คู่มือกฎกระทรวงเครื่องจักร ปั้นจั่นและหม้อน้ำ2564 (ใหม่)

คคูู่่มมืืออกกาารรปปฏฏิิบบััตติงิงาานน

((WWoorrkk MMaannuuaall))

กฎกระทรวงว่าด้วยการทำงานเกยี่ วกับเคร่อื งจกั ร ปนั้ จ่ัน และหม้อน้ำ

กระบวนงานพก.ศา.ร2จ5ดั64ฝึ กอบรม

หนว่ ยงาน กองบรกิ ารและบำรุงรักษาเครื่องกล อนมุ ตั ิ
ฝา่ ยบำรงุ รักษาระบบผลิต
สายงานปฏิบตั ิการและบำรงุ รักษา (ลงชอื่ )..............................................................
(……………………………………………………..)

ตำแหน่ง……………………………………………………………

คำนำ

กองบรกิ ารและบำรุงรักษาเครือ่ งกล มภี าระหน้าที่งานความรับผดิ ชอบ (Job Description) ต่อการ
ไฟฟา้ สว่ นภูมภิ าค (PEA) ในการบริการตรวจสอบความปลอดภัยในการใชง้ านป้นั จนั่ ของหน่วยงานต่างๆ และ
กฟข. ตามที่กฎหมายกำหนด รวมท้ังจัดทำเอกสารคู่มือ คำแนะนำในการใช้งาน การซ่อมบำรุงรักษา
เคร่ืองมือกล รถกระเช้าฮอทไลน์ รถพ่วงฉีดน้ำล้างลูกถ้วย รถเครนไฮดรอลิค เคร่ืองจักรกลทุ่นแรงและ
ยานพาหนะ

หนังสือคู่มือการปฏิบัติงานนี้จัดทำข้ึนเพ่ือให้หน่วยงานที่ใช้งานรถป้ันจ่ันภายในการไฟฟ้าส่วน
ภูมภิ าคไดท้ ราบแนวทางในการปฏิบตั งิ าน (Work Manual) ตามกฎกระทรวงใหม่ซง่ึ ไดป้ ระกาศในราชกิจจา
นุเบกษาเมอ่ื วนั ที่ 6 สิงหาคม 2564 ท่ผี ่านมาคือการกำหนดมาตรฐานในการบริหาร จดั การ และดำเนินการ
ดา้ นความปลอดภัย อาชวี อนามัย และสภาพแวดล้อมในการทำงานเกยี่ วกับเครอื่ งจักร ปั้นจั่น และหม้อน้ำ
พ.ศ. 2564 เพื่อให้ผู้ท่ีปฏิบัติงานได้ทราบและปฏิบตั ิตามกฎข้อบังคับอันจะนำมาซึ่งความปลอดภัยลดความ
สญู เสียในการปฏิบัตงิ าน

อน่งึ หากมขี อ้ เสนอแนะหรือขอ้ สงสัยประการใด กรณุ าติดต่อสอบถามได้ทแี่ ผนกทดสอบและควบคุม
คณุ ภาพงานเครือ่ งกล (ผทค.) กองบริการและบำรุงรักษาเคร่อื งกล (กบค.) ฝา่ ยบำรุงรกั ษาระบบผลติ (ฝบผ.)
โทร. 5474

แผนกทดสอบและควบคุมคุณภาพงานเครือ่ งกล
กองบรกิ ารและบำรงุ รักษาเครอื่ งกล
ฝา่ ยบำรงุ รกั ษาระบบผลิต
สายงานปฏบิ ัตกิ ารและบำรงุ รกั ษา

ข

สารบัญ

หนา้

คำนำ ก

สารบญั ข

สารบญั ตาราง ค

สารบญั ภาพ ง- ซ

สรปุ สาระสำคญั กฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบรหิ าร จดั การและดำเนนิ การดา้ นความปลอด

ภัย อาชีวอนามัยและสภาพแวดลอ้ มในการทำงานเกี่ยวกับเคร่อื งจกั ร ปน้ั จ่นั และหมอ้ น้ำ พ.ศ. 2564

รายละเอยี ดกฎกระทรวงวา่ ด้วยการทำงานเกย่ี วกบั ป้ันจนั่ พ.ศ. 2564 1

หมวดท่ี 2 ป้ันจัน่

สว่ นท่ี 1 บททัว่ ไป 4

สว่ นที่ 4 รถป้ันจ่ันและเรอื ปัน้ จ่นั 25

สว่ นท่ี 5 อปุ กรณท์ ่ีใชเ้ กย่ี วกับปน้ั จัน่ 29

การใช้งานรถป้ันจน่ั อย่างปลอดภยั 38

ความปลอดภยั ในการยก 40

หลักการคำนวณ stability และโหลดตามแนวแกน 41

การคำนวณหาแรงกดท่ีขาเครน 51

การพจิ ารณา Load Chart 54

การบำรงุ และดูแลรักษารถปนั้ จนั่ ให้พรอ้ มใช้งานอย่เู สมอ 84

การใชอ้ ุปกรณ์คุ้มครองความปลอดภยั สว่ นบคุ คล 85

บรรณานุกรม 105

รายชอื่ ผู้จัดทำ 106

ค

สารบัญตาราง หน้า

ตารางที่ 1 ความถี่ในการทดสอบปน้ั จน่ั ท่ีใช้ในงานกอ่ สร้าง, ปั้นจั่นเคลอื่ นที่ Mobile Crane 7
ตารางท่ี 2 ความถี่ในการทดสอบปน้ั จ่ันทอี่ ยกู่ บั ท,่ี ปั้นจน่ั เหนอื ศรีษะ (Overhead Crane) 8
ตารางที่ 3 กรณที ี่ใชป้ ้นั จั่นยกวสั ดุใกลส้ ายไฟฟา้ 21
ตารางที่ 4 กรณที เี่ คล่อื นย้ายปั้นจ่ันชนิดเคลื่อนทีโ่ ดยไมย่ กวัสดุและไมล่ ดแขนปน้ั จัน่ ลง 21
ตารางท่ี 5 แสดงข้อดีและข้อเสียของท่อี ุดหลู ดเสียง 94
ตารางท่ี 6 ขอ้ ดแี ละข้อเสียของที่ครอบหลู ดเสยี ง 95

ง

สารบญั รูปภาพ

หน้า

รปู ท่ี 1 ลักษณะของหนังสือค่มู อื ทน่ี ายจ้างตอ้ งจัดไว้ใหม้ ี 4

รปู ท่ี 2 ลกั ษณะแบบฟอร์มที่ใชใ้ นการตรวจและเก็บไว้ใหพ้ นกั งานตรวจสอบความปลอดภัยตรวจสอบ 5

รปู ที่ 3 แสดงการทดสอบรถปัน้ จนั่ ใหมต่ ามมาตรฐานในกรณีหยดุ ใชง้ านหกเดอื น 6

รปู ท่ี 4 แสดงระหวา่ งการทำงานจะตอ้ งมลี วดสลงิ เหลอื อยใู นมวนลวดสลงิ ไมนอยกวาสองรอบตลอด 8

รูปที่ 5 แสดงตะขอซงึ่ ตอ้ งมีชดุ ลอ็ คป้องกนั ลวดสลิงหลดุ จากตะขอในการใช้งาน 9

รปู ท่ี 6 แสดงขณะทำงานบนปัน้ จ่ันผู้ปฏบิ ัตงิ านจะตอ้ งสวมใส่เขม็ ขัดนริ ภยั และสายชว่ ยชวี ิตตลอด 9

รปู ท่ี 7 แสดงลกั ษณะของปนั้ จ่ันที่ต้องจดั ทำพืน้ ชนิดกนั ลื่น ราวกันตกและแผงกนั ตกระดบั พื้น 10

รูปที่ 8 แสดงลกั ษณะการตดิ ตั้งถงั ดบั เพลงิ ทต่ี อ้ งใหม้ ปี ระจำรถและอยใู่ นตำแหนง่ ท่ีใชง้ านไดส้ ะดวก 10

รปู ท่ี 9 แสดงลกั ษณะของปั้นจน่ั ท่ตี อ้ งตดิ ตง้ั บนฐานทม่ี ่ันคงและต้องมีวศิ วกรเปน็ ผรู้ ับรอง 11

รูปที่ 10 แสดงชดุ Upper limit switch ซงึ่ ต้องตดิ ตัง้ ไว้และใชง้ านได้ตามปกติ 11

รูปที่ 11 แสดงชุด Overload limit switch ซงึ่ ต้องตดิ ต้ังไวแ้ ละใช้งานไดต้ ามปกติ 12
รูปที่ 12 แสดงลักษณะของการจัดให้มที ่ีครอบปิดทอ่ ไอเสียซึง่ มีความรอ้ นเป็นอันตราย 12
รูปท่ี 13 แสดงลักษณะการจดั เกบ็ วัตถไุ วไฟเพอ่ื ปอ้ งกันอันตรายที่เกดิ จากการทำงานของป้นั จนั่ 13

รูปท่ี 14 แสดงลักษณะของป้นั จนั่ ท่ีชำรดุ เสียหายและอยูใ่ นสภาพที่ไมป่ ลอดภัยใหร้ ะงบั การใช้ 13

รปู ท่ี 15 แสดงลกั ษณะการดดั แปลงแก้ไขส่วนของปัน้ จัน่ ซงึ่ จะมผี ลตอ่ การรบั นำ้ หนกั 14

รูปที่ 16 แสดงลักษณะการตดิ ตัง้ สญั ญาณเสียงและสญั ญาณไฟซ่งึ ต้องจัดใหม้ ที ีป่ ัน้ จนั่ 14

รูปท่ี 17 แสดงปา้ ยบอกพิกดั นำ้ หนกั ซงึ่ ตอ้ งมแี สดงไวท้ ป่ี ้ันจน่ั และรอกตะขอใหเ้ ห็นชัดเจน 15

รปู ที่ 18 แสดงการกนั้ เขตอนั ตรายและเครื่องหมายแสดงเขตอนั ตรายท่ปี น้ั จ่นั ทำงานอยู่ 16

รปู ท่ี 19 แสดงการใชส้ ญั ญาณมอื สำหรบั ปัน้ จ่นั ชนิดอยกู่ บั ที่ 17

รปู ที่ 20 แสดงการใชส้ ัญญาณมอื สำหรบั ปั้นจั่นชนดิ เคลอื่ นท่ี 18

รูปท่ี 21 แสดงการใช้สญั ญาณมือสำหรบั ป้นั จั่นชนดิ เคลอื่ นท่ี (ต่อ) 19

รูปที่ 22 แสดงการเว้นระยะห่างของรถป้นั จน่ั เมือ่ ต้องปฏบิ ตั งิ านใกลส้ ายไฟฟ้าแรงสงู 20

จ

สารบญั รปู ภาพ (ต่อ)

