g]kfn ;/sf/, lzIff dGqfno, kf7\oqmd ljsf; s]Gb|, ;fgf]l7dL eStk'/åf/f :jLs[lt k|fKt
g]kfnL ljifosf] PsLs[t kf7\ok':ts
sIff &
n]vg tyf ;Dkfbg
a]u]Gb| ;'Aaf
/fdrGb| vgfn
cf]Pl;; klAns];g k|f= ln=
cgfdgu/, sf7df8f}“
kmf]gM $@@$))$, ºofS; M $@@&&!*
n]vg tyf ;Dkfbg
a]u]Gb| ;'Aaf
/fdrGb| vgfn
;jf{lwsf/
k|sfzsdf
klxnf] ;+:s/0f M @)&!
k'gd'{b|0f M @)&#
bf];|f] ;+:s/0f M @)&%
k'gd'{b|0f M @)&^
u|flkmS;M
jL/]Gb| >]i7
lrqfª\sg
/Tg ;fu/ >]i7
k|sfzs
cf]Pl;; klAns];g k|f= ln=
cgfdgu/, sf7df8f}“
kmf]gM $@@$))$,
ºofS; M $@@&&!*
g]kfndf d'lb|t
k|fSsyg
efiff lzIf0f ug'{ eg]sf] ljBfyL{x¿sf] pd]/cg';f/sf] ;'gfO, af]nfO, k9fO / n]vfO
l;ksf] ljsf; u/fpg' xf] . efiffsf oL rf/ cf]6f l;k ljsf;sf] Pp6f ;f]kfg x'G5 .
cyf{t\ ;xL 9ª\un] ;'g]kl5 dfq ;xL 9ª\un] af]Ng ;lsG5 / ;xL 9ª\un] k9]kl5
dfq ;xL 9ª\un] n]Vg ;lsG5 . efiffsf oL rf/ cf]6f l;kdWo] s'g} Pp6f l;ksf]
ljsf; ;xL 9ª\un] x'g ;s]g eg] ljBfyL{sf] ;du| efiff g} sdhf]/ x'g hfG5 . h'g
ljBfyL{sf] efiff sdhf]/ x'G5, :jfefljs ¿kdf p;sf cGo ljifox¿sf] l;sfO
klg k|efljt x'G5 lsgeg] ljBfno txdf l;Sg'kg]{ clwsf+z ljifox¿ efiffsf
dfWodaf6} l;Sg'kg]{ x'G5 .
…j}v/LÚ l;sfO;DaGwL pko'{lNnlvt s'/fx¿nfO{ cfTd;ft\ u/]/ tof/ ul/Psf] efiff
lzIf0fsf] PsLs[t kf7\ok':tsx¿sf] z[ª\vnf xf] . oL kf7\ok':tsx¿df /flvPsf
;fdu|Lx¿ efiff lzIf0fsf cfwf/e"t l;4fGtdfly cfwfl/t 5g\ / ltgLx¿sf]
ljGof;qmddf ljBfyL{sf] pd]/, dgf]lj1fg, jftfj/0f / k"j{1fgsf] Vofn ul/Psf] 5 .
o;sf ;fy} kf7sf ¿kdf ;d]l6Psf sltko ljifoj:t'x¿ tQt\ txsf cGo ljifosf
kf7\oqmd;Fu klg ;DalGwt 5g\ t/ ltgLx¿nfO{ efiff lzIf0fsf] l;4fGtcGtu{t
Jojl:yt ul/Psf] 5 . To;}n] o; z[ª\vnfsf kf7\ok':tsnfO{ k|of]u u/]/ ul/g] efiff
lzIf0fn] ljBfyL{sf] efiff l;sfO Jojl:yt / k|efjsf/L x'g] s'/fdf xfdL ljZj:t
5f}F .
cGTodf k/f, kZoGtL, dWodf / j}v/L u/L efiffsf rf/ cf]6f ¿k x'g] s'/f j}lbs
;flxTodf pNn]v 5 . efiffsf oL rf/ ¿kdWo] af]nLsf ¿kdf k|s6 x'g] efiff¿k g}
…j}v/LÚxf] . ljBfyL{sf] k|s6Ls[t efiff ;zSt agf];\ eGg] x]t'n] tof/ ul/Psf] k|:t't
z[ª\vnf;Fu ;Da4 ;a} kIfnfO{ wGojfb 6qm\ofpFb} o;sf k|of]Stf tyf lj1x¿af6
o;nfO{ cem q'l6xLg / :t/Lo agfpg cfjZos ;'emfjx¿ k|fKt x'g] cfzf ub{5f}F .
n]vs tyf ;Dkfbsx¿
@)&!÷)!÷)@
ljifo;"rL
kf7– ! g]kfnL sljtf %
kf7– @ b}lgs hLjgdf k|ljlwsf] k|of]u k|aGw !&
kf7– # gfd syf #!
kf7– $ ;fyLnfO{ lr7L lr7L $$
kf7– % cfpm x] jiff{ sljtf %&
kf7– ^ s]xL l:jl8; afnsx¿ lgaGw ^(
kf7– & cfFk rfVg vf]Hbf syf *!
kf7– * b[li6ljxLgx¿sf cfFvfM n'[O; a|]n hLjgL ($
kf7– ( k/LIffsf] e"t ¿ks !)&
kf7– !) sflGtk'/L gu/L sljtf !@!
kf7– !! d[usf kf7fem}F pk|mFb} lgaGw !##
kf7– !@ afns PsnJo syf !$&
kf7– !
g]kfnL
k"j{k7g
k"j{k7g
õ oxfF g]kfndf a;f]af; ug{] kGw| hfltsf] gfd n]lvPsf] 5 . ltgnfO{ @)^* sf] /fli6«o
hgu0fgfsf cfwf/df w]/}b]lv yf]/}sf qmddf j|md};Fu /fVg] sf]l;; u/ M
7s'/L, ofbj, yf?, 5]qL, ;fsL{, a|fx\d0f, /fO{, du/, d';ndfg, bdfO{F,
u'?ª, lnDa", g]jf/, sfdL, tfdfª
!= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ @= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ #= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
$= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ %= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ^= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
&= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ *= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ (= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
!)= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ !!= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ !@= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
!#= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ !$= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ !%= ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
hflg/fVg'kg]{ s]xL zAbfy{x¿
kª\v M kv]6f
a]F;L M kxf8sf] tNnf] efu
;Eotf M ;Eo x'gfsf] efj
lznf M 9'ª\ufÙ kTy/
Wjhf M emG8f
e]if M sk8fÙ klx/g
kf}/v M sdfOÙ cfh{g
:jfy{ M cfˆgf] dtna jf pb\b]Zok"lt{sf nflu ul/g] sfdÙ lghL
nfe
d'v tfSg' M cfz ug{'
k|f0f eg{' M gofF hLjg lbg'
j}v/L sIff & 6
;'gfO / af]nfO
!= ! ;'g / 5'6]sf zAb e/ M
klZrd lsNnf ÒÒÒÒÒÒÒ k"j{df ÒÒÒÒÒÒÒ k'u]Yof}F
s'g ÒÒÒÒÒÒÒ ;fd'df slxn] xfdL ÒÒÒÒÒÒÒ
xfdLn] ÒÒÒÒÒÒÒ p7fof}F ÒÒÒÒÒÒÒ dfemdf
ÒÒÒÒÒÒÒ af; a;]Yof] cfP/ oxLF ÒÒÒÒÒÒÒ .
@= ! df k|of]u ePsf cf7 cf]6f 7fpFsf gfd n]v M
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
#= ! ;'g]/ Psb'O{ zAbdf pQ/ eg M
-s_ ;u/dfyf lzv/df sf] klxn] k'Ub5 <
-v_ xfdLn] lxdfn sxfF p7fof}F <
-u_ s;n] g]kfnd} 1fgsf] klxnf] d'xfg kfPy] <
-3_ lzjn] g]kfnd} s] NofPsf lyP <
-ª_ xfdLn] g]kfnL w'nfdf s] /f]Kg'k5{ <
$= g]kfnnfO{ ;+;f/df lrgfpg] s'g} Ps JolStsf af/]df atfpm, cyjf
g]kfnsf s'g} Ps lje"ltsf af/]df atfpm .
7 j}v/L sIff &
k9fO
g]kfnL
–s[i0fxl/ a/fn
kl/>dsf] kl;gf eO{ emg{ hfGb}g hf]
b]znfO{ cfkm"eGbf 7'nf] dfGb}g hf]
cfdfnfO{ lk/ kbf{ h;sf] dg ?Gg
g]kfnL x'F eg] klg g]kfnL pm x'Gg .
j}v/L sIff & 8
cg]s hflt cg]s wd{ cg]s efiffe]if
ld;fP/ ag]sf] 5 xfd|f] Kof/f] b]z
Pstfsf] Hof]lt ;w}F afNg ;Sg'k5{
cFWof/f]nfO{ pv]n]/ kmfNg ;Sg'k5{ .
kl/>dsf] kl;gf eO{ emg{ hfGb}g hf]
b]znfO{ cfkm"eGbf 7'nf] dfGb}g hf] kxf8nfO{ kf}/vn] dfly p7fP/
cfdfnfO{ lk/ kbf{ h;sf] dg ?Gg km'nfpg'k5{ dw]; dfof ld;fP/
g]kfnL x'F eg] klg g]kfnL pm x'Gg . k/fO{ d'v gtfs]/ sd{ u5{ h;n]
g]kfnLsf] gfpFnfO{ pFrf] /fV5 To;n] .
g]kfnL t g]kfnLnfO{ dfof ug{] x'G5
dfg{] xf]Og dg{} nfu] k|f0f eg{] x'G5
cfˆgf] geO{ g]kfnsf] dfq :jfy{ x]/L
afFRg] u5{ g]kfnL t ;femf ;f; km]/L .
9 j}v/L sIff &
k9fO ÷ n]vfO
!= dflysf] sljtf lgDgfg';f/ no ldnfP/ k9 M
-s_ sIffsf ;a} ldn]/
-v_ 5fq hlt ;a}n]
-u_ 5fqf hlt ;a}n]
-3_ Pp6f a]Gr jf tLgrf/ hgfsf] ;d"xdf
-ª_ PSn}
@= 5'6]sf zAb e/L tnsf] Znf]s k"/f u/ M
kl/>dsf] ÒÒÒÒÒÒÒÒ eO{ emg{ hfGb}g hf]
b]znfO{ cfk"meGbf ÒÒÒÒÒÒÒÒ dfGb}g hf]
ÒÒÒÒÒÒÒÒ lk/ kbf{ h;sf] dg ?Gg
g]kfnL x'F eg] klg ÒÒÒÒÒÒÒÒ pm x'Gg .
