การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง SWEET POTATO มันแกว (ตาก), ยอดมันแกว (น่าน), ยอดมันเทศ (มุกดาหาร), มันหลา (ปัตตานี), ยอดมันหลอง (ภูเก็ต), มันแกว มันแก๋วแดง (ภาคเหนือ), มันเทศ (ภาคกลาง), หมักอ้อย (ละว้า-เชียงใหม่) เป็นต้น Ipomoea batatas (L.) Lam. CONVOLVULACEAE จัดเป็นไม้ล้มลุกเลื้อยพันมีอายุหลายปี มีน้ำยางสีขาว ลำต้นทอดเลื้อย มีรากสะสมอาหาร ลักษณะเป็นรูปทรงกระบอก รากมันเทศมีระบบรากเป็นแบบรากฝอย เกิดจากลำต้นที่ทอดเลื้อยไปตามพื้นดิน รากมันเทศจะเป็นที่สะสมอาหาร หัวมันเทศเกิดจากการขยายตัวของรากซึ่งเป็นส่วนที่สะสมแป้ง ลักษณะของ หัวจะมีลักษณะเป็นรูปทรงกระบอก หัวเรียว ท้ายเรียว ส่วนตรงกลางป่องออก และสีผิวของหัวและสีของเนื้อใน หัวจะแตกต่างกันไปตามสายพันธุ์ ใบมันเทศเป็นใบเดี่ยวออกเรียงสลับบนข้อของลำต้น ลักษณะของใบเป็นรูปไข่ กว้างแกมรูปโล่ บางใบอาจเป็นรูปหัวใจ ดอกออกดอกเป็นช่อ โดยดอกจะออกตามซอกใบ มีดอกย่อยหลายดอก มีลักษณะคล้ายกับดอกผักบุ้ง ผลมันเทศ ผลมีเปลือกแข็งหุ้ม ลักษณะของผลเป็นแบบแคปซูล ภายในเปลือก แข็งจะมีเมล็ดขนาดเล็กสีดำ ลักษณะของเมล็ดค่อนข้างแบน ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด มันเทศอุดมไปด้วยเบต้าแคโรทีนและวิตามินเอที่สูงมาก มันเทศมีสรรพคุณ ช่วยลดไขมันในเลือด ช่วยแก้กระหายน้ำ ช่วยแก้เมาคลื่น ใช้เป็นยาระบาย ช่วยบำรุงม้ามไต ใช้พอกแผล รักษา เริม และงูสวัด มีฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียและเชื้อรา ช่วยเร่งการสมานแผล และช่วยแก้พิษแมลงกัดต่อย เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานผลสด 20 บาท https://medthai.com. [5 พ.ค. 2022] 1 123
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง LEMON BASIL, HOARY BASIL, HAIRY BASIL ก้อมก้อข้าว (ภาคเหนือ), มังลัก อีตู่ (ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ) Ocimum × africanum Lour. LAMIACEAE จัดพืชล้มลุกในสกุลกะเพราและโหระพา ลักษณะของลำต้นจะคล้ายกับต้นกะเพรา ต่างกันที่ กลิ่นและสีใบจะอ่อนกว่า มีลำต้นสูงประมาณ 30-80 เซนติเมตร มีกลิ่นหอมทุกส่วน ใบเป็นใบเดี่ยว ใบเรียง ตรงข้ามเป็นคู่ ๆ ดอกและช่อจะออกที่ปลายยอด อาจเป็นช่อเดี่ยวหรือแตกออกเป็นช่อย่อย ๆ ดอกจะบานจาก ล่างไปบน กลีบดอกสีขาวแบ่งเป็น 2 ปากและร่วงง่าย เกสรตัวผู้จะยื่นยาวกว่ากลีบดอก ดอกย่อยออกโดยรอบ ก้านก่อเป็นชั้น ๆ แต่ละชั้นมีดอกย่อย 6 ดอก แบ่งเป็น 2 ส่วน ดอกตรงกลางจะบานก่อนและช่อดอกย่อยที่อยู่ ชั้นล่างสุดของก้านช่อดอกจะบานก่อนเช่นกัน ผล 1 ดอกมีผล 4 ผล มีขนาดเล็ก เรียกว่า “เม็ดแมงลัก” ซึ่งมี ลักษณะกลมรีและมีสีดำ ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด แมงลักอุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุ สรรพคุณ ช่วยลดระดับคอเลสเตอรอล ช่วยเพิ่มการขับออกของกรดน้ำดีช่วยสำหรับผู้ที่ต้องควบคุมน้ำหนักและความอ้วน ช่วยลดความเสี่ยงจากการ เป็นโรคหัวใจ ช่วยทำให้การดูดซึมของน้ำตาลลดลง ช่วยเรื่องระบบขับถ่าย ช่วยแก้อาการวิงเวียนศีรษะ ช่วยขับ เหงื่อ ช่วยแก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ และช่วยขับลมในลำไส้เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานใบสด 5-10 บาท https://medthai.com. [5 พ.ค. 2022] 1 124
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง PUMPKIN ฟักเขียว มะฟักแก้ว หมักคี้ส่า เหลืองเคส่า หมากฟักเหลือง มะน้ำแก้ว หมักอื้อ น้ำเต้า เป็นต้น Cucurbita moschata Duchesne. CUCURBITACEAE จัดเป็นไม้เถาล้มลุก มีลำต้นเป็นเถาเลื้อยไปตามดินและต้องการหลักยึด ลำต้นมีขนนุ่มปกคลุม แข็งปานกลาง ลักษณะกลมหรือเหลี่ยมมนๆ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกตามเถาเรียงตัวสลับกัน ลักษณะใบรูปร่างกลม หรือรูปไต ปลายใบมน โคนใบเว้าเป็นรูปหัวใจกว้างๆ ดอกเป็นดอกเดี่ยว มีสีเหลืองหรือสีเหลืองอมส้ม ออกตามซอกใบ ดอกเพศผู้และดอกเพศเมียเกิดอยู่บนต้นเดียวกัน ดอกเพศผู้จะมีก้านดอกยาวกว่าดอกเพศเมีย ผลเป็นผลเดี่ยวตามซอกใบ เปลือกนอกของผลแข็ง ผลมีรูปร่างและขนาดแตกต่างกัน เนื้อในผลมีสีเหลือง ตรงกลางผลรูพรุนมีเมล็ดติดอยู่จำนวนมาก เมล็ดมีลักษณะแบน ขอบแข็งเป็นสัน ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูง มีวิตามิน เกลือแร่ แร่ธาตุสรรพคุณ มีสารต่อต้าน อนุมูลอิสระที่มีส่วนช่วยในการชะลอวัยและความแก่ชรา ช่วยฟื้นบำรุงสุขภาพผิวให้เปล่งปลั่งสดใสและช่วย ปกป้องผิวไม่ให้เหี่ยวย่น ช่วยบำรุงและรักษาสายตา ช่วยบำรุงสุขภาพร่างกาย ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกัน ให้แก่ร่างกาย น้ำมันจากเมล็ดฟักทองมีส่วนช่วยบำรุงประสาท ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด และฟักทองมีกรด โปรไบโอนิค ซึ่งมีส่วนทำให้เซลล์มะเร็งอ่อนแอลง เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร เช่น แกงอ่อม เป็นต้น 10-20 บาท https://medthai.com, https://pharmacy.su.ac.th. [2 พ.ค. 2022]. 1 125
