3

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг 24 2.7. 24-р дасгал. Туухайг огцом өргөх дасгал. /Зураг 25/ Бэлтгэх байдал: Салгаж зогссон хөлийн завсар туухайг газарт байрлуулан тонгойж, туухайн бариулаас нэг гараар барьж, нөгөө гарыг ташаанд авч зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар туухайг авч савалтаар газарт хүргэлгүйгээр гэдийн огцом татаж, гар шулуун байдлаар туухайг дээш өргөн гар дээр тулж, тохойгоор түгжин, хоёр хөлийг

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН шулуун тэнцвэртэйгээр эгцлэн 1 ТАМИРЫН ЗААВАР -2 секунд зогсоод -2018 шулуун буулгаж газарт хүргэлгүйгээр дараагийн өргөлтийг гүйцэтгэх байдлаар үргэлжлүүлнэ. Өргөлтийг давтан гүйцэтгэх явцад амралгүйгээр нөгөө гартаа нэг удаа шилжүүлж, үргэлжпүүлэн өргөнө. Чөлөөтэй байгаа гарыг ташааны байрлалаас өөр биеийн аль нэг хэсэгт тулахыг хориглоно. Нэгээс илүү савалт хийх, туухайг газарт хүргэсэн тохиолдолд өргөлтийг зогсооно. Хоёр гарын өргөлтийн аль бага өргөсөн тоогоор үнэлгээг өгнө. Зураг 25 2.8. 25-р дасгал. Туухайг огцом өргөх дасгал. /Зураг 26/ Бэлтгэх байдал: Олсны хажууд зогсож, газраас 1,5 мийн өндөр байгаа олсны доод талын тэмдэглэгдсэн хэсгээсхоёр гараар барьж зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар гар, хөлийн тусламжгайгаардээшавирч, газраасб

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН мөндөртбайгаатэмдэглэгдсэн хэсэгт нэг гараар хүрнэ. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Олсонд хөлийн дэмжпэггүйгээр авирахыг зөвшөөрөх ба доош буухдаа ямар ч аргаар бууж болно. Олсны дээд цэгээс болон 1,5 м-т байгаа тэмдэглэсэн хэсэгт хүрэлгүй урьдчилан үсэрч буухыг хориглоно. Зураг 26 Дөрөв. Авхаалж самбаа, уян хатны дасгал 4.1. Авхаалж самбаа, уян хатныг хөгжүүлэх хичээлийн сэдэвт дараах дасгалууд багтана. Үүнд: 26- р дасгал. 1 дүгээр цогцолбор дагсал; 27- р дасгал. Модон ямаан дээгүүр хөл салган давтаж харайх дасгал; 28- р дасгал. Сандал дээгүүр харайх дасгал; 29- р дасгал. Бөхийж гараар газарт тулах дасгал; 30- р дасгал. Сууж урагш бөхийх дасгал; 4.2. 26-р дасгап. 1 дүгээр цогцолбор дасгал. Цогцолбор дасгалд багтсан бөхийлт, гар дээр суниах, гэдэсний таталт, эргэлттэй үсрэлт гэсэн дасгалуудыг дээрх дарааллын дагуу тус бүр 30 секундэд дээд зэргийн хурдтай гүйцэтгэнэ. Дасгал хооронд 30 секундын амралт авна. Дөрвөн дасгалын гүйцэтгэсэн давтамжийн тооны нийлбэрээр үнэлнэ. 4.2.1. Бөхийлт. /Зураг 27/

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Бэлтгэх байдал: Хөлийг мөрний хэмжээний зайтай, ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 гарыг ташаанд авсан байдлаар цэх зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар бөхийж хоёр гарын үзүүрийг тэнийлгэж газарт хүргэн, буцаж өндийн эхлэх байдалд орохдасгалыгтасралтгүй гүйцэтгэнэ. Өвдөгөөр нугалах болон дээш

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 өндийх үед гарыг ташаанд аваагүй биеийг цэх байдалд оруулаагүй бол гүйцэтгэлд тооцохгүй. г 4.2.1. Гар дээр суниалт. /Зураг 28/ Бэлтгэх байдал: Гарыг мөрний хэмжээний зайд тулж, гарын хуруу урагш байрлалтай газар тулж, өвдөглөсөн байна. Анхаар командаар өвдөгийг өргөж, биеийг чангалан тохой, өвдөг шулуун болгож, толгойг өргөсөн, хөл нийлүүлсэн байна. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар биеийн шулуун байдлыг хадгалан гарыг тохойн үеэр нугалж мөрийг тохойн түвшинд хүргэн буцаж эхлэх байдалд орох дасгалыг тасралтгүй хийж гүйцэтгэнэ. Дасгалыг гүйцэтгэх явцад биеийн аль нэг хэсгээр газар шүргэх, тохойг мөрний түвшинд хүртэл нугалаагүй, биеийн шулуун байдлыг хадгалжчадаагүй, гарын алга хөлийн өлмийнөөсөөр биеийн аль нэг хэсэг газарт хүрсэн тохиолдол бүрийг гүйцэтгэлд тооцохгүй. 4.2.3. Гэдэсний таталт. /Зураг 29/ Бэлтгэх байдал: Биеийг шулуун, хөлийг нийлүүлэн, 4 Зураг 27 Зураг 28

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН гарыг шилэн хүзүүнд зөрүүлж барьсан байдлаар газарт ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 дээш харан хэвтэнэ. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар хоёр гарын савалтаар өндийж урагш бөхийн хоёр гарыг тэнийлгэн үзүүр хэсгийг хөлийн

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН өлмийд хүргээд, буцаж гарыг шилэн хүзүүнд аван хэвтэх ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 дасгалыг үргэлжлүүлэн хийнэ. Дасгалыг хийх хугацаанд далаар газарт хүрч, хоёр хөл нийлсэн, өвдөг шулуун, хөл газраас хөндийрөхгүй байна. Зураг 29 4.2.4. Эргэлттэй үсрэлт. /Зураг 30/ Бэлтгэх байдал: Хөлийг мөрний хэмжээний зайтай, гарыг ташаанд авсан байдлаар цэхзогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар бутэн биеэр 180 градусын эргэлтийг үсрэлтээр хийж, буцаж үсрэн эргэж эхпэх байдалдаа орох дасгалыг тасралтгүй гүйцэтгэнэ. Хоёр эргэлт /3600/-ийг 1 тоонд тоолно. Эргэлтийг зөвхөн нэг тал руугаа хийх бөгөөд хэрэв гүйцэтгэх явцдаа эсрэг тал руугаа эргэх, эсвэл дутуу эргэлт хийх буюу хоёр хөл 180 градусаар эргэх явцад нэг шугаманд байрлахгүй байх, толгой биеийг хамт эргүүлэхгүй байх тохиолдолд давтамжийн тоог тооцохгүй.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Зураг 30 ТАМИРЫН ЗААВАР-2018

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 4.3. 27-р дасгал. Модон ямаан дээгүүр хөл салган ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 давтаж харайх дасгал. Бэлтгэх байдал: Модон ямаанаас 1 метрийн зайд биеийн тамирын зогсолтоор зогсоно. “Анхаар” командаар аль нэг хөлийг урагш тавин харайхад бэлтгэнэ. Модон ямааны өндөр 1 метр байна. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар урагш үсрэн модон ямаан дээгүүр хөл салгаж уртааш нь харайх дасгалыг 10 удаа давтан гүйцэтгэнэ. Энэ үед өгзөг, гуяар модон ямаанд хүрэхгүй байна. 4.4. 28-р дасгал. Сандал дээгүүр харайх дасгал. Бэлтгэх байдал: 2-4 метр урттай, 40 см-ийн өндөртэй, 25 см-ийн өргөнтэй сандлын хажууд хөлийн хооронд мөрний хэмжээний зай авч зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар хагас сууж гарыг хойш, урагш дээш саван хөлийн түлхэлтээр үсэрч сандлын нөгөө талд үсрэн гарах хөдөлгөөнийг үргэлжлүүлэн хийнэ. Дасгалыг гүйцэтгэх явцад хөлийг зэрэг газарт хүргээгүй, сандлыг шүргэх, унагах зэрэгт тухайн үсрэлтийг хасажтоолно. 4.5. 29-р дасгал. Бөхийж гараар газарт тулах дасгал. /Зураг 31/ Дасгалыг босоо байдалд 2 хөлийг нийлүүлэн, цээжээр бөхийн тогтоогдсон хэмжээнд 5 секундын хугацаанд барьж гүйцэтгэнэ. Дасгалыг гүйцэтгэхдээ өвдөг нугалахыг хориглоно. 4.5.1. Эрэгтэй I, II бүлэг, эмэгтэй I, II, III бүлгийн цэргийн алба хаагчид; - Хоёр гараар хөлийн шилбэний ар талын доод хэсгийг 2 талаас нь ороон барьж, нүүрийг шилбэний урд хэсэгт наалдуулж баривал “Онц”\ - Гарын алгаар газарт бүтэн наалдуулж баривал “Сайн"\

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН - Атгасан сарвууны урд хэсгээр газарт бүтэн ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 наалдуулан баривал “Дунд"\ 4.5.2. Эрэгтэй III, IV, V бүлэг, эмэгтэй IV, V бүлгийн цэргийн алба хаагчид; - Гарын алгаар газарт бүтэн наалдуулж баривал “Онц"\ - Атгасан сарвууны урд хэсгээр газарт бүтэн наалдуулан баривал “Сайн”\