#= tnsf cfzox¿ sljtfdf s'g Znf]sdf 5g\ < kQf nufO{ n]v M
-s_ xfd|f] b]z ax'hflt, ax'wd{ / ax'efiff ePsf] b]z xf] . bf];|f] Znf]sdf
-v_ ;Rrf g]kfnL cfdfnfO{ lk/ kbf{ cfk"m ?g yfN5g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-u_ csf{sf] d'v gtfsL sfd ug{]n] g]kfnLsf] gfdnfO{ pFrf] /fV5g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-3_ ;Rrf g]kfnL cfˆgf] xf]Og, b]zsf] :jfy{sf vflt/ afFR5g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-ª_ ;Rrf g]kfnL kl/>ddf ljZjf; u5{g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-r_ cfkm"nfO{ g]kfnL eGg]n] Pstfdf ljZjf; ug{'k5{ . ÒÒÒÒÒÒ
$= sljtfsf cg';f/ tnsf jfSox¿ k"/f u/ M
-s_ xfdL g]kfnLn] clzIff, cGwljZjf; / cljsf;sf] cFWof/f]nfO{ ÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-v_ xfdLn] xfd|f] kxf8nfO{ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-u_ Pp6f g]kfnL csf{] g]kfnLnfO{ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-3_ g]kfnLn] g]kfnLnfO{ dfg{] xf]Og ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-ª_ xfd|f] Kof/f] b]z ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-r_ cfdfnfO{ lk/ kbf{ h;sf] dg ?Fb}g ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-5_ ;Rrf g]kfnLn] b]znfO{ cfk"meGbf ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
j}v/L sIff & 10
%= dflysf] sljtfaf6 lgDgfg';f/sf zAb n]v M
-s_ x|:j Osf/ nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
-v_ bL3{ O{sf/ nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
-u_ x|:j psf/ nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
-3_ bL3{ pmsf/ nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
-ª_ z, if, ; nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
-r_ cfwf cIf/ nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
-5_ /]km nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
-h_ rGb|laGb' nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
^= dflysf] sljtfaf6 ltdLnfO{ dg k/]sf] Znf]s /fd|f] cIf/df sfkLdf ;f/ .
&= Ps jfSodf pQ/ n]v M
-s_ s:tf] JolSt g]kfnL x'g ;Sb}g <
-v_ g]kfn s]s] ldl;P/ ag]sf] 5 <
-u_ g]kfnLx¿n] dw];nfO{ s;/L km'nfpg'k5{ <
-3_ s:tf] JolStn] g]kfnLsf] gfd pFrf] /fV5 <
-ª_ g]kfnL s;/L afFRg] u5{ <
*= a9fP/ n]v M
-s_ cg]s hflt cg]s wd{ cg]s efiff e]if
ldl;P/ ag]sf] 5 xfd|f] Kof/f] b]z .
-v_ k/fO{ d'v gtfs]/ sd{ u5{ h;n]
g]kfnLsf] gfpFnfO{ pFrf] /fV5 To;n] .
(= kfFr;ft jfSodf pQ/ n]v M
-s_ xfdL g]kfnLn] s]s] s'/f ug{'k5{ <
-v_ xfdL g]kfnLn] s]s] s'/f ug{'x'Fb}g <
!)= …xfdL g]kfnLÚ zLif{sdf Ps ;o krf; zAb;Ddsf] Pp6f lgaGw n]v . lgaGw n]Vbf
sljtfsf] ;xfotf klg lng ;S5f} .
11 j}v/L sIff &
!!= tnsf] kf7 k9L ;f]lwPsf k|Zgx¿sf] pQ/ n]v M
d]/f] b]z g]kfn ef}uf]lns ¿kdf lxdfn, kxf8 / t/fO{ tyf pkTosf / leqL
dw];x¿df afFl8Psf] 5 . k"j{df d]rLb]lv klZrddf dxfsfnL;Dd km}lnPsf] d]/f]
b]zsf pQ/tkm{ ;jf{]Rr lzv/ ;u/dfyf;lxt ;of}F lxdfno z[ª\vnf 5g\ . o;
b]zsf] dWo efudf kxf8sf dgf]x/ t/]nL / ;'Gb/ pkTosfx¿ 5g\ eg] blIf0f
e]usf t/fO{ / leqL dw];sf pj{/ / ;dy/ kmfF6x¿ 5g\ . o;sf ;fy} lgTo
lg/Gt/ hnk|jfx ul//xg] ;of}F gbLgfnfn], df5fk'R5«]nfO{ cfˆgf] kf]N6fdf ;d]6\g
;Sg] km]jf tfn nufotsf ;of}F tfntn}ofx¿n], em/gf–5x/fx¿n], n]sa]F;L,
b]p/fnL, eGHofªx¿n] d]/f] b]z g]kfnnfO{ ;'Gb/ k|fs[lts e"ld / hLjGt /fi6«sf]
¿kdf lrgfPsf 5g\ .
k|Zgx¿
-s_ tnsf zAb / ltgsf cy{ k9 M
dgf]x/ M dgnfO{ nf]Eofpg] vfnsf]Ù cfsif{s
pj{/ M w]/} pAhgL x'g]
kf]N6f] M sfv
eGHofª M kxf8sf] b'O{ r'nLsf dfemsf] 3fF6L jf xf]rf] 7fpFÙ g]6f]
lgTo M ;w}FÙ slxNo} gla/fO{sgÙ nuftf/
-v_ tnsf zAb / ltgsf cy{lar hf]8f ldnfpm / sfkLdf ;f/ M
pkTosf lhpFbf]
t/]nL kxf8sf km]bLsf] ;dy/ hldgÙ a]F;L
hnk|jfx txÙ l;nl;nf
b]p/fnL j]un] au]sf] kfgLsf] wf/f]
hLjGt kxf8sf] psfnf] l;l4g] 7fpF
-u_ g]kfnnfO{ ef}uf]lns ¿kdf s;/L afFl8Psf] 5 <
-3_ g]kfnsf] pQ/L v08df s]s] 5g\ <
-ª_ g]kfnsf] dWo v08df s]s] 5g\ <
-r_ g]kfnnfO{ s]s]n] hLjGt /fi6« agfPsf 5g\ <
-5_ tnsf zAbx¿ k|of]u u/L jfSo agfpm M
pkTosf M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
z[ª\vnf M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
;dy/ M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
n]sa]F;L M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
b]p/fnL M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
j}v/L sIff & 12
zAbe08f/
!= tn cy{ lbOPsf 5g\ . tL;Fu ldNg] zAbx¿ …g]kfnLÚ eGg] sljtfaf6 l6k M
ÒÒÒÒÒÒÒÒ klx/g
ÒÒÒÒÒÒÒÒ cfˆgf] dtna jf pb\b]Zo k"lt{sf nflu ul/g] sfd
ÒÒÒÒÒÒÒÒ sdfOÙ cfh{g
ÒÒÒÒÒÒÒÒ Pp6} x'gfsf] efj
ÒÒÒÒÒÒÒÒ ;a}sf]
@= tnsf zAbx¿sf] p:t} cy{ lbg] zAb kf7af6 vf]h]/ n]v M
ldlxg]t ÒÒÒÒÒÒÒÒ /fi6« ÒÒÒÒÒÒÒÒ
dftf ÒÒÒÒÒÒÒÒ lk|o ÒÒÒÒÒÒÒÒ
cGwsf/ ÒÒÒÒÒÒÒÒ ddtf ÒÒÒÒÒÒÒÒ
gfd ÒÒÒÒÒÒÒÒ Zjf; ÒÒÒÒÒÒÒÒ
#= tnsf zAbx¿sf] b'O{b'O{ cf]6f kof{ojfrL zAb n]v M
kxf8 M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ rGb|df M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ
9'ª\uf M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ ljBfno M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ
xfjf M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ cfFvf M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ
b]z M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ dflg; M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ
;"o{ M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ gbL M ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ
$= tnsf jfSodf df]6f cIf/n] n]lvPsf zAbsf ;6\6f p:t} cy{ lbg] zAb /fvL
k'gn]{vg u/ M
-s_ d]/f ldqx¿ ;xof]uL 5g\ .
-v_ r/fx¿ cfsfzdf :jR5Gb pl8/x]sf 5g\ .
-u_ 9f]sfdf pleg' zf]egLo x'Fb}g .
-3_ d k;ndf uP/ k]lG;n lsG5' .
-ª_ ;d'b|sf] kfgL g'lgnf] x'G5 .
