แสงแห่งดาวฤกษ์-ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

. .

กจิ กรรมทีส่ อง คอื การจดั ทรปิ ไปเยอื นอนิ เดยี มมุ ไบ ถํา้ อชนั ตรา ถํา้ เอลโลรา ฯลฯ เพือ่ เตรยี ม
ความพร้อมก่อนไป คุณหญิงแดงหัวหน้าคณะได้ชวนคณะที่จะสัญจรไปซึ่งมีทั้งคณะนักศึกษา
วปรอ. ๔๐๑๐ และชาวคณะกระทรวงศึกษาธิการไปฟังบรรยายสรุปจากวิทยากรที่เชี่ยวชาญ
เรื่องอินเดีย และทดลองชิมอาหารอินเดีย ท่านผู้หญิงได้ไปร่วมฟังการบรรยายและร่วมรับประทาน
อาหารอินเดียด้วย แม้ว่าท่านจะไม่สามารถเดินทางไปอินเดียกับคณะได้ก็ตาม

กิจกรรมต่อ ๆ มา เมื่อชมรม วปรอ. ๔๐๑๐ กำ�หนดการสังสรรค์รุ่น ไม่ว่าจะเป็น
การสังสรรค์ที่เขาใหญ่หรือที่เชียงใหม่ จะมีการซักซ้อมการแสดงของนักศึกษาเพื่อแสดงในงาน
ท่านผู้หญิงได้เอื้อเฟื้อและอนุญาตให้ใช้บ้านพักยุกตะเสวีที่ถนนเพชรบุรีตัดใหม่เป็นสถานที่ฝึกซ้อม
ระหว่างการฝึกซ้อม ท่านผู้หญิงได้มาร่วมดูการฝึกซ้อมและให้กำ�ลังใจพวกเราจนการฝึกซ้อม
ผ่านไปด้วยดี นอกจากนั้นท่านยังกรุณาเลี้ยงอาหารและท่านนั่งรับประทานอาหารพร้อมพูดคุย
อย่างสนุกสนาน อบอุ่น จำ�ได้ดีว่า ท่านมีวลีเด็ด ๆ หรือหักมุมที่เรียกเสียงหัวเราะได้อย่างมาก
พวกเราบางคนยังตามมุกไม่ทันก็มี

กิจกรรมในชว่ งไวรสั โควดิ ระบาดครัง้ แรกทีเ่ มอื งอู่ฮั่น มณฑลหูเปย่ ประเทศจนี ประเทศไทย
ไดจ้ ดั การรณรงคใ์ หก้ �ำ ลงั ใจชาวอูฮ่ ัน่ กรรมการรุน่ จงึ ไดจ้ ดั กจิ กรรมใหก้ �ำ ลงั ใจชาวอูฮ่ ัน่ โดยมตี วั แทน
นักศึกษาถ่ายทำ�วีดิโอที่บ้านพักท่านผู้หญิงเพื่อส่งไปให้สถานทูตจีนในไทย ท่านผู้หญิงได้กรุณาร่วม
กิจกรรมนี้ด้วย ภาพที่น่ารักและประทับใจ คือ ตอนที่นักศึกษาร้องพร้อมกันว่า “อู่ฮั่น สู้สู้”
และแสดงภาษากายด้วยการกำ�มือยกขึ้นลง ดูแล้วมีพลังและสื่อสารได้ดีมาก ท่านผู้หญิงก็ร่วมยกมือ
ชูกำ�ปั้นขึ้นลง เป็นการส่งแรงใจช่วยชาวอู่ฮั่นพร้อมพวกเรานักศึกษาด้วย เป็นภาพที่ใครเห็น
ก็ประทับใจในนํ้าใจ

นอกจากนี้ ในการจัดกิจกรรมสังสรรค์กลุ่มย่อยที่บ้านพักนักศึกษา เพื่อสร้างความสัมพันธ์
และกระชบั มติ ร คณุ หญงิ แดงไดพ้ าทา่ นผูห้ ญงิ มาดว้ ย ทา่ นไดใ้ หค้ วามเปน็ กนั เองมาก นกั ศกึ ษาหญงิ
ที่สนิทสนมกับท่านเข้าไปกอดต้อนรับท่าน ท่านก็ตอบรับอย่างเอ็นดูและอบอุ่น ระหว่าง

. 153 .

. .

รับประทานอาหาร ท่านพูดคุยกับพวกเราอย่างอารมณ์ดี สนุกสนาน และเมื่อพวกเราเชิญ
ท่านกล่าวให้กำ�ลังใจ ท่านได้ลุกเดินมาถือไมค์อย่างไม่รีรอลังเล (ความเป็นมืออาชีพในการพูด
ต่อสาธารณะ) และกล่าวแสดงความรู้สึกยินดีในความเป็นเพื่อนของพวกเรา และมีไมตรีต่อกัน
และกล่าวอำ�นวยพรให้พวกเรามีความสุข มีสุขภาพดี และสมหวังในสิ่งที่ปรารถนา

หากไม่มีสถานการณ์การระบาดของไวรัสโควิด เพื่อน ๆ ลูก วปรอ. ๔๐๑๐ คงจะได้
มีโอกาสพบท่านในกิจกรรมต่าง ๆ ที่ท่านจะได้เข้าร่วมอีก เช่น การกลับไปเยี่ยมชมและสังสรรค์
ที่สนามกอล์ฟ อโยธยา ลิงค์ ซึ่งเจา้ ของสถานที่ได้เชื้อเชิญให้กลบั ไปเยือน หรอื การลงเรือล่องแมน่ ํ้า
เจ้าพระยาช่วงคํ่า ๆ ซึ่งทราบมาว่า ท่านผู้หญิงชอบนั่งเรือ กิจกรรมลงเรือต้องถูกเลื่อนเพราะ
ยังกริ่งเกรงกับการระบาดระลอกสอง

นอกจากท่านผู้หญิงจะเป็นคุณแม่ที่ดีของลูก และเป็นคุณยายคุณทวดที่ดีแล้ว ท่านผู้หญิง
ยังมีผลงานอันทรงคุณค่าและคุณูปการต่อสังคมด้านต่าง ๆ โดยรวม หรือกลุ่มผู้ด้อยโอกาสขัดสน
อย่างมากมาย อันเป็นที่ประจักษ์ในสังคมมาอย่างยาวนาน เชื่อมั่นได้ว่า ท่านเป็นปูชนียบุคคล
ต้นแบบควรแก่การยกย่องสรรเสริญอย่างมาก แต่การที่เพื่อน ๆ ลูกรุ่น วปรอ. ๔๐๑๐ ได้มี
โอกาสใกล้ชิดกับท่านในหลายโอกาส ทำ�ให้พวกเราได้รับรู้ถึงความเมตตา ความกรุณา ความรัก
ความอบอุ่นที่ท่านผู้หญิงมีต่อเพื่อน ๆ ลูกโดยตรงอย่างมาก และแน่นอนคงมีต่อเพื่อนมนุษย์
ทั่วไปด้วย เพราะด้วยฐานจิตใจที่เปี่ยมด้วยความเมตตากรุณาของท่าน นับได้ว่า พวกเราโชคดี
หรือมีอภิสิทธิ์มากที่ได้มีโอกาสเรียนรู้และสัมผัสถึงความเพียบพร้อมในจริยาวัตรในการดำ�เนินชีวิต
ของท่านทั้งส่วนตัวและสังคมจนถึงช่วงสุดท้ายของชีวิต และแม้ท่านผู้หญิงสุมาลีผู้เป็นปูชนียบุคคล
ได้จากพวกเราไป แต่คุณงามความดีท่านยังคงสถิตอยู่ในโลกนี้และในใจนิรันดร์กาล และด้วย
กุศลกรรมรวมทั้งผลบุญและผลทานที่ท่านผู้หญิงได้สั่งสมมาโดยตลอดช่วงอายุขัย คงเป็นปัจจัย
และพลังหนุนให้ดวงวิญญาณของท่านไปสู่สุคติในสัมปรายภพสูงสุดด้วยเทอญ

ดร.เจือจันทร์ จงสถิตอยู่ และ พลตำ�รวจตรี ปิติพงษ์ธิติ แก่นสารสมใจ
ประพันธ์ในนามเพื่อน ๆ ลูก วปรอ. ๔๐๑๐
154 .
.

. .

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
ในความทรงจ�ำของศิษย์วัฒนา รุ่น ๙๒
เพื่อนวัฒนา รุ่น ๙๒ ของคุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา ต่างรู้จักคุณแม่ ท่านผู้หญิง
สมุ าลี มากวา่ หกสบิ ป ี ในการจดั ท�ำ วดี ทิ ศั น์ “มิง่ ขวญั กลั ยาณี ๙๐ ปี สมุ าลี จาตกิ วนชิ ” ไดร้ ว่ มกนั
เล่าถึงความประทับใจที่มีต่อท่าน ทั้งในความเป็นแม่ เป็นแบบอย่าง และแรงบันดาลใจ
ในวาระที่ท่านจากไป ลูก ๆ วัฒนา ๙๒ จึงขอนำ�บทสัมภาษณ์ที่ท่านไม่มีโอกาสได้รับชม
รับฟัง มากราบคารวะด้วยความเคารพรักและอาลัยยิ่ง

ตอ๊ ด (ฆรนี เทยี นไทย) เจา้ ของเนนิ ชเล รสี อรท์ รมิ ทะเลเขาตะเกยี บ หวั หนิ เรยี กทา่ นผูห้ ญงิ วา่
น้าอ๊อด เพราะเป็นรุ่นน้องคุณแม่ รองศาสตราจารย์ ดร.วนิดา นิโลดม ที่โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย
“ตอนเด็ก ๆ จะไปค้างที่บ้านศรีถนอม หัวหิน ในความทรงจำ� เป็นครอบครัวที่อบอุ่น มีคุณตา
คุณยาย คุณแม่ และน้า ๆ ของแดง พวกเราเด็กกะโปโลเล่นกันทั้งวัน แต่ที่ประทับใจมากคือ
คุณน้าอ๊อดจะเล่นกับเราเหมือนเป็นเพื่อนเราคนหนึ่ง มาเล่นขายของกับเรา สนุกสนานมาก
หัวเราะกันทั้งวัน จนติดใจขอค้างต่อและเดินทางกลับบ้านด้วยกัน ในรถจำ�ได้ว่า เราหยอกล้อ
และแผดเสียงดังมาก นายแปลงคนขับรถคงปวดหัว แต่น้าอ๊อดยิ้มหัวเราะตลอด

. 155 .

. .

ต่อมาได้ไปเล่นกับแดงที่บ้านสุขุมวิท จำ�ได้ว่าได้เห็นน้าอ๊อดกำ�ลังระบายสีตุ๊กตากระดาษ
ให้แดง สมัยนั้นพวกเราเล่นตุ๊กตากระดาษทุกคน แต่ไม่เคยเห็นตุ๊กตากระดาษแบบที่น้าอ๊อด
วาดให้แดง เป็นเด็กผู้หญิงฝรั่งผมทอง ใส่กระโปรงสีแดงและมีเสื้อเป็นชุด ๆ ให้เปลี่ยนด้วย
จำ�ได้ติดตาว่าสวยงาม สะอาดและอ่อนโยนเหลือเกิน

น้าอ๊อดเลี้ยงลูกให้มีเพื่อน เพื่อนทุกคนจะได้รับความดูแล ไปบ้านนี้แล้วรู้สึกอบอุ่น
อยากมาบ้านนี้อีก ทุกคนทำ�ให้รู้สึกเหมือนเราเป็นสมาชิกคนหนึ่งของครอบครัว ไปไหนไปกัน

ที่โดดเด่นมากคือ การมองโลกในแง่ดี น้าอ๊อดไม่เคยอารมณ์เสีย ยิ้มหวานเย็นที่มาจากจิตใจ
ที่ดีงาม เอื้ออารีเสมอ เวลาเห็นอะไรไม่เป็นไปตามที่คาดหวังก็มองเป็นเรื่องตลก มีมุกมาพูดมาคุย
ทำ�ให้รู้สึกว่าอยากเป็นแบบนี้ เตือนตัวเองว่าต้องมองอะไรให้เป็นแบบนี้ตอนโต เมื่อมองย้อนกลับ
ท่านผู้หญิงเป็นผู้มีบุญและเป็นผู้มีการปฏิบัติที่ดีมาก เป็นลูกที่ดี พี่ที่ดี แม่ที่ดี พร้อมหมด
ในตัวท่าน”

หนู (ภาวิไล บุราวาศ) เพื่อนสนิทของคุณหญิงกษมา ช่วงอยู่โรงเรียนประจำ� เล่าว่า
“สนิทกันตอน ป. ๕ เมื่อมาอยู่ประจำ� คนหนึ่งคิดถึงบ้าน คนหนึ่งลืมเอาผ้าปูที่นอนมา
นั่งร้องไห้กันสองคนเลยกลายเป็นเพื่อนที่รู้ใจกันมาตลอด โกรธกัน ดีกัน งอนกัน เป็นที่รับทราบ
และขบขันของครอบครัว

ไปบ้านแดงตั้งแต่เด็ก ๆ เราหยุดวันพฤหัสฯ ไม่มีอะไรทำ� ที่บ้านแดง คุณแม่หาของ
จัดกิจกรรมเยอะ เพื่อน ๆ จะไปหา ไปเที่ยว ไปเล่น ไปกินข้าวเป็นประจำ� คุณแม่แดงจะเป็น
ทั้งเพื่อน ทั้งแม่และครู ยามใดแดงเกเร จะอย่างโน้นอย่างนี้ ก็จะโดนดุ ไม่ใช่ลูกที่คุณแม่ตามใจ

. 156 .

