รอบรู้นันทนาการ

รอบรู

สํานกั นันทนาการ
กรมพลศกึ ษา กระทรวงการทอ‹ งเท่ยี วและกีฬา

รอบรู้นันทนาการ

จัดทำ�โดย :

สำ�นักนันทนาการ
กรมพลศึกษา กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา
เลขที่ 154 ถนนพระรามที่ 1 แขวงวังใหม่ เขตปทุมวัน กรุงเทพฯ 10330
โทรศัพท์ 0-2214-0120 ต่อ 4601
โทรสาร 0-2214-1507
เว็บไซต์: www.dpe.go.th

ISBN 978-616-297-562-2

พิมพ์ครั้งที่ 1 : พฤศจิกายน 2562
จำ�นวนพิมพ์ 3,600 เล่ม

ออกแบบโดย : บริษัท กู๊ดอีฟนิ่ง ติงค์ จำ�กัด
พิมพ์ที่: บริษัท เอส.เอส. พร้ินติ้ง แอนด์ ดีไซน์ จำ�กัด

ข้อมูลทางบรรณานุกรมของสำ�นักหอสมุดแห่งชาติ
National Library of Thailand Cataloging in Publication Data
สำ�นักนันทนาการ กรมพลศึกษา กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา.
รอบรู้นันทนาการ.-- กรุงเทพฯ : กรมพลศึกษา กระทรวงการท่องเที่ยวและกีฬา, 2562.
120 หน้า.
1. นันทนาการ. I. ชื่อเรื่อง.
790.069

คำ�นำ�

กรมพลศึกษา มีภารกิจหลักในการส่งเสริมและสนับสนุนให้คนไทยออกกำ�ลังกาย
เลน่ กฬี าและประกอบกจิ กรรมนนั ทนาการเปน็ วถิ ชี วี ติ เพอ่ื สขุ ภาวะทย่ี ง่ั ยนื และมพี นั ธกจิ
ในการส่งเสริม พัฒนา และเผยแพร่องค์ความรู้ นวัตกรรม ด้านการออกกำ�ลังกาย
กีฬา และนันทนาการ โดยมีสำ�นักนันทนาการเป็นหน่วยงานหลักในการดำ�เนินงาน
ด้านนันทนาการมาอย่างต่อเนื่อง มุ่งเน้นส่งเสริมให้เด็ก เยาวชน และประชาชน
ทุกกลุ่มมีความรู้ความเข้าใจ ตระหนักถึงคุณค่าของการใช้เวลาว่างให้เกิดประโยชน์
ดว้ ยกจิ กรรมนนั ทนาการ ตลอดจนประกอบกจิ กรรมนนั ทนาการจนเปน็ วถิ ชี วี ติ เพอ่ื พฒั นา
คุณภาพชีวิตทั้งด้านร่างกาย และจิตใจ นอกจากนี้ ยังมีกลยุทธ์สำ�คัญในการดำ�เนินงาน
คือการสร้าง “เครือข่ายนันทนาการ” ในท้องถิ่นต่างๆ เพื่อเป็นต้นแบบและเผยแพร่
กิจกรรมนันทนาการให้แก่สมาชิกเครือข่ายและประชาชนทั่วไปได้มีโอกาสเข้าร่วม
กิจกรรมนันทนาการอย่างทั่วถึงทุกพื้นที่ เป็นการสร้างความเข้มแข็งและความสัมพันธ์
อันดีของคนในท้องถิ่นด้วยกิจกรรมนันทนาการ อีกทั้งยังช่วยส่งเสริมและอนุรักษ์
ภูมิปัญญาท้องถิ่นให้สืบทอดต่อไปจากรุ่นสู่รุ่น

หนงั สอื เรอ่ื ง “รอบรนู้ นั ทนาการ” จดั ท�ำ ขน้ึ เพอ่ื รวบรวมองคค์ วามรดู้ า้ นนนั ทนาการ
และถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านนันทนาการในรูปแบบที่น่าสนใจ เข้าใจได้ง่าย เหมาะสม
กับทุกเพศ ทุกวัย และยังรวบรวมองค์ความรู้ของเครือข่ายนันทนาการกรมพลศึกษา
เพื่อถ่ายทอดให้ผู้ที่สนใจสามารถนำ�ความรู้ไปประยุกต์ใช้ให้เกิดประโยชน์ในการ
ประกอบกิจกรรมนันทนาการตามความชอบและความถนัดได้ สำ�นักนันทนาการ
กรมพลศึกษา หวังเป็นอย่างยิ่งว่า หนังสือเรื่อง “รอบรู้นันทนาการ” เล่มนี้จะสร้าง
คุณค่าและมีส่วนช่วยผลักดันให้ทุกภาคส่วนในสังคมตระหนักถึงความสำ�คัญของ
กิจกรรมนันทนาการ ตลอดจนเป็นแนวทางในการส่งเสริมกิจกรรมนันทนาการให้กับ
ประชาชนเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดียิ่งขึ้นต่อไป

กรมพลศึกษา
พฤศจิกายน 2562

1 สารบัญ

รู้จักนันทนาการ ..................................................................... 6

ลักษณะพื้นฐานของนันทนาการ.......................................... 9
เป้าหมายของนันทนาการ.................................................. 10
ประโยชน์และคุณค่าของกิจกรรมนันทนาการ......................... 11
กิจกรรมนันทนาการ 11 ประเภท....................................... 12

2

นันทนาการในวิถีชีวิต............................................................... 25