หน้า

รูปท่ี 23 แสดงรถปัน้ จ่ันทำงานใกลก้ ับเสาสงคลน่ื โทรคมนาคมจะตอ้ งตอ่ ลงดนิ 22
รปู ที่ 24 แสดงการให้สญั ญาณกันระหว่างผ้บู งั คับปนั้ จน่ั กบั ผ้ใู หส้ ัญญาณ 23
รูปที่ 25 แสดงการตดิ ตั้งยึดรถปน้ั จน่ั ทม่ี ่ันคงและเอกสารรับรองโดยวิศวกร 25
รปู ที่ 26 แสดงปา้ ยบอกพกิ ดั ยกน้ำหนักอย่างปลอดภัยที่ติดต้งั ชดั เจนอยบู่ นแขนบูมรถป้นั จนั่ 26
รูปท่ี 27 แสดงตารางยกสงิ่ ของ, มมุ องศาและระยะของแขนบมู ท่ีตอ้ งมีตดิ ตง้ั เหน็ ได้อยา่ งชดั เจน 26
รปู ที่ 28 แสดงการจดั ทำแผนการยกก่อนทำการยกส่ิงของ 28
รปู ท่ี 29 แสดงการสึกของลวดสลงิ เส้นนอกหนง่ึ ในสามของเสนผานศนู ยกลางเสนลวด 29
รูปท่ี 30 แสดงลวดสลงิ ทข่ี มวด, ถกู บดกระแทกแบนแตกและบิดตวั แตกเกลยี ว 29
รูปที่ 31 แสดงสภาพของลวดสลงิ ทส่ี ึกจนมีเสนผานศูนยกลางเลก็ ลงเกนิ รอยละ ๕ ของเสนผานฯ 30
รูปท่ี 32 แสดงสภาพของลวดสลิงทถี่ ูกความรอ้ นทำลายและเปน็ สนมิ มากจนเหน็ ได้ชดั 30
รูปที่ 33 แสดงสภาพของลวดสลงิ ทถี่ กู กดั กรอ่ นชำรุดมากตามสภาพจนเห็นไดช้ ัด 30
รปู ที่ 34 แสดงลวดสลิงเคลือ่ นทีท่ ีต่ ้องมคี า่ ความปลอดภัยไม่นอ้ ยกวา่ 5 31
รปู ที่ 35 แสดงลวดสลิงยดึ โยงท่ีต้องมีคา่ ความปลอดภยั ไม่น้อยกว่า 3.5 31
รปู ท่ี 36 แสดงตวั เลขชเ้ี ปรียบเทียบอตั ราส่วนระหว่างเสนผานฯ ของรอกกบั เสน้ ผ่านฯ ของลวดสลงิ 32
รูปท่ี 37 แสดงค่าความปลอดภยั ของอุปกรณ์ที่ใช้กบั การยกของปัน้ จ่นั 33
รูปท่ี 38 แสดงลกั ษณะของวัสดุทมี่ ีความทนทานและอ่อนตวั มารองรบั จดุ ท่ีมกี ารสัมผสั 33
รปู ท่ี 39 แสดงลกั ษณะมุมองศาในการยกวัสดแุ ละประสิทธภิ าพที่ลดลงกับมุมในการยกต่างๆ 34
รปู ที่ 40 แสดงลกั ษณะของตะขอที่มกี ารบดิ ตวั ไปจากแนวกลาง 35
รูปท่ี 41 แสดงลกั ษณะการถ่างออกของปากตะขอ 35
รูปท่ี 42 แสดงลกั ษณะการสกึ หรอทท่ี ้องของตะขอ 36
รปู ที่ 43 แสดงลักษณะของการแตกและรา้ วของตะขอ 36

สารบญั รปู ภาพ (ต่อ) ฉ

รปู ท่ี 44 แสดงลกั ษณะของตะขอและห่วงยกทม่ี ีการเสียรปู ทรง, สกึ หรอ หน้า
รปู ที่ 45 แสดงลกั ษณะเส้น tilting line
รูปท่ี 41 แสดงข้อมลู เครน HIAB 1165 37
รปู ท่ี 42 แสดงขอ้ มูลรถทใี่ ช้ติดเครน 41
รปู ที่ 43 แสดงตัวอย่างภาพรา่ งตัวรถและ loader 42
รปู ท่ี 44 แสดงตัวอยา่ งภาพรา่ งตัวรถและ loader 43
รปู ท่ี 50 แสดงตัวอย่างภาพร่างตัวรถและ loader 43
รูปที่ 51 แสดงระยะทวี่ ัดไดแ้ ละนำ้ หนักโหลดทกี่ ระทำ 44
รูปท่ี 5 แสดงตารางการคำนวณ stabilizing moment 44
รปู ท่ี 6 แสดงตารางการคำนวณ tilting moment 45
รูปที่ 7 แสดงตัวอยา่ งการคำนวณ axle load and payload 45
รูปท่ี 8 แสดงระยะและน้ำหนกั ของ loader 45
รปู ท่ี 9 แสดงระยะและน้ำหนกั ของ oil, pumps and etc. 46
รปู ท่ี 10 แสดงตารางการกระจายโหลดบนเพลา 47
รูปที่ 11 แสดงโหลดจากแทน่ วาง 48
รูปที่ 12 แสดงระยะ A 49
รปู ท่ี 60 แสดงระยะ A และ L 49
รปู ท่ี 13 แสดงโจทยก์ ารคำนวณแรงกดที่ขาเครน 50
รปู ที่ 14 แสดง free body diagram 50
รปู ที่ 15 แสดงการแทนคา่ สมการสมดุลโมเมนต์ของวตั ถุ 51
รูปที่ 16 แสดงตวั อย่าง load chart 52
53
54

สารบัญรูปภาพ (ตอ่ ) ช

รูปที่ 65 แสดงตวั อย่างการเสียหายของเครน หนา้
รปู ท่ี 66 แสดงตวั อย่างการเสียหายของเครน
รปู ที่ 67 แสดงลกั ษณะการเสยี หายด้วยตวั หนา 55
รปู ท่ี 1 แสดงลกั ษณะการเสียหายด้วย * 56
รูปที่ 69 แสดงตาราง load chart ของ jib 57
รูปท่ี 70 แสดง load chart กรณีมี jib 58
รปู ท่ี 71 ตารางแสดงจำนวน Part of lines 58
รปู ที่ 72 แสดง load chart ของสลงิ 59
รูปท่ี 2 แสดงตัวอยา่ งการนบั deductions 61
รูปที่ 3 แสดงตวั อยา่ งการนบั deductions 62
รูปท่ี 75 แสดงสว่ นประกอบตา่ งๆ ของหมวกนิรภัย 64
รปู ท่ี 76 แสดงลักษณะของอปุ กรณป์ อ้ งกันอนั ตรายใบหน้าและดวงตาตา่ งๆ 64
รปู ท่ี 77 แสดงลกั ษณะของหนา้ กากกรองอนภุ าคแบบต่างๆ 86
รูปท่ี 78 แสดงลกั ษณะของหน้ากากกรองสารเคมี 88
รปู ที่ 79 แสดงลกั ษณะของหนา้ กากชนิดสง่ อากาศจากภายนอกเข้าไป 90
รูปที่ 80 แสดงลกั ษณะของทอ่ี ุดหเู พอ่ื ลดเสยี งดัง 91
รูปท่ี 81 แสดงลกั ษณะของที่อุดหลู ดเสยี งท่ีเป็นแบบครอบ 92
รปู ท่ี 82 แสดงลกั ษณะของถุงมือประเภทต่างๆ 93
รปู ท่ี 83 แสดงลกั ษณะของชดุ อปุ กรณป์ ้องกันอันตรายที่ลำตวั ต่างๆ 94
รปู ท่ี 84 แสดงลกั ษณะของรองเท้านริ ภัยท่ีต้องสวมใสใ่ นขณะปฏิบัติงาน 97
รูปท่ี 85 แสดงลกั ษณะของรองเท้านริ ภัยทีจ่ ะตอ้ งบำรุงรกั ษาหลังการใชง้ าน 98
100
100

ซ

สารบัญรูปภาพ (ตอ่ ) หนา้

รปู ท่ี 86 แสดงลักษณะของเขม็ ขดั นริ ภัยซงึ่ เปน็ อปุ กรณป์ ้องกันอันตรายจากการตกจากท่ีสงู 101
รปู ท่ี 87 แสดงสว่ นประกอบตา่ งๆ ของชดุ อปุ กรณท์ ่ใี ชใ้ นการปฏิบตั ิงานบนทส่ี ูง 102
รปู ที่ 88 แสดงลักษณะของจดุ ยึดเก่ียวของตะขอทไ่ี ม่ควร 103
รูปท่ี 89 แสดงจุดตา่ งๆ ของร่างกายท่ตี อ้ งสวมอปุ กรณป์ ้องกนั อันตราย 104

1การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

สรุปสาระสำคัญกฎกระทรวง[1] กำหนดมาตรฐานในการบรหิ าร จดั การ และ
ดำเนนิ การดา้ นความปลอดภยั อาชีวอนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำงานเกยี่ วกับ
เครอ่ื งจักร ปนั้ จ่นั และหมอ้ น้ำ พ.ศ. 2564

ประกาศในราชกจิ จานเุ บกษา 6 สิงหาคม 2564

➢ กฎกระทรวงนี้ ใหใ้ ช้บงั คบั เมอ่ื พน้ กำหนด 90 วนั นบั แตว่ ันประกาศในราชกจิ จานเุ บกษาเปน็
ต้นไป

➢ ยกเลกิ กฎกระทรวง กำหนดมาตรฐานในการบรหิ ารและการจดั การด้านความปลอดภยั อาชี
วอนามัย และสภาพแวดลอ้ มในการทำงานเก่ยี วกับเครอื่ งจกั ร ปั้นจ่นั และหม้อน้ำ พ.ศ.
2552

➢ กำหนดคำนยิ ามของ เคร่อื งจักร เครอ่ื งป้องกันอนั ตรายจากเครอื่ งจกั ร เคร่ืองปมั๊ โลหะ รถยก
ลฟิ ต์โดยสาร ลิฟต์ขนส่งวัสดุ เคร่ืองจกั รสำหรบั ใช้ในการยกคนข้ึนทำงานบนทสี่ งู รอก ปนั้ จนั่
ปนั้ จนั่ ชนดิ อยกู่ บั ที่ ปัน้ จั่นชนิดเคลื่อนที่ ลวดสลิง คา่ ความปลอดภยั ผบู้ งั คบั ป้ันจนั่ ผู้ให้
สญั ญาณแกผ่ ูบ้ งั คับปั้นจั่น ผ้ยู ดึ เกาะวสั ดุ ผู้ควบคุมการใช้ปน้ั จัน่ หม้อนำ้ หมอ้ ต้มท่ใี ช้
ของเหลวเป็นส่อื นำความรอ้ น ภาชนะรบั ความดนั ภาชนะบรรจกุ ๊าซทนความดนั ผู้ควบคุม
หม้อน้ำหรอื หม้อตม้ ทใ่ี ชข้ องเหลวเป็นสอื่ นำความรอ้ น การตรวจสอบ การทดสอบ และ
วศิ วกร

➢ การแจง้ การใช้งานหรือยกเลกิ การใช้งานหม้อน้ำ หม้อตม้ ทีใ่ ชข้ องเหลวเป็นส่ือนำความรอ้ น
หรอื ภาชนะรบั ความดัน การแจง้ ผลการทดสอบความปลอดภยั ในการใชห้ มอ้ นำ้ ประจำปี
และการแจ้งผลการทดสอบความปลอดภัยในการใชห้ มอ้ ต้มท่ีใชข้ องเหลวเปน็ ส่อื นำ้ ความ
รอ้ นประจำปี สามารถดำเนนิ การทางสอื่ อเิ ลก็ ทรอนิกส์ได้

