3

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 суралцагсдын сэтгэл хөдлөл, биеийн тамирын бэлтгэлийн багтаамжаас шалтгаалан хэт их ачаалалтай үед амьсгал давхцах, хөлс, гарах, хөдөлгөөн, хэмнэл алдагдах, судас түргэн цохилох зэргээр бодит байдлаар илэрнэ. 4.10. Биеийн тамирын дасгалыг гүйцэтгэх үед биеийн ачааллын эрчим болон багтаамжийн харьцаа нь дараах байдлаар тодорхойлогдоно. 4.10.1. Өгөгдөж байгаа дасгалын ачааллын багтаамжийн хэмжээ их байхтусам эрчим нь бага байх; 4.10.2. Биеийн ачааллын эрчим нь их байх тусам багтаамжийн хэмжээ нь бага байх; 4.11 .Биеийн тамирын хичээллийн ачааллын эрчим болон багтаамжийн хэмжээ нь цэргийн алба хаагчийн насны ангилал, тэдгээрийн бие бялдрын бэлтгэлжилтийн түвшин, ур чадвараас шалтгаална. 4.12. Биеийн ачааллын эрчим болон багтаамж нь дараах арга, хүчин зүйлээсхамаарна. Үүнд: 4.12.1. Хөдөлгөөний зай, дасгалыг гүйцэтгэххугацаа ба тоо; 4.12.2. Дасгалыг гүйцэтгэххурд ба хэмнэл; 4.12.3. Өөр дасгалыг гүйцэтгэхэд түүний хооронд гарах завсарлагын хугацаа ба тоо; 4.12.4. Хөдөлгөөнийг гүйцэтгэхэд газар орны байдал, тохиолдох бэрхшээл, саад; 4.12.5. Дасгалыг гүйцэтгэххэрэглэл, хэрэгслэлийн хэмжээ, жин; 4.13. Хичээллэгчдийн биед ачаалал ямар хэмжээтэй өгөгдсөн байдлыг доорх хүснэгтийн дагуу хэмжиж, тодорхойлж болно.

ЦЭРГИИН БИЕИИН Биеийн ачаалал /ядралт/-ыг гадаад шинжбайдлаар нь үнэлэххүснэгт ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Шинж тэмдэг Ядралтын байдал “дундаж” Их ядралт “ хүндэрсэн” Нүүр арьсны улайлт Хүний биеийн өнгө байх ёстой өнгөнөөсөө хэт улайх Бие гэнэт улайх эсвэл хөхрөх, уруул хөхрөх Хөлрөлт Их хөлрөмтгий болох / бэлхүүснээс дээш/ Ихэвчлэн хурдан хөлрөмтгий болох Амьсгал Маш түргэн амьсгалах, амны хөндийгөөр тогтмол амьсгалах Амаар хүчтэй амьсгаадах, үе үе гүнзгий амьсгалах, амьсгалах байдал нь хэвийн бус байх Хөдөлгөөн Гуйвж алхах, хөдөлгөөн удаашрах Огцом гуйвж алхах Анхаарал Даалгаврыг буруу, алдаатай гүйцэтгэх Даалгаврыг маш удаан гүйцэтгэх, зөвхөн чанга командыг биелүүлэх 4.14. Нэг хэвийн ачааллаар хичээллэхэд хүний биед төдийлөн их өөрчлөлт гардаггүй учир дасгалын багтаамж ба эрчмийг системтэйгээр нэмэгдүүлж байх хэрэгтэй. Нэг төрлийн дасгалыг тогтмол олон хэрэглэвэл ядаргаанд орох суралцагсдын идэвх, сонирхол буурах сөрөг үр дагавар гардаг. 4.15. Биеийн тамирын сургалтыг явуулах үед дасгалын ачаалал, амралтыг хослуулан хэрэглэх шаардлагатай байдаг. Ачааллын хоорондын амралтыг зөв тохируулаагүйгээс тухайн боловсруулсан дасгал үр дүнгүй болдог. 4.16. Бие бялдрын хүмүүжлийн хичээлийн явцад нөлөөлжбайгаа ачаалал, амралтыг “үргэлжилсэн” эсвэл “завсарлагатай” шинжээр нь тодорхойлно. 4.17. Ачаалал өгсний дараах амралтын үйл хөдөлгөөн идэвхгүй тайван байвал “идэвхгүй”, ямар нэг үйл хөдөлгөөнийгтайван давтаж байвал “идэвхгэй “ амралт гэж нэрлэнэ.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 4.18. Дасгалын ачааллыг их, бага өгснөөс хамаарч хоорондох завсарлагын үргэлжпэх хугацааг тогтооно. Ачааллын завсарлага, амралтыг хэвийн, бага гэж ангилна. 4.18.1. Хэвийн амралт гэж ачааллын завсарлага хооронд ажлын чадвар бүрэн сэргэж, анхны түвшинд хүрсэн байхыг; 4.18.2. Бага амралт гэж ачааллын завсарлага хооронд нийтдээ болон зарим хэсгүүдийн үйл ажиллагаа бүрэн сэргээгүй байгаа үед ээлжит ачааллын үндсэн хэмжээг багасгахгүйгээр ачаалал өгөхийг; 4.19. Төрөл, мэргэжилд тохирсон биеийн тамирын дасгал, тэдгээрийн ачаалал, эрчмийн нөлөөллөөр дасан зохицсон биеийн өөрчлөлтийн үр дүнд цэргийн алба хаагчийн бие бялдрын чанарууд хөгжиж, шинэ хөдөлгөөний эвсэл, чадвар, дадал төлөвшиж, эрүүл мэндийн байдал сайжирна. Тав. Биеийн тамирын хичээлийн нягтрал 5.1. Биеийн тамирын хичээлийн нягтрал нь суралцагсдаас дасгалыг гүйцэтгэхэд зарцуулж байгаа хугацаагаар хэмжигдэнэ. 5.2. Суралцагсадын хамрах хүрээ, бие бялдрын бэлтгэлжилтийн түвшин, дасгалын шинж чанар, сургалтын нөхцөлөөс шалтгаалан биеийн тамирын хичээлийн нягтралын хэмжээ тодорхойлогдоно. 5.3. Биеийн тамирын хичээлийн нягтралыг доорх томьёогоор бодож гаргана. ү_ L * 100 Т Х-нягтрал, L-дасгал хийсэн хугацаа, Т-хичээллэх хугацаа Жишээ нь: Хичээлийн үргэлжпэх хугацаа 50 минут, үүнээс дасгалыг сургахад 30 минут гүйцэтгэсэн бол

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 хичээлийн нягтрал нь 60 хувь байна. 5.4. Хичээллэх хугацаанд нэг цэргийн алба хаагчийн сул зогсолтыг доорх томьёогоор тодорхойлно. А=Т-(1_1+1_2+...) A - Сул зогссон хугацаа, Т - хичээллэх хугацаа, L - дасгал хийсэн хугацаа Жишээ нь: Хичээлийн үргэлжлэх хугацаа 50 минут, үүнээс гимнастикийн хэрэглэл дээр нийлбэр цагаараа 15 минут дасгал хийсэн бол сул зогсолт нь 35 минут буюу нийт хичээлийн 70 хувийг суралцагч сул зогсожөнгөрөөсөн байна. 5.5. Биеийн тамирын хичээлийн нягтралыг тохируулахын тулд доорхзарчмуудыг баримтална. Үүнд: 5.5.1. Хичээлийн сэдэв, зорилтыг тодорхойлох; 5.5.2. Хичээлийг тодорхой, нарийвчлан төлөвлөх; 5.5.3. Сэдэвт тохирсон сургалтын арга, хэлбэрийг зөв сонгох; 5.5.4. Хамрагдах бүрэлдэхүүн, хичээллэх орчинг тооцох; 5.5.5. Дасгалын ачааллыг тохируулах; 5.5.6. Дасгалыг давтамжтайгаар гүйцэтгүүлэх; 5.5.7. Хичээлийн байр солих, дасгалуудад шилжих хүлээлтийг бага байлгах; 5.5.8. Нэг дасгалыг гүйцэтгэхэд ноогдох цагийг бүрэн ашиглах 5.5.9. Хичээлийг идэвхгэй удирдан, зохион байгуулах; Зургаа. Биеийн тамирын бэлтгэлийг зохион байгуулах багшийн бэлтгэл 6.1. Биеийнтамирынхичээлийгудирдахбүрэлдэхүүн ньхичээллэх орчинг бүрдүүлж, өгөгдсөн цаг, сэдвийн дагуу хичээлийн төлөвлөгөөг боловсруулан сургалтыг

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 чанартай зохион байгуулах, холбогдох ном, материал, гарын авлагыг судлан өөрийгөө бэлтгэх үүрэгтэй. 6.2. Биеийн тамирын хичээлийг удирдах бүрэлдэхүүн нь биеийн тамирын бэлтгэлийн удирдамж, баримт бичгийг судалсан, биеийн тамирын хичээлийг удирдан явуулах онолын болон заах арга зүйн мэдлэгтэй, дасгалыг аргачлалын дагуу тайлбарлан, биеэр үзүүлэх дадлагыг эзэмшсэн, эмнэлгийн анхан шатны тусламж үзүүлэх, суралцагсдын алдааг засах, хамгаалах арга хэмжээг авах чадварт суралцсан байх; 6.3. Салбарт төлөвлөгдсөн биеийн тамирын хичээлийг бүлгийн дарга, салааны захирагч нар шууд удирдан зохион байгуулна. 6.4. Биеийн тамирын бэлтгэл хичээлийг удирдан зохион байгуулах бүрэлдэхүүн нь 3-5 хоногийн өмнө хичээлийн төлөвлөгөөг боловсруулан ахлахдаргаар батлуулж, хичээлийн орчин, ашиглагдах материалыг судлан бэлтгэсэн байна. 6.5. Биеийн тамирын хичээлд бэлтгэхэд дараах үндсэн арга хэмжээг хэрэгжүүлнэ. Үүнд: 6.5.1. Хичээлийн зорилго, зорилтыг тодорхойлох; 6.5.2. Хичээлийн конспект, төлөвлөгөөг нарийвчлан боловсруулах; 6.5.3. Хичээлд шаардагдах байр, талбай, хэрэглэл, материалыг бэлтгэх; 6.6. Биеийн тамирын хичээлийг төлөвлөхдөө дараах үндсэн зарчмыг баримтална. Үүнд: 6.6.1. Суралцагсдын бэлтгэлжилтийн түвшинд тохирсон; 6.6.2. Хичээл хоорондын уялдаа холбоо, залгамж шинжийг хадгалсан; 6.6.3. Сургалтын зарчим, заах арга хэлбэр, хэрэглүүрийг багтаасан; 6.6.4. Хэрэглэл, хэрэгсэлийн боломжинд тулгуурласан;

