Tatabahasa Dewan Edisi Ketiga

lfATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYAT

(i) Ayat tanya tertutup' perintah atau arahan. Dalam ayat suruhan subjek ialah kataganti
nama orang kedua seperti awak, kamu, engkau, dan selainnya
86. Encik Zulkifii pengurusnya? yang biasanya digugurkan. Walau bagaimanapun, kerana tujuan
Ya,Encik Zulkifii pengurusnya. penegasan, subjek 1;>oleh juga dikekalkan. Yang berikut ialah
contoh ayat suruhan:
87. Kuruskah Puan Mariam?
Tidak, Puan Mariam tidak kurus. 94. Keluar dari bilik ini!
9S. Pergi dari sini!
88. (a) Menangiskah adik? 96. Jaga barang-barang ini.
Tidak, adik tidak menangis. 97. Awak siapkan kerja itu sekarang.
98. Engkau tunggu dia di sini.
(b) Adikkah yang menangis? 99. Pujuk budak yang menangis itu.
Bukan, yang menangis bukan adik.
Ayat suruhan boleh menggunakan partikel -lah untuk me-
89. Ke sekolahkah murid-murid? _}.e.E1butkanlL¥A di samping menegaskan predikat. Seperti kons-
Ya, murid-mudd ke sekolah.
tituen yang menerima -kah, konstituen yang menerima -lah pun
(ii) Ayat tanya terbuka mengalami proses pendepanan. Contohnya:

90. Apakah benda itu? 94. (a) Keluarlah dari bilik ini!
Benda itu komputer telapak. 9S. (a) Pergilah dari sini!
96. (a) Jagalah barang-barang ini.
91. Gurunya siapa? 97. (a) Awak siapkanlah kerja itu sekarang.
Gurunya Encik Tan. ',."" 98. (a) Engkau tunggulah dia di sini.
99. (a) Pujuklah budak yang menangis itu.
92. Dari manakah mereka datang?
Mereka datang dari Brunei. Bagi kata kerja transitif yang menerima awalan meN-, awalan
itu digugurkan dalam ayat suruhan jenis ini, seperti dalam ayat
93. Bilakuh kita hendak bertolak ke Sabah? 9S-99 di atas. Dalam binaan ayat suruhan dan ayat perintah jenis
Kita hendak bertolak ke Sabah pada hari esok. lain yang mengandungi kata kerja tak transitif dan menerima
awalan, awalan tersebut tidak boleh digugurkan, seperti yang
16.8.3 Ayat Perintah terdapat dalam contoh berikut:

Ayat perintah ialah ayat yang digunakan dengan tujuan untuk 100. Menangislah sepuas-puas hatimu.
menimbulkan sesuatu tindakan. Perintah ditujukan kepada orang 101. Menjeritlah sekuat-kuatnya.
kedua dengan menggunakan kata ganti nama orang kedua seperti 102. Berdermalah kepada anak-anak yatim.
awak, kamu, engkau, dan sebagainya yang biasanya digugurkan. 103. Mengucaplah banyak-banyak.
Berdasarkan perkataan yang digunakan, ayat perintah boleh 104. Berangkatlah dengan segera.
dibahagikan kepada empat jenis berikut: lOS. Bersiaplah untuk bertolak sekarang juga.

(i) Ayat suruhan. 449
(ii) Ayat larangan.
(iii) Ayat silaan.
(iv) Ayat permintaan.

(i) Ayat suruhan

Ayat suruhan ialah ayat yang digunakan dengan tujuan memberi

448

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYAT

(ii) Ayat larangan 117. Jemput datang ke majlis sukan hari ini.
118. Jemput minum teh yang terhidang itu.
Ayat larangan ialah ayat yang menggunakan kata larangan seperti 119. Jemput masuk.
jangan, usah, atau tak usah sebelum kata kerja dengan tujuan 120. Jemput naik.
menegah seseorang melakukan sesuatu.
Contohnya: Seperti ayat-ayat lain juga, ayat ini boleh dilembutkan dengan
penggunaan partikel penegas -lah, seperti yang terdapat dalam
106. Jangan ambil harta orang.
107. Kamu jangan beritahu dia. I contoh berikut:
108. Usah kaupedulikan dia.
109. Usah dikenangkan lagi perkara yang lalu. f
110. Tak usah kauambil tahu akan hal aku lagi.
Ill. Awak tak usah datang lagi. I

Ayat di atas dapat dilembutkan dengan menambahkan partikel ! 114. (a) Silalah datang ke rumah saya.
-lah, seperti yang berikut: I 115. (a) Silalah buat laporan tentang peristiwa itu di sini.

106. (a) Janganlah ambil harta orang. l16.(a) Silalah serahkan borang ke pejabat.
107. (a) Kamu janganlah beritahu dia. ll7.(a) Jemputlah datang ke majlis sukan hari ini.
108. (a) Usahlah kaupedulikan dia. 118.(a) Jemputlah minum teh yang terhidang itu.
109. (a) Usahlah dikenangkan lagi perkara yang lalu. 119.(a) Jemputlah masuk.
110. (a) Tak usahlah kauambil tahu akan hal aku lagi. 120. (a) Jemputlah naik.
111. (a) Awak tak usahlah datang lagi.
(iv) Ayat permintaan
Ada sejenis ayat larangan lagi yang bersifat umum yang tidak
menggunakan kata larangan dan tidak menerima partikel -lah. Ayat permintaan ialah ayat yang menggunakan kata permintaan,
Contohnya: seperti minta dan tolong, dengan tujuan memohon permintaan dan
pertolongan seperti yang terdapat dalam contoh berikut:
112. Dilarang merokok.
113. Ditegah berludah di sini. 121. Minta tuan-tuan jelaskan yuran persatuan.
122. Minta tuan benarkan kami masuk.
(iii) Ayat silaan 123. Minta kamu semua bertenang.
124. Tolong tutup pintu itu.
Ayat silaan ialah ayat yang menggunakan kata silaan seperti sUa 125. Tolong selesaikan pergaduhan itu.
atau jemput sebelum kata kerja dengan tujuan menjemput atau 126. Tolong hantarkan jawapan sebelum hari Ahad.
mempersilakan seseorang. Lazimnya kata silaan digunakan pada
permulaan ayat seperti yang terdapat dalam contoh berikut: Bentuk ayat silaan dan permintaan biasanya tidak membawa
pengertian yang negatif sebagaimana yang terdapat dalam jenis
114. SUa datang ke rumah saya. ayat larangan. Oleh sebab itu, contoh ayat berikut tidak dianggap
115. SUa buat laporan tentang peristiwa itu di sini. betul.
116. SUa serahkan borang ke pejabat.
*Si1a jangan merokok.
450 *Tolong jangan ambil.
*Minta jangan berludah.

451

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA l~""f" AYAT
jarang-jarang mendatar, tetapi sebaliknya berbeza-beza, adakala-
Bentuk ayat larangan yang betul bagi contoh seperti yang diberi nya meninggi dan adakalanya merendah. Bahkan satu ciri utama
ialah: pertuturan manusia ialah sifat nada suara yang sentiasa berubah-
ubah, yang mencerminkan maksud isi percakapan kita dan keadaan
Jangan merokok. emosi kita tatkala bercakap. Perhatikan ayat-ayat berikut, dan cuba
Jangan ambil. lafazkannya mengikut nada suara yang biasa digunakan:
Jangan berludah.
138. Nama saya Ahmad.
Ayat larangan dapat juga dilembutkan dengan menggunakan 139. Sila masuk ke dewan ini.
perkataan harap pada bahagian hadapannya: 140. Mat, jangan bermain di jalan raya yang sibuk itu.
141. Jangan lawan aku. Buat sahaja apa yang disuruh!
Harap jangan merokok. 142. Cis, penderhaka rupanya lelaki itu!
Harap jangan ambil. ,> 143. Encik hendak ke mana?
Harap jangan berludah. 144. Pergi!
145. Aduh, sakitnya!
16.8.4 Ayat feruan 146. Aduhai, malangnya nasibku!
147. Datang juga, dia.
Ayat seruan ialah ayat yang diucapkan dengan membawa nada atau
intonasi seruan untuk tujuan melahirkan suatu keadaan perasaan, Intonasi amat penting bagi tatabahasa bahasa Melayu oleh
seperti takut, marah, takjub, geram, sakit, dan sebagainya. Intonasi sebab peranannya dalam membezakan bahagian-bahagian sub-
seruan ini digambarkan dalam tulisan dengan tanda seru (!) yang jek dan predikat dalam ayat. Dalam beberapa bahasa yang kita
biasanya terletak di akhir ayat, sarna ada ayat itu didahului oleh ketahui, misalnya bahasa Inggeris, pemisahan antara subjek
kata seru atau tidak. Kata seru yang sering digunakan ialah oh, dengan predikat ditandai kata kerja pada predikat. Hal demikian
amboi, wah, cis, eh, aduh, syabas, dan sebagainya. Contohnya: tidak semestinya berlaku dalam bahasa Melayu. Seperti yang telah
dinyatakan dalam 16.6, daripada empat pola ayat dasar, hanya
127. Ibu! satu yang mengandungi kata kerja, iaitu pola FN + FK; yang tiga
128. Anakku! lagi, iaitu FN + FN, FN + FA dan FN + FS tidak memerlukan
129. Comelnya! kata kerja sarna sekali pada predikatnya. Dalam hal ini, intonasi
130. Oh, Tuhanku! menjadi tanda pemisah antara subjek dengan predikat dalam ayat
131. Amboi, garangnya! bahasa Melayu. Ayat 148 di bawah, iaitu:
132. Wah, besamya kereta abang!
133. Cis, terimalah tikamanku! 148. Pegawai itu pengurus.
134. Eh, Ali rupanya yang datang!
135. Nah, ambillah wang ini! misalnya, dapat dipisahkan, dengan intonasi yang sc:suai, menjadi
136. Aduh, bisanya! Pegawai itu (subjek) dan pengurus (predikat). Demikian juga,
137. Syabas, engkau telah menang! ayat

16.9 Intonasi dalam Ayat 149. Ali menendang bola itu.

Intonasi ialah nada suara naik turun yang wujud apabila kita 453
bercakap. Dalam percakapan kita sehari-hari, nada suara kita

452

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYAT

intonasinya dapat membezakan subjeknya, Ali, dengan predikat- (i) Ayat penyata biasa
nya, menendang bola itu. Contoh intonasi 148(a) dan 149(a) di atas merupakan contoh ayat
penyata. Kelihatan bahawa pola intonasi ayat penyata biasa ialah
Tingkat nada dalam intonasi biasanya ditandai dengan angka 2-4-2-3, iaitu seperti yang berikut:
1, 2, 3, dan 4. Angka 1 merupakan nada yang paling rendah
dan angka 4 nada yang paling tinggi. Nada 2 merupakan nada 148 (a)
permulaan dalam ujaran sesuatu ayat, manakala nada 3 dianggap
sebagai nada tekanan. Untuk menyempurnakan huraian, keempat- 411 3
empat tingkat nada ini digunakan dengan penyertaan garis seperti ~2 _P_e_g_a_w_a_i_---'i u 21 pen gru s .
yang terdapat dalam contoh di bawah yang menggambarkan naik
turunnya nada suara. Sebagai contoh, ayat Pegawai itu pengurus, Frasa subjekpegawai itu ditandai tingkat nada 2-4, sementara
dapat digambarkan dengan tanda intonasi seperti yang berikut: frasa predikat pengurus ditandai tingkat nada 2-3. Pemisahan
subjek daripada predikat menjadi nyata kerana nada suara turun
148. (a) daripada tingkat 4 pada suku kata akhir frasa subjek ke tingkat 2,
iaitu nada permulaan pada frasa predikat. Tingkat nada 3 pada suku
2 Pegawai 4i~pengu~.3 kata akhir menandakan selesainya pengucapan frasa predikat.
2 '-------',
(ii) Ayat tanya
Demikian juga, bagi ayat Intonasi ayat tanya dalam bahasa MeJayu biasanya mempunyai
tingkat nada 2-4-3-2, dengan nada 3 yang terletak pada suku kata
149. (a) akhir naik kembali ke nada 4 sebagai penutup ayat. Contohnya:

4r----. 148. (b)

2~1 21 f~-?i men end a n 9 b 0 I a 4 r-------'3""'-.....r-- 4
2 Pegawai iltu pengurus?
16.9.1 Intonasi Beberapa Ayat Bahasa Melayu
Di bawah ini dibicarakan beberapa pola intonasi ayat dalam ba- lntonasi ini digunakan dalam bentuk pertanyaan kepada seorang
hasa Melayu, iaitu: pendengar untuk dijawab oleh orang yang ditanyakan.

(i) Ayat penyata biasa. Ayat tanya dapat juga dibentuk dengan partikel -kah yang
(ii) Ayat tanya. diletakkan pada predikat yang kemudian mengalami penjudulan,
(iii) Ayat perintah. yakni dipindahkan ke hadapan ayatoleh sebab predikatyang disertai
(iv) Ayat terbalik atau songsang. partikel -kah itu dipentingkan. Daripada ayat biasa Pegawai itu
(v) Ayat pasif. pengurus, ayat tanya dengan partikel -kah berbentuk:

454 148. (c) Penguruskah pegawai itu?

Maka intonasi ayat di atas adalah seperti yang berikut, iaitu 2-3-

r'

1-4:

455

TATABAHASA DEWAN EDlS! KET!GA AYAT

148. (d) (iv) Ayat terbalik atau songsang

3 Susunan biasa ayat bahasa Melayu ialah subjek + predikat. Tetapi,
penguMkah pegawai dalam percakapan kita sehari-hari, sering c~rjadi susunan ayat
21 yang berlawanan dengan pola biasa ini, iaitu predikat mendahului
subjek. Ayat yang mempunyai susunan predikat + subjek ini
disebut ayat songsang. Perhatikan contoh berikut:

(iii) Ayat perintah Susunan biasa Kucing itu + cornel.
Dalam ayat pe~intah, predikat lebih dipentingkan daripada subjek. Ayat songsang Cornel + kucing itu.
Ayat berikut, iaitu: Susunan biasa Pegawai itu + pengurus.
Ayatsongsang Pengurus + pegawai itu.
150. (a) Masuk!
Terdahulu telah dinyatakan bahawa intonasi bagi ayat penyata
sebenarnya terbit daripada ayat, biasa ialah 2---4---2-3, seperti yang berikut:
150. (b) Kamu masuk!
151.

Perkataan kamu, iaitu kata ganti nama diri kedua, telah digugurkan Kucing
dan yang tinggal ialah predikat masuk. Sebagai frasa predikat, 2
masuk diucapkan dengan nada 2-3 seperti yang berikut:
Apabila ayat ini menjadi songsang, intonasinya berubah menjadi
150. (c) 2-3-1, seperti yang berikut:

2~S,U-k-!- 3 151. (a)

Ayat perintah tersebut dianggap agak keras; untuk melembutkan '~.
perintah itu maka partikel -lah dapat disertakan, lalu-ayat menjadi
seperti yang berikut: Ik3

150. (d) Masuklah. ~m e I u c i n 9 it u.
21

Dalam ucapan, intonasi ayat ini ditandai dengan tingkat nada Demikian juga ayat berikut:
2-3-1, seperti yang berikut: 148. (a) Susunan biasa

150. (e)

3 4
~sukllah.
21 Pegawai i~peng u ~F3

2-------' 2

456 457

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYAT

148. (e) Susunan songsang rnerupakan ayat aktif biasa dan (b) ayat pasif biasa:
152. (a)
u~3 peg a w a i it u '1.
~ ~bel u m me mba cab u k u ilfU
2 Pen 9
22

Perhatikan bahawa tingkat nada untuk predikat, iaitu 2-3, 152. (b) d iba c a
tidak berubah bagi ayat biasa dan ayat songsang. Dengan kata
lain, walaupun kedudukan predikat berubah dalarn ayat songsang, 4
iaitu kepada kedudukan di hadapan ayat, tingkat nadanya tetap
sarna. Yang berubah ialah tingkat nada pada subjek, iaitu rnenurun B u k u iN bel u m
kepada tingkat 1. 22

Seperti -kah, -lah juga berfungsi sebagai tanda bahawa Dalarn kedua-dua ayat di atas, bahagian pertarna rnerupakan
predikat dipentingkan. Perhatikan bahawa oleh sebab kedua- subjek (dengan tingkat nada 2-4) dan bahagian kedua predikatnya
dua partikel ini berfungsi hanya sebagai tanda bahawa predikat (dengan tingkat nada 2-3).
dipentingkan, rnaka nada untuk -kah dan -lah rnenurun kepada
tingkat 1, bersarna-sarna kese1uruhan subjek ayat itu yang tidak Dernikian juga halnya dengan intonasi ayat tanya aktif biasa
lagi dipentingkan. Perhatikan contoh ayat yang rnengandungi dan ayat tanya pasif biasa, iaitu dengan tingkat nada 2-4 (untuk
partikel -kah. subjek) dan 2-3 (untuk predikat), seperti yang terdapat dalarn
contoh berikut:
148. (a) Susunan biasa
153. (a)
Pegawai 4 u~. 3
ifuJpeng Di~ i~i4

2E.Ja21m'e-m--o-ho-n--ja~w--a-ta-n-'

2 2 '--------'

148. (d) Susunan songsang 153. (b) 4 3

Ok ·,C3 Jawatan i~ diPohon\nya.

2 . 2 .L ---~

2 P eng ul r u h _p_e_. g_a_w_a_.,.-JIt' u ? 4
;IL_a_ U
,

(v) Ayat pasif Tetapi intonasi berbeza jika ayat pasif itu rnerupakan ayat
Intonasi bagi ayat pasif biasa sarna seperti ayat aktif biasa juga, . pasif songsang bagi orang pertarna dan kedua. Perhatikan ayat
iaitu 2-4-2-3. Perhatikan contoh-contoh berikut, iaitu (a)
yang berikut:
458
154. (a) Saya rnernohon jawatan itu.

459

TATABAHASADEWAN EDISI KETIGA AYAT

(b) Saya pohon jawatan itu. disesuaikan dengan unit-unit frasa. Dalam hal ini, pola intonasi
berfungsi sebagai pemenggal atau pemisah frasa dalam ayat.
Ayat (a) ialah ayat aktif biasa, sementara ayat (b) merupakan ayat Perhatikan ayat yang berikut:
pasif songsang, yang berasal daripada:
155. Mahasiswa universiti itu membaca buku di perpustakaan.
154. (c) Jawatan itu saya pohon.
dengan saya pohon sebagai predikatnya. Nada intonasi bagi Ayat ini boleh dibahagikan kepada tiga frasa intonasi utama,
predikat sesuatu ayat ialah 2-3. Oleh itu, intonasi bagi ayat 154(b)
adalah seperti yang berikut, iaitu 2-3-1: iaitu frasa subjek dan frasa predikat yang terdiri daripada frasa

154. (b) kerja dan frasa keterangan. Pola intonasi bagi ayat biasa, seperti

3 yang telah diterangkan, ialah 2-4-2-3. Maka pola intonasi bagi
2 Saya paR jawatan itU'
bahagian ayat yang berbunyi: Mahasiswa universiti itu membaca
1
). buku adalah seperti yang berikut:
Intonasi bagi ayat 154(a) dan 154(c) pula ialah intonasi ayat
penyata biasa, iaitu 2-4-2-3, seperti yang berikut: ) ~.

154. (a) 155. (a)

F1 C34

M a has i s w a u n i v e r sit i i
m e mba cab UJk U .