➢ ให้นายจ้างจัดทำคู่มือการใช้งานเปน็ ลายลกั ษณอ์ ักษรหรอื อาจทำในรปู แบบข้อมูล
อิเลก็ ทรอนกิ สไ์ ด้

➢ กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั เคร่ืองจกั ร ป้ันจน่ั และหมอ้ นำ้

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จ่นั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

2การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

- ข้อ 6-21 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั เครอื่ งจักรท่วั ไป
- ขอ้ 22-25 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั เครื่องป๊ัมโลหะ
- ขอ้ 26-33 กำหนดความปลอดภัยในการทำงานกบั เครื่องเช่ือมไฟฟา้ และเคร่อื งเช่ือมก๊าซ
- ข้อ 34-42 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั รถยก
- ขอ้ 43-48 กำหนดความปลอดภัยในการทำงานกบั ลฟิ ต์
- ขอ้ 49-54 กำหนดความปลอดภัยในการทำงานเคร่ืองจักรสำหรบั ใชใ้ นการยกคนข้นึ ทำงาน
บนทส่ี งู
- ขอ้ 55 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกับรอก
- ข้อ 56-72 กำหนดความปลอดภัยในการทำงานกบั ปั้นจนั่ ท่วั ไป
- ข้อ 73-75 กำหนดความปลอดภัยในการทำงานกบั ปัน้ จน่ั เหนือศรี ษะและปัน้ จัน่ ขาสงู
- ขอ้ 76-81 กำหนดความปลอดภัยในการทำงานกบั ปน้ั จนั่ หอสงู
- ขอ้ 82-85 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั รถปนั้ จน่ั และเรือปั้นจน่ั
- ข้อ 86-92 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั อปุ กรณ์ทใี่ ช้เกีย่ วกบั ป้ันจั่น
- ข้อ 93-106 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั หมอ้ นำ้ หมอ้ ตม้ ทีใ่ ชข้ องเหลวเป็นส่ือ
นำความ รอ้ นภาชนะรบั ความดัน และภาชนะบรรจุก๊าซทนความดนั
- ข้อ 107-109 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั หมอ้ น้ำ
- ข้อ 110-112 กำหนดความปลอดภัยในการทำงานกบั หมอ้ ตม้ ทีใ่ ช้ของเหลวเปน็ สื่อนำความ
รอ้ น
- ขอ้ 113-115 กำหนดความปลอดภัยในการทำงานกบั ภาชนะรับความดัน
- ขอ้ 116-118 กำหนดความปลอดภยั ในการทำงานกบั ภาชนะบรรจกุ า๊ ซทนความดนั

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกยี่ วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จนั่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

3การไฟฟ้าส่วนภมู ภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

- ขอ้ 119- 120 การคุม้ ครองความปลอดภยั ส่วนบุคคล กำหนดอุปกรณ์คุ้มครองความ
ปลอดภยั ส่วนบคุ คล
➢ บทเฉพาะกาล
- ใหว้ ศิ วกร (ผซู้ ่งึ ไดร้ บั ใบอนญุ าตเป็นผปู้ ระกอบวิชาชีพวศิ วกรรมควบคุมตามกฎหมายว่าดว้ ย
วศิ วกร) เปน็ ผทู้ ดสอบการดำเนนิ การตามข้อ 45 ขอ้ 54 ข้อ 55 ขอ้ 57 ข้อ 58 ขอ้ 63 ข้อ
105 ขอ้ 107 ขอ้ 109 ขอ้ 110 ขอ้ 111 ข้อ 113 และข้อ 114 จนกว่าจะได้มบี ุคคลซง่ึ ข้ึน
ทะเบยี นตามมาตรา 9 หรือนิตบิ ุคคลซ่ึงได้รบั ใบอนญุ าตตามมาตรา 11 แห่งพระราชบัญญัติ
ความปลอดภยั อาชวี อนามยั และสภาพแวดลอ้ มในการทำงาน พ.ศ. 2554 แลว้ แต่กรณี

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกย่ี วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เคร่ืองจักร ป้นั จนั่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

4การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

รายละเอยี ดกฎกระทรวงวา่ ด้วยการทำงานเกีย่ วกบั ป้ันจ่ัน พ.ศ. 2564
หมวดท่ี 2 ปั้นจั่น
ส่วนที่ 1 บททว่ั ไป

ขอ ๕๖ ในการประกอบ[2] การติดตั้ง การทดสอบ การใช การซอมแซม การบํารุงรักษา การ
ตรวจสอบ การร้ือถอนปนจ่ันหรืออุปกรณอ่ืนของปนจั่น นายจางตองปฏิบัติตามรายละเอียด
คุณลักษณะและคูมอื การใชงานท่ีผูผลติ กําหนดไว

รปู ท่ี 1 ลักษณะของหนังสือคมู่ ือท่ีนายจา้ งต้องจัดไว้ให้มี
(ท่มี า : http://www.ce.kmutt.ac.th/home/sites/default/files)

หากไมมีรายละเอียดคุณลักษณะและคูมือการใชงาน ดังกลาว นายจางตองดําเนินการให
วิศวกรเปนผูจัดทํารายละเอียดคุณลักษณะและคูมือการใชงานเปนหนังสือและตองมีสําเนา
เอกสารดงั กลาวไวใหพนกั งานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได้

➢ การทำงานเกยี่ วกบั ปนั้ จ่นั ฯ
- ทำตามสเปค / คูม่ อื ป้นั จั่น
- ไมม่ ี >> ใหว้ ศิ วกรกำหนด

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ียวกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จัน่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

5การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๕๗ นายจางตองจัดใหมีการทดสอบการติดตั้งปนจั่นเมื่อติดตั้งเสร็จตามรายละเอียด
คุณลักษณะและคูมอื การใชงานตามขอ ๕๖ ตามแบบที่อธบิ ดีประกาศกําหนดและตองมีสําเนา
เอกสาร การทดสอบไวใหพนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได
➢ ก่อนใชง้ านปนั้ จ่นั

- ทดสอบและตรวจสอบการติดต้งั
- ตามสเปค/คู่มอื ของผผู้ ลิต
- จัดทำรายงาน
- โดยวศิ วกร

รูปที่ 2 ลกั ษณะแบบฟอรม์ ที่ใช้ในการตรวจและเกบ็ ไวใ้ ห้พนกั งานตรวจสอบความปลอดภัยตรวจสอบ

(ที่มา : https://www.svs-mechanical.com/14638849/crane-inspector)

➢ ข้อบังคับสภาวิศวกรฯ สาขาวศิ วกรรมเคร่ืองกล พ.ศ. ๒๕๕๑ (ใบประกอบวิชาชพี
วิศวกรรมเครือ่ งกล)

- ประเภทวฒุ วิ ศิ วกร, สามญั วศิ วกร – ตรวจสอบได้ทุกประเภท ทกุ ขนาด

- ประเภทภาคีวิศวกร – ตรวจสอบไดเ้ ฉพาะเครือ่ งจักรกลไมเ่ กนิ ๑๐๐ กโิ ลวตั ต์ต่อเครอื่ ง

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เคร่ืองจักร ป้นั จัน่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

6การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ในกรณที ีม่ ีการหยุดใชงานปนจ่นั ตง้ั แตหกเดือนขนึ้ ไปกอนนําปนจน่ั มาใชงานใหมนายจางตอง
ดาํ เนินการตามวรรคหนงึ่ ดวย โดยต้องจัดใหม้ กี ารทดสอบและการตรวจสอบใหมก่ อ่ นนำมาใชง้ านใหม่

รูปท่ี 3 แสดงการทดสอบรถป้ันจน่ั ใหม่ตามมาตรฐานในกรณหี ยดุ ใชง้ านหกเดอื น
(ท่มี า : https://www.rapeekulcrane.com)

ขอ ๕๘ นายจางตองจดั ใหมกี ารทดสอบสวนประกอบและอุปกรณของปนจั่นอยางนอยปละหนึง่ คร้ัง
ตามประเภทและลักษณะของงาน ตามที่กําหนดไวในรายละเอียดคุณลักษณะและคูมือการใชงาน
ตามขอ ๕๖ ตามแบบท่ีอธบิ ดีประกาศกําหนดและตองมีสําเนาเอกสารการทดสอบไวให้พนักงาน
ตรวจความปลอดภยั ตรวจสอบได

➢ ดูจากประกาศกรมสวัสดกิ ารและคุ้มครองแรงงาน เร่ืองหลกั เกณฑ์และวธิ ีการทดสอบ
ส่วนประกอบและอปุ กรณข์ องปัน้ จ่นั พ.ศ. ๒๕๕๔

➢ สรปุ ประเด็นสำคญั หลกั เกณฑ์และวธิ ีการทดสอบปน้ั จ่นั
(๑) การทดสอบการรบั น้ำหนัก
(ก) ปัน้ จ่ันใหม่ กอ่ นจะนาํ มาใชง้ านใหท้ ดสอบการรบั น้ำหนกั ดงั น้ี
๑) ขนาดไม่เกิน ๒๐ ตนั ใหท้ ดสอบการรบั น้ำหนกั ที่ ๑ เทา่ แตไ่ มเ่ กนิ ๑.๒๕ เทา่ ของ
พิกัดยกอยา่ งปลอดภัย
๒) ขนาดมากกวา่ ๒๐ ตนั แต่ไมเ่ กิน ๕๐ ตัน ใหท้ ดสอบการรับน้ำหนกั เพิม่ อกี ๕ ตนั

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกย่ี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จัน่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

7การไฟฟ้าส่วนภมู ิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

จากพกิ ดั ยกอยา่ งปลอดภยั
(ข) ป้นั จั่นทใี่ ช้งานแล้ว ใหท้ ดสอบการรับน้ำหนกั ที่ ๑.๒๕ เท่าของน้ำหนกั ท่ีใช้งานจริงสงู สุด
โดยไมเ่ กินพิกดั ยกอยา่ งปลอดภัยตามทผี่ ผู้ ลิตกาํ หนด กรณไี ม่มีพิกดั ยกอยา่ งปลอดภัยทผี่ ผู้ ลติ
กําหนดให้ทดสอบการรับน้ำหนกั ตามท่ีวศิ วกรกําหนด
(๑) น้ำหนกั ที่ใชท้ ดสอบการยก อาจใช้การทดสอบด้วยน้ำหนกั จรงิ หรือทดสอบด้วยน้ำหนัก
จําลอง (Load Simulation)
(๒) การวัดขนาดและเสน้ ผา่ นศนู ย์กลางใหใ้ ชเ้ ครอ่ื งมอื ทมี่ คี วามละเอยี ดในการวดั ไมน่ อ้ ยกว่า
๐.๑ มิลลเิ มตร
(๓) การตรวจสอบแนวเชอื่ มใหด้ าํ เนนิ การโดยวิธตี รวจพินจิ ดว้ ยสายตา หรอื โดยวิธีอืน่ ท่ี
เหมาะสมนายจ้างต้องจัดให้มเี อกสารทม่ี ขี อ้ มลู รายการทดสอบส่วนประกอบและอุปกรณส์ าํ หรบั
ป้นั จนั่ โดยมีวิศวกรเครือ่ งกลเปน็ ผู้รบั รอง ภาพถ่ายของวิศวกรขณะทดสอบ
และสําเนาใบอนญุ าตประกอบวชิ าชีพวิศวกรรมควบคุม และเกบ็ ไว้เปน็ หลักฐานให้พนักงาน
ตรวจแรงงานตรวจสอบได้