%= tnsf zAbx¿sf] kof{ojfrL zAb n]v M
kljq, 3/, ?v, jg, lstfa, lbg, /ft, kfgL, k|]d,
sfg, b'Mv, lhp, hgfj/, rnfv, 7'nf], xft, ;xof]u
13 j}v/L sIff &
Jofs/0f
!= kfFrkfFr cf]6f gfd n]v M
-s_ ltd|f ;fyLx¿ M ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
-v_ ltdL k'u]sf 7fpFx¿ M ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
-u_ ltdLn] b]v]sf hgfj/x¿ M ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
-3_ ltd|f ;fdfgx¿ M ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
-ª_ ltd|f cg'ejx¿ M ;'v ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
-r_ lstfasf gfdx¿ M ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
@= tnsf jfSodf sf]i7saf6 5fg]/ ldNg] ;j{gfd n]v M d
-s_ ÒÒÒÒÒ ahf/df a:5f}F . xfdL
-v_ ÒÒÒÒÒ xfdLnfO{ lh:sfpF5g\ . tF
-u_ ÒÒÒÒÒ slxn] 3/ kms{G5f} < ltdL
-3_ ÒÒÒÒÒ uLt ufpg rfxG5' . tkfO{F
-ª_ ÒÒÒÒÒ 3/d} a:g'eP5 . pm
-r_ ÒÒÒÒÒ k/LIffdf kf; xf];\ . pgL
-5_ ÒÒÒÒÒ ;a}nfO{ ;3fpFl5g\ . pgLx¿
-h_ ÒÒÒÒÒ lsg l/;fpF5;\ < pxfF
#= tnsf lrq x]/L rf/rf/ cf]6f ;'xfpFlbnf ljz]if0f n]v M
u'lnof] ÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒ
$= tnsf zAb /fvL PsPs cf]6f jfSo agfpm M
k9\5;\, vfG5', uof}, cfpg'eof], a:nf;\, cfpmg\, n]vf}F, xfF:nL, /f]lng\
j}v/L sIff & 14
;d"xdf efiff
!= ltd|f cf7 hgf ;fyLsf] gfd n]vL pgLx¿sf] y/÷hft / hGd:yfg klg n]v M
qm=;= ;fyLsf] gfd y/÷hft hGd:yfg
@= sIffsf ;Dk"0f{ ljBfyL{x¿ kfFr ;d"xdf ljeflht xf]cf] . ca k|To]s ;d"xn] tnsf
dWo] PsPs zLif{sdf 5nkmn u/ . 5nkmn ul/;s]kl5 Ps hgfn] cfºgf] ;d"xdf
5nkmndf p7]sf s'/fx¿ sIffdf ;fyLx¿nfO{ ;'gfpm M
-s_ lxdfn
-v_ kxf8
-u_ t/fO{
-3_ jghª\un
-ª_ g]kfnsf] hn;|f]t
15 j}v/L sIff &
l;h{gf÷n3' kl/of]hgf
!= tnsf] sf]7fdf g]kfnsf] gS;f agfpm . To; gS;fdf k|b]z b]vfO{ g]kfnsf k|b]zsf
gfd n]v M
@= tnsf ;"rgfsf] ;xfotfn] e'6fgsf] af/]df Ps ;o zAbdf j0f{g u/ M
hg;ª\Vof M ^$^*%! -;g\ @))^ sf]
/fli6«o hgu0fgfcg';f/_
/fhwfgL M lyDk'
e'6fg
efiffx¿ M hf]ª\vf, g]kfnL, cª\u|]hL,
lxGbL, ;frf]k cflb
wd{ M af}4dfuL{, lxGb" / yf]/} c¿
wdf{jnDaL
;/sf/ M ;+j}wflgs nf]stflGqs
/fhtGq
d'b|f M g'
j}v/L sIff & 16
kf7– @
b}lgs hLjgdf k|ljlwsf] k|of]u
17 j}v/L sIff &
k"j{k7g
k"j{k7g
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
õ dflysf lrqx¿ g]kfndf k|of]u ul/g] k/Dk/fut k|ljlw x'g\ . ltgLx¿sf] gfd n]v .
hflg/fVg'kg]{ s]xL zAbfy{x¿
b"/;~rf/ M Ps 7fpFb]lv csf{] 7fpF;Dd ;dfrf/ cflb k'¥ofpg]
lqmofk|lqmof
cg';Gwfg M s'g} s'/f vf]Hg] jf kQf nufpg] sfd
b|'tt/ M rfF8f]eGbf rfF8f]
;Dkbf M ;DklQ
cfhko{Gt M cfh;Dd
cf]e]mn kg{' M 5]lsg'Ùx/fpFb} hfg'
a9f]Q/L M a9\b} hfg] k|lqmof
Hofnfbf/L M dhb'/L
hLljsf M lhpkfnf]Ù k];f
cleGg M 5'6\ofpg g;lsg]Ù cnu ug{ g;lsg]
j}v/L sIff & 18
;'gfO / af]nfO
!= @ ;'g / l7sa]l7s 5'6\ofpm M
-s_ rfN;{ a]a]hnfO{ sDKo'6/sf lktf dflgG5 . ÒÒÒÒÒ
-v_ rfN;{ a]a]hn] !(%$ lt/ d]sflgsn sDKo'6/sf]
cfljisf/ u/]sf lyP . ÒÒÒÒÒ
-u_ sDKo'6/sf] cfFvf l;lko' xf] . ÒÒÒÒÒ
-3_ ;g\ !(() df jN8{ jfO8 j]e ;'? ePsf] xf] . ÒÒÒÒÒ
-ª_ g]kfndf @)!* ;fndf sDKo'6/ lelqPsf] xf] . ÒÒÒÒÒ
@= @ ;'g]/ hafkm b]pm M
-s_ sDKo'6/ s:tf] ;fwgsf] gfd xf] <
-v_ sDKo'6/sf] k|of]u s]s:tf sfddf x'G5 <
-u_ sDKo'6/sf d'Vo cª\ux¿sf] gfd eg .
-3_ OG6/g]6sf] k|of]u slxn]b]lv b|'tt/ ultdf a9\of] <
-ª_ OG6/g]6af6 s]s:tf] sfd ug{ ;lsG5 <
#= sDKo'6/afx]s ltdLnfO{ dxŒjk"0f{ nfUg] j}1flgs cfljisf/ s] xf] < sf/0f;lxt
atfpm .
19 j}v/L sIff &
k9fO
b}lgs hLjgdf k|ljlwsf] k|of]u
s'g} sfd ubf{ cg'ej jf k|of]usf cfwf/df
cFuflng] vf; ljlw jf k|lqmof cyjf To:tf
ljlw jf k|lqmofaf6 agfOPsf] j:t'nfO{ k|ljlw
elgG5 . cyf{t\ s'g} s'/fsf] lgdf{0f ug{
j}1flgs 9ª\un] sfd ug{] k4lt, l;k, 9ª\u
jf sf}zn g} k|ljlw xf] . k|ljlwnfO{ tslgsL
klg elgG5 . k|ljlwsf] k|of]un] b}lgs hLjgdf
ul/g] ultljlwx¿ ;/n, ;xh / k|efjsf/L
x'g hfG5g\ . To;}n] dflg;x¿ cfˆgf 3/fo;L
ultljlwx¿df ;d]t k|ljlwsf] k|of]uk|lt
emg\emg\ cfslif{t ePsf 5g\ .
xfd|f] ;dfhdf klxn]b]lv g} k|rngdf /x]sf l9sL, hfFtf], sf]n, 36\6, xnf] cflb
k/Dk/fut k|ljlw x'g\ . To;} u/L cf]vn, tfg, rvf{, s'dfn]sf] rqm, aonuf8f cflb
klg xfd|f k/Dk/fut k|fljlws ;Dkbf x'g\ . o:tf ;Dkbfx¿sf] k|of]un] cfhko{Gt
xfd|f] hLjgnfO{ ;/n / ;'ud agfOlbPsf] 5 . km/s olt xf], clxn] oftfoft /
;~rf/sf] ljsf;n] ;+;f/sf] h'g;'s}
7fpFdf ljsf; ePsf] k|ljlw xfd|f]
ufpF;dfhdf t'?Gt cfOk'U5 . To;}
eP/ xfd|f k/Dk/fut k|fljlws
;Dkbfsf] 7fpF cfw'lgs k|ljlwn]
lnFb} 5 . k/Dk/fut k|fljlws
;Dkbfx¿ cf]em]n kb{} 5g\ .
xfd|f] b}lgs hLjgdf cfw'lgs
k|ljlwsf] k|of]u clgjfo{h:t}
j}v/L sIff & 20
eO;s]sf] 5 . o;sf] Pp6} pbfx/0f df]afOn kmf]gnfO{
dfg] x'G5 . ;"rgf cfbfgk|bfg ug{' dfq xf]Og, uLt
;'Gg, lel8of] x]g{, kmf]6f] lvRg, ;do x]g{ / OG6/g]6
rnfpg;d]t xfd|f] xftdf x'g] ;fgf] kmf]gsf] k|of]u
a9]sf] 5 . o;b]lv afx]s klg xfd|f] efG;fsf]7fdf
/flvPsf Uof;r'nf] / l;lnG8/, lk|mh, ldS;r/
jf u|fOG8/x¿ klg cfw'lgs k|ljlwsf gd'gf x'g\,
h;sf] k|of]ulagf ;xl/of hLjgsf] t sNkgf klg
ug{ ;lsGg eg] ufpF3/lt/ klg o:tf k|ljlwx¿sf]
k|of]udf a9f]Q/L ePsf] 5 . o;;Fu} k|];/ s's/, /fO;s's/, dfOqmf] cf]eg, kfgL
pdfNg] efF8fx¿ efG;fdf k|of]u x'g] cfw'lgs k|ljlwsf cGo pbfx/0f x'g\ .
6]lnkmf]g, df]afOn kmf]g / efG;f3/df k|of]u ul/g] k|ljlwafx]s
klg cGo k|z:t k|fljlws s'/fx¿ 5g\, h;sf] k|of]u xfd|f]
b}lgs hLjgdf eO/x]sf] x'G5 . On]lS6«s cfO/g, n'uf
l;pg] d]l;g, n'uf w'g] d]l;gh:tf j:t'x¿sf] k|of]u o;sf
s]xL pbfx/0f x'g\ . dgf]/~hg / ;"rgfsf nflu k|of]u ul/g]
6]lnlehg, /]l8of], Sof;]6 Kn]o/, l;8L, l8le8L Kn]o/
cflb klg To:tf k|ljlw x'g\ h'glagf cfw'lgs hLjgsf]
sNkgf;Dd ug{ ;lsGg . o:tf k|ljlwx¿ ;DkGg JolStsf]
3/df dfq xf]Og, b}lgs Hofnfbf/Ln] hLljsf lgjf{x ug{] JolStsf] 3/df ;d]t k|of]u
eO/x]sf] x'G5 .
lgrf]8df s] eGg'k5{ eg] k|ljlwsf] k|of]u b}lgs hLjgsf]
Pp6f cleGg kf6f] xf] . k|ljlwlagf dfgj;Eotfsf] sNkgf
klg ug{ ;lsGg . lxhf], cfh / ef]lndf km/s slt dfq
xf] eg] lxhf]sf] k|ljlw cfh k/Dk/fut x'G5 / cfhsf]
k|ljlw ef]ln k/Dk/fut x'G5 t}klg k|ljlw k|ljlw g} xf],
h;n] hLjgnfO{ ;xh / ;/n agfOlbG5 . To;sf] k|of]u
b]vfl;sL / ;fg a9fpg xf]Og, b}lgs hLjgnfO{ k|efjsf/L
agfpg ug{'kb{5 .
21 j}v/L sIff &
k9fO÷n]vfO
!= tnsf zAbx¿ z'4;Fu pRrf/0f u/ M
k|lqmof k4lt k|ljlw tslgsL
cfslif{t rvf{ k|fljlws ;Dkbf
cfhko{Gt ;~rf/ l;lnG8/ u|fOG8/
dfOqmf] cf]eg Sof;]6 Kn]o/ Hofnfbf/L
@= 5'6]sf zAb e/L jfSo k"/f u/ M
-s_ k|ljlwsf] k|of]un] b}lgs hLjgdf ul/g] ultljlwx¿ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ x'g
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ hfG5 .
