั่วไปที่ไมไดอาศัยอยู
ในจังหวัดสมุทรสาครนึกถงึ เปน ลำดบั ตนๆ

๔๖

มาตรการส่งเสร�มและรักษามรดกภูมิป�ญญาทางวัฒนธรรม "เพลงท่าฉลอม"
ใหค้ งอยไู่ ดอ้ ยา่ งย�งั ยืน

ผปู กครองนำเพลงทา ฉลอมไปสอนบตุ รหลาน ในบานเกิด บริษัท มหาชัยฟลม จำกัด ไดสราง
ในเรอ่ื งความอตุ สาหะ ความเพยี รพยายาม วถิ ชี วี ติ ภาพยนตรเรื่อง ทาฉลอม เมื่อป พ.ศ. ๒๕๐๔
ดั้งเดิมของคนจังหวัดสมุทรสาคร และภูมิศาสตร และบริษัท รุงประชาอารท จำกัด ไดสรางละคร
ของจงั หวดั สมทุ รสาคร ชมุ ชนมกี ารจดั กจิ กรรมรำลกึ เรอ่ื ง ทา ฉลอม เมอ่ื ป พ.ศ. ๒๕๓๒ โดยอา งองิ เนอ้ื เรอ่ื ง
ถงึ เพลงทา ฉลอม โดยการประกวดรอ งเพลงทา ฉลอม จากเนอ้ื เพลงทา ฉลอมเปน หลกั สว นบรษิ ทั นธิ ทิ ศั น
หรือเชิญผูขับรองเพลงทาฉลอมมารวมรองเพลง โปรโมชน่ั จำกดั และบรษิ ทั ชวั ร เอน็ เทอรเ ทนเมนท
ในกิจกรรมตาง ๆ ตามโอกาส เทศบาลนคร จำกัด เปนผูสรางมิวสิกวิดีโอเพลงทาฉลอมขึ้น
สมุทรสาครเปดเพลงทาฉลอมผานเสียงตามสาย ทั้งนี้ไดใชพื้นที่ในตำบลทาฉลอมและตำบลมหาชัย
ภายในชมุ ชนตำบลทา ฉลอมเปน ประจำทกุ สปั ดาห ในการถายทำ
เพื่อใหประชาชนในชุมชนเกิดความสำนึกรัก

๔๗

สถาบนั การศกึ ษามกี ารจดั กจิ กรรมยอ นรอย .บ..คุ ..ค..ล..ผ..้สู...ืบ..ท..อ..ด..ห...ร.อ�..ผ..ู้ท...ี�ม..ีส..่ว..น..เ.ก..ี�ย..ว..ข..อ้ ..ง..
เพลงทา ฉลอม โดยการทศั นศกึ ษาพน้ื ทภ่ี ายในตำบล
ทา ฉลอมและตำบลมหาชยั อำเภอเมอื งสมทุ รสาคร นายวเิ ชียร อศั วว ิเศษศิวะกุล อายุ ๗๑ ป
จังหวัดสมุทรสาคร รวมทั้งนิสิตและนักศึกษาจาก อาชพี : ประกอบอาชพี ธุรกิจ
มหาวทิ ยาลยั ตา ง ๆ ไดแ ก จฬุ าลงกรณม หาวทิ ยาลยั ท่อี ยู : บริษัท นธิ ิทัศน เอโอเอ จํากดั
มหาวทิ ยาลยั ศลิ ปากร มหาวทิ ยาลยั สงขลานครนิ ทร เลขที่ ๔,๖ ซอยงามวงศวาน ๑๕
และมหาวิทยาลัยนเรศวร ไดศึกษาเพลงทาฉลอม ตาํ บลบางเขน อําเภอเมืองนนทบรุ ี
ในบรบิ ทตา ง ๆ อาทิ การนำเพลงทา ฉลอมมาวเิ คราะห จงั หวัดนนทบรุ ี ๑๑๐๐๐
ภาษาและเนื้อหาในบริบทของการสงเสริม โทรศัพทหมายเลข : ๐๘ ๐๔๔๐ ๒๓๓๓
การทองเที่ยวและการประชาสัมพันธจังหวัด
วิวัฒนาการของเพลงทาฉลอมในบริบทของ
การแปลงเพลง เปน ตน

๔๘