➢ สรปุ ความถ่ึในการทดสอบปัน้ จน่ั ตามกฎหมาย

ตารางที่ 1 ความถใ่ี นการทดสอบป้นั จนั่ ท่ใี ชใ้ นงานกอ่ สร้าง, ปัน้ จนั่ เคลอื่ นที่ Mobile Crane

ปน้ั จน่ั ในงานก่อสรา้ ง < 3 ตัน > 3 ตัน
ปนั้ จ่นั เคลื่อนท่ี Mobile Crane

ความถี่ในการทดสอบสว่ นประกอบและอปุ กรณ์ของป้นั จน่ั (ปจ.2) 6 เดือน/ครงั้ 3 เดือน/ครง้ั

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกย่ี วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เครื่องจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

8การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ตารางท่ี 2 ความถีใ่ นการทดสอบปัน้ จั่นทอ่ี ยู่กับท่ี, ปนั้ จน่ั เหนือศรษี ะ (Overhead Crane)

ปั้นจ่ันอย่กู บั ที่ ปน้ั จน่ั อยู่กบั ที่ชนิดอน่ื < 1 ตัน 1-3 ตัน 3-50 ตนั > 50 ตัน

ปน้ั จน่ั เหนือศรีษะ (Overhead
Crane)

ความถ่ีในการทดสอบส่วนประกอบ - 1 ป/ี ครั้ง 6 เดอื น/ครัง้ 3 เดือน/คร้ัง
และอุปกรณ์ของป้นั จ่ัน (ปจ.1)

ขอ ๕๙ ในการทํางานเกี่ยวกบั ปนจ่ัน นายจางตองปฏิบัติ ดังตอไปนี้
(๑) ควบคุมใหมีลวดสลงิ เหลอื อยใู นมวนลวดสลงิ ไมนอยกวาสองรอบตลอดเวลาทป่ี นจ่ันทาํ งาน

รูปท่ี 4 แสดงระหว่างการทำงานจะต้องมลี วดสลงิ เหลอื อยใู นมวนลวดสลงิ ไมนอยกวาสองรอบตลอด
(ทีม่ า : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

(๒) จดั ใหมชี ุดล็อคปองกันลวดสลงิ หลุดจากตะขอของปนจ่นั และทาํ การตรวจสอบใหอยใู นสภาพที่ใช
งานไดอยางปลอดภยั

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกีย่ วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เคร่ืองจักร ป้นั จน่ั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

9การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

รปู ท่ี 5 แสดงตะขอซงึ่ ต้องมชี ุดลอ็ คป้องกันลวดสลงิ หลดุ จากตะขอในการใชง้ าน
(ท่มี า : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

(๓) จัดใหมที ่ีครอบปดหรือก้ันสวนทีห่ มนุ รอบตัวเอง สวนที่เคลื่อนไหวไดหรอื สวนที่อาจเปนอนั ตราย
ของปนจ่ันและใหสวนที่เคล่ือนที่ของปนจั่นหรือสวนที่หมุนไดของปนจั่นอยูหางจากส่ิงกอสรางหรือ
วัตถอุ ่นื ในระยะที่ปลอดภยั

(๔) จดั ใหลูกจางสวมใสเขม็ ขดั นริ ภยั และสายชวยชวี ิตตลอดเวลาทท่ี ํางานบนแขนปนจนั่ หรอื ชุด
สะพาน

รปู ที่ 6 แสดงขณะทำงานบนป้ันจ่นั ผปู้ ฏบิ ตั ิงานจะต้องสวมใส่เขม็ ขัดนริ ภยั และสายชว่ ยชวี ิตตลอด
(ท่มี า : https://fuen.co.th/index.php/2019-01-15-19-37-09/overhaul/ตรวจสภาพเครน)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกี่ยวกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จน่ั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

10การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๕) จัดใหมีพนื้ ชนดิ กันลืน่ ราวกันตกและแผงกันตกระดบั พนื้ สําหรบั ปนจ่ันชนดิ ที่ตองมกี ารจดั ทําพื้น
และทางเดนิ

รปู ท่ี 7 แสดงลกั ษณะของป้นั จัน่ ทต่ี อ้ งจดั ทำพน้ื ชนดิ กนั ล่นื ราวกนั ตกและแผงกันตกระดบั พ้นื
(ทีม่ า : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

(๖) จดั ใหมีเครื่องดบั เพลิงท่ีเหมาะสมและพรอมใชงานไวท่ีหองบงั คบั ปนจน่ั หรอื ตาํ แหนงทส่ี ามารถใช
งานไดสะดวก

รูปท่ี 8 แสดงลกั ษณะการติดตัง้ ถงั ดับเพลงิ ท่ตี ้องให้มปี ระจำรถและอยู่ในตำแหนง่ ท่ีใช้งานไดส้ ะดวก
(ท่ีมา : https://www.namologistics.com/services/firesafety.html)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกยี่ วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เครื่องจักร ป้นั จน่ั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

11การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๗) ติดตั้งปนจั่นบนฐานทม่ี ่ันคงโดยวิศวกรเปนผรู บั รอง

รปู ที่ 9 แสดงลกั ษณะของปัน้ จ่นั ท่ีต้องติดตงั้ บนฐานท่มี น่ั คงและตอ้ งมวี ิศวกรเปน็ ผรู้ บั รอง
(ทมี่ า : http://mybuilt.blogspot.com/2015/02/tower-crane-scm-d160.html)
(๘) จัดใหมกี ารติดตง้ั ชดุ ควบคมุ การทาํ งานเมอ่ื ยกวัสดขุ ้นึ ถงึ ตําแหนงสงู สดุ (upper limit switch)
ทใี่ ชงานไดตามปกติ

รปู ท่ี 10 แสดงชุด Upper limit switch ซ่ึงตอ้ งติดตง้ั ไวแ้ ละใชง้ านได้ตามปกติ
(ทมี่ า : https://www.plmcat.com/pipeline-solutions/pipeline-safety/load)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกีย่ วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จ่ัน และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

12การไฟฟ้าส่วนภมู ภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๙) จัดใหมชี ุดควบคมุ พิกัดน้ำหนกั ยก (overload limit switch) ท่ใี ชงานไดตามปกติ

รปู ท่ี 11 แสดงชดุ Overload limit switch ซง่ึ ต้องติดตง้ั ไวแ้ ละใช้งานได้ตามปกติ
(ท่ีมา : https://www.kito.co.jp/en/products_en/region/asia/rk/eh/excel_ER2)

ขอ ๖๐ ในการทํางานเก่ยี วกบั ปนจนั่ ทใี่ ชเคร่ืองยนต นายจางตองปฏบิ ตั ิ ดังตอไปนี้

(๑) จัดใหมีที่ครอบปดหรอื ฉนวนหมุ ทอไอเสีย

รปู ท่ี 12 แสดงลกั ษณะของการจัดใหม้ ที ี่ครอบปดิ ทอ่ ไอเสียซึ่งมีความรอ้ นเปน็ อนั ตราย
(ทม่ี า : https://twitter.com/heavyliftcranes/status)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกยี่ วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จน่ั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

13การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๒) จัดใหมถี งั เก็บเชอื้ เพลงิ และทอสงเช้ือเพลิงติดตั้งอยใู นลกั ษณะทีจ่ ะไมเกดิ อันตรายเมอ่ื เชอ้ื เพลงิ หก
ลน หรอื ร่วั ออกมา
(๓) จัดใหมมี าตรการในการเกบ็ และเคลือ่ นยายเชอ้ื เพลงิ สํารองดวยความปลอดภยั
ขอ ๖๑ นายจางตองเคล่อื นยายวตั ถไุ วไฟออกจากบรเิ วณท่ีใชปนจั่น เวนแตกรณที ่ีไมสามารถเคลอื่ น
ยายได นายจางตองจดั ใหมีมาตรการปองกันอนั ตรายทเ่ี หมาะสมกอนใหลูกจางปฏบิ ตั งิ าน

รูปท่ี 13 แสดงลกั ษณะการจดั เกบ็ วตั ถุไวไฟเพื่อปอ้ งกันอนั ตรายท่ีเกดิ จากการทำงานของปั้นจนั่
(ที่มา : https://www.thaihealth.or.th/Content/2986-เตือนสถานประกอบการจดั เก็บสารเคมี)
ขอ ๖๒ นายจางตองไมใหลกู จางใช

- ปนจ่ันท่ชี ํารุดเสียหายหรือ
- ปน้ั จ่นั ท่ีอยใู นสภาพที่ไมปลอดภัย

รูปที่ 14 แสดงลักษณะของป้ันจ่ันทช่ี ำรดุ เสียหายและอยใู่ นสภาพทไ่ี มป่ ลอดภยั ใหร้ ะงบั การใช้
(ที่มา : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกีย่ วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เครื่องจักร ป้นั จ่นั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

14การไฟฟ้าส่วนภมู ิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๖๓ หา้ มนายจ้างกระทำอนั อาจกอ่ ใหเ้ กิดอนั ตรายได้ ดังน้ี
- ห้ามดัดแปลงปน่ั จน่ั หรอื แกไ้ ขสว่ นหน่ึงส่วนใดของป่ันจัน่ ในสว่ นทเ่ี กยี่ วข้องกับโครงสรา้ งทีม่ ี

ผลต่อการรบั นำ้ หนกั หรือยินยอมให้ลกู จา้ งหรอื ผู้อน่ื กระทำการเช่นว่าน้นั
- ถ้าจำเป็นตอ้ งดัดแปลงสว่ นทเี่ กย่ี วข้องกบั โครงสร้างที่มผี ลตอ่ การรับนำ้ หนัก นายจางต้อง

จัดใหมกี ารคาํ นวณทางวศิ วกรรมพรอมกับจัดใหมีการทดสอบและตองมสี ําเนาเอกสารการทดสอบไว
ใหพนักงานตรวจความปลอดภยั ตรวจสอบได

รปู ที่ 15 แสดงลกั ษณะการดดั แปลงแกไ้ ขส่วนของปั้นจัน่ ซงึ่ จะมผี ลต่อการรับนำ้ หนกั
(ทมี่ า : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

ขอ ๖๔ นายจางตองจัดใหมสี ัญญาณเสียงและแสงไฟเตือนภัยตลอดเวลาทป่ี นจั่นทํางาน โดยตดิ ตงั้ ไว
ใหเหน็ และไดยนิ ชัดเจน

รปู ท่ี 16 แสดงลกั ษณะการติดตง้ั สญั ญาณเสยี งและสญั ญาณไฟซึ่งต้องจัดใหม้ ที ่ีปั้นจัน่
(ทมี่ า : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

15การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๖๕ นายจางตองจดั ใหมปี ายบอกพกิ ดั น้ำหนักยกไวทป่ี นจ่ันและรอกของตะขอ พรอมทง้ั ตดิ ตง้ั
ปายเตือนใหระวงั อันตรายทล่ี กู จางเห็นไดชัดเจน