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง BAMBOO GRASS จ้อยนาง (เชียงใหม่) เถาย่านาง เถาวัลย์เขียว (กลาง) ยาดนาง (สุราษฎร์ธานี) Tiliacora triandra (Colebr.) Diels MENISPERMACEAE จัดเป็นไม้เถาเลื้อยพัน กิ่งอ่อนมีขนอ่อนปกคลุม เมื่อแก่แล้วผิวค่อนข้างเรียบ รากมีขนาดใหญ่ ใบเป็นใบเดี่ยว ออกติดกับลำต้นแบบสลับ รูปร่างใบคล้ายรูปไข่หรือรูปไข่ขอบขนานปลายใบเรียว ฐานใบมน ขนาดใบยาว 5 - 10 ซม. กว้าง 2 - 4 ซม. ขอบใบเรียบ ก้านใบยาว 1 ซม. ดอกออกตามซอกโคนก้านใบเป็น ช่องยาว 2 - 5 ซม. ช่อหนึ่ง ๆ มีดอกขนาดเล็กสีเหลือง 3 - 5 ดอก ดอกแยกเพศอยู่คนละต้นไม่มีกลีบดอก ผลรูปร่างกลมรีขนาดเล็ก สีเขียว เมื่อแก่กลายเป็นสีเหลืองอมแดงและกลายเป็นสีดำ ตลาดสดเชียงของ อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย เป็นพืชที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง มีวิตามินและแร่ธาตุต่างๆมากมาย สรรพคุณ ต้น ใช้ถอนพิษผิดสำแดง รักษาพิษไข้ แก้ไข้ตัวร้อน แก้ไข้กลับ และรักษาโรคปวดข้อ ราก ใช้แก้ไข้ทุกชนิด ขับพิษต่างๆ แก้ท้องผูก บำรุงหัวใจ บำรุงธาตุ แก้โรคหัวใจบวม แก้กำเดาไหล และแก้ลม ใบ ใช้ถอนพิษไข้ แก้ไข้ แก้เลือดตก แก้กำเดา แก้ผดผื่นคัน แก้อาการท้องอืดท้องเฟ้อ แก้ลม แก้ปวดหัวตัวร้อน อีสุกอีใส หัด และใช้ เป็นยากวาดคอ เถา ใช้แก้ไข้ ลดความร้อนในร่างกาย ต้านโรคมาลาเรีย และยับยั้งการหดเกร็งของลำไส้เป็นต้น นำมาประกอบอาหารโดยการนำใบมาคั้นสด เพื่อนำน้ำคั้นไปปรุงอาหาร 10-20 บาท คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. (มปป.) ย่านาง. จาก http://www.phargarden.com. ภาพจาก https://shopee.co.th/blog/yanang-leaves-health-benefits/ [23 มิ.ย. 2022]. 1 126
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง TREE BASIL, CLOVE BASIL, SHRUBBY BASIL, AFRICAN BASIL, WILD BASIL, KAWAWYA, CARAWAY FRIUT, CARAWAY SEED, KUMMEL, CARAWAY ยี่หร่า กะเพราญวณ จันทร์หอม เนียม จันทร์ขี้ไก่ หอมป้อม โหระพาช้าง กะเพราควาย หร่า Ocimum gratissimum L. LAMIACEAE จัดเป็นไม้พุ่มเตี้ย มีความสูงประมาณ 50-80 เซนติเมตร ลำต้นมีสีน้ำตาลแก่แตกกิ่งก้านสาขา ขนาดเล็ก กิ่งก้านไม่ใหญ่ ใบยี่หร่า เป็นใบเดี่ยวออกตรงข้ามกันเป็นคู่ ๆ ลักษณะของเป็นรูปกลมรี โคนใบสอบ ปลายใบแหลม ขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ใบสีเขียวสด ผิวใบสากมือ ใบยี่หร่ามีกลิ่นหอมเฉพาะตัว ดอกยี่หร่า ออกดอกเป็นช่อที่บริเวณปลายยอด ช่อดอกนั้นจัดเป็นแบบ Spike-like raceme ดอกจะบานจากล่างไปหา ปลายช่อ ผลยี่หร่า หรือ เมล็ดยี่หร่า มีลักษณะเป็นรูปกลมรี เมื่อยังอ่อนจะเป็นสีเขียว แต่พอสุกหรือแก่แล้วจะ กลายเป็นสีดำหรือสีน้ำตาลอ่อน ภายในผลมีเมล็ดขนาดเล็กจำนวนมาก ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูง มีวิตามินซี ธาตุเหล็ก และฟอสฟอรัส สูงมาก สรรพคุณ ช่วยยับยั้งหรือช่วยชะลอการขยายตัวของเซลล์มะเร็ง ช่วยในการบำรุงธาตุในร่างกาย ช่วยขับเหงื่อ ช่วยแก้อาการคลื่นไส้ ช่วยแก้โรคเบื่ออาหาร ช่วยในการทำงานของระบบย่อยอาหาร ช่วยแก้อาการปวดท้อง ช่วยแก้อาการท้องอืด ท้องเฟ้อ อาการปวดท้อง ช่วยในการขับลมในลำไส้ และช่วยลดอาการปวดประจำเดือน ในสตรีเป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานใบสด 10-20 บาท https://medthai.com. [5 พ.ค. 2022]. 1 127
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง RED OAK LEAF LETTUCE ออสกาดส์ สลัดแดง Lactuca sativa spp. ASTERACEAE จัดเป็นพืชล้มลุกขนาดเล็ก ลำต้นเป็นพืชล้มลุกขนาดเล็ก ลำต้นเดี่ยวมีลักษณะกลม ๆ อวบอ้วน มีข้อสั้นๆ จะมีก้านใบยาวอวบน้ำหุ้มอยู่ ออกเรียงสลับโดยรอบๆ ปกคลุมที่โคนลำต้น ไม่ห่อหัว ก้านใบ มีสีเขียวอมแดง ใบเป็นใบเลี้ยงเดี่ยว ออกตรงโคนลำต้น ออกตามข้อสั้น ออกเรียงสลับรอบๆ ใบอยู่ด้านนอก ใหญ่กว่าใบข้างในเล็กกว่า มีลักษณะทรงเรียวรี มีใบบางนุ่ม ใบหยัก ใบมีสีน้ำตาลอมแดง มีก้านใบยาวอวบน้ำ รากเป็นระบบรากแก้ว มีลักษณะอวบกลมๆ แทงลึกลงในดิน มีรากฝอยและรากแขนงเล็กๆ ออกรอบๆบริเวณ ลำต้น มีสีน้ำตาล ดอกออกเป็นช่อ ดอกมีลักษณะเล็กๆ กลีบดอกมีสีเหลือง ผลมีผลเป็นเมล็ด อยู่ในรังไข่ มีเมล็ด จำนวนมาก มีลักษณะทรงหอก แบนยาวรี มีเปลือกหุ้มเมล็ด มีสีเทานวล ตลาดสดสินสมบูรณ์อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เป็นพืชที่มีแคลเซียม เส้นใย วิตามินซี โพแทสเซียม และแร่ธาตุอื่น ๆ สรรพคุณ ช่วยป้องกันโรคมะเร็ง ช่วยบำรุงร่างกาย ช่วยป้องกันโรคเบาหวาน แก้ไอ แก้ไข้ ช่วยขับเสมหะ ช่วยรักษาเจ็บคอ ช่วยขับเหงื่อ เป็นยาระบาย ช่วยรักษาริดสีดวงทวาร แก้ท้องอืด แก้ท้องเฟ้อ ช่วยลดความดันโลหิตสูง ช่วยขับ ปัสสาวะ ช่วยขับพยาธิ ช่วยบำรุงสายตา ช่วยบำรุงเส้นผม ช่วยบำรุงประสาท ช่วยบำรุงกล้ามเนื้อ ช่วยบำรุง ผิวพรรณ ช่วยรักษาปากนกกระจอก เป็นต้น รับประทานใบสด 20-50 บาท https://www.thai-thaifood.com. [23 มิ.ย. 2022]. 1 128