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 6.6.5. Аюулгүй байдал, эрүүл, ахуйн шаардлагыг хангасан; 6.7. Хичээлийг удирдах багш нь ээлжит хичээлийн төлөвлөгөөнд доорх агуулгыг заах арга зүйн уялдаатайгаар тусгасан байна. Үүнд: 6.7.1. Хичээлийн зорилго, агуулга; 6.7.2. Хичээллэх байр, талбай, оногдох цаг, сэдэв; 6.7.3. Хамрагдах бүрэлдэхүүний мэдээлэл; 6.7.4. Хичээлийг хэсгүүдэд хуваарилсан цагийн тооцоо; 6.7.5. Хичээлийг зохион байгуулах сургалтын арга хэлбэр; 6.7.6. Ашиглах ном, гарын авлага, хэрэглэл, хэрэгсэл, тоног төхөөрөмж; 6.7.7. Шинэ сэдвийг сургах, үзсэн хичээлийг давтах аргачлал; 6.7.8. Шалган дүгнэх аргачлал; 6.7.9. Даалгавар өгөх, түүнийг тайлбарлах; 6.7.10. Хэрэглэл материалыг засах, хураах; 6.8. Хичээлийн бэлтгэлийг хэрхэн хангаснаас биеийн тамирын хичээлийн явц, үр дүн шууд шалтгаалдаг. Иймд багш нь хичээл эхпэхийн өмнө хичээллэх байр, танхим, талбайг бэлтгэж, хэрэглэл, хэрэгслийн бүрэн бүтэн байдлыг заавал шалгаж, бие бүрэлдэхүүнд аюулгүйн арга хэмжээний зааварчилгааг танилцуулсан байна. Хичээлийн байр, талбайг урьдчилан бэлтгэж, шалгаагүйгээс боловсруулж байгаа дасгалын ачаалал, эрчим, хичээлийн нягтрал сулрах, гэмтэл бэртэл гарах нөхцөл бүрдэнэ.

ЦЭРГИИН БИЕИИН Долоо. Биеийн тамирын бэлтгэлийн үеийн тусламж, ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 хамгаалалт 7.1. Цэргийн биеийн тамирын бэлтгэлийн үеийн тусламж, хамгаалалтын зорилго нь суралцагсдад дасгалыг бат итгэлтэй хийж сургах, түүнд дадлагажуулахад дэмжлэг үзүүлэхэд оршино. 7.2. Тусламж хамгаалалт нь суралцагсдын ямар нэг хүнд дасгал хөдөлгөөн хийж байх үед гарч болох гэмтлээс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авахчадварын бэлэн байдлаар тодорхойлогдоно. 7.3. Цэргийн биеийн тамирын бэлтгэлийн явцад ачаалалтай дасгал боловсруулах, огцом хөдөлгөөн хийх, яарах, суралцагсдын анхаарал сул байхзэрэг нь гэмтэл бэртэл гарах шалтгаан болно. 7.4. Цэргийн биеийн тамирын бэлтгэлийг үр дүнтэй явуулах нөхцөл нь сургалтын явцад гарах алдааг засах, гэмтэл бэртлээс урьдчилан сэргийлэх, тусламж, хамгаалалтын арга хэмжээг авах, хичээл удирдаж байгаа багшийн ур чадвар, биеийн тамирын хичээл заах аргын мэдлэг, хичээлд бэлтгэсэн байдал зэргээс шууд шалтгаална. 7.5. Тусламж, хамгаалалтын арга хэмжээг үр ашигтай хэрэгжүүлэх нь зөвхөн багшаас шалтгаалах бус бүх суралцагсдад хамгаалах хэрэглэл, хэрэгсэлийг ашиглах дадлага эзэмшүүлэх, өөрийгөө болон бусдыг хамгаалах арга барилд сургаснаасхамаарна. 7.6. Хичээл удирдаж байгаа багш нь сургалтыг үр дүнтэй явуулах, удирдах, шаардлагатай хамгаалалт, тусламжийн арга хэмжээг авахын тулд хичээлийн явц, гүйцэтгэлийг хаанаас нь ч харж, үйлчилгээ үзүүлэх боломжтой байрлалыг зөв сонгож, эзэлсэн байх ёстой. 7.7. Хэсгээр хичээллэж байгаа үед хүнд дасгал давтаж байгаа бүлэг дээр багш өөрөө хамгаалах, туслах арга

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 хэмжээг авч, бусад хэсгүүд дээр бэлтгэлжилт сайтай хамгаалах аргад суралцсан цэргийн албан хаагчийг томилон, хяналт тавьж ажиллуулж болно. 7.8. Биеийн тамирын сургалтыг зохион байгуулж байх үед гарах алдаа нь доорххүчин зүйлүүдээс шалтгаална. Үүнд: 7.8.1. Хичээл удирдах багшийн заах аргын ур чадвар дутагдсан; 7.8.2. Хичээлийн бэлтгэлийг дутуу хангасан; 7.8.3. Хичээлийн зохион байгуулалт, сахилга бат сул байх; 7.8.4. Сургаж байгаа дасгал, хөдөлгөөнийг тодорхой тайлбарлаагүй; 7.8.5. Дасгалыг аргачлалын дагуу биеэр хийж үзүүлээгүй; 7.8.6. Дасгалыг цээжлүүлэх дэс дарааллыг зөрчсөн; 7.8.7. Дөхүүлэх болон дууриамал хөдөлгөөн, бэлтгэл дасгалыг боловсруулаагүй; 7.8.8. Аюулгүй байдлыг хангах, тусламж хамгаалалтын арга хэмжээг аваагүй; 7.8.9. Байр, талбай, хэрэглэл, материалын хүрэлцээ хангамж муу байх; 7.9. Хичээлийг удирдах багш нь алдаа гаргахаас урьдчилан сэргийлэхийн тулд дараах арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ. 7.9.1. Биеийн тамирын сургалтын зарчмыгхатуу баримтлах; 7.9.2. Дасгалын агуулга, гарч болох алдааг зөв тайлбарлах; 7.9.3. Аргачлалын дагуу биеэр хийж үзүүлэх; 7.9.4. Анхны сурах дасгалыг суралцагсдын бэлтгэлийн хэмжээтэй зохицуулж сонгох; 7.9.5. Хөнгөвчилсөн бэлтгэл дасгалыг ашиглах; 7.9.6. Туслах, хамгаалах арга хэмжээг тогтмол авах;

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 7.9.7. Суралцагсдын бэлтгэлжилтийн түвшинд ачааллыг тохируулах; 7.9.8. Хичээлийн байрыг зөв бэлтгэх, хэрэглэлийн бүрэн бүтэн байдлыг шалгах 7.10. Хамгаалалтыг зайлшгүй хийгдэж байх ёстой зүйл болгон хувиргаж болохгүй. Энэ нь даргын хамгаалалтад найдаж цэргийн алба хаагчийн өөртөө итгэх итгэлийг алдагдуулан, сэтгэл зүйн бэлтгэлийг хангах, бие дааж хичээллэх чадварыг бууруулдаг. Зөвхөн шинээр нарийн төвөгтэй дасгал боловсруулах, анхлан хичээллэгсдийг дасгалд сургажбайгаа үед туслалцаа, хамгаалалтыг хэрэглэх шаардлагатай. Найм. Биеийн тамирын хичээлийг зохион байгуулах арга зүй 8.1. Биеийн тамирын хичээл нь цэргийн биеийн тамирын бэлтгэлийн үндсэн хэлбэр юм. Цэргийн биеийн тамирын хичээлийг онолын үзүүлэх, заахарга зүйн, дадлагын гэжангилна. /хавсралт №1/ 8.2. Биеийн тамирын хичээлийн үргэлжлэх хугацаа нь хичээлийн 1-2 цаг буюу 45-90 минут байна. Биеийн тамирын хичээлийн хуваарийг цэргийн алба хаагчийг хооллохоос 30 минутын өмнө дуусаж байхаар, хооллосноос хойш нэгээс доошгүй цагийн дараа эхпэхээр тооцожтөлөвлөнө. 8.3. Онолын хичээл: Онолын хичээлийн зорилго нь хичээл удирдах багш нарын заах арга зүйн мэдлэгийг дээшлүүлэх, бие бүрэлдэхүүнд биеийн тамирын боловсрол эзэмшүүлэхэд оршино. Онолын хичээлийг заах арга зүйн цугларалт, сургуулийн жилийн үе, шат бүрийн эхэнд 2-4 цагаар төлөвлөж, лекц, семинарын хэлбэрээр зохион байгуулна. Онолын хичээлийг салбарын бие бүрэлдэхүүнд биеийн тамир, спортын

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 мэргэжилтэн, эрүүл мэндийн чиглэлээр эмнэлгийн албаны ажилтан заана. 8.4. Үзүүлэххичээл: Үзүүлэх хичээл нь хичээл удирдах багш нарт биеийн тамирын бэлтгэлийн үр ашигтай хэлбэрийг зохион байгуулах арга зүйн зааварчилгаа өгөх, тэдгээрт биеийн тамирын дасгал, хөдөлгөөнийг зөв сургахад чиглэгдэнэ. Үзүүлэх хичээлийг шинэ сэдэв заахын өмнө болон заах арга зүйн цугларалтын үед нээлттэй хичээлээр зохион байгуулжбайхаар сургалтын төлөвлөгөөнд тусгаж, ангийн биеийн тамир, спортын мэргэжилтэн шууд удирдан зохион байгуулна. 8.5. Заах арга зүйн хичээл: Заах арга зүйн хичээл нь биеийн тамирын хичээл, өглөөний биеийн тамирын дасгал, бусад биеийн тамирын бэлтгэлийг явуулахад зайлшгүй шаардлагатай мэдлэг, чадвар, дадлыг олгох, цаашид сайжруулахад чиглэгдэнэ. Заах арга зүйн хичээл нь онолын болон дадлагын хэлбэрээр явагдана. 8.6. Дадлагын хичээл: Дадлагын хичээл нь биеийн тамирын хичээлийн үндсэн хэлбэр бөгөөд цэргийн алба хаагчдад сургалтын хөтөлбөрт заагдсан бие бялдрыг хөгжүүлэхэд чиглэсэн дасгал хөдөлгөөнийг эзэмшүүлэх зорилтыг хэрэгжүүлнэ. Дадлагын хичээлийг сургалтын бүх арга, хэлбэрийг оновчтойгоор ашиглан сэдэв, хичээллэх орчин, хамрах бүрэлдэхүүнд тохируулан өндөр нягтрал, ачаалалтайгаар зохион байгуулна. Дадлагын хичээлийг явуулахад бие бялдрын хүмүүжлийн гол арга болохудаанаасхурдан, хөнгөнөөс хүндрүү шилжих зарчмыг хатуу баримтална. 8.7. Биеийн тамирын нэгжхичээлд ноогдох цагийг дотор нь эхлэл, үндсэн, төгсгөл гэсэн 3 хэсэгт хуваарилан хичээлийн зорилго, бие бүрэлдэхүүний бэлтгэлжилтийн түвшин, хичээллэх байр, талбайн багтаамж, хэрэглэл материалын хүрэлцээ, цаг агаарын нөхцөл зэргээс шалтгаалан гүйцэтгэхдасгал,

