การเปลี่ยนแปลงและการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติในจังหวัด 133 เว็บไซต์แนะนำา ผังสรุปสาระสำาคัญ เครือข่ายจิตอาสา www.volunteerspirit.org การเปลี่ยนแปลง และการอนุรักษ์ สิ่งแวดล้อมและ ทรัพยากรธรรมชาติ ในจังหวัด สิ่งแวดล้อมในจังหวัด สิ่งแวดล้อมเป็นทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ในทุกพื้นที่ โดยมนุษย์มีการพึ่งพาอาศัย และปรับตัวให้เข้ากับสิ่งแวดล้อมทางธรรมชาติและสร้างสิ่งแวดล้อมทางสังคมและ วัฒนธรรมขึ้นมาในภายหลัง การเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม การเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมเกิดจากปัจจัย ๒ ประการ คือ ปัจจัยจากธรรมชาติและปัจจัยจากมนุษย์ มนุษย์เป็นปัจจัยสําคัญที่ทําให้สิ่งแวดล้อมเกิดการ เปลี่ยนแปลงไปในทางที่ไม่สมดุลและก่อให้เกิดผลกระทบ มากที่สุด การตั้งถิ่นฐาน การย้ายถิ่นฐาน การเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อมส่งผลต่อการ ตั้งถิ่นฐานและการย้ายถิ่นฐาน การย้ายถิ่นฐานเป็น การย้ายเพื่อสร้างโอกาสและคุณภาพชีวิตที่ดีกว่าในถิ่น ที่อยู่เดิม ลักษณะของการย้ายถิ่นฐานมีทั้งการย้ายเข้า และการย้ายออก การจัดการสิ่งแวดล้อมในจังหวัด การจัดการสิ่งแวดล้อมเป็นกระบวนการนําสิ่งแวดล้อมมาใช้อย่างมีประสิทธิภาพ คุ้มค่า และเกิดประโยชน์สูงสุด เพื่อให้มีใช้อย่างยั่งยืน และไม่ก่อให้เกิดผลกระทบต่อ สิ่งแวดล้อมต่างๆ ๑๒. นักเรียนแต่ละกลุ่มออกมานำ เสนอ แผนภาพความคิดแนวทางการจัดการ สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ ในจังหวัดของตนหน้าชั้นเรียน ๑๓. นักเรียนร่วมกันคิดกิจกรรมเกี่ยวกับ การจัดการและอนุรักษ์สิ่งแวดล้อม และทรัพยากรธรรมชาติภายใน โรงเรียนและชุมชน แล้วนำ ไปปฏิบัติ ร่วมกัน ขั้นสื่อสารและน�ำเสนอ Step4 Step5 ขั้นประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า บริการสังคม และจิตสาธารณะ 133 สุดยอดคู่มือครู สุดยอดคู่มือครู รอบรู้อาเซียนและโลก ขั้นประเมินเพื่อเพิ่มคุณค่า Self-Regulating เสริมความรู้ ครูควรสอน ตัวชี้วัด ขั้นปฏิบัติและสรุปความรู้หลังการปฏิบัติ Applying and Constructing the Knowledge ขั้นสื่อสารและน�ำเสนอ Applying the Communication Skill asean
134 สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔ กิจกรรมการเรียนรู้ คำาถามพัฒนากระบวนการคิด ๑. นักเรียนร่วมกันหาข้อมูลข่าวสารเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของสิ่งแวดล้อม หรือทรัพยากรธรรมชาติในจังหวัดของตนเอง แล้วร่วมกันอภิปรายถึงสาเหตุ และปัจจัยที่ทําให้เกิดการเปลี่ยนแปลงรวมถึงผลที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลง ดังกล่าว ๒. นักเรียนสํารวจสิ่งแวดล้อมในจังหวัดของตนเอง แล้วจําแนกทรัพยากรธรรมชาติที่มีในจังหวัด