11 12 1 1011 12 1 2 1011 12 1 2 1011 12 1 2 1011 12 1 2 1011 12 1 2 1011 12 1 2 1011 12 1 2 1011 12 1 2 1011 12 1 2
10 2 9 3 9 3 9 3 9 3 9 3 9 3 9 3 9 3 9 3
93 ตวั อยา‹ งกิจกรรมนันทนาการ ตัวอย‹างกจิ กรรมนันทนาการ ตวั อย‹างกจิ กรรมนันทนาการ ตวั อย‹างกิจกรรมนนั ทนาการ ตวั อย‹างกิจกรรมนนั ทนาการ ตวั อย‹างกจิ กรรมนันทนาการ ตวั อย‹างกจิ กรรมนนั ทนาการ กิจกรรมผจญภัย ตวั อยา‹ งกิจกรรมนนั ทนาการ ตวั อยา‹ งกจิ กรรมนนั ทนาการ ตัวอย‹างกิจกรรมนนั ท
84 84 84 84 84 84 งานวดั 84 84 ชมการแสดง ยังมกี จิ กรรมผจญภัย 84 84 เทศกาลดนตร�
765 765 765 765 765 765 765 นอกจากในสวนสนุกจะมี อกี มากมายทามกลาง 765 765 เปน งานรน่ื เรงิ ทท่ี กุ คนจะไดส นกุ สนานไปกบั เสยี งเพลง ดนตรนี น้ั เปน สว
765 การปน›� จักรยาน ชมรม เครอื่ งเลนมากมายแลว ธรรมชาติ เชน ข่รี ถ ATV การอยค‹ู า‹ ยพักแรม ในชวี ติ การฟง เพลงชว ยกระตนุ การทำงานของสมองได ปจ จบุ นั มกี ารน
การเขา ชมรม นอกจากจะไดทำกิจกรรม ยังมกี ารแสดงใหชมอีกดว ย โรยตวั เดนิ ปา เปน ตน มาใชบ ำบัดโรคหรือปรับพฤตกิ รรมของคน นอกจากนี้ ในสว นของผเู
การเตนŒ แอโรบิค เปนการออกกำลังกายทีส่ ามารถทำไดท กุ เพศ ทุกวยั ชว ยเพิ่มอัตราการเผาผลาญ สภากาแฟยามเชŒา ดโู ทรทัศน ตามความสนใจของตนเองแลว ยงั เปน งานป�น งานแกะสลกั การทำงาน วัดเปน สถานท่จี ัดงานเทศกาล หรอื งานประจำปอ ยเู ปน ประจำ เชน สวนสนุก หร�อธมี ปารค เชน ละครสัตว มายากล การอยูค า ยพกั แรม การกางเต็นท เปนการผจญภัย การท‹องเท่ยี วตา‹ งประเทศ ผูขับรองยังไดประโยชนอีกมากมาย ทั้งการฝกกลามเนื้อมัดเล็ก ก
การเขาสังคม สามารถทำไดง า ยๆ หากเรม่ิ ตนเชา วันใหมก บั การดูขาวสาร การเขาสงั คมอีกทางหน่งึ ดว ย เพราะจะได แหลง รวมความสนกุ สนาน ตืน่ เตน การทอ งเท่ยี วตา งประเทศ เปนการเปด โลกทัศน ไดส มั ผัสประสบการณใ หมๆ ประสทิ ธิภาพการทำงานของระบบการหายใจและปอด อีกทัง้ ดนตรยี
การพักผอ‹ น นอนหลับ ใหท้ังสุขภาพท่ดี ีและความสนกุ สนาน ชวยเพิม่ ประสทิ ธภิ าพการทำงานของ ไขมนั ในรางกายไดเปนอยางดี ทำใหร ะบบหมุนเวียนโลหติ ปอด ทำงานไดดีขึ้น เพียงแคน ่งั ดมื่ กาแฟกัน กอ นเร่ิม หรือความบนั เทงิ ผา นรายการโทรทศั น พบเจอผคู นมากมายทม่ี คี วามชอบ สามารถทำไดหลากหลาย เชน หนา ที่การงานของแตล ะคนอาจจะไมเ หมือนกัน แตใ นชว งเวลาทำงานนัน้ งานทอดกฐิน งานฝงลกู นิมติ สรา งโบสถ งานแหเทยี นพรรษา และมีกิจกรรมใหเ ลือกทำมากมาย อยา งหนึง่ ทำใหสามารถสัมผัสธรรมชาติอยา งใกลช ิด เรยี นรูวถิ ีชีวิต และวัฒนธรรมตา งถิน่ จังหวะ ใหสามารถเคลื่อนไหวรางกาย เตนรำสรางความสุข สนุก
ทำงาน ซึ่งจะทำใหเกดิ การพดู คยุ จะทำใหไ ดรับรูข าวสารใหมๆ และ คลา ยคลงึ กัน ทำใหเกดิ ความสัมพันธ ไดอกี ดว ย
การดำเนนิ ชวี ติ ประจำวนั ใหม ปี ระสทิ ธภิ าพนน้ั ตอ งเรม่ิ ตน จากการนอนหลบั หวั ใจและระบบไหลเวียนโลหิต ระบบหายใจดขี ึ้น ปอดขยาย และรบั ออกซเิ จน กลามเนอ้ื แขง็ แรง ชวยลดความเครียด ถามสารทกุ ขส ขุ ดบิ เลาเรือ่ งราว ความสนุกสนานจากรายการเหลานัน้ อนั ดีและความสนกุ สนาน ปน ดินเหนียว ดนิ น้ำมัน ทกุ คนยอมมีความตง้ั ใจจนอาจทำใหเ กดิ ความเครียด ดังนนั้ ควรใชเ วลาวาง เปน ตน ซง่ึ การไปงานวดั นอกจากจะไดทำบุญกศุ ลแลว ยงั ไดรับ ไดเรียนรูก ารอยูกบั ธรรมชาติ และเปนการสรา ง
ตา งๆ สรางความเพลดิ เพลินและ การถา‹ ยภาพ
พักผอนใหเพียงพอ โดยตัวเลขการนอนหลับโดยทั่วไปควรอยูที่ 8 ชั่วโมง มากขึน้ ชวยใหอารมณดี ลดความเครยี ดได การว�ง ใหความรสู กึ เปน สวนหน่ึงของสงั คม แกะสลกั ไม หิน ผกั ผลไม เปน ตน นอกเหนอื จากการทำงาน ทำกจิ กรรมนนั ทนาการอยูเสมอ ความสนกุ สนานจากกจิ กรรมมากมายท่จี ัดขึ้น ไมว าจะเปน ความสัมพนั ธกบั เพอื่ นๆ เกดิ ความสนุกสนาน เปนงานอดเิ รกทหี่ ลายคนชืน่ ชอบ การถา ยภาพชว ยเกบ็ ความทรงจำ
ทำใหร สู กึ มีความสขุ เมื่อไดช มภาพ ปจจุบนั อปุ กรณท ใี่ ชถ า ยภาพ
แตห ากการนอนมคี ณุ ภาพมากพอ สามารถนอนเพยี ง 5-6 ชว่ั โมง กต็ น่ื มา เครอ่� งออกกำลังกายในสวน อาสาสมคั รในงานกีฬา ถือเปน การออกกำลงั กาย กิจกรรมเหลานี้ทำใหเกดิ เคร่อื งเลนตา งๆ เชน มา หมุน ชงิ ชา สวรรค บานบอล และ และชว ยเหลอื ซ่ึงกันและกัน อาสาสมัครปลูกป†า รักษาสง� แวดลอŒ ม มหี ลากหลาย เชน กลองดิจิตอล สมารท โฟน เปน ตน
ตามสวนสาธารณะ มกั จะมี การเปน อาสาสมัครในงานแขง ขัน ทท่ี ำไดงา ยและมีประโยชนม าก การแบง เวลาไปเปน อาสาสมัครเพอื่ ส่ิงแวดลอม เชน ปลูกปา เกบ็ ขยะ
สดชื่นได การนอนหลับที่ดี จะทำใหรางกายผอนคลาย ซึ่งสงผลดีทั้งตอ เดนิ ออกกำลงั กายกับสตั วเ ล�ย้ ง เครือ่ งออกกำลงั กายติดตั้งอยู กฬี าตา งๆ นอกจากจะชว ยพัฒนา ทั้งดา นรางกายและจิตใจ การพัฒนากลา มเนือ้ มดั เล็ก ยงั มกี ารออกรา นจำหนายสนิ คา อาหาร สรางความสนุก ตามชายหาด ทำความสะอาดวดั เปนตน เปนการสรางความภาคภูมใิ จ
ลองพาสตั วเ ล้ยี งออกมาเดนิ สูดอากาศ หากเบอ่ื การเดินหรอื การวง่ิ ทักษะใหกับตนเองแลว ยงั ได นอกจากการวง่ิ เพอ่ื ออกกำลงั กาย ใหตนเอง รวมถงึ ทำใหโ ลกใบน้นี าอยขู น้ึ ดวย
สขุ ภาพกายและสุขภาพจติ ยามเชา ดบู าง นอกจากจะไดร บั วติ ามินดี ใหล องใชอ ุปกรณเ หลา นี้ได ความสนกุ และไดร ับประสบการณ ในทกุ ๆ วนั แลว หากมีโอกาส เกดิ สมาธิ และความคดิ สรา งสรรค เพลิดเพลนิ ใหผ เู ขา รว มกิจกรรม
จากแสงแดดแลว ยังไดความเพลิดเพลนิ ใหมๆ อีกดวย ลองเขา รว มงานเดนิ -วง่ิ
การทำบญุ ตกั บาตร และสัตวเล้ียงของเรากม็ ีความสุขดว ย จะไดร ับประสบการณใ หมๆ ชมรมผŒูสงู อายุ

เปน กิจกรรมของชาวพทุ ธทที่ ำได

ทุกวัน ในทางพุทธศาสนาแลว

ถือเปน การลดความตระหน่ี และทำใหเกิดความภาคภูมใิ จ

บรรเทาความเหน็ แกตัว ในตนเอง

ชว ยใหจติ ใจแจมใส

ออกกำลงั กายตอนเชา ๆ อ‹านหนังส�อพ�มพ เชา ๆ แบบน้ี ตอ งอา นหนงั สอื พิมพ เย็บตุกตา ฟ�งเพลงขณะเดนิ ทาง รำวง กลองยาว ตลาดโบราณ ตลาดยŒอนยุค ตลาดน้ำ เท่ยี วทะเล
รา งกายจะไดแ ข็งแรงนะลูก รับขาวสารเสยี หนอย งานเย็บปกถกั รอ ยก็เปน งานหัตถกรรม ใชเ วลาวา งชว งกำลงั เดนิ ทาง ฟงเพลง จะชวยใหผ อนคลาย ลดความเครียด สงิ่ ทอ่ี ยูค กู บั งานประเพณีแบบไทยๆ สถานท่ที อ งเทย่ี วยอดฮิตของเมอื งไทย กิจกรรมทางทะเลมมี ากมาย เชน ดำน้ำ
อกี ประเภทหนง่ึ ทใี่ หความเพลดิ เพลิน จากปญ หาการจราจรไดอยางดี กค็ ือการรำวง ซึง่ จะสนุกสนานมากขน้ึ ก็คือตลาด ท้ังตลาดนำ้ ตลาดรอ ยป พายเรือคายคั เลนนำ้ ตามชายหาด บานานาโบท
3การน่ังสมาธิหลังตื่นนอน เปนการเตรยี มสมองใหพ รอม การอา นหนังสอื พมิ พใ นตอนเชา เปนการเปดโลกทัศน และยงั ไดส งิ่ ประดิษฐที่สามารถนำมา เมื่อมเี สยี งกลองยาวรว มดวย การรา ยรำนัน้ นอกจาก ตลาดตอ งชม นอกจากจะได ข่เี จ็ทสกี เปนตน
สำหรับการดำเนนิ ชีวติ ในวนั ใหม ชว ยใหการตดั สินใจและความจำดขี น้ึ ไทเกก็ ใชป ระโยชนไ ดอีกดว ย จะไดร ับความสนุกสนานแลว ยงั เปนการยดื เสนยดื สายอีกดว ย หาซื้อสินคา ท่ถี ูกใจแลว
หมายเหตุ โอกาสในการทำกิจกรรมนนั ทนาการต‹างๆ นัน้ ข้น� อย‹กู บั การเขาŒ ถึงบรก� าร เปนการออกกำลังกายโดยการเคล่อื นไหวอยา งชาๆ ไดร ับความรแู ละขา วสารตางๆ ในทุกวัน ยังไดเ รยี นรูวิถชี ีวิตและได ลาพกั รอนท้ังที
ทรพั ยากรนันทนาการตามความสามารถและความเปšนไปไดŒของแตล‹ ะบุคคล เชน‹ เวลา สถานที่ จงึ เหมาะอยา งยงิ่ สำหรบั ผูส ูงอายุ ชว ยเพม่ิ ความแข็งแรง การวาดภาพระบายส� สมั ผสั ประสบการณใ หมๆ สนกุ ใหเ ตม็ ท่ีไปเลย
คา‹ ใชจŒ า‹ ยในการทำกจิ กรรม เปšนตนŒ ของกลา มเนอ้ื พัฒนาการทรงตัว ลดความเสยี่ งของ ชว ยกระตุนการทำงานของสมอง เพ่ิมทักษะ เปน กิจกรรมทช่ี ว ยกระตนุ สมองไดเปน อยางดี
การหกลม ได ทำใหมสี มาธิ เกิดความคดิ สรางสรรค
การคิดวเิ คราะห และทำใหท ันโลกอยูเสมอ ลดความเครียด ความวิตกกังวล อีกทงั้ ยงั เกดิ
ความภาคภูมใิ จจากการสรางชิ้นงานอีกดว ย