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 аргачлалыгтооцожтөлөвлөнө. Үүнд: 8.7.1. Хичээлийн эхлэл хэсэг: Хичээлийн эхлэл хэсгийг нийт хичээлийн цагийн 15-20 хувьд ноогдож байхаар төлөвлөх бөгөөд хичээлийн зохион байгуулалтыг танилцуулах суралцагсдын талаар мэдээлэл авах, хичээлийн сэдэв зорилгыг танилцуулах, бие халаалтаар зүрх судасны үйл ажиллагааг эрчимжүүлэн үндсэн хэсэгт өгөх ачаалалд бэлтгэх, өмнө үзсэн хичээлийг давтаж, бататгах үйл ажиллагаа хамрагдана. Эхпэл хэсэгт сэдэвтэй уялдсан дөхүүлэх болон дууриамал хөдөлгөөнийг сонгоно. Эхлэл хэсгийн хэрэглүүрээр анхаарал төвлөрүүлэх, алхалт, гүйлтэнд гүйцэтгэх 4- 5 хувилбарт дасгал, хурдны болон байран дээр гүйцэтгэх 5-6 хувилбарт дасгал, сунгалтын дасгалыг ашиглана. Цэргийн албан хаагчийн насны ангиллын V-VII бүлгүүдэд хамаарах бүрэлдэхүүний хичээлийн үргэлжпэххугацааг эхлэл хэсэгт 10 минут, төгсгөл хэсэгт 5- 8 минут хүртэл сунгаж, биеийн хүч ихээр шаардсан огцом хазайх, хүчлэж удаан барих, амьсгалаа удаан барихад чиглэгдсэн дасгалыг хийлгэхийгхязгаарлан төлөвлөнө. 8.7.2. Хичээлийн үндсэн хэсэг: Хичээлийн үндсэн хэсэгт дэвшүүлсэн зорилтыг нарийн дэс дараалалтай, ашигтайгаар шийдвэрлэх боломжтой биеийн тамирын хэрэглүүр, түүний ачааллыг тохируулах хичээллэгсдийн ажиллах чадварыг тодорхой түвшинд хадгалж байхаар тусгана. Үндсэн хэсгийн агуулгад биеийн тамирын сургалт, хүмүүжлийн зарчим, арга, хэлбэр, хэрэглүүрийг ашиглах, дасгал хоорондын уялдаа холбоогхангахаргачлалыгтодорхой зааж өгнө. Үндсэн хэсгийг биеийн тамирын зааварт тусгагдсан сэдэв, дасгал, мэх, хөдөлгөөнөөс бүрдүүлнэ. Хичээлийн үндсэн хэсгийн үргэлжлэххугацаа нь өгөх ачааллын хэмжээ, эрчим, хичээллэгсдийн бэлтгэлжилтийн түвшин зэргээс

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 шалтгаалж багаас дунд ачааллын үед нийт хичээлийн цагийн 80 хүртэл хувьд, дундаас их ачааллын үед нийт хичээлийн цагийн 50-70 хувь хүртэл, их ачааллын үед нийт хичээлийн цагийн 50 хувьд хүртэл байжболно. 8.7.3. Хичээлийн төгсгөл хэсэг: Хичээлийн төгсгөл хэсэг нь хичээллэгсдийн биеийн идэвхтэй үйл ажиллагааг аажим бууруулж харьцангуй тайван байдалд оруулах, үндсэн хичээлд үзсэн сэдвийг задлан дүгнэхзорилготой явагдана. Төгсгөл хэсгийн агуулгад алхалт болон бага хэмнэлээр гүйх, амьсгалын болон булчин сулруулах дасгалыг боловсруулж, даалгавар өгөх, түүнийг тайлбарлах, хэрэглэл материалыг хураах, хичээлийг дүгнэх аргачлалыг тусгана. Хичээлийн төгсгөл хэсэгт нийт хичээлийн цагийн 10-15 хувь ноогдож байхаар төлөвлөнө.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 8.8. Хичээлийн хэсэгтус бүрд дасгалыг давтахдараалал, түүнийг тохируулах, гарч болох алдааг тайлбарлах, анхааруулах, заах, гэх мэт зохион байгуулах аргачлалын бүдүүвчийг тодорхой зааж өгнө. 8.9. Хичээлийн эхлэл, үндсэн, төгсгөл хэсгийн үйл ажиллагааны хоорондын хамаарал, уялдаа холбоо, тэдгээрт тавьж байгаа шаардлага нь хичээлийн зохион байгуулалтад багтаж, түүний үр дүнг тодорхойлдог. 8.10. Зуны улирал, цаг агаарын хэт халуун нөхцөлд биеийн тамирын хичээлийг гол төлөв өглөөний цагаар явуулж, дундаж эрчимтэйгээр гүйцэтгэх биеийн тамирын хичээлийн 7-10 минут тутамд 1-2 минутын хугацаатай завсарлагатай явуулахаар тооцон, цаашид 7 хоног бүр биеийн тамирын бэлтгэлийг тасралтгүй, шаталсан аргаар нэмэгдүүлж хичээлийн үргэлжлэх, дасгалыг гүйцэтгэххугацааг нэмэгдүүлнэ. 8.11. Хүйтний улиралд биеийн тамирын хичээлийг бага ачааллаар тасралтгүй үргэлжилсэн хэлбэрээр, богино хугацаанд явуулна. Агаарын температур хэт хүйтэн, салхитай үед цэргийн алба хаагчийг хөлрөхөөс урьдчилан сэргийлж дасгал сургуулилтын ачаалал, нягтралыг сайтар тохируулах шаардлагатай. 8.12. Цэргийн алба хаагчийг өндөр уулын бүс рүү шилжүүлэхээс 1-1,5 сарын өмнө тэдгээрийн бие махбодийн үйл ажиллагааг хүчилтөрөгчийн дутагдлаа тогтвортой нөхөн хангах, эрсдэлтэй нөхцөлд шилжилт, хөдөлгөөн үйлдэх үед сэтгэл зүйн тогтвортой байдлаа хадгалах, түүнчлэн уулын гол болон саадыг даван туулах хөдөлгөөний дадал, эвслийг олгоход биеийн тамирын хичээлийг чиглүүлнэ. 8.13. Цэргийн алба хаагчийг өндөр уулыын бүсэд шилжиж ирсэн эхний 7 хоногт биеийн тамирын бэлтгэлийг биеийн ерөнхий тэсвэрийг хөгжүүлэхэд чиглүүлж, биеийн тамирын дасгалыг бага эрчимтэйгээр хийлгэнэ. Цаашид

ЦЭРГИИН БИЕИИН биеийн тамирын дасгалын ачаалал болон эрчмийг ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 аажмаар нэмэгдүүлнэ. 8.14. Цаг агаарын нөхцөл зуны улиралд +30*С-ээс дээш халуун, хүйтний улиралд -30*С-аас доош хүйтэн байгаа нөхцөлд биеийн тамирын бэлтгэл, сургалтыг гадна орчинд зохион байгуулахыг хориглоно. Зайлшгүй тохиолдолд гадна орчинд сургалтыг зохион байгуулах шаардлагатай үед эмчийн хяналтан дор явуулна. 8.15. Биеийн тамирын бэлтгэл, хичээл сургуулилтыг зохион байгуулж явуулахдаа халууны улиралд нарших, түлэгдэх, хүйтний улиралд хөлдөх, хайрагдах, жиндэхээс урьдчилан сэргийлэх, хувцас, хэрэглэлийг тохируулах, цэргийн алба хаагч хоорондын хяналттайгаар зохион байгуулж явуулах зэрэг арга хэмжээг хэрэгжүүлэх шаардлагатай. Ес. Цэргийн биеийн тамирын хичээлийг удирдах арга зүй, хэрэглэгдэх дохио, команд 9.1. Цэргийн биеийн тамирын хичээлийг зохион байгуулах нэгтгэн удирдах ажиллагааг Цэргийн жагсаалын дүрмийн дагуу явуулна. 9.2. Цэргийн биеийн тамирын хичээлийг удирдахад доорх командыг ашиглана. Үүнд: 9.2.1. “Биеийнтамирынзогсолтоор-ЗОГС” командаарсуралцагсад зүүн хөлийг хажуу тийш хагас алхаж, хоёр гараа ардаа авч, зүүн гараар баруун гарын алганы араас атгаж, биеийн жинг хоёр хөл дээрээ тэнцүүлэн, мөрөө тэнийлгэн их биеэ эгцлэн зогсоно. Энэ командыг хичээлийн удирдагч хичээл эхпэхийн өмнө өгөх ба цаашид цэргийн алба хаагчид дасгалыг гүйцэтгээгүй үед командгүйгээр биелүүлнэ. 9.2.2. “Эхпэх байдал-АВ!” командаар суралцагсад нь тухайн боловсруулах дасгалыг зааврын дагуу бэлтгэх