-v_ k/Dk/fut k|fljlws ;Dkbfx¿ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ kb{} 5g\ .
-u_ efG;fsf]7fdf /flvPsf ÒÒÒÒÒÒÒÒ klg cfw'lgs k|ljlwsf gd'gf x'g\ .
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-3_ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ k|ljlwsf] k|of]u b}lgs hLjgsf] ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ kf6f] xf] .
-ª_ lxhf]sf] k|ljlw cfh ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ x'G5 .
#= tnsf j:t'x¿nfO{ tflnsf ldNg] u/L e/ M
l9sL, df]afOn kmf]g, hfFtf], 6]lnlehg, u|fOG8/, cf]vn, rvf{, 6]lnkmf]g,
sDKo'6/, /fO;s's/, tfg, 36\6, /]l8of], Sof;]6 Kn]o/, sf]n, aonuf8f
k/Dk/fut k|ljlw cfw'lgs k|ljlw
ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
$= hf]8f ldnfpm M
-s_ klxnf] cg'R5]b - _ cfw'lgs k|ljlwsf pbfx/0f
-v_ bf];|f] cg'R5]b - _ k|ljlwsf] kl/ro
-u_ t];|f] cg'R5]b - _ k|ljlwsf] dxŒj / lgisif{
-3_ rf}yf] cg'R5]b - _ k/Dk/fut k|ljlwsf] lrgf/L
-ª_ kfFrfF} cg'R5]b - _ k|ljlwsf] k|of]u / If]q
j}v/L sIff & 22
%= kf7af6 …cfwf cIf/Ú, …/]kmÚ / …/Ú ;Fu hf]l8Psf rf/rf/ cf]6f zAb n]v M
…cfwf cIf/Ú nfu]sf …/]kmÚ nfu]sf …/Ú ;Fu hf]l8Psf
ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
^= kf7af6 tnsf ;+of]hs nfu]sf PsPs cf]6f jfSo sfkLdf ;f/ M
jf, /, eg], t}klg
&= Ps jfSodf pQ/ n]v M
-s_ k|ljlw eg]sf] s] xf] <
-v_ s'g sf/0fn] ubf{ k/Dk/fut k|ljlwx¿ cf]em]n x'Fb} 5g\ <
-u_ df]afOn kmf]gdf s]s] ug{ ;lsG5 <
-3_ s]lagf ;xl/of hLjgsf] sNkgf ug{ ;lsGg <
-ª_ dgf]/~hg / ;"rgfsf nflu s]s:tf k|ljlwx¿sf] k|of]u x'G5 <
*= sDtLdf !@ cf]6f k/Dk/fut k|ljlwsf] gfd n]v M
ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
(= sDtLdf !@ cf]6f cfw'lgs k|ljlwsf] gfd n]v M
ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
!)= krf;;f7L zAbdf pQ/ n]v M
-s_ dflg; lsg k|ljlwsf] k|of]u u5{ <
-v_ k|ljlwlagf dfgj;Eotfsf] sNkgf klg ug{ ;lsGg < ltdLnfO{ of] egfO
s:tf] nfU5 <
!!= pbfx/0f x]/L tnsf zAbx¿ k|of]u u/L jfSo agfpm M
k|ljlw M k|ljlw k|ljlw g} xf], h;n] hLjgnfO{ ;xh / ;/n agfOlbG5 .
hLjg M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
lzIff M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
b'Mv M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
;xof]u M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
23 j}v/L sIff &
!@= tnsf] kf7 k9 / pQ/ n]v M
wfg s'6\g, lrp/f agfpg tyf lk7f] agfpg w]/}
klxn]b]lv g} l9sLsf] k|of]u ePsf] kfOG5 . l9sL
5;ft lkm6 nfdf] / 5;ft OGr rf}8fO tyf rf/kfFr
OGr df]6fO ePsf] sf7af6 ag]sf] x'G5 . pSt
sf7nfO{ tLg v08dWo] Ps v08df Kjfn kf/]/
b'O{ vDafsf] lardf c8\ofOG5 / csf{] PsltxfO
efudf d';n /flvG5 . d';ndf bfFtL agfOPsf]
kmnfdsf] kftf hf]l8Psf] x'G5 . d';nsf] l7sd'lg
sf7 jf 9'ª\ufsf] vf]lkN6f agfOPsf] x'G5 . o:tf]
vf]lkN6fnfO{ cf]vn elgG5 . cGg s'6\bf l9sLsf]
5f]6f] 5]plt/ v'6\6fn] lyr]/ d';n;lxtsf] efunfO{
dfly p7fOG5 . v'6\6f 5f8\bf pSt efu tn hfG5
/ cf]vndf /x]sf] cGgdf d';n ahfl/G5 . o;/L
d';n prfNb} y]rfb{} ubf{ s'6fgLsf] sfd x'G5 .
k|Zgx¿ M
-s_ l9sL s'g sfdsf nflu k|of]u x'G5 <
-v_ l9sL s:tf] sf7af6 ag]sf] x'G5 <
-u_ l9sLnfO{ s;/L c8\ofOPsf] x'G5 <
-3_ cf]vn s]af6 agfOPsf] x'G5 <
-ª_ s'6fgLsf] sfd s;/L ;DkGg x'G5 <
!#= tnsf dWo] s'g} Ps k/Dk/fut k|ljlwsf] af/]df ;f7L;Q/L zAbdf j0f{g u/ M
j}v/L sIff & 24
zAbe08f/
!= tnsf zAb / cy{sf] hf]8f ldnfpm M
;Dkbf cfh;Dd
a9f]Q/L lhpkfnf]
hLljsf cnu ug{ g;lsg]
cfhko{Gt a9\b} hfg] k|lqmof
cleGg ;DklQ
@= tnsf jfSo k9L df]6f zAbx¿sf] cy{ n]v M
-s_ s'g} s'/fsf] lgdf{0f ug{ j}1flgs 9ª\un] sfd ug{] k4lt, l;k, 9ª\u jf
sf}zn g} k|ljlw xf] .
k|ljlw M s'g} s'/fsf] lgdf{0f ug{ j}1flgs 9ª\un] sfd ug{] k4lt, l;k,
9ª\u jf sf}zn
-v_ uf]? jf /fFufn] tfg]/ v]t hf]Tg k|of]u ul/g] sf7 / kmnfdaf6 agfOPsf]
;fwgnfO{ xnf] elgG5 .
xnf] M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-u_ gs'lxof];\, glalu|of];\, tfh} /xf];\ / t/n j:t' hdf];\ eGg] pb\b]Zon]
s'g} j:t' /flvg] oflGqs pks/0fnfO{ lk|mh elgG5 .
lk|mh M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-3_ b]zsf] d"n sfg'g g} ;+ljwfg xf] .
;+ljwfg M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-ª_ d'b\bf dfldnfdf Gofo, OG;fkm ug{ /flvPsf] c8\8f g} cbfnt xf] .
cbfnt M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
#= tnsf zAb / ltgsf cy{x¿sf] hf]8f ldnfpm M
-s_ ;'s'Daf;L 6f9f;Dd ;dfrf/ k'¥ofpg] sfo{
-v_ lznfn]v t'/Gt sljtf /rgf ug{ ;Sg] JolSt
-u_ b"/;~rf/ 3/ tyf hUuf s]xL gePsf] JolSt
-3_ /fh:j 9'ª\ufdf n]lvPsf] n]v
-ª_ cfz'slj s/, z'Ns cflbsf ¿kdf /fHonfO{ k|fKt x'g] wg
$= tnsf zAbx¿nfO{ jfSodf k|of]u u/ M
k/LIff, dxfdf/L, lgMz'Ns, OG6/g]6, k|];/ s's'/
25 j}v/L sIff &
Jofs/0f
k|ljlw lg/Gt/ ;'wfl/Fb} hfG5 . klxn] dflg;x¿ ;fwf/0f
lsl;dsf k|ljlwsf] k|of]u uy{] . cfhsn dflg;x¿
cfw'lgs lsl;dsf k|ljlw k|of]u u5{g\ . k|ljlwsf]
k|of]u 3/df, pBf]udf, Jofkf/df, lzIffdf, k|zf;gdf
hxfF klg eO/x]sf] x'G5 . k|ljlwn] dflg;nfO{ la:tf/}
cfˆgf] jzdf NofpFb} 5 . ;~rf/ / oftfoftsf] If]qdf
ePsf] ce"tk"j{ k|ultn] s'g} 7fpFdf pTkfbg ePsf]
gofF k|ljlw t'?Gt ;+;f/sf] h'g;'s} s'gfdf k'U5 .
To;}n] ca t k|ljlw k9\g, v]Ng, Jofkf/ a9fpg, dgf]/~hg lng / TolTts} ;do
latfpg klg k|of]u x'g yfn]sf] 5 .
!= dflysf] kf7 k9 / kf7df ePsf /ª\uLg cIf/nfO{ vfnL 7fpFdf ldNg] u/L e/ M
-s_ …slxn]Ú n] ;f6\g] zAbx¿ M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-v_ …sxfFÚn] ;f6\g] zAbx¿ M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-u_ …s;/LÚn] ;f6\g] zAbx¿ M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-3_ …lsgÚn] ;f6\g] zAbx¿ M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
@= …slxn]Ú, …sxfFÚ, …s;/LÚ / …lsgÚ n] ;f6\g] zAbx¿nfO{ lqmofljz]if0f elgG5 .
tnsf lqmofljz]if0fnfO{ tflnsfdf ldNg] u/L e/ M
ef]ln, ;'6'Ss, dfly, To;}, kfl/, 8'Ng, ;':t/L, cf3f}F,
;/f;/, e/], ptf, ldnfpg, k5fl8, w'?w'?, cfhsn, Joy}}{
…slxn]Ú n] ;f6\g] …sxfFÚn] ;f6\g] …s;/LÚn] ;f6\g] …lsgÚn] ;f6\g]
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
#= tnsf gfdof]uLx¿ k|of]u u/L PsPs cf]6f jfSo agfpm M
;Fu, ;Dd, lagf, lt/, k6\l6, cg';f/, em}F, cl3
j}v/L sIff & 26
$= lbOPsf ;+of]hs /fvL tnsf jfSox¿ hf]8]/ Pp6} jfSo agfpm M
-s_ ltdL :s'n uof} . ltdL v]Ng yfNof} . -/_
ltdL :s'n uof} / v]Ng yfNof} .