. .

พอพวกเราเริ่มเป็นสาว คุณแม่จะพาออกงาน สมัยสาว ๆ คุณแม่จัดงานบ่อย งานหรู ๆ
ทั้งนั้น พวกเราได้เป็น “นางระบำ�ประจำ�ตระกูล” ไปแสดงที่สวนอัมพรเกือบทุกปี และเมื่อใด
ทีโ่ รงเรยี นมีงาน คุณแม่จะเป็นธุระจัดหาครูมาชว่ ยสอนและสนับสนุนใหไ้ ด้แสดงทุกปี ประสบการณ์
เหล่านี้ทำ�ให้เรารู้จักการเข้าสังคม รู้จักการพูดและแสดงต่อหน้าคนอื่น แม้แต่การทำ�การบ้าน
ที่โรงเรียน คุณแม่ก็ช่วยงานพวกเราเยอะ เวลาต้องทำ�รายงานกลุ่ม และต้องแปลเอกสารจาก
อังกฤษเป็นไทย ท่านก็ต้องเป็นฝ่ายช่วยแปลบทความยาก ๆ ให้พวกเรา

ตอนแดงไปเรียนที่อังกฤษ จะแวะไปเยี่ยมคุณแม่ทุกเดือน คุยกันตลอด ตอนจบ ม.ปลาย
จำ�ได้ว่าคุณแม่ให้หนังสือเล่มหนึ่งสำ�หรับคนที่กำ�ลังจะก้าวพ้นจากวัยรุ่นได้นำ�มาอ่านและปฏิบัติตาม
เป็นเรื่องที่คุณแม่สอนเราทางอ้อม

ตอนคุณแม่เริ่มเข้าสู่ช่วงสูงวัย แดงเกษียณอายุจากราชการจึงจะพาคุณแม่ไปไหนด้วยเสมอ ๆ
เช่น มีตติ้งรุ่นทั้งใกล้และไกล งานคริสต์มาสของขาเต้นรำ� ท่องเที่ยวต่างประเทศ ทุกงานท่าน
จะแต่งกายได้งดงามที่สุด และสามารถร่วมสนุกไปกับพวกเราได้ทุกเมื่อ ในระยะหลังแม้นคุณแม่
จะเริ่มมีความทรงจำ�ที่ลดลงบ้าง แต่ท่านยังคงความฉับไวในการโต้ตอบ ท่านจะมีมุกที่เฉียบแหลม
ฉลาดเฉลียว มีอารมณ์ขัน จนพวกเราแทบจะตามไม่ทัน ท่านจะไม่ทำ�ให้ใครรู้สึกว่า ท่านจำ�ไม่ได้
และความฉับไวในการโต้ตอบ และมุกต่าง ๆ ก็ยังเฉียบคมเช่นเดิม

ตอนไปเทีย่ วลาวใตก้ นั คณุ แมอ่ ายุ ๘๐ ปไี ดแ้ ลว้ พวกเราตอ้ งเดนิ ขึน้ เนนิ เขาสกั สองกโิ ลเมตร
เพื่อไปนมัสการพระธาตุเขาพู ขณะที่ขบวนของเราคืบคลานเดินขึ้นเขา ทันใดนั้น เราได้เห็น
หญิงคนหนึ่งซ้อนมอเตอร์ไซค์แซงฉิวไปข้างหน้าอย่างว่องไว พวกเราพากันร้องอย่างตกใจว่า
คุณแม่กล้าจริง ๆ ทำ�ให้ได้ทราบว่านอกจากท่านจะใจดีแล้วยังใจถึงอีกด้วย

ทรปิ ลงเรอื ส�ำ ราญเปน็ ทรปิ สดุ ทา้ ยทีพ่ วกเพือ่ น ๆ ไปดว้ ยกนั กอ่ นจะเกดิ โรคระบาด โควดิ ๑๙
แดงพาคุณแม่ไปลงเรือด้วย ท่านแต่งตัวสวยทุกวัน เหมาะสมกับโอกาส หลังอาหารเย็น
จะมีดนตรีที่บริเวณระเบียงเหนือล้อบบี้ของเรือ ท่านผู้หญิงจะมาร่วมสนุกสนานฟังเพลงกับพวกเรา
ทุกคืน แดงจะพาท่านมาฝากเราไว้ก่อน แล้วไปพาคุณชายตามมาสมทบ หรือมิฉะนั้น
ท่านก็จะไปชมการแสดงในโรงละครในเรือ พวกเราดีใจและชื่นชมท่านมากที่ท่านมีความสุข
ในทุก ๆ ที่ที่ท่านไป และทุกกิจกรรมที่ท่านไปร่วม ไม่ได้รู้สึกเลยว่า ท่านมีอายุจวนจะ ๙๐ ปีแล้ว
แต่เป็นเหมือนวัยเดียวกับพวกเรา (ซึ่งก็ยังมีคนวัยเดียวกับพวกเราบางคน เข้านอนหลังอาหารเย็น)

. 157 .

. .

ทา่ นผูห้ ญงิ สมุ าลใี นความทรงจ�ำ ของดฉิ นั คอื สภุ าพสตรที ีง่ ามสมวยั งามกริ ยิ า งามวาจา
งามนอก งามใน”

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.มาลียา เครือตราชู คนเรียนเก่งที่สุดในรุ่น เป็นเพื่อนที่สนิทกัน
หลายชั้น “คุณพ่อของเราทั้งสองคนเป็นนักเรียนอังกฤษและเพื่อนรักที่สนิทกัน และคุณแม่
(คุณหญิงบุญเลื่อน เครือตราชู) ก็เป็นครูของท่านผู้หญิงที่โรงเรียนเตรียมอุดมศึกษา น่าแปลก
ทีเ่ มือ่ เราตา่ งส�ำ เรจ็ การศกึ ษา ดฉิ นั กลบั มาเปน็ อาจารยท์ ีม่ หาวทิ ยาลยั มหดิ ลในชว่ งทีน่ ายแพทยก์ ษาน
จาติกวนิช เป็นอธิการบดี แดงก็ไปทำ�งานกับคุณแม่ คุณหญิงบุญเลื่อน เครือตราชู ช่วงที่ท่าน
ดำ�รงตำ�แหน่งอธิบดีกรมสามัญศึกษา

เมื่อเข้าทำ�งานใหม่ ๆ ได้ติดตามคุณแม่ คุณหญิงบุญเลื่อน เครือตราชู ไปประชุมที่สิงคโปร์
เกี่ยวกับงานพัฒนาสตรีมีผู้แทนจากประเทศต่าง ๆ มากมาย ท่านผู้หญิงเป็นวิทยากรคนหนึ่ง
พดู เกง่ น�ำ เสนอไดเ้ ปน็ ทีป่ ระทบั ใจของทีป่ ระชมุ คณุ แมด่ ฉิ นั ในฐานะครขู องทา่ นผูห้ ญงิ ชืน่ ชมมากวา่
ท่านออกจากโรงเรียนไปแต่งงานตอนอยู่ ม. ๘ แต่ได้พัฒนาตนเองจนสามารถใช้ภาษาอังกฤษได้ดี
และท�ำ หนา้ ทีผ่ ูน้ �ำ องคก์ รสตรขี องประเทศไดอ้ ยา่ งเยีย่ มยอด นอกจากความสามารถทางวชิ าการแลว้
ดิฉันยังชื่นชมว่าท่านแต่งกายสวยเหมาะสมกับกาลเทศะ คุยสนุก จัดเวลาให้เราได้ทำ�งาน
และช้อปปิ้งอย่างลงตัว ทำ�ให้การเดินทางครั้งนั้นสนุกสนานและได้รับประโยชน์ยิ่ง

จากนัน้ ไดไ้ ปเทีย่ วกบั ทา่ นหลายครัง้ ครัง้ หนึง่ คณุ ชายชาญวฒุ จิ ดั ไปที่ Provence สนกุ มาก
ได้ฟังเรื่องราวต่าง ๆ ที่ท่านได้เล่าในรถระหว่างเดินทาง ตอนนั้นท่านอายุมากแล้วและเริ่มมีอาการ
โรคหัวใจ แต่ไม่เคยทำ�ตัวเป็นภาระให้ใครเลย มีความสุขในการได้อยู่ ได้เที่ยวไปในที่ต่าง ๆ

ทา่ นผูห้ ญงิ เปน็ แบบอยา่ งของผูส้ งู วยั ทีใ่ ชช้ วี ติ อยา่ งคุม้ คา่ และท�ำ ความดี ดว้ ยการเปน็ ผูใ้ ห้
แก่ผู้อื่น ท่านเป็น Role Model ให้พวกเราตั้งแต่สมัยสาว ๆ ท่านออกงานสังคมไม่ใช่อย่าง
ฉาบฉวย แต่เพื่อช่วยเหลือสังคมจริง ๆ เป็นแบบอย่างที่กินใจ ฝังใจตลอดมา”

ฆรนี เทียนไทย (ต๊อด), ภาวิไล บุราวาศ (หนู),
ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.มาลียา เครือตราชู (ดร.ปิ๋ม)
ให้สัมภาษณ์ในนามเพื่อนวัฒนา ๙๒

. 158 .

. .

ค�ำไว้อาลัย สังสรรค์กับชาว กผ.กศน.
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ท่านผู้หญิงบอกว่า

“เพื่อนของแดงกลุ่มนี้ เสียงดังมาก”

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติวกนิช คุณแม่ที่เปี่ยมล้นด้วยความรัก ความอบอุ่น ความอ่อนหวาน
และมีเมตตา เป็นที่ประทับใจพวกเราลูก ๆ จาก กศน. อย่างตราตรึงมิรู้วาย แม้พวกเราลูก ๆ
ทาง กศน. อาจไม่ค่อยได้เข้ามาใกล้ชิดคุณแม่เหมือนลูกคนอื่น ๆ แต่คุณแม่ก็ไม่เคยลืมพวกเรา
ยังจำ�ได้ ยังระลึกถึง และกล่าวถึงลูก ๆ กลุ่มนี้กับคุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา ด้วยความรัก
เมตตาและเอ็นดูเสมอมา

ผมยังจำ�ได้ว่าครั้งหนึ่งนานมาแล้ว เรามีงานเลี้ยงฉลองปีใหม่กันที่บ้านยุกตะเสวีของ
ท่านผู้หญิง วันนั้นคุณหญิงกษมา และท่านอดีตปลัดกระทรวงศึกษาธิการ ดร.โกวิท วรพิพัฒน์
มีแนวคิดให้ผู้ไปร่วมงานแต่งชุดนักเรียนย้อนยุค นำ�ด้วยคุณหญิงกษมาแต่งชุดนักเรียนมัธยม
โรงเรียนวัฒนาวิทยาลัย เสื้อขาว กระโปรงแดง และผมแต่งเป็น “แป๊ะฮง” ตัวเอกในกรณีตัวอย่าง
เรื่องคิดเป็น หาบตะกร้าเต้าฮวยเดือดพล่านบนเตาอั้งโล่ร้อนฉ่าเข้าไปร้องขายในห้องโถง
บ้านยุกตะเสวี ทุกคนทั้งตกใจ ตื้นเต้น และขบขัน ส่วนคุณแม่กลับสนุกด้วยโดยไม่ดุไม่ห้าม
ผมสักคำ� แต่ผมมารู้ภายหลังว่าคุณแม่ก็เป็นห่วงผมเหมือนกัน จากความห่วงใยกลายเป็น
ความเมตตา นับเป็นความกรุณาที่หาไหนมิได้ กอปรกับการส่งรอยยิ้มที่จริงใจ เป็นพระในบ้าน
นักการศึกษาผู้ยิ่งใหญ่ น้อมกราบไหว้และบูชา

คุณแม่จากพวกเราไปแล้ว สู่สรวงสวรรค์ทิพย์วิมานเมืองฟ้า ตามผลบุญและความดีงาม
ที่คุณแม่กระทำ�มาตลอดชีวิต พวกเราลูก ๆ ชาว กศน. ขอส่งจิตอธิษฐานให้ท่านผู้หญิงสุมาลี
จาติกวนิช คุณแม่ของพวกเรา เสวยสุขในทิพย์วิมานเมืองฟ้าตราบชั่วนิรันดร

ด้วยความเคารพและอาลัยยิ่ง .
ทองอยู่ แก้วไทรฮะ

. 159

. .