ЦЭРГИИН БИЕИИН байдлыг аваад эхпэхэд бэлэн тухайгаа хичээл ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 удирдагчид илтгэнэ. 9.2.3. “Анхаар” командыг нийтээр болон ганцаарчлан гүйцэтгэх дасгалыг эхпүүлэх, дуусгах, жагсаалын хөдөлгөөн үйлдэх, хурд, тэсвэрийн дасгалыг боловсруулах үед үндсэн командын өмнө, түүнийг гүйцэтгэхэд бэлтгүүлэх зорилгоор өгнө. 9.2.4. “Дасгалыг-ЭХЭЛ!” командаар дасгалыг гүйцэтгэж эхпэнэ. Хөдөлгөөн дунд дасгалыг эхпүүлэхдээ суралцагсдын зүүн хөл газарт гишгэхэд “ЭХЭЛ!” командыг тааруулан өгнө. 9.2.5. “ЗОГС!” командыг байран дээр дасгал гүйцэтгэж байгаа үед сүүлчийн тоололтын оронд өгнө. Цэргийн алба хаагчид командаар дасгалыг зогсоон дуусссан тухайгаа хичээл удирдагчид илтгэнэ. 9.2.6. “Дасгалыг-ДУУСГА!” командыг хугацаатай буюу үргэлжилсэн дасгал боловсруулж байх үед өгнө. Хөдөлгөөн дунд дасгалыг дуусгахад зүүн хөл газарт гишгэхэд “ДУУСГА!” командыг тааруулан өгнө. 9.2.7. “Дасгалуудыг цувраагаар-ЭХЭЛ!” командыг хичээлийн эхпэл, үндсэн хэсэгт ачааллын эрчмийг нэмэгдүүлэхийн тулд өмнө нь сургасан дасгалыг сонгон завсарлагагүйгээр гүйцэтгүүлэхэд хэрэглэнэ. 9.2.8. “Хичээлийн цэг чиглэж /сольж/ алхаад /гүйгээд/- МАРШ!” командыг хичээл удирдагч нь хичээллэх цэгийг тодорхойлсныхоо дараа өгнө. Энэ командаар суралцагсад ньтасгийн захирагч /сургагч багш/-ийн удирдлагаар тухайн хичээлийн цэгийн биеийн тамирын хэрэглэл зүүн гар талд байхаар тооцон дөт замаар очиж, заагдсан хичээлийн байрлалыг эзлэн хичээл удирдагчийн командаар зүүн тийш эргэн, биеийн тамирын зогсолтоор зогсоно. 9.2.9. “ЭЭЛЖ!” командыг шилжилт, хүлээлтийг багасган, нэг дасгалд ноогдох цагийг үр дүнтэй ашиглах,

ЦЭРГИИН БИЕИИН сургалтыг тасралтгүй үргэлжпүүлэх зорилгоор хэрэглэнэ. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 9.2.10. “МАРШ!” команд нь гүйцэтгэх команд бөгөөд биеийн ерөнхий болон тусгай хөгжлийн дасгал, маршид гүйх, саадын зурвас туулах, цанын бэлтгэлийн хичээл зэрэг хугацаа болон тодорхой хэмжигдэхүүнээр тооцогддог дасгалыг эхлүүлэх үед хэрэглэнэ. 9.2.11. “ХЭРЭГЛЭЛД” команд нь гүйцэтгэх команд бөгөөд гимнастикийн дүүжин, савлуур, тренажёр хэрэглэлүүдэд дасгалыг эхпүүлэх үед өгөгдөнө. 9.2.12. “УРАГШАА” команд нь гүйцэтгэх команд бөгөөд гимнастикийн модон морь, модон ямаа, гардан тулаан, усны бэлтгэл хичээлийг эхпүүлэх үед хэрэглэнэ. 9.3. Цэргийн биеийн тамирын сургалт, бэлтгэлийг явуулахад хэрэглэлд орж, гарах журмыг мөрдөнө. Хэрэглэлд орж, гарах ажиллагаа, хөдөлгөөнийг жагсаалын алхаагаар гүйцэтгэнэ. 9.4. Шинэ дасгалд сургах хичээлийн үед дараах командыг өгнө. Үүнд: 9.4.1. Шинэ дасгалд сургах хичээлийн үндсэн хэсэгт хичээл удирдагч нь хэрэглэл рүү орох арга, эхлэх байрыг зааж өгсөний дараа эхний цэргийн алба хаагчийг нэрээр нь дуудахад тухайн цэргийн алба хаагч жагсаалын үндсэн зогсолтод шилжин “Би” гэж тод хариулна. 9.4.2. “Эхпэх байранд алхаад-МАРШ!” командаар “Гүйцэтгэе” гэж хариулаад, эхпэх байранд очмогцоо командгүйгээр биеийн тамирын зогсолтоор зогсоно. 9.4.3. “Ээлж” командаар эхпэх байранд байгаа болон жагсаалд байгаа дараагийн цэргийн алба хаагч хоёр нэг зэрэг жагсаалын үндсэн зогсолтод шилжинэ. Энэ үед жагсаалд байгаа цэргийн алба хаагч дүрмийн дагуу цол, нэрээ хэлнэ. 9.4.4. “ХЭРЭГЛЭЛД” командаар цэргийн алба хаагчид зэрэг “Гүйцэтгэе” гэжхариулаад эхний цэргийн алба хаагч хэрэглэлд орж, дараагийн цэргийн алба хаагч эхпэх байранд очиж биеийн тамирын зогсолтоор зогсоно.

ЦЭРГИИН БИЕИИН 9.4.5. Эхний цэргийн алба хаагч хэрэглэлд дасгалыг ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 гүйцэтгэж дуусангуут хэрэглэлээс 3-4 алхам зайд гарч хичээлийн удирдагч руу харж, номхон зогсоод “Эрхэм дэслэгчид, байлдагч Эрдэнэ хэрэглэлд хийждууслаа” гэж илтгээд биеийн тамирын зогсолтод шилжинэ. 9.4.6. Хичээлийн удирдагч “ЭЭЛЖ!” команд өгөхөд хэрэглэлд дасгал гүйцэтгэж дууссан, эхпэх байранд байгаа, жагсаалд байгаа дараагийн цэргийн алба хаагч гурав нэг зэрэг жагсаалын үндсэн зогсолтод шилжих ба жагсаалд байгаа цэргийн алба хаагч дүрмийн дагуу цол, нэрээ хэлнэ. 9.4.7. “ХЭРЭГЛЭЛД” командаар дасгал гүйцэтгэждууссан цэргийн алба хаагч жагсаалд зогсож байсан байрандаа орж, эхлэх байранд байгаа цэргийн алба хаагч дасгалыг гүйцэтгэн, жагсаалд байгаа цэргийн алба хаагч эхпэх байранд ирж биеийн тамирын зогсолтоор зогсоно. Цааш журмын дагуу хичээл удирдагчийн командаар тасралтгүй үргэлжилнэ. 9.5. Давтах хичээл болон сургагдсан бүрэлдэхүүнтэй хичээлийг явуулах үед хичээл удирдагч нь гүйцэтгэх дасгал, эхлэх байрыг зааж өгсний дараа шууд “ДасгалыгЭХЭЛ!” командыг өгч хичээлийг эхпүүлнэ. Энэ командаар эхний цэргийн алба хаагч жагсаалаас гарч эхпэхбайранд ирээд дасгалыг гүйцэтгэжэхпэхэд дараагийн цэргийн алба хаагч эхпэх байранд ирж биеийн тамирын зогсолтоор зогсоно. 9.6. Бататгаххичээлийг цогцолбор, тойрог, бүлгийн аргаар зохион байгуулах үед дараах командыг өгнө. Үүнд: 9.6.1. Хичээлийн удирдагч нь салааны бүрэлдэхүүнийг хичээллэх цэгийн тоогоор хуваарилан, дарааллыг нэрлэж, тасгийн захирагч / сургагч багш/-ийг тодотгосны дараа “Хичээлийн цэг чиглэж алхаад /гүйгээд/-МАРШ!” командыг өгнө. Энэ командаар тасгууд тасгийн захирагч /сургагч багш/-ийн удирдлагаар заасан цэгийн эхпэх

ЦЭРГИИН БИЕИИН байранд зааврын дагуу иржбайрлана. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 9.6.2. Тасгууд байрааэзлэждуусмагцхичээлийнудирдагчцэгүүдэд гүйцэтгэх дасгалуудыг тус бүрт нэрлэн дасгалыг гүйцэтгэх давтамж, хугацааг нь тодорхой хэлжөгөөд “Салаа дасгалыг гүйцэтгэж-ЭХЭЛ!” гэсэн нэгдсэн команд өгнө. Энэ командаар тасгийн захирагч /сургагч багш/ нар бүрэлдэхүүнээ бие даан удирдаж, хэрэглэлд орж, гарах журмыг баримтлан дасгалыг гүйцэтгүүлнэ.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 9.6.3. Хичээлийн цэгүүдийг солихын тулд хичээл удирдагчийн “Салаа, дасгалыг-ДУУСГА!” гэсэн нэгдсэн командаар тасгийн захирагч /сургагч багш/ нар давтах команд өгч бүрэлдэхүүний гүйцэтгэж буй дасгалыг зогсооно. Цэргийн алба хаагчид нэг эгнээнд орж, биеийн тамирын зогсолтод шилжсэн байна. Хичээлийн удирдагчид “Салаа. НОМХОН!, баруун тийш-ЭРГЭ!”, “Хичээлийн цэг сольж алхаад /гүйгээд/-МАРШ!” гэсэн нэгдсэн командыг өгөхөд тасгийн захирагч/сургагч багш/нарын удирдлагаардараагийн цэгрүү хөдөлгөөн үйлдэнэ. Ээлж солигдон хичээлийн цэгт ирмэгц “Салаа, дасгалыг гүйцэтгэж-ЭХЭЛ” гэсэн нэгдсэн команд өгч хичээлийг цааш журмын дагуу үргэлжлүүлнэ. Арав. Нэмэлт сургалт, бие даалтын бэлтгэл 10.1. Нэмэлт сургалт, бие даалтын бэлтгэлийг зохион байгуулах ажлыг анги, байгууллагын “Биеийн тамир, спортын зөвлөл” хариуцан цэргийн алба хаагчийн бие даан хичээллэх нөхцөл бололцоог бүрэн хангаж ажиллана. 10.2. Нэмэлт сургалтыг нэтгэл, анги, байгууллагын захирагч, даргаар батлагдсан тусгай төлөвлөгөө, ангийн “Биеийн тамир, спортын зөвлөл”-ийн шийдвэрийн дагуу биеийн тамир, спорт хариуцсан албан тушаалтан удирдан зохион байгуулна. 10.3. Нэмэлт сургалтыг төлөвлөгөөт шалгалт, шүүлгэнд бэлтгэх, биеийн тамирын хичээлийн хоцрогдолыг арилгах, хээрийн сургалт, дадлага явуулах, төрөл мэргэжлийн үйл ажиллагаанд шаардлагатай бие бялд рын ур чад варыг сайжруулах, хадгалахзорилгоор хичээлээс гадуур зохион байгуулж, батлагдсан тусгай төлөвлөгөөгөөр хэрэгжүүлнэ. 10.4. Нэмэлтсургалтыгявуулахдаасургалтын нэгдсэнтөлөвлөгөө, биеийн тамирын заавар, хөтөлбөрт