แหล่งนันทนาการ..................................................................... 49

แหล่งนันทนาการเพื่อการเรียนรู้......................................... 53

4

เครือข่ายนันทนาการกรมพลศึกษา............................................. 68

เครือข่ายนันทนาการ
ดนตรีสร้างสุขผู้สูงอายุพะเยา........................ 73

เครือข่ายนันทนาการ
กลุ่มหัตถกรรมแม่บ้านทอเสื่อกก หมู่ 7
(บ้านนาหมอม้า)........................................ 85

เครือข่ายนันทนาการว่าวไทย
อำ�เภอแกลง จังหวัดระยอง9�������������������������� 95

เครือข่ายนันทนาการหนำ�เทพศิลป์1���������������� 105

บรรณานุกรม......................................................................... 117
คณะผู้จัดทำ�1�������������������������������������������������������������������������� 118

นันรทู้จนักาการ

6 รู้จักนันทนาการ

ก(ทคาใFเหำ�รกนรrกเา้การรeิเจรอับียรeดกบนผียำ�รตู้กอTเรกัวนกื่นiมmาิจินชตรไกชุมeมทารีว)ชมำ�่ขริตนงัดมทขจาตที่ตหนอา่อี่ทกนรงขืคอกภำ�เนอใาสนานบงรรังเเนสรกคธวานอิจมรลใรนปในาจทมหวรแั้งเะ่าลตนนโจงับด่ลียเี้จำ�หพยะมใะวนเลักตมันชผ่าจ้อื่อนนีว่อางทิตั้นีร้วนเปีต่าำ�ใ็นมปแเหนปกลีกร้ท็นันะิจ้ิจวุกตเกกกทพค้นร่รอนณนรรใมไนหมาี ดวทอ้มกเ้ใกัฒกชี่ไาามิด้ชจกนร่สป่วามธรกงร(าร้าเนะยรRวงโ้ยีมทลคยeังีา่ตวชcมแวา้อนrีเล่ามงว์ตeะงเทลท่กดอaำ�ฎืาอีต่มtiดวนหเีอoชร่ายเมn่นอ้องู่นา)งนยี้

ผยชู้ทัง่วชี่ทยน่วำ�เันยพกทพิจิ่มนกัฒพราูนนรกคามาทวนราาันเงมทปดรน็น้าู้ านสเกก่รวิดา่านรคงเมกตวีคาิมายมุณเตรภจ็มักาิตใพนใคจชชวีวีวาอิติตมาทใสรหี่ดมา้ผียมณู้เิ่งัคข์ ข้คาสึ้นรีต่วสิปมรัญ้มางญีคปวาราะแมสลสบะุขกสาังคครวณมาม์ใหสพ่มงึงผ่พลแอใลหใะจ้

รอบรู้นันทนาการ 7

นันทนาการ หมายถึง กิจกรรมที่กระทำ�

ในยามวา่ งจากภารกจิ งานประจ�ำ ซง่ึ ผเู้ ขา้ รว่ มกจิ กรรม
กระทำ�ด้วยความสมัครใจ ทำ�แล้วมีความพึงพอใจ
เกิดความสุข สนุกสนาน เพลิดเพลิน มีสุขภาพกาย
และสขุ ภาพจติ ทีด่ ี กอ่ ใหเ้ กดิ การพฒั นาทางร่างกาย
จติ ใจ อารมณ์ สตปิ ญั ญา และสงั คม โดยกจิ กรรมนนั้
ต้องไม่ขัดต่อขนบธรรมเนียม ประเพณี วัฒนธรรม
และกฎหมายบ้านเมือง

นันทนาการจึงถือเป็น
ส่วนส�ำคัญในวิถีชีวิต

8 รู้จักนันทนาการ

ลักษณะพื้นฐานของนันทนาการ

1 เปน็ กจิ กรรมคอื การกระท�ำ หรอื การปฏบิ ตั ิ 2 มีความสมัครใจ
ที่มีการเคลื่อนไหวร่างกายส่วนต่างๆ คือ ผู้ที่เข้าร่วม

หรอื มกี ารเปลยี่ นแปลงอริ ยิ าบถ เชน่ การเลน่ กฬี า กจิ กรรมนนั ทนาการจะตอ้ ง

การร้องเพลง หรือการทำ�งานอดิเรก เป็นต้น เข้าร่วมด้วยความสนใจ

แ ล ะ ค ว า ม ส มั ค ร ใ จ ข อ ง

3 4มีความพึงพอใจ คือ เมื่อได้ ตนเอง โดยมิได้ถูกบังคับ
เขา้ รว่ มกจิ กรรมนนั ทนาการ มคี วามสรา้ งสรรค์ คอื กจิ กรรม
นั้นๆ แล้ว รับรู้ได้ว่าตนเองมีความสุข นนั ทนาการ จะตอ้ งมคี ณุ คา่ และประโยชน์
สนุกสนาน เพลิดเพลิน ในการเข้าร่วม ในเชงิ สรา้ งสรรค์ ทงั้ ตอ่ ตนเอง ตอ่ สงั คม
กิจกรรม
ไม่เกิดโทษ ไม่เกิดความเสียหาย และ

5 6ท�ำ ในเวลาวา่ งหรอื เวลาอสิ ระ ไม่เป็นอบายมุข
คอื การเขา้ รว่ มกจิ กรรมตอ้ งท�ำ นั น ท น า ก า ร จ ะ ต้ อ ง เ ป็ น

ในชว่ งเวลานอกเหนอื จากการหาเลย้ี งชพี กิจกรรมที่พึงประสงค์ของ

หรือประกอบกิจวัตรประจำ�วัน สังคม คือ กิจกรรมนันทนาการจะต้อง

เป็นที่ยอมรับในสังคมนั้นๆ

7 นนั ทนาการเปน็ กจิ กรรมทม่ี คี วามหลากหลาย ขน้ึ อยกู่ บั ความตอ้ งการ
และความสนใจของผู้เข้าร่วม ความเหมาะสมของสภาพแวดล้อม
สถานที่ สิ่งอำ�นวยความสะดวก ขนบธรรมเนียม ประเพณี และวัฒนธรรมของ

แต่ละท้องถิ่นด้วย

รอบรู้นันทนาการ 9

เป้าหมายของนันทนาการ

1 เพอ่ื พฒั นาอารมณส์ ขุ และผอ่ นคลายความเครยี ด การไดเ้ ขา้ รว่ มกจิ กรรม
ด้วยความสมัครใจ ตามความสนใจ และตามความถนัดของตนเอง
ย่อมก่อให้เกิดความพึงพอใจ และเกิดความสุข สนุกสนาน

2 เพอ่ื เสรมิ สรา้ งประสบการณใ์ หม่ ใหแ้ กผ่ เู้ ขา้ รว่ มกจิ กรรม บนความหลากหลาย
ของกจิ กรรมนนั ทนาการ เชน่ กจิ กรรมอาสาสมคั ร กจิ กรรมการทอ่ งเทยี่ ว
ทัศนศึกษา เป็นต้น

3 เพื่อส่งเสริมการมีส่วนร่วม ของบุคคล ชุมชน และสังคม ให้ผู้เข้าร่วม
กิจกรรมได้ทำ�งานเป็นทีม รู้จักหน้าที่ ตลอดจนมีความรับผิดชอบ
ทั้งต่อตนเองและผู้อื่น

4 เพื่อส่งเสริมการแสดงออกแห่งตน ให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมนันทนาการ
ได้แสดงออกในด้านความรู้สึกนึกคิด ความคิดสร้างสรรค์ ทำ�ให้เกิด
การเรยี นรู้ สรา้ งความมนั่ ใจ และเปน็ การสง่ เสรมิ สขุ ภาพและบคุ ลกิ ภาพ
ให้แก่ตนเอง

5 เพื่อส่งเสริมคุณภาพชีวิต กิจกรรมนันทนาการช่วยส่งเสริมและพัฒนา
คุณภาพชีวิตของผู้เข้าร่วมกิจกรรม ทุกเพศ ทุกวัย

6 เพื่อส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม การประพฤติตนเป็นคนดี และปฏิเสธ
พฤติกรรมอันไม่พึงประสงค์ หรือพฤติกรรรมที่เป็นภัยต่อผู้อื่น

7 เพื่อส่งเสริมความเป็นพลเมืองดี ให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมนันทนาการ
ได้รู้จักสิทธิหน้าที่ ความรับผิดชอบ ความมีระเบียบวินัย ความมีน้ำ�ใจ
ตลอดจนการปรับตัวให้สามารถอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข

10 รู้จักนันทนาการ

ประโยชน์และคุณค่า ของกิจกรรมนันทนาการ

ช่วยผ่อนคลายความเครียด 1 6 ส่งเสริมการอนุรักษ์

ทำ�ให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมมีความสุข ศลิ ปวฒั นธรรม ประเพณี วถิ ชี วี ติ
สนุกสนาน อนั เปน็ เอกลกั ษณข์ องชาติ

