The Visionary ถอดรหัสกษัตริย์ผู้มองเห็นอนาคต

คร้ังหนึ่ง สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ กราบทูลถามในหลวงว่า
ท�ำไมทา่ นถงึ เลอื กทำ� การทดลองเฉพาะแตก่ ับท่ดี ินยากๆ เชน่ นี้ พระองค์
ทรงตอบว่า “ดินยากๆ ดินมีปัญหาไม่มคี นท�ำกัน เราจึงต้องท�ำ ถา้ ทำ� ได้
ก็จะมีประโยชน์”
เพราะทรงรู้ว่าไมใ่ ช่ทุกคนจะเลอื กท่ียนื ได้
แต่ทุกคนสามารถเลอื กจะเปลี่ยนแปลงที่ยืนของตวั เอง ให้เป็นท่ีท่ี
เหมาะจะใชช้ วี ิตได้
และเพ่ือประชาชนของพระองค์ ในหลวงทรงเลือกท่ีจะทุ่มเท
กำ� ลงั ทงั้ รา่ งกายและความคดิ เพอ่ื ใหท้ กุ คนยนื อยบู่ นผนื ดนิ ของตนเอง
ไดอ้ ย่างมคี วามสขุ

ห้ามจำ�หน่าย 101



KEYS OF SUCCESS

� ยอมรับเร่อื งรา้ ยทีเ่ ราเป็น
แค่ยอมรับได้ ก็เทา่ กับเร่ิมแก้
� การเล่ยี งปญั หาไมใ่ ช่ทางแก้
ถา้ เจออปุ สรรคปัญหา ควรทมุ่ เทแรงเพ่อื แกไ้ ข ไมใ่ ช่หลกี เล่ยี ง
� เร่ิมต้นจากปญั หาทีย่ ากทส่ี ุด
แก้เร่ืองยากได้ เรอ่ื งง่ายก็แคข่ ้ผี ง

06

คดิ ให้ใหญ่ มองให้เลก็

106 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

ห้ามจำ�หน่าย 107



กรงุ เทพฯ เปน็ มหานครทขี่ น้ึ ชอื่ วา่ เปน็ ทส่ี ดุ ของโลกในหลายๆ ดา้ น
ใครบางคนบอกว่าท่ีน่ีเป็นเมืองที่มีอาหารอร่อยเป็นอันดับต้นๆ
ของโลก ผลส�ำรวจจากบางแห่งก็เคยบอกไว้ว่าเมืองหลวงแห่งน้ีเป็นเมือง
ทน่ี กั ทอ่ งเที่ยวอยากจะแวะเวยี นมากันมากทีส่ ุด
แต่หนึ่งใน ‘ท่ีสุด’ ท่ีคนกรุงเทพฯ สามารถสัมผัสและรับรู้ได้โดยท่ี
ไมต่ อ้ งใหใ้ ครมาบอก นั่นคอื กรงุ เทพมหานครเป็นเมืองท่รี ถติดสาหสั สดุ ๆ
ถึงจะไม่ใชเ่ บอรห์ นง่ึ ของโลกแต่กพ็ ูดได้ว่าไม่เป็นรองใครแน่ๆ
และปญั หาการจราจรอนั ตดิ ขดั ในกรงุ เทพฯ​ กห็ นกั หนว่ งจนในหลวง
กท็ รงสัมผสั ได้
เม่ือปี 2514 ซึง่ เป็นปีทใ่ี นหลวงครองราชย์ครบ 25 ปี ทางรฐั บาล
ได้กราบทูลว่าอยากจะสร้างอนุสาวรีย์เฉลิมพระเกียรติถวาย แต่พระองค์
ทรงปฏเิ สธกลบั มาว่าอยา่ เพ่งิ สร้างเลย
ถ้าอยากจะให้ของขวัญกนั จริงๆ ขอเป็นถนนวงแหวนจะดีกว่า