ประทับใจ ระลึกถึงน�้ำใจและบุคลิกภาพ
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
๑. ทา่ นผูห้ ญงิ เปน็ ผูอ้ ทุ ศิ ตนปฏบิ ตั งิ านรบั ใชพ้ ระบาทสมเดจ็ พระบรมชนกาธเิ บศร มหาภมู พิ ล-
อดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และพระราชวงศ์ อย่างมิรู้จักเหน็ดเหนื่อย และปฏิบัติงาน
ด้านสังคมสงเคราะห์แก่หน่วยงานต่าง ๆ ตลอดชีวิตของท่าน ซึ่งเป็นการใช้ชีวิตอย่างมีคุณค่าที่สุด
๒. การเลีย้ งดบู ตุ รสาวใหเ้ ปน็ ผูม้ นี ํา้ ใจงดงาม มคี วามรู้ ความสามารถ มเี ครอื ขา่ ยทีก่ วา้ งขวาง
สรา้ งคณุ ปู การใหก้ บั วงการศกึ ษาอยา่ งมหศั จรรย ์ ทัง้ นี้ หากยอ้ นไปดจู ากการตดั สนิ ใจของทา่ นผูห้ ญงิ
ที่ส่งลูกสาวคนเดียวไปอยู่โรงเรียนประจำ�ตั้งแต่เล็ก ๆ แสดงให้เห็นถึงการตัดสินใจที่ทำ�ได้ยากที่สุด
สำ�หรับแม่คนหนึ่ง และเป็นปฐมบทที่ทำ�ให้ลูกสาวเป็นผู้มีคุณค่าต่อสังคมอย่างที่ทุกคนสามารถ
รับรู้ได้
๓. ท่านผู้หญิงมีความเมตตา ให้ความสำ�คัญกับคนที่มีความผูกพันกับลูกของท่าน โดยพูด
ให้ฟังตลอดเวลาว่าพวกเราคือลูกของท่าน เป็นเรื่องที่ประทับใจและดีต่อใจอย่างเป็นที่สุด
ซึ่งที่จริงพวกเราเป็นเพียงลูกน้องของลูกท่านเท่านั้น

สมเกียรติ ชอบผล
รองอธิบดีกรมกิจการพิเศษ
สำ�นักพระราชวัง

. 160 .

. .

ระลึกถึง
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ท่านเต็มเปี่ยมไปด้วยความเมตตากรุณา เมื่อได้อยู่ใกล้ท่าน
จึงรู้สึกอบอุ่นและสุขใจมาก
ครอบครัวเรามีความรู้สึกซาบซึ้งใจและเป็นเกียรติอย่างยิ่งที่ได้มีโอกาสต้อนรับท่านในคราว
ที่ท่านได้กรุณามาเยี่ยมบ้านที่ระยอง ท่านได้ใหัความเป็นกันเอง และให้กำ�ลังใจในการปลูกต้นไม้
ทำ�สวนผลไม้ ทำ�ให้บ้านมีความร่มรื่น พร้อมทั้งมอบคำ�สอนอันลํ้าค่ากับทุกคนที่มาต้อนรับ
นอกจากนี้ ท่านยังได้อนุญาตให้ถ่ายภาพประทับใจขณะสอยมังคุดไว้เป็นที่ระลึก
ทุกครั้งที่มีโอกาสไปกราบท่านที่บ้าน ท่านก็จะลงมาพูดคุย ให้คำ�คม ข้อคิด และคำ�สอน
ที่มีคุณค่าอย่างยิ่ง
ขอกราบขอบพระคุณท่านเป็นอย่างยิ่ง จะขอน้อมรำ�ลึกถึงท่าน และนำ�สิ่งดีดีที่ท่านได้เมตตา
มอบให้กับพวกเราไปปฏิบัติ เพื่อความเป็นสิริมงคลกับการดำ�เนินชีวิตตลอดไป

ดร.สมบัติ สุวรรณพิทักษ์

. 161 .

. .

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
ญาติผู้ใหญ่ของกลุ่มบอยแบนด์และเนินชเลส�ำราญ

เมื่อเกษียณอายุราชการแล้ว คุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา ได้ชวนให้ร่วมเป็น
สมาชิกกลุ่มบอยแบนด์ กลุ่มคนสร้างป่า กลุ่มอาสาสมัครโครงการกองทุนการศึกษา กลุ่มมะริด
กลุ่มเนินชเลสำ�ราญ ฯลฯ หลายครั้งเมื่อมีกิจกรรม คุณหญิงจะเชิญท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
เดินทางไปร่วมกิจกรรมด้วย เสมือนเป็นญาติผู้ใหญ่ของสมาชิกในกลุ่ม

ประทับใจท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช ในการกล่าวให้โอวาทและแสดงความยินดีในวาระ
ต่าง ๆ เมื่อคุณหญิงกษมา วรวรรณ ณ อยุธยา ได้เชิญให้ท่านผู้หญิงให้โอวาทหรือแสดง
ความยินดี ท่านจะลุกขึ้นพูดอย่างมีสาระ ให้ข้อคิด และหยอดมุกตลกให้ได้หัวเราะกันเสมอ
สร้างความประหลาดใจอย่างยิ่งที่ท่านผู้หญิงพูดได้ประทับใจในทุกโอกาส มีข้อมูลทันสมัยอยู่เสมอ
แสดงให้เห็นถึงอายุเป็นเพียงตัวเลขสำ�หรับท่านจริง ๆ

ขออานสิ งสค์ ณุ ความดที ที่ า่ นผหู้ ญงิ สมุ าลี จาตกิ วนชิ ทไี่ ดอ้ ทุ ศิ ใหก้ บั สงั คมหรอื สาธารณประโยชน์
เหลือคณานับตลอดมา จงเป็นพลวปัจจัยให้ดวงวิญญาณท่านผู้หญิงไปสู่สรวงสวรรค์ในสัมปรายภพ
ด้วยเทอญ

ประดิษฐ์ ระสิตานนท์
อดตี รองเลขาธกิ ารคณะกรรมการการอาชวี ศกึ ษา
162 .
.

. .

คุณแม่ผู้มีเมตตา
เมื่อ พ.ศ. ๒๕๔๐ ณ เมืองฮัมบูร์ก ประเทศเยอรมนี มีการจัดประชุมระหว่างประเทศ
เกี่ยวกับการศึกษาผู้ใหญ่สำ�หรับสตรี ช่วงนั้น ท่านอธิบดี กศน. คือ คุณหญิงกษมา วรวรรณ
ณ อยธุ ยา เปน็ ผู้มบี ทบาทส�ำ คัญ ได้น�ำ คณะศลิ ปินพื้นบ้านอสี านจำ�นวน ๔ คน และบุคลากร กศน.
ที่เกี่ยวข้องอีก ๓ คน ไปร่วมประชุม โดยคณะศิลปินพื้นบ้านซึ่งเป็นชาวอุบลราชธานีและร้อยเอ็ด
จะต้องขึ้นแสดงในพิธีเปิดการประชุม เมื่อไปถึงก่อนวันประชุม ท่านอธิบดีและบุคลากรที่มีหน้าที่
ดูแลการประชุมก็เตรียมงาน พวกนักแสดงทั้งหลายต้องขึ้นซ้อมบนเวทีใหญ่ ทุกคนยังไม่เคยไป
ต่างประเทศ คงนึกภาพออกว่าจะเคอะเขิน เปิ่น เฉิ่ม ขนาดไหน แถมยังบอดใบ้เรื่องภาษา
สื่อสารกันอย่างไรดีล่ะ

. 163 .

. .

ในที่สุด สวรรค์มีตา นางฟ้ามาโปรด ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช มารดาของท่านอธิบดี
ซึ่งเป็นหนึ่งในกลุ่มเป้าหมายผู้เข้าร่วมประชุม ท่านเข้ามาดูและช่วยคลี่คลายปัญหา พาให้พวกเรา
ได้ขึ้นซ้อม ซึ่งเวทีที่จะแสดงใหญ่มากเมื่อเทียบกับจำ�นวนผู้แสดงเพียง ๔ คน (นางรำ� หมอแคน/
คนเปา่ แคน หมอพณิ /คนดดี พณิ คนตกี ลอง) ขณะซอ้ มพวกเรากค็ ยุ กนั วา่ เกณฑท์ กุ คนทีม่ าดว้ ยกนั
ขึ้นบนเวทีด้วย เพื่อให้มีคนเยอะ และต้องซ้อมลีลาการแสดงให้เข้ากันด้วย คุณแม่ (ท่านผู้หญิง)
ท่านไม่พูดให้เราเสียกำ�ลังใจ (แต่ทราบภายหลังว่าท่านแอบกังวล) หลังซ้อมการแสดงเสร็จ
คณุ แมเ่ หน็ พวกเราเครยี ด ทา่ นบอกวา่ “ไป แมจ่ ะพาเทีย่ วชมเมอื งแบบคนทีน่ ีเ่ ขาเทีย่ วกนั ” แลว้ ทา่ น
ก็พาเดินลัดเลาะตามที่ต่าง ๆ และพาขึ้นรถเมล์ ๒ ชั้น ซึ่งชั้นบนไม่มีหลังคา ท่านบรรยายสถานที่
แต่ละจุดอย่างชัดเจน พวกเรามีบุญมากที่มีไกด์กิตติมศักดิ์นำ�เที่ยว

พอกลับถึงที่พัก แยกย้ายกัน คุณแม่เข้าห้องพัก แต่พวกต่างดาวยังคุยกันต่อ หมอแคน
ชาวร้อยเอ็ดบอกว่ามีเด็กแถวบ้านมาทำ�งานที่ร้านอาหารไทย เราทานข้าวเย็นกันที่นั่นดีไหม
มีข้อมูลแค่นี้ จะไปตามที่ไหนล่ะนี่ เอ้า ไปก็ไปเดินดูใกล้ ๆ แถวที่พัก มีท่าน ผอ.กศน.จังหวัด
ท่านหนึ่งที่พูดภาษาอังกฤษได้เป็นหัวหน้าทีม เหมือนบุญนำ�พาได้เจอร้านอาหารไทย เจ้าของ
ยังอายุไม่มากนัก ก็เข้าไปในร้าน โห ที่ร้านมีเครื่องดนตรีไทย มีชุดรำ�ไทยทั้งภาคกลาง ภาคอีสาน
โดนใจนางรำ�อย่างเราเข้าแล้ว คุยกันถูกใจ เล่าปัญหาให้เขาฟัง น้องใจดีมาก พวกหนูไปช่วยได้
นะคะ ได้เรื่องดีเลย ตกลงกันเลือกชุดรำ� ซ้อมลีลาท่าทางให้เข้ากันเรียบร้อย กลับที่พักนอนหลับ
สบายใจโดยท่านผู้ใหญ่ไม่รู้ว่าพวกเราแอบทำ�อะไรกัน

เมื่อถึงเวลาแสดงจริง มีนักแสดงจากประเทศไทยและนักแสดงอาสาชาวไทยในฮัมบูร์ก
ขึน้ แสดงเตม็ เวท ี เสยี งพณิ เสยี งแคน เสยี งกลอง ฉิง่ ฉาบ ลลี านางร�ำ แบบอสี านเรา้ ใจ เปน็ ทีค่ รกึ ครืน้
มาก สะกดคนในที่ประชุมจนได้รับเสียงปรบมือกึกก้อง เมื่อจบการแสดง คุณแม่ (ท่านผู้หญิง)
เดินไปหาพวกเราหลังเวที จับมือทุกคน ท่านพูดแนวตลก ๆ ว่า “ตอนซ้อมนะ แม่นึกในใจว่า
จะไม่นั่งที่นั่งที่มีป้ายชื่อ Thailand กลัวคนรู้ว่ามาจากบ้านเดียวกับคณะแสดง แต่พอแสดงจริง
เป็นที่อัศจรรย์อย่างยิ่ง ขอบคุณทุก ๆ คน” พวกเราขนลุกด้วยความปลื้มปีติและซาบซึ้งใจ
ในความเมตตาของท่านเป็นอย่างยิ่ง

. 164 .

. .