2 ช่วยให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรม ส่งเสริมการอนุรักษ์ 7

มสี ขุ ภาพกายและสขุ ภาพจติ ที่ดี ทรัพยากรธรรมชาติ ซึ่งจะเป็น

ชว่ ยปอ้ งกนั ปญั หาอาชญากรรม 3 ประโยชน์ต่อประเทศชาติในอนาคต

และพฤติกรรมเบี่ยงเบน 8 ส่งเสรมิ เรอ่ื งการบ�ำ บดั รักษา
อนั ไมพ่ งึ ประสงคข์ องเดก็ และเยาวชน
รวมทั้งช่วยฟื้นฟูสมรรถภาพ
4 สง่ เสรมิ ความเปน็ พลเมอื งดี ทง้ั ทางรา่ งกาย และจติ ใจ ชว่ ยสรา้ ง
ขวัญและกำ�ลังใจของผู้ป่วย
โดยผเู้ ขา้ รว่ มกจิ กรรมนนั ทนาการ
จะไดเ้ รยี นรหู้ นา้ ท่ี ความรบั ผดิ ชอบ ส่งเสริมมนุษยสัมพันธ์และ 9
ความมีน้ำ�ใจ และรู้จักช่วยเหลือ
ผู้อื่น การทำ�งานเป็นทีม เสริมสร้าง
ความสามัคคีและความเข้าใจอันดี
ช่วยเป็นภูมิคุ้มกันโรคที่ไม่ได้ 5 ในหมู่คณะ

เกิดจากการติดเชื้อทางร่างกาย 10ชว่ ยสรา้ งขวญั และก�ำ ลงั ใจใหแ้ ก่
และเพิ่มภูมิป้องกันปัญหา
ทางด้านจิตใจ ผทู้ อ่ี ยใู่ นสถานการณเ์ สย่ี งภยั ต่างๆ
เช่น ทหาร ตำ�รวจ และเจ้าหน้าที่
ทกุ ฝา่ ยทป่ี ฏบิ ตั งิ านในพน้ื ทเ่ี สย่ี งภยั
เพอ่ื เปน็ การตอบแทนและใหก้ �ำ ลงั ใจ
ในการปฏบิ ตั หิ นา้ ท่ี

รอบรู้นันทนาการ 11

กิจกรรมนนั ทนาการ
11 ประเภท

2 การเตŒนรำ
1 เกมกีฬาและการละเล‹น

5 ภาษาและวรรณกรรม 6 การแสดงและการละคร

9 กิจกรรมทางสังคม

10 ตากมิจเกทรศรกมาพลต�เศา‹ ษงๆ

12 รู้จักนันทนาการ

4 การรอŒ งเพลงและดนตร�

3 ศลิ ปะและหตั ถกรรม

8 กิจกรนรอมกกเมลอื างงแจงŒ /

7 งานอดิเรก

11 การบรก� ารอาสาสมคั ร

รอบรู้นันทนาการ 13

1 เกมกีฬาและการละเล่น

เป็นกิจกรรมนันทนาการที่ต้องใช้ทักษะ ตัวอย่างกิจกรรม
การเคลื่อนไหวร่างกาย ใช้พละกำ�ลังและ
ไหวพรบิ ในการประกอบกจิ กรรม จากกจิ กรรม »» ชักเย่อ
งา่ ยๆทเี่ รยี กวา่ การเลน่ พฒั นาเปน็ การแขง่ ขนั »» ตี่จับ
เรียกว่า เกม และเมื่อต้องใช้ทักษะทางกาย »» หมากเก็บ
มากขึ้น ซับซ้อนขึ้น มีกฎกติกาชัดเจนขึ้น »» รีรีข้าวสาร
เรียกว่า กีฬา ก่อให้เกิดพัฒนาการทางด้าน »» มอญซ่อนผ้า
สมรรถภาพทางกาย ความสนกุ สนาน ตนื่ เตน้ »» ว่าวไทย
ท้าทาย และเสริมสร้างความสามัคคีแก่ »» ตะกร้อลอดห่วง
ผู้เข้าร่วมกิจกรรม »» แย้ลงรู
»» เกมเบ็ดเตล็ด
»» เกมเตรียมความพร้อม
»» ฟุตบอล
»» ว่ายน้ำ�
»» เทนนิส
»» วิ่งมาราธอน

14 รู้จักนันทนาการ

2 การเต้นรำ�

เปน็ กจิ กรรมนนั ทนาการทต่ี อ้ งใชเ้ สยี งเพลง ตัวอย่างกิจกรรม
หรอื การบรรเลงเครอ่ื งดนตรปี ระกอบจงั หวะ
การเคลื่อนไหวร่างกายในลีลาท่าทางต่างๆ »» การรำ�ไทย
ซึ่งสามารถใช้แสดงออกถึงเอกลักษณ์ »» การฟ้อน
ของท้องถิ่นหรือชนชาติต่างๆ ได้ ช่วยพัฒนา »» การเซิ้ง
จังหวะการเคล่ือนไหวร่างกายส่วนต่างๆ »» การเต้นรำ�พื้นเมือง
สร้างความสนุกสนาน เพลิดเพลิน ให้แก่ »» รำ�วงพื้นบ้าน
ผเู้ ขา้ รว่ มกจิ กรรม รวมถงึ เปน็ การเปดิ โอกาส »» การเต้นลีลาศ
ในการเข้าสังคมอีกด้วย »» การเต้นบัลเล่ต์
»» การเต้นบาสโลป

รอบรู้นันทนาการ 15

3 ศิลปะและหัตถกรรม

เป็นกิจกรรมนันทนาการด้านงานฝีมือ ตัวอย่างกิจกรรม
งานประดษิ ฐ์ และงานศลิ ปะตา่ งๆ ทผ่ี เู้ ขา้ รว่ ม
กจิ กรรมตอ้ งใชม้ อื ในการสรา้ งสรรคผ์ ลงาน »» งานฝีมือ
โดยเป็นการส่งเสริมการพัฒนาทักษะ »» งานประดิษฐ์
ความสามารถด้านงานฝีมือ ส่งเสริม »» งานไม้
ความเข้าใจในเรื่องความสวย ความงาม »» งานปั้น
ความซาบซึ้งในผลงาน สร้างความสุขและ »» งานแกะสลัก
ความเพลิดเพลินให้แก่ผู้เข้าร่วมกิจกรรม »» การจักสาน
»» การเย็บปักถักร้อย
»» การวาดเขียน
»» จิตรกรรม
»» ประติมากรรม

16 รู้จักนันทนาการ

4 การร้องเพลง
และดนตรี ตัวอย่างกิจกรรม

»» การร้องเพลง
»» การฟังเพลง
»» การเล่นดนตรีไทย
เป็นกิจกรรมนันทนาการที่เกี่ยวข้องกับ »» การเล่นระนาดเอก
การใช้เสียง ทั้งเสียงจากการร้องเพลง เสียง »» การเล่นขิม
จากการเล่นดนตรี ที่แสดงออกอย่างมีจังหวะ »» การเล่นซอด้วง
และระดับที่แตกต่างกันไป เป็นการสื่อสารและ
ถ่ายทอดความรู้สึกต่างๆ ของผู้เล่นและผู้ร้อง »» การเล่นดนตรีสากล
กอ่ ใหเ้ กดิ ความสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ ผอ่ นคลาย »» การเล่นเปียโน
ความตึงเครียดทั้งผู้ร้อง ผู้เล่น และผู้ฟัง »» การเล่นกีต้าร์
»» การเล่นไวโอลิน

รอบรู้นันทนาการ 17

5 ภาษาและวรรณกรรม

เป็นกิจกรรมนันทนาการที่เกิดจาก ตัวอย่างกิจกรรม
การคิดและจินตนาการ แล้วเรียบเรียง
นำ�เสนอออกมาให้สามารถอ่าน เขียน »» การอ่าน
หรอื พดู ไดอ้ ยา่ งมสี าระนา่ สนใจ ชว่ ยพฒั นา »» หนังสือพิมพ์
ทักษะความรู้ ความสามารถทางการคิด »» การ์ตูน
และจินตนาการให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรม »» นวนิยาย
ทกุ เพศ ทกุ วยั และสง่ เสรมิ การแสดงออก »» สารคดี
อย่างสร้างสรรค์
»» การเขียน
»» การเขียนบันทึก
»» การเขียนหนังสือ
»» การเขียนบทละคร
»» การแต่งกลอน

»» การพูด
»» การเล่านิทาน
»» การกลา่ วสนุ ทรพจน์
»» การโต้วาที

18 รู้จักนันทนาการ

6และกกาารรลแสะคดรง ตัวอย่างกิจกรรม

เป็นกิจกรรมนันทนาการด้านการแสดง »» โขน
ที่มีการผูกเรื่องราว โดยอาจสร้างจาก »» ละครพื้นบ้าน
จนิ ตนาการ หรอื แตง่ เตมิ จากเคา้ โครงเรอ่ื งจรงิ »» ละครชาตรี
จากนั้นจึงสื่อสารออกมาด้วยการแสดง »» ละครหุ่นคน
ในรปู แบบตา่ งๆ สง่ เสรมิ ความคดิ สรา้ งสรรค์ »» ละครเวที
การกล้าแสดงออก สร้างความรู้สึกและ »» ละครใบ้
อารมณร์ ว่ ม สรา้ งความสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ »» หนังตะลุง
ให้แก่ทั้งผู้แสดงและผู้ชม »» ลิเก
»» การแสดงหุ่นกระบอก
»» งิ้ว
»» ละคร
»» ภาพยนตร์