ห้ามจำ�หน่าย 109



THINK BIG

ปัญหาการจราจรเป็นปญั หาเชงิ โครงสรา้ ง
มนั ไมใ่ ชว่ า่ การสรา้ งถนนเพมิ่ จะแกไ้ ขปญั หารถตดิ ไดท้ กุ ครงั้ แตต่ อ้ ง
ผ่านการศึกษาแผนผังของเมืองเพ่ือวางระบบการจราจรให้เชื่อมต่อกัน
อย่างมปี ระสิทธภิ าพ
จากหลายคร้ังที่ในหลวงทอดพระเนตรเห็นเส้นทางฟรีเวย์ระหว่าง
เสดจ็ ฯ เยอื นตา่ งประเทศทงั้ สหรฐั อเมรกิ าและยโุ รป ทรงเหน็ วา่ ทางฟรเี วยน์ ี้
เปน็ เสน้ ทางทสี่ ะดวก และนา่ จะนำ� มาใชแ้ กไ้ ขปญั หาจราจรในกรงุ เทพฯ ได้
เพราะยุคน้ันกรุงเทพฯ ก�ำลังเร่งพัฒนาทางหลวงสายหลักออกจากเมือง
ไปยังภูมิภาคต่างๆ เพ่ือน�ำความเจริญออกจากเมืองหลวง ขยายระบบ
เศรษฐกจิ ไปทว่ั ทงั้ ประเทศ ซงึ่ พระองคท์ รงเหน็ วา่ เมอื่ เมอื งขยายตวั มากขนึ้
ก็ต้องมีปัญหาการจราจรติดขัดตามมาอย่างแน่นอน การสร้างเครือข่าย
ถนนแบบวงแหวนนี้จะสามารถรบั -กระจายรถ และยงั ชว่ ยลดการเดินทาง
ผา่ นเขา้ สศู่ ูนย์กลางเมืองโดยไม่จำ� เป็น
ถนนวงแหวนจึงเป็นหนึ่งในความฝันท่ีในหลวงทรงอยากจะท�ำให้

ห้ามจำ�หน่าย 111

เป็นจรงิ มานาน คร้นั เม่ือโอกาสมาถงึ พระองค์กร็ บั สงั่ ให้สรา้ งโดยไม่รอชา้
แม้รัฐบาลในขณะน้ันจะยังไม่เข้าใจดีว่าถนนวงแหวนเป็นอย่างไร แต่ก็
รับสนองพระราชดำ� ริและเรม่ิ ต้นโครงการถนนวงแหวนขึ้น ประกอบด้วย
หน่งึ ถนนวงแหวนรอบใน หรือถนนรชั ดาภิเษก ทีส่ รา้ งขึน้ ดว้ ยการ
เชื่อมถนนหลายๆ สายที่มีอยู่เดิมเข้ากับถนนที่สร้างขึ้นใหม่ จนท้ังหมด
ต่อกันกลายเป็นวงแหวนรอบเมือง ท�ำหน้าที่กระจายรถไปสู่ส่วนต่างๆ
ของเมอื งได้โดยไมต่ อ้ งเข้าส่กู ลางใจเมือง
สอง ถนนวงแหวนรอบนอก หรือถนนกาญจนาภิเษก ที่สร้างขึ้น
เพอื่ รองรบั การขยายตวั ของเมอื งในอนาคต ทำ� หนา้ ทเ่ี ชอ่ื มพน้ื ทปี่ รมิ ณฑล
เข้าด้วยกัน ท้ังนนทบรุ ี ปทมุ ธานี สมทุ รปราการ รวมถงึ พระนครศรีอยุธยา
ท�ำให้รถราที่จะแล่นผ่านกรุงเทพฯ ไปยังจังหวัดข้างเคียงสามารถเดินทาง
ออ้ มเมืองไปได้โดยไมต่ อ้ งตดั เข้าเมอื ง

112 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

จะเห็นว่าเป้าหมายของถนนวงแหวนคือเพ่ือระบายปริมาณรถ
ใหอ้ อกไปจากกลางใจเมอื ง ลดการเดนิ ทางเขา้ สศู่ นู ยก์ ลางเมอื ง ซงึ่ จะชว่ ย
ลดความวุ่นวายสับสนของการจราจรในเมืองไดด้ ที ีเดยี ว
ในวันนั้น ในหลวงโปรดเกล้าฯ ให้สร้างถนนวงแหวนรัชดาภิเษก
ขน้ึ กอ่ น
แต่ทว่า ด้วยความเป็นเมกะโปรเจกต์ขนาดยักษ์ ท�ำให้กว่า
ตัวโครงการจะเสร็จสมบูรณ์ก็ต้องใช้เวลาสร้างและเชื่อมต่อเป็นเวลา
กว่า 20 ปถี ึงจะแลว้ เสรจ็