ครั้งแรกและครั้งเดียว

คุณแม่ (ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช): นั่งซ้อนมอเตอร์ไซค์ ทำ�อย่างไรหรือ
ทีมงาน: นั่งได้ ๒ แบบค่ะ แบบแรกขึ้นนั่งบนเบาะหลังคนขับ หย่อนขาทั้งสองข้างไปทาง
เดียวกัน แบบที่ ๒ นั่งคร่อมหลังคนขับ (เหมือนนั่งบนหลังม้า)
ทีมงานอีกคนสาธิตวิธีการนั่ง
คุณแม่: แม่เลือกแบบนั่งคร่อมดีกว่า ดูน่าจะมั่นคงไม่หล่นจากเบาะ
วา่ แลว้ คณุ แมอ่ ายกุ วา่ ๘๐ ปี กก็ า้ วขึน้ นัง่ ครอ่ มเบาะมอเตอรไ์ ซคห์ ลงั คนขบั อยา่ งทะมดั ทะแมง
คนขับ: เกาะหลังผมได้เลยครับ ผมจะขับช้า ๆ
ทีมงาน: ไม่ต้องกังวลนะคะ พวกเราเดินตามอย่างใกล้ชิด
คุณแม่: ไม่ต้องขนาดนั้น แม่นั่งได้ (และขยับท่านั่งที่มั่นคงให้ทีมงานดู)
ระยะทางเกือบ ๒ กิโลเมตร คุณแม่ถึงที่หมาย พร้อม ๆ กับทีมงานที่เดินเร็วเหมือนวิ่ง
ไปรับคุณแม่ลงจากหลังมอเตอร์ไซค์ด้วยความห่วงใย
คุณแม่: เป็นครั้งแรกในชีวิตที่ได้นั่งซ้อนมอเตอร์ไซค์ สนุกดี
แล้วท่านบอกขอบคุณคนขับ (เจ้าของทัวร์) และกองเชียร์ทั้งหลายด้วยความเป็นกันเอง

. 165 .

. .

เหตกุ ารณน์ ีเ้ กดิ ขึน้ เมือ่ ครัง้ ทีค่ ณุ หญงิ กษมา วรวรรณ ณ อยธุ ยา พาครอบครวั ซึง่ มที า่ นผูห้ ญงิ
สุมาลี จาติกวนชิ คุณชาย (หม่อมราชวงศ์ชาญวุฒิ วรวรรณ) และคณะเพือ่ น ๆ ไปท่องเทีย่ วลาวใต ้
จากอุบลราชธานี สู่มหานที สี่พันดอน คอนพะเพ็ง หลี่ผี ดินแดนมหัศจรรย์ แห่งลำ�นํ้าโขง
(วันที่ ๒๕ - ๒๘ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๓) และในวันที่ ๒๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๕๓
เสริมทรัพย์ทัวร์ได้นำ�คณะไปเที่ยวชมวัดพู แขวงจำ�ปาสัก (สปป.ลาว) ซึ่งเป็นมรดกโลก ลานจอดรถ
อยู่ด้านล่าง ผู้โดยสารต้องเดินขึ้นระยะทางไกลพอสมควร ทีมงานเกรงท่านผู้หญิงสุมาลีจะเหนื่อย
เกินไป เจ้าของทัวร์จึงจัดหารถมอเตอร์ไซค์ให้ท่านผู้หญิงนั่งซ้อนข้างหลัง พาขับขึ้นจนถึงบริเวณ
เขตวัด จากนั้นท่านผู้หญิงก็สามารถเดินขึ้นบันไดลาดชันขึ้นไปกราบพระพุทธรูปบนพูซึ่งอยู่บน
เนินเขาได้ ท่านแข็งแรงมาก ๆ

เป็นบุญของคณะที่ร่วมเดินทางได้สร้างประสบการณ์การนั่งรถมอเตอร์ไซค์ครั้งแรก
และครั้งเดียวในชีวิตของท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช และพวกเราก็ได้รับโอกาสให้ติดตามไปยัง
ทีท่ อ่ งเทีย่ ว ซึง่ แตล่ ะทีท่ ีไ่ ป เดนิ ทางล�ำ บาก เชน่ การนัง่ รถแบบรถรางบนถนนขรขุ ระไปทีน่ ํา้ ตกหลีผ่ ี
ดินแดนมหัศจรรย์ ท่านผู้หญิงก็พูดตลกว่า “รถเต้นระบำ� ข้างในคงสั่นคลอนไปหมดแล้ว”
อีกทั้งยังมีการลงเรือล่องแม่นํ้าโขง ไปชมมหานทีสี่พันดอน คอนพะเพ็ง ซึ่งเป็นส่วนของแม่นํ้าโขง
ที่กว้างใหญ่ไพศาล มีเกาะแก่งสวยงาม นอกจากนี้ ได้เยี่ยมชมนํ้าตกผาส้วมและหมู่บ้านชนเผ่า
ซึ่งคนไทยไปทำ�ร้านอาหาร และจุดท่องเที่ยวที่บริเวณนั้น ทุกคนจึงได้ลิ้มรสอาหารไทยในฝั่งลาวใต้
แม้จะเป็นการท่องเที่ยวที่ค่อนข้างลำ�บากสำ�หรับสตรีสูงวัย แต่ท่านผู้หญิงไม่แสดงอาการ
เหน็ดเหนื่อยให้เห็น ท่านมีรอยยิ้มและมีเมตตาถามไถ่ให้กำ�ลังใจกับคณะผู้ดูแล “เหนื่อยกันไหม
ต้องดูแลแม่ตลอด มัวแต่ดูแลแม่ เลยไม่ได้ชมอะไรเลย”

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช มีความงดงามติดตาตรึงใจของพวกเราชาวอุบลราชธานี
ที่ร่วมเดินทางอย่างไม่รู้ลืมค่ะ

วิลาวัลย์ ศรศิลป์

. 166 .

. .

ขนมจีนน�้ำพริกของคุณแม่
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
ความอบอุ่น ความสุขที่เปี่ยมล้นทุกครั้งที่มากราบเยี่ยมคุณแม่ ท่านจะมีของอร่อย ๆ
ไม่ว่าจะเป็นผลไม้ ขนม ไอศกรีม หรือไม่ก็อาหารจานเดียวให้รับประทานทุกครั้ง มีอยู่ครั้งหนึ่ง
(ถา้ จ�ำ ไมผ่ ดิ ตอนนัน้ ดฉิ ันอายุ ๖๖ ปี) คุณแม่เลีย้ งขนมจีนนํา้ พรกิ วนั นั้นตืน่ เตน้ มาก เครือ่ งเคียง
มากขนาดนี้หรือ เกิดมาอายุปูนนี้เพิ่งรู้ว่าดอกเข็มชุบแป้งทอดทานได้ หัวปลีก็ขาวสะอาด
หั่นเป็นฝอยบางมาก ผักบุ้งก็ลวกกรีดยาวบางประมาณ ๑ นิ้วม้วนสวยงาม ถั่วงอกเด็ดรากขาว
น่ากิน พริกแดงแห้งทอด ตามด้วยมะละกอดิบขูดเป็นเส้นฝอยราวกับเส้นผม เครื่องเคียง
ทุกอย่างแสดงถึงความประณีตในการทำ� ดิฉันคิดในใจว่า ต้องไปฝึกทำ�นํ้าพริกขนมจีนที่อร่อยให้ได้
จะได้ทำ�เครื่องเคียงอย่างคุณแม่บ้าง

หนูอ๋อย (ธนพรรณ แก้วจันดี)
ผู้รับใบอนุญาตโรงเรียนอนุบาลน้องหญิง
อำ�เภอตระการพืชผล จังหวัดอุบลราชธานี

. 167 .

. .

. 168 .

. .

ค�ำไว้อาลัย
ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

ท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช เป็นประธานกรรมการสถานศึกษาโรงเรียนวัดปทุมวนาราม
ในพระราชูปถัมภ์สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี พ.ศ. ๒๕๔๙ - ๒๕๕๕
เป็นรองประธานคณะกรรมการมูลนิธิสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก
พ.ศ. ๒๕๖๔ - ๒๕๖๕ และเป็นโยมผู้ใหญ่ที่มีอุปการคุณยิ่งต่อวัดปทุมวนาราม

ท่านผู้หญิงสุมาลีได้กรุณาเป็นประธานงานพิธีการต่าง ๆ ของวัดปทุมวนาราม และมูลนิธิฯ
พรอ้ มทัง้ ใหก้ ารสนบั สนนุ มาโดยตลอด เชน่ เปน็ ประธานพธิ บี �ำ เพญ็ กศุ ลถวายเปน็ พระราชกศุ ล เนือ่ ง
ในโอกาสวนั คลา้ ยวนั พระราชสมภพของสมเดจ็ พระกนษิ ฐาธริ าชเจา้ กรมสมเดจ็ พระเทพรตั นราชสดุ า ฯ
สยามบรมราชกุมารี เป็นประธานในพิธีเจริญพระพุทธมนต์ ส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่ต่อเนื่อง
มาหลายปี และการจัดกิจกรรมเฉลิมพระเกียรติสมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม
พระบรมราชชนก และงานพิธีการอื่น ๆ อีกมากมาย

ท่านผู้หญิงสุมาลีเป็นแบบอย่างของผู้ใหญ่ที่ให้การสนับสนุนกิจกรรมของวัด มูลนิธิฯ
และโรงเรียนฯ ที่เป็นประโยชน์ในทุก ๆ ด้าน ให้ความรู้คำ�แนะนำ�ด้วยประสบการณ์ที่มีคุณค่า
ให้กำ�ลังใจแก่ผู้ปฏิบัติหน้าที่ ยังผลให้กิจการงานพิธีต่าง ๆ สำ�เร็จลุล่วงไปด้วยความเรียบร้อย งดงาม
ซงึ่ ไมส่ ามารถบรรยายไดค้ รบถว้ น นอกจากนี้ ทา่ นยงั เปน็ ทีร่ กั เคารพ ประทบั ใจของเยาวชนคนรุน่ ใหม่
ที่วัดปทุมวนารามได้จัดให้มีกิจกรรมขึ้น ชื่อกลุ่มบัวลอย ต่อมาคือโครงการปทุมมามหาสิกขาลัย

ขอบุญกุศลและคุณงามความดีทั้งหมดทั้งมวลได้ส่งผลนำ�ดวงวิญญาณของท่านผู้หญิงสุมาลี
จาติกวนิช มีความสงบสุขในทิพยสถาน ความเมตตาของท่านผู้หญิงจะคงอยู่ในความทรงจำ�ตลอดไป

ด้วยความเคารพรัก .
อนุรักษ์ กาญจะโนสถ
169
.

. .

Dear Kasama,
I am so sorry for your loss. Your mother was a shining light for all who
knew her. She was especially loved by my family. My parents were enchanted
with Sumalee’s grace, wisdom and beauty from the moment she became their
honored guest. They treasured their relationship with her.
When I first met Sumalee I too became privileged. She was so youthful
and beautiful, filled with great humor, dedicated to helping others,
adventurous and loved sharing stories of you. I believe you were nine the
first time we met your mother.
Every meeting with your mother thereafter deepened my love and
respect for her. I treasure the relationship and memories.
Thank you for reaching out and letting me know of your loss. It is
comforting to know that your mother is enjoying a happy reunion with your
father and her loved ones.
From my experience in losing both parents, I find joy in the wonderful
memories that continually flood back. The memories keep their spirit present
and alive and thankfully occur daily.
Ed joins me in sending our condolences to you and your family. Again,
we are so sorry for your loss.

Love .
Jane
170
.

. .