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง RADISH, EASTER EGG RADISH หัวผักกาดฝรั่ง หัวผักกาดแดง Raphanus raphanistrum subsp. sativus BRASSICACEAE เป็นพืชล้มลุกขนาดเล็ก มีอายุสั้นฤดูเดียว มีทรงพุ่ม ลำต้นเดี่ยวสั้น ๆ เชื่อมอยู่ระหว่างราก กับใบ มีลักษณะกลมๆ เป็นข้อสั้นๆ จะมีก้านใบแทงออกจากโคนลำต้น มีสีเขียวอ่อน ใบเป็นใบเลี้ยงเดี่ยว แทง ออกบริเวณตรงโคนของลำต้น ออกเรียงสลับรอบๆ มีก้านใบยาว มีลักษณะทรงกลมรี ปลายใบมนใหญ่ ขอบใบ มีรอยหยัก ใบมีสีเขียว รากมีระบบรากแก้ว เป็นรากแก้วที่พองโต เรียกว่า หัว ไว้เก็บสะสมอาหาร หัวมีลักษณะ ทรงกลม หรือรูปไข่ ตามสายพันธุ์ มีเปลือกบางผิวเรียบ มีสีแดง สีขาว สีชมพู สีม่วง สีเหลือง สีดำ ตามสายพันธุ์ มีเนื้อแน่นฉ่ำน้ำ มีสีขาวนวล หรือสีชมพู มีรสชาติเผ็ดกรอบ มีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว มีปลายรากแก้วยาวเล็ก ๆ แทงลงในดิน ดอกออกเป็นช่อ ออกปลายยอด ก้านช่อดอกยาว มีดอกย่อยอยู่ ดอกมีลักษณะมีสี่แฉก มีขนาด เล็กๆ กลีบดอกสีชมพูหรือสีขาว ผลเป็นฝัก มีลักษณะทรงรี โคนอวบกลม ปลายรีแหลม มีขนาดเล็กๆ มีเมล็ด เรียงอยู่ในฝัก ฝักอ่อนสีเขียว ฝักแก่มีสีน้ำตาล เมล็ดอยู่ในฝัก มีลักษณะทรงกลมรี มีขนาดเล็กๆ เมล็ดแข็ง มีสีน้ำตาล ตลาดสดเทศบาลเขมราฐ อำเภอเขมราฐ จังหวัดอุบลราชธานี เป็นพืชที่มีแคลเซียม วิตามินซี โพแทสเซียม วิตามินต่าง ๆ เบตาแคโรทีน โปรตีน สรรพคุณช่วยรักษาโรคดีซ่าน ช่วยรักษาโรคทางเดินหายใจ ช่วยขับปัสสาวะ เป็นยาระบาย ช่วยระบบขับถ่าย แก้ท้องผูก และช่วยลดความดันโลหิตสูง เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และแปรรูป 40 บาท https://sou-dai.com/,https://www.thai-thaifood.com/th. [25 เม.ย. 2022]. 1 129
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง PERILLA งามน (แม่ฮ่องสอน) งาขี้ม้อน งาปุก (คนเมือง) แง (กาญจนบุรี) นอ (กะเหรี่ยงแม่ฮ่องสอน, กะเหรี่ยงเชียงใหม่) น่อง (กะเหรี่ยง-กาญจนบุรี) ง้า (ลั้วะ) งาเจียง (ลาว) งาม้อน Perilla frutescents var. frutescents LAMIACEAE จัดเป็นไม้พุ่มหรือไม้ล้มลุก ลำต้นตั้งตรง แตกกิ่งก้านสาขา ลำต้นมีกลิ่นหอม เป็นสันสี่เหลี่ยม มน ๆ ขนยาวละเอียดสีขาวขึ้นปกคลุมอยู่หนาแน่น ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงตรงข้ามกัน ลักษณะของใบเป็นรูป ไข่ถึงรูปไข่กว้าง หรือรูปกลม ปลายใบเรียวแหลมหรือแหลมเป็นติ่งยาว ส่วนขอบใบหยักเป็นฟันเลื่อย ใบเป็น สีเขียวอ่อน ท้องใบมีสีอ่อนกว่าหลังใบ ท้องใบมีต่อมน้ำมัน ดอกออกดอกเป็นช่อกระจะตามง่ามใบและที่ปลาย กิ่งแต่ละช่อมีดอกย่อยจำนวนมาก ริ้วประดับดอกย่อยลักษณะเป็นรูปไข่ ผลมีลักษณะเป็นรูปไข่กลับขนาดเล็ก มีความยาวประมาณ 2 มิลลิเมตร ผลแข็งเป็นสีน้ำตาลหรือสีเทาและมีลายเป็นรูปตาข่าย ผลเป็นผลแห้งไม่แตก ภายในผลมีเมล็ดขนาดเล็กสีดำหรือสีน้ำตาลเข้ม เมล็ดมีลักษณะกลม ตลาดสดพรเพชร อำเภอเมือง จังหวัดมุกดาหาร เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูง สรรพคุณ เมล็ดใช้กินเป็นยาชูกำลัง ช่วยลดไขมัน ในเลือด ช่วยทำให้ร่างกายอบอุ่น ใบและยอดอ่อนช่วยแก้อาการไอ แก้หวัด ช่วยแก้อาการท้องผูก ช่วยในการ ย่อยอาหาร ใบสดช่วยแก้อาการเคล็ดขัดยอก และน้ำมันงาขี้ม้อน มีฤทธิ์ต่อต้านการเจริญเติบโตของเชื้อ แบคทีเรียได้ดีเป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานใบสด 5-10 บาท https://medthai.com. [5 พ.ค. 2022]. 1 130
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง SOAP POD ส้มพอดี (ภาคอีสาน) ส้มคอน ส้มขอน Acacia concinna Willd. FABACEAE จัดเป็นไม้ยืนต้นขนาดเล็กหรือไม้พุ่มรอเลื้อยทอดลำต้นเกาะเกี่ยวขึ้น เถามีเนื้อแข็ง เปลือก ลำต้นเป็นสีน้ำตาล เถาอ่อนเป็นสีน้ำตาลแดง มีขนกำมะหยี่หรือขนสั้นหนานุ่ม ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก สองชั้น ออกเรียงสลับ ช่อใบย่อยมีประมาณ 5-10 คู่ ส่วนช่อย่อยมีประมาณ 10-35 คู่ ต่อช่อ ใบย่อยเรียง ตรงข้าม ไม่มีก้านใบย่อย ดอกออกดอกเป็นช่อกระจุกรูปทรงกลม โดยจะออกที่ปลายกิ่งหรืออกตามซอกใบข้าง ลำต้น มีดอกประมาณ 35-45 ดอก กลีบดอกเป็นหลอดสีขาวนวล กลีบเลี้ยงและกลีบดอกมีอย่างละ 5 กลีบ ผลออกผลเป็นฝัก ลักษณะของฝักเป็นรูปขอบขนาน แบนยาว ผิวฝักเป็นลอนคลื่นเป็นข้อ ๆ ตามเมล็ด เมล็ด มีลักษณะเป็นรูปทรงแบนรี สีดำผิวมัน ออกดอกในช่วงเดือนมกราคมถึงเดือนพฤษภาคม และติดผลในช่วงเดือน พฤษภาคมถึงเดือนตุลาคม ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูง สรรพคุณ ดอกช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย เป็นยาลด ไขมัน ช่วยลดความอ้วนหรือลดน้ำหนัก เปลือกฝักช่วยทำให้เจริญอาหาร ช่วยแก้ซางเด็ก เปลือกต้นเป็นยาแก้ กระษัย ใบใช้เป็นยาแก้โรคตา รากช่วยรักษาโรคในลำไส้เล็กและลำไส้ใหญ่ เป็นยาแก้บิด และช่วยขับพยาธิ ในลำไส้ เป็นต้น รับประทานผลสด 5-10 บาท https://medthai.com. [5 พ.ค. 2022]. 1 131