ห้ามจำ�หน่าย 113

START SMALL

ในเมื่อโครงการที่ต้ังใจยังไม่เสร็จสมบูรณ์พร้อมใช้งานในขณะนี้
แต่ปัญหาการจราจรในกรุงเทพฯ กลับทวีความรุนแรงมากขึ้นเรื่อยๆ
ประชาชน ผู้ใช้รถใช้ถนนก็หงุดหงิดจนเร่ิมไม่มีวินัยท�ำให้การจราจรแย่ลง
ในหลวงจงึ ทรงตอ้ งแกป้ ญั หาเรง่ ดว่ นเฉพาะหนา้ ไปกอ่ นในชว่ งแรก โดยเรมิ่
จากพ้นื ท่ีใกล้ตัว
ช่วงนั้น พระองค์ต้องเสด็จฯ ไปเยี่ยมอาการพระประชวรของ
สมเด็จย่าท่ีโรงพยาบาลศิริราช เม่ือทรงเห็นสภาพการจราจรที่ติดขัดรอบ
โรงพยาบาล จงึ โปรดใหส้ รา้ งถนนเลยี บทางรถไฟสายใตห้ รอื ถนนสทุ ธาวาส
ขน้ึ เพอื่ เชอ่ื มถนนอสิ รภาพเขา้ กบั ถนนจรญั สนทิ วงศแ์ ละระบายปรมิ าณรถ
ออกจากถนนสองเส้นน้ี
รวมถึงถนนพระราม 9 ทีถ่ งึ แม้จะเปน็ ย่านธุรกจิ และชมุ ชน แตต่ วั
ถนนหลักกลับไม่มีถนนสายรองและทางลัดที่จะมาแบ่งเบาการจราจร
ออกไปจากถนนสายหลักเลย จึงโปรดให้สร้างทางคู่ขนานโดยใช้ถนนท่ีมี
อยู่แล้วคือถนนใต้ทางด่วนพระราม 9 และสร้างเป็นทางลัดทะลุตรอก
ซอกซอยให้ถึงกันเพ่ือลดความคับคั่ง ซึ่งโครงการน้ีสามารถก่อสร้างจน

114 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

แลว้ เสร็จอย่างรวดเร็ว ได้ผลดี และยงั ประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ยอีกด้วย
และในปี 2537 ระหว่างที่โครงการเล็กๆ ก�ำลังด�ำเนินการอยู่นั้น
ถนนวงแหวนรชั ดาภิเษกกแ็ ลว้ เสร็จ

ทางคู่ขนานลอยฟ้าบรมราชชนนีเป็นถนนท่ีอยู่ทางฝั่งตะวันตก
ของกรุงเทพฯ และสะพานพระราม 8 ก็เป็นอีกสองโครงการท่ีเกิดจาก
การสงั เกตของในหลวงเมื่อครง้ั เสดจ็ ฯ ไปโรงพยาบาลศริ ิราช
ทางคขู่ นานลอยฟา้ บรมราชชนนี สรา้ งขนึ้ เพอ่ื แกป้ ญั หารถทลี่ งจาก
สะพานสมเด็จพระปิ่นเกล้าต้องมาพบกับรถจากแยกอรุณอมรินทร์ที่จะ
เปล่ียนช่องทางไปทางขวาเพื่อมุ่งหน้าไปพุทธมณฑล ท�ำให้เกิดจุดตัดท่ี
คอ่ นขา้ งสบั สนไมเ่ ปน็ ระเบยี บ สง่ ผลใหก้ ารจราจรตดิ ขดั อยา่ งหนกั ในหลวง
จึงมีด�ำริให้สร้างทางคู่ขนานยกระดับเพ่ือระบายรถให้ไปยังถนนบรม-
ราชชนนีได้สะดวก ซ่งึ เม่อื สร้างเสร็จ เส้นทางนีก้ ็กลายเปน็ เสน้ ทางสำ� คัญ
ทใ่ี ชร้ ะบายรถจากใจกลางเมอื งลงสภู่ าคใต้ ภาคตะวนั ตก รวมถงึ ภาคกลาง
ตอนล่างและพ้ืนทีช่ านเมืองใกลเ้ คยี งมาจนถึงทกุ วันนี้