-v_ efO ahf/ uof] . efOn] ;fdfg lsg]g . -t/_
-u_ ltdL sdhf]/ 5f} . ltdL cfFl6nf] 5f} . -tfklg_
-3_ /fd l/;fof] . xl/ l/;fof] . -klg ==== klg_
-ª_ /l:dtf :s'n cfOg . /l:dtf la/fdL lyO{ . -lsgeg]_
%= tnsf ;+of]hs /fvL jfSo agfpm M
clg, cyjf, To;y{, g === g
^= vfnL 7fpFdf ldNg] lj:doflbaf]ws zAb /fv M
-s_ ÒÒÒÒÒÒ sqf] 7'nf] sldnf † y'Ss †
-v_ ÒÒÒÒÒÒ slt lr;f] kfgL . cAa'O †
-u_ ÒÒÒÒÒÒ s:tf] kmf]xf]/ sf]7f . x/]lzj †
-3_ ÒÒÒÒÒÒ s] ;'Gg'k¥of] o:tf] < cfR5' †
-ª_ ÒÒÒÒÒÒ 8f8'df kfgL ttfP/ 8'ladg{' lg † 5\of †
&= ldNg] lgkft e/L tnsf] kf7 k"/f u/ M
ltdL ÒÒÒÒÒ lgs} l/;fxf /x]5f} . d t ltd|f] l/; b]v]/ 8/fPF ÒÒÒ . ÒÒÒÒ ca
sfd laufg{] /x]5f} eGg] s'/f dfq ;f]lr/x]F . wGg † s]xL ePg . ltdLnfO{ b]v]/
pgLx¿ ÒÒÒÒÒ xlRsP . ca ltdLn] ;fdfg gnfg] eof} eg]/ pgLx¿ 8/fP
ÒÒÒÒÒ . ltdLn] ;fdfg gNofPsf] eP s] x'GYof] xf]nf ÒÒÒÒÒ <
-kf], lg, t, /] , nf}, xF_
*= tnsf zAbx¿nfO{ cy{ v'Ng] u/L jfSodf k|of]u u/ M
-s_ l5l5 † -r_ g}
-v_ cfxf † -5_ c/]
-u_ /fd/fd † -h_ Sof/]
-3_ wt\ † -em_ nf
-ª_ :ofaf; † -`_ xf}
27 j}v/L sIff &
;d"xdf efiff
!= tnsf j:t'x¿sf] cfljisf/s sf] x'g\ < sIffdf 5nkmn u/L ltgsf cfljisf/s
gfd / ;Dej eP cfljisf/ ePsf] ldlt klg n]v M
cfljisf/ cfljisf/s ldlt
xjfO{hxfh
6]lnkmf]g
/]l8of]
lah'nL
sf/
/]n
On]lS6«s cfO/g
6]lnlehg
;]ˆ6L lkg -lkg l;of]_
j}v/L sIff & 28
@= kfFrkfFr hgfsf] ;d"x ag . ca x/]s ;d"xn] tnsf dWo] s'g} Ps j:t'sf af/]df
5nkmn u/ . 5nkmn lgDgfg';f/sf] s'/fdfly s]lGb|t eP/ u/ . cGTodf x/]s
;d"xaf6 Ps hgfn] cfºgf] ;d"xdf p7]sf] s'/f sIffdf ;'gfpm M
5nkmnsf If]qx¿
cfljisf/s
cfljisf/ ePsf] ldlt
kmfObf / k|of]u
29 j}v/L sIff &
l;h{gf÷n3' kl/of]hgf
!= ltd|f] ufpF 6f]ndf k|of]u x'g] s'g} ;ft cf]6f k/Dk/fut k|ljlwx¿sf] gfd n]v . tL
k|ljlwx¿ s'g sfdsf nflu k|of]u ul/G5g\ < Tof] klg n]v M
qm=;= gfd k|of]u
!=
@=
#=
$=
%=
^=
&=
@= ltdLnfO{ ;aeGbf dxŒjk"0f{ nfUg] s'g} Ps j}1flgs cfljisf/sf af/]df !%)
zAbdf j0f{g u/ . ltd|f] j0f{gnfO{ lgDgfg';f/sf] cg'R5]bdf ;ª\ul7t u/ M
klxnf] cg'R5]b M cfljisf/sf] kl/ro, cfljisf/s, ldlt cflb
bf];|f] cg'R5]b M k|of]u If]q÷pkof]lutf÷k|sf/ cflb
clGtd cg'R5]b M nfe -/ xflg;d]t_ / ltdLnfO{ dxŒjk"0f{ nfUg] sf/0f
j}v/L sIff & 30
kf7– #
gfd
31 j}v/L sIff &
k"j{k7g
õ hf]8f ldnfpm M
w"t{tfsf] k|tLs
zflGtsf] k|tLs
zf;ssf] k|tLs
kljqtf / ;f]emf]kgsf] k|tLs
k|]dsf] k|tLs
hflg/fVg'kg]{ s]xL zAbfy{x¿
;xkf7L – Pp6} sIffdf ;Fu;Fu} k9\g]
hgzlSt – hgtfdf x'g] an, a'l4 cflbsf] tfut
k|d'v – d'VoÙ xflsd
lgofNg' – l7sa]l7s 5'6\ofpg', s]nfpg'
sb/ – cfb/Ù ;Ddfg
;fwf/0f – ;fdfGoÙ dfd'nL
ljefu – kmfF6Ù zfvf
cSsgaSs x'g' – s]xL af]Ng, eGg g;Sg] x'g'Ù csdlsg'
clk|o d'b|f – g/fd|f] cg'xf/
j}v/L sIff & 32
;'gfO / af]nfO
!= #= ;'g / tnsf] egfO s;sf] xf] < atfpm M
-s_ sfGhLxfp;leq y'g]/ b'O{ d'7f k/fndf afFr eG5 – cfhsf] :jtGqtflk|o
dfG5] . ÒÒÒÒÒÒÒ
-v_ hldgsf] jf:tljs hf]tfxf dnfO{ d'vdf k]?ª\uf] afFlwlbG5–cfhsf]
;dfhjfbL dfG5] . ÒÒÒÒÒÒÒ
-u_ cflv/df ltdLx¿sf] ;d:of s] xf] < ÒÒÒÒÒÒÒ
-3_ xfdL ljZjsf ;d:t jfg/hflt 3/af/xLg 5f}F . ÒÒÒÒÒÒÒ
-ª_ tkfO{F kz'sf klt eP/ klg xfdL kz'x¿dfly s'g} jf:tf
ul/lbg'ePg . ÒÒÒÒÒÒÒ
@= #= ;'g]/ l7sa]l7s 5'6\ofpm M
-s_ Ps lbg laxfg} dfG5]n] kz'kltsf] blSvg 9f]sf 9s9sfof] . ÒÒÒÒÒÒÒ
-v_ dfG5]x¿ dflQP t/ kz'x¿ cflQP . ÒÒÒÒÒÒÒ
-u_ kz'klt kz'x¿sf] /ª\ug9ª\usf] srsrn] emls{P . ÒÒÒÒÒÒÒ
-3_ Eofu'tf] pk|m]/ kz'kltsf cufl8 k'Uof] . ÒÒÒÒÒÒÒ
-ª_ ;fF9]sf cg';f/ ;fF9]x¿ sfGhLxfp;leq y'lgPsf 5g\ . ÒÒÒÒÒÒÒ
#= ltdLnfO{ dg kg{] r'6\lsnf sIffdf ;fyLx¿nfO{ ;'gfpm .
33 j}v/L sIff &
k9fO
gfd
– rfª a]O{
d]/f] Pp6f k'/fgf ;xkf7L s'g} ;x/sf] hgzlSt ljefudf k|d'v 5g\ . xfdL b'O{lar e]6
gePsf] b; jif{ eO;Sof] . xfn} d cfˆgf] sfdsf] nflu o; ;x/df cfPsf] lyPF /
5f]6f] ;do ldnfP/ d pgnfO{ e]6\g uPF .
d]/f ;xkf7Lsf] 3/ t];|f] tnfdf lyof] . d}n] v';Lsf ;fy pgsf] 3/sf] 9f]sf 9s9sfPF .
æsf] xf] <Æ leqaf6 Pp6f ;fgf] aRrfsf] cfjfh cfof] . p;sf] 6fpsf] klg cfwf dfq
v'n]sf] 9f]sfaf6 aflx/ lg:Sof] .
æxflsd rfªsf] 3/ oxL xf] <Æ d}n] xfF;]/ ;f]w]F .
To; s]6fn] d]/f] z/L/sf] dflyb]lv tn;Dd lgofNof] clg æyfxf 5}gÆ eGb} p;n]
9f]sf aGb u¥of] .
d cSsgaSs ePF, d t ev{/ xfF:b} u/]sf] d'v klg aGb ug{ la;{]5' .
æs:tf] vfnsf] s]6f] †Æ d}n] dgdg}
eg]F .
d}n] cfzf lnP/ kNnf] 3/sf]
9f]sf 9s9sfPF .
æs[kof, xflsd rfª Tof] csf{]
sf]7fdf a:g'x'G5 <Æ d}n] ;f]w]F .
æcF .Æ olt eg]/ Tof] 9f]sf klg
hf]8;Fu aGb ul/of] .
ca d ;fFRr} cndNndf k/]F .
oxfFsf dflg;x¿n] kfx'gfnfO{ lsg
o:tf] Jojxf/ u/]sf x'g\ <
Ps l5gkl5 d}n] km]l/ d]/f
;xkf7Lsf] 3/sf] 9f]sf hf]8;Fu
9s9sfPF / 7'nf] :j/n] s/fPF .
j}v/L sIff & 34
ærfª kfpl5g 3/df 5g\ <Æ
æsfsf † d]/f a'af 3/df x'g'x'Gg . tkfO{F leq a:g'xf];\ .Æ
ca To; s]6fsf] cg'xf/df klxnfsf] h:tf] clk|o d'b|f lyPg .
pm clncln xFl;nf] klg b]lvGYof] . p;sf] pd]/ cf7gf} jif{ xf]nf . pm clncln
df]6f], xfF:bfv]l/ dfof nfUbf]h:tf] lyof] .
d a}7sdf uP/ Pp6f ;f]kmfdf a;]F .