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง LETTUCE ผักสลัด ผักกาดยี พังฉ้าย ผักกาดหอม Lactuca sativa L. ASTERACEAE สลัดลำต้นมีลักษณะเป็นข้อสั้น โดยแต่ละข้อจะเป็นที่เกิดของใบ ลักษณะของลำต้น จะค่อนข้างอวบอ้วนและตั้งตรงสูงชะลูดขึ้นจนสามารถมองเห็นได้ชัดเจน รากมีรากเป็นระบบรากแก้วที่แข็งแรง และอวบอ้วน รากแก้วหยั่งลึกลงดินได้ถึง 5 ฟุต และรากที่เหลือจะเป็นรากแขนง โดยรากจะอยู่รวมกันเป็นกลุ่ม อย่างหนาแน่น ใบมีสีตั้งแต่เขียวอ่อนถึงสีเขียวแก่ ใบจะแตกออกมาจากลำต้นโดยรอบ เห็นเส้นใบได้ชัดเจน ขอบใบมีลักษณะเป็นหยัก ดอกออกดอกเป็นช่อดอกรวม อยู่กันเป็นกระจุกตรงส่วนยอด ดอกเป็นดอกสมบูรณ์ เพศ กลีบดอกมีสีเหลือง เมล็ดสลัดเป็นชนิดเมล็ดเดียวที่เจริญมาจากรังไข่อันเดียว เมล็ดมีลักษณะแบนยาว หัวท้ายแหลมคล้ายรูปหอก เมล็ดมีเปลือกหุ้มเมล็ดบาง ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูง สรรพคุณ มีสารต้านอนุมูลอิสระหลายชนิด จึงช่วยในการป้องกันและต่อต้านมะเร็ง ช่วยในการนอนหลับ ช่วยเสริมการสร้างเม็ดเลือดหรือฮีโมโกลบิน (Hemoglobin) ช่วยแก้ไข้ช่วยขับเสมหะและแก้อาการไอ ช่วยเป็นยาขับเหงื่อ ช่วยแก้อาการกระหายน้ำ ช่วย ในการขับถ่าย ช่วยป้องกันและบรรเทาอาการท้องผูก และช่วยขับลมในลำไส้เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานใบสด 5-10 บาท https://medthai.com, https://arit.kpru.ac.th. [5 พ.ค. 2022]. 1 132
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง BUTTERHEAD LETTUCE ผักกาดหอมบัตเตอร์เฮด สลัดใบเหยียด Lactuca sativa L. ASTERACEAE สลัดใบเหยียดเป็นพรรณพืชล้มลุกขนาดเล็ก มีอายุเพียงฤดูเดียว ลำต้นมีลักษณะกลม ๆ อวบ มีข้อสั้นๆ จะมีก้านใบหนาและอวบน้ำหุ้มอยู่ ออกเรียงสลับโดยรอบๆ กาบใบห่อซ้อนกัน ปกคลุมที่โคนลำต้น ห่อหัวแบบหลวม กาบใบมีสีเขียวอ่อนหรือสีเขียวอมแดง ใบเป็นใบเลี้ยงเดี่ยว ออกตรงโคนลำต้น ออกตามข้อสั้น ออกเรียงสลับรอบๆ กาบใบอยู่ด้านนอกใหญ่กว่ากาบใบข้างในเล็กกว่า ใบเรียงซ้อนกัน ห่อหัวแบบหลวม ใบมี ลักษณะทรงกลม กว้างใหญ่เป็นมัน ใบอ่อนนุ่ม ดอกออกเป็นช่อ ก้านช่อดอกใหญ่ยาว มีแขนงก้านย่อยมาก แบบเชิงหลั่น มีดอกย่อยออกโคนไปที่ปลายยอด ดอกมีลักษณะเล็กๆ กลีบดอกมีสีเหลือง กลีบเลี้ยงสีเขียวอ่อน ผลเป็นเมล็ด อยู่ในรังไข่ มีเมล็ดจำนวนมาก มีลักษณะทรงหอก แบนยาวรี มีเปลือกหุ้มเมล็ด มีสีเทานวล ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูงอุดมไปด้วย วิตามินซี โพแทสเซียม วิตามินเอ วิตามินอี ฟอสฟอรัส เหล็ก เบต้าแคโรทีน เป็นต้น สรรพคุณ ช่วยบำรุงร่างกาย ช่วยป้องกันโรคเบาหวาน ช่วย บำรุงสายตา ช่วยบำรุงเส้นผม ช่วยบำรุงประสาท ช่วยบำรุงกล้ามเนื้อ ช่วยบำรุงผิวพรรณ ช่วยรักษา ปากนกกระจอก มีสารต้านอนุมูลอิสระช่วยบรรเทาอาการหวัด ช่วยสร้างเม็ดเลือด บำรุงเลือด แก้ท้องเฟ้อ ช่วย ลดความดันโลหิตสูง ช่วยป้องกันโรคโลหิตจาง ช่วยขับปัสสาวะ และช่วยขับพยาธิเป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานใบสด 10-20 บาท ต้นกล้าความรู้.com.(ผักกาดหอมบัตเตอร์เฮด). [5 พ.ค. 2022]. 1 133
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง SALAE แกแล ข่อยย่าน คันซง ซงแดง ชง ซะแล แทแหล สะแล สาแล Broussonetie kurzii (Hook.f.) corner MORACEAE จัดเป็นไม้เถาเลื้อย ใบเป็นใบเดี่ยว เรียงสลับระนาบเดียว รูปขอบขนานถึงรูปไข่ กว้าง 2.5-6 ชม. ยาวปลายเรียวแหลม หรือกึ่งแหลม โคนกลมหรือคล้ายหัวใจ ขอบหักมนหรือหักฟันเลื่อย แผ่นใบมีขนหนา นุ่ม ก้านใบยาว 0.6-1.5 ชม. หูใบรูปไข่ยาว 3-5 มม. ดอกแยกเพศต่างต้น ช่อดอกเพศผู้แบบช่อเชิงลด ออกเป็นกลุ่ม แต่ละช่อมีก้านยาว 0.3-2 ชม. กลีบรวมขนาดเล็กมีขน ช่อดอกเพศเมียแบบช่อกระจุกแน่น ออกเดี่ยว ๆ ตามกิ่งกลีบรวมขนาดเล็ก มี 4 พูผลช่อผลกลม ขนาด 0.5-0.8 ซม. ตลาดสดสินสมบูรณ์ อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย เป็นพืชที่มีเยื่อใยสูง อุดมไปด้วยวิตามินซี รวมทั้งมีโปรตีน คาร์โบไฮเดรต ไขมัน เกลือแร่ เบต้าแคโรทีน สารแอนติออกซิแดนท์ สารโพลิฟินอล เป็นผักที่ช่วยปรับระบบการย่อยอาหาร รักษา กรดไหลย้อน โรคกระเพาะอาหารและลำไส้เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร เช่น แกง 20-30 บาท https://stri.cmu.ac.th/article_detail.php?id=80 [24 มิ.ย. 2022]. 1 134
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง MING ARALIA, PARSLEY PANAX ตะค้านเล็ก ตะค้านหยวก จะค่าน Piper ribesioides Wall. PIPERACEAE จัดเป็นไม้เถาขนาดกลาง ลักษณะเถากลมเลื้อย พาดพันต้นไม้อื่น เถาอ่อนสีเขียว เถาแก่สี น้ำตาลเทา เนื้อในเถามีหน้าตัดเป็นเส้นรัศมี สีขาว เปลือกค่อนข้างอ่อน ใบเป็นใบเดี่ยว ออกเรียงสลับ ลักษณะ ใบรูปรีแกมรูปใบหอก ปลายใบแหลม โคนใบสอบคล้ายใบรางจืด ผิวใบเรียบและเป็นมันทั้งสองด้าน มีสีเขียวสด ใบกว้าง 2 นิ้ว ยาวประมาณ 3-5 นิ้ว ดอกมีขนาดเล็ก ออกเป็นกระจุกตามซอกใบ ผลลักษณะกลมติดเป็นพวง 10-15 ผลสีเขียว เมื่อแก่จะมีสีดำและมีเมล็ดด้วย นิเวศวิทยาพบตามที่รกร้างและป่าราบทั่วทุกภาค ของประเทศไทย จะพบมากที่สุดทางภาคเหนือและภาคตะวันออกเฉียงเหนือ นิยมปลูกเป็นผักสวนครัวหรือ ปลูกให้เลื้อยเป็นซุ้มข้างบ้าน ตลาดเทศบาลตำบลหล่ายง่าว อำเภอเวียงแก่น จังหวัดเชียงราย สรรพคุณ เถา ใช้ขับลมในลำไส้ แก้แน่น แก้จุกเสียด บำรุงธาตุ ทำให้ผายเรอ และ ใช้ปรุงยาธาตุ แก้ธาตุพิการ เป็นตัวยาประจำธาตุลม บัญชียาจากสมุนไพรตามประกาศคณะกรรมการพัฒนา ระบบยาแห่งชาติ ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ระบุการใช้สะค้านในตำรับ “ยาเบญจกูล” มีส่วนประกอบของเถา สะค้านร่วมกับสมุนไพรชนิดอื่นๆ ในตำรับ มีสรรพคุณบรรเทาอาการท้องอืด ท้องเฟ้อ บำรุงธาตุ แก้ธาตุให้ปกติ รับประทานโดยการต้มเป็นยาสมุนไพร 20-40 บาท ฐานข้อมูลเครื่องยาสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี และ http://www.thaicrudedrug.com. [23 มิ.ย. 2022]. 1 135