รอบรู้นันทนาการ 19

7 งานอดิเรก

เป็นกิจกรรมนันทนาการที่เกิดจาก ตัวอย่างกิจกรรม
ค ว า ม ส น ใ จ ใ น สิ่ ง ห นึ่ ง สิ่ ง ใ ด เ ป็ น พิ เ ศ ษ
และทำ�เป็นประจำ�ในยามว่าง ทำ�ให้เกิด »» สะสมแสตมป์
สุนทรียภาพหรือทักษะความชำ�นาญพิเศษ »» สะสมเหรียญ
บางอย่างแก่ตนเอง ส่งเสริมการพัฒนา »» สะสมธนบัตร
คณุ คา่ ในชวี ติ สรา้ งความเพลดิ เพลนิ พฒั นา »» สะสมพระเครื่อง
ทกั ษะ ความรู้ และประสบการณใ์ นดา้ นตา่ งๆ »» การประดิษฐ์สิ่งของต่างๆ
ของผู้เข้าร่วมกิจกรรม »» งานฝีมือ
»» การถ่ายรูป
»» การตกแต่งบ้าน
»» การปลูกต้นไม้
»» การเลี้ยงสัตว์
»» การทำ�อาหาร

20 รู้จักนันทนาการ

8 กิจกรรมกลางแจ้ง/
นอกเมือง
ตัวอย่างกิจกรรม

»» การท่องเที่ยว
»» กางเต็นท์
เป็นกิจกรรมนันทนาการที่ทำ�กลางแจ้ง »» การอยู่ค่ายพักแรม

นอกสถานที่ หรือนอกเมือง ส่งเสริมให้ผู้เข้าร่วม »» ทัศนศึกษา
กิจกรรม เกิดการเรียนรู้และมีโอกาสได้ใกล้ชิดกับ »» ปีนเขา
ธรรมชาติสรา้ งสสี นั ความสดชนื่ และประสบการณ์ »» เดินป่า
ใหมๆ่ ในชวี ติ นอกจากนีย้ งั มโี อกาสไดท้ �ำ กจิ กรรม »» ขี่จักรยานชมเมือง
ร่วมกับผู้อื่น ก่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ »» พายเรือคายัค
ซึ่งกันและกัน »» ล่องแก่ง
»» นั่งบอลลูน
»» ดำ�น้ำ�ดูปะการัง

รอบรู้นันทนาการ 21

| Ñç èÉ~ { î

9 กิจกรรมทางสังคม

เป็นกิจกรรมนันทนาการที่ ตัวอย่างกิจกรรม
เปิดโอกาสให้ผู้เข้าร่วมได้พบปะ
พูดคุย ทำ�กิจกรรมต่างๆ ร่วมกัน »» งานเลี้ยงรุ่น
แลกเปลี่ยนประสบการณ์ซึ่งกัน »» งานเลี้ยงสังสรรค์
และกัน เพื่อก่อให้เกิดมิตรภาพ »» งานวันเกิด
ใหม่ๆ เสริมสร้างความเข้าใจ »» งานวันปีใหม่
ความสามัคคี และความสัมพันธ์ »» งานเลี้ยงภายในบริษัท
อันดีของคนในสังคม »» งานสำ�คัญต่างๆ ของคนในชุมชน
»» กิจกรรมของชุมชน

22 รู้จักนันทนาการ

1ต0ามกเทิจกศรกรามลพติเ่าศงษๆ

เปน็ กจิ กรรมนนั ทนาการทจ่ี ดั ขน้ึ ตัวอย่างกิจกรรม
เนอ่ื งในโอกาสพเิ ศษ เชน่ กจิ กรรม
ในวันสำ�คัญ กิจกรรมทางศาสนา »» งานเฉลิมพระเกียรติในโอกาสต่างๆ
งานเทศกาลงานตามขนบธรรมเนยี ม »» งานลอยกระทง
ประเพณี เพ่ือยกย่องบุคคลสำ�คัญ »» งานแห่เทียนพรรษา
เปน็ เกยี รตแิ กบ่ คุ คลหรอื หนว่ ยงาน »» งานสงกรานต์
ส่งเสริมการท่องเท่ียว เศรษฐกิจ »» งานบุญบั้งไฟ
โดยเผยแพร่เอกลักษณ์ของคนไทย »» เทศกาลตรุษจีน
หรือเพ่ือสืบสานขนบธรรมเนียม »» เทศกาลดอกไม้เมืองหนาว
ประเพณี หรอื กจิ กรรมทางศาสนา »» เทศกาลคริสมาสต์
»» เทศกาลดนตรี
»» ประเพณีแข่งเรือยาว

รอบรู้นันทนาการ 23

11 การบริการอาสาสมัคร

เป็นกิจกรรมนันทนาการที่มุ่งช่วยเหลือเกื้อกูลผู้คน ชุมชน หรือสังคม
ดว้ ยจติ อาสา สามารถท�ำ ไดใ้ นทกุ ๆ ระดบั ของสงั คม เรมิ่ ตงั้ แตจ่ ติ อาสาระดบั บคุ คล
ระดับครอบครัว ระดับชุมชน ไปจนถึงระดับประเทศ ส่งเสริมคุณธรรม จริยธรรม
ของคนในสังคม มุ่งเน้นการสร้างความร่วมมือ และการให้ความช่วยเหลือ
คนในสังคมด้วยความสมัครใจ โดยไม่หวังผลตอบแทน

ตัวอย่างกิจกรรม »» การทำ�งานมูลนิธิ สมาคม
องค์กรการกุศล
»» จิตอาสาพระราชทาน
»» การช่วยเหลือผู้ประสบภัย »» การเป็นลูกเสือ ยุวกาชาด
»» การปลูกป่า เนตรนารี ผู้บำ�เพ็ญประโยชน์
»» การอ่านหนังสือเสียง
»» การสร้างปะการังเทียม
ให้คนตาบอด »» ครูอาสาตามพื้นที่ห่างไกล
»» กิจกรรมค่ายอาสา

24 รู้จักนันทนาการ

นันทนาการ
ในวิถีชีวิต

วถิ ชี วี ติ ของคนในปจั จบุ นั มกี ารเปลยี่ นแปลงไปอยา่ งมาก ทงั้ รปู แบบการใชช้ วี ติ
หน้าที่การงาน สิ่งแวดล้อมรอบตัว และความเชื่อต่างๆ แต่ถึงอย่างไรมนุษย์เรา
ทกุ คนยอ่ มตอ้ งมเี วลาวา่ งจากภาระหนา้ ทีท่ ีต่ อ้ งท�ำ เปน็ ประจ�ำ เพือ่ มาใชเ้ วลาวา่ ง
ในการทำ�กิจกรรมที่จะช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิตของตนเองให้ดียิ่งขึ้น ซึ่งกิจกรรม
ที่กล่าวถึงก็คือ “กิจกรรมนันทนาการ” ที่จะทำ�ให้ผู้เข้าร่วมกิจกรรมมีความสุข
สนกุ สนาน เกดิ การเรยี นรู้ ไดร้ บั ประสบการณใ์ หมๆ่ มสี ขุ ภาพกายและสขุ ภาพจติ
ที่ดี นันทนาการจึงเป็นส่วนสำ�คัญในวิถีชีวิต

แผนพฒั นานนั ทนาการแหง่ ชาติ ฉบบั ท่ี 3 (พ.ศ. 2560 – 2564)* มงุ่ สง่ เสรมิ
ให้ประชาชนเห็นคุณค่าของการใช้เวลาว่างให้เป็นประโยชน์ด้วยการเข้าร่วม
กจิ กรรมนนั ทนาการจนเปน็ วถิ ชี วี ติ และไดใ้ หค้ �ำ จ�ำ กดั ความของค�ำ วา่ “การประกอบ
กจิ กรรมนนั ทนาการจนเปน็ วถิ ชี วี ติ ” หมายถงึ การประกอบกจิ กรรมนนั ทนาการ
เป็นประจำ�จนเป็นส่วนหนึ่งของชีวิตประจำ�วัน

*ข้อมูล ณ เดือนตุลาคม 2562

26 นันทนาการในวิถีชีวิต

ช่วงเวลาของการทำ�กิจกรรมนันทนาการ

46.02%
ไมแนน อน/
16.56% 26.73% เมื่อมเี วลาวา ง
9.86% 11.58% (ขนึ้ อยูก ับ
ชว งเชา ชวงเย็น ชว งคำ่ ถงึ ดกึ ภาระงาน
(กอนเทยี่ ง) 4.95% ชว งบาย ไมเกนิ
ไมเกนิ 18.00 น.
พกั เทยี่ ง 16.00 น. และเวลาวา ง
ทีส่ ะดวก)

ที่มา : จากผลสำ�รวจข้อมูลด้านการออกกำ�ลังกาย กีฬา นันทนาการ
และวิทยาศาสตร์การกีฬา ของกรมพลศึกษา ประจำ�ปี พ.ศ. 2561
หมายเหตุ : กลุ่มตัวอย่างสามารถตอบได้มากกว่า 1 คำ�ตอบ