ЦЭРГИИН БИЕИИН тусгагдсан сэдвийн хүрээнд, зөвшөөрөгдсөн арга, ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 хэрэглүүрийг ашиглана. 10.5. Анги, байгууллагын биеийн тамир, спорт хариуцсан албан тушаалтан, сургалт хариуцсан албан тушаалтнууд хамтран “Биеийн тамир, спортын зөвлөл”- ийн гаргасан шийдвэрийн дагуу тухайн Анги, байгууллагын цэргийн төрөл мэргэжлийн үйл ажиллагааны онцлог, цэргийн алба хаагчийн бие бялдрын түвшин, насны бүлгийг харгалзан, бие даан гүйцэтгэх боломжтой, улирал үл хамаарах, хичээлээс гадуур хийхэд тохиромжтой, харьцангуй хөнгөвчилсөн нөхцөл шаардагдах дасгал, хөдөлгөөнийг агуулсан, бие даалтын бэлтгэлийн төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжилтэд хяналт тавина. 10.6. Цэргийн алба хаагч нь тухайн анги, байгууллагын биеийн тамир, спорт хариуцсан албан тушаалтны зөвлөлгөө, зааварчилгааны дагуу аюулгүй арга хэмжээний зааврыг мөрдөн, ажлын өдрүүдэд албан бус цагаар 21.00 цаг хүртэл, баяр амралтын өдрүүдэд 10.00- 20.00 цагийн хооронд өөрийн анги, байгууллагынхаа биеийн тамирын заал, талбай, хотхон, спортын барилга байгууламж, бялдаржуулахтанхимыг ашиглан бие даажхичээллэнэ. Арван нэг. Анги, салбарын биеийн тамирын бэлтгэл 11.1. Анги, салбар нь гүйцэтгэх үүрэг, мэргэжлийн үйл ажиллагааны онцлогт тохируулан биеийн тамирын бэлтгэлийн тусгай чиглэлийг сонгон хөгжүүлж, хөдөлгөөний дадал эвсэл, ур чадварыг олгоно. 11.2. Анги, салбарынбиебүрэлдэхүүн биеийнтамирын бэлтгэлээр дараах ур чадварыг эзэмшсэн байна. Үүнд: 11.2.1. Анги, салбарын бие бүрэлдэхүүн: 11.2.1.1. Байгалийн болон хот, суурин газарт тохиолдох саадыг туулахад сургах;

ЦЭРГИИН БИЕИИН 11.2.1.2. Гардан тулааны мэхийг эзэмшүүлэх; ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 11.2.1.3. Бүхтөрлийн буудлага үйлдэх, гранат шидэхэд сургах; 11.2.1.4. Цанатай үүрэг гүйцэтгэх чадварыг хөгжүүлэх; 11.2.1.5. Хувцас, зэвсэгтэйгээр усчлах, дадлага эзэмшүүлэх; 11.2.1.6. Явганаар болон цанатайгаар марш үйлдэх, холын зайд үүрэг гүйцэтгэхэд бэлтгэх; 11.2.1.7. Тэсвэр, хүч, авхаалж самбаа, хурдны чанарыг түлхүү хөгжүүлэх;

ЦЭРГИИН БИЕИИН ДӨРӨВДҮГЭЭР БҮЛЭГ ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ДАСГАЛ Нэг. Нийтлэг заалт 1.1 Цэргийн биеийн тамирын бэлтгэлийн хэрэглүүрт жагсаалын ажиллагаа, биеийн ерөнхий хөгжпийн дасгал, алхалт, гүйлт, харайлт, акробатикийн тэнцвэрийн дасгал, гимнастикийн хэрэглэл, саадын зурваст гүйцэтгэх дасгал, гардан тулаан, усны бэлтгэл, цанын бэлтгэлийн дасгалууд багтана. Нисэх, шүхэр, десантын мэргэжлийн анги, салбарын бие бүрэлдэхүүн нь тусгай тренажёр, хэрэглэл дээр /үсрэлтийн тавцан, батут/, олон хувилбараар эргэх дүүжин /лопинг/, гимнастикийн суурин цагираг, акробатикийн дасгал гэх мэт дасгалыг гүйцэтгэнэ. 1.2. Биеийн тамирын дасгал нь цэргийн алба хаагчийн авхаалж самбаа, хурд, хүч болон хүчний тэсвэрийг хөгжүүлэх, хурдан шаламгай хөдөлгөөн үйлдэх, орон зайг мэдрэх болон ачаалал даах чадварыг хөгжүүлж, зоригтой, шийдэмгий зан шинжийг төлөвшүүлэхэд чиглэгдэнэ. Хоёр. Гимнастикийн дасгал 2.1. Гимнастикийн хичээлийн сэдэвт дараах дасгалууд багтана. Үүнд: - 1-р дасгал. 1 дүгээр 16 тоот дасгал; - 2-р дасгал. 2 дугаар 16 тоот дасгал; - 3-р дасгал. 3 дугаар 16 тоот дасгал; - 4-р дасгал. Урагш өнхрөх дасгал; - 5-р дасгал. Хойш өнхрөх дасгал;

ЦЭРГИИН БИЕИИН - 6-р дасгал. Хажуу тийш тулалттай эргэх дасгал; ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 - 7-р дасгал. Дүүжинд суниах дасгал; - 8-р дасгал. Дүүжинд өнцөг барих дасгал; - 9-р дасгал. Дүүжингийн хөндлөвчинд хөл хүргэх дасгал; - 10-р дасгал. Дүүжинд татаждавах дасгал; - 11-р дасгал. Дүүжинд гүйцэтгэххувилбарт дасгал; - 12-р дасгал. Сонс эргэх дасгал; - 13-р дасгал. Суга савлуурт суниах дасгал; - 14-р дасгал. Суга савлуурт өнцөг барих дасгал; - 15-р дасгал. Суга савлуурт гүйцэтгэххувилбарт дасгал; - 16-р дасгал. Модон ямаан дээгүүр хөл салгажхарайх дасгал; - 17-р дасгал. Модон морин дээгүүр хөл салгажуртааш нь харайх дасгал; - 18-р дасгал. Модон морь /модон ямаа/-н дээгүүр хөл чихэж харайх дасгал; 2.2.1-р дасгал. 1 дүгээр 16 тоот дасгал /зураг 1/ Эхлэх байдал - Жагсаалын үндсэн зогсолт. Нэг-хоёр-Өлмий дээрээ өндийн зогсож, гарыг атган аажмаар урагш шулуун сунгаж үргэлжпүүлэн дээш өргөж, алганы хэсгийг дотогш харуулан, нүдний харааг гарын үзүүрт төвлөрүүлэн, хөлийн өлмий дээр зогсож, нуруугаар хотойн дээш тэмүүлнэ. Дасгалыг тоонд үргэлжлүүлэн хийнэ. Гурав-Улаар гүйцэд гишгэн, гарыг тохойгоор доош хүчтэй нугалан, гарыг атган мөрний түвшинд барьж, суга хавчиж, цээжийг түхийлгэн хоёр далыг ойртуулан шахаж эгц харна. Дөрөв-Хоёр гарыг атгасан байдлаар дээш сунган тэнийлгэж, нуруугаар хотойн суниаж, нүдний харааг гарын үзүүрт шилжүүлнэ. Tae-Хоёр хөлийн өлмий, өвдөгийг нийлүүлж, хоёр

ЦЭРГИИН БИЕИИН гарыг атгасан байдлаар нь өвдгөн дээртавин, бүтэн ул ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 дээрхагассуужэгцхарна. Зургаа-Биеэ эгцлэн зогсож, хоёр гарыг урагш өргөн мөрний түвшинд ирмэгц хоёр тийш хүчтэй алдлан нуруугаар хотойно. Атгасан гарыг урагш харуулсан байна. Долоо-Хоёр хөлийн өлмий, өвдөгийг нийлүүлж, хоёр гарыг атгасан байдлаар нь өвдгөн дээр тавин, бүтэн ул дээр хагас сууж эгц харна. Найм-Үсрэн босож, хөлөө нэг алхамын зайтай салган зогсож, хоёр гарыг атгасан байдалтайгаар ташаандаа авна. Ес-Зүүн гарыг атгасан чигээр нь тохойг тэнийлгэн урагш шулуун өргөж мөрний хэмжээнд ирмэгц цээжтэй хамт мөрний түвшинд зүүн гар тийш 1800 огцом эргүүлж барина. Хөлийг байрнаас нь хөдөлгөхгүй. Баруун гарташаанд, нүдний хараагзүүн гарын үзүүрт

ЦЭРГИИН БИЕИИН төвлөрүүлнэ. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Драе-Цээжийг буцаан эргүүлж эгцрэн зогсоод, зүүн гарыг урагш мөрний хэмжээнд ирмэгц ташаандаа авна. Арван нэг-Баруун гарыг атгасан чигээр нь тохойг тэнийлгэн урагш шулуун өргөж мөрний хэмжээнд ирмэгц цээжтэй хамт мөрний түвшинд баруун гар тийш 1800 огцом эргүүлж барина. Хөлийг байрнаас нь хөдөлгөхгүй. Зүүн гар ташаанд, нүдний харааг баруун гарын үзүүрт төвлөрүүлнэ. Арван хоёр-Цээжийг буцаан эргүүлж эгцрэн зогсоод, баруун гарыг урагш мөрний хэмжээнд ирмэгц ташаандаа авна. Арван гурав-Хоёр гарыг мөрний түвшинд алдлаад огцом бөхийж хоёр гарын алгыг тэнийлгэн, хурууны үзүүрийг нь газар хүргэнэ. Хөлийг өвдөгөөр нугалахгүй. Арван бөрөе-Биеэр эгцрэн зогсох явцдаа хоёр гарыг атган урагш өргөж, мөрний түвшинд ирмэгц хоёр тийш задлан алдлаж, нуруугаар хотойн суниана. Тохойгоор нугалахгүй, хараа чигээрээ байна. Арван тав-Хоёр гарыг мөрний түвшинд урагш авчирмагц огцом бөхийж хоёр гарын алгыг тэнийлгэн, хурууны үзүүрийг нь газар хүргэнэ. Хөлийг өвдөгөөр нугалахгүй. Арван зургаа- Биеэр эгцрэн зогсохявцдаа хоёр гарыг атган урагш өргөж, мөрний түвшинд ирмэгц хоёр тийш задлан алдлаад хөлийг нийлүүлэн, гарыг буулгаж, жагсаалын үндсэн зогсолтод шилжинэ. гурав f 0 •-*"V ЖҮЗ нэг — хоөр дөрөв тав