รูปท่ี 17 แสดงปา้ ยบอกพกิ ัดน้ำหนักซงึ่ ต้องมีแสดงไว้ท่ปี ้ันจน่ั และรอกตะขอใหเ้ หน็ ชดั เจน
(ที่มา : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

สําหรบั ปนจ่นั ชนดิ เคล่ือนทแ่ี ละปนจั่นชนดิ อยกู บั ท่ีทีม่ พี กิ ัดยกหลายพกิ ดั นายจางตองจัดใหมี
ตารางการยกสง่ิ ของตามทผี่ ผู ลติ กําหนด โดยติดประกาศไวใหเห็นไดชัดเจน

ขอ ๖๖ นายจางตองจัดทํา
- เสน้ แสดงเขตอันตราย
- เครื่องหมายแสดงเขตอนั ตราย หรือเครื่องกน้ั เขตอนั ตรายในเส้นทางที่มกี ารใชป้ ้นั จัน่

เคลื่อนยา้ ยส่ิงของ

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกย่ี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จัน่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

16การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

รูปท่ี 18 แสดงการก้ันเขตอันตรายและเครื่องหมายแสดงเขตอนั ตรายทป่ี ั้นจน่ั ทำงานอยู่
(ที่มา : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

ขอ ๖๗ นายจางตองจดั ใหมี
- คมู ือการใชสัญญาณส่ือสารระหวางผปู ฏิบตั ิงานเกี่ยวกบั ปนจนั่
- กรณีท่กี ารใชสญั ญาณตามวรรคหนึ่งเปนการใชสัญญาณมอื นายจางตองจัดใหมรี ูปภาพ

หรือคมู อื การใชสญั ญาณมอื ตามมาตรฐาน ASME หรือมาตรฐานอ่ืนทเี่ ทียบเทาตามแบบทอ่ี ธิบดี
ประกาศ

- ตดิ ไวทจ่ี ุดหรอื ตําแหนงท่ลี กู จางผปู ฏบิ ตั งิ านเหน็ ไดชดั เจน

➢ ดูจากประกาศกรมสวัสดกิ ารและคมุ้ ครองแรงงาน เร่อื งกำหนดรูปภาพการใชส้ ญั ญาณมอื ในการ
ส่ือสารระหว่างผปู้ ฏิบตั งิ านเกยี่ วกบั ปน้ั จนั่ พ.ศ. ๒๕๕๓

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ียวกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เครื่องจักร ป้นั จนั่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

17การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

➢ ป้นั จ่ันชนิดอยู่กบั ท่ี

รปู ที่ 19 แสดงการใช้สญั ญาณมอื สำหรบั ป้นั จ่ันชนดิ อยู่กบั ที่
(ทมี่ า : https://www.safetechthailand.net/articledetail.asp?id=35326)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกีย่ วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จ่นั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

18การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

➢ ปั้นจ่นั ชนดิ เคลื่อนท่ี

รูปท่ี 20 แสดงการใช้สัญญาณมอื สำหรบั ปน้ั จ่ันชนิดเคลือ่ นที่
(ที่มา : https://www.safetechthailand.net/articledetail.asp?id=35326)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกยี่ วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จน่ั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

19การไฟฟ้าส่วนภมู ิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

➢ ปั้นจ่นั ชนดิ เคลอ่ื นท่ี (ต่อ)

รปู ท่ี 21 แสดงการใช้สัญญาณมอื สำหรับปน้ั จ่ันชนิดเคลอื่ นที่ (ตอ่ )
(ที่มา : https://www.safetechthailand.net/articledetail.asp?id=35326)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จ่ัน และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

20การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๖๘ ในกรณีท่ีมีการตดิ ต้ังหรือใชปนจั่นใกลสายไฟฟาหรืออุปกรณไฟฟาท่ีมีแรงดันไฟฟานายจาง
ตองควบคมุ ดูแลใหลูกจางปฏิบตั ิ ดงั ตอไปน้ี

รปู ท่ี 22 แสดงการเวน้ ระยะหา่ งของรถปั้นจัน่ เมอื่ ตอ้ งปฏบิ ตั งิ านใกลส้ ายไฟฟ้าแรงสูง
(ท่ีมา : https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fyellow.co.th%2Fpage)

(๑) ในกรณที ีใ่ ชปนจน่ั ยกวัสดุ ใหมรี ะยะหางระหวางสายไฟฟาหรืออปุ กรณไฟฟาที่มีแรงดนั ไฟฟ้า
กับสวนหนึง่ สวนใดของปนจ่นั หรือสวนหน่งึ สวนใดของวัสดุที่ปนจน่ั กาํ ลังยก ดังตอไปนี้

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกย่ี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เคร่ืองจักร ป้นั จนั่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

21การไฟฟ้าส่วนภมู ภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ตารางท่ี 3 กรณที ่ีใชป้ ัน้ จน่ั ยกวสั ดใุ กลส้ ายไฟฟา้

กรณที ่ี 1 : ในกรณีที่ใชป้ ัน้ จน่ั ยกวสั ดใุ กลส้ ายไฟฟา้

แรงดันไฟฟ้า ระยะห่างระหวา่ งสายไฟฟ้ากับป้นั จัน่

ไมเ่ กิน 69 กโิ ลโวลต์ ไมน่ ้อยกวา่ 3.1 เมตร

เกนิ 69 กิโลโวลต์ แตไ่ ม่เกิน 115 กิโลโวลต์ ไมน่ อ้ ยกว่า 3.3 เมตร

เกิน 115 กิโลโวลต์ แต่ไมเ่ กิน 230 กิโลโวลต์ ไม่นอ้ ยกว่า 4 เมตร

เกิน 230 กิโลโวลต์ แตไ่ มเ่ กิน 500 กโิ ลโวลต์ ไมน่ อ้ ยกวา่ 6 เมตร

(๒) ในกรณที เี่ คล่ือนยายปนจั่นชนิดเคลื่อนท่โี ดยไมยกวสั ดแุ ละไมลดแขนปนจน่ั ลงใหมีระยะหาง
ระหวางสายไฟฟาหรอื อปุ กรณไฟฟาท่ีมีแรงดันไฟฟากับสวนหนึ่งสวนใดของปนจ่ัน ดังตอไปน้ี

ตารางที่ 4 กรณีทเ่ี คล่ือนย้ายป้ันจน่ั ชนิดเคลื่อนทโี่ ดยไมย่ กวัสดแุ ละไมล่ ดแขนป้นั จ่นั ลง

กรณีที่ 2 : ในกรณที เ่ี คลือ่ นย้ายปนั้ จ่นั ชนดิ เคลื่อนท่โี ดยไมย่ กวัสดุและไมล่ ดแขนป้ันจ่นั ลง

แรงดนั ไฟฟา้ ระยะหา่ งระหว่างสายไฟฟ้ากบั ปัน้ จั่น

ไมเ่ กิน 69 กโิ ลโวลต์ ไมน่ ้อยกวา่ 1.3 เมตร

เกิน 69 กโิ ลโวลต์ แต่ไม่เกนิ 230 กโิ ลโวลต์ ไม่นอ้ ยกวา่ 3 เมตร

เกนิ 230 กโิ ลโวลต์ แตไ่ ม่เกนิ 500 กิโลโวลต์ ไม่น้อยกว่า 5 เมตร

*ในกรณีท่ีไมสามารถปฏิบัติตาม (๑) และ (๒) ไดนายจางตองจัดใหมีมาตรการความปลอดภัย
ที่เพียงพอและไดรับการอนุญาตจากการไฟฟาประจําทองถ่ินที่รับผิดชอบสายไฟฟาน้ันกอนการ
ดําเนินการ

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จนั่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

22การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๖๙ ในกรณที ม่ี ีการตดิ ต้ังหรอื ใชปนจน่ั ใกลเสาสงคลนื่ โทรคมนาคมท่อี าจมกี ระแสไฟฟาเหนย่ี วนาํ
- นายจางตองตอสายตัวนาํ กับปนจนั่ หรอื วสั ดทุ จ่ี ะยกเพ่อื ใหประจุไฟฟาไหลลงดนิ
- การตอลงดนิ ใหเปนไปตามมาตรฐานการติดตง้ั ทางไฟฟาสาํ หรับประเทศไทยทก่ี ําหนดโดย

สมาคมวิศวกรรมสถานแหงประเทศไทยในพระบรมราชปู ถมั ภตามเว็ปไซต์ https://www.coe.or.th

รูปที่ 23 แสดงรถปั้นจนั่ ทำงานใกลก้ บั เสาสงคลน่ื โทรคมนาคมจะต้องตอ่ ลงดิน
(ท่มี า : https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fkccrane)

ขอ ๗๐ นายจางตองปดประกาศวธิ ีการทาํ งานเกย่ี วกบั ปนจน่ั ไวบริเวณที่ลกู จางทํางานเปนภาษาไทย
หรือภาษาอื่นทล่ี ูกจางเขาใจได โดยอยางนอยตองมีรายละเอยี ดเกย่ี วกบั

- การใช้งาน
- การบำรุงรกั ษา
- การใชอุปกรณคมุ ครองความปลอดภัยสวนบคุ คล

ขอ ๗๑ ในกรณที ีผ่ บู งั คับปนจนั่ ไมสามารถมองเห็นจดุ ทท่ี ําการยกสงิ่ ของหรือเคลอ่ื นยายวัสดุ นาย
จางตองจัดใหมผี ใู หสญั ญาณแกผบู งั คับปนจัน่ ตลอดระยะเวลาท่มี ีการใชงาน

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกยี่ วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จนั่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

23การไฟฟ้าส่วนภมู ภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

รปู ท่ี 24 แสดงการให้สญั ญาณกนั ระหว่างผูบ้ งั คับปน้ั จน่ั กบั ผใู้ หส้ ัญญาณ
(ทม่ี า : https://www.google.com/url?sa=i&url)

ขอ ๗๒ นายจางตองจดั ใหลกู จางซึ่งเปน
- ผูบงั คบั ปนจัน่
- ผูใหสญั ญาณแกผูบังคบั ปนจ่ัน
- ผูยึดเกาะวสั ดุ
- ผูควบคุมการใชปนจั่น
หรือท่ีเรียกว่า 4 ผู้ ต้องผานการอบรมเกยี่ วกับขัน้ ตอนและวิธีการทํางานที่ปลอดภัยในการ

ทํางานของปนจ่ัน การปองกันอันตรายจากปนจ่ัน รายละเอียดเก่ียวกับโครงสรางอุปกรณการ
ตรวจสอบและบํารงุ รกั ษาอปุ กรณของปนจน่ั

- รวมท้ังต้องฝกอบรมทบทวนการทํางานเกย่ี วกับปนจ่ัน แตละประเภท โดยวิทยากรซึ่งมี
ความรู ความเช่ียวชาญและประสบการณการทํางานเกี่ยวกับปนจั่น แตละประเภทตามหลักสูตรท่ี
อธบิ ดปี ระกาศกาํ หนด

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกีย่ วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จ่ัน และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

24การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

➢ ดรู ายละเอยี ดไดจ้ ากประกาศกรมสวสั ดกิ ารและคุม้ ครองแรงงานเรอ่ื งหลักเกณฑ์และวธิ กี าร
อบรมหลกั สตู รการปฏบิ ัตหิ น้าทผ่ี ูบ้ งั คับปน้ั จน่ั ผูใ้ หส้ ัญญาณแก่ผบู้ งั คบั ปัน้ จ่ัน ผ้ยู ึดเกาะวสั ดุ หรือผู้
ควบคมุ การใชป้ นั้ จน่ั และการอบรมทบทวนการทำงานเกยี่ วกับป้นั จ่ัน พ.ศ. ๒๕๕๔

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เคร่ืองจักร ป้นั จ่ัน และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

25การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

สวนท่ี ๔
รถปนจ่ันและเรือปนจ่ัน

ขอ ๘๒ ในการติดตั้งปนจั่นบนรถ เรือ แพ โปะหรือยานพาหนะลอยน้ำอยางอื่นนายจางตอง
ปฏิบัติ ดังตอไปน้ี

(๑) ยึดปนจ่ันไวกบั รถ เรือ แพ โปะหรือยานพาหนะลอยน้ำอยางอ่ืนใหม่ันคง โดยมีวิศวกร
ควบคุมการดําเนินการจนแลวเสร็จและตองมีสําเนาเอกสารดังกลาวไวใหพนักงานตรวจความ
ปลอดภยั ตรวจสอบได

รปู ที่ 25 แสดงการติดต้ังยดึ รถป้นั จน่ั ทมี่ ่นั คงและเอกสารรบั รองโดยวศิ วกร
(ที่มา : https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%)

(๒) จดั ใหมปี ายบอกพกิ ัดน้ำหนักยกอยางปลอดภยั ตามท่ีกําหนดไวในรายละเอยี ดคุณลักษณะ
และคูมือการใชงานตามขอ ๕๖ พรอมทั้งติดตงั้ ปายเตือนใหระวัง โดยน้ำหนกั ของปนจั่นรวมกับพกิ ัด
นำ้ หนักยกตองไมเกนิ ระวางบรรทุกเต็มที่ของรถ เรือ แพ โป๊ะหรอื ยานพาหนะลอยน้ำอยางอ่นื

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ียวกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จนั่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

26การไฟฟ้าส่วนภมู ิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

รปู ท่ี 26 แสดงปา้ ยบอกพกิ ัดยกนำ้ หนักอย่างปลอดภัยทตี่ ดิ ต้ังชัดเจนอยบู่ นแขนบมู รถปั้นจัน่
(ที่มา : https://www.youtube.com/watch?v=fgRbMPSi_eU)

ขอ ๘๓ นายจางตองจัดใหมีตารางการยกสง่ิ ของตามที่กําหนดไวในรายละเอียดคุณลกั ษณะและคูมือ
การใชงานตามขอ ๕๖ ท่ีแสดงรายละเอียดเก่ียวกับน้ำหนักส่ิงของ มุมองศาและระยะของแขนท่ีทํา
การยกติดไวในบรเิ วณทีผ่ ูบังคบั ปนจัน่ เหน็ ไดชัดเจน

รูปที่ 27 แสดงตารางยกสง่ิ ของ, มุมองศาและระยะของแขนบมู ทีต่ ้องมตี ดิ ตัง้ เห็นไดอ้ ย่างชัดเจน
(ทีม่ า : https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fgiuffre)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกี่ยวกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จน่ั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

27การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๘๔ การทาํ งานเก่ียวกับรถปนจน่ั ท่ีมลี กั ษณะอยางหนง่ึ อยางใดดังตอไปนี้ นายจางตองจัดใหมกี าร
จัดทําแผนการยกและควบคุมใหมีการปฏิบัติตามแผนการยกนั้น เพื่อใหลูกจางปฏิบัติงานไดอยาง
ปลอดภัย

(๑) การใชปนจน่ั ตัง้ แตสองเครือ่ งขึน้ ไปในการยกวัสดสุ ิง่ ของ
(๒) การยกวัสดุสิ่งของทม่ี ีน้ำหนักมากกวารอยละ ๗๕ ของพิกัดยกอยางปลอดภยั ตามตาราง
การยกส่งิ ของตามที่กําหนดไวในรายละเอยี ดคณุ ลกั ษณะและคูมือการใชงานตามขอ ๕๖
(๓) การทํางานของปนจั่นใกลสายไฟฟาท่ีมีระยะนอยกวาระยะท่ีกําหนดในขอ ๖๘
(๔) การยกวัสดสุ ิ่งของท่ีอาจเกิดการเปลีย่ นแปลงของจุดศูนยถวงของวัสดสุ ่งิ ของทีท่ ําการยก
(๕) การยกวสั ดสุ งิ่ ของที่อาจเกิดการระเบดิ หรืออุบตั ิภัยรายแรง
(๖) การยกวัสดสุ ง่ิ ของที่มีน้ำหนกั ต้งั แต ๒๕ ตันขนึ้ ไป

ขอ ๘๕ แผนการยกตามขอ ๘๔ ตองจัดทาํ โดยผคู วบคุมการใชรถปนจ่นั ซง่ึ ผานการอบรมตามขอ ๗๒
โดยตองทําเปนหนังสอื และอยางนอยตองมรี ายละเอยี ด ดังตอไปน้ี

(๑) ผทู ําหนาทีเ่ ก่ียวกบั ปนจ่นั
(๒) ตารางการยกวสั ดสุ งิ่ ของ
(๓) รายละเอียดของปนจนั่ ไดแกรศั มีการยกและความยาวของแขนปนจนั่ ท่ีใชยกขณะทาํ การ
ยกวสั ดสุ ่ิงของ
(๔) รายละเอยี ดของอปุ กรณประกอบการยกและลกั ษณะการยดึ เกาะวสั ดุสงิ่ ของ
(๕) ขอมูลเกี่ยวกับวสั ดุสงิ่ ของทที่ ําการยก เชน ขนาด น้ำหนัก ตําแหนงจดุ ศูนยถวง โดยระบุ
อัตราสวนของน้ำหนักทยี่ กตอความสามารถในการยก
(๖) ความสามารถในการรบั น้ำหนกั ของพน้ื ที่รองรบั ปนจัน่
(๗) ขนาดพน้ื ท่ีของแผนรองขารับน้ำหนักของปนจ่นั
(๘) ข้นั ตอนการยกทีก่ ําหนดมาตรการความปลอดภยั และวธิ กี ารปองกนั อันตราย
นายจางตองปดประกาศแผนการยกไวในบรเิ วณทีท่ าํ งานใหเห็นไดชดั เจน และตองมสี าํ เนา
เอกสารดังกลาวไวใหพนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

28การไฟฟ้าส่วนภมู ภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

รปู ท่ี 28 แสดงการจดั ทำแผนการยกก่อนทำการยกสง่ิ ของ
(ทม่ี า : https://th-th.facebook.com/sunancrane/posts)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ียวกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เครื่องจักร ป้นั จ่นั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

29การไฟฟ้าส่วนภมู ภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

สวนที่ ๕
อุปกรณท่ีใชเกี่ยวกบั ปนจนั่

ขอ ๘๖ นายจางตองไมใชลวดสลงิ ทม่ี ลี ักษณะอยางหน่ึงอยางใด ดงั ตอไปนี้
(๑) ลวดสลงิ ที่ลวดเสนนอกสกึ ไปตง้ั แตหน่ึงในสามของเสนผานศนู ยกลางเสนลวด

รูปท่ี 29 แสดงการสกึ ของลวดสลิงเส้นนอกหนง่ึ ในสามของเสนผานศูนยกลางเสนลวด
(ทมี่ า : https://www.google.com/url?sa=i&url=https%3A%2F%2Fwww.titancrane.co.th)

(๒) ลวดสลิงที่ขมวด ถูกบดกระแทก แตกเกลียวหรอื ชํารุดทที่ ําใหประสิทธิภาพในการใชงาน
ของลวดสลงิ ลดลง

รูปท่ี 30 แสดงลวดสลงิ ทขี่ มวด, ถูกบดกระแทกแบนแตกและบิดตัวแตกเกลียว
(ท่ีมา : https://spicainter.com/th/knowledge/มาตรฐานการตรวจสอบลวดสลงิ )

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จน่ั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

30การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๓) ลวดสลิงมีเสนผานศนู ยกลางเลก็ ลงเกินรอยละ ๕ ของเสนผานศูนยกลางทรี่ ะบุ

รูปท่ี 31 แสดงสภาพของลวดสลงิ ทส่ี ึกจนมีเสนผานศนู ยกลางเลก็ ลงเกินรอยละ ๕ ของเสนผานฯ
(ทีม่ า : https://spicainter.com/th/knowledge/มาตรฐานการตรวจสอบลวดสลงิ )
(๔) ลวดสลงิ ถกู ความรอนทําลายหรือเปนสนิมมากจนเห็นไดชัดเจน

รปู ที่ 32 แสดงสภาพของลวดสลงิ ท่ถี กู ความรอ้ นทำลายและเป็นสนิมมากจนเหน็ ได้ชดั
(ทม่ี า : https://spicainter.com/th/knowledge/มาตรฐานการตรวจสอบลวดสลงิ )
(๕) ลวดสลิงถูกกดั กรอนชาํ รุดมากจนเห็นไดชัดเจน

รูปที่ 33 แสดงสภาพของลวดสลงิ ท่ถี กู กัดกร่อนชำรดุ มากตามสภาพจนเหน็ ได้ชัด
(ที่มา : https://www.semanticscholar.org/paper/Failures-of-Offshore-Mooring-Steel)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกย่ี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

31การไฟฟ้าส่วนภูมภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๖) ลวดสลิงเคลื่อนท่ีท่ีมีเสนลวดในหนึ่งชวงเกลียวขาดต้ังแตสามเสนขึ้นไปในเสนเกลียว
เดียวกันหรือขาดรวมกนั ตั้งแตหกเสนขนึ้ ไปในหลายเสนเกลียว

(๗) ลวดสลิงยึดโยงท่ีมีเสนลวดขาดตรงขอตอตง้ั แตสองเสนข้นึ ไปในหนึ่งชวงเกลียว
ขอ ๘๗ นายจางตองใชลวดสลงิ ท่มี คี าความปลอดภัยตามทก่ี ําหนดไว ดังตอไปน้ี

(๑) ลวดสลิงเคล่ือนทต่ี องมคี าความปลอดภัยไมนอยกวา ๕ (คือลวดสลงิ ที่เคลอื่ นท่ขี ณะ
ใชง้ าน เช่นลวดสลิงทีต่ ะขอยก)

รูปที่ 34 แสดงลวดสลงิ เคลื่อนท่ีทีต่ อ้ งมีค่าความปลอดภัยไมน่ อ้ ยกว่า 5
(ท่มี า : https://www.khaosod.co.th/breaking-news/news_810582)

(๒) ลวดสลิงยดึ โยงตองมคี าความปลอดภยั ไมนอยกวา ๓.๕ (คือลวดสลิงทมี่ หี นา้ ทยี่ ึด
โยงโครงสร้างของปน้ั จน่ั )

รปู ท่ี 35 แสดงลวดสลงิ ยึด
โยงทีต่ ้องมคี ่าความปลอดภยั
ไม่น้อยกว่า 3.5
(ทม่ี า:https://www.lectura-
specs.com/en/model/cra
nes/tower-cranes)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ียวกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