รอบรู้นันทนาการ 27

ในชีวิตของคนเรา ไม่ว่าจะทำ�งานอะไร อายุเท่าไหร่ หรือเพศไหน ทุกคนล้วน
มีเวลาในการใช้ชีวิต 24 ชั่วโมง ใน 1 วันทั้งสิ้น ดังนั้น การบริหารจัดการเวลา
จึงเป็นสิ่งสำ�คัญที่จะช่วยให้เราสามารถใช้ชีวิตในแต่ละวันได้อย่างมีความสุข
หนง่ึ ในแนวคดิ เกย่ี วกบั การจดั สรรเวลาเพอ่ื การใชช้ วี ติ อยา่ งสมดลุ คอื การแบง่ เวลา
24 ชั่วโมง ใน 1 วัน ออกเป็น 3 ส่วน ส่วนแรกใช้สำ�หรับการนอนหลับ พักผ่อน
ซงึ่ เปน็ สงิ่ จ�ำ เปน็ ส�ำ หรบั รา่ งกาย สว่ นที่ 2 ใชส้ �ำ หรบั การท�ำ ภาระหนา้ ทขี่ องตนเอง
ด้วยความตั้งใจ เช่น การทำ�งาน การเรียน และส่วนสุดท้ายใช้ทำ�กิจกรรมอื่นๆ
ที่นอกเหนือจาก 2 ส่วนแรก ทั้งการทำ�กิจวัตรประจำ�วัน การดูแลครอบครัว
รวมถึงการทำ�กิจกรรมที่ช่วยพัฒนาคุณภาพชีวิตให้ดียิ่งขึ้น เช่น การดูแลสุขภาพ
การเรียนรู้ กิจกรรรมเพื่อความผ่อนคลาย ซึ่งก็คือ กิจกรรมนันทนาการ นั่นเอง

การพักผ‹อน การจัดสรรเวลาเพื่อชีวิตที่สมดุล
นอนหลับ
ทำภาระหนŒาที่ของตนเอง
เชน‹ การทำงาน

24 การเร�ยนหนังสือ

ชั่วโมง

กจิ วัตรประจำวนั การดแู ลครอบครวั
ดแู ลสขุ ภาพ กจิ กรรมเพอ่� ความผอ‹ นคลาย

การแบ่งเวลาในแต่ละวันอย่างเป็นระบบแบบแผน จะช่วยให้เราได้พักผ่อน
อยา่ งเพยี งพอ ไดท้ �ำ งานอยา่ งเตม็ ที่ และไดท้ �ำ กจิ กรรมนนั ทนาการตามความชอบ
เพือ่ พฒั นาคณุ ภาพชวี ติ ของตนเอง จงึ กลา่ วไดว้ า่ เราทกุ คนควรประกอบกจิ กรรม

นนั ทนาการเปน็ ประจ�ำ จนเปน็ สว่ นหนึ่งของชวี ติ หรอื เรยี กได้วา่ “นนั ทนาการ
ในวิถีชีวิต”

28 นันทนาการในวิถีชีวิต

11 12 1
10 2
93
84

ตัวอย่างกิจกรรมนันทนาการในวิถีชีวิต 7 6 5

การพักผ‹อน นอนหลับ

การดำเนนิ ชวี ติ ประจำวนั ใหม ปี ระสทิ ธภิ าพนน้ั ตอ งเรม่ิ ตน จากการนอนหลบั

พักผอนใหเพียงพอ โดยตัวเลขการนอนหลับโดยทั่วไปควรอยูที่ 8 ชั่วโมง

แตห ากการนอนมคี ณุ ภาพมากพอ สามารถนอนเพยี ง 5-6 ชว่ั โมง กต็ น่ื มา

สดชื่นได การนอนหลับที่ดี จะทำใหรางกายผอนคลาย ซึ่งสงผลดีทั้งตอ

สขุ ภาพกายและสขุ ภาพจิต การทำบุญ ตักบาตร

เปน กิจกรรมของชาวพุทธที่ทำได

ทุกวัน ในทางพุทธศาสนาแลว

ถอื เปนการลดความตระหนี่

บรรเทาความเห็นแกต ัว

ชว ยใหจ ติ ใจแจม ใส

การนั่งสมาธิหลงั ตน่ื นอน เปน การเตรยี มสมองใหพ รอ ม
สำหรับการดำเนินชีวิตในวนั ใหม ชวยใหก ารตดั สนิ ใจและความจำดีข้ึน

หมายเหตุ โอกาสในการทำกจิ กรรมนันทนาการต‹างๆ นั้น ข�้นอยูก‹ บั การเขŒาถงึ บร�การ 29
ทรพั ยากรนนั ทนาการตามความสามารถและความเปšนไปไดขŒ องแตล‹ ะบคุ คล เชน‹ เวลา สถานท่ี
คา‹ ใชŒจา‹ ยในการทำกิจกรรม เปšนตนŒ

รอบรู้นันทนาการ

1011 12 1 2
9 3
ตัวอย‹างกจิ กรรมนันทนาการ
84
765

การเตŒนแอโรบคิ

ใหทง้ั สุขภาพท่ดี แี ละความสนกุ สนาน ชวยเพมิ่ ประสิทธิภาพการทำงานของ

หัวใจและระบบไหลเวยี นโลหติ ระบบหายใจดขี น้ึ ปอดขยาย และรับออกซิเจน

มากขึ้น ชว ยใหอารมณด ี ลดความเครียดได

เดนิ ออกกำลงั กายกบั สตั วเ ล�ย้ ง เคร�อ่ งออกกำลังกายในสวน
ลองพาสตั วเ ล้ยี งออกมาเดินสูดอากาศ ตามสวนสาธารณะ มักจะมี
ยามเชา ดบู าง นอกจากจะไดร บั วิตามินดี เคร่อื งออกกำลังกายตดิ ตัง้ อยู
จากแสงแดดแลว ยังไดความเพลดิ เพลนิ หากเบอ่ื การเดนิ หรอื การว่ิง
และสัตวเ ลี้ยงของเราก็มีความสขุ ดว ย ใหลองใชอ ปุ กรณเ หลา นไ้ี ด

ไทเกก็
เปนการออกกำลังกายโดยการเคลอื่ นไหวอยางชาๆ
จึงเหมาะอยางยง่ิ สำหรับผูสูงอายุ ชว ยเพมิ่ ความแข็งแรง
ของกลา มเนอื้ พฒั นาการทรงตัว ลดความเสยี่ งของ
การหกลมได

30 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตัวอย‹างกจิ กรรมนันทนาการ 1011 12 1 2
9 3

84
765
การป›น� จกั รยาน

เปนการออกกำลงั กายที่สามารถทำไดท ุกเพศ ทกุ วยั ชว ยเพม่ิ อตั ราการเผาผลาญ

ไขมนั ในรา งกายไดเ ปนอยา งดี ทำใหร ะบบหมนุ เวยี นโลหติ ปอด ทำงานไดดีขนึ้

กลามเนอ้ื แขง็ แรง ชวยลดความเครยี ด การว�ง

อาสาสมัครในงานกฬี า ถอื เปน การออกกำลงั กาย
การเปนอาสาสมัครในงานแขงขัน ที่ทำไดงา ยและมีประโยชนมาก
กฬี าตา งๆ นอกจากจะชวยพฒั นา ทงั้ ดา นรางกายและจติ ใจ
ทักษะใหกบั ตนเองแลว ยังได นอกจากการวง่ิ เพอ่ื ออกกำลงั กาย
ความสนุก และไดรบั ประสบการณ ในทุกๆ วันแลว หากมีโอกาส
ใหมๆ อีกดว ย ลองเขา รวมงานเดนิ -วงิ่
จะไดร ับประสบการณใ หมๆ

และทำใหเกิดความภาคภูมิใจ

ในตนเอง

ออกกำลงั กายตอนเชาๆ
รางกายจะไดแ ข็งแรงนะลูก

รอบรู้นันทนาการ 31

1011 12 1 2 ตัวอยา‹ งกจิ กรรมนนั ทนาการ
9 3

84
765

สภากาแฟยามเชŒา ดโู ทรทัศน
การเขา สงั คม สามารถทำไดง า ยๆ หากเรมิ่ ตน เชาวนั ใหมกับการดขู าวสาร
เพยี งแคนงั่ ดม่ื กาแฟกัน กอ นเร่มิ หรอื ความบันเทงิ ผานรายการโทรทัศน
ทำงาน ซง่ึ จะทำใหเกดิ การพดู คยุ จะทำใหไ ดรบั รูขา วสารใหมๆ และ
ถามสารทกุ ขส ุขดิบ เลา เรอ่ื งราว ความสนกุ สนานจากรายการเหลานนั้
ตางๆ สรา งความเพลิดเพลินและ
ใหความรูส กึ เปน สว นหน่งึ ของสังคม

อ‹านหนงั สอ� พ�มพ เชา ๆ แบบน้ี ตองอานหนังสอื พมิ พ
รบั ขาวสารเสียหนอ ย

การอานหนังสอื พิมพในตอนเชา เปน การเปด โลกทัศน

ไดร บั ความรแู ละขา วสารตางๆ ในทกุ วนั

ชวยกระตนุ การทำงานของสมอง เพ่มิ ทักษะ

การคิดวเิ คราะห และทำใหท ันโลกอยเู สมอ

32 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตวั อย‹างกจิ กรรมนันทนาการ 1011 12 1 2
9 3