æd ltd|f a'afsf] k'/fgf] ;xkf7L x'F . SofDk;df 5Fbf xfdL b'O{ Psbd} ldNg] ;fyL lyof}F .
cfh d pgnfO{ e]6\g dfq cfPsf] x'F .Æ
d}n] oL s'/f ubf{ Pp6f On]lS6«s 38L ePsf] snd klg p;nfO{ lbPF . pm Psbd v';L
eof] . p;sf 7'nf–7'nf cfFvfdf k|sfz klg emlNsof] .
æa'af Ps l5gkl5 cfpg'x'G5 . tkfO{F oxfF a:b} ug{'xf];\ . d tkfO{FnfO{ lrof NofOlbG5'
x} †Æ
d}n] p;nfO{ ;dft]/ lh:SofPF – æltdL ca dnfO{ /fd|f] Jojxf/ ug{ yfNof}, ev{/ d}n]
9f]sf 9s9sfpFbf ltdLn] dnfO{ lsg leq k:g lbPgf} <Æ
35 j}v/L sIff &
ætkfO{Fn] a'afnfO{ …xflsdÚ eGg'ePsf] x'gfn] .Æ
æxf] / < ltd|f] a'af hgzlSt ljefusf xflsd xf]Ogg\ / <Æ
æxf] t/, t/ a'afn] klxn] dnfO{ s] eGg'ePsf] lyof] eg] …xflsdÚ eGg]x¿nfO{ d}n]
s]xL klg geGg"Ù t/ ;f]em} pxfFsf] gfd af]nfpg]x¿nfO{ rflxF 3/leq a;fpg" .Æ
dnfO{ leqL dgb]lv g} d]/f ;xkf7LnfO{ sb/ ug{ dg nfUof] . pgL 7'nf dfG5] eP/
klg ;fwf/0fh:tf /x]5g\ .
æTo;f] eP ltd|f a'afn] cfkm"nfO{ …xflsdÚ eg]sf] dg k/fpFb}gg\ t <Æ
æxf], pxfF eGg'x'G5 – …xflsdÚ eGg]x¿ kSs} pxfF;Fu s]xL dfUg cfpg] tNnf] :t/sf
dflg; x'g\Ù t/ pxfFsf] gfd ;f]em} af]nfpg]x¿ rflxF pxfFeGbf dflysf dflg; x'g\ .Æ
dnfO{ lg/fzfn] 5f]of] . d]/f] /fd|f] d'8 t'?Gt} lalu|xfNof] .
To; s]6fn] km]l/ eGof] – æt/ d]/L cfdfn] klg dnfO{ l;sfpg'ePsf] 5 – h'g dfG5]sf]
xftdf pkxf/ x'G5, To;n] h'g;'s} ;Daf]wg u/] klg To;nfO{ leq k:g lbg'x'G5 .Æ
;fef/ M ;'n]vs
-lrlgofF n3' syfsf] ;Fufnf]_
j}v/L sIff & 36
k9fO
!= tnsf zAbx¿ k|:6;Fu k9 M
hgzlSt k|d'v cSsgaSs cndNn clk|o d'b|f
SofDk; On]lS6«s emlNsof] lh:SofPF Jojxf/ :t/
lalu|xfNof] ;Daf]wg leq lbg'x'G5 ;xkf7L k|sfz
@= dflysf] kf7 dgdg} k9 .
#= l7sa]l7s 5'6\ofpm M
-s_ o; syfdf n]vs rfª a]O{ x'g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-v_ …dÚ kfq hgzlSt ljefusf xflsd x'g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-u_ rfª kfpl5g s'g} ;x/sf] hgzlSt ljefusf k|d'v x'g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-3_ s]6f] b;P3f/ jif{hltsf] lyof] . ÒÒÒÒÒÒ
-ª_ rfª kfpl5gn] cfkm"nfO{ gfd}n] af]nfpg]nfO{ dfq leq k;fpg' eg]sf]
lyof] . ÒÒÒÒÒÒ
-r_ s]6fsL cfdfn] xftdf pkxf/ lnP/ cfpg]nfO{ 3/leq gk;fpg' eg]sL /lx5g\ .
ÒÒÒÒÒÒ
$= tnsf egfOx¿ s;sf x'g\ < lrg / n]v M
-s_ sfsf † d]/f a'af 3/df x'g'x'Gg . ÒÒÒÒÒÒ
-v_ h'g dfG5]sf xftdf pkxf/ x'G5, To;n] h'g;'s} ;Daf]wg u/] klg To;nfO{ leq
k:g lbg" . ÒÒÒÒÒÒ
-u_ d ltd|f a'afsf] ;xkf7L x'F . ÒÒÒÒÒÒ
-3_ a'af Ps l5gkl5 cfpg'x'G5 . ÒÒÒÒÒÒ
-ª_ To;f] eP ltd|f a'afn] cfkm"nfO{ xflsd eg]sf] dg k/fpFb}gg\ t < ÒÒÒÒÒÒ
%= syfsf cfwf/df tnsf jfSox¿nfO{ != @= # === sf] qmddf /fv M
- _ s]6fn] xflsd eg]/ af]nfpg]x¿ s]xL dfUg cfpg] tNnf] :t/sf dflg; / gfd}n]
af]nfpg]x¿ rflxF pxfFeGbf dflyNnf] :t/sf x'g\ eg]/ a'afn] eg]sf] s'/f ;'gfpg',
- _ pgn] xflsd ;fyLsf] 3/sf] 9f]sf 9S9SofpFb} xflsd rfªsf] 3/ oxL xf] eg]/ ;f]Wg',
- _ s]6fn] cfˆgf] a'afn] cfkm"nfO{ xflsd eGg]x¿nfO{ 3/df gk;fpg" t/ gfd}n]
af]nfpg]nfO{ k:g' lbg" eg]sf] s'/f ;'gfpg',
- _ Pp6f ;fgf] s]6fn] 9f]sf cfwf vf]n]/ …yfxf 5}gÚ eg]/ 9f]sf aGb ug{',
- _ o;k6s s]6fn] k"/} 9f]sf vf]n]/ pgnfO{ 3/leq k;fpg',
- _ Ps hgf JolSt hgzlSt ljefudf xflsd ePsf] cfˆgf] k'/fgf] ;fyLnfO{ e]6\g hfg',
- _ pgL cfºgf] ;fyL 7'nf dfG5] eP/ klg ;fwf/0fh:tf /x]5g\ eg]/ dVv kb{} s]6fnfO{
p;sf afa'n] xflsd eg]/ af]nfPsf] dg k/fpFb}gg\ t eg]/ ;f]Wg',
- _ Ps l5gkl5 To; dfG5]n] 7'nf] :j/n] rfª kfpl5g 3/}df 5g\ eg]/ s/fpg',
- _ pgL s]6fsf] Jojxf/b]lv 5Ss kb{} s]6fnfO{ To:tf] Jojxf/sf] sf/0f ;f]Wg',
37 j}v/L sIff &
n]vfO
!= kf7af6 lgDgfg';f/ rf/rf/ cf]6f zAb n]v M
cfwf cIf/ nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
rGb|laGb' nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
/]km nfu]sf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
…/Ú ;Fu hf]l8Psf M ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
@= Ps jfSodf pQ/ n]v M
-s_ …dÚ kfqn] cfˆgf k'/fgf ;xkf7LnfO{ ge]6]sf] slt jif{ ePsf] lyof] <
-v_ s]6fn] klxn] …dÚ kfqnfO{ s:tf] Jojxf/ u¥of] <
-u_ …dÚ kfq lsg cndNndf k¥of] <
-3_ s]6f] s'g pd]/sf] lyof] xf]nf <
-ª_ s]6fn] lsg 9f]sf gvf]n]sf] /x]5 <
-r_ …dÚ kfqnfO{ cfˆgf ;xkf7LnfO{ lsg sb/ ug{ dg nfUof] <
-5_ s]6fsf cg';f/ …xflsdÚ eGg]x¿ s:tf dfG5] /x]5g\ <
-h_ cGTodf d kfqsf] d'8 lsg lalu|xfNof] <
#= rf/kfFr jfSodf pQ/ n]v M
-s_ s]6fn] klxn] lsg 9f]sf vf]n]g t/ kl5 lsg vf]Nof] <
-v_ kNnf] 3/sf] 9f]sf klg lsg hf]8;Fu aGb ul/Psf] xf]nf <
-u_ …dÚ kfq 3/leq k;]kl5 s]6f;Fu s]s:tf s'/f eP <
-3_ rfª kfpl5g s:tf] dfG5] /x]5 < syfsf cfwf/df n]v .
$= kf7af6 tnsf zAb k|of]u ePsf PsPs cf]6f jfSo n]v M
;Dd M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
t M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
;Fu M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
x} M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
t/ M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
h:tf M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
%= tnsf lrq x]/L pgLx¿lar s]s:tf s'/f eP xf]nfg\ < cg'dfg u/L b'O{ hgflar ePsf] 5f]6f]
s'/fsfgL -;+jfb_ agfpm M
;fgL s]6L M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
7'nf] dfG5] M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
;fgL s]6L M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
7'nf] dfG5] M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
;fgL s]6L M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
7'nf] dfG5] M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
;fgL s]6L M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
j}v/L sIff & 38
zAbe08f/
!= tn cy{ lbOPsf 5g\ . cy{;Fu ldNg] zAb 5fg]/ n]v M
ÒÒÒÒÒÒÒÒ – ;DdfgÙ cfb/
ljefu
ÒÒÒÒÒÒÒÒ – g/fd|f]Ù Kof/f] gePsf]
clk|o
ÒÒÒÒÒÒÒÒ – hgtfdf x'g] an, a'l4 cflbsf] tfut ;xkf7L
ÒÒÒÒÒÒÒÒ – l7s a]l7s 5'6\ofpg'Ù s]nfpg' hgzlSt
ÒÒÒÒÒÒÒÒ – d'VoÙ xflsd k|d'v
lgofNg'
ÒÒÒÒÒÒÒÒ – kmfF6Ù zfvf
sb/
ÒÒÒÒÒÒÒÒ – Pp6} sIffdf ;Fu;Fu} k9\g] ;fyL
cSsgaSs x'g'
ÒÒÒÒÒÒÒÒ – s]xL af]Ng g;Sg] x'g'Ù csdlsg'
@= tnsf zAbsf] pN6f] cy{ lbg] zAb kf7af6 vf]h]/ n]v M
gofF ÒÒÒÒÒÒ ufpF ÒÒÒÒÒÒ
aflx/ ÒÒÒÒÒÒ ldq ÒÒÒÒÒÒ
lg/fzf ÒÒÒÒÒÒ v'Nnf ÒÒÒÒÒÒ
lk|o ÒÒÒÒÒÒ cf]Nnf] ÒÒÒÒÒÒ
b'MvL ÒÒÒÒÒÒ tn ÒÒÒÒÒÒ
#= tnsf cg's/0ffTds zAb / lqmofd"nsf] hf]8f ldnfpm M
cSsgaSs plk|mg'
9s9s a:g'
km'Q af]Ng'
ykSs x'g'
KjfSs kg{'
cndNn 9f]sf 9s9sfpg'
$= tnsf cg's/0ffTds zAb k|of]u u/L jfSo agfpm M
d';'Ss, e'/{, 9\ofDd, etetL, w'?w'?