ความทรงจ�ำ
ในท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช

เมื่อพี่แดงให้ข้าพเจ้าสอบถามคุณแม่ถึงเรื่องราวความทรงจำ�ที่มีกับคุณป้าหญิง คำ�แรก
ที่คุณแม่พูดถึงเมื่อคิดถึงคุณป้าหญิง หรือที่คุณแม่เรียกว่า พี่อ๊อด คือ “ไอศกรีม” คุณแม่เล่าว่า
“เมื่อหลายสิบปีก่อน มีวันหนึ่งช่วงบ่าย ๆ พี่อ๊อดกลับจากประชุมที่ใดสักแห่ง และแวะมาเยี่ยม
ที่โรงเรียนอนุบาลเฟื่องฟ้า เมื่อมาถึง พี่อ๊อดก็เรียกครูที่อยู่หน้าโรงเรียนและให้เงินไปซื้อไอศกรีม
ให้ท่านหน่อย พร้อมกับบอกให้ซื้อเผื่อให้ครูทานเองด้วย” คุณแม่รู้สึกถึงความใจดีของคุณป้า
และความน่ารักที่ท่านชอบไอศกรีม ซึ่งคุณแม่เองก็ชอบทานไอศกรีมเช่นกัน ในทุกปีที่เราไปกราบ
เยี่ยมและขอพรจากท่านในวันปีใหม่หรือวันสงกรานต์ที่บ้านยุกตะเสวี หลังจากเราได้สนทนาพูดคุย
และฟังท่านเล่าเรื่องราวต่าง ๆ ทั้งในอดีต ปัจจุบัน รวมทั้ง Update ชีวิตของเราให้ท่านฟัง
ท่านก็จะชวนคุณแม่ไปเดินชมสวนและทานของว่างที่เตรียมไว้ ซึ่งแน่นอนว่าเกือบจะทุกปีก็จะมี
ไอศกรีมเป็นเมนูประจำ�แทบทุกครั้ง ท่านจะคอยเชิญชวนและตักขนมที่เตรียมไว้ให้คุณแม่ตลอด
คุณแม่บอกว่าพี่อ๊อดเป็นคนเก่ง คุยสนุก ใจดี ชอบต้นไม้เหมือนกัน และที่สำ�คัญ ชอบไอศกรีม
เหมือนกัน บางครั้งข้าพเจ้าก็คิดว่า การทานไอศกรีมอาจจะทำ�ให้เราอารมณ์ดี ดูน่ารัก และเป็น
เด็กเสมอ และทุกครั้งที่คุณแม่และข้าพเจ้าทานไอศกรีม เราจะนึกถึงคุณป้าหญิงเสมอ เมื่อเราเจอ
ไอศกรีมที่อร่อยและแปลกใหม่ก็อยากให้คุณป้าได้ทานด้วย ถึงแม้เราจะไม่มีโอกาสได้ทานไอศกรีม
พร้อมกับคุณป้าอีกแล้ว แต่เราก็เชื่อว่าคุณป้าต้องได้อยู่ในที่ที่สวยงาม และคงได้ทานไอศกรีม
ที่ท่านชอบ เราทั้งสองจะอธิษฐานจิตให้กุศลกรรมคุณงามความดีที่ท่านได้ทำ�ไว้อย่างมากมาย
ขอได้โปรดอำ�นวยผลดลบันดาลให้ท่านได้ไปสู่สุคติด้วยเทอญ

We cannot see or meet you but you will always stay alive and smiling
in our memories and hearts.

นิตยา - บุศรา ยุกตะเสวี .
171
.

. .

ในความทรงจ�ำ
ครัง้ หนึง่ ในชวี ติ โอม๋ โี อกาสไดม้ าอยูก่ บั คณุ ปา้ ทีบ่ า้ นเอกมยั คณุ ปา้ จะเลา่ เรือ่ งตา่ ง ๆ ในอดตี
ให้ฟัง มีหลายอย่างที่ทำ�ให้โอ๋ทราบว่า คุณป้ามีหลายอย่างที่คล้ายคุณปู่มาก เช่น ความมีระเบียบ
เรียบร้อย ครั้งหนึ่งคุณป้าเข้าไปในครัว เจอเตาที่มีคราบนํ้ามันติดเต็มทั้งเตา คุณป้าก็ชวน
ให้โอ๋มาช่วยกันล้างเตาจนสะอาดสวยงาม และคุณป้าก็สอนว่า ถ้าเราไม่ทำ�แล้วจะบอกให้คนงาน
ทำ�ได้อย่างไร เราต้องทำ�ได้ด้วยตัวของเราเอง อีกอย่างคือคุณป้าบอกว่าเคยมีความฝันที่อยาก
จะมีบ้านหลังเล็ก ๆ และมีสวนดอกไม้สวย ๆ แต่ไม่เคยมีเลย ช่วงเวลาที่โอ๋ได้อยู่กับคุณป้า
เป็นเวลาที่มีความสุขที่สุดในชีวิตของโอ๋ คุณป้าให้ความรักเมตตาปกป้องเสมอมา คุณป้าบอกโอ๋
เสมอว่ารักเหมือนลูกไม่ใช่เหมือนหลาน
โอ๋ก็รักและเคารพคุณป้าเหมือนแม่เสมอมา
โอ๋
สิริโสภิน ยุกตะเสวี

. 172 .

. .

เคารพรักและอาลัย
กราบเทา้ ลาคณุ ปา้ หญงิ ดว้ ยความเคารพรกั และอาลยั ครบั คณุ ปา้ หญงิ เปน็ ผูท้ ีค่ อยดแู ลเอาใจใส่
ลูกหลานและญาติ ๆ ให้อยู่ดีมีความสุขกันถ้วนหน้า ผมรู้สึกเป็นเกียรติอย่างสูงที่ได้เกิดมาเป็น
หลานคุณป้า
อู๋
ศิริวงศ์ ยุกตะเสวี

. 173 .

. .

ขอบพระคุณในความรู้อันล�้ำค่า

ช่วงเวลาหนึ่งที่ได้มีโอกาสทำ�งานและอยู่กับคุณป้า ได้รับประสบการณ์ ความรู้ และทักษะ
เป็นแบบอย่างที่ดีมากมาย จำ�ได้ว่าในการทำ�งานจะต้องมีสมุดจดข้อมูลทุกอย่างไว้เพื่อที่จะหามาใช้
ภายหลังได้ การใช้คำ�ในจดหมายที่สละสลวย รวมทั้งคำ�เริ่มต้นลงท้ายที่ถูกต้องทั้งภาษาไทย
และภาษาองั กฤษ การประสานงานตา่ ง ๆ การตดิ ตอ่ บคุ คลตอ้ งเลอื กวนั เวลาทีเ่ หมาะสม การจดั สง่
เอกสารจะตอ้ งมสี �ำ เนาเกบ็ และใหค้ นลงนามรบั เพอื่ ตามเรอื่ งตอ่ ไดส้ ะดวก ในการจดั ประชมุ เตรยี มงาน
เตรยี มสถานที่ จะจดรายการของทีต่ อ้ งใชท้ ัง้ หมดและคนดแู ล เพือ่ ตรวจเชก็ และมอบหมาย คา่ ใชจ้ า่ ย
ต่าง ๆ จะลงรายละเอียดและจัดใส่ซอง เขียนหน้าซองและแยกประเภทเตรียมไว้ คุณป้าจะจัด
ทุกอย่างไว้ล่วงหน้าทั้งหมด มอบหมายหน้าที่ให้คนที่เหมาะสม และพยายามให้ทุกคนได้มีส่วนร่วม
การจดั อาหารตอ้ งจดั จานอยา่ งสวยงาม เขา้ ชดุ กนั อาหารทีเ่ ลีย้ งนอกจากจะตอ้ งมหี ลากหลายรสแลว้
จะต้องมีหลากสีไม่ซํ้ากันดัวย นอกจากนี้ เวลามีคนให้ของ คุณป้าจะเปิดดูและแสดงความชื่นชม
ทุกครั้ง บางครั้งที่เป็นอาหารหรือขนมก็จะจัดมาให้ทานเลย คนให้ก็จะประทับใจมาก

กับหลานเล็ก ๆ คุณป้าจะชวนทำ�กิจกรรมต่าง ๆ ประจำ�วันและสอนไปด้วย เช่น
ฝึกความเป็นระเบียบโดยการเก็บเก้าอี้เข้าที่ทุกครั้งที่ลุกขึ้น เวลาถอดรองเท้าให้จัดเรียงเป็นระเบียบ
สวยงาม เวลาเดินออกกำ�ลังหลังทานข้าวก็ตรวจจัดเก็บบ้าน และสอนว่าอะไรไม่ควรเล่น
เพราะอะไร เด็ก ๆ ก็จะทำ�ตามและสนุกไปด้วย และชวนไปกราบพระที่ห้องพระ สอนให้นั่ง
กราบสวย ๆ และสวดมนต์ หรือชวนให้ทำ�อาหารง่าย ๆ เช่น พิซซา โดยใช้ขนมปังพิตา เป็นต้น

สิ่งที่ได้เรียนรู้จากคุณป้ายังมีอีกมากมาย ซึ่งได้นำ�มาเป็นแบบอย่างที่ดีงาม ที่จะได้ส่งต่อ
ให้กับลูกหลานในชั้นต่อ ๆ ไป ขอขอบพระคุณ ด้วยความรักและเคารพคุณป้าเสมอ

อ้อน .
สิริวรรณ ลิ้มมณีวิจิตร
174
.

. .

ก�ำลังใจจากคุณป้า

วลีเด็ดของคุณป้า “คิดอะไรไม่ออก ให้บอกหน่อง” เป็นกำ�ลังใจในการทำ�งานทุกอย่าง
ให้สำ�เร็จ

คิด ถึงคุณป้าหญิง สุมาลี
อะ การใดไหนมี เรียกใช้
ไร ทำ�ล้วนความดี สอนสั่ง
ไม่ โอหังหยิ่งไซร้ เรารู้จึงจำ�
ออก สังคมต้นแบบ พึงดู
ให้ โอกาสเรียนรู้ สู่โลก
บอก ตนสำ�นึกผู้ มีพระ คุณนา
หน่อง รับใช้ดั่งโชค ตลอดห้วงคำ�นึง

หน่อง .
สถิตย์ ลิ้มมณีวิจิตร
175
.

. .

เที่ยวญี่ปุ่นกับคุณป้า
เดอื นพฤษภาคม พ.ศ. ๒๕๕๙ พีแ่ ดงอยากพาคณุ ปา้ ไปชมสวนดอกไมท้ ีญ่ ีป่ ุน่ เราไดม้ โี อกาส
ติดตามไป และพี่อู๋ก็ได้บินจากอเมริกาไปเจอกันด้วย
คุณป้าแข็งแรง เดินเก่ง คุณป้ามีมุกตลก เช่น ตอนผ่านจอ LCD ใหญ่ยักษ์ฉายรูปตู้ปลา
จะมีหน้ากากดำ�นํ้าแปะอยู่ที่หน้าคนที่ผ่านมา พอเห็นรูปคุณป้าบนจอกับเด็กอีก ๒ คน
คุณป้าหัวเราะหึหึ แล้วบอกว่า “แล้วเจ้า ๒ ตัวเล็กนี่ ไม่จมนํ้าแย่รึ” คุณป้ายิ้มรับทุกสถานการณ์
สามารถคิดในแง่มุมดี ๆ ได้เสมอ เราขับรถหลงทาง คุณป้าก็ว่าเราได้เที่ยวเพิ่มขึ้น คุณป้า
มคี วามสขุ มากเวลาไดช้ มดอกไมน้ านาพนั ธุใ์ นสวนสวย ๆ คณุ ปา้ สนกุ กบั การถา่ ยรปู โพสตท์ า่ ตา่ ง ๆ
ตามคำ�ชักชวนได้อย่างงดงาม น่ารัก ช่วงเวลาที่เราไป สวนดอกไม้บางแห่งเริ่มร่วงโรยไปบ้างแล้ว
เหลือเพียงเล็กน้อย เช่นจุดหมายหนึ่งของเราคือ ชมดอก Wisteria คุณป้าก็ยังชื่นชมช่อเล็ก ๆ
ที่เหลืออยู่ แต่ในที่สุดเราก็ได้บังเอิญเจอช่อใหญ่สวยงามระหว่างทาง อีกแห่งที่คุณป้าชอบมาก
คือภูเขาไฟฟูจิ โรงแรมที่พักอยู่ใกล้ บวกกับสภาพอากาศดี ทำ�ให้มองเห็นชัดมาก โดยเฉพาะ
ตอนทานอาหารเช้า คุณป้าจะนั่งมองอย่างชื่นชม เวลานั่งรถมองเห็น คุณป้าจะบอกว่าสวยจริง
ภูเขาตามเราไปทุกที่ หันไปทางไหนก็เจอ กลับมาบ้านแล้วคุณป้าก็ยังพูดถึงเรื่องอาหาร คุณป้า
ทานง่ายมาก ไม่ว่าจะเป็นเมนูผลผลิตพื้นบ้านต่าง ๆ ที่โรงแรม หรืออาหารและขนมแปลก ๆ
ตามสถานที่ท่องเที่ยว คุณป้าก็ลองทานหมด คุณป้าชอบเดินดูของ และจะซื้อของเล็ก ๆ น้อย ๆ
เช่น ปากกา Swarovski และของฝาก พี่แดงต้องคอยชักชวนให้ซื้อกระเป๋า ผ้าพันคอสวย ๆ บ้าง

. 176 .

. .

ในครั้งนี้ เรายังได้ประสบการณ์แผ่นดินไหว ๖.๒ ริกเตอร์ ตอนทานอาหารเย็นที่ชั้น ๒
ของร้านข้างโรงแรม ขณะที่เรากำ�ลังตื่นเต้นตกใจ พี่ชายบอกสนุกดี คุณป้าทานอาหารต่อได้
อย่างสงบนิ่ง ส่วนพี่แดงเรียกเช็กบิลทันที

นับเป็นช่วงเวลาที่ประทับใจ สนุก และตื่นเต้น เป็นส่วนหนึ่งของความทรงจำ�กับคุณป้า
ที่รักและเคารพยิ่ง

หน่อง-อ้อน
สถิตย์ - สิริวรรณ ลิ้มมณีวิจิตร

. 177 .