84
765
ชมรม
การเขาชมรม นอกจากจะไดท ำกจิ กรรม งานป�น งานแกะสลกั
ตามความสนใจของตนเองแลว ยังเปน
การเขาสังคมอกี ทางหน่ึงดว ย เพราะจะได สามารถทำไดหลากหลาย เชน
พบเจอผคู นมากมายทมี่ ีความชอบ
คลา ยคลงึ กนั ทำใหเ กิดความสมั พันธ ปน ดินเหนียว ดินน้ำมนั
อนั ดแี ละความสนกุ สนาน
แกะสลกั ไม หิน ผักผลไม เปนตน

กิจกรรมเหลา นี้ทำใหเกิด

การพฒั นากลามเนอื้ มดั เล็ก

เกดิ สมาธิ และความคดิ สรา งสรรค

ชมรมผูสŒ งู อายุ

เย็บตุกตา
งานเย็บปกถักรอยกเ็ ปนงานหัตถกรรม
อกี ประเภทหนง่ึ ท่ใี หความเพลิดเพลิน
และยังไดส ่งิ ประดษิ ฐทสี่ ามารถนำมา
ใชประโยชนไดอกี ดวย

การวาดภาพระบายส�
เปน กจิ กรรมที่ชวยกระตุนสมองไดเ ปน อยา งดี
ทำใหม สี มาธิ เกดิ ความคิดสรา งสรรค
ลดความเครียด ความวติ กกังวล อกี ท้งั ยงั เกิด
ความภาคภูมใิ จจากการสรา งชนิ้ งานอีกดวย

รอบรู้นันทนาการ 33

1011 12 1 2 ตวั อย‹างกจิ กรรมนันทนาการ
9 3

84
765

การทำงาน

หนาทีก่ ารงานของแตละคนอาจจะไมเ หมอื นกนั แตในชว งเวลาทำงานน้นั

ทุกคนยอ มมีความต้งั ใจจนอาจทำใหเ กิดความเครยี ด ดงั นน้ั ควรใชเ วลาวา ง

นอกเหนอื จากการทำงาน ทำกจิ กรรมนนั ทนาการอยเู สมอ

ฟ�งเพลงขณะเดินทาง
ใชเ วลาวา งชวงกำลังเดินทาง ฟงเพลง จะชวยใหผ อนคลาย ลดความเครียด
จากปญหาการจราจรไดอยางดี

34 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตวั อย‹างกจิ กรรมนนั ทนาการ 1011 12 1 2
9 3

งานวัด 84
765

วัดเปนสถานท่ีจัดงานเทศกาล หรอื งานประจำปอยเู ปนประจำ เชน

งานทอดกฐนิ งานฝง ลกู นิมิต สรา งโบสถ งานแหเ ทยี นพรรษา

เปนตน ซึง่ การไปงานวัด นอกจากจะไดท ำบุญกุศลแลว ยงั ไดรบั

ความสนุกสนานจากกจิ กรรมมากมายท่จี ดั ขน้ึ ไมว า จะเปน

เคร่อื งเลน ตา งๆ เชน มาหมนุ ชิงชาสวรรค บานบอล และ

ยงั มีการออกรานจำหนา ยสินคา อาหาร สรา งความสนกุ

เพลิดเพลนิ ใหผ เู ขารว มกจิ กรรม

รำวง กลองยาว
ส่งิ ทอ่ี ยูคูกับงานประเพณแี บบไทยๆ
กค็ อื การรำวง ซ่ึงจะสนกุ สนานมากข้นึ
เมอ่ื มเี สียงกลองยาวรวมดวย การรา ยรำนน้ั นอกจาก
จะไดรับความสนกุ สนานแลว ยงั เปน การยืดเสนยดื สายอีกดว ย

รอบรู้นันทนาการ 35

1011 12 1 2 ตัวอย‹างกิจกรรมนันทนาการ
9 3

84 ชมการแสดง
765 นอกจากในสวนสนุกจะมี
เครอ่ื งเลน มากมายแลว
สวนสนุก หรอ� ธีมปารค ยังมีการแสดงใหชมอีกดวย
แหลงรวมความสนุกสนาน ต่ืนเตน เชน ละครสตั ว มายากล
และมกี จิ กรรมใหเลอื กทำมากมาย

ตลาดโบราณ ตลาดยอŒ นยุค ตลาดนำ้
สถานทที่ องเทย่ี วยอดฮิตของเมืองไทย
กค็ อื ตลาด ทงั้ ตลาดน้ำ ตลาดรอยป
ตลาดตอ งชม นอกจากจะได
หาซื้อสนิ คา ทถี่ กู ใจแลว
ยังไดเ รยี นรูวถิ ชี ีวติ และได
สัมผัสประสบการณใหมๆ

36 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตวั อย‹างกิจกรรมนันทนาการ 1011 12 1 2
9 3
กิจกรรมผจญภยั
ยังมกี จิ กรรมผจญภยั 84
อีกมากมายทามกลาง 765
ธรรมชาติ เชน ข่รี ถ ATV การอยู‹คา‹ ยพักแรม
โรยตัว เดินปา เปน ตน
การอยคู ายพกั แรม การกางเต็นท เปนการผจญภยั

อยางหนึง่ ทำใหส ามารถสมั ผัสธรรมชาติอยางใกลช ดิ

ไดเรยี นรูก ารอยูกับธรรมชาติ และเปนการสรา ง

ความสัมพนั ธก ับเพ่อื นๆ เกดิ ความสนุกสนาน

และชวยเหลือซง่ึ กนั และกนั

เที่ยวทะเล
กจิ กรรมทางทะเลมมี ากมาย เชน ดำน้ำ
พายเรือคายคั เลน น้ำตามชายหาด บานานา โบท
ขเ่ี จ็ทสกี เปน ตน

ลาพักรอนทัง้ ที
สนุกใหเ ต็มที่ไปเลย

รอบรู้นันทนาการ 37

1011 12 1 2 ตวั อย‹างกจิ กรรมนันทนาการ
9 3

84
765

การทอ‹ งเท่ยี วตา‹ งประเทศ
การทองเทีย่ วตางประเทศ เปน การเปด โลกทัศน ไดสัมผัสประสบการณใหมๆ
เรียนรวู ิถีชีวติ และวฒั นธรรมตา งถิ่น

อาสาสมคั รปลกู ป†า รักษาสง� แวดลอŒ ม
การแบงเวลาไปเปนอาสาสมคั รเพ่ือสง่ิ แวดลอม เชน ปลูกปา เกบ็ ขยะ
ตามชายหาด ทำความสะอาดวัด เปน ตน เปนการสรา งความภาคภมู ใิ จ
ใหตนเอง รวมถึงทำใหโลกใบนี้นาอยูข น้ึ ดว ย

38 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตวั อย‹างกิจกรรมนนั ทนาการ 10 11 12 1 2
9 3

84
765
เทศกาลดนตร�

เปน งานรน่ื เรงิ ทท่ี กุ คนจะไดส นกุ สนานไปกบั เสยี งเพลง ดนตรนี น้ั เปน สว นสำคญั

ในชวี ติ การฟง เพลงชว ยกระตนุ การทำงานของสมองได ปจ จบุ นั มกี ารนำดนตรี

มาใชบำบัดโรคหรือปรบั พฤตกิ รรมของคน นอกจากนี้ ในสวนของผูเ ลน และ

ผูขับรองยังไดประโยชนอีกมากมาย ทั้งการฝกกลามเนื้อมัดเล็ก การเพ่ิม

ประสทิ ธภิ าพการทำงานของระบบการหายใจและปอด อกี ทง้ั ดนตรียังสราง

จังหวะ ใหสามารถเคลื่อนไหวรางกาย เตนรำสรางความสุข สนุกสนาน

ไดอกี ดวย

การถ‹ายภาพ
เปน งานอดเิ รกท่หี ลายคนชื่นชอบ การถายภาพชว ยเก็บความทรงจำได
ทำใหรูสกึ มีความสขุ เม่ือไดชมภาพ ปจ จบุ นั อุปกรณท ่ใี ชถายภาพ
มหี ลากหลาย เชน กลองดิจิตอล สมารทโฟน เปน ตน

รอบรู้นันทนาการ 39

1011 12 1 2 ตัวอย‹างกจิ กรรมนันทนาการ
9 3

84
765

เลน‹ เกมคอมพว� เตอร

เปน กจิ กรรมยอดฮติ ตามยคุ สมยั เกมคอมพวิ เตอรม หี ลากหลาย หากเลอื กเกม

ทเ่ี หมาะกบั ตนเองและไมท ำใหเ ครยี ดเกนิ ไป การเลน เกมจะสง ผลดไี ด เชน ทำให

ความจำดขี น้ึ เกดิ ความคลอ งแคลว วอ งไว แกป ญ หาไดด ขี น้ึ และยงั สามารถสรา ง

ความสมั พนั ธก บั เพอ่ื นไดด ว ย การสะสม

เชน สะสมแสตมป สะสมเหรยี ญ

สะสมธนบตั ร สะสมพระเครอ่ื ง

เลกิ เรียนแลว สะสมของเกา ของหายาก
เลนเกมคลายเครยี ด สะสมโมเดลการต นู
สะสมของทร่ี ะลกึ
เสียหนอ ย