39 j}v/L sIff &
Jofs/0f
!= tnsf lqmofkbnfO{ pbfx/0fdf lbPh:t} u/L cf1fy{df abn M
a;\ – a:g" k9\ – ÒÒÒÒÒÒ
n]v\ – ÒÒÒÒÒÒ a;fp – ÒÒÒÒÒÒ
k9fp – ÒÒÒÒÒÒ n]vfp – ÒÒÒÒÒÒ
8'nfp – ÒÒÒÒÒÒ vf – ÒÒÒÒÒÒ
@= tnsf jfSonfO{ pbfx/0fdf lbPh:t} u/L cf1fy{df abn M
-s_ ltdLn] efOnfO{ a;fpg" . -a;fp_
-v_ ltdLn] ;fyLnfO{ ÒÒÒÒÒÒ . -k9fp_
-u_ ltdLn] ;fyLx¿nfO{ ÒÒÒÒÒÒ . -8'nfp_
-3_ ltdLn] ko{6snfO{ ÒÒÒÒÒÒ . -3'dfp_
-ª_ ltdLn] bz{snfO{ ÒÒÒÒÒÒ . -xF;fp_
-r_ ltdLn] ljBfyL{nfO{ u[xsfo{ ÒÒÒÒÒÒ . -u/fp_
#= tnsf jfSonfO{ sf]i7ssf ;xfotfn] cf1fy{df abn M
-s_ ltdL 3/ hfpm . -hf_
-v_ tF /fd|/L ÒÒÒÒÒÒ . -k9\_
-u_ ltdL vfhf ÒÒÒÒÒÒ . -vf_
-3_ tF oxfF ÒÒÒÒÒÒ . -a;\_
-ª_ ltdL sljtf ÒÒÒÒÒÒ . -n]v\_
-r_ ltdLx¿ 3/ ÒÒÒÒÒÒ . -cfp_
$= tnsf jfSonfO{ pbfx/0fdf lbPh:t} ;Defjgfy{df abn M
-s_ pm 3/ hfG5 . pm 3/ hfnf .
-v_ ;fyLx¿ 3/ cfpF5g\ . ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-u_ To;n] w]/} k9\5 . ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-3_ pgLx¿ w]/} k9\5g\ . ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-ª_ cfh 3fd nfU5 . ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
-r_ xfdL syf n]V5f}F . ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
j}v/L sIff & 40
%= zAb hf]8]/ gofF zAb lgdf{0f u/ M
;x ± kf7L Ö ;xkf7L ;x ± of]uL Ö ÒÒÒÒÒÒ
;x ± ;lrj Ö ÒÒÒÒÒÒ ;x ± sdL{ Ö ÒÒÒÒÒÒ
;x ± ofqL Ö ÒÒÒÒÒÒ ;x ± efj Ö ÒÒÒÒÒÒ
;x ± dfuL{ Ö ÒÒÒÒÒÒ ;x ± wdL{ Ö ÒÒÒÒÒÒ
^= tnsf zAb / k|Too hf]8]/ gofF zAb agfpm M
/; ± Onf] Ö /l;nf] xfF; ± Onf] Ö ÒÒÒÒÒÒ
s; ± Onf] Ö ÒÒÒÒÒÒ dn ± Onf] Ö ÒÒÒÒÒÒ
u'g ± Onf] Ö ÒÒÒÒÒÒ g'g ± Onf] Ö ÒÒÒÒÒÒ
b'w ± Onf] Ö ÒÒÒÒÒÒ ;'/ ± Onf] Ö ÒÒÒÒÒÒ
&= tnsf pk;u{ / zAb hf]8]/ gofF zAb agfpm M
k| ± d'v Ö ÒÒÒÒÒÒ lj ± efu Ö ÒÒÒÒÒÒ
lg/\ ± cfzf Ö ÒÒÒÒÒÒ c ± lk|o Ö ÒÒÒÒÒÒ
k| ± of]u Ö ÒÒÒÒÒÒ pk ± xf/ Ö ÒÒÒÒÒÒ
;' ± sd{ Ö ÒÒÒÒÒÒ c ± sfn Ö ÒÒÒÒÒÒ
*= tnsf zAb bf]xf]¥ofP/ gofF zAb agfpm M
cfˆgf] ± cfˆgf] Ö cfcfˆgf] cfˆgf]cfˆgf]
7'nf ± 7'nf Ö ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
;fgf ± ;fgf Ö ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
s;sf] ± s;sf] Ö ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
h;sf] ± h;sf] Ö ÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒ
41 j}v/L sIff &
;d"xdf efiff
!= ltd|f ;ft hgf ;fyLx¿nfO{ ;f]wL pgLx¿sf] hGdldlt, hGd :yfg / gfdsf]
cy{÷gfd /xgfsf] sf/0f n]v M
qm=;= ;fyLsf] gfd hGdldlt hGd:yfg gfdsf] cy{÷gfd /xgfsf] sf/0f
!=
@=
#=
$=
%=
^=
&=
@= b'O{b'O{ hgf ldnL tnsf] sf]7]kb e/ M
7f8f] ! ^
!= d'Vo -#_
@= ;dfrf/ -#_ & ( % !)
#= tlGsg] j:t' -#_ @ !$ !& !!
%= ;f]emf] -@_
*= hftleqsf] Ps klxrfg -@_ !#
!)= nf]e ug]{ -@_
!!= kfFr kf08jdWo] Pssf] gfd -$_ # !% *
!@= gjLg -@_
!#= p8\g] ofg -#_ !^ !@
!$= Ps lsl;dsf] kmn -#_ $
!&= rfdn aG5 -@_
t];f]{ &= tn -@_
!= pHofnf] -#_ (= /;}/; ePsf] -#_
@= c;nsf] pN6f] -#_ !%= k'/fgf] oftfoftsf] ;fwg -@_
$= Ps k|sf/sf] /l;nf] ld7fO{ -$_ !^= kftsf] yfn -#_
^= lzjsf] csf]{ gfd -#_
j}v/L sIff & 42
l;h{gf÷n3' kl/of]hgf
!= tnsf sf]7fdf pko'St tl:a/ 6fF; / ldNg] ;"rgfx¿ e/ M
gfd M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
hGdldlt M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
a'afsf] kf;kf]6{
;fOhsf] kmf]6f] hGd:yfg M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
lzIff M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
k];f M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
gfd M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
cfdfsf] hGdldlt M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
kf;kf]6{ hGd:yfg M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
;fOhsf] kmf]6f] lzIff M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
k];f M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
gfd M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ltd|f] kf;kf]6{ hGdldlt M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
;fOhsf] kmf]6f] hGd:yfg M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ljBfno M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
dg kg]{ v]n M ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
@= dflysf ;"rgfsf cfwf/df a'af, cfdf / ltd|f] af/]df PsPs cg'R5]b n]v .
#= ltdLnfO{ /fd|f] nfUg] r'6\lsnf tnsf] vfnL 7fpFdf n]v M
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
43 j}v/L sIff &
kf7– $
;fyLnfO{ lr7L
j}v/L sIff & 44
k"j{k7g
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ ÒÒÒÒÒÒÒÒÒ
õ dflysf j:t'x¿sf] gfd n]v . logLx¿lar s] ;dfgtf 5 <
hflg/fVg'kg]{ s]xL zAbfy{x¿
x/kn – x/]s knÙ x/]s ;do
Gof;|f] – cfˆgf] lxt}ifL gx'Fbf x'g] lvGgtf
j0f{g – JofVof
hfb'u/L – cfZro{hgsÙ hfb'doL
nuftf/ – lg/Gt/Ù Pskl5 csf{]
z'elrGts – /fd|f] ;f]Rg]Ù c;n xf];\ eGg] 7fGg]
t'ngLo – t'ngf ul/g]
z}lIfs of]Uotf – k9]/ k|fKt u/]sf] :yfg
cj;/ – df}sf
jl~rt – 7luPsf]Ù kl5 kfl/Psf]
lxt}ifL – lxQlrQ ldNg]Ù sNof0f rfxg]
k|]ifs – k7fpg]
k|fks – kfpg]
45 j}v/L sIff &
;'gfO / af]nfO
!= $ ;'g / l7sa]l7s 5'6\ofpm M
-s_ of] lr7L sf}zn6f/, eStk'/af6 n]lvPsf] xf] . ÒÒÒÒÒÒ
-v_ of] lr7Ldf n]vsn] lbbLn] ksfpg'ePsf] ;]n/f]6L vfg gkfPsf] s'/f 5 .
ÒÒÒÒÒÒ
-u_ n]vsnfO{ y?gL lbbLn] ksfpg'ePsf] eSsfsf] ofb cfPsf] 5 .
ÒÒÒÒÒÒ
-3_ n]vsn] lr7Ldf Onfdsf] lrofaufgsf] s'/f u/]sf 5g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-ª_ n]vsn] dflxnf dfdfnfO{ cfˆgf] ;nfd ;'gfOlbg eg]sf 5g\ . ÒÒÒÒÒÒ
-r_ n]vsn] latf{df]8sf l/S;fjfnf bfOnfO{ gd:t] ;'gfOlbg eg]sf 5g\ .