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง SIAMESE NEEM TREE สะเดา (ภาคกลาง) สะเลียม (ภาคเหนือ) จะตัง (ส่วย) กะเดา (ภาคใต้) Azadirachta indica A. Juss. var. siamensis Valeton MELIACEAE สะเดาจัดเป็นไม้ต้นขนาดกลาง เปลือกต้นสีน้ำตาลเทาหรือเทาปนดำ ลักษณะแตกเป็นร่อง ตามยาว แตกกิ่งก้านสาขามากมาย บางต้นก็เป็นทรงพุ่ม ใบเป็นใบประกอบแบบขนนก ออกเรียงแบบสลับ ลักษณะใบเป็นรูปใบหอกแกมรูปไข่ ขอบใบเป็นจักฟันเลื่อย ปลายใบเหลม ยอดอ่อนหรือใบที่แตกใหม่มีสี น้ำตาลแดง แผ่นใบสีเขียวเข้ม เป็นมัน ดอกออกดอกเป็นช่อแบบช่อแยกแขนงตามปลายกิ่งตรงซอกระหว่างก้าน ใบกับกิ่ง ออกดอกพร้อมใบอ่อน ดอกมีขนาดเล็กแบบสมมาตรตามรัศมี รูปกรวย มีกลีบดอก 5 กลีบสีขาวนวล ก้านชูเกสรตัวผู้รวมกับเป็นเกสร ผลลักษณะผลสดเป็นรูปทรงกลมรี ผิวเรียบสีเขียวอ่อน ผลแก่สีเหลืองส้ม เมล็ดแข็งและมีเมล็ดเดี่ยว รูปรีออกดอกช่วงเดือน กุมภาพันธ์ - พฤษภาคม ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูงอุดมไปด้วย วิตามินซี แคลเซียม ฟอสฟอรัส เบต้าแคโรทีน เป็นต้น สรรพคุณ ใบแก่ มีฤทธิ์ยับยั้งการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย และฆ่าแมลงศัตรูพืช เปลือกต้น ช่วยแก้บิดมูกเลือด แก้ท้องร่วง แก้ไข้ แก้กระษัย แก่น แก้ไข้จับสั่น แก้ไข้ตัวร้อน แก้คลื่นไส้ อาเจียน บำรุงโลหิต ดอก แก้ริดสีดวง แก้พิษโลหิต พิษกำเดา ผล ช่วยบำรุงหัวใจให้เต้นเป็นปกติ เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานดอกสด 5-20 บาท โชติอนันต์ และคณะ. (2551). สมุนไพรไทย สำหรับงานสาธารณสุขมูลฐาน (พิมพ์ครั้งที่ 1). หน้า 198. ข้อมูลพืชสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร (สะเดาไทย). https://pharmacy.su.ac.th. [5 พ.ค. 2022]. 1 136
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง LOTUS STEM, WATER LILY, RED INDIAN WATER LILY บัวสายกิน บัวกินสาย สายบัว บัวขม, บัวขี้แพะ บัวแดง บัวสายสีชมพูบัวจงกลนีจงกลนี สัตตบรรณ สัตตบุษย์ปริก ป้าน ป้านแดง รัตอุบล เศวตอุบล Nymphaea pubescens Willd. NYMPHAEACEAE บัวสายจัดเป็นพืชน้ำอายุหลายปี มีเหง้าอยู่ใต้ดินรากฝักอยู่ในโคลนเลน ก้านอยู่ใต้น้ำ ส่วนก้าน ดอกอ่อนมีเปลือกลอกออกได้เป็นสายใย ผิวเกลี้ยงและไม่มีหนาม ใบเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับ แผ่นใบมีลักษณะ กลม ขอบใบหยักและแหลม ผิวใบอ่อนวางอยู่บนผิวน้ำ แผ่นใบด้านบนเรียบเป็นมัน ผิวใบด้านล่างของใบอ่อน เป็นสีม่วง ใบเมื่อแก่จะเป็นสีเขียว ดอกมีกลีบเลี้ยง 4 กลีบ และมีกลีบดอกจำนวนมากเรียงซ้อนกันอยู่หลายชั้น เป็นรูปหอกหลับ โดยดอกบัวสายจะบานในช่วงเวลาใกล้ค่ำถึงตอนสายของวันรุ่งขึ้นและจะหุบในเวลากลางวัน ผลบัวสาย ผลสดเรียกว่า “โตนด” มีเนื้อและเมล็ดลักษณะกลมจำนวนมาก เมล็ดมีขนาดเล็กสีดำอยู่ในเนื้อหุ้ม มีลักษณะเป็นวุ้นใส ๆ ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่อุดมไปด้วย วิตามินซี วิตามินเอ เบต้าแคโรทีน และฟอสฟอรัสสูง สรรพคุณ ช่วยบำรุงร่างกาย ช่วยบำรุงกำลัง ช่วยบำรุงธาตุในร่างกาย ช่วยบำรุงหัวใจ ในประเทศฟิลิปปินส์ มีการใช้รักษาโกโนเรีย ช่วยบำรุงกระดูกและฟันให้แข็งแรง ช่วยแก้ไข้ตัวร้อน ช่วยบรรเทาความร้อนในร่างกาย ช่วยป้องกันและต้านโรคมะเร็งในลำไส้ และช่วยบำรุงครรภ์ของสตรี เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานก้านดอกอ่อนสด (ลอกเปลือก) 10-20 บาท ผักพื้นบ้าน ในประเทศไทย กรมส่งเสริมการเกษตร. “บัวสาย“, https://sukkaphap-d.com. [5 พ.ค. 2022]. 1 137
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง KITCHEN MINT, MARSH MINT หอมด่วน (ภาคเหนือ) ขะแยะ (ภาคอีสาน) สะระแหน่สวน (ภาคกลาง) สะแน่ (ภาคใต้) Mentha × villosa Huds. LAMIACEAE จัดเป็นไม้ล้มลุกมีลักษณะเป็นลำต้นพร้อมเลื้อย มีเฉพาะรากฝอย ขนาดเล็กและสั้น ลำต้น มีลักษณะเป็นเหลี่ยม ผิวลำต้นมีสีแดงอมม่วงจนถึงปลายยอด และลำต้นแตกกิ่งแขนงจำนวนมาก ใบออกเป็น ใบเดี่ยวและออกเป็นคู่ ตรงข้ามกันบนกิ่ง ใบมีสีเขียว รูปทรงรี ผิวใบย่นเป็นลูกคลื่น ขอบใบหยัก ดอกออกเป็น ช่อ แต่ละช่อมีดอกจำนวนมาก ดอกมีสีชมพูอมม่วง มีกลีบเลี้ยง 5 กลีบ และกลีบดอกเป็นกรวยตื้น 4 กลีบ ผล มีสีดำ ขนาดเล็ก เป็นรูปกระสวย เปลือกผลเกลี้ยงมัน ทั้งนี้ ผลสะระแหน่มักไม่ติดผลให้เห็นบ่อยนัก เพราะดอก ส่วนใหญ่มักจะเป็นหมัน ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด สะระแหน่อุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุต่าง ๆ หลายชนิด เช่น เบต้าแคโรทีน วิตามินบี 1 วิตามินบี 2 สรรพคุณ ช่วยกำจัดอนุมูลอิสระออกจากร่างกาย ช่วยบำรุงและรักษาสายตา ช่วยลด รอยคล้ำใต้ตา ช่วยบรรเทาอาการเครียด ช่วยรักษาอาการปวดศีรษะ ไมเกรน ช่วยบรรเทาอาการและแก้หวัด น้ำมูกไหล อาการไอ ช่วยรักษาโรคหอบหืด ช่วยรักษาโรคหลอดลมอักเสบ ช่วยห้ามเลือดกำเดาไหล และช่วย ระงับกลิ่นปาก เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานใบสด 5-10 บาท https://medthai.com [5 พ.ค. 2022]. 1 138