ห้ามจำ�หน่าย 115

เช่นเดียวกับการสัญจรข้ามแม่น้�ำเจ้าพระยา ในหลวงทรงเห็นว่า
การจราจรบนสะพานสมเด็จพระปิ่นเกล้านับวันจะย่ิงติดขัดมากขึ้นเพราะ
จำ� นวนรถทขี่ า้ มแมน่ ำ้� เจา้ พระยามเี พมิ่ ขน้ึ เรอื่ ยๆ และคาดไดว้ า่ ในอนาคต
คงหนักกว่านแี้ น่ แต่การจะขยายสะพานเดิมกด็ จู ะเป็นเร่ืองใหญ่
การสรา้ งสะพานแหง่ ใหม่ไปเลยอาจจะง่ายกวา่
สะพานพระราม 8 จงึ ถอื กำ� เนดิ ขน้ึ มา ซงึ่ นอกจากจะชว่ ยระบายรถ
แล้ว สะพานแห่งนี้ยังเช่ือมต่อกับโครงการทางคู่ขนานลอยฟ้า จึงจะช่วย
ให้การเดินทางข้ามแม่น�้ำเจ้าพระยาเพื่อเข้าเมืองจากฝั่งตะวันตกสะดวก
รวดเร็วข้ึนด้วย เมื่อรู้เป้าหมายของโครงการแล้วในหลวงจึงท�ำการหา
ตำ� แหนง่ เสน้ ทางทเ่ี หมาะสมทส่ี ดุ ลงมอื ขดี แนวถนนและสะพาน แลว้ สง่ ตอ่
ใหก้ รงุ เทพมหานครไปดำ� เนนิ การ โดยโปรดใหส้ รา้ งเปน็ สะพานขงึ เนอ่ื งจาก
บริเวณที่สร้างสะพานน้ันแม่น้�ำมีความกว้างเพียง 300 เมตร ถ้ามีตอม่อ
สะพานจะท�ำใหก้ ารจราจรทางน้ำ� เกิดความไมส่ ะดวกได้

116 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

จากโครงการทั้งหมดที่ได้เล่ามา ท้ังถนนพระราม 9 ทางคู่ขนาน
ลอยฟา้ บรมราชชนนี สะพานพระราม 8 รวมไปถงึ วงแหวนรัชดาภิเษกนัน้
ล้วนเป็นการแกไ้ ขปญั หาทที่ ำ� ให้ประชาชนในแต่ละพืน้ ท่ไี ดส้ ัญจรกันอยา่ ง
สะดวกข้นึ ลดระยะเวลาในการเดนิ ทางลง และบรรเทาความทุกข์จากการ
ใชร้ ถใช้ถนนไดเ้ ป็นอย่างดี
หากเปรียบกับหนังขบวนการห้าสีที่เราเคยดูกันตอนเด็ก แต่ละ
โครงการก็คงเป็นเหมือนนักรบแต่ละสีท่ีมีความสามารถและวิธีการในการ
จัดการสตั ว์ประหลาดท่แี ตกต่างกนั ออกไป
แต่อย่างท่ีหลายคนรู้ นักรบห้าสีจะแข็งแกร่งท่ีสุดได้ก็ต่อเม่ือ
เอาห่นุ ยนต์ของแตล่ ะคนมารวมร่างกนั
และนน่ั คอื สิ่งทใ่ี นหลวงคดิ ไว้ตงั้ แต่ตน้

ห้ามจำ�หน่าย 117

SYNERGISE

นกั รบคนสดุ ทา้ ยทจี่ ะมาทำ� ใหโ้ ครงขา่ ยการจราจรในฝนั ของในหลวง
เสร็จสมบูรณ์คือวงแหวนกาญจนาภิเษก ถนนวงแหวนเส้นยาวท่ีสร้างขึ้น
ล้อมรอบกรุงเทพฯ เอาไว้ ซึ่งเริ่มต้นก่อสร้างมาตั้งแต่ปี 2521 จนมา
แล้วเสรจ็ ในปี 2550
จากการรวมร่างเป็นโครงข่ายท่ีสมบูรณ์น้ี ท�ำให้การเดินทาง
ของคนในกรุงเทพฯ ง่ายและสะดวกสบายย่ิงข้ึน หากเดินทางมาจากฝั่ง
ตะวันตกเราก็สามารถเข้าเมืองได้ด้วยทางคู่ขนานลอยฟ้าบรมราชชนนี
เพอื่ มาใชว้ งแหวนรชั ดาภเิ ษก ถา้ ตอ้ งการทะลไุ ปทางฝง่ั ตะวนั ออกกส็ ามารถ
เปล่ียนจากวงแหวนรัชดาภิเษกมาใช้บริการของสะพานพระราม 8 แทน
แล้วมุ่งสู่ถนนศรีอยุธยาและจตุรทิศ เพ่ือเข้าสู่ถนนพระราม 9 ท่ีสามารถ
ว่งิ ยาวไปจนถึงรามคำ� แหงและลาดกระบงั ได้
แตถ่ า้ ไมอ่ ยากเขา้ เมอื ง เรากส็ ามารถใชบ้ รกิ ารวงแหวนกาญจนาภเิ ษก
ท่อี ยรู่ อบนอก ท�ำใหร้ ถในกรงุ เทพฯ แต่ละฝ่ังรวมไปถงึ รถจากจังหวดั อ่ืนๆ
สามารถข้ามไปอกี ฝ่งั ภมู ิภาคได้ โดยไมต่ อ้ งเดินทางเข้ามาในเมอื ง