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН - Гарын хуруунуудыг тэнийлгэж, дунд хурууны ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 өндгөөр газарт хүрч байвал “Дунд”\ 4.5.3. Эрэгтэй VI, VII, VIII бүлэг, эмэгтэй VI бүлгийн цэргийн алба хаагчид; - Атгасан сарвууны урд хэсгээр газарт бүтэн наалдуулан баривал “Онц"\ - Гарын хуруунуудыг тэнийлгэж, дунд хурууны өндгөөр газарт хүрч баривал “Сайн”\ - Гарын хуруунуудыг тэнийлгэж, дунд хурууны өндгөөр хөлийн тавхайны дээд хэсэгт хүрч баривал “Дунд”\ 4.6. 30-р дасгал. Сууж урагш бөхийх дасгап. /Зураг 32/ Бэлтгэх байдал: Суугаа байдалд хоёр хөлийг нийлүүлэн шулуун жийж, тусгай дугуйт тавцанг дээгүүр нь байрлуулан тавцангийн өөрийн талын ирмэг хэсэгт 2 гарын алгыг доош харуулан мөрний хэмжээний зайнд байрлуулж, эрхий болон долоовор хурууны хонхор хэсгийг тулган барина. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар гараар тавцанг түлхэн урагш бөхийж өвдөг нугалахгүйгээр эцсийн боломжоо хүртэл сунган 5 секундын хугацаанд барьж гүйцэтгэнэ. Шалгуулагчийн өвдөгний үенээстүлхэгдсэн тавцангийн өөрийн талын ирмэг хүртэлх зайг хэмжиж үнэлгээг өгнө. Зураг 31 Зураг 32

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР2018 Тав. Хурд, тэсвэрийн дасгал 5.1. Хурд, тэсвэрийн хичээлийн агуулгад спортын хөнгөн атлетикийн дасгалуудыг ашиглах бөгөөд төрөл бүрийн зайн алхалт, гүйлт, харайлт, шидэлтийн дасгалууд, эвслүүдийг олгох, бие бялдрын ерөнхий болон тусгай чанаруудыг хөгжүүлэхэд чиглэгдсэн гүйлт, үсрэлт, харайлтын дасгалууд, мөн хүндрүүлэгч зүйлстэй гүйцэтгэх дасгалууд, буухиа гүйлтүүд багтана. 5.2. Марш үйлдэхээс бусад хурд, тэсвэрийн хичээлийг зориулалтын тэгш талбай /спорт заал, танхим, талбай/ дээр явуулах ба зориулалтын талбайгүй газар зохион байгуулах үед бартаа, саадгүй тэгш замыг сонгон явуулна. Газрын налуу градусаас илүүгүй байжболно. 5.3. Хурд, тэсвэрийн хичээлийн сэдэвт дараахдасгалууд багтана. Үүнд: - 31-р дасгал. 60 м-ийн гүйлт; - 32-р дасгал. 100 м-ийн гүйлт; - 33-р дасгал. 10x10 м-ийн давтах гүйлт; - 34-р дасгал. 500 м-ийн гүйлт; - 35-р дасгал. 1 км-ийн гүйлт; - 36-р дасгал. 2 км-ийн гүйлт; - 37-р дасгал. 3 км-ийн гүйлт; - 38-р дасгал. 5 км-ийн гүйлт; - 39-р дасгал. Салбарын бүрэлдэхүүнээр 5 км-т марш үйлдэх; - 40-р дасгал. Салбарын бүрэлдэхүүнээр 10 км-т марш үйлдэх; - 41-р дасгал. Салбарын бүрэлдэхүүнээр 30 км-т марш үйлдэх; - 42-р дасгал. Байрнаас уртад харайх; - 43-р дасгал. Гүйлтээс уртад харайх; 5.4. 31,32-р дасгал. 60, 100 м-ийн гүйлт. /Зураг 33/ Бэлтгэх байдал: “Гараандаа” командаар гарааны шугам руу зөөлөн гүйж /алхаж/ очин, нэг хөлийн өлмийг гарааны шугамнаас хойш нэгбүтэн, нэгхөндлөн ул

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 тавьсан хэмжээтэй зайнд байрлуулан, нөгөө хөлийг гэдрэг хагас алхан, өвдөгөөр тулж сууна. Хоёр гарыг гарааны шугаман дээр мөрний хэмжээнээс илүү зайтайгаар гарын тохой шулуун, алгыгхагасатгасан байдлаархуруугаар газарттулсан байна.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Дасгалыг гүйцэтгэх: “Анхаар” командаар газарт тулсан ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 өвдөг болон таазыг өргөн, толгой, цээжээр урагш бөхийж биеийн жинг гар дээр шилжүүлнэ. Гарыг тохойгоор нугалахгүй, “Марш” командаар хоёр хөлийн тэсрэхтүлхэлтийг гарын савалттай хослуулан гүйлтийг эхэлнэ. Зураг 33 5.5. 33-р дасгал. 10x10 м-ийн давтах гүйлт. Бэлтгэх байдал: “Гараандаа” командаар гарааны шугамны ард нэг хөлийг урагш тавьж, өвдөг болон хоёр гарыг хагас нугалж, цээжийг урагш унагасан байдлаар гүйхэд бэлтгэн зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Марш” командаар гарааны шугамнаас гарч 10 м зайд тэмдэглэсэн эргэлтийн шугам руу гүйж цаад талд нь хоёр хөлөөр гармагц эргэн гүйх дасгалыг үргэлжлүүлэн 10 удаа давтана. Эргэлтийн үед аль нэг хөлийг шугамнаас дутуу тавьж эргэн гүйсэн тохиолдолд бүрт нийт гүйсэн хугацаан дээр 1 секундыг нэмжтооцно. 5.6. 34, 35, 36, 37, 38-р дасгал. 500 м, 1, 2, 3, 5 км-ийн гүйлт. Бэлтгэх байдал: “Гараандаа” командаар гарааны шугамны ард нэг хөлийг урагш тавьж, өвдөг болон хоёр гарыг хагас нугалж, цээжийг урагш унагасан байдлаар гүйхэд бэлтгэн зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Марш” командаар гараанаас гарч

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН маршрутын дагуу гүйж барианд орно. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 5.7. 39, 40, 41 -р дасгал. Салаа, салбарын бүрэлдэхүүнээр 5,10, 30 км-т марш үйлдэх. Гараа, барианы шугамыг нэг газарт төхөөрөмжлөнө. Дасгалыг салаа, салбарын бүрэлдэхүүнээр зохион байгуулалттай гүйцэтгэнэ. Бие бүрэлдэхүүн хээрийн хувцастай, хагас түрийтэй гутал, автомат буу, подсумка /2 магазин/, холбох хоолой бүхий газ эсэргүүцэгч багтай байна. Бэлтгэх байдал: “Гараандаа” командаар гарааны шугамны ард салаа, салбарын жагсаалаар босоо гараанаас гүйхэд бэлтгэн зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Марш” командаар гараанаас гарч маршрутын дагуу алхалт, гүйлтийг хослуулан туулж барианд цуврахгүйгээр орно. Гүйлтийн дүнг сүүлийн цэргийн алба хаагчийн барианд орсон цагаар тооцно. Марш үйлдэх явцад харилцан туслалцахыг зөвшөөрөх ба барианд орохдоо буу зэвсэг, хувийн хэрэглэл дутуу, хаяж үрэгдүүлсэн тохиолдолд тухайн салаа, салбарыг “Муу” гэж үнэлнэ. 5.8. 42-р дасгал. Байрнаас уртад харайх. Бэлтгэх байдал: Түлхэлт авах шугамны ард /шугаман дээр гишгэхгүй/ хоёр хөлийг мөрний хэмжээтэй байрлуулан харайхад бэлтгэн зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар хагас суултаас хоёр гарын савалтыг ашиглан, хоёр хөлөөр зэрэг үсрэлтийг гүйцэтгэнэ. Буулт хийх үед хоёр хөл зэрэг газардана. Хэмжилтийг түлхэлт авах шугамнаас харайгчийн буулт хийхэд биеийн хамгийн арын хэсэг хүрсэн газар хүртэлх зайнд хийнэ. Хоёр удаа харайх оролдлого хийлгэж, аль илүү амжилтыг нь үнэлгээнд тооцно.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Харайлт гүйцэтгэхүедээ нэг хөлөөр үсрэх, хөлийг ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 цувруулан алхаж харайх, түлхэлт авах шугаман дээр гишгэсэн тохиолдолд харайлтыг тооцохгүй. 5.9. 43-р дасгал. Гүйлтээс уртад харайх. Бэлтгэх байдал: Уртын харайлтын бүсийн эхпэх шугамны ард нэг хөлийг урагш тавьж өвдөг болон хоёр гарыг хагас нугалж, цээжийг урагш унагасан байдлаар бэлтгэн зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Эхэл” командаар дээд зэргийн хурдтай гүйлтийг хийн түлхэлт авах тавцангаас нэг хөлөөрөө түлхэлт авч урагш үсэрнэ. Агаарт нисэлт хийх явцад нуруугаар хотойн нумраад гар, хөлийг зэрэг урагш татан газардах бөгөөд хоёр хөлийн өсгий элсэнд хүрмэгцтаазыгурагштатан, цээжээр урагштэмүүлэн буултыг гүйцэтгэнэ. Хэмжилтийг түлхэлт авах тавцангийн элстэй талбай талын шугамнаас харайгчийн буулт хийхэд биеийн хамгийн арын хэсэг хүрсэн газар хүртэлх зайнд хийнэ. Хоёр удаа харайх оролдлого хийлгэж, аль илүү амжилтыг нь үнэлгээнд тооцно. Харайлт гүйцэтгэх үедээ түлхэлт авах тавцангаасхөлийн өлмийг илүү гаргаж, талбайгаас хажуу тийшээ гарах тохиолдолд харайлтыг тооцохгүй. Зургаа. Саадын зурвас туулах 6.1. Саад зурвасыг туулах хичээл нь цэргийн алба хаагчдад саадтай болон бартаат газар оронд үүрэг гүйцэтгэх эвсэл, чадвар, дадлыг эзэмшүүлэх, хурд-хүчний тэсвэрийгхөгжүүлэх, биеийн өндөр ачааллын явцад багаар ажиллах дадал, үйлдлүүдийг хэвшүүлэх, өөртөө итгэх итгэл, зоригтой, шийдэмгий байх зан, чанарыг төлөвшүүлэхэд чиглэгдэнэ. 6.2. Саадын зурвасыгтуулаххичээлийн агуулгад