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง JAPANESE MINT, CORN MINT, FIELD MINT สะระแหน่ญวน สะระแหน่ญี่ปุ่น ต้นน้ำมันหม่อง Mentha canadensis L. LAMIACEAE จัดเป็นไม้ล้มลุกอายุหลายปี มีความสูงของต้นได้ถึง 60 เซนติเมตร ลำต้นมีลักษณะเหลี่ยม มีขนขึ้นประปราย เลื้อยแผ่ไปตามพื้นดิน ทุกส่วนของต้นมีกลิ่นเฉพาะ ใบเป็นใบเดี่ยวออกเรียงตรงข้าม ลักษณะ ของใบเป็นรูปไข่ รูปไข่ค่อนข้างแคบ ส่วนขอบใบเป็นหยักฟันเลื่อยแบบห่าง ผิวใบทั้งสองด้านมีขน ดอกออกดอก เป็นช่อกระจุกกลมตามซอกใบใกล้ปลายยอด ก้านช่อดอกสั้น กลีบเลี้ยงเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ปลายแยกเป็น แฉก 5 แฉก กลีบดอกเป็นสีม่วง สีขาว หรือสีชมพู โคนเชื่อมติดกันเป็นรูประฆัง ผลมีลักษณะเป็นรูปวงรีแบน เล็กน้อย ผลแห้ง มี 4 ผลย่อย ขนาดเล็ก ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูงอุดมไปด้วย วิตามินและแร่ธาตุที่สำคัญต่อร่างกาย สรรพคุณ ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด ช่วยแก้อาการปวดศีรษะ ใช้เป็นยาแก้ลม ช่วยแก้อาการจุกเสียดแน่น ปวดท้อง ช่วยบำรุงไต ช่วยแก้อาการฟกบวม และช่วยทำให้กล้ามเนื้อคลายตัว เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานใบสด 5-10 บาท สมุนไพรสวนสิรีรุกขชาติ(คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล). “สะระแหน่ญี่ปุ่น Japanese Mint”. หน้า 138. และ https://medthai.com [5 พ.ค. 2022]. 1 139
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง ORCHID TREE, PURPLE ORCHID TREE, BUTTERFLY TREE, PURPLE BAUHINIA ดอกตีนวัว เสี้ยว เสี้ยวดอกแดง เสี้ยวเลื่อย Bauhinia purpurea L. FABACEAE จัดเป็นไม้ต้น สูงได้ถึง 10 ม. ใบรูปเกือบกลม กว้างและยาวประมาณ 12 ซม. ปลายแฉกลึก เกือบกึ่งหนึ่ง แผ่นใบด้านล่างมีขนประปราย เส้นโคนใบข้างละ 4–6 เส้น ก้านใบยาว 2–3 ซม. ช่อดอก มี 6–10 ดอก ก้านดอกหนา ยาว 1–1.5 ซม. ใบประดับย่อยติดประมาณกึ่งกลางก้านดอก ตาดอกรูปกระบอง มีสันนูน 4–5 สัน ยาว 3–4 ซม. มีขนกำมะหยี่หนาแน่น ฐานดอกยาว 0.7–1.2 ซม. ดอกสีชมพูหรือม่วง กลีบรูปใบหอก ยาว 3–5 ซม. ก้านกลีบยาว 0.5–1 ซม. เกสรเพศผู้ 3 อัน ก้านชูอับเรณูยาวเท่า ๆ กลีบดอก โคนเชื่อมติดกัน 3–4 มม. เกสรเพศผู้ที่เป็นหมัน 5–6 อัน รูปเส้นด้าย ยาว 0.6–1 ซม. รังไข่มีขนกำมะหยี่ หนาแน่น ก้านเกสรเพศเมียโค้งงอ ยาวเท่า ๆ เกสรเพศผู้ ฝักรูปแถบ ยาว 20–30 ซม. มี 10–15 เมล็ด ตลาดสดประตูชัย อำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูง สรรพคุณ ใบชงโคนำไปต้มช่วยรักษาอาการไอ ช่วยแก้พิษไข้ร้อนจากเลือดและน้ำดี ใช้เป็นยาระบาย ช่วยแก้อาการท้องเสีย ช่วยแก้อาการท้องร่วง ช่วยแก้บิด ช่วยขับลมในกระเพาะ ช่วยขับปัสสาวะ และใบใช้พอกฝีและแผลได้ นำมาประกอบอาหาร เช่น แกง 10-20 บาท https://medthai.com [23 มิ.ย. 2022]. 1 140
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง YELLOW BAMBOO ไผ่เหลือง ไผ่ซางคำ Bambusa vulgaris Schrad. GRAMINEAE ลำต้นไผ่สีเหลือง มีลำต้นเพลาตรง ลำต้นแตกกิ่งตั้งแต่ระดับล่าง แต่แตกกิ่งน้อย และไม่มี หนาม กิ่งออกเป็น 3 กิ่ง บริเวณข้อ กิ่งตรงกลางมีขนาดใหญ่กว่ากิ่ง 2 อันด้านข้าง ผิวลำต้นมีสีเหลืองสด และมี แถบสีเขียวพาด 1-4 แถบ ตามความยาวของปล้อง ใบออกเป็นใบเดี่ยวเรียงสลับที่ปลายกิ่ง ขนาดใบกว้าง 1-2 เซนติเมตร ยาวประมาณ 5-15 เซนติเมตร ก้านใบสั้น แผ่นใบและขอบใบเรียบ โคนใบเป็นรูปลิ่ม ปลายใบ แหลม ดอกออกเป็นช่อที่ปลายกิ่ง แต่ละช่อมีช่อแขนงสั้นๆออกตามข้อของก้านช่อ บนช่อแขนงมีดอกขนาดเล็ก และมีขนาดช่อที่ใหญ่ ตลาดสดเชียงแสน อำเภอเชียงแสน จังหวัดเชียงราย จัดเป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูง สรรพคุณ ช่วยลดไข้ช่วยละลายเสมหะ รักษา โรคบิด แก้อาการท้องเสีย ช่วยขับระดูช่วยขับลม ช่วยขับปัสสาวะ เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร 20-40 บาท https://puechkaset.com (ไผ่เหลือง). [5 พ.ค. 2022]. 1 141
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง RATTAN หวายดง หวายใหญ่ หวายนั่ง เสือครอง หวายขม Calamus viminalis Willd. ARECACEAE ลำต้นมีขนาดปานกลาง ลำต้นสีเขียวแตกกอ ลำต้นและกาบใบมีหนาม กาบหุ้มลำต้นสีเขียว เข้ม เคลือบด้วยไขสีขาวบาง และมีหนามโดยรอบ ใบเป็นประกอบแบบขนนก ก้านใบมีหนาม ระบบรากแบบ รากแขนง มีอวัยวะที่ใช้เลื้อยเกาะเป็นก้านยาว ๆ ดอกเป็นชนิด pleonanthic คือจะสร้างช่อดอกออกมาจาก ลำต้น ตรงส่วนที่มีกาบใบหุ้ม โดยทยอยสร้างไม่พร้อมกัน ผลค่อนข้างกลม มีลักษณะเป็นเกล็ดซ้อนทับกันเป็น ชั้นๆ ผลอ่อนสีเขียวเมื่อแก่แล้วจะมีสีเหลืองขาว เนื้อในมีรสฝาด เมล็ดแข็งผิวขรุขระ หนึ่งผล มี 1-2 เมล็ด เมื่ออายุได้ 2-3 ปี จะเริ่มติดดอก และให้ผลที่สามารถนำไปขยายพันธุ์ได้ ติดผลราวเดือนมีนาคมถึงเมษายน ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด หัวหรือรากและยอดหวาย ช่วยดับพิษร้อน พิษไข้ แก้เซื่องซึม แก้พิษ ตับปอด พิการ แก้ไอ บำรุงน้ำดี แก้ร้อนในกระหายน้ำ หน่อหวาย มีธาตุสังกะสี ในปริมาณสูง ใช้เสริมธาตุสังกะสี ช่วยเจริญอาหาร ลดภาวะเครียด ช่วยส่งเสริมสมรรถภาพทางเพศชาย เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร 20-40 บาท ราชันย์ ภู่มา และ สมราน สุดดี. (บรรณาธิการ). (2557). ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย เต็ม สมิตินันท์ ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2557. กรุงเทพฯ: สำนักงานหอพรรณไม้ สำนักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช. กรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช. 1 142