ÒÒÒÒÒÒ
@= $ ;'g]/ l7s pQ/ b]pm M
-s_ n]vs lsg dfO{a]gL d]nf hfg g;s]sf x'g\ <
-v_ n]vsn] efOnfO{ s] vf]lhx]g{" eg]sf 5g\ <
-u_ n]vsn] s;;Fu, sxfF / s;/L km'6an v]Ng gkfPsf] s'/f u/]sf 5g\ <
-3_ n]vsn] s;s;nfO{ cfkm" l56\6} emfkf cfpg] s'/f ;'gfOlbg efOnfO{
cx|fPsf 5g\ <
-ª_ of] lr7L s'g ldltdf s;n] n]v]sf x'g\ <
#= ltdLn] kl5Nnf] ;do e|d0f u/]sf gofFgofF 7fpF jf s'g} d]nf, tLy{sf af/]df
;fyLx¿nfO{ ;'gfpm .
$= afNosfndf hfgLhfgL y'k|} uNtL / abdf;Lx¿ ul/G5g\ . ltd|f] hLjgdf klg o:tf
y'k|} uNtL jf abdf;L eP xf]nfg\ . ltdLn] u/]sf] s'g} Pp6f uNtL jf abdf;Lsf
af/]df sIffdf ;fyLx¿nfO{ ;'gfpm .
j}v/L sIff & 46
k9fO
;fyLnfO{ lr7L
ldlt @)&$÷#÷@*
;LtfkfOnf, sf7df8f}+
Kof/f] ;fyL k|sfz
x/kn ;Demgf †
cf/fd /xL cf/fdsf] sfdgf ub{5' .
sIff ^ pQL0f{ u/]kl5 d a'afcfdf;Fu
sf7df8f}F cfPF . To;kl5 eg] xfd|f] e]6
x'g ;s]sf] 5}g . o;f] Ps b'O{kN6
ltdLn] klg lr7L k7fof} . To;kl5
xfd|f] ;Dks{ lsg ePg < t/ k|sfz † dnfO{ eg] ltd|f] Gof;|f] Psbd} nfu]sf]
5 . w]/}k6s ;kgLdf klg d}n] ltdLnfO{ b]v]sf] 5' .
k|sfz † cl:t ltd|f sfsf sf7df8f}F cfpFbf pxfF;Fu d]/f] e]6 ePsf] lyof] . d}n]
ltdL / ltd|f] kl/jf/sf] ;Dk"0f{ xfnva/ pxfFaf6 g} yfxf kfPF .
;j{k|yd t ltdL ;f]/ jif{d'lg -cG8/ l;S;l6g_sf] /fli6«o km'6an l6ddf
5flgP5f} . o; va/n] dnfO{ olt v';L t'Nofof] ls j0f{g u/]/ ;fWo 5}g .
ltd|f] v]ndf hfb'u/L lyof] . ltd|f] nuftf/sf] k|of; clxn] cfP/ ;kmn eof] .
o; va/n] s'g rflxF z'elrGts v';L x'Fb}g / †
47 j}v/L sIff &
csf{] s'/fn] eg] d Tolts} b'MvL klg ePF . clxn] ltdL k9\g dg ub{}gf} /] .
ljBfno klg hfFb}gf} /] . ca d km'6an v]n]/} hLjg latfpF5' eGb} k9fOlt/sf
s'/} ug{ rfxFb}gf} /] . olb of] s'/f ;fFrf] xf] eg] k|sfz, ltdL unt ub{} 5f} .
cfhsf] o'udf k9fO;Fu s'g} s'/f t'ngLo g} x'Fb}gg\ . ltdL /fd|f] v]N5f} . of]
ltd|f] Pp6f l;k xf] . x]/, cf}krfl/s lzIff x/]s 7fpFdf rflxG5 . v]n]/ ltdL hlt
dfly k'u t/ ltd|f] z}lIfs of]Uotf 5}g eg] x/]s If0f kl5 k5f{} . sltko b]zdf
t Pp6f lglZrt z}lIfs of]Uotf gePsf dfG5]nfO{ v]ndf k|j]z klg lbOFb}g
lsgls ToxfF x/]s sfds'/f ug{ gk9]sf dfG5]n] ;Sb} ;Sb}gg\ .
k|sfz † ltdL v]n . gv]n eg]sf] xf]Og . d]/f] egfO ltdLn] v]nsf ;fy;fy
k9fOnfO{ klg cufl8 a9fpg'k5{ eGg] dfq xf] . o;n] ltdLnfO{ cufl8 a9\gdf
cem Pp6f cfwf/ k|bfg ub{5 . cfhef]ln t v]ns'bnfO{ ;Ddfg ub{} ljleGg
;ª\3;+:yfn] v]nf8LnfO{ /fd|f] 7fpFdf hflu/ klg lbg] u/]sf] 5 . ;/sf/n] ;d]t
o; ljifodf /fd|f] ;f]r agfPsf] 5 . olb ltdLn] k9]gf} eg] kl5 v]ns'bsf
;fydf k|fKt x'g] o:tf cj;/af6 jl~rt x'g]5f} .
k|sfz † ltd|f] lxt}ifL ldq x'F . d t ltd|} enf] g} rfxG5' . of] kq kfPkl5 ltdLn]
dnfO{ kq n]Vg]5f} / k9fOsf ljifodf k'glj{rf/ ug{]5f} eGg] cfz}cfzdf kqaf6
labf rfxG5' .
ltd|f] lxt}ifL ldq
uf]ljGb lg/f}nf vfdsf] gd'gf
k|fks
k|]ifs k|sfz >]i7
uf}ljGb lg/f}nf sdn ufpFkflnsf–$, s]vf{
;LtfkfOnf, sf7df8f}F, emfkf
kf]:6 aS; g+= (!@
j}v/L sIff & 48
k9fO
!= tnsf zAbx¿ z'4;Fu pRrf/0f u/ M
;Dks{ Gof;|f] ;Dk"0f{ ;j{k|yd cG8/ l;S;l6g
/fli6«o ;fWo z'elrGts of]Uotf k|j]z
ljleGg ;ª\3;+:yf lxt}ifL k'glj{rf/ jl~rt
@= l7sa]l7s 5'6\ofpm M
-s_ of] lr7L @* dª\l;/, @)&$ df n]lvPsf] xf] . ÒÒÒÒÒÒ
-v_ of] lr7L k|sfz eGg] JolStn] n]v]sf] xf] . ÒÒÒÒÒÒ
-u_ k|sfz ;f]/ jif{d'lgsf] /fli6«o km'6an l6ddf 5flgPsf] /x]5 . ÒÒÒÒÒÒ
-3_ k|sfznfO{ km'6an v]Ng dg kb{}g . ÒÒÒÒÒÒ
-ª_ of] lr7L s]vf{, sdn ufpFkflnsf–#,emfkfaf6 n]lvPsf] xf] . ÒÒÒÒÒÒ
#= Ps jfSodf pQ/ n]v M
-s_ of] lr7L sxfFaf6 n]lvPsf] xf] <
-v_ of] lr7L s;n] s;nfO{ n]v]sf] xf] <
-u_ uf]ljGbn] k|sfzsf] va/ s;/L yfxf kfPsf] /x]5 <
-3_ k|sfzn] lsg k9fOlt/ Wofg glbPsf] xf] <
-ª_ v]nf8Ln] k9]g eg] s]s:tf a]kmfObf x'G5g\ <
$= dflysf] lr7Ldf uf]ljGbn] k|sfznfO{ eGg vf]h]sf] s'/f s] xf] < ;f7L;Q/L zAbdf
j0f{g u/ .
%= JolStut lr7L n]Vbf Wofg lbg'kg{] s'/fx¿ k9 tyf JolStut lr7Lsf] 9fFrf x]/ .
To;kl5 k|sfzsf tkm{af6 uf]ljGbnfO{ n]lvg] Pp6f 5f]6f] lr7L n]v .
JolQmut lr7L n]Vbf Wofg lbg'kg]{ s'/fx¿
-s_ kfgfsf] b]a|]lt/ l;/fgdf kq n]vssf] 7]ufgf / ldlt pNn]v ug{]
-v_ 7]ufgf / ldlt n]lv;s]kl5 Ps kª\lSt 5f8]/ ;Daf]wg / ;Daf]wgd'lg
lzi6frf/ JoSt ug{]
-u_ lzi6frf/ JoSt ul/;s]kl5 Ps kª\lSt 5f]8]/ Ps jf ljleGg cg'R5]bdf
d'Vo ljifo n]vL ;dfks jfSo÷jfSof+z n]Vg]
-3_ To;kl5 Ps kª\lSt 5f]8]/ k|fks;Fusf] ;DaGw / cfˆgf] gfd n]Vg]
-ª_ vfd agfpFbf vfdsf] aflx/k6\\l6 b]a|]lt/ k7fpg]sf] gfd / bflxg]lt/ kfpg]
sf] gfd, gfdd'lg 7]ufgf n]Vg] . 7]ufgf pNn]v ubf{ gfdd'lg 6f]n÷ufpF, To;d'lg
uf=kf÷g=kf= j8f / To;d'lg lhNnf, lhNnfd'lg k|b]z n]Vg] .
49 j}v/L sIff &
JolStut lr7Lsf] 9fFrf
!= ldlt
7]ufgf
!= 7]ufgf
ldlt
@= ;Daf]wg
@= ;Daf]wg
lzi6frf/ lzi6frf/
#= s'zn sfdgf÷ljifo k|j]z
#= -s_ s'zn sfdgf / d"n s'/f
enfs';f/L÷ljifo k|j]z
6'ª\UofpgL
-v_ d"n s'/f $= k|fks;Fusf] ;DaGw
gfd
-u_ 6'ª\UofpgL
$= k|fks;Fusf] ;DaGw
gfd÷x:tfIf/
^= tnsf] lgj]bg k9 / pTt/ n]v M
ldlt M @)&$÷)#÷)$
>Ldfg\ k|wfgfWofks
efg' dfWoflds ljBfno
lzj;tfIfL–!, emfkf
ljifo M labfsf ;DaGwdf .
dxf]bo,
pko'{St ;DaGwdf d]/f] 3/df kl;{ ^ ut] z'qmaf/sf lbg s'n k"hfsf] cfof]hgf
ul/Psf] 5 . pSt s'n k"hfdf kl/jf/sf ;a} ;b:ox¿ /xg'kg{] ePsfn] pSt
lbg d ljBfnodf pkl:yt x'g c;dy{ /xg]5' . To;y{ pSt Ps lbgsf nflu
dnfO{ labf hgfOlbg'x'g >Ldfg\;dIf xflb{s cg'/f]w ub{5' .
lgj]bs
k|flKt a:g]t
sIff – &
j}v/L sIff & 50