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН байгалийн болон зохиомол саадыг туулах, гранат шидэх ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 дасгалууд багтана. Саадын зурвасыг туулаххичээлийн үед бие бүрэлдэхүүн хээрийн хувцас, хүн нэг бүрийн зэвсэг, хамгаалаххэрэглэлтэй байх ба бууг нуруунд авсан байна. Саадыгтуулах, гар гранат шидэх арга барилыгтухайн нөхцөл байдлаас шалтгаалан, хамгаалалтын болон аюулгүйн арга хэмжээг авсан нөхцөлд өөрийн боломжтой аргаар гүйцэтгэхийг зөвшөөрнө. 6.3. Саадын зурвасыгтуулаххичээлийн сэдэвт дараах дасгалууд багтана. Үүнд: - 44-р дасгал. Саадын нэгдсэн зурвас туулах; - 45-р дасгал. Саадын зурвас туулах шалгалтын дасгал; - 46-р дасгал. Салаа, салбараар саадын зурвасыг туулах шалгалтын дасгал; - 47-р дасгал. Гранатыг тойрогт шидэх дасгал; - 48-р дасгал. Гранатыг холд шидэх дасгал; 6.4. Хичээлийн удирдагч нь саад туулах хичээлийг явуулах үед гэмтэж, бэртэхээс урьдчилан сэргийлэх дараах арга хэмжээг авна. - Өвлийн улиралд саадын зурвасын цас, мөсийг цэвэрлэх, хальтрах, унахаас урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авах; - Үсэрч буух болон харайлт хийх газрыг ухаж зөөллөх, элс, шороогоор буултын цэг байгуулж бэлтгэх; - Гар гранатыг шидэхийн өмнө тохой, мөр, бэлхүүсний булчин, шөрмөслөг эдийг төсөөтэй дасгалаар эрчимтэй халааж бэлтгэх; - Байрнаас гар гранат шидэх үед суралцагсдыг 2-3 алхам зайтайгаар байрлуулах, гүйж шидэх үед хоорондын зайг тогтоож, нэгнийгээ цохиж гэмтээхээс урьдчилан сэргийлж, онцгой анхаарал, болгоомжгой хичээллүүлэх буюу гар гранатыг шидэх, шилжилт

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН хөдөлгөөн үйлдэх үед тогтоосон журмыг нарийн ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 чанд сахиулах; - Өндөр сааднаас үсэрч буух /өндөр мод, эвдэрсэн шат, хана/ газрыг ухаж, элс шороо, үртсээр дүүргэх; - Зэвсэгтэй дасгал, мэхийг боловсруулах болон шөнө хичээллэх үед хичээлийн зохион байгуулалтад онцгой анхаарч, цэргийн алба хаагчийн хоорондын зай, завсрыг зөв тохируулах; 6.5. Саадын зурвас туулах хичээлээр эзэмших дасгал, хөдөлгөөнүүд: 6.5.1. Алхалт, гүйлт: Хөдөлгөөн дунд урагш, хажуугаараа ухарч, бөхийж, гэтэж гүйх дасгал, мөн үсрэлтээр хурдавчилсан хөдөлгөөнийг үйлдэх; 6.5.2. Тусгай дасгалууд: Саадыг хэсэгчлэн туулаад 100 м хүртэл зайд гүйх, буудах дадлыг хослуулан гүйцэтгэх, гэнэтийн дохио, командаар ажиллах; 6.5.3. Гар, хөлөөр тулж харайж давах: Саадын өмнө гүйж очоод буутай гарыг урагш дээш нь савалттай хамт зүүн хөлийг түлхэж үсрэн, саадан дээр зүүн гар болон баруун хөлөөр тулж гараад зогсолтгүйгээр тулсан гар, хөлийн дундуур зүүн хөлийг зөөн гаргаж сааднаас үсэрч буух; 6.5.4. Суугаа байдлаас доош үсэрч буух: Хоёр хөлийг унжуулан саадын ирмэг дээр суусан байдлаас саад руу гар, өсгийгээр нэгэн зэрэг түлхэн үсэрч хоёр хөлийг мөрний хэмжээтэй зайнд салган хагас суултаар газарт буух; 6.5.5. Зүүгдсэн байдлаас доош үсэрч буух: Саадын дээд ирмэгээс хоёр гараардүүжлэгдсэн байдлаас, баруун гарыгтавиад хажуугаараа эргэж, гар, хөлөөр саад руу нэгэн зэрэг түлхэн үсэрч, хоёр хөлийг салган хагас суултаар буух;

ЦЭРГИИН БИЕИИН 6.5.6. Хөлөөр тохож давах: /зураг 34/ Өндөр саад /хашаа, ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 хана/-н дээр хөлийн түлхэлт, гарын даралтаар гарч, аль нэг хөлийг тохож даван, үсэрч буух; Зураг 34 6.5.7. Цээжээр тулж давах: /зураг 35/ Саадын дээд ирмэгээс нь барингуут, гарын даралт, хөлийн түлхэлтийг нэгэн зэрэг хийн гарч, цээжийг давуулан саад дээгүүр тэгнээд цээжийг урагш тонгойлгон, хөлийг саадан дээгүүр давуулан үсэрч бууна. Бууг нуруунд буюу гартаа авсан байна. Бууг гартаа авсан үед өрөөсөн гараар сааднаас барьж буух; Зураг 35 6.5.8. Дэгээдэж авирах: /зураг 36/ Сааднаас нэг алхам зайд ирээд газраас нэг хөлөөрөө түлхмэгц нөгөө хөлийн хажуу хэсгээр саадыг тулж, хоёр гараараа саадын дээд ирмэгээс нь барьж аван татаж саадын дээд тавцан дээр зүүн сугаараа даран, хажуугаараа дүүжигнэнэ. Тулсан хөлийн өвдөгийг саад руу шахаж, баруун хөлийг савж, саадын дээд ирмэгээс өсгийгөөрөө дэгээднэ. Гар, хөлийн

ЦЭРГИИН БИЕИИН таталтаар саадыг давж, хоёр хөл дээрээ үсэрч буух; ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг 36 6.5.9. “Хучээр дарж”авирах: /зураг 37/ Саад руу гүйж очингуут, нэг хөлөөр түлхэж, саадын ирмэгээс хоёр гараараа барьж аваад дээш татаж нөгөө хөлөөр тулна. Гар, хөлийн таталт, авиралтаар саадан дээр дарж гараад, хөлийг давуулан үсэрч буух; Зураг 37 6.5.10. Тусламжтайгааравирах:/зураг38/Хамтрагчийнхаа өвдөг, холбосон хоёр сарвууны хонхорт гишгэн, мөрөн дээр нь өвдгөөр тулж гарах, эсвэл гарын доорхзүйлсийг ашиглан авирч давах;

ЦЭРГИИН БИЕИИН ТАМИРЫН ЗААВАРЗураг 38 -2018 6.5.11. Олсоор дамжиж гарах: Гуу, жалга, хавцал, өргөн бус голыг олсоор дамжиж туулна. Олсноос хоёр гараар цувруулан барьж, нэг хөлийн өсгийг /шилбэний эрээн булчин /-өөр олсноос дэгээдэж, нөгөө хөлийг дээр нь тохож тавина. Хоёр гараар ээлжпэн татаж, хоёр хөлийг зөөж тавьж, түлхэн саадыг дамжиж гарах 6.5.12. Шургах: Нүх, цонх, нээлхий, нурсанхананд гарсан цоорхой, хоолой зэргүүдийн хэлбэр, хэмжээг харгалзан, хажуугаараа буюу толгойгоороо түрүүлэн шургаж гарах; 6.5.13. Нарийн тулгуур дээгүүр дамжиж явах: Саад дээгүүр тавьсан гуалин мод, нарийн мод, төмөр ашиглан алхах, гүйх, дээр нь мордон сууж урагш ахих зэргээр дамжиж явах; 6.6. Гар гранат шидэх дасгал. 6.6.1. Гар гранатыг шидэх дасгалыг боловсруулахад 600 гр жинтэй сургуулийн гар гранат Ф-1-ийгашиглана. Гар гранатыгзогсоо байдлаас, хөдөлгөөн дундаас, өвдөглөсөн болон хэвтээ байдлаас, мөн танк, байлдааны машины нээлхий рүү худаг, шуудуу, хананы араас шиднэ. 6.6.2. Гар гранатыг байрнаас шидэх: /зураг 39/ Гар гранатыг баруун гартаа авч, баруун хөлийгөвдгөөр бага зэрэг нугалан гэдрэг нь тавьж, баруун гарыг тохойгоор бага зэрэг нугалан, мөрөн дээгүүрээ авчран гэдрэг далайж, цээжээр гэдийнэ. Баруун хөлийн хүчтэй түлхэлт, баруун ташааны эргэлтийг цээжний савалттай холбон, дагалдаад баруун гарын хүчтэй савалтаар гар гранатыг шиднэ. 30 м болон түүнээс хол байгаа бай руу гар гранат шидэхдээ баруун хөлийг хойш илүү гэдрэг тавин, баруун гарыг мөрнөөс хойш илүү далайцтайгаар гэдрэг далайж гүйцэтгэнэ.

ЦЭРГИИН БИЕИИН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг 39 6.6.3. Гар гранатыг явуут /алхалтаас, гүйлтээс/ шидэх: /зураг 40/ Гар гранат барьсан гараа хагас нугалан урдаа авна. Гар гранатыг явуут шидэхдээ, зүүн хөлийг алхангуут гар гранат барьсан гарыг урагш доош буулган, баруун хөлийн өлмийг бага зэрэг гадагш нь тавин урагш сул алхаж, баруун гарын далайлтыг үргэлжлүүлэн шидэхзүг рүү биеэр бага зэрэгхазайна. Зүүн хөлийн хоёр дахь урагш тавилтаар гар гранат барьсан гараа гэдрэг нь хязгааргүй далайж, зүүн хөлийг тавингуут хөдөлгөөний хурдыг ашиглан биеийн эргэлт болон гарын савалтаар гар гранатыг бай руу шиднэ. Зураг 40 6.6.4. Гар гранатыг өвдөглөсөн байдлаас шидэх: /зураг 41/ Бууг зүүн гартаа авч гар гранат барьсан гарыг мөрөн дээгүүр /эсвэл доогуур/ гэдрэг далайж, цээжээр баруун хойш хагас эргэн гэдийж бэлтгэнэ. Цээжээрээ бай руу эгцрэн, гар гранатыг шиднэ.