32การไฟฟ้าส่วนภมู ภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๘๘ นายจางตองใชปนจ่ันท่ีมีรอกท่ีมีอัตราสวนระหวางเสนผานศูนยกลางของรอกหรือลอใด ๆ
กบั เสนผานศนู ยกลางของลวดสลงิ ทีพ่ นั ตามที่กาํ หนดไว ดงั ตอไปน้ี

(๑) 18 ตอ 1 สาํ หรับรอกปลายแขนปนจัน่
(๒) 16 ตอ 1 สาํ หรับรอกของตะขอ
(๓) 15 ตอ 1 สําหรบั รอกหลงั แขนปนจั่น

รปู ที่ 36 แสดงตวั เลขชีเ้ ปรียบเทียบอัตราสว่ นระหวา่ งเสนผานฯ ของรอกกบั เส้นผา่ นฯ ของลวดสลิง
(ที่มา : https://bkkauction.com/learning-crane-4)

- ความในวรรคหน่ึงไมใชบังคับแกอัตราสวนระหวางเสนผานศนู ยกลางของรอกหรือลอใดๆ
กบั เสนผานศนู ยกลางของลวดสลิงที่พันตามทีผ่ ูผลติ กําหนด

ขอ ๘๙ นายจางตองใชอปุ กรณสําหรบั การผกู มัดหรือยึดโยงวสั ดุทมี่ คี าความปลอดภัย ตามที่กาํ หนด
ไว ดังตอไปน้ี

(๑) ลวดสลิง ตองมีคาความปลอดภัยไมนอยกวา ๕
(๒) โซ ตองมีคาความปลอดภัยไมนอยกวา ๔
(๓) เชือก ตองมคี าความปลอดภัยไมนอยกวา ๕
(๔) หวงหรือตะขอ ตองมีคาความปลอดภยั ไมนอยกวา ๓.๕

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกี่ยวกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

33การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๕) อปุ กรณสําหรบั ผกู มัดหรือยดึ โยงอ่ืนนอกเหนอื จากทก่ี าํ หนดไวใน (๑) ถงึ (๔) ตองมีค
าความปลอดภยั ไมนอยกวา ๓.๕

รูปที่ 37 แสดงค่าความปลอดภยั ของอปุ กรณ์ทใ่ี ชก้ ับการยกของปนั้ จน่ั
(ท่ีมา : https://spicainter.com/th/knowledge/ค่าความปลอดภยั สลงิ -อุปกรณ์ยก)

ขอ ๙๐ นายจางตองจัดหาวัสดุท่ีมีความทนทานและออนตัวมารองรับบริเวณจุดที่มีการสัมผัส
ระหวางอปุ กรณทใ่ี ชในการผูก มดั หรือยึดโยงกบั วัสดทุ ่ีทาํ การยกเคล่อื นยาย

รูปที่ 38 แสดงลกั ษณะ
ของวัสดุท่ีมีความทนทาน
และอ่อนตวั มารองรับจุด
ทม่ี ีการสมั ผสั
(ทม่ี า:https://www.ce.
kmutt.ac.th%2Fhom
e%2F)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกยี่ วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เคร่ืองจักร ป้นั จ่ัน และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

34การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๙๑ ในการยกเคลอื่ นยายวสั ดุสง่ิ ของ นายจางตองใหลกู จางผูก มัดหรือยดึ โยงวสั ดุสงิ่ ของ โดยมมี มุ
องศาระหวางอุปกรณสาํ หรับการผกู มัดหรือยดึ โยงกบั วัสดทุ จ่ี ะทําการยกไมนอยกวา ๔๕ องศา

รปู ที่ 39 แสดงลักษณะมมุ องศาในการยกวัสดแุ ละประสทิ ธภิ าพที่ลดลงกับมมุ ในการยกต่างๆ
(ที่มา : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)

- กรณีท่ีมีความจําเปนตองทําการผูก มัดหรือยึดโยงดวยมุมองศาที่นอยกวาที่กําหนดไวใน
วรรคหน่ึง นายจางตองกําหนดใหมีการคํานวณแรงรับน้ำหนกั ของอุปกรณสาํ หรับการผูก มัดหรือยึด
โยงเพื่อใหเกิดความปลอดภัยโดยผูควบคุมการใชปนจั่น และตองมีสําเนาเอกสารดังกลาวไวให
พนักงานตรวจความปลอดภัยตรวจสอบได

- มุมยก < 45 องศาใหค้ ำนวณแรงรบั นำ้ หนักใหม่

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกีย่ วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จน่ั และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

35การไฟฟ้าส่วนภมู ภิ าค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

ขอ ๙๒ นายจางตองไมใชตะขอท่ีมลี กั ษณะอยางหนง่ึ อยางใด ดงั ตอไปน้ี
(๑) มีการบิดตัวของตะขอ

รูปที่ 40 แสดงลกั ษณะของตะขอท่ีมกี ารบดิ ตัวไปจากแนวกลาง
(ท่ีมา : https://www.slideserve.com/maude/safety-latch)

(๒) มีการถางออกของปากตะขอเกนิ รอยละ ๕

รปู ที่ 41 แสดงลกั ษณะการถ่างออกของปากตะขอ
(ท่มี า : http://www.surveillanceeq.com/รอกโซม่ ือสาว-และ-รอกโยก)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ียวกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เคร่ืองจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

36การไฟฟ้าส่วนภมู ิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๓) มกี ารสึกหรอท่ีทองตะขอเกินรอยละ ๑๐

รูปท่ี 42 แสดงลกั ษณะการสึกหรอทที่ อ้ งของตะขอ
(ท่ีมา : https://www..ce.kmutt.ac.th%2Fhome%2F)
(๔) มกี ารแตกหรือราวสวนหนึ่งสวนใดของตะขอ

รปู ท่ี 43 แสดงลักษณะของการแตกและรา้ วของตะขอ
(ทีม่ า : https://www.konecranes.com/resources/konecranes-hook-shank-inspections)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ียวกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เครื่องจักร ป้นั จนั่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเครื่องกล

37การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

(๕) มกี ารเสยี รปู ทรงหรอื สึกหรอของหวงตะขอ

รปู ที่ 44 แสดงลักษณะของตะขอและหว่ งยกที่มีการเสียรปู ทรง, สึกหรอ
(ที่มา : https://www.mazzellacompanies.com/learning-center/5-common-problems)

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกยี่ วกบั ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จัน่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

38การไฟฟ้าส่วนภมู ิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

➢ การใช้งานรถปั้นจั่นอยา่ งปลอดภยั [3]

1. ผ้คู วบคมุ ปน้ั จั่นตอ้ งมคี วามรูใ้ นการควบคุมกฎความปลอดภัยและสญั ญาณมือทใ่ี ชใ้ นการ
เคลอ่ื นย้ายวสั ดุ
2. กรณที ่ีห้องควบคุมปน้ั จั่นอยสู่ ูงจากพน้ื บนั ไดข้นึ จะตอ้ งมคี รอบปอ้ งกันโดยตลอด ข้นั บนั ไดต้องมี
ความแขง็ แรง
3. ผู้ควบคุมปัน้ จั่นตอ้ งมสี ุขภาพแขง็ แรงไมเ่ จบ็ ป่วย ขณะปฏบิ ตั งิ านตอ้ งสวมชดุ ปฏบิ ตั งิ านท่ีรดั กุม ใส่
อปุ กรณค์ ้มุ ครองความปลอดภัยส่วนบคุ คลตามความเหมาะสม เชน่ ปลกั๊ อุดหู หรือหมวกนริ ภัย เปน็
ตน้
4. ผู้ควบคมุ การเคลื่อนยา้ ยวัสดซุ งึ่ อยู่ขา้ งลา่ งจะตอ้ งรจู้ กั วธิ ีการสง่ สญั ญาณมือทใี่ ช้ในการเคลื่อนย้าย
อย่างถกู ตอ้ ง และตอ้ งสวมใสอ่ ปุ กรณค์ มุ้ ครองความปลอดภยั ส่วนบุคคล เช่น หมวกนริ ภยั รองเท้า
นิรภยั และถุงมอื หนัง เป็นต้น
5. รนู้ ำ้ หนักของทจี่ ะยก และไม่ยกเกินทร่ี ถปน้ั จนั่ สามารถยกไดน้ ัน้ ตามมาตรฐานที่กำหนดไว้
6. กอ่ นยกเคลอื่ นยา้ ยวัสดุต้องใช้ตนี ช้าง (Outrigger) ยนั กบั พืน้ ที่ม่นั คงแข็งแรงใหเ้ รียบรอ้ ย
7. การเรม่ิ ยกขึ้นครงั้ แรก ควรดำเนินการอยา่ งชา้ ๆ และยกขน้ึ เพียงเลก็ นอ้ ยเพอื่ ตรวจสอบความ
สมดลุ ย์และความสามารถในการยก กรณที ่ีวัสดุท่ียกหนกั ใกลเ้ คียงกับพกิ ดั กำหนด ควรทดสอบการ
ทำงานของเบรคด้วย
8. ขณะวัสดุทเ่ี คลอื่ นยา้ ยลอยสงู จากพ้นื จะตอ้ งปฏิบตั ิอยา่ งเคร่งครัด ดังนี้

8.1 ห้ามให้วตั ถุสมั ผสั กบั ส่งิ อื่นใดๆ ทั้งสน้ิ
8.2 หา้ มให้วัตถุลอยอยเู่ หนอื หัวผปู้ ฏบิ ัตงิ านท่านอ่ืน
8.3 ห้ามผปู้ ฏบิ ตั ิงานโดยสารไปกบั วัตถทุ ยี่ กโดยเด็ดขาด
8.4 จะตอ้ งใชส้ ญั ญานเสียงและสญั ญานแสงที่ชดั เจน มองเหน็ เด่นชัด
8.5 หา้ มแขวนวตั ถใุ ห้ลอยอย่เู หนือพืน้ ดินโดยเด็ดขาด
8.6 หากเกิดลมแรงจนวัตถลุ อยไปมา ใหท้ ำการวางวัตถุลงกบั พืน้ โดยเร็วที่สุด
8.7 ในกรณที ่ตี อ้ งวางวตั ถลุ งตำ่ จะต้องใชล้ วดสลิง ต้ังแต่ 2 รอบบนดรมั
8.8 กรณีการใชร้ ถเครนใกลก้ ับสายไฟฟา้ แรงสงู จะต้องเวน้ ระยะห่างระหว่างรถเครนกับ
สายไฟฟ้าอย่างน้อย 3 เมตร เพอื่ ความปลอดภัยอยา่ งสูงสดุ
8.9 การใช้รถเครนทมี่ ีตุ้มถว่ งนำ้ หนกั ดา้ นทา้ ยป้นั จ่ัน ห้ามใชต้ ้มุ ถ่วงเพิ่มนำ้ หนักอีกโดด

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ียวกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จัน่ และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