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง DAIKON, DAIKON RADISH, RADISH, WHITE RADISH ไช่เท้า ไช่โป๊ หัวไชเท้า หัวไช้เท้า หัวผักกาด หัวผักกาดขาว ผักกาดจีน ผักขี้หูด ผักเปิ๊กหัว Raphanus sativus L. BRASSICACEAE จัดเป็นพืชจำพวกผัก มีรากสะสมอาหารลักษณะทรงกระบอกใหญ่ยาว มีสีขาว ลำต้นสูง ประมาณ 1 เมตร แตกกิ่งก้านสาขามาก ใบแตกออกจากโคนต้น ใบใหญ่ปลายใบมน ขอบใบมีรอยเว้าลึก ขอบใบมีรอยหยักคล้ายฟัน ก้านใบลักษณะสามเหลี่ยม ดอกออกเป็นช่อจากปลายก้านดอกย่อยมีกลีบเลี้ยง 4 กลีบ ฝักของหัวไชเท้า เป็นฝักยาว มีสีเขียวเข้ม เมื่อฝักแก่จะมีสีน้ำตาลเทา เนื้อฝักค่อนข้างแข็ง ไม่มีรอยแตก ตามรอยตะเข็บ ภายในมีเมล็ดประมาณ 1-10 เมล็ด เมล็ดมีลักษณะกลม สีน้ำตาลถึงสีน้ำตาลแดง ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูงอุดมไปด้วย วิตามินซี โซเดียม และโพแทสเซียมสูง สรรพคุณ ช่วยในการขับและละลายเสมหะ แก้อาการไอหอบ มีเสมหะมาก ช่วยเรียกน้ำลาย แก้อาการอาเจียน เป็นเลือด ช่วยรักษาอาการต่อมน้ำนมบวม ช่วยในการกระตุ้นน้ำย่อย ช่วยในการย่อยอาหาร ช่วยแก้อาการ ท้องอืด ช่วยรักษาอาการท้องร่วง บิด ช่วยบรรเทาอาการท้องผูก ช่วยชำระล้างผนังกระเพาะอาหารและลำไส้ ช่วยสมานลำไส้ และช่วยบำรุงม้าม เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร 10-20 บาท https://medthai.com [5 พ.ค. 2022]. 1 143
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง BANANA BLOSSOM , BANANA FLOWER หัวปลี Musa paradisiaca L. var. sapientum O. Ktze. MUSACEAE จัดเป็นพืชล้มลุก มีลำต้นใต้ดิน (rhizome) เรียกว่าเหง้า และแตกหน่อออกด้านข้าง มีอายุได้ หลายปี ลำต้นบนดิน ใบเป็นใบเดี่ยวขนาดใหญ่ ออกเรียงเวียนสลับกัน ลักษณะใบรูปขอบขนานแกมรูปไข่ แผ่นใบยาวสีเขียว ท้องใบหรือใต้ใบสีขาวนวล ดอกเป็นช่อห้อยลง เรียกหัวปลีก้านดอกช่อแข็ง ดอกย่อยแยก เป็นดอกเพศผู้ และเพศเมีย ดอกเพศเมียมักอยู่ตอนล่างของช่อ ดอกย่อยเป็นกลุ่มๆ เป็นช่อดอกย่อย แต่ละกลุ่ม รองรับด้วยใบประดับขนาดใหญ่สีม่วงแดง ผลมีลักษณะรูปรี ผิวเรียบ ปลายเป็นจุก ออกผลเป็นแผงเรียกว่า หวี และเรียงซ้อนกันหลายหวี เรียกว่า เครือ ผลดิบมีสีเขียว เมื่อสุกมีสีเหลือง เนื้อในสีขาวหรือขาวอมเหลือง เมล็ด ไม่มี หรือมีแต่น้อย ค่อนข้างกลม และมีสีดำ ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด เป็นพืชที่อุดมไปด้วยเส้นใยและกากอาหาร และยังมีวิตามินและแร่ธาตุนานาชนิด ที่มีประโยชน์ต่อร่างกาย เช่น ธาตุเหล็ก ธาตุฟอสฟอรัส ธาตุโพแทสเซียม ธาตุแมกนีเซียม คาร์โบไฮเดรต โปรตีน วิตามินเอ วิตามินบี 6 วิตามินบี 12 และวิตามินซี เป็นต้น สรรพคุณ หัวปลีมีธาตุเหล็กสูง ช่วยบำรุง เลือด ป้องกันโลหิตจาง โดยเฉพาะในหญิงตั้งครรภ์ช่วยลดระดับน้ำตาลในเลือด เป็นสารต้านอนุมูลอิสระที่มี ประสิทธิภาพในการป้องกันเซลล์ถูกทำลาย ป้องกันการอักเสบในร่างกายได้เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร เช่น แกง นึ่ง ต้ม ผัด 20-40 บาท https://medthai.com./กล้วย. [23 มิ.ย. 2022]. 1 144
การสร้างฐานข้อมูลความหลากหลายทางทรัพยากรชีวภาพด้านเกษตรลุ่มน้ำโขง SWEET BASIL, THAI BASIL ห่อกวยซวย ห่อวอซุ อิ่มคิมขาว Ocimum basilicum L. LAMIACEAE จัดเป็นพืชล้มลุก ลำต้นมีขนาดเล็ก เป็นพืชที่มีอายุได้หลายฤดู มีลักษณะลำต้นเป็นสี่เหลี่ยม และเป็นพุ่ม ลำต้นจะแตกแขนงได้มากมาย กิ่งก้านมีสีม่วงแดง มีขนอ่อนๆ ที่ผิวลำต้น ใบมีรูปร่างแบบรูปไข่ปกติ ใบจะเรียงตัวแบบตรงกันข้าม ขอบใบหยักแบบฟันเลื่อย ใบมีสีเขียวอมม่วงและมีก้านใบยาว ดอกมีขนาดเล็ก สีขาวหรือม่วงจะออกเป็นช่อคล้ายฉัตรที่ยอด ดอกมีทั้งสีม่วง แดงอ่อน และสีขาว ในแต่ละดอกจะมีเกสรตัวผู้ ๔ อัน รังไข่แต่ละอันจะมีสีม่วง เมล็ดมีสีดำมีกลิ่นหอมทั้งต้น ตลาดสดทั่วไปในลุ่มแม่น้ำโขง 8 จังหวัด จัดเป็นพืชที่มีคุณค่าทางอาหารสูง เช่น ฟอสฟอรัส โพแทสเซียม แคลเซียม วิตามินเอ และวิตามินซี เป็นต้น สรรพคุณ ช่วยป้องกันความเสียหายในร่างกาย ช่วยกระตุ้นการสร้างภูมิคุ้มกัน ให้แก่ร่างกาย มีส่วนในการช่วยป้องกันโรคหัวใจขาดเลือด ช่วยลดคอเลสเตอรอลในกระแสเลือด มีส่วนช่วย ป้องกันการเกิดโรคมะเร็ง ช่วยในการเจริญอาหาร ช่วยเพิ่มปริมาณน้ำนมสำหรับมารดาที่ให้นมบุตร ช่วยรักษา อาการปวดศีรษะ ช่วยแก้อาการวิงเวียนศีรษะ และช่วยรักษาโรคตาแดง เป็นต้น นำมาประกอบอาหาร และรับประทานใบสด 5-10 บาท https://medthai.com [5 พ.ค. 2022]. 1 145
คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยศิลปากร. (2552). ข้อมูลพืชสมุนไพร. https://pharmacy.su.ac.th/herbmed/herb/text/ คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล. (2565). บอกกล่าวเล่าเรื่องสมุนไพร. https://medplant.mahidol.ac.th/document/inews.asp ฉันทนา เวชโอสถศักดา. (2556). การรวบรวมสารสนเทศชื่อผักพื้นบ้านในชุมชนบ้านดอนดู่ ต.คันธารราษฎร์ อ.กันทรวิชัย จ.มหาสารคาม. วารสารมนุษยศาสตร์ สังคมศาสตร์, 30(1), 143-164. โชติอนันต์ อินทุใสตระกูล และคณะ. (2551). สมุนไพรไทยส าหรับงานสาธารณสุขมูลฐาน (พิมพ์ครั้งที่ 1). ดวงกมลพับ ลิชชิ่ง. ฐานข้อมูลพืชผัก บทความเกษตร. (2565). บทความสมุนไพร. https://vegetweb.com/category/ เตือนใจ นุชด ารงค์ และ ธีรยุทธ สมตน. (2548). พฤกษศาสตร์พื้นบ้าน : พืชอาหาร ป่าวชาวลีซู. ม.ป.ท.: กลุ่มงาน นิเวศวิทยาและสิ่งแวดล้อมป่าไม้ ส านักวิจัย การอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืชกรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช เต็ม สมิตินันทน์. (2557). ชื่อพรรณไม้แห่งประเทศไทย ฉบับแก้ไขเพิ่มเติม พ.ศ. 2557 (พิมพ์ครั้งที่ 3). ส านักงาน หอพรรณไม้ ส านักวิจัยการอนุรักษ์ป่าไม้และพันธุ์พืช กรมอุทยานแห่งชาติสัตว์ป่าและพันธุ์พืช: กรุงเทพฯ. ทรรศนีย์ พัฒนเสรี และชูจิตร อนันตโชค. (2551). พืชพื้นเมือง: ป่าชุมชนบ้านคุ้ม จังหวัดพะเยา (พิมพ์ครั้งที่ 1). ส านักวิจัย การป่าไม้กรมป่าไม้: กรุงเทพฯ. นิจศิริ เรืองรังษี และธวัชชัย มังคละคุปต์. (2547). สมุนไพรไทย (พิมพ์ครั้งที่ 1). บี เฮลท์ตี้: กรุงเทพฯ. บัญญัติ ตะนาวศรี และคณะ. (2551). ผักพื้นบ้านอาหารพื้นเมืองสู่กระบวนการเรียนรู้ต าบลต้นธง อ าเภอเมือง จังหวัดล าพูน. [ม.ป.พ.]: ล าพูน. บุญส่ง เอกพงษ์, นพมาศ นามแดง, และทวีศักดิ์ วิยะชัย. (2551). รายงานท านุบ ารุงศิลปวัฒนธรรมฉบับสมบูรณ์ โครงการ "การส ารวจวัฒนธรรมการปลูกผักพื้นบ้านเชิงเศรษฐกิจในจังหวัดอุบลราชธานี". คณะเศรษฐศาสตร์ มหาวิทยาลัย อุบลราชธานี: อุบลราชธานี. พนม สุทธิศักดิ์โสภณ และจักรพงษ์ รัตตะมณี. (2562). ความหลากชนิดของพืชพื้นล่างของป่าเต็งรังในพื้นที่ป่าชุมชน บ้านพร้าว อ าเภอวัฒนานคร จังหวัดสระแก้ว. วารสารมหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ สาขาวิทยาศาสตร์และ เทคโนโลยี. 11(22): 104-118. พาณีพันธุ์ ฉัตรอ าไพวงศ์, สุธิดา รัตนวาณิชย์พันธ์, และมาลี ทวีวุฒิอมร. (2544). รายงานการวิจัยเรื่องการศึกษาภูมิปัญญา พื้นบ้าน : กรณีศึกษา อาหารพื้นบ้านไทยภาคกลาง : บ้านคลองน ้าใส หมู่1 และหมู่10 ต าบลท่าช้าง อ าเภอเมือง จังหวัดจันทบุรี และบ้านท่าควายหมู่ 3 ต าบลสายทอง อ าเภอป่าโมก จังหวัดอ่างทอง (พิมพ์ครั้งที่ 2). พี.เพรส : กรุงเทพฯ.
มาโนช วามานนท์, พนิตนาฎ ลัคนาโฆษิต, วีณาพร ส าอางศรี และสมชาย ลี่สิน. (2538). พืชผักพื้นบ้าน นครศรีธรรมราช 103 ชนิด. https://www.tungsong.com/NakhonSri/vegetable/vegetable.html มาโนช วามานนท์, และเพ็ญนภา ทรัพย์เจริญ. (2538). ผักพื้นบ้าน: ความหมายและภูมิปัญญาของสามัญชนไทย (พิมพ์ครั้งที่ 1). โรงพิมพ์องค์การสงเคราะห์ทหารผ่านศึก: กรุงเทพฯ. เมดไทย. (2565). ผัก (Vegetable). https://medthai.com/vegetable/ ลลิตา ธีระสิริ. (2543). ผักพื้นบ้านต้านโรค : คุณค่าจากธรรมชาติของผักไทย (พิมพ์ครั้งที่ 4). รวมทรรศน์: กรุงเทพฯ. วันดี กฤษณพันธ์. (2539). สมุนไพรน่ารู้(พิมพ์ครั้งที่ 2). ส านักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย: กรุงเทพฯ. วิทย์ เที่ยงบูรณธรรม. (2542) พจนานุกรมสมุนไพรไทย (พิมพ์ครั้งที่ 5). รวมสาส์น(1977) : กรุงเทพฯ. วิวรณ์ วงศ์อรุณ, แววดาว จงกลนี, รัตติยา เม่งก่วง, อัชฌาพร กว้างสวาสด์ิ, สุพจน์ สุขพัฒน์, และเอกฤทธิ์ ดวงมาลา. (2558). รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์ประจ าปี โครงการความหลากหลายของพืชสมุนไพรในทุ่งสามร้อยยอด. สถาบันวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลรัตนโกสินทร์. วุฒิ วุฒิธรรมเวช. (2552). เครื่องยาไทย 1 (พิมพ์ครั้งที่ 1). ศิลป์สยามบรรจุภัณฑ์และการพิมพ์: กรุงเทพฯ. ศรายุทธ รักอาชา, สุรพล แสนสุข และปิยะพร แสนสุข. (2563). ความหลากชนิดของไม้พื้นล่างในป่าโคกหนองขวาง อ าเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม. วารสารวิทยาศาสตร์ มข., 48(3), 364-376. ศูนย์พัฒนาต าราการแพทย์แผนไทย มูลนิธิการแพทย์แผนไทยพัฒนา. (2549). พฤกษชาติสมุนไพร. (ม.ป.พ). สมชญา ศรีธรรม, บรรณวิชญ์ ศิริโชติ, และยสินทร จงเทพ. (2564). ความหลากชนิดของพืชระดับกลางและพืชระดับล่าง ในป่าชุมชนกับการใช้ประโยชน์ในท้องถิ่นของชุมชนชาวไทยเขมร จังหวัดสุรินทร์. วารสารเกษตรศาสตร์และ เทคโนโลยี, 2(2), 63-75 สมชญา ศรีธรรม. (2559). ความหลากชนิดของไม้ต้นและการใช้ประโยชน์ในท้องถิ่น ป่าระหาร อ าเภอเมืองสุรินทร์ จังหวัดสุรินทร์. วารสารเกษตรพระจอมเกล้า, 34(3), 96-105. สุนทรี สิงหบุตรา. (2540). สรรพคุณพืชสมุนไพร 200 ชนิด (พิมพ์ครั้งที่ 2). ส านักอนามัย: กรุงเทพฯ. สุวิทย์ วรรณศรี, และประจักษ์ บัวพันธ์. (2556). ความหลากหลายทางชีวภาพและการใช้ประโยชน์จากสมุนไพรบริเวณ พื้นที่ภูแผงม้า อ าเภอหล่มเก่า จังหวัดเพชรบูรณ์. มหาวิทยาลัยราชภัฎเพชรบูรณ์. เสรี ศรีธิเลิศ, เสถียร ฉันทะ และสุนทรี กรโอชาเลิศ. (2564). ความหลากชนิดและการใช้ประโยชน์ของพืชป่าของชุมชน บ้านปางขอน อ าเภอเมือง จังหวัดเชียงราย. วารสารวิชาการมหาวิทยาลัยราชภัฏอุตรดิตถ์, 16(1), 129-149. องค์การสวนพฤกษศาสตร์. (2565). ฐานข้อมูลพรรณไม้พฤกษศาสตร์พื้นบ้าน. http://www.qsbg.org/database/plantdb/mdp/index.asp