. .

ความทรงจ�ำที่ประทับใจ

ครอบครัวของเราทำ�งานการกุศลงานสังคมสงเคราะห์มาโดยตลอด ตั้งแต่จำ�ความได้
หนึ่งจะมีภาพจำ�ที่เห็นคุณยาย คุณป้าหญิง และคุณแม่ ใช้เวลาไปในการทำ�กิจกรรมสาธารณกุศล
ต่าง ๆ ด้วยความสุขใจ

เมื่อเรียนจบกลับมา หนึ่งได้มีโอกาสรับใช้งานต่าง ๆ ของคุณป้า และเรียนรู้หลาย ๆ สิ่ง
จากทา่ น หนึง่ ในนัน้ คอื การพมิ พร์ ายงานการประชมุ และจดหมาย คณุ ปา้ ใหค้ วามส�ำ คญั กบั เอกสาร
ต่าง ๆ ที่จะส่งออกไปจากท่านมาก เนื่องจากสมัยก่อนยังไม่มีเครื่องคอมพิวเตอร์ การพิมพ์งาน
แต่ละครั้งต้องทำ�อย่างรอบคอบระมัดระวัง ตัวสะกดต่าง ๆ สมาธิต้องมี เพราะใช้เครื่องพิมพ์ดีด
ถ้าพิมพ์ผิด การจัดหน้าไม่ตรงคือต้องพิมพ์ใหม่ทั้งหมด

อีกเรื่องที่ได้เรียนรู้คือ คุณป้าให้เกียรติกับผู้ร่วมงาน ให้ความสำ�คัญในการทำ�งานร่วมกัน
เพราะทุกท่านมาด้วยจิตอาสา คุณป้าตระหนักถึงการหาจุดแข็งและความสนใจของแต่ละท่าน
เมือ่ ทราบว่าทา่ นใดถนดั อะไร ก็จะมอบหมายหนา้ ทีท่ ีท่ า่ นนั้นถนดั ให้รับผิดชอบ ท�ำ ใหท้ ุกคนท�ำ งาน
ร่วมกันอย่างมีความสุข

การท�ำ งานของทา่ น ท�ำ เพอื่ ชว่ ยเหลอื ผอู้ นื่ จรงิ ๆ เมอื่ ทา่ นเหน็ รอยยมิ้ ของผไู้ ดร้ บั การชว่ ยเหลอื
ก็ทราบว่าท่านสุขใจยิ่ง แม้แต่คนใกล้ตัวท่านก็ไม่ได้มองข้าม และความเมตตานี้ยังได้เผื่อแผ่มายัง
ครอบครัวของหนึ่งด้วย

คุณป้าเป็นศูนย์กลางของครอบครัวเรา ทุกวันอาทิตย์สมาชิกในครอบครัวจะมาร่วม
รับประทานอาหารเย็น แบ่งปันเรื่องราวต่าง ๆ ร่วมฉลองกันในโอกาสสำ�คัญ เป็นความทรงจำ�
ประทับใจที่หนึ่งจะจดจำ�ไว้ตลอดไป

หนึ่ง .
สุดถนอม อาทรไผท
178
.

. .

Dear Khun Pa Ying,
Thank you for all the knowledge you have enlightened me. It has
been great. The scrabble evenings were very enjoyable and memorable.
I will sincerely miss that. You are kind and polite all the time, yet strong.
You are definitely the role model I wish for my daughters-quiet yet strong.
Captain
U-Paporn Karnasuta

. 179 .

. .

คงอยู่ในใจเสมอ
ค่อย ๆ ใช้สตินึกถึงวันเวลาที่ผ่านมา ไม่ว่าจะการหัดเย็บตุ๊กตาไดโนเสาร์ที่หัวหินยามบ่าย
การหัดทำ�พายแอปเปิลที่นวดแป้งจนเหนื่อย การหัดทำ�เจ้าหญิงนพเก้าเมนูโปรด และการหัดทำ�
อะไรต่อมิอะไรอื่น ๆ อีกมากมาย ล้วนได้เรียนรู้มาจากคุณป้าหญิงตั้งแต่เมื่อตอนเป็นเด็กตัวเล็ก ๆ
จนโต ทำ�ให้เกิดทักษะสารพัดสิ่งที่สามารถถ่ายทอดต่อไปยังไอ๋
นอกจากทกุ ๆ การอบรมสงั่ สอนทกุ สงิ่ ทกุ อยา่ งนบั ตงั้ แตเ่ ลก็ จนโต คณุ ปา้ หญงิ ยงั มกั มขี องขวญั
เป็นกำ�ลังใจให้หลานในวาระต่าง ๆ เสมอ เช่น แหวนทับทิมเกาะเพชรวงน้อย ๆ เป็นรางวัล
เมื่อตอนหลานสอบเข้ามหาวิทยาลัยได้ หรือเข็มกลัดเพชร-พลอยหลากสีรูปตุ๊กตาเต้นระบำ�เป็น
รางวัลตอนหลานเรียนจบปริญญาโท เป็นต้น
ตอนทีห่ ลานโดนหมาของ “เลก็ ” แมค่ รวั กดั ตรงขอ้ เทา้ คณุ ปา้ หญงิ กน็ �ำ ซองใส่ “คา่ ท�ำ ขวญั ”
มามอบให้หลานเป็นการปลอบใจทันที

. 180 .

. .

ที่จำ�ไม่มีลืมและไม่นึกถึงไม่ได้เลยคือ ตอนหลานเกิดอุบัติเหตุ ขาหัก กะโหลกร้าว เนื้อที่ไหล่
ก็ครูดไปกับถนนจนเนื้อเปิดถึงกระดูก เลือดไหลออกมาจากหูจนหูไม่ได้ยินเสียงไปข้างหนึ่ง
คณุ ปา้ หญงิ กบั คณุ ลงุ หมอรบี จดั การทกุ อยา่ งใหห้ ลานไดร้ บั การดแู ลรกั ษาอยา่ งดที ีส่ ดุ อกี ทัง้ ยงั กรณุ า
มาเยี่ยมหลานที่โรงพยาบาลทุกเช้าเย็นเป็นเวลาหลายเดือนจนกระทั่งหลานหายดี

สิง่ ตา่ ง ๆ ทีก่ ลา่ วมาเปน็ เพยี งเสีย้ วหนึง่ ของความทรงจ�ำ ทีม่ อี กี มากมาย ท�ำ ใหร้ ูส้ กึ ถงึ ความรกั
ความเอ็นดูห่วงใยและความเมตตาที่คุณป้าหญิงมีให้หลาน ไม่เพียงแต่ในเรื่องใหญ่ ๆ อย่างเรื่อง
อุบัติเหตุที่เกิดขึ้นครั้งนั้น แต่ยังมีเรื่องที่ไม่น่าจะเป็นเรื่องตอนที่คุณพ่อของหลานไม่อยู่เพราะต้อง
ไปรักษาโรคมะเร็งนาน ๆ ที่เทกซัส แล้วหลานก็ทะเลาะกับพี่เอ๋อย่างไร้สาระใหญ่โตจึงได้ฟ้อง
คุณป้าหญิง แล้วคุณป้าหญิงก็รีบมาจัดการระงับศึกให้หลานอย่างรวดเร็ว ทำ�ให้หลานรู้สึกอุ่นใจ
ที่มีคุณป้าหญิงมาเป็นผู้ปกป้องและให้ความยุติธรรมกับหลานในวันนั้น

ในวนั ทีห่ ลานอายมุ ากขึน้ แลว้ คณุ พอ่ ของหลานไดจ้ ากไป ขณะหลานเสยี ใจรอ้ งไหไ้ มย่ อมหยดุ
คุณป้าหญิงก็ยังเป็นที่พึ่งทางใจให้หลานในตอนนั้น โดยบอกหลานว่า “ถึงพ่อไม่อยู่แล้วแต่เรา
ยังมีป้าอยู่ อยากร้องไห้หรืออยากพูดอะไรกับพ่อก็มาหาป้าแทน”

ทกุ ๆ ความอบอุน่ ใจทีท่ ่านมอบใหเ้ หล่านี้จะยงั คงอยู่ในหวั ใจและความทรงจ�ำ ของหลานเสมอ
แม้ขณะนี้ถึงสมองของหลานจะไม่ดีเพียงพอที่จะจดจำ�ทุกรายละเอียดเรื่องราวในชีวิตได้หมด
ครบถ้วน และอาจลืมเรื่องราวหลายสิ่งหลายอย่างในชีวิตไปบ้าง แต่เรื่องราวความรักความเมตตา
ของคุณป้าหญิงที่มีให้หลานเหล่านี้ จะคงอยู่ในใจหลานเสมอตลอดไปค่ะ

หลานที่แสนวุ่นวายคนนี้ขอกราบลาคุณป้าหญิงด้วยความเคารพและอาลัยรักอย่างที่สุดค่ะ
เอ๋ย
วิภวา พหลโยธิน ยุกตะเสวี

. 181 .

. .

แฟนซีปีใหม่ที่บ้านคุณป้าหญิง
ในช่วงเทศกาลปีใหม่ ทุก ๆ คนต่างมีจุดหมายการฉลองแตกต่างกันไป ผมเองก็เช่นกัน
แต่ไม่ว่าจะไปฉลองกับใครที่ไหนมา จุดสุดยอดของการฉลองปีใหม่ คืองานปีใหม่ที่บ้านคุณป้าหญิง
ซึ่งจะจัดหลังปีใหม่สักนิด เผื่อให้ลูกหลานแยกย้ายกันไปสนุกสนานตามจุดต่าง ๆ ของโลก
ก่อนจะมามีความสุขร่วมกันที่บ้านยุกตะเสวี ถนนเพชรบุรีตัดใหม่ กันทุกปี
อันที่จริงพวกเรามีนัดเจอกันเป็นปกติทุกวันอาทิตย์ เป็นประเพณีมายาวนานก่อนที่ผม
จะเกดิ เสียอกี ท�ำ ใหก้ ารมาพบปะกนั ถอื เป็นกจิ วตั รของวงศาคณาญาติอยูแ่ ลว้ ความพเิ ศษของงาน
วันปีใหม่ไม่ใช่อาหาร เพราะอาหารที่บ้านคุณป้าอร่อยที่สุดในโลก (เมื่อคุณป้าทราบว่าใครจะมา
ก็เลือกเมนูที่ถูกใจคนนั้น ๆ มาวางรอเสมอ) แต่เป็นการแต่งแฟนซีที่จะมีธีมต่างกันไปทุกปี
ในงานนี้ถือเป็นงานใหญ่ของเรา มักจะมีแขกพิเศษที่ไม่ใช่ญาติแต่สนิทเหมือนญาติมาด้วย ซึ่งทุก ๆ
ท่านก็น่าจะได้ความประทับใจมิรู้ลืมกลับไป เมื่อเห็นความเอาจริงของพวกเรา แต่งแฟนซีกันเต็มที่
อย่างกับจะไปประกวดเวทีใหญ่ แน่นอนว่าไม่ใช่แค่รุ่นหลานเหลน คุณป้าหญิงก็ร่วมแต่งแฟนซี
ไปกับเราด้วยทุกครั้ง

. 182 .

. .