ХИЛ ХАМГААЛАХ ЕРӨНХИИ ГАЗАР арван тав 2.3. 2-р дасгал. 2 дугаар 16 тоот дасгал. /Зураг 2/ Эхлэх байдал-Жагсаалын үндсэн зогсолт. Нэз-хоёр-Хоёр гарыг атган шулуунаар хойш хязгааргүй хаяж, гарын алгыг тэнийлгэн, биеийн араар аажмаар эргүүлэн, дээш өргөн хөлийн өлмий дээр зогсож, алгыг дотогш харуулан, нүдний харааг гарын үзүүрт төвлөрүүлэн дээш тэмүүлнэ. Дасгалыг тоонд үргэлжлүүлэн хийнэ. Гурав-Улаар гүйцэд гишгэн, гарыгтохойгоор доошхүчтэй нугалан, гарыг атган мөрний түвшинд барин, суга хавчиж, цээжийг түхийлгэн хоёр далыг ойртуулан шахаж эгц харна. Дөрөв-Зүүн хөлийг зүүн гар тийш давших алхаагаар тавих явцад хоёр гарыг огцом алдлан, толгойг зүүн тийш эргүүлэн гарын алгыг тэнийлгэж доош харуулан, зүүн хөлийг нугалан хагас сууна. Баруун хөлийг шулуун, биеийг цэх байлган, хоёр гарыг мөрний түвшинд барьж, нүдний харааг зүүн гарын үзүүрт төвлөрүүлнэ. зургаа долоо найм ес арав арван нэг арван хоёр арван гурав арван дөрөв арван зургаа

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Тав-Хоёр хөлийг нийлүүлэх явцад гарыг тохойгоор ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 доош хүчтэй нугалан, гарыг атган мөрний түвшинд барьж, суга хавчиж, цээжийг түхийлгэн хоёр далыг ойртуулан шахаж эгц харна. Зургаа- Баруун хөлийг баруун гар тийш давших алхаагаар тавих явцад хоёр гарыг огцом алдлан, толгойг баруун тийш эргүүлэн гарын алгыгтэнийлгэж доош харуулан, баруун хөлийг нугалан хагас сууна. Зүүн хөлийг шулуун, биеийг цэх байлган, хоёр гарыг мөрний түвшинд барьж, нүдний харааг баруун гарын үзүүрт төвлөрүүлнэ. Долоо-Х оёр хөлийг нийлүүлэх явцад гарыгтохойгоор доош хүчтэй нугалан, гарыг атган мөрний түвшинд барьж, суга хавчиж, цээжийг түхийлгэн хоёр далыг ойртуулан шахаж эгц харна. Найм-Үсрэлтээр хоёр хөлийг том алхмын зайтай салган тавих явцад дээш харан хоёр гарыг өргөж толгой дээрээ холбон атгаж, иуруугаар хотойн, цээжээр гэдийж, нүдний харааг гарын үзүүрт төвлөрүүлнэ. Өвдөг, тохой шулуун байна. Ес-Огцом бөхийн холбосон гарыг шулуунаар буулгаж, тохойг өвдөгнөөс дээш түвшинд байхаар хоёр хөлийн хооронд авчирна. Хөлийгөвдөгөөр нугалахгүй. /\рав-Биеийг эгцлэн хоёр гарыг холбосон байдлаар шулуун өргөж мөрний түвшинд ирмэгц гарыг салгаж хоёр гарын алгыг дээш харуулан баруун гарыг үлдээж, зүүн гарыг цээжний хамт зүүн тийш мөрний түвшинд 1800 эргүүлэн алдална. Хоёр хөлийг байрнаас хөдөлгөхгүй, нүдний харааг зүүн гарын үзүүрт төвлөрүүлнэ. Өвдөг, тохойг нугалахгүй, хоёр гарыг мөрний дагуу нэг шугаманд байрлуулна. Арван нэг-Цээжийг буцаан эргүүлж, хоёр гарыг холбомогц огцом бөхийж холбосон гарыг шулуунаар буулган, тохойг өвдөгнөөс дээш түвшинд байхаархоёрхөлийнхооронд байрлуулна.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Хөлийгөвдөгөөр нугалахгүй. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Арван хоёр-Биеийг эгцлэн хоёр гарыг холбосон байдлаар шулуун өргөж мөрний түвшинд ирмэгц гарыг салгаж хоёр гарын алгыг дээш харуулан зүүн гарыг үлдээж, баруун гарыг цээжний хамт баруун тийш мөрний түвшинд 1800 эргүүлэн алдална. Хоёр хөлийг байрнаас хөдөлгөхгүй, нүдний харааг баруун гарын үзүүрт төвлөрүүлнэ. Өвдөг, тохойг нугалахгүй, хоёр гарыг мөрний дагуу нэг шугаманд байрлуулна. Арван гурав-Цээжийг буцаан эргүүлж, хоёр гарыг холбомогц огцом бөхийж гарыг шулуунаар буулган, тохойг өвдөгнөөс дээш түвшинд байхаар хоёр хөлийн хооронд байрлуулна. Хөлийг өвдгөөр нугалахгүй.

ХИЛ ХАМГААЛАХ ЕРӨНХИИ ГАЗАР Арван бөрөв-Биеийг эгцлэн үсрэлтээр хоёр гарыг урагш сунган алгыгтэнийлгэждоошхаруулан, хөлдөө мөрний хэмжээний зай аван хагас сууна. Бие эгц, хоёр хөлийн өлмий зэрэгцээ байрласан байна. Арван mae-Үсрэлтээр босож хоёр хөлийг том алхмын зайтай салган тавьж, хоёр гарыг шулуунаар дээш 450 алдлан өргөнө. Алгыг дотогш харуулж, толгой гэдийн, харааг дээш нь хандуулна. Өвдөг, тохой шулуун байна. Арван зургаа-Үсрэлтээр хоёр хөлийг нийлүүлэн, гарыг шулуун буулгаж, жагсаалын үндсэн зогсолтонд шилжинэ. Зураг 2

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 2.4. 3-р дасгал. 3 дугаар 16 тоот дасгал. ТАМИРЫН ЗААВАР/Зураг -20183/ Эхлэх байдал-Жагсаалын үндсэн зогсолт. Нэг-хоёр-Х оёр гарыгаажмаарурагш шулуун сунгажүргэлжлүүлэн шулуунаар дээш 450 алдлан гарын алгыг тэнийлгэж, хөлийн өлмий дээр зогсон, нуруугаар хотойждээш тэмүүлнэ. Алгыгдотогш харуулж, толгой гэдийн, харааг дээш нь хандуулна. Хөл нийлсэн, өвдөг, тохой шулуун байна. Дасгалыгтоонд үргэлжлүүлэн хийнэ. Гурав-Хоёр гарыг доош буулган алгаар газар тулж өлмий дээр хагас сууна. Хоёр хөлийн өвдөг, өлмийг нийлүүлсэн, хараа эгц байна. Дөрөе-Хөлийг хойш шидэн тэгшилж өлмий дээр тулж, хоёр гарыг шулуунаар газар тулж хэвтэнэ. Нурууг тэгш барьж, нүдний харааг урагш хандуулна. Tae-Хоёр гарыг нугалан, нуруугаар хотойн чангалж, зүүн хөлийг шулуунаар дээш өндөр өргөн өлмийг жийж, толгойг зүүн хойш эргүүлэн, өргөсөн хөлийн өлмий рүү харааг гаргана. Зургаа-Хоёр гарыг түлхэн шулуунаар тулж, хөлийг буулган нийлүүлж, толгойг эгцлэнэ. Долоо-Хоёр гарыг нугалан, нуруугаар хотойн чангалж, баруун хөлийг шулуунаар дээш өндөр өргөн өлмийг жийж, толгойг баруун хойш эргүүлэн, өргөсөн хөлийн өлмий рүүхарааг гаргана. Найм-Хоёр гарыг түлхэн шулуунаар тулж, хөлийг буулган нийлүүлж, толгойг эгцлэнэ. Ес-Хоёр хөлийг түлхэлтээр урагш татан авчирч, гарын алгыг газар тулсан байдлаар хагас сууна. Хоёр хөлийн өвдөг, өлмийг нийлүүлсэн, хараа эгц байна. Арае-Дээш үсрэн босож хоёр хөлийг мөрний хэмжээний зайтай салган зогсоод, хоёр гарыг хүзүүний ард авчирч нийлүүлэн, тохойг хойш нь тэнийлгэж барина. Арван нэг-Х оёр хөлийг өвдгөөр нугалахгүй,

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН цээжийг ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 эргүүлэхгүйгээр зүүн тийш тултал хазайлгана. Арван хоёр-Х оёрхөлийг өвдгөөр нугалахгүй, цээжийг эргүүлэхгүйгээр баруун тийш тултал хазайлгана. Арван гурае-Цээжийг тэгшилмэгц хоёр гарыг мөрний түвшинд алдлан нуруугаар хойш нь тултал хотойж цээжийг түхийлгэн хоёр далыг ойртуулан шахаж, эгц харна. Хөлийг өвдгөөр нугалахгүй. Гарыг атган урагш харуулсан байна. Арван дөрөв-Огцом бөхийжхоёр гарын алгыг тэнийлгэн, хурууны үзүүрийг нь газар хүргэнэ. Хөлийг өвдөгөөр нугалахгүй.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Арван /nae-Дээш өндийж, өндөрт үсрэн, агаарт хоёр ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 гарыг дээш 450огцом өргөн шулуун алдалж, хөлийг нийлүүлэн нуруугаар нумран хотойно. Үсрэх үед өвдгөөр нугалахгүй, өлмий жийсэн, гарын алга дээш харсан байна. Буухдаа өвдгийг бага зэрэг салгасан, хоёр гарыг мөрний түвшинд хагас алдалсан байдлаар алгыг доош харуулан урагш шулуун сунгаж, тавхайн бүтэн улан дээр

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН хагас сууж биеийн тэнцвэрийг хадгална. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Арван зургаа-Биеийг эгцэлж, гарыг шулуун буулгаж, жагсаалын үндсэн зогсолтонд шилжинэ. ЖҮЗ нэг - хоёр гурав дөрөв зургаа долоо наим арван нэг арван хоёр арван арванарван тав гурав дөрөв арван зургаа