ЦЭРГИИН БИЕИИН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг 41 6.6.5. Гар гранатыгхэвтээ байдлаас шидэх: /зураг42/ Гар гранатыг барин хоёр гарыг цээжний урд нугалан тавьж, газарт наалд ан хэвтэнэ. Хоёр гараар тулж өндийнгөө баруун хөлийг гэдрэг өвдгөөр нугалан тавихын хамт зүүн өвдөг дээр тулан сууж, гар гранат барьсан гарыг гэдрэг далайна. Баруун хөлийг түлхэн, цээжийг бай руу эргүүлэн гар гранатыг шиднэ.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг 42 6.6.6. Гар гранатыгтраншейгаас/танк, байлдааны машины болон худгийн нээлхийгээр/ шидэх: Гүн траншейгаас гар гранат шидэхдээ хөлийг гишгүүр дээр тавьмагц гар гранат барьсан гарыг далайна. Баруун хөлийг хүчтэй түлхэж, шидэх зүг рүү биеэр эргэнгүүтээ бай руу гар гранатыг шиднэ. 6.6.7. Танк эсэргүүцэх гар гранат шидэх: Хоргодох байрнаас танк эсэргүүцэх гар гранатыг атгасан гарыг мөрөн дээгүүр гэдрэг далайн, хөлийн түлхэлт, нөгөө гарын урагш савалтаар шиднэ. Гар гранатыг шидсэнийхээ дараа яаралтай нуугдана. 6.7. Байгалийн саад туулах Байгалийн саадыг салаа, тасгийн захирагч нарын удирдлагаар тухайн газар орныг ашиглан бэлтгэсэн саад гарцыг ашиглан нэгийн цуваагаар туулна. Саадын зурвасын хичээлийн агуулгад тэмээн шат, олсон татлага, дүүжин гүүрийг туулах дасгалыг оруулна. Байгалийн саадыг туулах үед зориулалтын бэхэлгээ, туслах хэрэглэлийг ашиглан хамгаалахболон аюулгүйн арга хэмжээгбүрэн авсан байна. 6.8. 44-р дасгап: Саадын нэгдсэн зурвас туулах. /хавсралт 6/ 6.8.1. Мотобуудлагын болон тусгай томилолтын анги, салбарын үүрэг гүйцэтгэхэд шаардлагатай бие бялдрын бэлтгэлжилтийгхангах болон цэрэгжпийн спортын уралдаан, тэмцээн зохион байгуулахүед саадын нэгдсэн

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН зурвасыгтуулахдасгалыг гүйцэтгэнэ. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 6.8.2. Гараа, барианы цэгийг нэг газарт төхөөрөмжпөнө. Саадын нэгдсэн зурвасыг туулах зай 400 м байна. Саадын хэмжээ хоорондын зай стандартад заагдсаны дагуу байна. Саадыг дарааллын дагуу бүрэн туулна. Нэг саадыг туулж чадаагүй тохиолдолд тухайн цэргийн алба хаагч “Муу” гэж үнэлэгдэнэ. Эмэгтэй цэргийн алба хаагчид 6.8.3.7, 6.8.3.13-р саадыг туулахгүй алгасан цааш хөдөлгөөнөө үргэлжпүүлнэ. Бэлтгэх байдал: “Гараандаа” командаар саадын нэгдсэн зурвасын гарааны шугамны ард босоо гараанаас гүйхэд бэлтгэн зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Марш” командаар саадыг дарааллын дагуу туулан эргэж цэгээс буцаж гүйн барианд орно. 6.8.3. Саадын зурвасыгдараахдарааллаартуулна. Үүнд: 6.8.3.1.1 метр өргөн 1,5 метр гүнтэй шуудуун дээгүүр харайх; 6.8.3.2. 8 метр урт дамнуургаар дамжин гүйх; 6.8.3.3. 11 метр урт, 40 см өндөр, “Торон саад”-ыг алгасалгүй туулах; 6.8.3.4. 1 метр зайтай “Унанга мод” саадны намханых нь дээгүүр давж, өндрийн доогуур шурган гарах; 6.8.3.5. 2x2, 5x3 метр өргөн, 1 метр гүнтэй жалганы 2 метрийн өргөн хэсгээр эрэгтэй цэргийн алба хаагчид харайж, эмэгтэй цэргийн алба хаагчид шуудуунд орж үсрэх; 6.8.3.6. “Сүлжээ хороо”-г сүлжижтуулах; 6.8.3.7. 2 метрийн өндөртэй “Ханан саад”-ыг гар хөлийн тусламжтайгаар давах; 6.8.3.8. “Эвдэрсэн босоо шат”-аар авирч, “Эвдэрсэн гүүр”-ний хөндлөвч дээгүүр гүйн, сэтэрсэн хэсэг дээгүүр харайн гарч эрэгтэй цэргийн албан хаагчид хөндлөвчний үзүүрээс газарт үсрэн буух, эмэгтэй цэргийн алба хаагчид

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН шатаар доош буух; ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 6.8.3.9. “Эвдэрсэн шат” саадын эхний гурван шат/эмэгтэй цэргийн алба хаагчид хоёр шат /тус бүрийг гараар тулж даван, үлдсэн шатны доогуур шургаж гүйх; 6.8.3.10. 2 цонхтой 1.1 метр өндөр “Эвдэрсэн хана” саадыг эрэгтэй цэргийн алба хаагчид давж, эмэгтэй цэргийн алба хаагчид дээд талын цонхоор шурган гарах; 6.8.3.11. “Харилцах шуудуу бүхий худаг” саадны харилцах шуудуугаар дамжин, нүхнээс үсрэн гарах; 6.8.3.12. 2 метр нүхэн дунд байрлуулсан хайсан дээгүүр гишгэн давах; 6.8.3.13. “Эвдэрсэн байшин”-гийн 1 давхрын цонхноос 2 дугаар давхрын цонхонд авиран гарч дамнуурга модоор дамжин тавцангуудыг ашиглан үсэрч буух; 6.8.3.14. 1 метр гүнтэй шуудуун дээгүүр харайн тугтойроод эргэн гүйж барианд орох; 6.9. 45-р дасгал: Салаа, сапбараар саадын нэгдсэн зурвас туулах. /хавсралт 6/ 6.9.1. Гараа, барианы цэгийг нэг газарт төхөөрөмжлөнө. Саадын нэгдсэн зурвасыг туулах зай 400 м байна. Дасгалыг зэвсэггүй гүйцэтгэнэ. Саадуудын хэмжээхоорондын зай стандартад заагдсаны дагуу байна. Хугацааг сүүлийн цэргийн алба хаагчаар тооцно. Саадын зурвасын дасгалыг буруу гүйцэтгэсэн хүний тоогоор салаа, салбарын гүйсэн нийт хугацаан дээр 10 секундыг нэмж тооцно. Салаа салбарын бүрэлдэхүүнээс 1 цэргийн алба хаагч саадыгтуулж чадаагүй тохиолдолд тухайн салаа, салбарыг “Муу” гэж үнэлнэ. Бэлтгэх байдал: “Гараандаа” командаар гарааны шугамны ард хоёрын цуваагаар жагсаж, босоо гараанаас гүйхэд бэлтгэн зогсоно. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Марш” командаар гараанаас гарч хоёрын цуваагаар 44-р дасгалд заасан байдлаар саадуудыг туулж барианд орно.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 6.10. 46-р дасгал: Саадын зурвас туулах шалгалтын ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 дасгал. /хавсралт 7/ 6.10.1. Гараа, барианы цэгийг нэг газарт төхөөрөмжпөнө. Саадын нэгдсэн зурвас туулах зай 400 м байна. Дасгалыг зэвсэггүй гүйцэтгэнэ. Саадын хэмжээ хоорондын зай стандартад заагдсаны дагуу байна. Саадын зурвасын дасгалыг буруу гүйцэтгэсэн, гранатыг шуудуунд оруулаагүй хүн тус бүрийн гүйсэн хугацаан дээр 10 секундыг нэмжтооцно. Саадыг дарааллын дагуу бүрэн туулна. Нэг саадыгтуулжчадаагүй тохиолдолд тухайн цэргийн албахаагч “Муу” гэж үнэлэгдэнэ. Эмэгтэй цэргийн алба хаагчид 6.9.2.4-р саадыг туулахгүй алгасан цааш хөдөлгөөнөө үргэлжлүүлнэ. Бэлтгэх байдал: “Гараандаа” командаар саадын зурвасын гарааны шугамны ард гартаа гранатыг барин хэвтэнэ. Дасгалыг гүйцэтгэх: “Марш” командаар гранатыг шидээд, саадыг дарааллын дагуу туулж барианд орно. 6.10.2. Саадын зурвасыг дараах дарааллаар туулна. Үүнд: 6.10.2.1. Хэвтээ байдлаас 1 ширхэг сургуулийн Ф1 гранатыг 20 метр зайд байгаа шуудуунд /6.9.2.2-т/ шидээд гранатыг газарт буумагц босож гүйлтийг эхпэх; 6.10.2.2. 2x2, 5x3 метр өргөн, 1 метр гүнтэй жалганы 2 метрийн өргөн хэсгээр эрэгтэй цэргийн алба хаагчид харайж, эмэгтэй цэргийн алба хаагчид шуудуунд оржтулж гарах; 6.10.2.3. “Сүлжээ хороо”-г сүлжиж туулах; 6.10.2.4. 2 метрийн өндөртэй “Ханан саад”-ыг гар хөлийн тусламжгайгаар давах; 6.10.2.5. “Эвдэрсэн босоо шат”-аар авирч, “Эвдэрсэн гүүр”-ний хөндлөвч дээгүүр гүйн, сэтэрсэн хэсэг дээгүүр харайн гарч эрэгтэй цэргийн албан хаагчид хөндлөвчний үзүүрээс газарт үсрэн /эмэгтэй цэргийн алба хаагчид