การแต่งแฟนซีจะน่าตื่นเต้นไม่ได้ หากไม่มีรางวัล ฉะนั้นคุณป้าหญิงจะมอบรางวัลสาขา
ต่าง ๆ ให้กับคนที่แต่งกายถูกใจท่านและเครือญาติ โดยส่วนมากทุกคนที่ดูแล้วแลเห็นว่าตั้งใจ
เตรียมตัวมา ก็จะได้รับรางวัลกันไปคนละชิ้น หลายรางวัลคิดชื่อสด ๆ หน้างาน คนได้รางวัล
ยิ้มร่าถ้วนหน้า ตามด้วยการจับสลากของขวัญที่ต่างคนต่างเตรียมมา และปิดท้ายด้วยขุมทรัพย์
จากหีบรวมของขวัญที่คุณป้านำ�มาให้เราสุ่มรับกันเป็นโบนัส

งานนี้จะจบไม่ได้หากไม่มีการกล่าวคำ�อวยพรโดยคุณป้าหญิง ทุก ๆ ปี คุณป้าจะให้พร
พวกเรา ฟังแล้วรู้สึกอิ่มเอม มีพลังใจไว้ต่อสู้โลกอันโหดร้ายต่อไป และจะขาดไม่ได้ที่ช่วงเวลา
ของการกล่าวนี้ จะเป็นเวทีซ้อมกล่าวของสมาชิกในครอบครัวท่านอื่น ๆ ด้วย ทั้งที่ออกมาพูด
อย่างคล่องแคล่ว และท่านที่ยังไม่คล่องนัก ก็มักมีโอกาสได้ออกมาพูดหน้าชั้นกันคนละเล็กละน้อย
ไม่ว่าจะออกมาพูดอะไร คุณป้าจะปรบมือให้กำ�ลังใจ และสร้างเสียงหัวเราะครื้นเครงให้กับ
พวกเราเสมอ

สำ�หรับผม ความสนุกของการมางานปีใหม่ที่บ้านคุณป้าไม่ใช่รางวัลใด ๆ แต่เป็นการที่มีส่วน
ใช้ความเพี้ยนของผม ทำ�ให้คุณป้าหญิงและญาติ ๆ มีรอยยิ้ม สนุกสนาน แม้จะทราบดีว่า
เปน็ ความสนกุ แคป่ ระเดีย๋ วประดา๋ ว ตา่ งจากขัน้ ตอนเตรยี มตวั ทีก่ นิ เวลานานกวา่ นกั แตว่ นิ าทเี ลก็ ๆ
นั้นก็ตราตรึงอยู่ในใจผม ปีแล้วปีเล่า จนเป็นอีเวนต์ที่ผมและครอบครัวเฝ้ารอมาตลอด

จากนี้ไปคุณป้าหญิงผู้เป็นหัวใจของงานปีใหม่ไม่ได้อยู่กับเราแล้ว แต่ไม่ว่าจะนานเพียงไหน
ผมมั่นใจว่าความประทับใจและความอบอุ่นจากหลาย ๆ งานปีใหม่ที่บ้านคุณป้าที่ผ่านมา จะยังคง
ตราตรึงในหัวใจของทุก ๆ คน และหากเรายังจะมีการจัดงานนี้อยู่ในอนาคต คงไม่มีครั้งไหน
ที่ผมจะไม่นึกถึงรอยยิ้มของคุณป้า เมื่อหันไปที่เก้าอี้หัวโต๊ะที่นั่งประจำ�ของท่านครับ

บี
อัษฎา อาทรไผท

. 183 .

. .

ต้นแบบของชีวิต
คุณยายหญิงเป็นที่เคารพรักของผู้คนมากมาย และเป็นต้นแบบให้กับลูก-หลานทุกคน
สำ�หรับฟิล์ม-แฟร์ คุณยายหญิงทำ�ให้เราเห็นความสำ�คัญของการ “ให้และแบ่งปัน”
นอกจากงานการกุศลต่าง ๆ ที่คุณยายได้ทำ�ไว้ และความรัก ความอบอุ่นที่คุณยายมีให้
คุณยายยังคอยให้ความรู้ เวลาคุณยายเล่าเรื่องหรือทำ�อะไร ก็มักจะมีคำ�สอนแฝงอยู่ด้วยเสมอ
ไม่ว่าจะเป็นความรู้ต่าง ๆ รวมไปถึงเรื่องกิริยา มารยาท ซึ่งเป็นสิ่งสำ�คัญที่ฟิล์ม-แฟร์ได้เรียนรู้
จากคุณยายตั้งแต่ยังเล็ก และนำ�มาปรับใช้ในชีวิตประจำ�วันมาจนถึงทุกวันนี้
ตั้งแต่เล็ก ช่วงปิดเทอมหรือวันหยุด ฟิล์ม-แฟร์จะตื่นเต้นกับการไปเล่นที่บ้านเพชรบุรี
ทุกครั้ง นอกจากจะได้เล่นกับน้องออน น้องเอิน และได้ทานอาหารอร่อย ๆ แล้ว เราก็จะดีใจ
ทุกครั้งที่ได้เจอคุณยาย เพราะรู้ว่าคุณยายจะมีของขวัญในตู้ข้างเตียงให้ฟิล์ม แฟร์ ออน เอิน
จับสลากเลือกเสมอ
อีกสิ่งที่สำ�คัญที่คุณยายได้ให้กับเราทั้งสองคนก็คือชื่อจริง ที่คุณยายได้แต่งจากความรัก
และความตั้งใจของคุณยาย ความรักของคุณยายจะอยู่ในใจฟิล์ม-เเฟร์ตลอดไปค่ะ
กราบลาคุณยายค่ะ
หลาน ฟิล์ม อัญจิฎา กรรณสูต และ แฟร์ ภัทริณี กรรณสูต

. 184 .

. .

ค�ำสอนของคุณยาย

ตั้งแต่เล็ก คุณยายมอบความรักและความอบอุ่นให้กับหลาน ๆ เสมอ คุณยายคอยสอนให้
น้องออนมีความกตัญญู ความอ่อนน้อมถ่อมตน มีกาลเทศะ และมีความละเอียดอ่อน มีครั้งหนึ่ง
ที่เข้าไปดูคุณยายจัดห้องเตรียมงาน คุณยายเห็นพู่ระบายรอบ ๆ พรมพันกันไม่เรียบร้อย คุณยาย
ก็สอนให้นำ�หวีมาหวีให้ด้ายแต่ละพู่นั้นเรียงกันอย่างสวยงาม ซึ่งทำ�ให้บ้านดูเรียบร้อย และเพื่อ
ฝึกสมาธิกับความประณีตไปในตัว

นอกจากนี้ ยงั ไดเ้ หน็ คณุ ยายท�ำ งานมากมายมาตงั้ แตเ่ ดก็ เหน็ คณุ ยายประชมุ ทบี่ า้ นเปน็ ประจ�ำ
ส่วนใหญ่เป็นงานการกุศลจากหลากหลายองค์กร เวลาไปไหนกับคุณยายก็ได้เห็นถึงความรักเคารพ
ที่คนอื่น ๆ มีให้คุณยาย ทำ�ให้น้องออนรู้สึกภูมิใจที่ได้เป็นหลานคุณยาย และซึมซับแนวคิด
ในการทำ�งานเพื่อสังคม ซึ่งจะเป็นแนวทางในการดำ�เนินชีวิต น้องออนจะเป็นทันตแพทย์ที่ใช้
ความรู้ความสามารถเพื่อช่วยผู้อื่นให้ได้มากที่สุดเหมือนกับคุณยายค่ะ

สดุ ทา้ ยนี้ จะขอกราบลาคณุ ยาย และกราบขอบพระคณุ ส�ำ หรบั ชือ่ “ธฤษวรรณ” นีท้ ีค่ ณุ ยาย
ตั้งให้ เป็นชื่อที่มีเอกลักษณ์ และมักจะเป็นประโยคเริ่มบทสนทนาได้เสมอค่ะ

รักและเคารพคุณยายเสมอค่ะ
น้องออน
ทันตแพทย์หญิงธฤษวรรณ ลิ้มมณีวิจิตร

. 185 .

. .

ความทรงจ�ำที่มีค่า
เมือ่ พ.ศ. ๒๕๖๑ ขณะทีก่ �ำ ลงั เรยี นปรญิ ญาโทอยูท่ ีร่ สั เซยี ไตม๋ โี อกาสไดร้ ว่ มทรปิ กบั คณุ ยาย
ป้าแดง และลุงชาย ไปเที่ยวเรือ Cruise ตระเวนยุโรป เราแวะอิตาลี โครเอเชีย สโลวีเนีย กรีซ
และมอลตา เป็นทริปต่างประเทศกับคุณยายครั้งแรกและครั้งเดียวที่เต็มไปด้วยความทรงจำ�ดี ๆ
ได้ไปชมสถานที่สวย ๆ ด้วยกันมากมาย กินอาหารอร่อยด้วยกันตลอด ๒ อาทิตย์ สิ่งที่ประทับใจ
ที่สุดสำ�หรับการไปเที่ยวครั้งนั้นคือการได้เห็นคุณยายแฮปปี้กับทุกที่ที่ไปเยือนและมีโอกาสได้ดูแล
คณุ ยายอยา่ งใกลช้ ดิ ตลอดการเดนิ ทาง ขณะเดยี วกนั คณุ ยายเองกพ็ ยายามดแู ลเราเชน่ กนั โดยเฉพาะ
เวลาร่วมโต๊ะอาหาร คุณยายตักอาหารให้ทานตลอดทำ�ให้รู้สึกอิ่มมากทุกมื้อ ไต๋ต้องขอขอบพระคุณ
ป้าแดงอย่างสูงที่กรุณาให้ไต๋ได้บินจากรัสเซียไปร่วมทริปที่มีคุณค่าทางใจที่สุดครั้งหนึ่งในชีวิต

. 186 .

. .

ระหว่างการเดินทาง คุณยายมักจะชวนคุยเกี่ยวกับรัสเซียที่ซึ่งเราไปเรียนต่อ เราก็ได้
เล่าสู่กันฟังว่าทุกวันนี้รัสเซียเป็นอย่างไรบ้าง อยากให้คุณยายไปเห็นว่าบ้านเมืองเปลี่ยนไปแค่ไหน
แล้วก็โชว์รูปที่เที่ยวสวย ๆ ให้คุณยายดูบ้าง คุณยายเล่าว่าเคยไปเยือนรัสเซียสมัยที่ยังเป็น
สหภาพโซเวียต ได้เจอกับ Valentina Tereshkova นักบินอวกาศหญิงคนแรกของโลกชาวโซเวียต
และมีภาษารัสเซียหนึ่งคำ�ที่คุณยายจำ�ได้ขึ้นใจคือคำ�ว่า “สปาซิบา” แปลว่า “ขอบคุณ” ซึ่งเท่าที่
จำ�ความได้ คำ�ว่า “ขอบคุณ” นี่เองก็เป็นหนึ่งในคำ�ที่คุณยายสอนให้เรารู้จักพูดกับคนอื่นเสมอ
ตั้งแต่ยังเล็ก พอโตขึ้นมาก็เข้าใจเป็นอย่างดีว่าถึงจะเป็นคำ�ง่าย ๆ แต่มีความหมายต่อคนที่ได้รับ
อย่างมาก หลังจากนี้ก็อยากลองพูดคำ�ว่าขอบคุณให้ได้หลาย ๆ ภาษาไว้ใช้กับคนที่มีนํ้าใจกับเรา
ในทุกที่ที่ไป เหมือนกับตอนที่คุณยายไปรัสเซีย

สุดท้ายนี้ขอกราบลาคุณยายด้วยความเคารพรักครับ ไต๋ภูมิใจที่ได้เกิดเป็นหลานคุณยาย
กราบขอบพระคุณคุณยายอย่างสูงที่อบรมสั่งสอน มอบความรักความห่วงใยให้หลานเสมอมา
คุณยายเป็นแบบอย่างของบุพการีที่เปี่ยมด้วยความรักความอบอุ่นต่อสมาชิกทุกคนในครอบครัว
และเป็นร่มโพธิ์ร่มไทรของพวกเราเสมอมา ความทรงจำ�ดี ๆ และความรักของคุณยายจะอยู่ในใจ
ไต๋และหลาน ๆ ทุกคนตลอดไป

ป.ล. คุณยายกรุณาตั้งชื่อให้ไต๋ว่า “ชัญญ” แปลว่า “ดียอดเยี่ยม” เพื่อเป็นสิริมงคลแก่ชีวิต
ที่ผ่านมาเวลาท้อแท้ หรือเวลาพยายามจะทำ�อะไรสักอย่างให้สำ�เร็จ ก็มักจะอ่านชื่อของตัวเอง
ที่คุณยายตั้งให้ เพื่อยํ้าเตือนว่าเราต้องทำ�ได้และในที่สุดจะต้องออกมาดี :)

ไต๋
ชัญญ พหลโยธิน ยุกตะเสวี

. 187 .

. .

ระลึกถึงคุณยาย
ตั้งแต่เล็กจนโต เราได้ใช้ชีวิตครั้งหนึ่งในบ้านหลังนี้ บ้านที่มีคุณยายเป็นผู้ดูแล เป็นผู้ให้
ความอบอุ่นแก่หลาน ๆ และครอบครัว สำ�หรับเรา คุณยายเป็นผู้ใหญ่ใจดีที่คอยมอบความสุข
ให้แก่หลาน ๆ หลายครั้งที่คุณยายดุและสั่งสอน เวลาเราเล่นซน คลานสนุกใต้โต๊ะทานข้าว
เมื่อเติบโตมาจึงได้รับรู้ว่าคุณยายเป็นมากกว่านั้น คุณยายเป็นที่เคารพรักจากคนมากมาย
และคุณยายได้อุทิศตนเพื่อสังคมมากมายขนาดไหน
ในวันนี้ที่คุณยายได้จากไป ยิ่งเป็นเครื่องเตือนใจว่า คุณยายได้ทำ�สิ่งที่มีความหมายมากมาย
มาทั้งชีวิต ผู้คนหลั่งไหลเข้ามาเคารพคุณยาย เอินรู้สึกเป็นเกียรติและภูมิใจที่สุดที่ได้เป็น
ผู้เก็บภาพในงานสำ�คัญครั้งนี้ ได้เห็นถึงความตั้งใจของผู้คนที่มีต่อคุณยาย สุดท้ายนี้ นับเป็นเกียรติ
ที่สุดในชีวิตที่ครั้งหนึ่งเอินได้เกิดมาเป็นหลานคุณยาย และคุณยายจะอยู่ในใจครอบครัวพวกเรา
จากนี้และตลอดไปค่ะ
เอิน
สถิรพร ลิ้มมณีวิจิตร

. 188 .