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 2.5. 4-р дасгал. Урагш өнхрөх дасгал. ТАМИРЫН ЗААВАР /Зураг 4/ -2018 Үндсэн зогсолтоос доош хагас суун, 2 гарыг урагш газар тавьж, толгойг цээж рүүгээ хөнгөхөн шахаж тонгойлгон, нурууг дугуй хэлбэрт шилжүүлэн, хөлийн түлхэлтээр урагш өнхрөн нийлүүлсэн хөлийн өвдөгнөөс гараар барин босно. Зураг 4 2.6. 5-р дасгал. Хойш өнхрөх дасгал. /Зураг 51 Үндсэн зогсолтоос доош хагас суун, толгойг цээж рүү хөнгөхөн шахаж тонгойж, нурууг дугуй хэлбэрт шилжүүлэн, гэдэргээ уналтыг хөлийн түлхэлтээр дэмжин өнхөрч, гарын хүчээртүлхэн хагассуугаа байдал руу шилжин босно. Зураг 5 2.7. 6-р дасгал. Хажуу тийш тулалттай эргэх дасгал. /Зураг 6/ Үндсэн зогсолтоос аль нэг хөлөөрөө хажуу тийш хөлийн өлмийг эргэх зүг рүү тавин өргөн алхам хийж, их биеийг тонгойлгож урд хөлийгнугалан, зүүн гарыгэхпэжгазартавин, дараа ньбаруунхөлийн савалтыг,

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН зүүн хөлийн түлхэлттэй холбон, баруун гарыг зүүн ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 гартай

ЦЭРГИИН БИЕИИН нэг шугаманд өргөн хэмжээнд авчирч тавин, 2 хөлийг ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 шулуунаар салгаж, гар дээр зогсолтыг өнгөрөн, 2 гарыг ээлжлэн түлхэжхөлийг салган буулгана. Хажуу тийш тулалттай эргэх дасгалыг 2 тал руу хийж гүйцэтгэнэ. Зураг 6 2.8. Гимнастикийн хэрэглэлд дасгал гүйцэтгэх аргачлал. Бэлтгэх байдал: Эхпэх байрнаас хэрэглэлд орж хөлийг хагас нугалан сууж, гарын алгыг дотогш харуулсан байдалтай хойш саван дээш үсэрч хэрэглэлээс барин биеийгхөдөлгөөнгүй тогтооно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар дасгалыг гүйцэтгэжэхпэнэ. Буулт хийх: Хэрэглэлд дасгал гүйцэтгэж дуусаад бага зэрэг савалт хийн хойш үсрэлтээр тавхайн бүтэн улан дээр хагас сууж буултыг гүйцэтгэнэ. Буух үед гарын сарвууг тэнийлгэн нийлүүлж, доош харуулсан байдлаар 2 гарыг урагш, бага зэрэг хажуу тийш нь салган барьж, хөлийн өсгийг нийлүүлэн өвдгийг салгажхагас суусан байдлаар биеийн тэнцвэрийгхадгалан хөдөлгөөнгүй болоод үндсэн зогсолтод шилжинэ. Хотойж савах хөдөлгөөнийг ашиглан буулт гүйцэтгэхийг хориглоно. 2.9. 7-р дасгал. Дүүжинд суниах дасгап. /Зураг 7/ “Эхэл” командаар хоёр гарын хүчээр биеийг дээш татаж, эрүүг дүүжингийн хөндлөвчнөөс дээш гаргаснаар дасгалыг гүйцэтгэсэнд тооцно. Суниах үед эрүүг өргөхгүй бие эгц, шулуун, өлмий жийсэн байна. Дасгалыг гүйцэтгэх явцад хөндлөвчөөс эрүү дээш гараагүй, доош

ЦЭРГИИН БИЕИИН буухдаа гарыг тохойн үеэр гүйцэд тэнийлгээгүй, суниах ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 үед савалтхийх, хөлийгтахим, тааз, шагайн үеэр нугалах, гадны биетээс дэм авах зэрэгт суниалтыг тооцохгүй. Зураг 7 2.10. 8-р дасгал. Дүүжинд өнцөг барих дасгал. /Зураг 8/ “Эхэл” командаар хоёр хөлийг нийлүүлж, өвдөг шулуун, өлмийг жийсэн байдлаар таазаар нугалан урагш дээш өргөж 90 градус түүнээс бага өнцгөөр барина. Дасгалыг гүйцэтгэхүед биеийн булчинг чангалсан, өвдөг, тохой шулуун, хараа эгц байна. Өвдөгөөр нугалах, бие хөлийн хоорондын өнцөг 90 градусаас дээш болох үед дасгалыг зогсооно.

ЦЭРГИИН БИЕИИН Зураг 8 ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 2.11.9-р дасгал. Дүүжингийн хөндпөвчинд хөл хүргэх дасгал. /Зураг 9/ Зураг 9 “Эхэл” командаар хоёр хөлийг шулуун, өлмийг жийж нийлүүлсэн байдлаар дээш өргөж, дүүжингийн хөндлөвчинд хүргээд доош буулгана. Тохой, өвдөг нугалах, савалт ашиглан хийхийг тооцохгүй. 2.12.10-р дасгал. Дүүжинд татаж давах дасгал. /Зураг 10/ “Эхэл” командаар хоёр хөлийг нийлүүлж, өлмийг жийсэн байдлаар дээш татан өвдөгөөр нугалахгүйгээр хөндлөвч дээгүүр давуулж, биеэр эргэн гарч түр зогсолтонд шилжинэ. Түр зогсолтонд нурууг бага зэрэг хотойлгон чангалж, цээжийг урагш түхийлгэн гаргаж, хараа чигээрээ, хөлийг нийлүүлэн өлмийг жийсэн, хоёр гар шулуун, тохойны үеэрээ түгжсэн байдалтай байна. Доош буух үйлдлийг зөвхөн хойш буух аргаар савалтгүйгээр хийж гар шулуун дүүжлэгдсэн үед дасгалыг давтан хийхийг зөвшөөрнө.

ЦЭРГИИН БИЕИИН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг10

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 2.13. 11-р дасгал. Дүүжинд гүйцэтгэх хувилбарт ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 дасгал. /Зураг 11/ 2.13.1. 11 а дасгал: 6 cap хүртэл алба хааж байгаа хугацаат цэргийн алба хаагчийн эзэмших дасгал. “Эхэл” командаар дээшээ үсэрч дүүжингийн хөндлөвчнөөс атган дүүжлэгдээд 3 удаа суниагаад татаж даван савалтанд орж хойш буулт хийх; 2.13.2.116 дасгал: Офицер, ахлагчийн III, IV бүлэг, цэргийн гэрээт алба хаагч, 6-аас дээш cap алба хаажбайгаа хугацаат цэргийн алба хаагчийн эзэмших дасгал. “Эхэл” командаар дээшээ үсэрч дүүжингийн хөндлөвчнөөс атган дүүжлэгдэх, савалтанд орох, тахимдаж гарах, тулсан хөлийг хойш шилжүүлэх, савалтанд орж савалтаас хойш буулт хийх; 2.13.3. 11 в дасгал: Офицер, ахлагчийн I, II бүлгийн цэргийн алба хаагчийн эзэмших дасгал. “Эхэл” командаар дээш үсэрч дүүжингийн хөндлөвчнөөс атган дүүжлэгдэх, савалтанд орох, савалтаас цохиж гараад түр зогсолтод шилжих, тулалтаас гэдэргээ эргэх, савалтанд орж савалтаас хойш буулт хийх;

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Зураг11 ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 2.14. 12-р дасгал. Сонс эргэх дасгал. /Зураг 12/ “Эхэл” командаартулалтаасхойшхөлийгшидэжтохой бие шулуун болон савалт хийж, “А” цэгт гар дээр тэнцээд цааш “Б”, “В” цэгийн хооронд ЗООбулан барьж, Т”, “Д” цэгүүдийг далайцтай савалтаар туулан “Е” цэгт булангаа тэнийлгэн гар дээр тэнцэх хөдөлгөөнийг үргэлжлүүлэн хийнэ. Сонс эргэх үед хөл салгах, биеэр болон тохойг нугалахгүй байхшаардлагатавигдана. Гарын бэхэлгээгүй, хамгаалах хүнгүйгээр сонс эргэхийг хориглоно. Зураг12 2.15.13- р дасгал. Суга савлуурт суниах дасгал. /Зураг 13/ “Эхэл” командаар суга савлуурын өнцөг дээр үсрэн гарч, гар дээр шулуун тулж, цээжийг түхийлгэн, биеийг нуруугаар хагас хотойн чангалж, хоёр хөлийг шулуунаар нийлүүлэн өлмий жийсэн байдлаас суниана. Доошлохдоо гарыг 900-аас дотогш нугалж, дээш түлхэхдээ тохойг гүйцэд тэнийлгэнэ. Гарыг тохойгоор дутуу нугалах дутуу түлхэх, хөлийгөвдөгөөр нугалах, тонгойх, хотойжсаваххөдөлгөөнийг ашиглан гүйцэтгэхийг хориглоно.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 2.16.14-р дасгал. Суга савлуурт өнцөг барих дасгап. /Зураг 14/ “Эхэл” командаар суга савлуурын өнцөгт үсрэн гарч, гар дээр шулуун тулсан байдлаас хоёр хөлийг таазаар нугалан урагш дээш өргөж, савлуурын хөндлөвчнөөс дээш түвшинд барина. Хөлийн өсгий суга савлуурын хөндлөвчнөөс дээш барьсан хугацааг тооцно. Зураг14 2.17.15-р дасгап. Суга савлуурт өнцөг барих дасгал. /Зураг 15/ 2.17.1. 15а дасгал /Зураг 15/: 6 cap хүртэл алба хааж байгаа хугацаат цэргийн алба хаагчийн эзэмших дасгал. “Эхэл” командаар суга савлуурт сугадсан байдлаар оржсавалтаас цохиж гарах, урагш савалтаар хөл салган суух, хөлийг нийлүүлэн савалтанд орох, урагш савалтаас баруун гар тийш 90 градус эргэж, хоёр гараар савлуурын хөндлөвчнөөс барьжбуух; 2.17.2. 156 дасгал /Зураг 16/: Офицер, ахпагчийн III, IV бүлэг, цэргийн гэрээталбахаагч, 6- аасдээшсаралбахаажбайгаахугацаат цэргийн алба

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН хаагчийн эзэмших дасгал. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 “Эхэл” командаар суга савлууртсугадсан байдлаар орж савалтаас цохиж гарах, урагш савалтаар хөл салган суух, гарыг урагш шилжүүлэн барьж, мөрөн дээр урагш өнхрөлт хийжхөл салган суух, хөлийг нийлүүлэн савалтанд орох, урагш савалтаас баруун гар тийш 90 градус эргэж, хоёр гараар савлуурын хөндлөвчнөөс барьж буух; 2.17.3. 15в дасгал /Зураг 17/: Офицер, ахпагчийн I, II бүлгийн цэргийн алба хаагчийн эзэмших дасгал. “Эхэл” командаар суга савлууртсугадсан байдлаар орж савалтаас цохиж гарах, урагш савалтаар хөл салган суух, гарыг урагш шилжүүлэн барьж, хүчээр мөрөн дээр зогсох /2сек/, урагш

ХИЛ ХАМГААЛАХ өнхрөлт ЕРӨНХИЙ ГАЗАР хийж хөл салган суух, хөлийг нийлүүлэн савалтанд орох, урагш савалтаас баруун гар тийш 90 градус эргэж, хоёр гараар савлуурын хөндлөвчнөөс барьжбуух; Урагш савалтаас буултыг эсрэг тал руугаа хийхийг зөвшөөрнө.