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН үзүүрийн шатаар/ доош буух; ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 6.10.2.6 “Эвдэрсэн шат” саадын эхний гурван шат/эмэгтэй цэргийн алба хаагчид хоёр шат /гус бүрийг гараар тулж даван, үлдсэн шатны доогуур шургаж гүйх; 6.10.2.7. 2 цонхгой 1.1 метр өндөр “Эвдэрсэн ханан саад”-ны аль нэг нүхээр шурган гарах; 6.10.2.8. “Харилцах шуудуу бүхий худаг” саадны харилцах шуудуугаар гүйн очиж шуудуунд ороод харилцах шуудуугаар худаг хүртэл явах; 6.10.2.9. Худгийн дэргэд, газар дээр байгаа сургуулийн Ф1 гранатыг худгаас 20 м зайд байрлах2,6хЗм талбай руу шидэх; 6.10.2.10. Худгаас үсрэн гарч 2 цонхгой 1.1 метр өндөр “Эвдэрсэн хана” саадыг харайждавах; 6.10.2.11. “Эвдэрхий шат” саадны налуу шатаар авиран гарч, эвдэрхий шатны хөндөл бүрийг дамжин доош буух; 6.10.2.12. “Эвдэрсэн босоо шат” саадны үзүүрийн шатаар авиран гарч, хөндөл дээгүүр дамжин гүйж, “Ханан саад”-ны налуу банз руу нь гүйж бууна. Эмэгтэй цэргийн алба хаагчид сэтэрсэн хэсгээр харайн гарч шатаар доош буух; 6.10.2.13. 2 метр өргөн шуудууг харайн давж барианд орох; 6.11.47-р дасгал: Гранатыгтойрогт шидэх. Сургуулийн гар гранат /Ф-1/-ыг тойрогт шидэх дасгалыг 1, 3, 5, 7, 9 метрийн диаметртэй таван тойрог бүхий талбайд гүйцэтгэнэ. Талбайн тойргийг хамгийн бага тойргоос эхлэн 1, 2, 3, 4, 5 гэж дугаарлана. Шидэлтийн талбайн гүйлт хийх замын урт нь 3 м байна. Гранатыг тойрогт шидэх дасгалыг “Цэргийн биеийн тамирын бэлтгэлийн стандарт”-ын “Бие бялдрын бэлтгэлжилтийн норматив”- ын насны ангилалд заасны дагуу шалгаж үнэлнэ. Шалгалтын дасгалд нэг гранат шиднэ.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 6.12. 48-р дасгал: Гранатыг холд шидэх. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Сургуулийн гар гранат /Ф-1/-ыг холд 10 м-ийн өргөнтэй зурваст шиднэ. Шидэх зурвасын гадна гранатыг шидсэн тохиолдолд тухайн цэргийн алба хаагч “Муу” гэж үнэлэгдэнэ. Шидэлтийн талбайн гүйлт хийх замын урт нь 3 м байна. Гранатыг холд шидэх дасгалыг “Цэргийн биеийн тамирын бэлтгэлийн стандарт”-ын “Бие бялдрын бэлтгэлжилтийн норматив”-ын насны ангилалд заасны дагуу шалгаж үнэлнэ. Шалгалтын дасгалд нэг гранат шиднэ. Найм. Цанын бэлтгэл 8.1. Цанын бэлтгэлийн хичээл нь цэргийн алба хаагчдад өвлийн улиралд цанатайгаар үүрэг гүйцэтгэх, газар оронд шилжилт хөдөлгөөн үйлдэх, буудлага хийх, гар гранат шидэхэд шаардлагатай хөдөлгөөний дадал, эвслийг олгоход чиглэгдэнэ. 8.2. Цанын бэлтгэл хичээлээр дараах сэдвийг судлана. Үүнд: - Цаны хэрэглэлийн хувцас, иж бүрдэл, ашиглалт; - Цанатай үед гүйцэтгэхжагсаалын хувиргалт; - Цанатай үед гүйцэтгэх дасгал, хөдөлгөөн; - Цанатай шилжилт, хөдөлгөөн үйлдэх, байгалийн саадыгдаван туулах арга; 8.3. Цанын бэлтгэл хичээлээр дараах дасгалыг боловсруулна. Үүнд: - 55-р дасгал. 5 км замыг цанаар туулах; - 56-р дасгал. 10 км замыг цанаар туулах; - 57-р дасгал. Салаа, салбарын бүрэлдэхүүнээр 5 ш замыг цанаар туулах; - 58-р дасгал. Салаа, салбарын бүрэлдэхүүнээр 10 км замыг цанаар туулах; 8.4. Цанатайгаар газар орныг туулах дасгалыг бөөн ба хэсэгчилсэн гараагаар зохион байгуулж явуулна. Бие

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН бүрэлдэхүүн хээрийн хувцас, малгай, бээлий, хүн нэг ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 бүрийн зэвсэг, хамгаалах хэрэглэлтэй байх ба бууг нуруунд авсан байна. Гараа, барианы цэгийг нэг газарт төхөөрөмжлөнө. Дасгалыг хичээл удирдагчийн хяналтан дор зохион байгуулалттай гүйцэтгэнэ. 57, 58-р дасгалын үнэлгээг сүүлийн цэргийн алба хаагчийн барианд орсон цагаар тооцно. 8.5. Цанатай хөдөлгөөн үйлдэх явцад харилцан туслалцахыг зөвшөөрнө. Харин зэвсэг, хэрэглэлийг нэгэндээ дамжуулахыг хориглож, дамжуулсан тохиолдолд хувь хүн салаа, салбарын туулсан нийт хугацаан дээр 30 секунд нэмж тооцно. Барианд орохдоо буу зэвсэг, хувийн хэрэглэл дутуу, хаяж үрэгдүүлсэн тохиолдолд тухайн цэргийн алба хаагч болон салаа, салбар “Муу” үнэлэгдэнэ. 8.6. Цанатай гүйцэтгэх жагсаалын ажиллагаа: 8.6.1. “Цанандаа” командаар цанын зүүн талд бэхэлгээ орчимд зэрэгцэн очижжагсана. 8.6.2. “Цана-БЭХЛЭ” командаар цаныг улаар нь нийлүүлэн хоёр таягийг зөрүүлэн бариулын оосроор цанатай цуг бэхпэн, цанын бэхэлгээний дээд хэсгээс нь барьж зогсоно. 8.6.3. “ЖАГС” командаар /зураг 99/ бэхэлсэн цанын үзүүрийг нь дээш харуулан, баруун хөлийн өлмийн дэргэд тавьж бэхэлгээний дээд хэсгээс нь барьж зогсоно. 8.6.4. “ЗЭРЭГЦ” командаар толгойг баруун /зүүн/тийш эргүүлэн, цаныг мөрөнд шахажбарин жагсаалын зогсолтоор зогсоно. 8.6.5. “НОМХОН” командаар толгойг эргүүлэн харааг эгцэлж, цанатай гарыг бага зэрэг урагш хөндийрүүлэн барина. 8.6.6. “Цана-МӨРӨНД” командаар бэхэлсэн цаныг баруун гараар зүүн мөрөн дээр тавиад, зүүн гараар доод

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН үзүүрээс нь барьж зогсоно. ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 8.6.7. “Цана-ХӨЛД” командаар баруун гараар цанын бэхэлгээний дээдхэсгээсбаримагцзүүн гараарбаруун гарындоохнууршилжүүлэн барьж, цаныг баруун хөлийн өлмийн дэргэд авчирч тавина. Зүүн гар зэрэг доош бууна. 8.6.8. “Цана-ГАРТ” командаар цаныг баруун гараар өргөн бэхэлгээ рүү шилжүүлэн атгаад, цанын үзүүрийг урагш бөхийлгөн барина. 8.6.9. Цаныг хөлд, мөрөнд, гартаа авч хөдөлгөөн үйлдэх үед гарыг чөлөөтэй хаяж явна. “ЗОГС” командаар зогсож, нэмэлт командгүйгээр цаныг хөлд тавина. 8.6.10. “Цана-ТАВЬ” командаар зүүн хөлийг урагш нэг алхан, цаныг хажуу хэсгээр нь цасан дээр тавиад хөлийг татаж зогсоно.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 8.6.11. “Цанатай-ЖАГС” командаар /зураг 100/ зүүн гарт ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 цаныг шилжүүлэн, баруун гараар таягийг салгаж, баруун талдаа тавина. Цаныг таягны дотор талд цасан дээр зэрэгцүүлэн тавин гуталдаа бэхэлж, таягаа аван, оосорт нь гараа хийгээд жагсаалын зогсолтонд шилжинэ. 8.6.12. “Цана-ТАЙЛ” командаар таягийг нийлүүлэн баруун талдаа тавиад, цаныг ээлжпэн тайлж, түүний зүүн талд нь шилжин гарч зогсоно. 8.6.13. “Цана-ТАВЬ” командаар/зураг 101/таягны ишийгоосроор нь холбож, доод үзүүрийг нь нэг алхам зайтай тэлэн өөрөөсөө нэг алхмын өмнө цасанд хатгаад, цаныг хоёр улаар нь нийлүүлэн холбож, таягныхаа оосорт бэхпэн тавьжтогтооно. ЗурагЮО Зураг101 8.6.14. Байран дээр “Зүүн /баруун/тийшЭРЭГ/командаар/зураг 102/ цаныг мөрөнд, гарт, хөлд барьсан үед урьдчилсан командаар цаныг өргөж, эргэсний дараа газарт буулгана. Цанатай жагссан үед эргэх талын цанатай хөлийг өвдгөөр нугалан урагш дээш өргөж зүүн /баруун/ тийш эргүүлэн, эргэх талын таягийн хамт шилжүүлэн тавьсны дараа нөгөө хөлийг, таягийн хамт өргөн зэрэгцүүлжтавина. Зураг 99

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН Зураг102 ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 8.6.15. Хөдөлгөөн дунд “Зүүн /баруун/ тийш-ЭРЭГ” командыг байран дээр эргэхийн нэг адил боловч урьдчилсан командаар аажим