ทำใหเ กดิ ความภาคภมู ใิ จ

และความสขุ ทางใจ

ทำงานเสรจ็ แลว
เขยี นบทความเลน ๆ ดกี วา

การเขย� นบทความออนไลน
ชอ งทางการเผยแพรง านเขยี นในปจ จบุ นั มมี ากมาย ทง้ั Facebook
Line หรอื Blog ตา งๆ การเขยี นใหป ระโยชนม ากมาย เพราะ
นอกจากจะเปน การแบง ปน ความรแู กผ อู น่ื แลว ยงั ทำใหเ กดิ
ความภาคภมู ใิ จในตนเอง และเปน การฝก ฝนการใชภ าษาอกี ดว ย

40 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตัวอย‹างกิจกรรมนนั ทนาการ 1011 12 1 2
9 3

กจิ กรรมนันทนาการในบาŒ น 84
765

การอยบู า นกส็ ามารถทำกจิ กรรมนนั ทนาการได เชน

การปลกู ตน ไม ชว ยใหอ ารมณด ี ใจเยน็ คดิ บวก อกี ทง้ั ตน ไมย งั ชว ยปรบั ปรงุ

คณุ ภาพอากาศ และสเี ขยี วของตน ไมช ว ยพกั สายตาได

การเรยี นรวู ธิ กี ารทำอาหารใหมๆ เปน ความสขุ อกี อยา งหนง่ึ ทำใหเ กดิ

ความคดิ สรา งสรรค นอกจากน้ี การทำอาหารยงั ชว ยสรา งความสมั พนั ธ

อนั ดใี หแ กส มาชกิ ในครอบครวั ไดอ กี ดว ย

การเรยี นรกู ารใชเ ทคโนโลยใี หมๆ หรอื การหาความรทู างอนิ เตอรเ นต็

เปน การใชเ วลาวา งใหเ กดิ ประโยชนโ ดยการเพม่ิ พนู ความรใู หก บั ตนเอง

เลกิ งานแลว
เยน็ ๆ ปลูกตนไมด ีกวา

รอบรู้นันทนาการ 41

1011 12 1 2 ตัวอย‹างกิจกรรมนันทนาการ
9 3

84
765

การอา‹ นหนงั ส�อ การชมพพ� ธ� ภณั ฑ / หอศิลปŠ
หนังสือมีหลายแนว เชน หนังสือนิยาย เปนการหาความรใู หมๆ ใหกับ
หนังสือการตนู วารสาร นติ ยสาร เปนตน ตนเอง ชว ยสรา งแรงบนั ดาลใจ
การอานหนังสือชวยเพิ่มพูนความรูและ และความคดิ สรางสรรค
ประสบการณ ทำใหส มองเกดิ การพฒั นา
ชว ยใหส นกุ สนาน ผอ นคลายความเหงา
จงึ สามารถลดความเสย่ี งในการเกดิ
โรคสมองเสอ่ื มได

เลกิ งานแลวมาชมงานศิลปะ
แบบนี้ กส็ บายใจดีนะเธอ
42 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตวั อย‹างกจิ กรรมนันทนาการ 1011 12 1 2
9 3

84
765

เลน‹ ฟต� บอล การเตนŒ
ฟุตบอลเปน กีฬาท่หี ลายๆ คนช่ืนชอบ การเตน ตามศลิ ปน ตนฉบับ
การเลนฟุตบอลชวยสรา งกลามเนอื้ สามารถฝกฝนได และใหประโยชน
ทกุ สว นของรางกายใหแ ขง็ แรง เปน อยางมาก ทำใหร า งกายแขง็ แรง
เพิม่ ความสามารถในการใชอ อกซิเจน มีความคลองตวั มากข้นึ
ของรา งกาย สงผลดตี อ การทำงานของ เกิดความสนุกสนาน ผอ นคลาย
ระบบหวั ใจและหลอดเลือด ปอด และชว ยใหเกิดการเรยี นรู
ชวยเผาผลาญไขมันไดม าก ไดพัฒนา ท่ีจะอยูรวมกับผูอ ื่นอกี ดว ย
สมองจากการตัดสินใจในเกม อีกทั้งยัง
ทำใหไดเ จอเพ่ือนๆ เกิดความสัมพันธ
อันดีระหวา งผเู ลน เรยี นรกู ารอยูรวมกัน
เปน ทมี

รอบรู้นันทนาการ 43

1011 12 1 2 ตวั อย‹างกจิ กรรมนันทนาการ
9 3

84
765

ศลิ ปะการแสดงรม� ถนน การเตŒนลล� าศ
(Street Show) เปนการเตน รำทไ่ี ดร ับความนิยม
เรามกั พบเหน็ Street show ชว ยเสรมิ สรา งบุคลิกภาพใหสงางาม
ตามแหลง ทอ งเทย่ี ว การแสดง รางกายแข็งแรง การทรงตัวดขี ้นึ และ
ประเภทน้ี ผูแสดงจะอยใู กลก ับ มีความคลองแคลววองไว กอใหเ กิด
ผชู มคอนขา งมาก จงึ ตอ งอาศัย ความสนกุ สนานเพลดิ เพลนิ ไปตาม
ความกลา แสดงออก และเสนห  จังหวะดนตรี และสง เสริมการเขาสังคม
ทางการแสดงท่จี ะสามารถ
ดงึ ดูดผูชมใหหยดุ ชมได

44 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตัวอย‹างกิจกรรมนันทนาการ 10 11 12 1 2
9 3

84
765

เทศกาลลอยกระทง

ชมล�เก เปน เทศกาลของไทยท่ตี รงกบั วนั เพญ็ เดือน 12
ลเิ กเปนศิลปะการแสดง
ท่ีมีผูชื่นชอบไมน อ ย การรว มงานเทศกาลใดๆ กต็ ามท่ีจัดขน้ึ จะชว ย
การชมการแสดงให
ความสนกุ สนานและ ใหผ รู วมกจิ กรรมรูสกึ ถงึ การเปน สวนหนึง่ ของ
แงคิดจากเรอื่ งราวท่ี
ผูแ สดงถา ยทอดออกมา สงั คม เกิดความสนกุ สนานเพลดิ เพลินไปกับ

ประเพณดี ัง้ เดิม และยังไดสบื สานวัฒนธรรม

ชองชาติอีกดวย

รอบรู้นันทนาการ 45

1011 12 1 2 ตวั อยา‹ งกจิ กรรมนนั ทนาการ
9 3

84
765

การชมละครโทรทัศน การเขย� นบนั ทกึ ประจำวนั (Diary)
การชมละคร นอกจากจะได เปนการชวยกระตุนความจำจาก
ความเพลดิ เพลนิ แลว ยงั ทำให การลำดับเหตกุ ารณตางๆ ทเ่ี กดิ ขน้ึ
ไดรบั ความรู ขอ คดิ ตา งๆ ในแตล ะวนั และยังใชเ ปนการระบาย
อยางไรกต็ าม ควรเลือกชม อารมณสุขและทกุ ขได อกี ท้ังเปน
ละครท่ีเหมาะสมกบั วัย และ การพัฒนาความสามารถในการส่ือสาร
มีความสรา งสรรค ไมม ีเน้ือหา ดว ยการเขยี น
รนุ แรงจนกอใหเ กิดความเครยี ด

46 นันทนาการในวิถีชีวิต

ตวั อยา‹ งกิจกรรมนนั ทนาการ 1011 12 1 2
9 3

84
765

การรŒองคาราโอเกะ การชมการแสดง
เปน กิจกรรมท่ีสรางความบันเทิงไดทกุ ยคุ
ทกุ สมัย และจะยง่ิ สนกุ มากข้นึ เมือ่ ไดท ำ เชน ละครเวที การแสดงดนตรี
กิจกรรมรว มกับเพื่อนๆ
เปนตน ศิลปะการแสดงทุกแขนง

ลว นแลวแตมคี ณุ คา ท้ังสิน้ การชม

การแสดงจึงเปน ความสุขทางใจ

อยา งหน่งึ

การชมภาพยนตร
นอกจากจะไดรับความสนุกแลว ยังเปน
การเรียนรูอีกอยางหนึ่ง ทั้งการใชภาษา
วฒั นธรรมทแ่ี ตกตา งกนั ไดร บั ประสบการณ
ใหมๆ และสามารถชว ยสรา งแรงบนั ดาลใจได

รอบรู้นันทนาการ 47

1011 12 1 2 ตวั อยา‹ งกิจกรรมนันทนาการ
9 3

84
765

งานเล�ย้ งสงั สรรค
กิจกรรมงานเลี้ยงสังสรรคเปนกิจรรมที่ทำใหเกิดการเขาสังคม งานเลี้ยง
อาจจดั ขน้ึ เปน ครง้ั คราว เชน งานวนั เกดิ งานเลย้ี งรนุ งานเลย้ี งภายในบรษิ ทั
หรืออาจเปนงานประจำป เชน งานปใหม งานคริสมาสต เปนตน การรวม
งานเลย้ี ง สามารถสรา งทศั นคตทิ ด่ี ใี นการดำเนนิ ชวี ติ ในสงั คมได รวมทง้ั ทำให
เกิดความสามคั คี และความสัมพันธอันดีของคนในสังคมอีกดว ย

48 นันทนาการในวิถีชีวิต

แหล่ง
นันทนาการ