22

::: Frasa di bilik perpustakaan, yang merupakan keterangan tam-
bahan, tidak begitu penting; oleh itu, nada yang diterimanya ialah
nada 1. Maka intonasi bagi keseluruhan ayat ialah 2-4-2-3-1
seperti yang berikut:

2~memahan jawatan 3 155. (b)
iF

2

154. (c) 43
Mahasiswa universiti i tu membaca bu ku
2 Jaw a tan 4i~ say a 3 22
p aFn . Idi bilik per p ustakaan'1

l'

atau

16.9.2 Intonasi dalam Ayat yang Panjang Mahasiswa 4F~lmembaca 4 bilik
Walau bagaimana panjang sekalipun ayatnya, nada intonasi tetap
mempunyai pola yang sama sebagaimana yang diterangkan di buMdi
atas. Yang perlu diingat ialah bahawa turun naiknya nada suara
2------------ 2 2
460
461

TATABAHASA DEWAN'EDISI KETIGA BAB 17

Contoh lain: Ayat Thnggal

156. 17.1 Pendahuluan

43 Sebagaimana yang telah diterangkan dalam Bab 16, ayat terbentuk
Pegawai kastam itu meletakkan kereta nya daripada konstituen klausa. Ayat mengandungi unsur klausa yang
22 terdiri daripada frasa, dan frasa pula terbentuk daripada perkataan.
di hadapan rumah saya. Oleh sebab bilangan ayat yang dapat dibentuk dalam sesuatu
bahasa itu tidak terhad, maka dapat diduga bahawa binaan-
atau binaan ayat yang wujud dalam sesuatu bahasa itu terdiri daripada
berbagai-bagai jenis dan ragam. Salah satu kaedah menjeniskan
157. ayat adalah dengan melihat bilangan klausa yang terkandung
dalam sesuatu ayat itu. Tegasnya, bilangan klausa yang terkandung
4 4 dalam sesuatu ayat itu menentukan sama ada ayat itu ayat tunggal
Pegawai kastam i tu meletakkan keretany atau ayat majmuk.
2
2 Sebagaimana yang telah dijelaskan juga, ayat tunggal ialah
ayat yang mengandungi hanya satu klausa, iaitu satu unit rangkaian
3 perkataan yang mengandungi satu subjek dan satu'predikat. Ayat
d i had a pan rum a h s a[Y8 . majmuk pula ialah ayat yang mengandungi lebih daripada satu
klausa.
157. 2
Bab ini secat·a khusus akan membincangkan ayat tunggal, yang
4 merangkumi aspek binaan, susunan, dan golongan ayat tunggal.
2 _P__e_n_d__u~d~u~k_-~p~e~n~d~u~d~U~k~~~. Selanjutnya, perbincangan ayat tunggal dari segi ragamnya akan
memperkenalkan pula konsep ayat aktif dan ayat pasif.
malam tadi.
1 17.2 Binaan Ayat Thnggal

Ayat 155 (a) dan ayat 155 (b) mempunyai kemungkinan untuk Ayat tunggal ialah ayat yang terbina daripada dua bahagian, iaitu
diucapkan dengan dua cara intonasi seperti yang terdapat dalam
contoh di atas. lni n!enunjukkan bahawa nada 2-3 boleh juga 463
diletakkan pada frasa tambahan yang menjadi keterangan jika
frasa tambahan itu dipentingkan, dan oleh itu, ditegaskan.

462

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYAT TUNGGAL

subjek dan predikat. Subjek ialah bahagian ayat yang diterangkan, 17.3.1 Subjek Kata Nama
dan predikat ialah bahagian ayat yang menerangkan subjek.
Misalnya, dalam ayat Ali berjalan kaki, Ali ialah subjek keriina Kata nama yang menjadi subjek sesuatu ayat boleh terbentuk
menjadi bahagian ayat yang diterangkan, manakala berjalan kaki daripada kata nama am, kata nama khas, atau kata nama terbitan,
pula merupakan predikat kerana menjadi bahagian ayat yang seperti yang terdapat dalam ayat berikut:
menerangkan subjek tersebut. Di bawah ini diberikan lagi contoh
ayat tunggal bahasa Melayu yang terdiri daripada subjek dan Subjek (Nama Am) Predikat
predikat:
13. Abangnya juruterbang.
Subjek Predikat 14. Mempelam itu untuk ibu.
15. lentik-jentik itu akan menjadi nyamuk.
1. Ahmad guru. 16. Sungai ini sangat dalam.
2. Dia jurutera pelatih. 17. Rumah itu di atas btikit.
3. Mereka sedang mandi di sungai?
4. Orang tua itu kuat berjalan. Subjek (Nama Khas) Predikat
5. Pelajar itu membeli buku.
6. Kamu keluar! 18. Osman penyanyi terkenal.
7. Sabar itu separuh daripada iman. 19. Perdana Menteri Malaysia telah melawat Eropah.
8. Berenang menyihatkan badan. 20. Si Tompok mencakar dinding.
9. Bahasa jiwa bangsa. 21. Bukit Fraser di negeri Pahang.
10. Kamu tunggu dia di sini. 22. "Negaraku" lagu kebangsaan kita.
11. Pasukan bola kebangsaan bermain bersungguh-sungguh.
Subjek (Nama Terbitan) Predikat
kita ke lohor Bahru esok.
12. Mereka 23. Kesilapan itu satu pengajaran.
24. Masakan ini enak sekali.
25. Kenangan mengusik jiwa.
26. Pertunjukan itu berakhir esok.
27. Pukulannya sungguh kuat.

17.3 Binaan Subjek 17.3.2 Subjek Kata Ganti Nama

Subjek ayat tunggal terdiri daripada frasa nama yang terbentuk Kata nama yang menjadi subjek sesuatu ayat boleh terbentuk
daripada salah satu unsur yang berikut: daripada kata ganti nama orang atau kata ganti nama tunjuk,
seperti yang terdapat dalam ayat berikut:
(i) Kata nama.
(ii) Kata ganti nama. Subjek (Kata Ganti Predikat
(iii) Kata kerja yang berfungsi sebagai kata nama. Nama Orang)
(iv) Kata adjektif yang berfungsi sebagai kata nama. guru.
28. Saya pelajar Tingkatan Enam.
--' 29. Kami boleh tinggal di sini.
30. Awak
Selain unsur di atas, frasa nama boleh mengandungi unsur lain 465
yang telah dibincangkan dalam Bab 12. i

464 I

!

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA Predikat AYATTUNGGAL

sambungan amat rajin. 17.3.4 Subjek Kata Adjektif
ke Kedah minggu depan.
., Ada juga sejenis kata adjektif yang berfungsi sebagai subjek
sesuatu ayat, yakni kata adjektif yang mengambil tugas kata nama.
Subjek (Kata Ganti Contohnya:
Nama Orang)

31. Dia
32. Beliau

Subjek (Kata Ganti Predikat Subjek (Kata Adjektif) Predikat
Nama Thnjuk Umum)
pendapat yang bemas. 47. Putih ialah wama pilihan Hasnah.
33. Ini tuduhan yang melampau. 48. Lemah lembut sifat orang-orang timur.
34. Itu 49. Merah melambangkan keberanian.
50. Kecil tidak bererti lemah.
Subjek (Kata Ganti Predikat 51. Gemuk boleh mendatangkan penyakit.
Nama Thnjuk Tempat) 52. Kedekut suatu sifat yang buruk.
perhentian bas yang baharu. 53. Hitam cantik juga.
35. Sini kedai buku sekolah kami. 54. Boros membawa kepapaan.
36. Situ tempat orang beriadah. 55. Masin ialah rasa garam.
37. Sana 56. Miskin jangan dipandang hina.

17.3.3 Subjek Kata Kerja 17.4 Binaan Predikat

Ada sejenis kata kerja yang penggunaannya dalam ayat berfungsi Predikat sesuatu ayat tunggal dapat dibina daripada unsur-unsur
sebagai subjek, iaitu kata kerja yang mengambil tugas kata nama. utama berikut:
Contohnya:
(i) Frasa nama.
(ii) Frasa kerja.
(iii) Frasa adjektif.
(iv) Frasa sendi nama.

Subjek (Kata Kerja) Predikat 17.4.1 Predikat Frasa Nama

38. Melukis menjadi kegemarannya. Binaan Frasa Nama yang menjadi predikat sarna seperti binaan
39. Mengarang ialah pekerjaan mulia. frasa nama yang berfungsi sebagai subjek dalam sesuatu ayat.
40. Bercakap memang mudah. Tegasnya, unsur ini boleh terbina danpada jrasa nam(l am dan
41. Mencuri satu amalan terkeji. jrasa nama khas seperti contoh berikut:
42. Bersenam menyihatkan badan.
43. Membuang masa ialah tabiat buruk. Subjek Predikat (Frasa Nama Am)
44. Menjadi guru ialah cita-citanya.
45. Bersawah padi dapat mendatangkan hasil. 57. Ahmad guru.
46. Bertemak ayam menguntungkan. 58. Murid itu ketua darjah.
59. Bapa Ismail kerani.

466 467

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA Predikat (Frasa Nama Am) AYAT TUNGGAL

sambungan kanggaru. pulang, dan sebagainya. Kehadiran kata kerja tak transitif dalam
penganiayaan semata-mata. ayat adalah seperti yang terdapat dalam eontoh berikut:
Subjek alasan sahaja.
suatu pengajaran. Predikat
60. Binatang itu
6l. Tindakan itu Predikat (Frasa Nama Khas) Subjek Kata Kerja
62. Ceritanya Tak Transitif
63. Tegurannya Pengarah Pendidikan Negeri. Keterangan
Muzium Negara.
SUbjek Universiti Malaya. 67. BapaAliah tidur. di sungai.
68. Jam Ahmad hilang. dengan tertib.
64. Beliau 69. Orang itu ketawa. dari rumah itu.
65. Bangunan itu 70. Ali mandi di sebelah timur.
66. Institusi itu 7l. Dia masuk tinggi di awan.
72. Mereka keluar dengan kereta api.
17.4.2 Predikat Frasa Kerja 73. Matahari naik
74. Burung itu terbang r pada waktu senja.
Frasa kerja yang menjadi predikat dalam sesuatu ayat terbentuk 75. Mereka datang
daripada unsur berikut: 76. Ahmad pulang

(i) Kata kerja asal. Dalam bahasa Melayu, kata kerja transitif biasa yang penggunaan-
(ii) Kata kerja terbitan. nya tidak memerlukan imbuhan amat keeil bilangannya, eontoh-
(iii) Kata bantu. nya makan dan minum, seperti yang terdapat dalam ayat berikut:
(iv) Unsur keterangan.
Subjek Kata Kerja Predikat
(i) Kata kerja asal Transitif
77. Monyet itu Objek
Kata kerja asal terdiri daripada dua jenis, iaitu: 78. Kucing saya makan pisang.
minum susu.
(a) Kata kerja asal tidak berimbuhan.
(b) Kata kerja asal berimbuhan. (b) Kata kerja asal berimbuhan

(a) Kata kerja asal tidak berimbuhan Kata kerja asal berimbuhan pula ialah kata kerja yang terdiri
daripada gabungan kata dasar dan imbuhan. Kata ini boleh terdiri
Kata kerja asal tidak berimbuhan ialah kata kerja yang terdiri daripada kata kerja tak transitif atau kata kerja transitif. Contoh
daripada satu kata dasar sahaja, dan boleh terdiri daripada kata kata kerja berimbuhan yang tak transitif adalah seperti menari,
kerja tak transitif atau kata kerja transitif. Kata kerja tak transitif bernyanyi, berehat, bersenam, berbincang, bertolak, berkumpul,
ialah kata kerja yang tidak memerlukan objek atau penyambut, tertidur, terjatuh, dan terbalik. Kehadiran kata kerja tak transitif
manakala kata kerja transitif ialah kata kerja yang memerlukan jenis ini dalam ayat adalah seperti yang berikut:
objek. Contoh kata kerja tak transitif yang tidak berimbuhan ialah
mandi, masuk, keluar, tidur, hUang, naik, terbang, ketawa, datang, 469

468

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYAT TUNGGAL

Subjek Predikat kata nama atau kata adjektif. Untuk menjadi kata kerja terbitan, kata
nama atau kata adjektiftersebut memerlukan imbuhan meN-...-kan,
79. Para pelancong sedang menari di majlis itu. .;~ meN-...-i, atau memper- ... misalnya, menyekolahkan, membuahkan,
80. Dia bernyanyi dengan penuh perasaan. '1 menghasilkan, memburukkan, menemani, menjalani, membaiki,
81. Orang tua itu berehat di bilik. menghalusi, memperluas, memperbudak, memperhangat, dan
82. Mereka bersenam setiap hari. memperindah. Kata kerja terbitan tersebut ialah kata kerja transitif
83. Kita perlu berbincang dengan mereka. dan kehadiran masing-masing dalam ayat memerlukan objek seperti
84. Pegawai itu bertolak ke Ipoh. yang terdapat dalam contoh berikut:
85. Pekerja-pekerja tersebut berkumpul di dewan itu.
86. Pengawal itu tertidur. Predikat
87. Pemain lincah itu terjatuh.
88. Keretanya terbalik di tepi jalan. Subjek Kata Kerja
Transitif
Objek

Seterusnya contoh kata kerja asal berimbuhan jenis transitif 99. Encik Sulaiman menyekol~kan anak bongsunya.
adalah seperti mengarang, mengikat, menggoreng, mengerami, kejayaan.
menjahit, memahami, mendengar, memikirkan, menghantar, dan 100. Kerja mereka membuahkan hasillumayan.
mengorbankan. Kehadiran kata kerja jenis ini dalam ayat adalah orang lain.
seperti yang berikut: 101. Usahanya mendatangkan
ibu tua itu.
102. Dia selalu latihan tahan lasak.
basikalnya.
memburukkan laporan itu.
pengaruhnya.
103. Encik Yusof menemani pekerja-pekerjanya.
majlis itu.
Predikat 104. Pelatih itu menjalani
serambi rumah.
Subjek Kata Kerja 105. Zakaria membaiki
Transitif
89. Dia Objek 106. Ketuanya sedang menghalusi
90. Perompak itu
91. Kakak 107. Tokoh itu telah memperluas
92. Ayam itu
93. Halimah mengarang sebuah cerita jenaka. 108. Pegawai itu suka memperbudak
94. Kerajaan mengikat tangan kerani wang itu.
95. Murid itu menggoreng ikan selar kering. 109. Hujah-hujah memperhangat
96. Orang itu mengerami telurnya.
97. Posmen menjahit pakaian ibunya. pembahas
98. Perlanggaran memahami hasrat rakyat.
mendengar nasihat gurunya. 110. Bapakami memperindah
itu memikirkan masa depan keluarganya.
menghantar bungkusan itu. (iii) Kata bantu
mengorbankan tiga nyawa.
Kata bantu yang menjadi unsur frasa kerja ialah perkataan yang
hadir sebelum kata kerja. Terdapat dua jenis kata bantu dalam
bahasa Melayu, iaitu:

(a) Kata bantu aspek.
(b) Kata bantu ragam.

(ii) Kata kerja terbitan (a) Kata bantu aspek
Kata bantu aspek ialah kata bantu yang menyatakan atau me-
Kata kerja terbitan ialah kata kerja yang asalnya bukan daripada
golongan kata kerja tetapi daripada golongan kata yang lain seperti

470 471

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATTUNGGAL

nerangkan sesuatu perbuatan dari segi masa, sarna ada belum, Kehadiran kata bantu ragam dalam ayat adalah seperti yang
sedang, atau sudah dilakukan. Kata bantu aspek dalam bahasa berikut:
Melayu adalah seperti yang berikut:
120. Orang tua itu hendak pergi ke bandar.
akan sedang sudah 121. Dia mahu mandi di sungai.
belum masih telah 122. Mereka harus datang pagi-pagi lagi.
pemah baru mula 123. Awak mesti belajar bersungguh-sungguh.
124. Aminah boleh menyertai peraduan itu.
Akan dan belum menunjukkan perbuatan yang belum dilaku- 125. Bayi itu dapat tidur nyenyak.
kan, seperti dalam contoh yang berikut: 126. Kami hendak pulang segera.
). 127. Dia patut menyelesaikan tugasnya dahulu.
111. Saya akan menulis surat kepada mereka. 128. Mereka mungkin lambat sedikit.
112. Pesawat itu belum tiba lagi. 129. Menteri itu enggan mengulas khabar angin itu.

Mula, sedang, dan masih menerangkan bahawa sesuatu Dalam bahasa Melayu, kata bantu boleh hadir secara berderetan
perbuatan itu mula, sedang atau belum selesai dilakukan seperti lebih daripada satu dalarn ayat, iaitu sebelurn kata kerja, seperti
yang terdapat dalam ayat berikut: yang terdapat dalarn contoh berikut:

113. Kereta api itu mula bergerak 130. Orang tua itu sedang hendak pergi ke bandar.
114. Negara Malaysia sedang pesat membangun. 131. Dia belum hendak mandi lagi.
115. Projek itu masih dalam peringkat pertama. 132. Mereka harus sudah tiba.
133. Arninah belum boleh menyertai peraduan itu.
Baru, sudah, telah, dan pernah menerangkan bahawa sesuatu 134. Bayi itu masih belum dapat tidur nyenyak.
perbuatan itu bam atau sudah selesai dilakukan seperti dalam ayat 135. Karni masih boleh menjalankan kerja.
yang berikut:
(iv) Unsur keterangan
116. Pekerja itu baru bertugas hari ini.
117. Encik Osman sudah mempunyai dua orang cahaya Frasa kerja yang mengandungi kedua-dua jenis kata kerja, tran-
sitif dan tak transitif, boleh menerirna frasa keterangan. Frasa ke-
mata. terangan ialah unsur yang rnenerangkan kata kerja secara lebih
118. Dia telah pergi ke Rusia pada tahun lalu. lanjut lagi, seperti yang terdapat dalam contoh berikut:
119. Cik Zainab pernah memenangi peraduan menghias
136. Dia berjalan dengan cepat.
rumah. 137. Rarnai wanita bekerja di kilang.
138. Kuliah itu tarnat pada pukul 5.00 petang.
(b) Kata bantu ragam 139. Mereka bertindak untuk kepentingan diri sendiri.
140. Murid-rnurid itu datang dari kampung berdekatan.
Kata bantu ragam ialah kata bantu yang menyatakan atau mene- 141. Pelajar baharu itu tiba dengan ayahnya.
rangkan ragam perasaan yang berkaitan dengan perbuatan yang 142. Mereka sedang berbincang tentant? perkara itu.
dilakukan. Kata bantu jenis ini adalah seperti yang berikut: 143. Dia berlagak macam orang kaya..

hendak mesti patut 473
mahu boleh mungkin
harus dapat enggan

472

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA, AYATTUNGGAL

Dalam ayat di sebelah, unsur yang dicetak condong ialah unsur 147. (a) Pelajar itu sungguh pandai.
. keterangan yang terbentuk daripada frasa sendi nama. 148. (a) Almarinya terlalu kedl.