ЦЭРГИИН БИЕИИН хөдөлгөөнөөр гүйцэтгэнэ. Зүүн /баруун/тийш эргэхдээ ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 эхний алхамд эргэлтийн гадна талын цаныг хавсарч тавин, хоёр дахь алхалтаар шинэ чиглэлд хөдөлгөөнөө үргэлжпүүлэхийн тулд урагш хандуулна. 8.6.16. Байран дээр “Эргээд-МАРШ” командыг гүйцэтгэхдээ 8.6.1.14-т заасан хөдөлгөөнийг нэг чигт үргэлжлүүлэн хоёр удаа давтана. 8.6.17. Явдал дунд “Эргээд-МАРШ” командыг биелүүлэхэд урьдчилсан командаар зогсож, гүйцэтгэх командаар байран дээр эргэлтийг гүйцэтгээд хөдөлгөөнийг үргэлжпүүлнэ. 8.7. Цанатай гүйцэтгэх дасгал, хөдөлгөөн: 8.7.1. Таяггүй явалт: /зураг 103/ Дасгалыг гүйцэтгэхдээ цанатай хөлийг мөрний хэмжээний зайнд тавьж, өвдгөөр бага зэрэг нугалан, гарыг сул тавина. Цанаар таяггүй явах хөдөлгөөнийг ердийн алхалтын нэг адил гарын хаялт, хөлийн гулсалттай сөөлжүүлэн хийнэ. Таяггүй явалтыг үүрэг гүйцэтгэх явцад зэвсэг, хэрэглэл барьсан үед, сургалтын үед туслахдасгал болгон ашиглана. Зураг103 8.7.2. Ердийн явалт: /зураг 104/ Зүүн хөлийг урагш алхаж баруун гарыг урагш өргөн таягаар хатгаж, баруун хөлийг урагш алхахад зүүн гарыг урагш болгоно. Баруун хөл зүүн таягаар түлхэж, зүүн хөлийг урагш алхан биеийн жинг түүнд шилжүүлэн гулгана. Үүний хамт баруун гарыг урагш болгон зүүн хөлийн өлмийн ойролцоо цасанд хатган түлхэнэ. Баруун хөлийг зүүн хөлтэй зэрэгцүүлэн татаж авчраад зүүн хөлөөр түлхэж

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН эхэлнэ. Зүүн хөл, баруун таягаар түлхэнгүут баруун ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 хөлийг нэг алхаж, баруун цанаар гулгаж, түүний хамт зүүн таягийг авчирч хатгана. Түлхэлтийн эцэст хөлийг гүйцэд жийж булчинг султган өвдгөөр нугалах бөгөөд энэ үед цана цаснаас хөндийрнө. Таягийг урагш авчирч хатгахад гар тохойгоор бага зэрэг нугарах бөгөөд түлхэлтийн төгсгөлд тэнийлгэн сул хаяна. Зураг104 8.7.3. Гулгаж явах: Iзураг 105/Дагтаршиж, нягтарсан цас, хунгар, мөстэй, цасан дээгүүр устай газар явах болон налуу руу буухад энэ явалтыг хэрэглэнэ. Гулгажявахад гараа хагас нугалж, урагш болгон, хөлийн өлмийн хавьд хоёр таягийг хатгаж, өвдгөөр бага зэрэг нугална. Цээжийг урагш бөхийлгөн гараа эгцэртэл ар тийш таягаар түлхэн хос цанаар гулгаж, аажмаар биеийг эгц болгоно. Зураг105 8.7.4. Хос алхамын явалт: /зураг 106/ Гулгалт сайтай, тэгш газар энэ аргыг хэрэглэдэг. Хос алхмаар явахад баруун хөлөөр түлхэнгээ зүүн хөлөө урагш гулгаж, таягтай хоёр гарыг тохойгоор бага зэрэг нугалан урагш авчираад баруун хөлийг татаж, зүүн хөлдөө зэрэгцүүлэн авчиран гулгалтыг үргэлжпүүлнэ. Зүүн хөлийн түлхэлттэй нэг зэрэг нугалсан баруун хөлийг урагш авчирч, хоёр таягийг цанын үзүүр хавьд хатгана. Таягаараа түлхэнгүүт зүүн хөлөө баруун хөлтэйгөө зэрэгцүүлнэ. Хос цанаар үргэлжпүүлэн гулгаж биеийг эгцэлнэ.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг 106 8.7.5. Нэг алхамын явалт: /зураг 107/ Тэгш газар гулгалт сайтай, цас нь дагтаршсан газар хурдавчилсан хөдөлгөөнөөр явахад хэрэглэгдэнэ. Нэг алхамын явалтыг хийхдээ хагас нугалсан хоёр гарыг урагш болгон зүүн хөлөөр түлхэж, баруун хөлийг нэг алхаж, таягийг хатгана. Цээжийг урагш бөхийлгөн, таягаар түлхэж гарыг эгцлэн ард ирэхийн хамт зүүн хөлийг баруун хөлтэй зэрэгцүүлэн татажавчиран хоёр цанаар гулгажбиеийг эгцэлнэ. зураг107 8.7.6. Шидэлттэй явалт: /зураг 108/ - Гулгалт муутай, газар өөд өгсөх, атар газарт явах зэрэгт хэрэглэнэ. Шидэлттэй явахад гулгалттай дөрвөн алхам тутамд хоёр удаа ээлжлэн таягаар хатгадаг. Эхний хоёр алхамд таягтай гарыг ээлжлэн урагш авчирна. Дараагийн хоёр алхамд таягаар түлхэнэ. Зүүн хөлийг алхахад баруун таягаар түлхэлтийг гүйцээж, зүүн таягаар түлхэж эхэлнэ. Алхалт, таягийн түлхэлтийг ердийн явалтын нэгэн адил гүйцэтгэнэ. Зураг108 8.7.7. Ердийн алхамаар өгсөх: /зураг 109/ Энэ аргыг бага

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН зэрэг налуу өөд өгсөхөд хэрэглэнэ. Хөдөлгөөн нь ердийн ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 явалттай адил боловч цээжийг урагш нэлээд бөхийж, таягаар улам хүчтэй, удаан тулна. Хэрэв гулгалттай алхамаар өгсөж болохгүй бол хөлийг зөөж алхана. 8.7.8. Хагас хөндөлсөж өгсөх: /зураг 109/ Энэ аргыг ташуу газар өөд өгсөхөд хэрэглэнэ. Налуу газрын дээд талд байгаа цаныг явж буй чиглэлийн зүгт тавьж, нөгөө цаныг дотор талын ирмэгээр нь гишгэжхушууг нь хажуу тийш харуулж явна. 8.7.9. Хөндөлсөн өгсөх: /зураг 110/ Дунд зэргийн налуу газар өөд, энэ аргаар өгсөнө. Хоёр цанын хошууг нилээд өргөн хэмжээтэй тэлж, цаныг дотор талын ирмэгээр нь гишгэнэ. Налуугийн хэмжээ

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН эгц болохтутам цанын хошууг хажуу тийш тэлнэ. Таягийг ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 цанын ард тулж түлхэнэ. 8.7.10. Шатчилж өгсөх: /зураг 111/Эгцөндөр газарөөд энэаргаар өгсөнө. Өгсөх чиглэл рүү хажуу талаараа тулан, хажуу тийш алхаж өгсөнө. Хоёр таяг болон дээд талын цана дээр тулж доорхи цаныг татаж авчран гишгээд дараа нь таягийг шилжүүлэн тулах журмаар өгсөнө. зураг111 8.7.11. Тахирлаж өгсөх: Шулуун явж болохгүй, алсалсан налуу газар өөд энэ аргаар өгсөнө. Хөдөлгөөнийг ердийн алхалтаар буюу хагас хөндөлсөх маягаар хийнэ. 8.7.12. Дунд зэргийнзогсолтоор буух: Янз бүрийн налуутай газар эргэлт хийх болон цанаар ууланд явах техникийг гүйцэтгэхийн тулд энэ аргыг хэрэглэнэ. Хөлийг нэг гишгэм хэмжээнд тавьж, хагас суун, цээжийг урагш бага зэрэг бөхийлгөн, хоёр таягийг суганд хавчуулан хойш харуулан барьж сууна. 8.7.13. Хагас босоогоор буух: Эгц өндөр болон тэгш биш налуу ба гүн цастай газар руу мөн буултын хурдыг сааруулах зорилгоор энэ буултыг хэрэглэнэ. Хөлийг өвдгөөр бага зэрэг нугалж явна. Нэг хөлийг ялимгүй. Урагш тавих нь тогтвор сайтай байдаг. Гүвээ товцогтой газраар бага зэрэг сууж хотгор газраар биеийг эгцэлж бууна. 8.7.14. Тонгойжбуух: Төрөл бүрийн буултын үед хэрэглэнэ. Явган сууж, мөрөө өвдгөндөө тулгаж бууна. Зураг109 Зураг110

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 8.7.15. Шатчилж буух: Эгц уруу шатчилж бууна. Хажуу ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 талаараа зогсон таягийг доод талд нь тулж, таяг болон цана дээр биеэ тэнцүүлэн, хажуу доош алхална. Нөгөө цаныг авчирч дараа нь таягийг шилжүүлэн хатгана.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 8.7.16. Цаныг хошуулдаж зогсох: ТАМИРЫН ЗААВАР /зураг 112/ Хурдыг -2018 сааруулах буюу хөдөлгөөнийг зогсоохын тулд энэ аргыг хэрэглэнэ. Цанын хойд үзүүрийг хоёр тийш нь салган тэлнэ. Хөлөө өвдгөөр нь бага зэрэг нугалж биеийн жинг хоёр цананд тэнцүү хуваарилан гутлын өсгий орчмоосхүчтэй түлхэнэ. Гарыгурагш болгож, таягны үзүүрийг гэдрэг хандуулна. 8.7.17. Хагас хошуулдаж зогсох: /зураг 113/ Налуу газраар ташиж буух үед зогсох буюу хурдыг сааруулахад хэрэглэнэ. Биеийн жинг газрын дээд талд байгаа цана дээр шилжүүлж, нөгөө цанын хойд үзүүрийг хажуу тийш болгон дотор талын ирмэгээр нь тулна. 8.7.18. Хурдыг сааруулах: /зураг 114/ Мод, буттай газар болон цанатай зогсож үл болох газарт гулсалтын хурдыг нь сааруулах хэрэгтэй.Таягныоосроосгарыгсалгалгүйгээрхоёртаягийгб ариулаар нь цээжний өмнөө нийлүүлж, гарыг цээжний тус газар нугалан барьж, бага зэрэг суугаад таягийг нэн даруй багасгах шаардлагатай үед таягны зэрэгцээгээр цанаар зогсоолт хийх /хошуулдах, хагас хошуулдах/ шаардлагатай. 8.7.19. Биеэр унаж зогсоох: Уулнаас бууж буй үед биедээ гэмтэл бэртэл авах аюул тулгаран, гэнэт зогсоох үед энэ аргыг хэрэглэнэ. Суумагцаа газрын дээд тал руу таягтай гарыг өргөн шидэж цаныг налуу руу хөндөлсүүлэн хажуугаараа унана. 8.7.20. Шилжүүлэн алхажэргэх: Налуу газраар бага Зураг112 Зураг 113 Зураг114