. .

ศูนย์กลางแห่งความรัก

คุณยายหญิงเป็นผู้ใหญ่ที่เมตตาต่อทุก ๆ คน เป็นศูนย์รวมและความอุ่นใจของลูกหลาน
หลายสิง่ หลายอยา่ ง เชน่ การไปดูโขนทีเ่ พือ่ น ๆ รุน่ หนไู ม่ชอบดกู นั หนูก็ไดไ้ ปดูหลายตอ่ หลายครัง้
และชอบมากเพราะคุณยายหญิง

ในเรื่องการทำ�อาหารอย่างเช่น คุกกี้เนย หรือเมนูเจ้าหญิงนพเก้าที่ตกทอดมาตั้งแต่
คุณยายหญิงสอนแม่และแม่สอนหนูต่ออีกที ซึ่งคุณยายหญิงมักชมและให้กำ�ลังใจหนูเสมอเวลาหนู
ทำ�อาหารอะไรก็ตามไปทานกันในทุกวันอาทิตย์ ไม่ว่าจะเป็นของว่างอย่างตับบดหรือแกงจืดลูกรอก
และอื่น ๆ

คุณยายหญิงมักชมว่าหนูสวยเสมอแม้ว่าคนอื่นไม่ชมหนู ซึ่งหนูรู้สึกได้ถึงความเอ็นดูที่ท่าน
มีต่อหนูและหลาน ๆ ทุกคน และเพราะคุณยายหญิงที่ทำ�ให้ลูกหลานทั้งหลายได้มีกิจกรรม
สนุก ๆ ร่วมกันเสมอ ไม่ว่าจะในการพบกันตามปกติทุกวันอาทิตย์หรือกิจกรรมพิเศษอย่างสงกรานต์
ลอยกระทง ปีใหม่ ทุก ๆ คนในครอบครัวใหญ่จะได้ทำ�อะไรที่สนุกและสร้างสรรค์ด้วยกัน
หนูอาจไม่สามารถกล่าวความทรงจำ�เกี่ยวกับคุณยายหญิงออกมาได้ทั้งหมด แต่หนูรู้สึกได้ถึงทุก ๆ
ความสุข ความประทับใจที่มีต่อคุณยายหญิงได้เสมอค่ะ

ไอ๋ .
พิมชยาภา พหลโยธิน
189
.

. .

ความทรงจ�ำที่อบอุ่น
คุณย่าหญิง เป็นคำ�ที่ผมได้ยินและใช้เรียกท่านผู้หญิงสุมาลี มาตั้งแต่ยังเล็ก
ทุก ๆ สัปดาห์ ในวันอาทิตย์เมื่อครั้งยังเด็ก ผมเข้าใจว่าการไปทานอาหารที่บ้านยุกตะเสวี
นั้นคือการได้ไปเล่นกับญาติ ๆ พี่น้องเท่านั้น แต่เมื่อโตมาจึงเข้าใจว่า การได้ไปยังบ้านยุกตะเสวี
คือการได้ไปพบปะ “ครอบครัว” ซึ่งครอบครัวในที่นี้ไม่ใช่เพียงพ่อ แม่ ลูก เท่านั้น แต่ยัง
หมายถงึ ทกุ คนทีไ่ ดม้ านัง่ ทานขา้ วรว่ มกนั ในทกุ ๆ วนั อาทติ ย ์ ซึง่ สิง่ นีจ้ ะเปน็ ความทรงจ�ำ ทีค่ ณุ ยา่ หญงิ
มอบให้กับครอบครัวทุกคน และทำ�ให้เข้าใจว่า ครอบครัวเป็นสิ่งสำ�คัญของชีวิตมากแค่ไหน
ผมขอขอบพระคุณความทรงจำ�ที่ได้ร่วมเล่น Scrabble และทานข้าวกับคุณย่าหญิงครับ
เป็นความทรงจำ�ที่อบอุ่นที่ผมจะไม่ลืมครับ
ขอกราบลาคุณย่าหญิงด้วยความเคารพรัก
วรฤทธิ์ ยุกตะเสวี

. 190 .

. .

คุณยายของผม
ตั้งแต่ยังเด็ก คุณยายเป็นแบบอย่างให้ผมได้เห็นถึงการพูดในที่สาธารณะ การกินอยู่แบบ
เรียบง่าย ใช้เงินอย่างคุ้มค่า และการเป็นหัวหน้าครอบครัวที่มอบความรักให้กับทุกคนในครอบครัว
ได้อย่างครบถ้วน
ครัง้ หนึง่ คุณยายเคยมอบ “เงนิ มว้ น” ที่คณุ ยายเรียกว่าดอกไม้ให้เปน็ ของขวัญวันเกดิ ซึ่งเป็น
ธนบตั รหลากหลายแบบมว้ นรวมกนั เปน็ จ�ำ นวน ๕๐๐ บาท ทีค่ ณุ ยายท�ำ ขึน้ มาเอง เปน็ การสรา้ งสรรค์
สิ่งที่พิเศษจากสิ่งธรรมดา และเป็นเงินขวัญถุงที่เก็บมาจนถึงทุกวันนี้
อิ๊น
อินท์ ลิ้มมณีวิจิตร

. 191 .

. .

Khun Yai Ying will always be in my heart
Since I was a kid, there was a family gathering dinner at the Yuktasevi’s
house every Sunday.
It seemed like everybody was talking to each other without anyone
listening to other people at this dinner. However, the only person who stopped
this noisy table by knocking a glass with a spoon was “Khun Yai Ying” to
announce any special occasion.
Each glass knocking by Khun Yai Ying was to announce any upcoming
special event or festival to Yuktasevi’s family members to compete in theme
dressing event for each festival. One time I dressed up as a combatant and
got a winner reward from Khun Yai Ying from a theme dressing competition.
It was very fun and memorable moment.

. 192 .

. .

Apart from announcing the upcoming event via glass knocking to let
every family member know, Khun Yai Ying always blessed anyone who has
an upcoming or past birthday and congratulated everyone who got any
rewards or degrees.

There was one time when I was a kid I got a first place in an exam
and got a glass knocked to announced it to everyone and a few moments
to tell the story about my rugby game that I played for my school during
the tournament in Japan or even I grown up and went to high school in
New Zealand. When I got a glass knocked by Khun Yai Ying to shared my
experience with everyone on the dinner table, I was shy and not good at
public speaking in front of my family members but she always cheered me
up and helped me get through the moment which these memories from her
kindness and thoughtfulness that keep the Yuktasevi together.

These are just couples of example impression from Khun Yai Ying because
there are more plenty of stories to told about her sympathy and encouragement
for everyone. She will always be in my heart.

With love and deeply remember of her
Tonzai
Baholpolpyuha Baholyodhin

. 193 .

. .

The memories

The memories I made with Khun Ya Ying will be forever embedded in
my mind. From summer holidays on a tropical island to family reunions at her
house, Khun Ya Ying has always been the centerpiece of every family meetup.
She has played a vital role in keeping our household proud and as closely-knit
as it is today; therefore I will deeply miss her as the heart of our family.

I feel a sense of nostalgia when I reminisce about the good times I’ve
had with Khun Ya Ying in the past 15 years. I have fond memories of going
on holiday with Khun Ya Ying at several locations. One occasion that stood
out to me was at Koh Samet. I vividly remember playing in the pristine waters
with her; a day filled with joy and the unbreakable family bond.

Khun Ya Ying has taught me how powerful family can be, and her
compassion has motivated me to treat others with respect and kindness.
She has also taught me significant details about our family history such as
explaining the architecture and different rooms of the Yuktasevi house.
Additionally, she was a motherly figure and excellent role model for those
in my generation, which I am immensely grateful for.

A life without Khun Ya Ying will be drastically different, and I write
this with great sorrow due to her passing. She will always be dearly missed
and a world without her warmth and astounding leadership skills will be
a challenge that we will have to face. Her legacy shall live on as we celebrate
her life and mourn her passing.

Beacon .
Akira Atornphatai
194
.

. .

คิดถึงคุณชวด
ตั้งแต่ฉันยังจําความได้ ฉันมักจะไปบ้านคุณชวดอยู่เสมอตั้งแต่ยังเด็ก คุณชวดเป็นคนใจด ี
ฉันและนอ้ งจึงมคี วามสุขเมื่อได้ไป เราไปทานขา้ วและไปวิ่งเล่นที่นั่นเพราะบ้านคณุ ชวดมีสนามกวา้ ง
ฉันยังจําตอนที่คุณชวดนั่งที่ม้านั่งหน้าสนามดูนกมองฉันและน้องวิ่งเล่นกัน มันเป็นช่วงเวลาที่ดี
คุณชวดเป็นคนที่มีระเบียบมาก ทุกอย่างในห้องของท่านจะถูกจัดวางไว้อย่างเรียบร้อย
ถงึ ฉนั จะเปน็ คนทีไ่ มเ่ รยี บรอ้ ย คณุ ชวดกไ็ มเ่ คยดแุ ตจ่ ะใชว้ ธิ สี อนแทน โดยเฉพาะเรือ่ งมารยาทบนโตะ๊
อาหาร ฉนั เคยวางศอกบนโตะ๊ ทานขา้ ว คณุ ชวดจงึ สอนวา่ ไมใ่ หว้ างศอกบนโตะ๊ อาหาร นอกจากนัน้
ก็ยงั มเี รื่องไม่ใหว้ ิง่ ในห้องอาหารอีก ฉันเรียนรูเ้ รื่องมารยาท และเหน็ ว่ามนั เปน็ สิง่ สําคญั แม้ตอนนี้
จะไม่มีคุณชวดแล้วแต่ฉันก็ยังจําได้ด ี
โซดา
นภกร วรวรรณ ณ อยุธยา

. 195 .

. .

My great grandma
My great grandma is very nice I remember when me and my
family came to her house and she always smiles at me which makes me very
delighted. My great grandma is very kind towards me, she always makes me
want to smile. And, every time I go visit her for dinner she would be sitting
and waiting for us on the table with my grandma.
Zen
Krydda Varavarn Na Ayudhaya

. 196 .

. .

Zana
Veerin Varavarn Na Ayudhaya
197 .
.

. .

. 198 .

. .

โปรดสแกน
เพื่ออ่านคำ�ไว้อาลัยเพิ่มเติม

. 199 .

ค�ำขอบคุณ

ครอบครัวของท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
ขอขอบพระคุณทุกท่านที่เอื้อเฟ้ ือและประสานความร่วมมือ
ให้หนังสือที่ระลึกงานพระราชทานเพลิงศพท่านผู้หญิงสุมาลี จาติกวนิช
แสงแห่งดาวฤกษ์ อันเป็นเสมือนบันทึกแห่งชีวิต
ที่มีคุณค่าของท่านผู้หญิงสุมาลีเล่มนี้ส�ำเร็จลุล่วงด้วยดี
และมุ่งหวังว่าจะสร้างแรงบันดาลใจในการด�ำเนินชีวิตและการท�ำงาน
แก่ผู้อ่านทุกท่านต่อไป หากมีข้อผิดพลาดหรือขาดตกบกพร่องใด ๆ
ขออภัยมา ณ ที่นี้

คณะที่ปรึกษา อ้อนฟ้า เวชชาชีวะ, ปราณี ปราบริปู,
วินัย รอดจ่าย, รองศาสตราจารย์ ดร.ภาวดี ทองอุไทย,
นพพร รอยเจริญลาภ, วัชรีกร สินธุสิงห์,
สุดถนอม กรรณสูต, ศศินี ลิ้มพงษ ์
คณะผู้ประสานงาน สถิตย์ ลิ้มมณีวิจิตร, อัษฎา อาทรไผท,
หม่อมหลวงวรุตม์ วรวรรณ, พรเพ็ญ ทองสิมา,
พีรานุช ไชยพิเดช, ประภา กิจจะนะ, หยาดฝน ภักตร์วิลัย,
ขนิษฐ์พร ศักดิ์คีรีชัย
ทีมช่างภาพ เสนอ อุคำ�พันธ์, เดือนเต็ม มัดตาเฮด, สถิรพร ลิ้มมณีวิจิตร
ออกแบบและจัดทำ� บริษัท แปลน กราฟิค จำ�กัด