17.4.3 Predikat Frasa Adjektif Ada juga kata penguat yang boleh hadir sesudah kata adjektif
seperti sungguh, sekali, betul, benar, dan sebagainya seperti yang
Frasa adjektif yang berfungsi sebagai predikat terdiri daripada terdapat dalam ayat berikut:
kata adjektif, iaitu kata adjektif selapis atau kata adjektif ganda.
Kata adjektif selapis adalah seperti yang berikut: 154. Harimau itu besar sungguh.
155. Kereta api itu laju sekali.
besar tinggi 156. Anak guru kami pandai betul.
gemuk rendah 157. Ketua kampung itu baik benar.
sedap hitam
pandai putih Semua kata adjektif dalam bahasa Melayu boleh hadir bersama-
kecil tebal sarna kata bandingan lebih dan paling dan juga boleh disertai
imbuhan ter- yang membawa maksud 'paling', seperti contoh
Di bawah ini diberikan contoh kata adjektif selapis yang berfungsi yang berikut:
sebagai predikat:
158. Kucing itu lebih comel daripada kucing ini.
Subjek Frasa Nama Predikat Frasa Adjektif 159. Kereta pegawai itu lebih mahal daripada kereta saya.
160. Budak ini paling pandai antara mereka.
144. Ibu pejabat firma itu besar. 161. Bangunan inipaling tinggi di Kuala Lumpur.
145. Kucing kesayangannya itu gemuk. 162. Buku ini ternipis antara semuanya.
146. Masakannya enak. 163. Sungai Pahang terbesar di Malaysia Barat.
147. Pelajar itu pandai.
148. Almarinya kecil. Kata adjektif boleh juga digandakan untuk membawa erti banyak
149. Bangunan Menara Kembar amat indah. dan berbagai-bagai rupa bentuk serta sifatnya. Contohnya:

Petronas sangat lebat. besar-besar tumpul-tumpul
150. Buah pokok durian kami tahan sungguh. kecil-kecil bijak-bijak
151. Beg hitam ini sangat cantik. tinggi-tinggi hijau-hijau
152. Pakaian jelitawan itu cukup tebal. rendah-rendah kuning-kuning
153. Buku harian ayah panjang-panjang merah-merah

Seperti contoh di atas, kata adjektif selapis boleh didahului oleh Apabila kita menggunakan kata adjektif berganda, subjek jamak-
kata penguat seperti amat, sangat, sungguh, cukup, dan terlalu. nya tidak perlu digandakan, seperti ayat yang berikut:
Contoh lain adalah seperti yang terdapat dalam ayat berikut:
164. Rumah di bandar itu besar-besar.
144. (a) Ibu pejabat firma itu amat besar. 165. Pekerja di kilang itu rajin-rajin.
145. (a) Kucing kesayangannya itu sangat gemuk. 166. Bangunan di bandar raya tinggi-tinggi.
146. (a) Masakannya cukup sedap. 167. Markah mereka dalam peperiksaan·kali ini rendah-rendah.

474 475

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYAT TUNGGAL

168. Talinya panjang-panjang. Binaan frasa sendi nama telah dibincangkan dengan terperinci
169. Penselnya tumpul-tumpul. dalam Bab 15 sebelum inL
170. Pelajar sekolah itu bijak-bijak.
171. Lembu temakannya gemuk-gemuk. 17.5 Susunan Konstituen Ayat Thnggal
172. Bajunya merah-merah belaka.
173. Lukisan di galeri itu cantik-cantik. Ayat tunggal dibina oleh dua konstituen, iaitu subjek dan predikat.
Ayat tunggal mempunyai dua bentuk susunan, iaitu:
Binaan frasa adjektif telah dibincangkan dengan terperinci dalam
Bab 8 dan Bab 14. (i) Susunan biasa.
(ii) Susunan songsang.

17.4.4 Predikat Frasa Sendi Nama 17.5.1 Susunan Biasa

Frasa sendi nama yang menjadi predikat terbina daripada kata Dalam susunan biasa bagi ayat tunggal, kedudukan konstituen
sendi nama yang diikuti oleh frasa nama. Kata sendi nama adalah subjeknya adalah di hadapan konstituen predikat, seperti yang
seperti di, ke, dari, daripada, kepada, untuk, pada, dengan, oleh terdapat dalam contoh berikut:
dan sebagainya. Di bawah ini diberikan contoh kata sendi nama
yang membentuk frasa sendi nama: Subjek Predikat

di rumah 182. Guru itu telah memenangi hadiah
ke sekolah pertama.
daripekan 183. Beberapa buah
daripada Muhamad bangunan musnah dalam kebakaran itu.
untuk ayah
pada dia 184. Semua pelaj'!-f kita berjaya dalam peperiksaan
dengan saya tahun lalu.
kepada semua pekerja 185. Setiap tuntutan
186. Mereka semua akan mendapat layanan.
Kehadiran frasa sendi nama di atas sebagai predikat adalah seperti sudah lama menetap
yang terdapat dalam ayat-ayat berikut: 187. Setengah-setengah
bangunan lama itu di Malaysia.
Subjek '. Predikat Frasa Sendi Nama masih kukuh lagi.
188. Kebanyakan calon
174. Adik saya di rumah. peperiksaan tidak memahami soalannya.
175. Mereka semua dari kampung.
176. Abang Ali ke sekolah. 189. Hampir semua pekerja telah me nghadiri kursus
177. Bungkusan itu daripada Muhamad. pengurusan berkualiti.
178. Hadi;:,h ini untuk ayah. 190. Negeri-negeJ;i Pantai
179. Lukisan itu oleh Ibrahim Hussein. Timur masyhur dengan perusahaan
180. Begnya pada saya. kerajinan tangan.
18l. Arahan itu kepada semua pekerja. 19l. Penyalahgunaan dadah
melemahkan tenaga pekerja
kilang itu.

Dalam ayat yang mempunyai susunan biasa seperti yang di
atas, suasana ucapan adalah biasa, dengan erti kata bahawa tidak

476 477

TATABAHASA DEWAN ED"S1 KET1GA AYATTUNGGAL

terdapat penegasan atau penekanan yang khusus pada mana-mana subjek dipindahkan ke hadapan subjek. Unsur yang dikedepankan
unsumya. Tetapi lazimnya, dalam percakapan dan penulisan itulah yang hendak diberikan penegasan, iaitu melalui proses
biasa, terdapat penegasan atau penekanan yang dilakukan pada pendepanan.
bahagian-bahagian tertentu dalam ayat. Penegasan atau penekanan
itu timbul dengan dua cara, iaitu pertama, dengan menggunakan Dalam bahasa Melayu, terdapat sekurang-kurangnya dua
partikel -lah, -kah, dan -tah, dan perkataan pun, jua, juga, sahaja proses pendepanan yang berlaku pada predikat, iaitu:
dan lagi. Cara kedua adalah dengan mengubah kedudukan susunan
konstituen ayat yang menghasilkan ayat songsang. (i) Pendepanan seluruh predikat.
(ii) Pendepanan sebahagian daripada predikat.
Dalam penggunaan partikel -lah, -kah, dan -tah, konstituen
yang menerima kata penegas itu mengalami proses pendepanan (i) Pendepanan seluruh predikat
seperti contoh yang berikut:
Dalam proses pendepanan seluruh predikat, seluruh konstituen
192. (a) Bapa saya dia. predikat dibawa ke hadapan mendahului subjek. Contoh proses
(b) Dialah bapa saya. pendepanan adalah seperti yang terdapat dalam ayat berikut. Con-
toh ayat menunjukkan bahawa ayat (a) merupakan susunan biasa,
193. (a) Adik kami datang? manakala ayat (b) ialah ayat songsang yang telah dikedepankan
(b) Datangkah adik kami? seluruh predikatnya:

194. (a) Daya kita apa? 200. (a) Perangainya baik sungguh.
(b) Apatah daya kita? (b) Baik sungguh perangainya.

Huraian selanjutnya tentang pendepanan ayat akan dibincangkan 201. (a) Pendaki itu berjayajuga akhirnya.
dalam Ceraian 17.5.2 di bawah dan dalam Bab 19 Ceraian 19.4.3. (b) Berjayajuga akhirnya pendaki itu.

Ayat yang berikutpula menunjukkan penggunaan kata penegas 202. (a) Orang tua itu sangat rajin.
pun, jua, juga, sahaja dan lagi. (b) Sangat rajin orang tua itu.

Contohnya adalah seperti yang berikut: 203. (a) Rasa buah itu enak sekali.
(b) Enak sekali rasa buah itu.
195. Pegawai itupun tidak melayani kami.
196. Saya ingin juga ke sana. 204. (a) Penyesalannya tidak berguna lagi.
197. Kita meminta rahmat daripada Allah jua. (b) Tidak berguna lagi penyesalannya.
198. Sepanjang hari dia mengelamun sahaja.
199. Orang itu tidak akan datang lagi. 205. (a) Binatang itu sudah mati agaknya.
(b) Sudah mati agaknya binatang itu.
17.5.2 Susunan Songsang
206. (a) Pegawai itu masih belum sampai.
Ayat tunggal dalam bahasa Melayu boleh terbentuk dalam susunan (b) Masih belum sampai pegawai itu.
biasa, dan boleh juga dalam susunan songsang, melalui proses
pendepanan atau penjudulan. Dalam susunan songsang, unsur- 207. (a) Nasibnya sungguh malang.
unsur dalam konstituen predikat yang biasanya hadir selepas (b) Sungguh malang nasibnya.

478 208. (a) Surat itu dari seberang laut agaknya.
(b) Dari seberang laut agaknya surat itu.

209. (a) Bapanya petani.
(b) Petani bapanya.

479

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATTUNGGAL

Proses pendepanan berlaku juga pada ayat yang mengandungi Pendepanan kata kerja dengan objek
kata penegas -lah, -kah, dan -tah. Dalam hal ini, proses pende-
panan seluruh predikat dimestikan. Sebagai contoh, ayat 192-194 218. (a) Dia membaca buku di perpustakaan.
diperturunkan semula seperti yang berikut: (b) Membaca buku dia di perpustakaan.

210. (a) Bapa saya dia. 219. (a) PakAbu menanamjagung tahun ini.
(b) Dialah bapa saya. (b) Menanam jagung Pak Abu tahun ini.
(c) *Bapa saya dialah.
220. (a) Ali tersepak batu dalam permainan itu.
211. (a) Adik kami datang? (b) Tersepak batu Ali dalam permainan itu.
(b) Datangkah adik kami?
(c) *Adik kami datangkah? 221. (a) Kakak membersihkan halaman rumah pagi ini.
(b) Membersihkan halaman rumah kakak pagi ini.
212. (a) Daya kita apa?
(b) Apatah daya kita? 222. (a) Murid nakal itu kena rotan kelmarin.
(c) *Daya kita apatah? (b) Kena rotan murid nakal itu kelmarin.

(ii) Pendepanan sebahagian daripada predikat Pendepanan kata kerja dengan kata bantu
Bahagian-bahagian daripada predikat boleh mengalami proses
pendepanan secara berasingan, iaitu: 223. (a) Budak-budak itu masih bermain.

(a) Pendepanan frasa kerja. (b) Masih bermain budak-budak itu.
(b) Pendepanan frasa adjektif.
(c) Pendepanan frasa sendi nama. II 224. (a) Anaknya baru sampai dari luar negeri.
(b) Baru sampai anaknya dari luar negeri.
(a) Pendepananjrasa kerja
Dalam proses ini, bahagian dalam frasa kerja, iaitu kata kerja sahaja, 225. (a) Mereka akan pergi ke Kedah pagi esok.
kata kerja dengan objek atau kata kerja dengan kata bantu boleh I (b) Akan pergi ke Kedah mereka pagi esok.
mengalarni proses pendepanan. Perhatikan contoh yang berikut: 226. (a) Guru itu sedang mengajar.
(b) Sedang mengajar guru itu.
Pendepanan kata kerja sahaja .j 227. (a) Keluarga itupernah berkunjung ke ibu kota.

213. (a) Kat;1ak-kanak itu berkejar-kejaran di padang. 1 (b) Pernah berkunjung ke ibu kota keluarga itu.
(b) Berkejar-kejaran kanak-kanak itu di padang.
(b) Pendepananjrasa adjektij
214. (a) Hati saya terkilan tadi.
(b) Terkilan hati saya tadi. Dalam ayat susun biasa, kata adjektif hadir dalam konstituen
predikat, yang letaknya sesudah konstituen subjek, tetapi susunan
215. (a) Mereka bekerja setiap hari. tersebut boleh diterbalikkan dengan meletakkan frasa adjektifnya
(b) Bekerja mereka setiap hari. di bahagian hadapan ayat, iaitu mendahului subjek. Bahagian yang
boleh dikedepankan ialah kata adjektif sahaja atau kata adjektif
216. (a) Dia terduduk di situ. :: ~ dengan kata bantu. Contohnya adalah seperti yang berikut:
(b) Terduduk dia di situ.
:, ~:
217. (a) Bayi itu menangis setiap malam.
(b) Menangis bayi itu setiap malam. Pendepanan kata adjektijsahaja

480 228. (a) Dia sakit pada masa itu.
(b) Sakit dia pada masa itu.

481

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATTUNGGAL

229. (a) Badannya lesu sepanjang masa. (b) Kepada pekefjanya arahan baharu itu.
(b) Lesu badannya sepanjang masa. 240. (a) Tiket basnya masih pada saya.

230. (a) Pelajar itu baik dalam semua pelajarannya. (b) Masih pada saya tiket basnya.
(b) Baik pelajar itu dalam semua pelajamya. 241. (a) Dia di Kuala Lumpur sekarang.

231. (a) Orang tU[ itu lumpuh dengan tiba-tiba. (b) Di Kuala Lumpur dia sekarang.
(b) Lumpuh orang tua itu dengan tiba-tiba.
Frasa sendi nama sebagai keterangan dalam predikat
232. (a) Pegawai baharu di pejabat kami itu bijak.
(b) Bijak pegawai baharu di pejabat kami itu. 242. (a) Saya berpegang padajanji.
(b) Padajanji saya berpegang.
Pendepanan kata adjektifdengan kata bantu
243. (a) Kaum Muslimin wajib bertawakal kepada Allah.
233. (a) Barang itu belum tentu baik. (b) Kepada Allah kaum Muslimin wajib bertawakal.
(b) Be/um tentu baik barang itu.
244. (a) Endk Ali akan menghadiri kursus itu pada hujung
234. (a) Bangunan lama itu masih teguh lagi. minggu ini.
(b) Masih teguh lagi bangunan lama itu.
(b) Pada hujung minggu ini Encik Ali akan menghadiri
235. (a) Orang muda itu sedang sakit tenat. kursus itu.
(b) Sedang sakit tenat orang muda itu.
245. (a) Pejuang-pejuang itu merempuh ke dalam kota.
236. (a) Anak pendeta belum tentu pandai. (b) Ke dalam kota pejuang-pejuang itu merempuh.
(b) Belum tentu pandai anak pendeta.
246. (a) Mahasiswa itu menelaah pelajarannya untuk
(c) Pendepananjrasa sendi nama peperiksaan akhir.

Proses ini mengalihkan unsur frasa sendi nama ke bahagian (b) Untuk peperiksaan akhir mahasiswa itu menelaah
hadapan, iaitu mendahului subjek. Frasa sendi nama dalam pelajarannya.
susunan ayat biasa hadir pada konstituen predikat, sarna ada
sebagai predikat frasa sendi nama atau sebagai keterangan dalam 17.6 Ayat Aktif dan Ayat Pasif
predikat:
Jika dilihat dari segi ragamnya, ayat tunggal dalam bahasa Melayu
(i) Frasa sendi nama sebagai predikat. terdiri daripada ayat aktif dan ayat pasif. Ayat aktif ialah ayat yang
(ii) Frasa sendi nama sebagai keterangan dalam predikat. mengandungi kata kerja yang mengutamakan subjek asal sebagai
judul atau unsur yang diterangkan. Ayat aktif terdiri daripada ayat
Contohnya: transitif dan ayat tak transitif. Contohnya adalah seperti yang
beriklit:
Frasa sendi nama sebagai predikat
247. Ali menendang bola. (aktiftransitif)
237. (a) Barang-barang itu untuk ibu. 248. Anjing itu mengejar kucing. (aktiftransitif)
(b) Untuk ibu barang-barang itu. 249. Dia mengelamun sepanjang hari. (aktif tak transitif)
250. Murid-murid sekolah itu sedang bylajar. (aktif tak transitif)
238. (a) Surat ini daripada Ali.
(b) Daripada Ali surat ini. .~.

239. (a) Arahan baharu itu kepada pekerjanya. 483

482

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATTUNGGAL

Ayat pasif pula terbe~tuk as~lnya daripada ayat aktif transitif, sambungan

dan mengandungi kata kerja yang mengutamakan objek asal Predikat
sebagai judul atau unsur yang diterangkan. Contohnya adalah
seperti yang berikut: Subjek Kata Kerja Objek
260. Ibu bapa Transitif
251. Bola ditendang oleh Ali. anak-anak
252. Kucing itu dikejar oleh anjing. harus mengawasi mereka.
253. Pantai Timur dilanda banjir.
254. Buku itu saya baca. 261. Penyalahgunaan mengancam keselamatan
255. Kitab itu hendaklah kamu simpan baik-baik. negara.
dadah
pekan kami.
262. Banjir melanda buku itu.
pameran itu.
263. Ahmad mengarang bajunya.

17.7 Pembahagian Ayat Aktif 264. Baginda merasmikan

Seperti yang telah dinyatakan di atas, ayat aktif boleh dibahagikan 265. Air hujan membasahi
kepada:
Tentang ayat aktif transitif yang mengandungi klausa
(i) Ayat aktif transitif. komplemen sebagai penyambut kata kerjanya, bentuk demikian
(ii) Ayat aktif tak transitif. sebenarnya merupakan ayat majmuk dan ini akan dibincangkan
dalam Bab 18. Walau bagaimanapun, sebagai Jambaran awal, di
17.7. 1 Ayat Aktif Transitif bawah ini diberikan beberapa contoh:

Selain mengutamakan subjek asal sebagai judul, ayat aktif transitif 266. Dia menyatakan bahawa Abu sudah meninggalkan
ialah ayat yang mengandungi kata kerja transitif, iaitu yang diikuti kampungnya.
oleh frasa nalda ataupun klausa komplemen sebagai objek atau
unsur penyambutnya. Walau bagaimanapun, ayat aktif transitif 267. Kami mengetahui bahawa Siti sudah berkahwin.
yang bersifat ayat tunggal terbentuk hanya daripada ayat yang 268. Mereka menganggap bahawa kita lemah.
mengandungi frasa nama subjek asal sebagai judul dan frasa nama 269. Saya mengesahkan bahawa berita itu benar.
objek sebagai unsur penyambut kata kerjanya. 270. Pegawai itu menyedari bahawa dia perlu membaiki

Contohnya: sikapnya.

Predikat Ada.juga segolongan ayat aktif transitif yang mengandungi
~~ta ke~Ja yang boleh menerima dua objek sebagai penyambut,
laltu obJek tepat dan objek sipi. Contohnya seperti yang berikut:

Subjek Kata Kerja Objek Predikat
Transitif
saya. Subjek Kata Kerja Objek Objek Sipi
memanggil jalan itu. secawan kopi.
256. Guru Besar membaiki buah durian. Aktif Transitif
257. Mereka membeli wakilnya.
258. Dia melantik 271. Pembantu membawakan saya
259. Raja Siam rumahnya

484 .,,. . 485

"

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATTUNGGAL

sambungan Kata Kerja Predikat Objek Sipi Ada lagi segolongan ayat aktif transitif yang boleh digugurkan
Subjek Aktif Transitif Objek objeknya jika objeknya terdiri daripada orang pertama, sarna ada
sebuah rumah. berbentuk tunggal atau majmuk (sila !ihat Bab 13, Ceraian 13.
272. Abang membelikan ibu sebuah basikal. 4.1). Ayat yang demikian mengandungi kata kerja transitif yang
273. Halimah menghadiahi anaknya bintang memperoleh ciri adjektif, iaitu kata kerja itu boleh menerima
274. Baginda menganugerahi pahlawan kata penguat. Lazimnya kata dasar bagi kata kerja ini ialah kata
kehormatan. adjektif.
275. Gadis itu menjahitkan itu sehelai baju.
adiknya 276. Kegagalannya amat menyedihkan saya.
277. Peristiwa itu amat memalukan kita.
278. Keputusan itu sungguh memeranjatkan ibu bapanya.
279. Alasannya kurang meyakinkan ketuanya.
280. Saya yakin bahawa berita itu sungguh mendebarkan anda.