ЦЭРГИИН БИЕИИН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 2.18. Модон морь, модон ямаанд харайх дасгалыг гүйцэтгэх аргачлал. Модон морины өндөр 120 см, модон ямааны өндөр 125 см, түлхэлтийн тавцангийн өндөр 10-15 см, түлхэлтийн тавцангийн зайг өөрийн сонголтоор байрлуулна. Гүйлтийн зай 10-15 метр байна. Дасгалыг “Урагшаа” командаар гүйцэтгэнэ. Харайлтаас буултад шилжихдээ хөлийн өвдгийг бага зэрэг салган хагас сууж, тавхайн бүтэн улан дээрээ буумагц 2 гарыг урагш, бага зэрэг хажуу тийш сунгаж, гарын алгыг доош харуулан, биеийн тэнцвэрийгхадгалжүндсэн зогсолтод шилжинэ. Харайлтын дасгалыг гүйцэтгэх үед нэг хөлөөр түлхэлт хийх, нэг гараар тулах, буулт хийхдээ гараар газар тулахыг хориглоно. 2.19.16- р дасгал. Модон ямаан дээгүүр хөл салгаж харайх дасгал./Зураг 18/ Гүйлтээс түлхэлтийн тавцанд шилжиж түлхэлт аван

ЦЭРГИИН БИЕИИН үсэрч модон ямаан дээр гараар тулмагц хөлөө салгаж, 2 ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 гарыг хажуу дээш алдлан хотойлт хийн бууна. Зураг18 2.20.17- р дасгал. Модон морин дээгүүр хөл салгаж уртааш нь харайх дасгап. /Зураг 19/ Гүйлтээстүлхэлтийн тавцанд шилжижтүлхэлтээр үсэрч 2 хөлийг нийлүүлэн нисэлт хийж, модон морины цаад үзүүр дээр гараар тулмагц хөлийг шулуунаар салгаж, 2 гарыг хажуу дээш алдлан хотойлтхийн бууна. Гүйлтээстүлхэлтхийхдэээргэлзэжхөдөлгөөнөө сааруулах, түлхэлт хиймэгцээ хөлөө шууд салгах, модон морины дунд 2 гарыг цувруулан тавих зэргийг хориглоно. Зураг19 2.21.18-р дасгал. Модон ямаа /модон морь/-н дээгүүр хөл чихэж харайх дасгал. /Зураг 20/ Гүйлтээс түлхэлтийн тавцанд шилжиж түлхэлт аван үсрэн, модон ямаа /модон морь/-н дээр гараар тулмагц хөлөө нийлүүлэн нугалаад, 2 гарын хоорондуур чихэж гарган, 2 гарыг хажуу дээш алдлан хотойлт хийн бууна.

ЦЭРГИИН БИЕИИН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг 20 Гурав. Хүчний дасгал 2.1. Хүчний чанарыг хөгжүүлэх хичээлийн сэдэвт дараах дасгалууд багтана. Үүнд: - 19-рдасгал. Гар дээр суниах; - 20-р дасгал. Гэдэсний таталтын дасгал; -21-рдасгал. Суужбосохдасгал; - 22-р дасгал. Туухайг нэг гараар түлхэлттэй өргөх дасгал; - 23-р дасгал. Туухайг хоёр гараар түлхэлттэй өргөх дасгал; - 24-р дасгал. Туухайг огцом өргөх дасгал; - 25-р дасгал. Олсонд авирах дасгал; 2.2. 19-р дасгал. Гар дээр суниах дасгал. /Зураг 21/ Бэлтгэх байдал: Гарыг мөрний хэмжээний зайд тулж, гарын хуруу урагш байрлалтай газар тулж, өвдөглөсөн байна. Анхаар командаар өвдөгийг өргөж, биеийг чангалан тохой, өвдөг шулуун болгож, толгойг өргөсөн, хөл нийлүүлсэн байна. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар биеийн шулуун байдлыг хадгалан гарыг тохойн үеэр нугалж мөрийг тохойн түвшинд хүргэн буцаж эхпэх байдалд орох дасгалыг 2 минутын хугацаанд тасралтгүй хийж гүйцэтгэнэ. Дасгалыг гүйцэтгэх явцад биеийн аль нэг хэсгээр газар шүргэх, тохойг мөрний түвшинд хүртэл нугалахгүй байх, биеийн шулуун байдлыг хадгалж чадаагүй тохиолдолд дасгалыг гүйцэтгэсэнд тооцохгүй. Гар дээр суниах үедээ газар /шал/-т заавал гурван цэгээр тулсан байхаар, эсвэл өвдөгийг газарт хүргэлгүйгээр урагш сойн

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН амарч болно. Гарын алга хөлийн өлмийнөөс өөр ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 биеийн аль нэг хэсэг газарт хүрвэл дасгалыг зогсооно. Зураг 21 2.3. 20-р дасгал. Гэдэсний татаптын дасгап. /Зураг 22/ Бэлтгэх байдал: Хөлийг 30 см-ээс илүүгүй зайд салгасан / хөл нийлүүлж гүйцэтгэхийг хориглохгүй/, өвдгийг 900-аас дотогш өнцөгөөр нугалсан байдлаар газарт сууж, толгой, тааз хоёр босоо нэг шугаманд, хоёр гарыгтохойгоор нугалан цээжний өмнө зөрүүлэн биедээ наасан байна. Хөлийг зөвхөн шагайн үе хэсэгт хоёр гараар дарна. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар арагш хэвтэн хоёр далыг газарт хүргээд эхпэх байдалд шилжих хөдөлгөөнийг үргэлжлүүлэн хийнэ. Дасгалыг 2 минутын хугацаанд гүйцэтгэнэ. Дасгалыг гүйцэтгэх явцад гарыг биенээс салгахгүйгээр суугаа байдлаар амарч болно. Хоёр гарыг биенээс салгах, татаж, тулж босох, тохойн хэсгээр савалт хийх, далыг газарт хүргэхгүй байх, хэвтэж амрах, тааз өргөх ба нуруугаар хотойн гүйцэтгэснийг тооцохгүй. Зураг 22 2.4. 21 -р дасгал. Сууж, босох дасгал Бэлтгэх байдап: Хөлдөө мөрний хэмжээний зайтай, хөлийн ул зэрэгцээ шугаманд, гарыг ташаанд авсан байдлаар цэх зогссон байна. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар гарын алгыг

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН доош харуулан урагш дээш сунгаж, хөл дээр гүйцэд ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 суугаад буцаад эхлэх байдалд орох дасгалыг 1 минутын хугацаанд тасралтгүйгээр гүйцэтгэнэ. Суух үед гараар биеийн аль нэг хэсэгт тулаагүй урагш шулуун байрлалтай, өгзөгхөлийн эрээн булчинд хүрч, босоход өвдөг шулуун болсон байх шаардлага тавигдана. Суухад гарыг ташаа ба өвдөгнөөс тулсан, бэлхүүсээр урагш тонгойх болон босоход хоёр хөлийн өвдөг гүйцэд шулуун болоогүй тохиолдолд дасгалыг хийсэнд тооцохгүй. 2.5. 22-р дасгал. Туухайг нэг гараар түлхэлттэй өргөх дасгал. /Зураг 23/ Бэлтгэх байдал: Туухайг авч нэг гарыг нугалан шуун дээр байрлуулж тохойн орчмоор биед наана. Нөгөө гарыг ташаанд авч, хөлдөө мөрний хэмжээний зайтай эгц зогсоно. Дасгалыг гүйцэтзэх: “Эхэл” командаар туухайг түлхэлтээр дээш өргөж гарыг гадагш 180 градусаар эргүүлж эгц болгон тохойг түгжин 1-2 секунд болсны дараа буулгаж эхлэх байдалд орно. Дасгалыг гүйцэтгэх явцад нэг гараас нөгөөд нэг удаа шилжүүлэхийг зөвшөөрөх бөгөөд дасгалыг 1 минутын туршид гүйцэтгэнэ. Туухайг өргөх үед гар, хөлийгтохой өвдөгний үеэр шулуун болгож түгжээгүй, туухайн ёроолыг мөр, гарын 2 толгойт булчинд тулах, нөгөө гараар дэмжих нь алдаанд тооцогдох бөгөөд өргөх явцад газар шүргүүлэх, хоёроос дээш савалт хийсэн тохиолдолд дасгалыг шууд зогсооно.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг 23 2.6. 23-р дасгал. Туухайг хоёр гараар түлхэлттэй өргөх дасгал. /Зураг 24/ Бэлтгэх байдал: Туухайнуудыг авч хоёр гарыг нугалан шуун дээр байрлуулж, бариулаас атгасан гарыг дотогш харуулан хооронд нь ойртуулан биедээ наажбарин, хөлдөө мөрний хэмжээний зайтай эгц зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар хоёр хөлийн огцом түлхэлтээр туухайнуудыг гарын хүчээр түлхэн өргөж гар дээр тулж, тохойг түгжин тэнцвэрийг хадгалан 1-2 сек зогсоод эхлэх байдалд орно. Өргөлтийг үргэлжлүүлэхдээ туухайнуудыг эхлэх байдалд буулган, дахин өргөж тэнцвэрийг хадгалан зогсох жишээгээр дасгалыг давтан гүйцэтгэнэ. Туухайг өргөх үед гар, хөлийгтохой өвдөгний үеэр шулуун болгож түгжээгүй, туухайн ёроолыг мөр, гарын 2 толгойт булчинд тулах, нөгөө гараар дэмжих нь алдаанд тооцогдох бөгөөд өргөх явцад туухайг доош буулгах, алдажунагах, гараас шилжүүлэх явцад газар шүргүүлэх, хоёроос дээш савалт хийсэн тохиолдолд дасгалыг шууд зогсооно.