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 хурдтай бууж буй үед энэ эргэлтийг гүйцэтгэнэ. Эргэх зүг рүүгээ цанаа шилжүүлэн тавина. Зүүн тийшээ эргэх бол баруун хөлөөр түлхэнгүүт зүүн талын цаныг зүүн тийш зөөж тавина. Энэ талаар цанаар гулгангаа баруун талын цаныг зөөнө. Цаашдын эргэлтийг энэ дэс дарааллаар хийнэ. 8.7.21. Хошуулдаж эргэх: Дунд зэргийн буюу огцом налуу газар бууж буй үед хошуулдаж эргэнэ. Эргэлтийг хошуулдаж зогсоосон байдлаас гүйцэтгэнэ. Баруун тийш эргэхийн тулд эргэх зүг рүү хажуу

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 талаараа харж, биеийн жинг зүүн талын цана дээр шилжүүлнэ. Зүүн тийш эргэхэд биеийг зүүн тийш эргүүлж биеийн жинг баруун талын цана дээр шилжүүлнэ. 8.7.22. Хагас хошуулдаж эргэх: Налуу газар руу ташиж буухад хагас хошуулдах аргаар эргэнэ. Эргэлтийг хагас хушуулдаж зогссон байдлаас гүйцэтгэнэ. Зүүн тийш эргэхийн тулд баруун талын цаныг хагас хошуулдан урагш тавьж, түүн дээр биеийн жинг шилжүүлэн эргэлтийг гүйцэтгэнэ. 8.7.23. Цанатай босох: хэвтээ байдлаас зүүн гараар хоёр таягны дунд хавиас барьж, баруун гараар бууг авч өөр рүүгээ татна. Таяг, баруун өвдгөн дээр тулан цанатай зүүн хөлийг гүйх чиглэл рүү харуулан тавингуут, түүн дээр биеийн жинг шилжүүлэн босно. 8.7.24. Цанатай гүйх: Цанатай зүүн хөлийг гүйх чиглэл рүү харуулан тавингуут, түүн дээр биеийн жинг шилжүүлэн, баруун хөлөөр урагш алхан гүйжэхэлнэ. Нимгэвтэр цастай болон гулгамтгай газраар гулган, зузаан цастай буюу гулгалт муутай газраар гүйнэ. 8.7.25. Цанан дээр хэвтэж мөлхөх: Бууны мөрлөгчийг нь баруун тийш харуулсан байдлаар хүзүүнээсээ зүүнэ. Цаныг хооронд нь зэрэгцүүлэн нийлүүлж тавиад, таягийг оосроор нь цанын хошуунд углаж, дараа нь цанын гадаргуу дээр биеэрээ хэвтэн гар, хөлөөр түлхэн мөлхөжгулсана. 8.7.26. Дөрвөн хөллөжмөлхөх: Буугдээрхийн адилаар хүзүүнээс зүүнэ. Таягийг оосроор нь цанын хошуунд углаж, бэхэлгээний хэсгээс хойш шуугаар тохойлдон гараар цаныг атган, өлмий өвдгөөр түлхэж мөлхөнө. 8.7.27. Суваг шуудууг давах: Хажуугаараа харж зогсоод баруун /зүүн/ таягаар суваг, шуудууны цаад ирмэгт тулж, хоёр таяг дээр биеийн жинг тааруулан тулж, эхлээд нэг цаныг дараа нь нөгөөг шилжүүлэн алхаж гарна. Өргөн суваг, жалгыг ташиж, эсвэл хажуугаараа гулган алхаж

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 гарна. 8.7.28. Намхан хашаа давах: Хажуугаараа харж зогсоод нэг таягийг цаад талд нь тулж, дараа нь хоёр цана болон нөгөө таягийг ээлжлэн давуулна. 8.7.29. Траншейнд үсрэн орох: Хажуу талаараа харж зогсон, нэг гартаа хоёр таягийг, нөгөө гартаа бууг барин суужтраншейны ирмэг дээр таягтай гараар түшин үсэрч, хоёр цанаар зэрэг гишгэж бууна. 8.7.30. Траншейгаас үсэрч гарах: Траншейны ирмэгээс барин хөлөөр түлхэж үсрээд ирмэг дээр сууна. Хоёр хөлийг сөөлжүүлэн өргөн цаныг гарган босоод хөдөлгөөнөө үргэлжпүүлнэ. Траншейгаас үсэрч гарахаас гадна, тусгай бэлтгэсэн гарцаар дамжин цанатай гарч болно. 8.7.31. Дороо ус бүхий цастай газрыг туулах: Дороо ус бүхий цастай газраар цаныг цаснаас салгалгүй гулгаж усгүй цасанд хүртлээ явна. Хэрэв цананд мөс наалдан хөлдсөн байвал түүнийг заавал арилгана. 8.8. Цанатай буудах арга техник. 8.8.1. Босоогоор буудах: /зураг 115/ Баруун талын цаныг хажуугаар нь баруун тийш болгож, цанагүй буудах байдлын ижил зогсоно. Таягийгтулгуур болгон ашиглана. Таягийг урдаа хатган зүүн гараар таягийн оосор дээр тулж буудна. 8.8.2. Явуут буудах: Баруун талын гараар бууны мөрлөгчийг баруун хажуудаа шахаж барина. Тулгуургүй эсвэл баруун талын гар нь мөрний орчимд тулна. Зүүн талын гараар автоматын /гар пулемётын/ онгоц мод буюу магазинаас барьж, байнд чиглүүлэн буудна. 8.8.3. Өвдөг дээрээс буудах: /зураг 116/ Цаныг чигээр нь болон баруун талын цаныг эргүүлж тавиад буудлагад бэлтгэнэ. Цаныг чигээр нь байлгаж, буудлагад бэлтгэхдээ цанын чиглэлийг өөрчлөхгүйгээр зүүн талын цаныг бага зэрэг урагш болгож, баруун талын цана дээр мөн талын

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 хөлөөр сөхрөн сууна. Баруун талын цаныг/зураг 117/ гадагш эргүүлж, гишгүүрийн талбайгзүүн цанын ар талд тааруулжтавиад баруун талын өвдөг дээрээ сууж буудна. 8.8.4. Хэвтээгээс буудах: /зураг 118/ Автоматыг баруун талын гартаа хоёр таягийг нийлүүлэн зүүн талын гартаа тустус авч, баруун талын хөлийг баруун урагш том алхаж баруун талын өвдөг дээрээ бөхийнө. Таягийн үзүүрээр нь зүүн урагш харуулж цасан дээр тавиад дээр нь тулж, зүүн талын өвдөг дээрээ буюу хоёр өвдөгөөр сөхрөн сууж автоматыг хөндий барин хэвтэж буудна. Зузаан болон сэвсгэр цастай газар таяган дээр тохойгоор тулж буудна.

ХИЛ ХАМГААЛАХ ЕРӨНХИИ ГАЗАР Зураг115 Зураг116 Зураг117 Зураг118 8.8.5. Босоогоор явуут өвдөг дээрээс буудахдаа хоёр таягийг нэг болгон хоёр гарын бугуйд углан хооронд нь холбон бүсэндээ хавчуулж болно. 8.9. Цанан дээрээс гар гранат шидэх. 8.9.1. Гар гранатыг байрандаа зогсож шидэх: /зураг 119/ Хоёр таягийг оосроор нь зүүн талын гарын бугуйд углажуг гараар буугаа барина. Баруун хөлийг баруун хойш нэг алхаж, өвдөгөөрөө нугаран гранат барьсан гарыг далайна. Баруун хөлөө урагш, түлхэжбай руу цээжээрээ эргэн, баруун хөлийг урагш алхангуут гранатыг шиднэ. 8.9.2. Гар гранатыг явуут шидэх: /зураг 120/ Таяг болон бууг зүүн гартаа барьж, зүүн хөл дээр гулгах явцад баруун талын цаныг баруун урагш болгон өргөж, гар гранат барьсан гарыг далайна. Баруун хөлөөр түлхэж, зүүн хөлийг алхангуут гар гранатыг шиднэ. 8.9.3. Гар гранатыг өвдөглөсөн байдлаас шидэх: /зураг 121/ Өвдөглөсөн байдлаас бууг зүүн гартаа аван, цээжээр гэдийн далайж гар гранатыг шидэнгүүтээ хэвтэнэ. 8.9.4. Гар гранатыг хэвтээ байдлаас шидэх: /зураг 122/ Бууг баруун талдаа таяган дээр тавин, хэвтээ байдлаас хоёр гараараа газар луу хүчтэй түлхэн цээжээр гэдийн хоёр өвдгөн дээрээ босож гар гранатыг далайн урагш шидэнгүүтээ хэвтэнэ.