Dalam rajah di atas, objek yang menjadi penyambut secara 17.7.2 Ayat Aktif Tak Transitif
langsung kepada kata kerja transitifnya disebut objek tepat, dan
objek yang menjadi penyambut tak langsung kepada kata kerja Ayat aktif tak transitif ialah ayat yang mengandungi kata kerja tak
itu disebut objek sipi. Ayat aktif transitif yang mempunyai dua transitif, iaitu yang tidak diikuti oleh objek sebagai penyambut-
objek boleh diubah binaannya seperti yang terdapat dalam rajah nya.
yang berikut, iaitu objek tepat menerima kata sendi nama di
hadapannya lalu terbentuklah frasa sendi nama yang bertugas Ada dua jenis ayat aktif tak transitif:
sebagai keterangan, manakala objek sipi asal menjadi objek tepat
baharu. (i) Ayat aktif tak transitif dengan keterangan yang boleh
digugurkan.
Predikat
(ii) Ayat aktif tak transitif dengan keterangan yang tidak boleh
digugurkan.

Subjek Kata Kerja Objek Frasa Sendi
Nama
(i) Ayat aktif tak transitif dengan keterangan yang boleh di-
(Keterangan) gugurkan

271. (a) Pembantu membawa secawan untuk saya. Ayat aktif jenis ini ialah ayat yang mengandungi kata kerja tak
transitif yang boleh mengandungi frasa keterangan secara pilihan.
rumahnya kopi untuk ibu. Contohnya adalah seperti yang berikut:

272. (a) Abang membeli sebuah kepada anak-
nya.
rumah
kepada
273. (a) Halimah menghadiahkan sebuah pahlawan itu. 281. (a) Kanak-kanak sedang mandi di kolam itu.
(b) Kanak-kanak sedang mandi.
basikal untuk adiknya. Beberapa orang pengunjung masih bersiar-siar
282. (a) pada waktu senja.
274. (a) Baginda menganugerah- bintang Beberapa orang pengunjung masih bersiar-siar.
(b)
kan kehormatan

275. (a) Gadis itu menjahit sehelai

baju

486 487

TATABAHASA DEWAN EOISI KETIGA AYATTUNGGAL

283. (a) Dia menangis sepanjang hari. 296. (a) Penyakitnya beransur sembuh.
(b) Dia menangis. (b) *Penyakitnya beransur.

284. (a) Suara azan sedang mengalun di angkasa raya. 297. (a) Para peniaga itu ingin menjadi kaya.
(b) Suara azan sedang mengalun. (b) *Para peniaga itu ingin menjadi.

285. (a) Pokok itu membesar dengan cepatnya. 298. (a) Semua kenderaan menghala ke timur.
(b) Pokok itu membesar. (b) Semua kenderaan menghala.

286. (a) Pak Haji itu berserban setiap hari. 299. (a) Saya bercadang untuk ke sana.
(b) Pak Haji itu berserban. (b) *Saya bercadang.

287. (a) Setengah-setengah belia bemiaga di pasar malam. 300. (a) Dia bertilamkan rumput pada malam itu.
(b) Setengah-setengah belia bemiaga. (b) *Dia bertilamkan.

288. (a) Kertas itu bergaris lintang. 301. (a) Dia bertujuan ke Johor.
(b) Kertas itu bergaris. (b) *Dia bertujuan.

289. (a) Mereka berkebun di kampung. 302. (a) Mereka bermastautin di Kuala Lipis.
(b) Mereka berkebun. (b) *Mereka bermastautin.

290. (a) Ombak memutih di pantai. 303. (a) Saya berasa sungguh yakin.
(b) Ombak memutih. (b) *Saya berasa.

(ii) Ayat aktif tak transitif dengan keterangan yang tidak boleh 304. (a) Dia tidak berbuatjahat.
digugurkan (b) *Dia tidak berbuat.

Ayat aktif jenis ini ialah ayat yang mengandungi kata kerja yang 305. (a) Pengembara itu berselimutkan embun.
mesti diikuti oleh unsurpelengkap untuk menyempumakan maksud (b) *Pengembara itu berselimutkan.
ayat. Unsur pelengkap ini berfungsi sebagai frasa keterangan yang
tidak boleh digugurkan. Penjelasan terperinci telah diberikan 17.8 Pembahagian Ayat Pasif
dalam Bab 7, Ceraian 7.2.1.2. Contohnya:
Pada umumnya, ayat pasifdalam bahasa Melayu boleh dibahagikan
291. (a) Dia berada di Kuala Lumpur. kepada:
(b) *Dia berada.
(i) Ayat pasif dengan imbuhan kata kerja pasif.
292. (a) Kebanyakan mereka tinggal di rumah setinggan. (ii) Ayat pasif dengan kata ganti nama diri pertama dan kata
(b) *Kebanyakan mereka tinggal.
ganti nama diri kedua.
293. (a) Bas itu menuju ke utara. ; \ (iii) Ayat pasif dengan perkataan kena yang hadir sebelum
(b) *Bas itu menuju.
kata kerja.
294. (a) Kebanyakan pelajar itu berasal dari u,tara
Semenanjung. ;.

(b) *Kebanyakan pelajar itu berasal. 17.8.1 Ayat Pasif dengan Imbuhan Kata Kerja Pasif
295. (a) Pembangunan menjadi pesat.
Ayat pasif jenis ini merupakan ayat yang kata kerjanya mengan-
(b) *Pembangunan menjadi. dungi imbuhan kata kerja pasif di- dan ter-.

488 489

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA

AYATTUNGGAL

Contohnya: Untuk ayat pasifdi atas, semua bahagian binaan oleh + FNboleh
juga digugurkan. Keadaan ini berlaku apabila unsur subjeknya
Subjek Kata Kerja Oleh + Frasa Keterangan hendak diberikan tekanan. Perhatikan eontoh yang berikut:
Pasif
Nama

306. Barang itu sudah diambil oleh Ali semalam. 306. (a) Barang itu sudah diambil Ali semalam.
307. Sampah sarap dibakar oleh ayah pagi tadi.
308. Tembok itu terlanggar oleh lori pada 306. (d) Barang itu sudah diambil semalam.

bahagian 307. (a) Sampah sarap dibakar ayah pagi tadi.
bawahnya.
dalam masa 307. (d) Sampah sarap dibakar pagi tadi.
satu tahun.
308. (a) Tembok itu terlanggar oleh lori pada bahagian

309. Istana raja terbina oleh rakyat bawahnya.

308. (d) Tembok itu terlanggar pada bahagian bawahnya.

~ntuk ayat pasif yang menggunakan kata kerja pasif di-, kata 309. (a) Tstana raja terbina oleh rakyat dalam masa satu
sen~l nama ol~h pada binaan oleh + FN yang letaknya selepas kata
kerJa boleh dlgugurkan tanpa menjejaskan makna atau struktur ,i tahun.
ayat. Ayat-ayat di atas, misalnya, boleh menjadi:
j 309. (d) Istana raja terbina dalam masa satu tahun.
Ayat pasif boleh juga dibentuk dengan kata kerja yang
.i
306. (a) Barang 1tU sudah diambil Ali semalam. mengandungi imbuhan ber- dan ke- ...-an. Dalam ayat berbentuk
1 begini bahagian oleh + FN biasanya tidak diperlukan.
307. (a) Sampah sarap dibakar ayah pada pagi tadi.
i
Na~un demikia~, sekiranya binaan oleh + FN itu terletak jauh !
danpada kata kerJa, maka oleh tidak boleh digugurkan. Perhatikan Contohnya:
eontoh yang berikut: j

i SUbjek Predikat

306. (b) Barang itu sudah diambil semalam oleh Ali. I 310. Mereka kehujanan sepanjang hari.
311. Seluruh kampung kegemparan.
(e) *Barang itu sudah diambil semalam Ali. 312. Baju itu berjahit dengan benang sutera.
307. (b) Sampah sarap dibakar pagi tadi oleh ayah.
313. Surat anaknya belum berjawab.
(e) *Sampah sarap dibakar pagi tadi ayah.

Demi.kian juga, un~uk ayat pasif dengan kata kerja pasif ter-, Perlu diterangkan bahawa ayat pasif dengan kata kelja di-
kata sendl nama oleh tldak boleh digugurkan, misalnya: digunakan hanya dengan frasa nama objek orang ketiga. Kata ganti
nama diri orang pertama dan orang kedua mempunyai bentuk ayat
308. (a) Tembok itu terlanggar oleh lori pada bahagian pasif yang berlainan, yang dibineangkan dalam 17.8.2 di bawah.
bawahnya.
17.8.2 Ayat Pasif dengan Kata Ganti Nama Diri Orang
(b) *Tembok itu terlanggar lori pada bahagian bawah- Pertama dan Kedua
nya.
Untuk ayat pasif bentuk ini, kata ganti nama diri diletakkan di
309. (a) Istana raja terbina oleh rakyat dalam masa satu hadapan kata kerja dasar. Hal ini demikian kerana kata ganti nama
tahun. diri orang pertama dan kedua tidak boleh menerima kata kerja

(b) *Istana raja terbina rakyat dalam masa satu tahun.

490 491

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA ·1···.····•·

AYAT TUNGGAL

dengan imbuhan pasif di-. Kata ganti nama diri orang pertama dan (b) 3
Saya ten dang bola itu
kedua yang hadir di hadapan kata kerja dasar itu boleh berbentuk
kata penuh ataupun kata ringkas. Kata ganti diri yang berbentuk 2----'
kata penuh adalah seperti saya, aku, engkau, awak, ando, kami,
dan kita, manakala bentuk kata ringkas ialah ku bagi aku, dan kau Untuk perbineangan tentang intonasi ay<..t, sila lihat Ceraian
bagi engkau. Contohnya: 16.9.1.

Subjek Frasa Kerja Pasif Keterangan 17.8.3 Ayat Pasif dengan Kata Bantu Pasif Kena
dengan Ganti Nama
314. Kerja itu Diri PertamalKedua sernalarn. Ayat pasif jenis ini mengandungi perkataan kena di hadapan kata
315. Makanan itu lagi. kerja dasar yang tidak menerima awalan. Binaan oleh + FN boleh,
316. Makanan itu sudab saya selesaikan lagi. seeara pilihan, digugurkan seperti eontoh yang berikut:
317. Hutang itu belurn aku rasai sepenubnya.
318. Hutang itu belurn kurasai sepenubnya. SUbjek Kena Kata Kerja oleh + Frasa
319. Perkara tersebut akan engkau jelaskan sehingga kini. Dasar Nama
320. Persetujuannya akan kaujelaskan dengan segera. 325. Pencuri itu kena
321. Tugas ini belurn awak putuskan dengan sepenuhnya. 326. Dia kena tangkap (oleh polis).
322. Beban ini barus anda sarnpaikan bersarna-sarna. 327. Mereka kena tipu (oleb pernuda itu).
rnesti karni pikul 328. Perajurit itu kena basut (oleb anasir luar).
akan kita tanggung 329. Budak-budak itu kena ternbak (oleb pengganas).
kejar (oleb anjing).

Terdapat juga bentuk pasif songsang seperti yang berikut:

323. Saya tendang bola itu. 17.9 Unsur Pilihan dalam Frasa Predikat

yang berasal daripada ayat pasif susunan biasa: Dalam 17.4 telah dinyatakan bahawa predikat ayat tunggal boleh
dibina daripada empat unsur utama, iaitu frasa nama, frasa kerja,
324. Bola itu saya tendang. frasa adjektif, dan frasa sendi nama. Selain empat unsur utama
tersebut terdapat juga dua unsur pilihan, iaitu:
Kadangkala penutur bahasa Melayu terkeliru dengan me-
nganggap ayat Saya tendang bola itu sebagai ayat aktif, iaitu ..
sarna seperti ayat Saya menendang bola itu. Kekeliruan ini
dapat dielakkan dengan membezakan eara menyebutkan kedua- l, (i) Kata nati.
dua ayat itu, iaitu melalui intonasi. Bagi ayat aktif, pola intonasi :. i (ii) Kata pemeri.
ialah 2-4-2-3, sementara pola intonasi ayat pasif songsang ialah
2-3-1, seperti yangberikut: .J; 17.9.1 Kata Nafi

317. (a) 3 Kata nati ialah unsur yang menyatakan maksud nati atau negatif
kepada unsur utama dalam predikat itu. Ada dua bentuk kata nati,
2 menendang bola i tu iaitu bukan dan tidak. Kata nati bukan boleh menatikan semua
frasa nama dan frasa sendi nama, misalnya:

330. Itu bukan sekolahnya.

492 493

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATTUNGGAL

331. Projek itu bukan usaha saya. (i) Secara persamaan antara subjek dengan predikat atau
332. Hadiah itu bukan untuk bapa. ekuatif dengan penggunaan kata pemeri ialah.
333. Kereta api itu bukan dari Ipoh.
334. Wang itu bukan daripadanya. (ii) Secara huraian terhadap subjek oleh predikat, dengan
335. Lukisan itu bukan oleh pelukis muda itu. penggunaan kata pemeri adalah.
336. Faedahnya bukan untuk saya sahaja.
(i) Secara persamaan antara subjek dengan predikat atau ekuatif
Kata nafi tidak boleh menafikan frasa kerja dan frasa adjektif, dengan penggunaan kata pemeri "ialah"
misalnya:
Kata pemeri ialah hadir di~9..~£::tJ~.lt~.~ !ll:),!£jl. Contohnya:
337. Mereka tidak datang semalam. WiC.. --_ _ _ _...........................,.....,...
338. Dia tidak menjemput saya. 346. Pemimpin negara kita pernah menyatakan bahawa sifat
339. Bapa saya tidak kuat lagi. sebuah masyarakat maju ialah kebolehan memahami
340. Suratnya tidak berapa panjang. dan mengawal teknologi.
347. Salah satu masalah yang sedang dihadapi oleh negara
Walau bagaimanapun, kata nafi bukan boleh juga hadir bagi kita ialah kekurangan tenaga kerja terlatih.
menafikan maksud frasa kerja dan frasa adjektif,jika kedua-duanya 348. Warna pinang masak ialah warna rasmi bas sekolah
ada mendukung maksud "pertentangan maklumat", misalnya: seluruh negara kita.
349. Bangunan di hadapan sekolah itu ialah pusat belia
341. Budak-budak itu bukan hendak belajar, tetapi hendak kampung kami.
bermain sahaja.
342. Ali bukan pandai sangat, tetapi rajin. (ii) SeCQl'a huraian terhadap subjek oleh predikat dengan peng-
343. Merek!l datang bukan hendak bermusuh sebaliknya gunaan kata pemeri "adalah"
hendak berbaik-baik.
344. Ucapannya bukan menghina kita, tetapi menyatakan Kata pemeri aqalah b<.?!~~..~_'!?i.r~i .1:!~cl~llil!1~fr;:t,§,~~.Qj~.Kti.t..g~}1=f.~~~va
kebenaran. sendi nama. Co'nto!1nya:
345. Perangainya bukanlah buruk sangat, hanya sekadar
tidak manis. '"'.'-:;':'.'r'~~"''-o~",,~ ....~...¥'''.'';;~

Perlu diingat bahawa ayat di atas merupakan ayat majmuk 350. Kenyataan daripada pegawai undang-undang itu
yang akan dibincangkan selanjutnya dalam Bab 18. adalah sangat penting.

17.9.2 Kata Pemeri 35 I. Penyelidikan dan pembangunan dalam sektor pengi-
langan di negara ini adalah terlalu kecil.
Kata pemeri ialah unsur yang menjadi pemeri hal atau penghubung
antara subjek dengan frasa-frasa utama dalam predikat. Pemerihalan 352. Taklimat tentang skim jawatan itu adalah terlalu
dibuat melalui dua cara: panjang.

494 353. Fungsi utama tulang adalah sebagai pelindung organ
utama seperti sistem saraf pusat, jantung, dan paru-
paru.

354. Matlamat penyelidikan dan pembangunan kebangsaan
adalah untuk kemajuan neg~ra.

495

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA '-
,
355. Cenderamata dalam bungkusan merah itu adalah untuk
tetamu undangan luar negeri sahaja. \

Pada umumnya kata pemeri tidak boleh hadir bersama-sama 1J..

kata nati kecuali dalam binaan adalah + kata nafi + ]rasa adjektif. BAB 18

Contohnya: AyatMajrnuk
356. Kenyataan tentang kebocoran itu daripada pegawai
jabatan adalah tidak munasabah dan mungkin terlalu r
awal. r 18.1 Pendahuluan
357. Kita semua sedia maklum bahawa dunia yang dicipta
oleh Tuhan ini adalah tidak kekal dan suatu hari nanti Ir Dalam Bab 17 perbincangan kita telah ditumpukan pada ayat
akan berakhir jua. tunggal dari segi binaan dan ragamnya. Perlu disedari bahawa
358. Keputusan panel temu duga bagi jawatan kerani di II
jabatan itu, pada pandangan beberapa orang kakita- dalam penggunaan bahasa sehari-hari, kita tidak menggunakan
ngannya, adalah tidak adil dan akan dibantah. I ayat tunggal sahaja. Kita sering juga menggunakan ayat yang
Sebagai penutup, perlu diingatkan bahawa penggunaan kata
I . terdiri daripada dua ayat tunggal atau lebih yang dicanturnkan.
pemeri amat terbatas dan tidak digalakkan dalam pembentukan Malah kita menggunakan beberapa ayat tunggal atau sekumpulan
ayat bahasa Melayu kecuali bagi bentuk-bentuk seperti dalam \
17.9.2.
\
496
ayat tunggal dalam percakapan kita sehari-hari. Ayat yang terdiri

daripada beberapa ayat tunggal yang dicanturnkan ini disebut ayat

majmuk.

Ayat majmuk ialah ayat yang dibina dengan mencanturnkan

dua ayat tunggal atau lebih, dan percantuman ayat-ayat itu disusun

mengikut cara tertentu sehingga menjadikannya ayat baharu. Ayat

1 di bawah, misalnya, ialah ayat hasil daripada cantuman ayat 1.

(a) dengan ayat 1. (b);

1. Ali sedang membaca buku dan Fatitpah sedang membuat
latihan matematik.
(a) Ali sedang membaca buku.
(b) Fatimah sedang membuat latihan matematik.

Demikian juga, ayat 2 di bawah berasal daripada ayat 2. (a)
dan 2. (b), ayat 3 daripada 3. (a) dan 3. (b), ayat 4 daripada 4. (a)
dan 4. (b), ayat 5 daripada 5. (a) dan 5. (b) dan ayat 6 daripada 6.
(a) dan 6. (b), seperti yang berikut:

497

TATABAHASA DEWAN EDlS! KET!GA AYATMAJMUK

2. Abu rajin tetapi adiknya malas. Ayat-ayat yang disambungkan itu setara sifatnya, iaitu ayat-
(a) Abu rajin. ayat itu sarna taraf dan boleh berdiri sendiri. Hubungan antara satu
(b) Adiknya malas. ayat dengan yang lain wujud oleh sebab ayat-ayat tersebut disusun
bertutur-turut. Ayat-ayat ini boleh juga disambungkan tanpa kata
3. Guru sekolah saya tekun dan berdedikasi. hubung; apabila ini berlaku, nada suara berfungsi sebagai penanda,
(a) Guru sekolah saya tekun. iaitu disuarakan sebagai deretan penyataan. Sebagai contoh:
(b) Guru sekolah saya berdedikasi.
10. Ali berdiri tegak, memerhatikan gerak-geri mereka.
4. Dia membeli buku yang teba!. 11. Penari-penari itu sungguh santun, melenggok ke kiri,
(a) Dia membeli buku.
(b) Buku itu teba!. melenggok ke kanan.