จากนั้นนําข้อมูลที่ได้มาวิเคราะห์ว่ามีการทําลาย ทรัพยากรธรรมชาติเพื่อนํามาสร้างสรรค์ทรัพยากรทางวัฒนธรรมอย่างไร ๓. นักเรียนร่วมกันอภิปรายเกี่ยวกับการตั้งถิ่นฐานของผู้คนในจังหวัดของตนเอง ว่ามีความสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมอย่างไร ๔. นักเรียนแบ่งกลุ่มเสนอแนวทางการจัดการสิ่งแวดล้อมในจังหวัด แล้วออกมา นําเสนอผลงานหน้าชั้นเรียน ๕. นักเรียนแต่งคําขวัญเกี่ยวกับการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติ ๑. มนุษย์มีส่วนในการเปลี่ยนแปลงสิ่งแวดล้อมให้ดีขึ้นได้อย่างไรบ้าง ๒. ปัญหาสิ่งแวดล้อมที่เกิดขึ้นในจังหวัดของนักเรียนมีอะไรบ้าง และเกิดจาก สาเหตุใด ๓. แนวทางในการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติในจังหวัดของ นักเรียนมีอะไรบ้าง ๔. ถ้าไม่มีการอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมและทรัพยากรธรรมชาติจะเกิดผลอย่างไร ๕. ในอนาคตอีก ๑๐ ปีข้างหน้า นักเรียนคิดว่าสิ่งแวดล้อมในจังหวัดจะเปลี่ยนแปลง ไปอย่างไร ๑. ไม่ตัดไม้ทำ�ลายป่า ไม่ใช้ทรัพยากรธรรมชาติ อย่างฟุ่มเฟือย ๒. นํ้าในลำ�คลองเน่าเสีย เกิดจากมนุษย์ทิ้งขยะ และสิ่งปฏิกูลลงในแม่นํ้า ๓. ให้คนในจังหวัดร่วมกันดูแลรักษาแหล่งนํ้า ลำ�คลอง ปลูกต้นไม้ และใช้ผลิตภัณฑ์ที่ทำ� จากธรรมชาติ ๔. สิ่งแวดล้อมเสื่อมโทรม อากาศเป็นพิษ ส่งผลเสียต่อสภาพร่างกายของมนุษย์ ๕. สิ่งแวดล้อมในจังหวัดเสื่อมโทรมลง ส ๕.๒ ป.๔/๒ ส ๕.๒ ป.๔/๓ ตัวชี้วัด แนวค�ำตอบ นักเรียนจะมีส่วนร่วมในการลดภาวะโลกร้อนได้อย่างไร ๑ เพิ่มปริมาณการใช้ถุงพลาสติกให้มากขึ้น ๒ ทิ้งขยะลงในแหล่งน้ำ�เพื่อเป็นอาหารปลา ๓ ใช้เครื่องปรับอากาศมากขึ้น ๔ ใช้ถุงผ้าแทนถุงพลาสติก (เฉลย ๔ เพราะถุงผ้าสามารถนำ�กลับมาใช้ใหม่ได้ และเป็นวัสดุที่ย่อยสลายง่าย) ข้อสอบเน้นสมรรถนะ สุดยอดคู่มือครู 134 บูรณาการทักษะศตวรรษที่ 21 ขั้นสังเกต รวบรวมข้อมูล Gathering ขั้นคิดวิเคราะห์และสรุปความรู้ Processing GPAS 5 Steps ข้อสอบเน้นสมรรถนะ
135 สุดยอดคู่มือครู จุดประกายโครงงาน 135 จุด จุดประกายโครงงาน ประกายโครงงาน กลุ่มสาระการเรียนรู้สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ชั้นประถมศึกษาปีที่ ๔ นักเรียนทำ�โครงง�นที่สัมพันธ์กับกลุ่มส�ระก�รเรียนรู้สังคมศึกษ� ศ�สน� และ วัฒนธรรมแล้วฝึกปฏิบัติโครงง�นต�มขั้นตอนก�รทำ�โครงง�น ตัวอย่างหัวข้อโครงงาน ๑. โครงงานเรื่อง ชุมชนเข้มแข็งสามัคคี นักเรียนแบ่งกลุ่มร่วมกันเสนอแนวท�งก�รลดปัญห�คว�มขัดแย้งและก�รแก้ไขปัญห� คว�มขัดแย้งด้วยสันติวิธีโดยศึกษ�ปัญห�และส�เหตุของคว�มขัดแย้งที่เกิดขึ้นในชุมชน แล้วออกม�นำ�เสนอหน้�ชั้นเรียน ๒. โครงงานเรื่อง วัฒนธรรมกับการดำาเนินชีวิตของคนในจังหวัด นักเรียนศึกษ�และสำ�รวจวัฒนธรรมไทยในจังหวัดต่�ง ๆ ที่สนใจม� ๑ วัฒนธรรม แล้ววิเคร�ะห์ให้เห็นถึงคว�มสัมพันธ์กับก�รดำ�เนินชีวิตของคนในจังหวัด และออกม� นำ�เสนอหน้�ชั้นเรียน ๓. โครงงานเรื่อง เศรษฐกิจพอเพียงกับชุมชน นักเรียนแบ่งกลุ่มร่วมกันจัดทำ�แผนพัฒน�ชุมชนต�มหลักปรัชญ�ของเศรษฐกิจพอเพียง ต�มแนวท�งก�รทำ�โครงง�นและคัดเลือกโครงง�นที่ดีที่สุดเพื่อนำ�ไปปฏิบัติจริงในชุมชน ๔. โครงงานเรื่อง การเลือกซื้อสินค้าและบริการในชุมชน นักเรียนสำ�รวจก�รเลือกซื้อสินค้�และบริก�รของคนในชุมชนว่�มีหลักเกณฑ์ในก�ร เลือกซื้อสินค้�อย่�งไร เพื่อนำ�ไปเป็นแนวท�งในก�รพัฒน�สินค้�และบริก�รในชุมชน ซึ่งจะ ส่งผลให้เศรษฐกิจของชุมชนเกิดคว�มเจริญก้�วหน้� ๕. โครงงานเรื่อง ภูมิปัญญาในการตั้งถิ่นฐานของคนในชุมชน นักเรียนแบ่งกลุ่มสืบค้นข้อมูลเกี่ยวกับภูมิปัญญ�ในก�รตั้งถิ่นฐ�นและก�รดำ�รงชีวิต ของคนที่อ�ศัยอยู่ในภูมิประเทศแบบต่�งๆแล้วออกม�นำ�เสนอหน้�ชั้นเรียน ๖. โครงงานเรื่อง การท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์ นักเรียนแบ่งกลุ่มจัดทำ�แผนง�นก�รท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์โดยสำ�รวจแหล่งท่องเที่ยว ในจังหวัด แนวท�งก�รปฏิบัติตนในก�รท่องเที่ยวสถ�นที่ต่�ง ๆ โดยไม่ทำ�ล�ยสิ่งแวดล้อม จัดทำ�สื่อเกี่ยวกับก�รท่องเที่ยวเชิงอนุรักษ์เพื่อนำ�ไปเผยแพร่แก่นักท่องเที่ยว แล้วร่วมกัน เสนอแนวท�งก�รพัฒน�แหล่งท่องเที่ยวให้ดีขึ้นโดยเขียนขั้นตอนก�รปฏิบัติและนำ�ไปปฏิบัติ ต�มแผนที่ได้ว�งไว้
136 สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม ป.๔ กวี วรกวิน. แผนที่ความรู้ท้องถิ่นไทย ภาคกลาง. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๔๗. . แผนที่ความรู้ท้องถิ่นไทย ภาคตะวันตก. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๔๗. . แผนที่ความรู้ท้องถิ่นไทย ภาคตะวันออก. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๔๗. . แผนที่ความรู้ท้องถิ่นไทย ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๔๗. . แผนที่ความรู้ท้องถิ่นไทย ภาคใต้. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๔๗. . แผนที่ความรู้ท้องถิ่นไทย ภาคเหนือ. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๔๗. กวี วรกวิน และกล้าหาญ พิมพ์ศรี. หนังสือแผนที่ความรู้จังหวัดของเรา. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๕๒. . หนังสือแผนที่ความรู้ประเทศของเรา. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๕๒. . หนังสือแผนที่ความรู้ภูมิภาคของเรา. กรุงเทพฯ : พัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.), ๒๕๕๒. กัญญารัตน์ จิราสวัสดิ์. ๒๐ คุณธรรมสำาหรับเด็กดี. กรุงเทพฯ : นานมีบุ๊คพับลิเคชั่นส์, ๒๕๕๐. คณาจารย์มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ประกอบ มีโคตรกอง (บรรณาธิการ). วัฒนธรรมไทย กรุงเทพฯ : มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย, ๒๕๕๑. จอมขวัญ ช้างเพ็ง. ๑๐๑ วิธีสอนเด็กดีเป็นผู้นำา. กรุงเทพฯ : ซีเอ็ดยูเคชั่น, ๒๕๕๐. ชลิยา ศรีสุกใส. วันสำาคัญ ประเพณี และการละเล่นของเด็กไทย. กรุงเทพฯ : พีบีซี, ๒๕๕๑. นริชรา อัศวธีรากุล. ชีวิตพอเพียง : รวมเรื่องราว “นวัตกรรมการสร้างสุขภาพ” ที่ดำาเนินชีวิตด้วย หลักเศรษฐกิจพอเพียง. กรุงเทพฯ : สำานักงานปฏิรูประบบสุขภาพแห่งชาติ (สปรส.), ๒๕๕๐. พระเทพวิสุทธิเมธี (ปัญญานันทภิกขุ). รักลูกต้องปลูกนิสัยที่ดี วิธีสร้างลูกหลานให้เป็นพลเมืองดี. กรุงเทพฯ : ธรรมสภา, ๒๕๓๓. พระพรหมมังคลาจารย์. ธรรมะสำาหรับเด็ก เด็กดีควรทำาหน้าที่อย่างไร. กรุงเทพฯ : ธรรมสภา, ๒๕๕๐. ราชบัณฑิตยสถาน. อักขรานุกรมภูมิศาสตร์ไทย เล่ม ๑. ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. พิมพ์ครั้งที่ ๔ กรุงเทพฯ : ราชบัณฑิตยสถาน, ๒๕๔๕. ลัดดา ศิริธัญญารัตน์. นิทานเด็กดี ชุดคุณธรรมพื้นฐาน ๘ ประการของเด็กไทย. กรุงเทพฯ : ซิซินีอินเตอร์- เนชั่นแนล, ๒๕๕๑. บรรณานุกรม สุดยอดคู่มือครู 136
สถาบันพัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) สำ นักพิมพ์ บริษัทพัฒนาคุณภาพวิชาการ (พว.) จำ กัด ๑๒๕๖/๙ ถนนนครไชยศรี แขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสิต กรุงเทพฯ ๑๐๓๐๐ โทร. ๐-๒๒๔๓-๘๐๐๐ (อัตโนมัติ ๑๕ สาย), ๐-๒๒๔๑-๘๙๙๙ แฟกซ์ : ทุกหมายเลข, แฟกซ์อัตโนมัติ : ๐-๒๒๔๑-๔๑๓๑, ๐-๒๒๔๓-๗๖๖๖ สงวนลิขสิทธิ์ หนังสือเล่มนี้ได้จดทะเบียนลิขสิทธิ์ถูกต้องตามกฎหมาย 9 7 8 6 1 6 0 5 4 7 7 0 8 ISBN : 978-616-05-4770-8 กลุ่มสาระการเรียนรู้ วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี กลุ่มสาระการเรียนรู้ คณิตศาสตร์ กลุ่มสาระการเรียนรู้ สังคมศึกษา ศาสนา และวัฒนธรรม สาระภูมิศาสตร์ • จัดกลุ่มสาระและมาตรฐานการเรียนรู้ใหม่ • ปรับโครงสร้างรายวิชาใหม่ • เพิ่มสาระการเรียนรู้ที่มีความจำ เป็น • เลื่อนไหลเนื้อหาให้มีความเหมาะสม • ตัดเนื้อหาที่มีความซ้ำ ซ้อนกับเนื้อหา กลุ่มสาระการเรียนรู้อื่น หลักสูตรใหม่ (ฉบับปรับปรุง พ.ศ. ๒๕๖๐) ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษา ขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช ๒๕๕๑ • การเรียนรู้ภูมิศาสตร์ (Geo-literacy) โดยมีองค์ประกอบ ๓ ส่วน คือ ความสามารถ ทางภูมิศาสตร์ กระบวนการทางภูมิศาสตร์ และทักษะทางภูมิศาสตร์ • ปรับตัวชี้วัดและสาระการเรียนรู้ แกนกลางสาระภูมิศาสตร์ • จัดกลุ่มสาระการเรียนรู้ใหม่ • เปลี่ยนชื่อสาระการเรียนรู้ใหม่ • เพิ่มเติมเนื้อหาด้านต่างๆ ที่มีความทันสมัย สอดคล้องต่อการดำ รงชีวิตในปัจจุบันและอนาคต • เลื่อนไหลบางเนื้อหาให้มีความเหมาะสม • เพิ่มเติมสาระที่ ๔ เทคโนโลยี website : www.iadth.com