39การไฟฟ้าส่วนภมู ิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

เดด็ ขาด
8.10 กรณีการปฏิบตั งิ านในเวลากลางคืน จะตอ้ งมีแสงไฟสอ่ งสวา่ งใหเ้ ห็นเดน่ ชัด
8.11 การยกสงิ่ ของจะต้องยกในแนวดิ่งเท่าน้นั
8.12 หา้ มไมใ่ หผ้ ใู้ ดซึง่ ไม่มสี ว่ นเก่ยี วขอ้ งอยู่ในห้องควบคมุ รถเครนโดยเดด็ ขาด
8.13 กรณเี ลกิ ใชง้ านรถเครนจะต้องวางสงิ่ ที่อยบู่ นป้นั จ่นั กบั พื้น, มว้ นตะขอและสลงิ เกบ็ เข้า

ท่ี,เบรกและลอ็ คอปุ กรณท์ กุ ช้ินสว่ น, ปดิ สวติ ซ์ควบคมุ การทำงานท้งั หมด
9. ในกรณที ใี่ ชร้ ถเครนเคลอ่ื นย้ายวตั ถุตั้งแต่ 2 เครอื่ งขึ้นไป ให้ใชผ้ ู้ควบคมุ สญั ญาณมือเพียงคนเดยี ว
เทา่ นั้น เพือ่ ปอ้ งกนั ความสบั สนของผู้ใชร้ ถเครน
10. การใช้ป้ันจ่นั ใกลก้ บั สายไฟฟา้ แรงสงู ชนิ้ ส่วนตา่ งๆ ของปนั้ จ่นั ต้องห่างจากสายไฟไมน่ ้อยกวา่ 3
เมตร หรอื ตามขนาดของแรงเคลอ่ื นไฟฟา้ ถ้าไมส่ ามารถทำตามระยะที่กำหนดได้ ตอ้ งมผี คู้ อยสงั เกต
และใหส้ ัญญาณเตือน
11. การใช้รถป้ันจั่นชนดิ ท่ีมกี ารถ่วงนำ้ หนกั ดา้ นทา้ ย หา้ มถว่ งเพ่มิ จากทก่ี ำหนด
12. การปฏบิ ัติงานตอนกลางคนื ควรมีไฟแสงสวา่ งใหเ้ พยี งพอทว่ั บรเิ วณท่ีปฏิบัติงาน แตแ่ สงไฟตอ้ งไม่
รบกวนการปฏิบตั งิ านของผู้ควบคมุ ป้นั จ่ัน
13. การยกของต้องยกขน้ึ ในแนวดง่ิ ให้รอกตะขอตรงกับศนู ยก์ ลางของน้ำหนักท่ียก และตรงกงึ่ กลาง
แขนของป้ันจน่ั
14. ปรับให้ตวั รถปั้นจ่ันมเี สถยี รภาพมากท่สี ุด และได้ด่ิง
15. เมอื่ หยดุ หรือเลกิ ใช้งานรถปนั้ จั่น ผูค้ วบคมุ ควรปฏิบตั ิ ดงั นี้

15.1 วางสงิ่ ของที่ยกคา้ งอยลู่ งกบั พนื้
15.2 กวา้ นหรอื ม้วน ลวดสลงิ และตะขอ เกบ็ เขา้ ที่
15.3 ใส่เบรคและอปุ กรณล์ อ็ คชน้ิ สว่ นทเี่ คลื่อนไหวได้
16. ห้ามผไู้ ม่มสี ่วนเก่ียวข้องอยใู่ นห้องควบคุมปน้ั จั่น
17. ภายในห้องควบคมุ ป้ันจน่ั ไมค่ วรมเี ครอ่ื งมอื ท่ีไมเ่ กี่ยวขอ้ งเกบ็ ไว้แต่ตอ้ งมถี งั ดบั เพลิง
18. ตำแหน่งคนั บังคับ และคันเกียร์ต้องอย่ใู นตำแหนง่ ว่าง หรอื หยดุ ทำงานกอ่ นสตาร์ทเคร่ือง
19. ตำแหน่ง PTO ต้องอยู่ตำแหน่งหยุดทำงานกอ่ นรถเดนิ ทาง
20. ควรเปิดไฟสญั ญาณสำหรบั ทำงานในขณะทำงานอยบู่ นท้องถนน
21. ควรมกี ารประชุมวางแผนก่อนการทำงาน
22. ควรสำรวจวา่ มแี นวท่อตา่ งๆ ฝังอยู่ใตข้ าต้งั เครนหรือไม่

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกยี่ วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เครื่องจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

40การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

23. ตรวจสอบระยะการยืดคานขาเครนใหถ้ ูกตอ้ งตามที่ใช้งาน
24. ปรบั ระดบั รถเครนให้ได้แนวระนาบ และขาเครนทกุ ดา้ นต้องกดลงพ้ืน ลอ้ ทุกลอ้ ต้องไมล่ อยพ้น
พน้ื ดนิ
25. ห้ามใช้นำ้ หนกั ถว่ งหรือเหน่ียวร้ังคานขาเครนขณะทำการยก
26. ควรยกน้ำหนกั ไมเ่ กนิ จากค่าทกี่ ำหนดในตารางน้ำหนัก
27. ไม่ควรตดั หรือปดิ การทำงานของระบบความปลอดภัยตา่ งๆ
28. ตอ้ งบำรุงรกั ษาเปน็ ระยะฯ โดยเฉพาะบรเิ วณทีม่ ีการเคลอื่ นไหวหรือเสยี ดสี

➢ ความปลอดภัยในการยก

1. กอ่ นทจี่ ะมีการยกของนน้ั ควรไดม้ ีการตรวจสอบสภาพของการจับยดึ การควบคมุ ทิศทางของของที่
ยกสลงิ และอปุ กรณ์ โดยเฉพาะอปุ กรณท์ ่ีมกี ารทำลายทง้ิ เพอ่ื ไมใ่ หม้ กี ารนำมาใช้โดยรเู้ ทา่ ไม่ถึงการณ์
กฎทัว่ ไปประกอบด้วย
2. การจับยดึ ของทจ่ี ะยกต้องมีความแนน่ หนาและเหมาะสม เพ่ือไม่ใหเ้ กิดการรว่ งหล่นขณะทมี่ ีการยก
ของขนึ้ ท่สี งู
3. ตอ้ งมกี ารใชเ้ ชอื กหรอื สลงิ (Tagline) ในการควบคมุ บงั คบั ทิศทางการหมนุ หรอื แกวง่ ตัวของของที่
ยก
4. ของทจ่ี ะยกจะต้องไมถ่ กู ยดึ ติดกบั อะไร หรือถกู ส่งิ อน่ื ทับอยู่ และสลงิ ทกุ เสน้ ต้องไดร้ ับแรงเท่ากัน
โดยดูไดจ้ ากความตึงของสลงิ และใชส้ ลิงที่ยาวเทา่ กัน
5. ห้ามใชป้ ้ันจ่ันในการลาก ดงึ สง่ิ ของโดยเด็ดขาด เพราะอาจทำใหป้ ั้นจั่นลม้ ได้
6. ต้องระวงั ไม่ใหส้ ลงิ พนั กัน เพราะจะทำใหส้ ลงิ ขาด และเกดิ อันตรายได้
7. ต้องแจ้งใหท้ ่ีไมเ่ กี่ยวข้องกับการทำงานออกจากพน้ื ทที่ ำงานก่อนทีจ่ ะมกี ารยก ยกเวน้ ว่าจะได้รบั
มอบหมายและอบรมในการทำงานกับบรเิ วณทม่ี ีอนั ตราย
8. หา้ มคนนง่ั หรอื ข้ึนไปกบั ของทจี่ ะยกเด็ดขาด เนือ่ งจากสลงิ อาจขาดไดท้ ุกเมื่อขณะทไ่ี มม่ อี ปุ กรณ์
ความปลอดภัยอ่นื มาช่วย
9. ก่อนหมุนเคลอ่ื นท่ี หรอื หมุนของทย่ี ก ผู้ควบคมุ หน้างานตอ้ งดรู ศั มที ีจ่ ะหมนุ ไปไมม่ อี ะไรมากดี ขวาง
หรอื เป็นอันตรายตอ่ ผทู้ ี่ทำงาน เพราะคนขับรถปั้นจ่นั อาจมองไม่เห็นชดั เจน
10. ห้ามคนทำงานใตข้ องที่แขวน ถา้ ไม่มกี ารยึดอย่างแนน่ หนาและตรวจสอบอยา่ งดจี ากผู้ควบคมุ งาน

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเกี่ยวกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลิต
เครื่องจักร ป้นั จ่ัน และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล

41การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค

คู่มือการปฏิบัติงาน (Work Manual )

➢ หลักการคำนวณ stability และโหลดตามแนวแกน [4]
จากที่ได้กล่าวถึงหลักการโดยรวมในการทำงานของเครน ซ่ึงอาศัยหลักการของสมดุลคาน

และจุดศูนย์กลางแรงโน้มถ่วงของวัตถุแล้ว จะสามารถนำมาประยุกต์เข้ากับการคำนวณเพื่อ
วเิ คราะหห์ าสมดลุ โหลดตามแนวแกนของเครนได้ โดย

1.) โมเมนตท์ ท่ี ำใหเ้ กดิ สมดลุ และการเอียง (Tilting and Stabilizing moment)
ดังท่ีกล่าวมาข้างต้นในการท่ีจะให้วัตถุอยู่ในสภาวะสมดุลนั้นอย่างน้อยโมเมนต์ท่ี

กระทำลงบนวัตถทุ ง้ั สองฝง่ั จะต้องมขี นาดเทา่ กัน แตห่ ากโมเมนต์ทั้งสองมขี นาดเทา่ กันพอดี หากมี
การเปลี่ยนแปลงเพียงเล็กน้อยก็จะส่งผลให้วัตถุเสียสมดุลได้ในทันที ดังนั้นโดยทั่วไปเพ่ือความ
ปลอดภัยแล้ว stabilizing moment (โมเมนต์ท่ีทำให้เกิดสมดุล) จึงมีความจำเป็นท่ีจะต้องมีค่า
มากกว่า tilting moment (โมเมนต์ที่ทำให้เอียง) อย่างน้อย 1.2 เท่า ซ่ึงสามารถกระทำได้โดย
การปรับคา่ ระยะห่างหรอื นำ้ หนักโหลด ซึ่งสำหรบั ยานภาหนะนั้น จะมีการกำหนด tilting line คือ
เส้นทางทฤษฎีท่ีใช้แบ่งเม่ือรถมีการเสียสมดุลและเร่ิมเอียงดังรูปท่ี 45 โดยลักษณะ tilting line
น้นั จะแตกต่างกนั ไปตามสภาพ และ ลกั ษณะการใชง้ าน

รูปท่ี 45 แสดงลกั ษณะเส้น tilting line ทม่ี า [6]

2.) วธิ ีการคำนวณ stability
หลักการคำนวณ stability ของเครน สามารถทำได้ดังตัวอยา่ งการคำนวณต่อไปน้ี
การคำนวณ stability ของรถเครนร่นุ HIAB 1165A with double telescoping outrigger legs (มี
ขาช้างสองข้าง) พรอ้ มบรรทุกโหลดดา้ นหลงั

ค่มู ือกฎกระทรวงว่าด้วยการทางานเก่ยี วกับ ฝ่ ายบารุงรักษาระบบผลติ
เคร่ืองจักร ป้นั จั่น และหม้อน้า พ.ศ. 2564 กองบริการและบารุงรักษาเคร่ืองกล