5. Ayah mendapat berita bahawa abang telah tamat latihan. Dalam contoh di atas, kelihatan bahawa ayat-ayat yang diga-
(a) Ayah mendapat berita. bungkan itu, dalam bentuk tulisan, dipisahkan oleh tanda baca
(b) Abang telah tamat latihan. koma (,).

6. Anak itu menangis kerana ia lapar. 18.2.1 Pernbentukan Ayat Majrnuk Gabungan
(a) Anak itu menangis.
(b) Anak itu lapar. Ayat berikut merupakan contoh ayat majmuk yang dibentuk
dengan menggunakan kata hubung seperti dan, lalu, lagi, serta,
Daripada contoh di atas, jelas kelihatan bahawa terdapat dan sebagainya. Contohnya:
berbagai-bagai jenis ayat majmuk. Dengan berdasarkan cara ayat
majmuk itu dibentuk, terdapat tiga jenis utama, iaitu: 12. Saya minum teh dan Aminah makan nasi lemak.
13. Mereka bangun lalu turun ke serambi.
(i) Ayat majmuk gabungan. 14. Ayahnya banyak pengalaman lagi besar pengaruhnya.
(ii) Ayat majmuk pancangan. 15. Ia bercakap dengan kuat serta menepuk-nepuk dadanya.
(iii) Ayat majmuk campuran. 16. Mereka melompat-lompat sambi! menjerit dengan kuat.

Perbincangan berikut akan menghuraikan ketiga-tiga jenis Perkaitan antara ayat dalam ayat majmuk jenis ini dapat digam-
ayat majmuk ini dengan terperinci. barkan secara gambar rajah seperti yang berikut:

18.2 Ayat Majrnuk Gabungan ~ Kata hubung

Ayat majmuk gabungan ialah ayat yang terdiri daripada dua ayat 499
atau lebih yang dijadikan satu dengan cara menggabungkan atau
mencantumkan ayat-ayat tersebut dengan kata hubung seperti
dan, atau, tetapi, dan sebagainya, seperti contoh yang berikut:

7. Murid-murid berlari dan bernyanyi.
8. Ahmad kurus tetapi adiknya gemuk.
9. Encik hendak ke sekolah atau hendak ke pejabat?

498

TATABAHASA DEWAN EOISI KETIGA AYATMAJMUK

Dalam rajah di sebelah: ayat majmuk gabungan (Ayat 1) terdiri (b) Aminah makan nasi.
daripada gabungan Ayat 2 dengan Ayat 3, melalui kata hubung. Kata hubung: dan

Dari segi teori, ayat majmuk jenis ini boleh terdiri daripada (c) Saya minum teh dan Aminah makan nasi.
percantuman beberapa ayat tunggal, seperti dalam gambar rajah 18. (a) Ahmad kurus.
yang berikut: , , (b) Adiknya gemuk.

Dengan mengambil ayat Saya minum teh dan Aminah makan Kata hubung: tetapi
nasi lemak sebagai contoh, gambar rajahnya dapat dibuat seperti (c) Ahmad kurus tetapi adiknya gemuk.
yang berikut:
Jikalau ayat-ayat yang digabungkan itu mempunyai unsur
Ayat yang sarna dan diulang, maka bahagian yang sarna itu boleh
digugurkan. Misalnya, daripada ayat:
Katahubungdalam ayat 12-16 di atas letaknya antara dua ayat yang
dihubungkan dan tidak berpihak kepada mana-mana ayat. Tugas 19. (a) Ali pandai bermain bola.
kata hubung untuk menghubungkan ayat-ayat dan menjadikannya (b) Ali pandai bermain hoki.
satu ayat yang lebih besar.
boleh dihasilkan ayat:
Dalam penyambungan ayat-ayat ini, beberapa perkara dapat (c) Ali pandai bermain bola dan hoki.
berlaku pada bahagian-bahagian ayat yang terlibat. Dalam contoh
berikut kesemua bahagian ayat yang digabungkan itu dikekalkan, Demikian juga halnya dengan ayat yang berikut:
iaitu ayat (a) digabungkan dengan ayat (b) dengan kata hubung 20. Tetamu undangan itu tiba, lalu naik ke pentas.
untuk menghasilkan (c):
- yang terdiri daripada gabungan dua ayat tunggal berikut:
17. (a) Saya minum teh. 20. (a) Tetamu undangan itu tiba.
500
;~ : (b) Tetamu undangan itu naik ke pentas.

Contoh lain yang sarna ialah:
21. Rumah itu baru sahaja siap dan belum ada penghuninya.

yang berasal daripada:
21. (a) Rumah itu baru sahaja siap.
(b) Rumah itu belum ada penghuninya.

22. Saya suka belajar bahasa Jerman dan adik saya
bahasa Jepun.

yang berasal daripada:
22. (a) Saya suka belajar bahasa Jerman.
(b) Adik saya suka belajar bahasa Jepun.

Ayat-ayat yang dihubungkan adalah daripada jenis yang
sarna dan boleh terdiri daripada ayat penyata, ayat perintah,

501

TATABAHASA DEWAN EOISI KETIGA AYATMAJMUK

atau ayat tanya, tetapi ayat-ayat tersebut biasanya tidak boleh yang berasal daripada:
dicampuradukkan jenisnya. Contohnya:
32. (a) Ibu memasak dan ayah membaca akhbar dan abang
23. Ahmad rajin belajar tetapi adiknya malas. mendengar radio.
24. Pergilah m~suk ke bilik dan tidur!
25. Bolehkah anda datang esok dan menyelesaikan kerja Kadangkala penggunaan kata hubung dihilangkan sarna sekali,
misalnya:
itu?
33. Adik ke sekolah, ayah ke pejabat.
Ayat-ayat di bawah ini, sebaliknya, tidak gramatis:
Ayat di atas merupakan kelainan bagi ayat yang berikut:
26. *Ahmad rajin belajar dan tidur!
27. *Pergilah masuk ke bilik dan sungai itu cetek. 33. (a) Adik ke sekolah dan ayah ke pejabat.
28. *Bolehkah anda datang esok tetapi adiknya malas.
Dalam ayat ini, oleh sebab dan tidak menerima tekanan, maka dan
Selain itu, ayat terbitan yang merupakan ayat-ayat yang di- boleh digugurkan. Makna ayat itu tetap tidak berubah.
gabungkan dengan kata hubung dan perlu mempunyai hubungan
makna untuk menjadikan ayat-ayat tersebut gramatis. Perhatikan 18.2.2 Jenis Gabungan
contoh yang berikut:
Ayat gabungan dibentuk dengan menggunakan beberapa kata
29. (a) Ali bermain bola dan adiknya bermain guli. hubung. Penggunaan kata hubung yang berbeza ini sekurang-
(b) *Ali bermain bola dan rumah itu terbakar. kurangnya menghasilkan tiga jenis gabungan utama, iaitu:

30. (a) Emak menjahit baju dan kakak menjahit sarung (i) Gabungan yang susunan faktanya berurutan, yakni satu demi
bantal. satu. Contoh ayat yang dibentuk dengan kata hubung dan, lalu,
lagi, serta, dan sambi!, telah diberikan dalam 18.2.1 ayat 12-16.
(b) *Emak menjahit baju dan kucing itu gemuk. Contoh seterusnya adalah seperti yang berikut:

Proses penggabungan ayat boleh digunakan untuk deretan bebe- 34. Beliau memandang saya sambi! tersenyum.
rapa ayat. Perhatikan ayat yang berikut: 35. Pendapat beliau amat cetek, tambahan pula disampaikan

31. Pada cuti sekolah yang lalu saya melawat datuk, nenek, dengan cara yang tidak menarik.
pak cik, mak cik, dan saudara-mara di kampung. 36. Wanita itu baik orangnya, malahan jarang-jarang sekali ia

Kelihatan bahawa ayat di atas terdiri daripada lima ayat tunggal menyakiti hati saya.
yang telah dijadikan satu ayat majmuk dengan menggugurkan 37. Mula-mula saya disuruh duduk, kemudian diajak ber-
empat frasa yang berulang-ulang, iaitu pada cuti sekolah yang lalu
saya melawat. Demikian juga, kehadiran dan yang berulang-ulang bincang, akhirnya dibawa masuk bertemu dengan maji-
boleh dihilangkan, kecuali yang akhir, seperti contoh berikut: kannya.
38. Pertama saya tidak berwang, kedua saya kurang berminat
32. Ibu memasak, ayah membaca akhbar dan abang men- dalam hal ini dan ketiga saya sekarang terlalu sibuk
dengar radio. dengan urusan pejabat.

502 503

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

(ii) Gabungan yang susunannya memberi maksud pertentangan dipancangkan, iaitu:
fakta dalam ayat-ayat yang digabungkan itu. Contohnya:
(i) Ayat relatif.
39. Ayahnya rajin berniaga tetapi anaknya tidak berminat (ii) Ayat komplemen.
sarna sekali. (iii) Ayat keterangan.

40. Musim hujan dingin, sebaliknya musim kemarau panas. 18.3.1 Ayat Relatif
41. Ali belajar bersungguh-sungguh tetapi dia masih tidak
Ayat relatif ialah ayat yang ditandai dengan penggunaan perkataan
berpuas hati dengan keputusan peperiksaannya. yang, seperti contoh yang berikut:
42. Bukan orang jahat yang menang, melainkan orang yang
.,.,- 49. Saya membeli baju yang berwarna merah .
sentiasa berbuat baik.
43. Kain yang dibelinya terlalu mahal, padahal ada yang lebih 50. Mereka menonton wayang yang amat lucu.
51. Budak yang sedang membaca majalah itu anak saya.
murah. 52. Lembu yang menanduk kereta saya itu lari ke dalam

(iii) Gabungan yang susunannya menggabungkan dua ayat atau semak.
lebih, menggunakan kata hubung yang berpasangan seperti lebih 53. Bas yang dinaiki adik saya itu bas ekspres.
baik ... daripada, apakah ... ataupun, adakah ... atau(pun), sama 54. Emak menggosok baju yang dijahit 0leh Lina
ada ... atau, dan sebagainya. Contohnya:
Ayat 49 sebenarnya terdiri daripada dua ayat, iaitu:
44. Daripada kita makan gaji, lebih baik bekerja sendiri.
45. Lebih baik mereka pergi dengan bas daripada memandu 49. (a) Saya membeli baju.
(b) Baju itu berwarna merah.
kereta sendiri.
46. Apakah Menteri akan hadir di majlis itu ataupun wakil- Apabila kedua-dua ayat itu dimajmukkan, ayat Baju itu berwarna
merah dipancangkan ke dalam ayat induk Saya membeli ba!u.
nya? Oleh sebab ungkapan baju diulang, maka baju yang kedua Itu
47. Adakah berita itu benar atau (pun) khabar angin sahaja? digugurkan dan digantikan dengan kata hubung relatif yang.
48. Sama ada berita itu benar atau tidak belum pasti. Proses ini boleh dianggap sebagai mengalami tingkat-tingkat
perubahan seperti yang berikut:
18.3 Ayat Majrnuk Pancangan
Pertama Saya membeli baju + Baju itu berwarna merah
Ada ayat majmuk yang terdiri daripada beberapa ayat yang Kedua Saya membeli baju + Baju itu berwarna merah
kedudukan antara ayat itu tidak sarna. Seperti yang telah Ketiga Saya membeli baju yang berwarna merah.
diterangkan, dalam ayat majmuk gabungan terdapat dua ayat atau
lebih yang bersifat sarna taraf, yakni masing-masing dapat berdiri Dalam ayat Saya membeli baju yang berwarna merah, ayat
sendiri. Sebaliknya, dalam ayat majmuk pancangan terdapat satu induknya ialah Saya membeli baju, sementara ayat kecil relatif
ayat utama atau ayat induk dan satu atau beberapa ayat kecil lain yang dipancangkan ke dalamnya ialah Baju itu berwarna rrz.e~ah
yang dipancangkan di dalam ayat induk dan menjadi sebahagian yang kemudiannya menjadi yang berwarna merah. Demlktan
daripada ayat induk itu.
505
Ada tigajenis ayat majmuk pancangan dalam bahasa Melayu,
yang ditentukan oleh cara pembentukan dan jenis ayat yang

504

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

juga dengan ayat 5 I Budak yang sedang membaca majalah itu 57. Guru sukan memuji murid-murid yang berjaya dalam
anak saya yang terdapat dua ayat di dalamnya, iaitu: pertandingan itu.

51. (a) Budak itu anak saya. 58. Orang yang baru datang itu membawa buah tangan.
(b) Budak itu sedang membaca majalah. 59. Udara yang nyaman menyegarkan.
60. Pemuda yang berusaha bersungguh-sungguh itu meme-
Ayat Budak itu sedang membaca majalah dipancangkan ke dalam
nangi hadiah.
ayat Budak itu anak saya. Oleh sebab frasa budak itu diulang maka 6 I. Mereka menunggu di bilik yang telah dibersihkan.
62. Buku yang dibeli oleh Ali amat tebal.
frasa nama kedua yang serupa digugurkan dan diganti dengan kata 63. Mereka melihat anak bulan di Bait al-Hilal yang terletak

relatif yang. Secara kasar proses ini boleh digambarkan seperti di Teluk Kemang.
64. Perompak yang menembak polis telah ditangkap.
yang berikut: '

Pertama Budak itu anak saya + Budak itu sedang membaca Seperti yang terdapat dalam contoh di atas, penanda re-
Kedua latif ialah yang. Walau bagaimanapun, dalam bahasa Melayu
Ketiga majalah. perkataan yang bukan sahaja digunakan sebagai penanda relatif,
Budak itu + Budak itu sedang membaca majalah + tetapi digunakan juga sebagai pengganti nama yang digugurkan
anak saya. daripadaj7-asa nama + yang seperti yang terdapat dalam contoh
Budak yang sedang membaca majalah itu anak saya. berikut:

Perbezaan antara ayat 49 dengan ayat 51 terletak pada hakikat 65. (a) Warna yang biru itu warna kegemaran ibu saya.
bahawa dalam ayat 49 ayat kecil yang dipancangkan ke dalam (b) Yang biru itu warna kegemaran ibu saya.
predikat ayat itu bertugas sebagai objek, sementara ayat 51
menerima ayat pancangan sebagai subjeknya dengan menukarkan 66. (a) Bangunan yang tinggi itu bangunan Bank Bumi-
bentuk ayat itu kepada budak yang sedang membaca majalah itu. putera.
Ayat 53 berbeza lagi daripada kedua-dua ayat sebelumnya. Seperti
ayat relatif lain, ayat ini juga terdiri daripada ayat induk dengan (b) Yang tinggi itu bangunan Bank Bumiputera.
ayat kecil seperti yang berikut:

Ayat induk 53. (a) Bas itu bas ekspres. 67. (a) Orang yang tinggal di luar bandar kebanyakannya
Ayat kecil 53. (b) Adik saya menaiki bas itu. orang Melayu.

yang dijadikan ayat pasif: Bas dinaiki adik saya. (b) Yang tinggal di luar bandar kebanyakannya orang
Melayu.
Pemajmukan ayat induk 5 I (a) dan ayat kecil 5 I (b) me-
lahirkan ayat baharu, ayat majmuk relatif: Bas yang dinaiki adik 68. (a) Mereka yang rajin dan berusaha selalunya berjaya.
saya itu bas ekspres. Contoh lain: (b) Yang rajin dan berusaha selalunya berjaya.

55. Mereka melihat lukisan yang sungguh indah itu. 69. (a) Orang yang berjuang menentang Malayan Union
56. Pihak pengurusan membantu pekerja yang ditimpa
dahulu itu sentiasa dikenang.
kemalangan di tempat kerja.
(b) Yang berjuang menentang Malayan Union dahulu itu

sentiasa dikenang. .

506 507

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

18.3.2 Ayat Komplemen Dari satu segi, ayat di sebelah tidak jauh bezanya daripada
ayat yang berikut:
Perhatikan ayat-ayat berikut:
72. Ahmad membeli buku.
70. Murid yang sakit itu telah pulang
71. Dia menerangkan bahawa murid itu sakit. Dalam ayat ini, buku pun berfungsi sebagai objek kepada
kata kerja transitif membeli. Perbezaan terletak pada struktur
Ayat 70 ialah ayat relatif. Seperti yang telah diterangkan di kedua-dua ayat. Buku ialah objek bagi kata kerja membeZi
atas, perkataan yang dalam frasa yang sakit itu menggantikan sementara bahawa murid itu sakit ialah ayat yang bertugas seba-
frasa yang diulang, iaitu murid itu seperti yang terdapat dalam gai objek kepada kata kerja menerangkan. Ayat Dia menerangkan
ayat-ayat asal dalam ayat 70(a) dan 70(b) yang berikut: bahawa murid itu sakit terdiri daripada dua ayat, iaitu:

70. (a) Murid itu telah pulang. 71. (a) Dia menerangkan sesuatu. (Ay~t induk)
(b) Murid itu sakit. (b) Murid itu sakit. (Ayat komplemen)

Ayat Murid itu sakit telah dipancangkan sebagai ayat relatif Ayat 71(b) telah dipancang ke dalam ayat 71(a) untuk me-
ke dalam ayat Murid itu telah pulang. lengkapkan kata ke.rlsu;talauL.a)LaLte,rsebut. Hubungan seperti ini,
yang berbeza daripada hubungan ayat relatif, disebut hubungan
Dalam ayat 71 ayat bahawa murid itu sakit merupakan objek komplemen. Dalam ayat Dia menerangkan bahawa murid itu sakit,
kepada kata kerja transitif menerangkan. Dalam ayat tersebut ayat induknya ialah ayat 71(a) sementara ayat 71(b) merupakan
terdapat subjek dia dan kata kerja transitif menerangkan, dan ayat ayat komplemen. Pembentukan ayat majmuk komplemen biasa-
bahawa murid itu sakit seolah-olah menjadi objek kepada kata nya disertai penggunaan beberapa perkataan tertentu yang di-
kerja transitif itu. lni dapat digambarkan dengan gambar rajah gunakan sebagai kata komplemen untuk menandakan hubungan
yang berikut: ini. Terdapat dua kata komplemen dalam bahasa Melayu, iaitu
untuk dan bahawa. I\a.ta..k<m!RI~~!2..,~!:~~~.E.~I}~_h~L,.Q.aJJun
71. ~ubj~!s.seperti ayat 75 dan 76. Kata komplemen bahawa pula
dapat hadir dalam subjek dan predikat seperti dalam ayat 73, 74
sp dan 77. Perhatikan contoh di bawah ini.

FN FK 73. Dia mengetahui bahawa Ahmad telah bersara.
/~ 74. Bahawa ekonomi negara kita pada masa itu merosot
~FN
adalah kurang tepat.
KK (obj) /75. ~ Ali melakukannya sangat sukar.
/76. Untuk dia Zulus ujian itu amatlah senang.
~AKKomp
77. Penduduk kampung itu menyedari bahawa nasib mereka
Dia menerangkan bahawa murid itu sakit terancam.

508 Kadangkala perkataan yang digunakan sebagai kata komp1emen
ayat berikut:

(a) *Dia mengetahui yang Ahmad telah· pergi.

509

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

(b) *Penduduk kampung itu menyedari yang nasib mereka jek kata komplemen bahawa dan untuk tidak boleh digugurkan.
terancam. Perhatikan ayat yang berikut:

Namun demikian, ayat-ayat tersebut tidak boleh diterima 73. Dia mengetahui bahawa Ahmad telah bersara.
sebagai bahasa persuratan. (c) Dia mengetahui Ahmad telah bersara.

Tiap-tiap satu daripada ayat di atas itu terdiri daripada dua ayat, 74. Bahawa ekonomi negara pada masa itu telah merosot
iaitu satu ayat induk dan satu ayat komplemen yang dipancangkan, adalah kurang tepat.
seperti yang berikut: (c) *Ekonomi negara kita pada masa itu telah merosot
kurang tepat.
73. Dia mengetahui bahawa Ahmad telah bersara.
(a) Dia mengetahui (sesuatu). 75. Untuk Ali melakukannya sangat sukar.
(b) Ahmad telah bersara. (c) *Ali melakukannya sangat sukar.
Kata komplemen: bahawa
18.3.2.1 Jenis ayat komplemen
74. Bahawa ekonomi negara kita pada masa itu merosot
adalah kurang tepat. Terdapat tiga jenis ayat komplemen:
(a) Sesuatu itu kurang tepat. (i) Ayat komplemen frasa nama.
(b) Ekonomi regara kita pada masa itu merosot. (ii) Ayat kompleJUen frasa kerja.
Kata komplemen: bahawa
(iii) Ayat komplemen frasa adjektif.
75. Untuk Ali melakukannya sangat sukar.
(a) Ali melakukannya. (i) Ayat komplemenfrasa nama
(b) Perkara itu sangat sukar. Frasa nama boleh menduduki empat tempat dalam ayat, iaitu
Kata komplemen: untuk sebagai subjek, predikat, objek tepat, dan objek sipi. Tetapi
ayat komplemen jenis frasa nama hanya dapat menduduki dua
76. Untuk dia lulus ujian itu amatlah senang. tempat, iaitu sebagai ayat komplemen frasa nama subjek dan ayat
(a) Perkara itu amatlah senang. komplemen frasa nama objek tepat, seperti yang berikut:
(b) Dia lulus ujian.
Kata komplemen: untuk (a) Ayat komplemenfrasa nama subjek
76. Bahawa Islam menjamin keadilan memanglah jelas.
77. Penduduk kampung itu menyedari bahawa nasib mereka 77. Untuk dia mendapat tempat pertama dalam peperiksaan
terancam. itu memang susah.
(a) Penduduk kampung itu menyedari (sesuatu). 78. Agak sukar untuk Dato' Azmi memenangi pilihan raya
(b) Nasib mereka terancam. kedl itu. (ayat songsang)
Kata komplemen: bahawa 79. Bahawa rancangan itu gagaI tidak benar.
80. Dakwaan bahawa Ali menipu telah diketahui umum.
Bagi ayat yang mengandungi kata hubung komplemen ba- 81. Amat mustahak untuk kerajaan mengadakan perjanjian
hawa pada kedudukan objek dalam predikat, kadang-kadang peng- jual beli. (ayat songsang)
guguran kata komplemen tersebut dibenarkan, yakni tidak menje-
jaskan makna. Walau bagaimanapun, pada kedudukan dalam sub- 511

510

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

82. Sesungguhnya amat mustahil untuk pencuri itu melepas- Dalam ayat di atas, ayat komplemen merupakan ayat yang ber-
kan diri. (ayat songsang) fungsi sebagai objek tepat kata kerja transitif pada ayat induknya.

83. Bahawa setiap peserta akan menerima hadiah adalah f (ii) Ayat komplemenfrasa kerja
muktamad.
! Frasa kerja dalam ayat boleh terdiri daripada kata kerja tak
84. Sangat tidak munasabah bahawa masalah itu tidak dapat transitif, iaitu yang diikuti bukan oleh frasa <nama objek tetapi oleh
diselesaikan melalui perundingan. (ayat songsang)
keterangan-keterangan lain yang bertujuan melengkapkan frasa
85. Tentulah tidak wajar untuk mereka mendirikan rumah di
kawasan tanah haram. (ayat songsang) tersebut. Ada ayat komplemen yang berfungsi sebagai pelengkap

Perhatikan bahawa walaupun susunan binaan ayat 78, 81, ," kepada kata kerja ini, yang bukan frasa nama. Sekali imbas ayat
82, dan 85 berbeza, bahagian-bahagian yang condong itu tetap
merupakan subjek oleh sebab ayat itu ialah ayat yang songsang. ,,:

(b) Ayat komplemenfrasa nama objek tepat ini kelihatan seolah-olah ayat komplemen frasa nama objek,

Objek dalam ayat boleh wujud sebagai objek tepat kata kerja tran- tetapi terbukti tidak demikian oleh sebab ayat-ayat tersebut tidak
sitif atau sebagai objek sipi, tetapi ayat komplemen boleh wujud
hanya sebagai objek tepat sahaja. Perhatikan ayat yang berikut: boleh mengalami proses pasif, iaitu satu ukuran bagi menentukan

86. Orang itu menafikan bahawa barang-barangnya telah status frasa nama objek. Oleh itu, ayat demikian digolongkan ke
hUang.
dalam jenis ayat komplemen frasa kerja. Perhatikan contoh yang
87. Pemuda itu menyatakan bahawa dia telah memenangi
peraduan mengarang cerpen. berikut:

88. Berita itu menyebut bahawa semua penumpang terselamat. 96. Pak Abu berpendirian bahawa tanah itu tidak patut
89. Kami menegaskan bahawa kejayaan bergantung pada dijual.

usaha gigih. 97. Kenyataan itu bermaksud bahawa kerajaan sanggup
90. Kerajaan mengumumkan bahawa rakyat luar bandar akan memajukan kawasan luar bandar.

menerima lebih banyak kemudahan melalui projek itu. I 98. Penduduk-penduduk kampung itu berpandangan
9l. Guru menjelaskan bahawa peperiksaan itu akan ber-
r bahawa projek itu akan membawa manfaat yang
langsung bulan hadapan. f· banyak.
92. Orang kampung mengharapkan bahawa rancangan itu
99. Penceramah itu berfahaman bahawa ekonomi negara
akan membawa faedah. akan terus meningkat.
93. Mereka menyedari bahawa keadaan mereka belum me-
100. Ibu Ali beranggapan bahawa anaknya telah berjaya.
muaskan. 10l. Kerajaan bersetuju bahawa projek itu wajar dilak-
94. Yang dituduh mengakui bahawa dia telah mencuri barang-
sanakan.
barang itu. 102. Saya berpendapat bahawa cadangan itu boleh di-
95. Polis melaporkan bahawa jalan itu sudah boleh dilalui
terima.
kenderaan berat. 103. Dia berasa bahawa nasihat gurunya itu benar.
104. Mereka berharap bahawa semua cadangan mereka itu
512
akan disetujui.
105. Orang itu berpendapat bahawa anaknya juga patut di-

benarkan melanjutkan pelajaran ke seberang laut.

513

TATABAHASA DEWAN EDIS! KET!GA AYATMAJMUK

(iii) Ayat komplemenjrasa adjektif ataupun di hadapan ayat induk. Oleh itu, ayat-ayat 110-113 boleh
juga berbentuk:
Frasa adjektifboleh menjadi unsur predikat sesuatu ayat. Demikian
juga, ayat komplemen boleh terdiri daripada ayat komplemen 110. (a) Ketika saya bekerja dahulu, dia bukan ketua saya.
adjektif, iaitu yang merupakan ayat kecil yang dipancangkan Ill. (a) Kerana ia lapar anak itu menangis.
ke dalam ayat induk. Tetapi jumlah ayat jenis ini dalam bahasa 112. (a) Semasa saya mengajarnya dahulu, Ali tidak begitu
Melayu terhad; contohnya:
pandai.
106. Saya sangat yakin bahawa dia akan be/jaya. 113. (a) Sewaktu polis membuat pemeriksaan, wang itu
107. Dia amat percaya bahawa adiknya telah lulus dalam
bukan padanya.
peperiksaan itu.
108. Mereka sangat insaf bahawa mereka daif. Dalam contoh di atas, kedudukan ayat keterangan mendahului
109. Pelajar itu sedar benar bahawa mereka harus belajar ayat induk. likalau ayat majmuk itu panjang, lazimnya tanda koma
digunakan selepas ayat keterangan.
bersungguh-sungguh.
18.3.3.1 Jenis Ayat Keterangan
18.3.3 Ayat Keterangan
Ayat keterangan berfungsi memberikan huraian lanjut kepada
Ayat majmuk keterangan ialah ayat majmuk yang terdiri daripada kata kerja ayat induk. Terdapat berbagai-bagai keterangan yang
satu ayat induk dan satu ayat kecil atau lebih yang berfungsi disampaikan oleh ayat kecil jenis ini, bergantung pada jenis kata
sebagai keterangan kepada predikat. Perhatikan contoh ini: hubung yang digunakan dan maksud yang terkandung di dalamnya.
Terdapat sembilan jenis keterangan, seperti yang dihuraikan di
110. Dia bukan ketua saya ketika saya bekerja dahulu. bawah.

111. Anak itu menangis kerana ia lapar. (i) Keterangan musabab

112. Ali tidak begitu pandai semasa saya mengajarnya da- Keterangan musabab ialah unsur yang menerangkan sebab berla-
kunya sesuatu kejadian atau perbuatan. Kata hubung keterangan
hulu. . musabab adalah seperti kerana, lantaran, dan oleh sebab. Con-
tohnya:
113. Wang itu bukan padanya sewaktu polis membuat peme-
114. Saya tidak dapat hadir kerana saya kurang sihat.
riksaan. 115. Oleh sebab mereka datang lambat, mereka tidak di-

Contoh di atas menunjukkan bahawa ayat majmuk tersebut benarkan masuk ke dewan peperiksaan.
mempunyai dua ciri, iaitu pertama, adanya ayat induk dengan satu 116. Oleh sebab mereka mengamalkan dasar aparteid, ne-
ayat kecil atau lebih yang tidak dapat berdiri sendiri, dan kedua,
adanya kata hubung yang menjalinkan ayat induk dengan ayat gara itu dahulu dikenakan sekatan ekonomi.
kecil (misalnya ketika, kerana, semasa, sewaktu, dan sekiranya). 117. Pelajar itu berjaya lantaran usaha yang bersungguh~
Ayat kecil ini disebut ayat keterangan. Hubungan antara ayat ini
adalah seperti yang berikut: sungguh.

Ayat induk + Kata hubung + Ayat keterangan 515

Kedudukan ayat keterangan ini tidak tetap, boleh hadir di belakang

·514

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

118. Jamil kehilangan dua batang jarinya lantaran bermain 127. Saya belum berkunjung ke rumah Ali semenjak ia ber-
mercun buatan sendiri.
t pindah ke sana.
(ii) Keterangan akibat
r 128. Sementara menanti padi masak, petani itu menanam
Keterangan akibat ialah unsur yang menerangkan kesan atau hasil
sesuatu perbuatan. Kata hubung keterangan akibat adalah seperti jagung.
hingga dan sehingga. Contohnya:. 129. Tatkala hujan mula turun, mereka masih di sawah.
130. Ketika masih kecil dahulu, mereka selalu berkelah di
119. Ia bersorak terlalu kuat hingga serak suaranya.
120. Pelajar itu berusaha bersungguh-sungguh sehingga ia pantai.

berjaya. (v) Keterangan pertentangan

(iii) Keterangan syarat Keterangan pertentangan ialah unsur yang menerangkan sesuatu
perbuatan atau kejadian yang berlawanan. Kata hubung keterangan
Keterangan syarat ialah unsur yang menerangkan tuntutan yang pertentangan adalah seperti walaupun, meskipun, kendatipun,
mesti dipenuhi. Kata hubung keterangan syarat adalah seperti biarpun, walau bagaimanapun, namun, sekalipun, dan sedang-
sekiranya, andai kata, jikalau, jika, dan kalau. Contohnya: kan. Contohnya:

121. Sekiranya saya lulus peperiksaan ini, saya akan ber- 131. Sungguhpun badannya letih, Ali tetap menghadiri majlis
puasa sepuluh hari. perayaan itu.

122. Andai kata mereka menyerang, kita akan bertahan 132. Kendatipun pahlawan itu telah terkena tikaman, dia
bersungguh-sungguh. terus melawan musuhnya.

123. Ali akan ikut serta rombongan itu kalau ayah mem- 133. Mereka berpindah juga ke bandar sedangkan hati
benarkannya. mereka masih di kampung.

124. Jika diizinkan Tuhan, kami akan datang lagi tahun ha- 134. Meskipun hari sudah lewat, pemuda itu masih mahu
dapan. meneruskan perjalanannya.

125. Pemimpin-pemimpin itu akan terus berjuang sek;/ anya 135. Sekalipun sudah berumur, dia mrsih ingin belajar juga.
mereka mendapat sokongan rakyat.
(vi) Keterangan harapan
(iv) KeteranJan waktu
Keterangan harapan ialah unsur yang menerangkan sesuatu
Keterangan waktu ialah unsur yang menerangkan masa sesuatu perbuatan atau kejadian yang dihajati. Kata hubung keterangan
perbuatan atau kejadian. Kata hubung keterangan waktu adalah harapan adalah seperti supaya, agar, semoga, moga-moga, dan
seperti sejak, semenjak, setelah, sewaktu, sementara, tatkala, dan kalau-kalau. Contohnya:
ketika. Contohnya:
136. Kita mesti bertolak ansur agar semua pihak berpuas
126. Polis segera tiba setelah mendapat maklumat tentang hati.
pergaduhan itu.
137. Supaya suasana menjadi aman damai, mereka semua
516 , bersetuju dengan cadangan pemimpin muda itu.

517

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

138. Cuba bertanya pada orang tua itu kalau-kalau dia 150. Kanak-kanak itu meneebik bibirnya seakan-akan hen-
mengetahuinya. dak menangis.

(vii) Keterangan cara 18.4 Ayat Majrnuk Carnpuran

Keterangan eara ialah unsur yang menerangkan gaya atau kaedah Ayat majmuk eampuran ialah ayat yang mengandungi lebih
sesuatu perbuatan atau kejadian berlaku. Kata hubung keterangan daripada satu jenis ayat, yakni terdiri daripada eampuran ayat
eara ialah dengan. Contohnya: tunggal dengan ayat majmuk atau deretan berbagai-bagai jenis
ayat majmuk. Ayat sedemikian biasanya panjang. Perhatikan
139. Pemuda itu datang dengan menaiki kereta api. eontoh (ayat 151-153) di bawah:
140. Dengan memberanikan hati, kelasi itu terjun dari kapal
151. Ahmad sedang membaea buku tetapi kawan-kawannya
ke dalam laut. yang sudah letih lesu telah lama tidur.
141. Dengan menggunakan besi, Aziz memeeahkan tingkap
Ayat ini terdiri daripada ayat majmuk gabungan yang
rumah itu. disambungkan dengan kata hubung tetapi. Ayat pertama ialah
142. Dia membunuh ular itu dengan menggunakan buluh. Ahmad sedang membaca buku sementara ayat yang kedua ialah
143. Mereka ke sekolah dengan menunggang basikal. kawan-kawannya yang sudah letih lesu telah lama tidur. Ayat
yang kedua ini merupakan ayat majmuk juga kerana terdapat ayat
(viii) Keterangan t ...-uju a n relatif, iaitu yang sudah letih lesu, dipaneangkan ke dalamnya.
....~
152. Mereka mendaftarkan kanak-kanak yang lahir dalam
Keterangan tujuan ialah unsur yang meI1e.~~ngkan maksud bagi tahun 2002, yang telah menerima suntikan tersebut.

sesuatu perbuatan atau kejadian. Kata hubung keterangan tujuan Dalam ayat ini terdapat dua ayat relatif yang dipaneangkan
ke dalam ayat induk, iaitu yang lahir dalam tahun 2002 dan yang
adalah seperti untuk, demi dan bagi. Contohnya: telah menerima suntikan tersebut. Subjek ayat majmuk ini ialah
mereka, kata kerjanya mendaftarkan dan objek tepat kanak-kanak.
144. Para pemimpin {e~t~~\!n raneangan ekonomiG~;~k"') Kedua-dua ayat relatif itu merupakan penerang kepada objek
tepat.
meningkatkan tara! hidup rakyat. ..' ,
153. Murid-murid itu mengetahui bahawa peraturan itu pen-
145. Demi menyatukan rakyat yang berbilang kaum, sebuah ting dan mereka menyedari bahawa walaupun mereka
tidak senang hati dengannya, peraturan itu mesti di-
jabatan khusus telah ditubuhkan. patuhi.

146. Dua atom hidrogen dan satu atom oksigen bergabung Ayat majmuk ini terdiri daripada dua ayat yang digabungkan
dengan kata hubung dan, iaitu murid.-murid itu mengetahui
bagi membentuk satu molekul air.
519
(xi) Keterangan perbandingan

Keterangan perbandingan ialah unsur yang menerangkan sesuatu
kejadian yang menjadi persamaan. Kata hubung keterangan
perbandingan adalah seperti, macam, seolah-olah, seakan-akan,
ibarat, bagaikan, dan bak. Contohnya:

147. Dia kebingungan bagai rusa masuk kampung.
148. Hatinya haneur seperti kaca terhempas ke batu.
149. Pemuda itu sentiasa mengelamun macam pungguk

merindui bulan.

·518

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

bahawa peraturan itu p'enting dan mereka menyedari bahawa guru besar yang diberi keterangan tambahan Sekolah Menengah
walaupun mereka tidak senang hati dengannya, peraturan itu Kebangsaan Kampung Paya.
mesti dipatuhi. Kedua-dua ayat ini pula merupakan ayat majmuk
juga, iaitu yang pertama terdiri daripada ayat induk dengan Kadangkala sebuah ayat yang pendek merupakan ayat
ayat komplemen objek tepat, iaitu murid-murid itu mengetahui majmuk, seperti yang terdapat dalam contoh berikut:
(sesuatu) - ayat induk, dan bahawa peraturan itu penting - ayat
komplemen, sementara ayat yang kedua pula terdiri daripada 155. Kereta yang sentiasa rosak itu dibaiki lalu dijual
ayat induk dengan dua ayat komplemen objek tepat. Ayat induk olehnya.
ialah mereka menyedari (sesuatu), sementara ayat komplemen
ialah bahawa walaupun mereka tidak senang hati dengannya dan Ada tiga ayat kecil dalam ayat majmuk di atas, iaitu:
peraturan itu mesti dipatuhi.
155. (a) Kereta itu dibaiki olehnya.
Daripada tiga contoh di atas,jelas kelihatan bahawa ayat baha- (b) Kereta itu dijual olehnya.
sa Melayu sebenarnya boleh terdiri daripada berbagai-bagai ben- (c) Kereta itu sentiasa rosak.
tuk. Di samping ayat tunggal, ayat dalam bahasa Melayu dibentuk
me1alui proses pemajmukan, mengikut cam yang dibincangkan Ayat (a) dan (b) digabungkan dengan kata hubung lalu, sementara
dalam bab ini. Sesuatu ayat itu boleh terdiri daripada satu ayat ayat (c) dipancangkan melalui proses relatif ke dalam ayat induk.
tunggal, atau deretan ayat yang dibina melalui proses gabungan,
relatif, komplemen, atau keterangan. Kesimpulannya, dalam bahasa Melayu sesuatu ayat itu boleh
terdiri daripada satu ayat tunggal, atau deretan ayat yang dibina
Namun demikian, ada juga ayat yang walaupun kelihatan melalui proses gabungan, relatif, komplemen, atau keterangan.
panjang, sebenarnya ayat tunggal, oleh sebab terdiri daripada satu Perhatikan lagi beberapa contoh ayat majmuk yang berikut:
subjek dan satu predikat. Perhatikan ayat yang berikut:
156. Dalam bidang pendidikan zaman penjajah, penggunaan
154. Kereta baharu anak guru besar Sekolah Menengah bahasa Me1ayu amat terbatas kerana bahasa itu tidak
Kebangsaan Kampung Paya telah terlanggar seekor pernah diberikan peluang bertugas sebagai bahasa
lembu jantan di hadapan pejabat pos pada hari Jumaat pengantar bidang sains dan teknologi.
yang lalu.
157. Satu tanggapan yang popular dalam kalangan guru
Ayat di atas ialah ayat tunggal. Subjeknya ialah Kereta baharu bahasa ialah bahawa bahan sastera amat wajar dan
anak guru besar Sekolah Menengah Kebangsaan Kampung Paya sesuai digunakan sebagai bahan pengajaran bahasa.
sementara predikatnya ialah telah terlanggar seekor lembu jantan
di hadapan pejabat pos pada hari Jumaat yang lalu. Kata kerja 158. Fakta sejarah ribuan tahun dengan tegas merakarnkan
ayat ini ialah terlanggar; bahagian-bahagian lain dalam predikat kedaulatan bahasa dan kebudayaan Melayu di rantau
terdiri daripada objek tepat, seekor lembu jantan, keterangan ini sehingga bangsa Melayu, dengan erti yang luas,
tempat, di hadapan pejabat pos dan keterangan waktu, pada telah mentakrifkan identiti wilayah ini sebagai Alam
hari Jumaat yang lalu. Subjelcnya pula terdiri daripada frasa Melayu.
nama utama kereta baharu dengan keterangan kepunyaan anak
159. Bangsa kita memang terkenal di seluruh dunia dengan
520 sifat lemah lembut dan bertatatertib yang tinggi nilainya
dan mulia.