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 Зураг119 Зураг120 Зураг121 Зураг122 8.10. Цанын бэлтгэл хичээлийн үед осол, гэмтэл, бэртэл, хайралт, хөлдөлтөөс урьдчилан сэргийлж, дараах арга хэмжээг авна. Үүнд: 8.10.1. Хичээл эхпэхийн өмнө цанын бэхэлгээ гутал таарсан эсэх, бусад хувцасхэрэглэлийгтохируулсан байдлыг шалгах; 8.10.2. Цаг агаарын байдалд тохируулан хичээлийн нягтрал биеийн ачааллын хэмжээгтохируулах; 8.10.3. Уул, бартаат газар орноор цанаар явах арга техник, уруудах, мод, бут, сөөг, чулуу, нүх, ховил зэрэг саадыг туулах аргыг сайтар эзэмшүүлэхэд анхаарах; 8.10.4. Сургалт явуулахад газар орныг хичээлийн агуулгад тохируулан зөв сонгох; 8.10.5. Явах чиглэл, цэргийн алба хаагчдын хоорондын зайг сайтар заажөгөх; 8.10.6. Их хүйтэнд буюу салхи сөрөн явах үед чиглүүлэгчийг ээлжлэн сольж, харилцан хяналттай явах; 8.10.7. Хөл, гарын хуруу хайрагдах, хөлдөх анхны шинж илэрсэн тохиолдолд цаныг тайлж, хурдавчилсан алхмаар явах, гүйх болон бусад шаардлагатай арга хэмжээг авах; 8.10.8. Биеийн хэсгүүдэд хайралт, хөлдөлт ажиглагдах үед нэн даруй анхны тусламж үзүүлэх; ЕС. УСНЫ БЭЛТГЭЛ 9.1. Усны бэлтгэл нь цэргийн алба хаагчдад цэргийн хувцас хэрэглэлтэй усан саадыг туулах, сэлэх, усанд өөрийгөө эзэмдэх болон удаан тогтож барих, хамтрагчдаа

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН туслах хөдөлгөөний дадал, эвслийг олох, биеийн ерөнхий ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 болон тусгай тэсвэрийгхөгжүүлэхэд чиглэгдэнэ. 9.2. Анги, байгууллагын биеийн тамир, спорт хариуцсан албан тушаалтан усан сангийн жижүүрийн зааварчилгаа, усан сангийн дотоод дүрэм, журмыг боловсруулж мөрдүүлнэ. 9.3. Цэргийн алба хаагчийн усны бэлтгэлийг салаа, салбарын захирагч, биеийн тамирын мэргэжилтэн /биеийн тамирын багш/- ийн удирдлаган дор явуулна. Сэлэх ур чадвараар нь цэргийн алба хаагчдыг бүлэг болгон хувааж, усанд сэлэх техник, заах аргыг сайн эзэмшсэн цэргийн алба хаагчийг сургагчаар томилж, тусгай хөтөлбөрөөр хичээллүүлнэ. 9.4. Усны бэлтгэлийг +18-аас багагүй хэмтэй тусгай төхөөрөмжпөгдсөн, усны халаалтын системтэй битүү болон задгай усан санд явуулна. Хээрийн нөхцөлд усны бэлтгэл хичээлийг ил задгай ус, гол горхи, нуур цөөрөм болон далайн эргийн хэсэгт хичээл удирдах багшийн хяналтан дор явуулжболно. 9.5. Усан санг 2x25 м хэмжээтэй 3-4 м гүн, гарааны тавцангийн хэсэгт доошоо 1,5 м-ээс илүүгүй гүнтэйгээр байгуулна. Усанд сэлэх анхны мэдэгдэхүүнгүй суралцагсдад зориулж усны эрэгт 10x25 м хэмжээтэй, 1,2 м гүнтэй, ёроол нь харагдсан цэвэр тунгалаг усан санг төхөөрөмжпөн, усанд үсрэлтийн хичээл явуулах байрны цамхагийн өндөр 3-5 м, усны гүн 3,5-4 м, цамхагийн ирмэгээс урагш 6-9 м урт, хажуу тийш 2,5 м хэмжээтэй байхаар төхөөрөмжпөнө. 9.6. Усны бэлтгэл хичээлийг явуулах үед усан сангийн жижүүрийг томилон ажиллуулах ба усан санд хичээллэж буй нийт бүрэлдэхүүн түүнд захирагдана. Усан сангийн жижүүр нь хичээллэгсдийн аюулгүй байдал, хэв журмыг сахиулна. 9.7. Усан сангийн жижүүр дараах үүргийг биелүүлнэ. Үүнд:

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН 9.7.1. Усан сангийн дотоод дүрмийг мөрдүүлэх; ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 9.7.2. Усан сангийн эхпэххэсгийн усны гүн, аврах хэрэгсэл, завь зэргийг шалгасны дараа бие бүрэлдэхүүнийг хичээлд оруулах; 9.7.3. Усан сангийн бүсэд ажиллах аврах бүлгийн ажиллагааг УДирдах; 9.7.4. Бие бүрэлдэхүүнийг цагийн хуваарийн дагуу хичээлд хамруулах; 9.7.5. Хичээллэж байгаа суралцагсдыг усан сангийн хязгаараас гаргахгүй байх; 9.7.6. Аврах завь, цагираг, аврах хантааз болон бусад хэрэгслүүдийг бэлэн байлгах; 9.7.7. Эмнэлгийн багаж, хэрэгслийн бэлэн байдлыг шалгах; 9.7.8. Гэмтэж бэртсэн суралцагсдад анхан шатны тусламжийг үзүүлэх; 9.7.9. Усан сангийн бүсдэхэрүүл ахуй, ариун цэврийг сахиулах; 9.7.10. Хичээл явагдаж байгаа газар болон сал /цамхаг болон завь/-н дээр биеэ шарах, хичээл удирдагчийн зөвшөөрөлгүйгээр цамхаг, тавцангаас үсрэхийг хориглох; 9.7.11. Усан санд зөвшөөрөлгүй болон сургагч багшгүйгээр хичээллүүлэхгүй байх; 9.7.12. Галын аюулгүй байдлыг хангах; 9.7.13. Осол аваар гарах үед ангийн жижүүр, эмчид нэн яаралтай мэдэгдэх; 9.8. Усны бэлтгэл хичээлийг удирдан явуулах бүрэлдэхүүн нь дараахзааврыг мөрдөн ажиллана. Үүнд: 9.8.1. Хичээлийн удирдагч нь усан сангийн жиижүүрт захирагдах ба хичээлийн зохион байгуулалт, аюулгүйн арга хэмжээ, эрүүл ахуй, ариун цэврийг сахиулах; 9.8.2. Усан сангийн дулаан, усны хэм, хичээлийн төхөөрөмжийн бүрэн бүтэн байдлыг шалгасны дараа

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН сургалтыг явуулах; ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 9.8.3. Усан сангаар үйлчлүүлэх журмыг мөрдүүлж, тоног төхөөрөмжийг хариуцах; 9.8.4. Удирдагч багш нь хичээлд ирсэн цэргийн алба хаагчийг бүртгэж, зааварчилгаа өгч, сайн бэлтгэгдсэн 2-3 сэлэгчийг усан сангийн жижүүр, аврах бүлэгт томилон ажиллуулах; 9.9. Усны бэлтгэл хичээлийг удирдах бүрэлдэхүүн дараах үүргийг биелүүлнэ. Үүнд: 9.9.1. Цэргийн биеийн тамирын бэлтгэлийн зааварт заасан усны бэлтгэл хичээлийг явуулах арга зүй, зохион байгуулалтыг судалсан байх; 9.9.2. Цэргийн алба хаагчийг усан санд хичээллүүлж эхпэх болон дууссан тухайгаа усан сангийн жижүүрт мэдэгдэж байх; 9.9.3. Усан санд орохоос өмнө, усанд орж байх үед болон уснаас гарсаны дараа цэргийн алба хаагчдыг тогтмол бүртгэж байх; 9.9.4. Анхпан суралцагсдад аврах хантааз өмсүүлэн, өөрөө биечлэн хичээл явуулж, бусад бүрэлдэхүүнд зааварлагч нарыг томилон, аюулгүйн зааварчилгаагаар хангах; 9.9.5. Цэргийн алба хаагчийн усанд хичээллэх хуваарийг гарган томилж, суралцагсдад байнгын хяналт тавих; 9.9.6. Хичээл дууссаны дараа усан санг сайтар нягтлан шалгах; 9.9.7. Бэртэж гэмтсэн суралцагсдад анхны тусламж үзүүлэх чадварыг эзэмшсэн байх; 9.10. Хичээлийн удирдагч нь усны бэлтгэл хичээлийг явуулах үедээ дор дурдсан аюулгүй арга хэмжээг авч хэрэгжүүлнэ. Үүнд: 9.10.1. Хичээлийг заах арга зүй, зохион байгуулалтын

ЦЭРГИЙН БИЕИЙН өндөр түвшинд, хяналт сайтайгаар явуулах; ТАМИРЫН ЗААВАР-2018 9.10.2. Суралцагсдыг хувийн хариуцлага, сахилга баттай хичээллүүлэх; 9.10.3. Усанд орох, гарах ажиллагааг зөвхөн хичээл удирдагчийн команд дохиогоор гүйцэтгүүлэх; 9.10.4. Хичээл удирдагч нь анхан шатны тусламж үзүүлэх бэлтгэлтэй байх; 9.10.5. Хичээллэхийн өмнө усан сангийн эргэлтийн самбар, хязгаарлалтын зам болон бусад төхөөрөмжийн гэмтлийг шалгах; 9.10.6. Зам бүрт сайн сэлэгчийг ахпагчаар томилон түүнийг үүрэг даалгавраар ханган ажиллуулах, хяналт тавих; 9.10.7. Гарааны үсрэлтийг 1,2 м-ээс багагүй гүнд, 3 мийн өндөр цамхагаас усанд үсэрч орох ажиллагааг 3 м-ээс багагүй гүнд, 5 м-ийн өндөр цамхагаас усанд үсэрч орох ажиллагааг 4 м-ээс багагүй гүнд тус тус явуулах; 9.10.8. Цамхагаас ус руу харайлт явагдаж байх үед ойролцоо суралцагсад сэлэхийгхориглох; 9.10.9. Цамхагаас үсэрч орсон цэргийн алба хаагчийг усанд орсон цэгээс 5 м-ээс багагүй зайд холдсоных нь дараагийн ээлжийг оруулж байх; 9.10.10. Цэргийн аба хаагчийг зэвсэг, хувцас хэрэглэлтэйгээ усчлахын өмнө нь хэрэглэлийг дүрмийн дагуу тааруулж бэхэлсэн эсэхийг шалгах; 9.10.11 Суралцагсдын сонирхол буурч, хөрч даарсан шинжтэмдэг /чичрэх, биеийн арьс бижрүүтэх, уруул хөхрөх г.м/ мэдэгдвэл усанд үргэжпүүлэн хичээллэхийг хориглох; 9.11. Усны бэлтгэл хичээлийн үед дараах зүйлийг хориглоно. Үүнд: 9.11.1. Хичээл удирдагчийн хяналтгүйгээр усанд орох буюу сэлэх;