160. Mahasiswa perubatan peringkat Sarjana Muda dan

521

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

siswazah peringkat lanjutan serta para doktor dan pe- (b) Pasif: Bahawa ujian akan bermula pada bulan
nyelidik akan mendapati buku ini sebagai sebuah bu- 166. (a) Aktif: hadapan diterangkan oleh guru.
ku parasitologi yang lengkap yang membincangkan Akhbar tempatan melaporkan bahawa
berbagai-bagai aspek parasitologi perubatan secara ter- (b) Pasif: wabak taun telah mer~bak di negara
perinci. itu.
Bahawa wabak taun telah merebak
18.5 Ayat Majrnuk Pasif di negara itu dilaporkan oleh akhbar
tempatan.

Contoh yang diberikan dalam huraian di atas merupakan con- (iv) Ayat majmuk keterangan
toh ayat majmuk aktif. Kesemua ayat majmuk aktif ini, jika
mengandungi kata kelja transitif, boleh dijadikan ayat pasif. 167. (a) Aktif: Ali akan membeli buku itu kalau ayah
Perhatikan contoh yang berikut: (b) Pasif: membenarkannya.
Buku itu akan dibeli oleh Ali kalau ayah
(i) Ayat majmuk gabungan 168. (a) Aktif: membenarkannya.
(b) Pasif: Sungguhpun badannya letih, Aliah tetap
161. (a) Aktif: Saya minum teh dan Aminah makan menghadiri majIis perayaan itu.
(b) Pasif: nasi. Sungguhpun badannya letih, majlis pe-
Teh saya minurn dan nasi dimakan oleh rayaan itu tetap dihadiri oleh Aliah.
162. (a) Aktif: Aminah.
(b) Pasif: Beliau memerhatikan saya ketika beliau 18.6 Ayat dan Wacana
berdiri di situ.
Saya diperhatikan oleh beliau ketika Sebagaimana yang telah diketahui, setiap bahasa mempunyai
beliau berdiri di situ. ayat yang tidak terhad bilangannya. Namun dalam penggunaan
ayat tersebut, sejumlah ayat tertentu membawa hanya satu
(ii) Ayat majmuk relatif tumpuan makna. Tumpuan makna ini membentuk satu fokus
pemikiran yang dalam tatabahasa disebut wacana. Dengan kata
163. (a) Aktif: Mereka menonton wayang yang lucu lain, wacana ialah unit bahasa yang melebihi batas ayat. Wacana
(b) Pasif: itu. boleh terdiri daripada ayat, sejumlah ayat, ceraian, dialog, bab,
Wayang yang lucu itu ditonton oleh buku, siri buku dan sebagainya, yang memperlihatkan hubungan
164. (a) Aktif: mereka. dan perkembangan fikiran yang berurutan dan lengkap. Dalam
(b) Pasif: Lembu yang menanduk kereta saya itu sesebuah wacana, perkaitan antara unit bahasa yang terIibat
menanduk kereta Ahmad pula. melahirkan kesatuan yang utuh. Sesuatu wacana, sarna ada dalam
KeretaAhmad pula ditanduk oleh lembu bentuk lisan atau tulisan, diujarkan bagi tujuan menyampaikan
yang menanduk kereta saya itu. sesuatu maklumat tentang sesuatu topik. Dari segi hierarki
tatabahasa, wacana terIetak pada hierarkl yang tertinggi selepas
(iii) Ayat majmuk komplemen: Komplemen Objek
523
165. (a) Aktif: Guru menerangkan bahawa ujian akan
bermula pada bulan hadapan.

522

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMA1MUK

ayat, seperti yang tergam6ar dalam rajah berikut: Kohesi antara ayat 169 dengan ayat 170 di atas wujud melalui
pertalian antara Ali dan adiknya dengan mereka dan antara ke
Rajah 1 Hierarki Tatabahasa. kampung dengan ke sana.
18.6.1 Ciri Utama Wacana
Suatu wacana yang utuh mempunyai dua ciri utama, iaitu kohesi Koheren pula, yang juga dikenali sebagai runtutan, merupakan
(atau tautan) dan koheren (atau runtutan). Namun terdapat juga kesinambungan idea yang terdapat dalam sesebuah wacana
ciri-ciri lain yang membantu menghasilkan wacana yang utuh. sehingga menjadikan teks itu bermakna. Contohnya:
Antaranya terrnasuklah tujuan sesuatu wacana, penerimaan oleh
pendengar atau pembaca, maklumat yang terkandung, keadaan Teknologi maklumat dicipta dan dikembangkan oleh Dunia
yang mewujudkan wacana, dan interteks atau peranan wacana- Barat. Oleh demikian, bahasa asas bidang ini sudah
wacana lain yang membantu pendengar atau pembaca memahami sewajarnya bahasa Inggeris. Namun begitu, teknologi mak-
apa yang didengar atau dibaca. lumat telah tersebar luas ke seluruh dunia, ke alam yang
bahasa Inggeris tidak menjadi bahasa utama. Maka perlu
Kohesi ialah ciri wacana yang membawa keserasian hubungan berlaku penyesuaian, iaitu kepada suasuna yang penggunaan
antara satu unsur linguistik dengan unsur linguistik yang lain bahasa lain menjadi selari dengan bahasa Inggeris.
dalam sesuatu wacana untuk menghasilkan wacana yang lengkap.
Keserasian hubungan ini lazimnya dilihat melalui hubungan antara Dalam contoh di atas, kesinambungan idea terjalin melalui
suatu perkataan, frasa atau ayat, dengan perkataan, frasa atau ayat perkataan dan frasa teknologi maklumat dalam ayat pertama,
lain dalam wacana yang sama. bahasa asas bidang ini dalam ayat kedua, tersebar luas ke
seluruh dunia dalam ayat ketiga, dan berlaku penyesuaian dan
Contohnya: penggunaan bahasa lain dalam ayat keempat. Keempat-empat
ayat dalam perenggan di atas menjadi koheren dan bermakna.
169. Ali dan adiknya pUI~pungluntuk berhari raya.
18.6.2 Penanda Wacana
170. Mereka pergi ke sana untuk berhari raya.
524 Agar wujud kesinambungan antara ayat dengan frasa dalam
sesuatu wacana, penanda wacana digunakan. Dalam bahasa
Melayu, terdapat sekurang-kurangnya limajenis penanda wacana,
iaitu:

(i) Penanda penghubung.
(ii) Penanda rujukan.
(iii) Penanda penggantian.
(iv) Penanda leksikal.
(v) Penanda elipsis atau pengguguran.

(i)' Penanda penghubung ialah perkataan atau frasa yang
menghubungkan sesuatu maklumat dengan maklumat yang

525

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

lain dalam wacana. Penanda penghubung dapat dikategorikan nya, morfem terikat ialah morfem yang hanya wujud
kepada empat jenis, iaitu: bersama-sama morfem lain.
175. Ali dan keluarganya berpindah ke bandar pada akhir
(a) Penghubung tambahan. tahun tersebut. Namun hatinya masih teringat akan kam-
(b) Penghubung tentangan. pung halamannya.
(c) Penghubung musabab. 176. Kata naft "bukan" menjadi unsur naft frasa nama dan
(d) Penghubung tempoh. frasa sendi nama. Kata naft "tidak" pula ialah unsur naft
bagi frasa kerja dan frasa adjektif. Walau bagaimanapun,
(a) Penghubung tambahan merupakan penghubung yang mem- kata naft "bukan" boleh juga hadir sebelum frasa kerja
berikan maklumat tambahan kepada sesuatu perkara yang diper- dan frasa adjektif jika kedua-dua frasa tersebut men-
katakan sebelumnya. Antara penanda wacana jenis ini ialah dan, dukung maksud pertentangan maklumat.
lalu, malahan, tambahan pula, lebih-lebih lagi, di samping itu,
dan selanjutnya. Contoh dalam ayat: (c) Penghubung musabab ialah penanda wacana yang merupakan
sebab berlakunya sesuatu. Contoh penanda musabab ialah kerana,
171. Kuasa melalui proses undang-undang diiktiraf oleh oleh sebab, oleh itu, oleh hal demikian, dengan itu, dan maka itu.
mahkamah. Undang-undang bukan sahaja menentukan Contoh dalam ayat:
bahawa kuasa itu sah, malahan menentukan bahawa
kuasa itu digunakan dengan munasabah, adil, jujur dan 177. Teknologi maklumat dicipta dan dikembangkan oleh
saksama. Dunia Barat. Oleh hal demikian, bahasa asas bidang ini
sudah sewajarnya bahasa Inggeris.
172. Ratusan ribu istilah dalam sesebuah bahasa tidak mem-
bawa erti tanpa istilah-istilah tersebut digunakan dalam 178. Sebenarnya semua pihak patut terasa terpanggil untuk
penulisan, perbincangan, dan penterjemahan. Tambahan menangani masalah sosial dalam masyarakat kini.
pula, istilah yang secara abstrak dihasilkan oleh jawa- Dengan itu, kejayaan dapat dicapai dengan segera.
tankuasa istilah belum tentu sesuai bagi sesuatu bi-
dang. 179. Kerana terlalu susah hidupnya, maka itu terpaksa dia
berpindah ke tempat lain.
173. Guru hendaklah mengajar dengan menggunakan pel-
bagai alat bantu dan aktiviti praktikal. Di samping itu, (d) Penghubung tempoh pula ialah penanda penghubung yang
isi pelajaran yang disampaikan hendaklah menarik. menunjukkan urutan masa atau siri berlakunya sesuatu. Contoh
penanda wacana jenis ini ialah pertama, seterusnya, kemudian,
(b) Penghubung tentangan ialah penghubung yang menunjuk- selanjutnya, selepas itu, maka, dan akhirnya. Contoh dalam ayat:
kan pertentangan maklumat antara suatu yang baharu diperkata-
kan dengan yang sebelumnya dalam wacana yang sarna. Antara 180. Mula-mula saya disuruh duduk, kemudian diajak ber-
penanda wacana jenis ini ialah tetapi, sebaliknya, namun, namun bincang, akhirnya dibawa masuk bertemu dengan ma-
begitu, dan walau bagaimanapun. Contoh dalam ayat: jikannya.

174. Morfem boleh bersifat bebas atau terikat. Morfem bebas 181. Apabila dilihatnya Ianun-Ianun sudah pergi, maka pe-
ialah morfem yang dapat wujud bersendirian. Sebalik- muda itu pun keluar dari tempqt persembunyiannya.

526 527

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA AYATMAJMUK

182. Pertama saya tidak berwang, kedua saya kurang ber- khusus maknanya (hiponim), dan pengulangan perkataan yang
minat dalam hal ini dan ketiga saya sekarang terlalu kehadirannya saling berkait (kolokasi). Beberapa contoh:
sibuk dengan urusan pejabat.
Pengulangan perkataan yang sarna:
(ii) Jenis penanda wacana yang kedua ialah penanda rL~jukan. 188. GurumengucapkantahniahkepadaAliataskejayaannya.
Penanda rujukan ialah kata ganti nama yang digunakan bagi
merujuk perkataan dan frasa lain. Dalam bahasa Melayu, kata Kami juga turut mengucapkan tahniah.
ganti nama rujukan terdiri daripada kata ganti nama diri orang
(pertama, kedua dan ketiga) dan kata ganti nama tunjuk (ini, itu, Pengulangan sinonirn:
sini, sana, dan situ). Contoh dalam ayat: 189. Sungguh cantik pemandangan di kawasan itu. Sernua

183. Ayah ibu dan saya bertolak ke Jakarta pada pukul 9.30 orang bersetuju bahawa tempat itu sungguh indah.
pagi. Kami berlepas dari lapangan terbang KLIA.
Pengulangan hiponirn:
184. Encik Ali bekerja di pejabat pos. Beliau bekerja di situ 190. Pasar mini itu menjual pelbagai jenis ikan; ada tenggiri,
sejak tahun lalu.
kembung, bawal, dan sepat.
(iii) Penanda penggantian ialah perkataan atau frasa yang
menggantikan perkataan atau frasa lain dalam wacana yang sama. Pengulangan kolokasi:
Penanda wacana jenis ini terdiri daripada frasa nama, frasa kerja 191. Abang suka rnenonton permainan bola sepak. Babak
atau klausa. Contoh dalam ayat:
yang paling digemarinya ialah apabila berlaku tendangan
185. Penagihan dadah rnerupakan satu masalah besar di percuma dan tendangan sudut.
negara kita. Kerajaan sedang rnenyusun langkah untuk
membanteras gejala ini. (frasa nama) (v) Jenis penanda wacana yang terakhir ialah elipsis ataupenanda
pengguguran. Elipsis rnelibatkan pengguguran perkataan atau
186. Ayah tidak rnenggalakkan Ali terlalu kerap menonton frasa yang telah dinyatakan dalam ayat sebelumnya. Contohnya:
televisyen. Mengikut ayah, melakukan perbuatan itu
tidak rnernbawa rnanfaat. (frasa kerja) 192. Minggu lalu Kak Esah dan keluarganya berkelah di Port
Dickson. Demikian juga keluarga karni.
187. Orang-orang barat berpendapat negara-negara timur
kurang maju. 193. Pagi tadi pegawai-pegawai di Jabatan Pendidikan Negeri
Bahawa mereka beranggapan demikian sudah dijangka. menghadiri satu taklimat khas. Kami juga turut sarna.
(klausa)
529
(iv) Penanda leksikal pula melibatkan kohesi atau pertautan
antara perkataan atau frasa rnelalui pengulangan kata. Unsur
pengulangan terdiri daripada pengulangan perkataan yang sarna,
pengulangan perkataan yang sarna makna (sinonirn), pengulangan
yang rnelibatkan perkataan yang urnurn rnaknanya dengan yang

528

BAB 19

Proses Penerbitan Ayat

19.1 Pendahuluan: Konsep Transformasi-Generatif

Dalarn bab-bab yang lalu telah dibincangkan berbagai-bagai
bentuk ayat atau struktur ayat yang boleh digolongkan kepada
beberapa pecahan. Antaranya ada yang disebut ayat penyata, ayat
tanya, ayat perintah, dan ayat seruan. Terdapat jUba ragarn ayat
yang disebut ayat aktif dan ayat pasif, ayat aktif transitif dan ayat
aktif tak transitif, dan sebagainya.

Setiap penutur asli sesuatu bahasa seharusnya dapat rnengenali
atau rnernbezakan satu jenis binaan ayat daripada satu binaan yang
lain. Ia dapatjuga secara intuisi rnengenali sarna ada pernbentukan
suatu ayat itu grarnatis atau tidak. Kernarnpuan atau kecekapan
rnengenali jenis-jenis ayat ini ada kaitannya dengan kernarnpuan
rnernbentuk serta rnernaharni bilangan ayat dalarn bahasanya
yang tidak terkira jurnlahnya. Walaupun sesuatu ayat itu baru
didengamya, atau tidak rnenyerupai bentuk ayat yang pernah
didengamya, seseorang penutur asli boleh rnenentukan sarna ada
ayat itu grarnatis, iaitu boleh diterirna, atau tidak. Sebagai contoh,
ujaran seperti colorless green ideas sleep furiously* diterirna
sebagai rnernatuhi struktur ayat bahasa Inggeris, rnanakala sleep
ideas furiously green colorless tidak diterirna kerana aturan
perkataannya rnenyalahi peraturan tatabahasa bahasa tersebut.
Narnun dernikian, bagi penutur bahasa Inggeris, kedua-dua ujaran

* Noam Chomsky 1957. Syntactic Structures. The Hague: Mouton, hIm. 15.

531

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA PROSES PENERBITAN AYAT

tersebut tidak dapat di'terima atau tidak gramatis kerana tidak kewujudan dua jenis binaan yang berbeza. Untuk suatu contoh
memberikan pengertian yang wajar. Penentuan sarna ada sesuatu lagi, cuba fahami kedua-dua ayat berikut:
ayat itu gramatis atau tidak boleh dikaitkan dengan persepsi
intuisi seseorang penutur terhadap sesuatu yang disebut struktur 3. (a:) Ali teringat akan kekasihnya.
dalaman, iaitu struktur yang sifatnya amat dasar dan menjadi (b) Ali teringat oleh kekasihnya.
asas kepada ryembentukan atau penerbitan ayat-ayat lain yang
lebih kompleks. Persepsi yang dimaksudkan ini memungki,nkan Kedua-dua ayat ini kelihatan mempunyai pola atau struktur
seseorang penutur mengenali sesuatu ayat yang mempunyai yang sarna, tetapi tidak semestinya mempunyai makna yang sarna.
persamaan makna dengan suatu ayat yang lain, atau dengan kata Dalam 3 (a) "Ali" menjadi subjek atau unsur yang diterangkan
lain, ia dapat mengenal pasti ayat-ayat yang berparafrasa. Oleh itu, pada kata aktif "teringat", manakala dalam ayat 3 (b) "Ali"
dua ayat atau lebih yang dianggap berparafrasa bererti ayat-ayat merupakan subjek kata kerja pasif "teringat" yang mungkin ber-
tersebut mengandungi pengertian atau memberikan penerangan asal daripada ayat aktif Kekasihnya mengingati Ali. Maka jelas
yang sarna walaupun mungkin ayat-ayat yang berkenaan mem- di sini bahawa walaupun kedua-dua ayat tersebut kelihatan sarna
punyai struktur atau aturan kata yang berbeza. Misalnya, bagi struktumya pada peringkat permukaan, namun pada peringkat
penutur bahasa Melayu, kedua-dua ayat yang berikut, yang satu yang lebih dasar dan bentuk ayat dalaman, kedua-dua ayat tersebut
terdiri daripada ayat aktif dan yang satu lagi pasif, dianggap memperlihatkan hubungan gramatis yang berlainan antara bentuk
sebagai berparafrasa. kata sehingga menghasilkan makna atau erti yang berbeza.

1. (a) Ali memandu kereta itu. Oleh sebab itu, kita perlu melihat setiap ayat sebagai me-
(b) Kereta itu dipandu oleh Ali. ngandungi dua peringkat. Pertama, peringkat struktur dalaman,
iaitu struktur yang biasanya mengandungi bentuk ayat dasar
Jika dilihat dari sudut struktumya, kedua-dua ayat ini atau ayat inti yang diperlukan untuk membentuk asas makna
mungkin membawa "penegasan" yang b.erlainan (ayat yang ayat, atau dengan kata lain, membentuk semantik ayat. Kedua,
pertama memberi penegasan kepada Ali, manakala dalam ayat peringkat struktur permukaan, iaitu struktur ayat yang biasanya
kedua penegasannya pada kereta) tetapi oleh sebab kedua-dua telah mengalami perubahan daripada struktur dalamannya, dan
ayat tersebut memberi penerangan atau makna yang sarna, maka merupakan bentuk ayat yang akan sebenamya diucapkan oleh si
kita katakan ayat-ayat ini berparafrasa. penutur, dan yang diperlukan untuk ditafsirkan oleh bahagian bunyi
bahasa, yang dinamai komponenfonologi. Apabila terdapat suatu
Satu lagi faktor yang boleh dikaitkan dengan kecekapan ayat daripada jenis struktur permukaan yang berasal daripada dua
berbahasa ialah kemampuan seseorang penutur itu mengenali struktur dalaman atau lebih, maka akan wujud keadaan ketaksaan
unsur-unsur ketaksaan, seperti yang berlaku pada ayat berikut: ayat. Apabila terdapat dua jenis ayat permukaan yang berasal
daripada hanya satu struktur dalaman, maka akan berlaku pula
2. Ibu bapa Ali telah meninggal dunia. ayat-ayat yang bersifat parafrasa.

Ayat ini mengandungi unsur ketaksaan kerana dapat diertikan Konsep kewujudan dua peringkat struktur ayat ini pertama
sebagai ibu kepada bapa (iaitu nenek) Ali telah meninggal dunia kalinya diperkenalkan pada tahun 1957 oleh seorang ahli bahasa
atau kedua-dua ibu bapa Ali telah meninggal dunia. Untuk dapat Amerika, bemama Noam Chomsky. Beliau mengemukakan
mengenali perbezaan erti ini, kita perlu secara intuisi menyedari suatu teori bahasa baharu yang dikenali sebagai teori tatabahasa
transformasi-generatif. Menurut teori ini, pemusatan terhadap
532
533

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA PROSES PENERBITAN AYAT

kajian bahasa terletak pada pengetahuan penutur asli yang me- Daripada Rajah 19.1, kita dapati bahawa pelaksanaan rumus
mungkinkannya membentuk serta memahami ayat-ayat. Penge- transformasi terhadap sesuatu struktur dalaman akan menghasilkan
tahuan ini dikenali sebagai kecekapan berbahasa, yang ada pada ayat-ayat yang berbentuk struktur permukaan. Setiap ayat ini
setiap penutur asli sesuatu bahasa. Kecekapan ini pula ditafsirkan terdiri daripada rentetan bunyi bahasa. Oleh sebab itu, setiap
sebagai mengandungi satu set rumus yang sifatnya eksplisit bahasa memerlukan satu set rumus yang akan menentukan cara
yang dengannya penutur asli berkemampuan membentuk serta penyebutan sesuatu ayat, dan ini terjadi pada bahagian atau
memahami berbagai-bagai ayat dalam bahasanya. komponen fonologi yang melahirkan representasiJonetik. Dalam
tatabahasa generatif, diandaikan juga bahawa kesemua bentuk
Sebagaimana yang telah dinyatakan, teori tatabahasa trans- kata, iaitu bentuk terkecil sintaksis yang disebut morfem, ada
formasi-generatif mengandaikan adanya dua peringkat struktur tersimpan sebagai leksikon (data kamus) pada setiap penutur.
ayat, iaitu peringkat struktur dalaman dan peringkat struktur
permukaan. Kedua-dua peringkat struktur ini diterbitkan oleh dua Walau bagaimanapun, dengan hanya mengetahui bentuk-
jenis hukum atau rumus tatabahasa. Pertama, jenis rumus struktur bentuk kata sesuatu bahasa seseorang itu tidak mungkin dapat
jrasa, yang menerbitkan ayat-ayat pada peringkat dalaman, dan membentuk ayat-ayat bahasa tersebut. Yang diperlukan ialah satu
jenis yang kedua dikenali sebagai rumus transJormasi, yang set rumus tatabahasa tersebut, yang disebut rumus sintaksis, yang
berfungsi menukarkan pola atau struktur ayat hingga membawa akan menentukan aturan penyusunan bentuk-bentuk perkataan
kepada peringkat struktur permukaan. Teori ini mengandaikan hingga menjadi ayat. Rumus tatabahasa ini, sebagaimana yang
juga bahawa kedua-dua jenis rumus tatabahasa ini menjadi se- telah dinyatakan di atas, terbahagi kepada dua jenis, iaitu rumus
bahagian daripada unsur kecekapan berbahasa seseorang individu. struktur frasa dan rumus transformasi. Rajah 19.1 menunjukkan
Peringkat-peringkat struktur ini dapat dilihat dengan lebih jelas kedudukan serta hubungan kedua-duajenis rumus tersebut. Rumus
dalam Rajah 19.1 seperti yang berikut: struktur frasa terletak pada komponen dasar untuk menghasilkan
deskripsi struktur, yang seterusnya menghasilkan bentuk ayat
Komponen Semantik dasar atau ayat inti. Dengan kata lain, rumus-rumu~ ini berfungsi
untuk melahirkan rajah-rajah pohon yang menunjukkan hubungan
t Leksikon gramatis (subjek, objek, predikat, dan sebagainya) antara ber-
bagai-bagai bentuk kata yang terdapat pada sesuatu ayat dasar.
_ IRumus Struktur -----. (StruktU.. Dalaman) Rumus struktur frasa dalam bahasa Melayu, secara ringkas, boleh
Frasa mengandungi unsur-unsur yang berikut:

IL -_ _ _ _ _ _--' Rumus Transformasi

•(Struktur Permukaan) (I) A ~ SP
•Komponen Fonologi
(2) S ~ FN

Representasi Fonetik (3) P

Rajah 19.1 Tatabahasa Model Generatif.

534 535

TATABAHASA DEWAN EDISl KETIGA PROSES PENERBITAN AYAT

(4) FN --;>0 (Bil) + (Penj Bil) + (Gel) + KNlnt + (KNlnt) + Rajah pohon di sebelah kemudian mengalami suatu proses yang
(Pent) + Pen disebut penyisipan leksikon untuk menjadikannya seperti yang
berikut:
KKtr+ {Ob' }
KKttr+ Aiomp 3. A

(5) FK --;>0 (KB) + + (Ket) SP

{pel }
( AKomp )

(6) FA --.,.. (KB) + (KPeng) + KA + (Ket) + (AKomp)

{(AKOmp) } FNI FK
(Ket)
(7) FS -;>0 (KB) + SN + (KAr) + FN + ~ I

(Gel) KN KK

Sila lihat Senarai Singkatan/Lambang untuk nama penuh II (KB) KKtr FN2
kepada singkatan nama-nama yang terdapat dalam rumus di atas
(hIm. Iiii-liv). (Si) Ali I ~

Rumus-rumus struktur frasa di atas boleh melahirkan rajah- (sedang) membaca KN (Pent)
rajah pohon, seperti yang berikut:
II
1. A
buku (itu)

SP Yang terbentuk ialah satu representasi atau ayat yang merupakan
struktur dalaman. Bentuk itu dianggap struktur dalaman oieh
FN FN sebab tidak serupa dengan bentuk ayat permukaan atau ayat yang
sebenarnya dituturkan atau ditulis.
2. A
S P Struktur dalaman yang diwujudkan oleh rumus struktur
frasa seperti yang di atas kemudian akan menjadi input kepada
FNI FK komponen yang mengandungi rumus transformasi. Rumus-
rumus transformasi itu berkuasa untuk menggugurkan unsur kata,
~ ~ " menambah unsur kata dan mengubah atau menyusun semuia
(KB) KK susunan unsur kata. lni akan dibincangkan seterusnya dalam
(Gel) KN ceraian-ceraian berikut.

536 ~ 19.2 Konsep Ayat Terbitan
KKtr FNz
Setelah memahami teori tatabahasa yang berasaskan konsep
~ transformasi-generatif, maka tidak dapat kita nafikan bahawa
KN (Pent)
537

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA PROSES PENERBITAN AYAT

penerbitan sesuatu ayat sebagai struktur permukaan itu berpunca (i) Pengguguran subjek kata ganti nama diri orang kedua dalam
daripada suatu ayat yang lain, kecuali ayat itu memang menyerupai ayat perintah
ayat dasar. Ayat yang bersifat demikian wujud pada peringkat
struktur dalaman atau struktur dasar, dan wujud dalam bentuk Dalam ayat suruhan, iaitu sejenis ayat perintah, kata ganti nama diri
yang serupa pada peringkat struktur permukaan. orang kedua yang berfungsi sebagai subjek selalunya digugurkan,
seperti contoh yang berikut:
Penerbitan sesuatu ayat di sini dimaksudkan sebagai hasil
daripada terlaksananya suatu proses gramatis, iaitu melibatkan =4. Kamu keluar Keluar!
pelaksanaan rumus transformasi, yang berfungsi mengubah aturan =5. Awak semua pergi dari sini Pergi dari sini!
atau struktur ayat serta memperluas sesuatu unsur dalam ayat atau =6. Anda boleh masuk sekarang = Boleh masuk sekarang.
frasa. Dalam bahasa Melayu, penerbitan ayat ini dapat dilakukan
melalui proses transformasi yang mengakibatkan pengguguran, 7. Engkau makanlah dahulu Makanlah dahulu.
penyusunan semula, atau peluasan kepada unsur-unsur struktur
dalaman. 8. Tuan duduklah di sini = Duduklah di sini.

19.3 Proses Pengguguran =9. Awakjangan ganggu saya = Jangan ganggu saya!

Proses pengguguran ialah satu proses transformasi yang berlaku 10. Kamu sila bangun Sila bangun.
pada struktur ayat yang mengakibatkan pengguguran unsur-unsur
tertentu daripada binaan ayat itu, dan dengan hal demikian pada Proses transformasi pengguguran frasa nama sebagai subjek
peringkat struktur permukaan, unsur yang digugurkan itu tidak yang terdiri daripada kata ganti nama diri orang kedua boleh
lagi wujud. diterangkan secara kasar seperti yang berikut:

Dalam bahasa Melayu terdapat tiga jenis pengguguran utama, Subjek + Predikat ~ 0 + Predikat
iaitu:
(kata ganti nama
(i) Pengguguran frasa nama sebagai subjek orang kedua)
(ii) Pengguguran frasa predikat
(iii) Pengguguran frasa nama yang mendahului frasa relatif (a) transformasi (b)
pengguguran frasa
19.3.1 Pengguguran Frasa Nama Sebagai Subjek A nama sebagai A
subjek
Pengguguran frasa nama sebagai subjek terdiri daripada dua ~ ~
jenis:
SP SP
(i) Pengguguran subjek kata ganti nama diri orang kedua
dalam ayat perintah. II II

(ii) Pengguguran subjek yang serupa dalam ayat majmuk. FN FK FN FK

538 KN KK KN KK

kamu keluar o keluar

539

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA PROSES PENERBITAN AYAT

(a) (b) (a)
A
A :=::=- A
KH
~ ~
Sp
Sp
~
FK ~
FK
/\
FN KK FS /\
pergi FN FA FN FA
D ~ FN KK FS
awak I ~ ~
semua dari sini ~
dia. sangat pandai dia rajin belajar
dari sini I kerana j

o pergi

Dalam ayat 4-10 dan dalam kedua-dua rajah di atas, frasa transformasi pengguguran
nama yang digugurkan terdiri daripada kata ganti nama diri orang frasa nama sebagai subjek
kedua, iaitu kamu, anda, engkau, tuan dan awak. yang serupa

(ii) Pengguguran subjek yang serupa dalam ayat majmuk (b)

A

Jika terdapat beberapa frasa nama sebagai subjek yang serupa KH
atau beridentiti sarna, yang diberi tanda i dalam ayat-ayat yang
bergabung menjadi ayat majmuk di bawah, maka subjek frasa
nama yang serupa itu boleh digugurkan kecuali subjek frasa nama
yang di awal ayat majmuk tersebut. Contohnya:

=11.Di a i san gat pan dai + Diai raj in belajar.
Diai sangat pan da i ker na di ai rajin
= a belajar.

Diai sangat pandai kerana rajin belajar.

Dalam hal ini dia dalam ayat 11 digugurkan oleh sebab dia FN FA kerana FN FA
dalam kedua-dua ayat merujuk orang yang sarna. Rajah pohon
untuk menunjukkan pengguguran itu adalah seperti pada halaman I~ I~
di sebelah. o rajin belajar
dia sangat pandai
541
540

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA PROSES PENERBITAN AYAT

Contoh lain: likalau terdapat penggunaan frasa predikat yang serupa dalam
ayat majmuk gabungan, maka kesemua frasa predikat yang serupa
12. Ali sangat kecewa. Ali gagal dalam peperiksaan. kecuali yang terakhir boleh digugurkan. Perhatikan contoh yang
=:> Ali sangat kecewa kerana Ali gagal dalam pepe- berikut bagi keempat-empat jenis frasa predikat:
riksaan.
=:> Ali sangat kecewa kerana gagal dalam peperiksaan. (a) Frasa kerja yang serupa
17. Adik Ali belajar di England. Sepupunya belajar di
13. Pegawai itu datang ke pejabat. Pegawai itu sakit. England.
=:> Pegawai (tu datang ke pejabat walaupun pegawai itu =:> Adik Ali belajar di England dan sepupunya belajar
sakit. di England.
=:> Pegawai itu datang ke pejabat walaupun sakit. =:> Adik Ali dan sepupunya belajar di England.

14. Datuk Ahmad bukan pengarah. Datuk Ahmad pengurus Rajah pohon adalah seperti yang berikut:
besar.
=:> Datuk Ahmad bukan pengarah tetapi Datuk Ahmad (a)
pengurus besar. A
=:> Datuk Ahmad bukan pengarah tetapi pengurus besar.
sp sp
15. Adik saya cerdik. Adik saya pemalu.
=:> Adik saya cerdik tetapi adik saya pemalu.
=:> Adik saya cerdik tetapi pemalu.

16. Murid-murid ketawa. Murid-murid menyanyi. Murid-
murid bergurau senda.
=:> Murid-murid ketawa dan murid-murid menyanyi dan
murid-murid bergurau senda.
=:> Murid-murid ketawa, menyanyi, dan bergurau senda.

19.3.2 Pengguguran Frasa Predikat FN FK dan FN FK

Seluruh frasa predikat, atau bahagian-bahagian daripadanya, boleh 6 ~ ~ ~
digugurkan, seperti yang berikut:
adik Ali belajar di sepupunya belajar di

England England

(i) Pengguguran seluruhfrasa predikat ===========~
transformasi pengguguran
Seperti yang telah dihuraikan, frasa predikat terdiri daripada salah predikat frasa kelja yang
satu yang berikut: serupa

(a) Frasa Kerja (c) Frasa Adjektif
(b) Frasa Nama (d) Frasa Sendi Nama

542 543

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA I

(b) A i

s A2 I
I
KH ~ PROSES PENERBITAN AYAT
FN
p Sp 21. Ahli-ahli ekonomi menyusun rancangan pembangunan
6 negara. Ahli-ahli politik menyusun rancangan pem-
I II
adik Ali =bangunan negara.
FK FN FK Ahli-ahli ekonomi menyusun rancangan pembangun-
(c) an negara dan ahli-ahli politik menyusun rancangan
6 ~~
o dan sepupunya belajar di = pembangunan negara.
Ahli-ahli ekonomi dan ahli-ahli politik menyusun
England rancangan pembangunan negara.

A =22. Anjing liar berkeliaran. Binatang lain berkeliaran.
Anjing liar berkeliaran dan binatang lain ber-
= keliaran.
Anjing liar dan binatang lain berkeliaran.

s p (b) Frasa nama yang serupa

~ I 23. Bendera Malaysia lambang negara. Lagu kebangsaan

FN KH FN FK =lambang negara.
Bendera Malaysia lambang negara dan lagu ke-
6~ ~ bangsaan lambang negara.

adik Ali dan sepupunya belajar di England = Bendera Malaysia dan lagu kebangsaan lambang

Contoh lain: negara.

18. Bersukan boleh menyihatkan badan. Bersenam boleh Rajah pohonnya ialah: A

menyihatkan badan. (a)

= Bersukan boleh menyihatkan badan dan bersenam Al

boleh menyihatkan badan. ~ ~
Sp Sp
= Bersukan dan bersenam boleh menyihatkan badan.

19. Ketabahan mendatangkan kejayaan. Kegigihan men- I I KH I I
dan
datangkan kejayaan. FN FN FN FN

= Ketabahan mendatangkan kejayaan dan kegigihan ~ ~ ~ ~
bendera lambang lagu lambang
= mendatangkan kejayaan.
Ketabahan dan kegigihan mendatangkan kejayaan.

20. Guru-guru menaiki bas itu. Murid-murid sekolah menaiki Malaysia negara kebangsaan negara

=bas itu. transformasi pengguguran
Guru-guru menaiki bas itu dan murid-murid sekolah frasa nama

menaiki bas itu.

= Guru-guru dan murid-murid sekolah menaiki bas

itu.

544 545

TATABAHASA DEWAN EDISI KETIGA PROSES PENERBITAN AYAT

(b) A ~ Encik Ali dan Encik Ahmad guru sekolah.

A KH 27. Kami penghuni rumah pangsa. Mereka penghuni rumah
J pangsa.
dan ~ Kami penghuni rumah pangsa dan mereka penghuni
~ ~ rumah pangsa.
Sp Sp ~ Kami dan mereka penghuni rumah pangsa.

II I I 28. Hong Kong pelabuhan besar. Singapura pelabuhan besar.
~ Hong Kongpelabuhan besardan Singapurapelabuhan
FN FN FN FN besar.
~ Hong Kong dan Singapura pelabuhan besar.
A~ ~ A
bendera 0 lagu lambang (c) Frasa adjektifyang serupa

Malaysia kebangsaan negara 29. Adik saya sangat rajin. Adik Ali sangat rajin.
~ Adik saya sangat rajin dan adik Ali sangat rajin.
(c) A ~ Adik saya dan adik Ali sangat rajin.

p Rajah pohonnya ialah:

bendera dan lagu I (a) A

Malaysia kebangsaan FN A KH
J
~ dan
lambang
negara

Contoh lain: ~ ~
Sp Sp
24. Pegawai itu bukan majikannya. Pegawai ini bukan
majikannya. I I II
~ Pegawai itu buk(;m majikannya dan pegawai ini bukan
majikannya. FN FA FN FA
~ Pegawai itu dan pegawai ini bukan majikannya.
~ ~ ~~
25. Kebersihan amalan kita. Kesopanan amalan kita. adik saya sangat adik Ali sangat
~ Kebersihan amalan kita dan kesopanan amalan kita.
~ Kebersihan dan kesopanan amalan kita. rajin rajin

26.. Encik Ali guru sekolah. Encik Ahmad guru sekolah. transformasi pengguguran
::;. Encik Ali guru sekolah dan Encik Ahmad guru frasa nama
sekolah.
547
546