118 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

และส�ำหรับรถบรรทุกท่ีต้องขนส่งสินค้า สามารถใช้สะพานภูมิพล
ทเ่ี ชอื่ มตอ่ จากถนนวงแหวนอตุ สาหกรรม ทร่ี บั สง่ั ใหส้ รา้ งขนึ้ ในปี 2538 เปน็
ถนนวงแหวนเสน้ ทส่ี ามสำ� หรบั การคมนาคมของรถขนสง่ ลำ� เลยี งโดยเฉพาะ
เพอ่ื เชอื่ มการขนสง่ ระหวา่ งเขตอตุ สาหกรรมในพระประแดง ปเู่ จา้ สมงิ พราย
กบั ทา่ เรอื คลองเตยโดยตรง ไมต่ อ้ งวง่ิ ผา่ นเขา้ ไปในตวั เมอื งอนั หนาแนน่ เลย
และทั้งหมดน้ีคือความฝันตลอด 40 กว่าปีของในหลวงท่ีกลาย
มาเป็นจริง แม้ว่าปัจจุบัน ปัญหาการจราจรในเมืองหลวงจะยังไม่หายไป
โดยสมบรู ณ์ แต่โครงการท้ังหมดนี้กพ็ อจะช่วยให้คนกรงุ เทพฯ มคี ณุ ภาพ
ชีวิตท่ดี กี วา่ เดมิ และยงั เป็นแนวทางทจี่ ะแก้ไขปญั หาที่มีใหด้ ยี ิง่ ขนึ้ ตอ่ ไป

ห้ามจำ�หน่าย 119



KEYS OF SUCCESS

� คดิ การใหญ่
มองภาพรวม ให้รเู้ ป้าหมายท่แี ทจ้ ริงของสงิ่ ทีจ่ ะท�ำ
� เร่มิ ใหเ้ ล็ก
ค่อยๆ เริ่มจากสิ่งเลก็ ๆ ท่ีท�ำได้ แลว้ ค่อยขยายขอบเขตออกไป
� เชอื่ มโยงทุกอยา่ งเขา้ ด้วยกัน
แมจ้ ะท�ำแบบแยกสว่ นแต่กต็ ้องใหท้ กุ อย่างประกอบกนั ได้
เพื่อประสิทธภิ าพสูงสดุ ของงาน

07

ถา้ เชื่อม่นั ก็ไปกนั ให้สดุ ทาง

124 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

ห้ามจำ�หน่าย 125

ฝนเกดิ มาจากไหน?
ในคาบวชิ าวทิ ยาศาสตรส์ มยั ประถม คณุ ครคู งเคยสอนเราวา่ ฝนนน้ั
เกิดมาจากก้อนเมฆบนท้องฟ้า หรือถ้าจะพูดขยายความอีกนิด ฝนคือ
น้�ำท่ีเกิดจากการท่ีก้อนเมฆบนท้องฟ้าหลายๆ ก้อนมารวมตัวกันเป็น
ก้อนใหญ่ จนไอนำ้� เกดิ การควบแนน่ เป็นหยดน้ำ� และตกลงมาเปน็ ฝน
แลว้ ถา้ เกดิ วา่ บนทอ้ งฟา้ ไมม่ เี มฆ หรอื มแี ตเ่ มฆทลี่ อยอยกู่ ระจดั กระจาย
ล่ะ ฝนจะตกลงมาไดม้ ั้ย?
ถ้าว่ากนั ตามหลกั การและเหตผุ ล คงจะไม่ไดแ้ น่
แตเ่ มือ่ หกสิบปีท่ีแลว้ มคี นสองคนทเ่ี ชือ่ ว่ามันเป็นไปได้
เม่ือปี 2498 ในหลวงเสด็จฯ ไปเยี่ยมเยียนราษฎรชาวอีสานท่ี
ตอนนน้ั ประสบปญั หาความแหง้ แลง้ อยา่ งหนกั เดนิ ทางผา่ นไปทไี่ หนกเ็ จอ
แตฝ่ ่นุ ฟ้งุ กระจาย ระหว่างทกี่ �ำลงั นั่งรถผ่านแยกกุฉนิ ารายณแ์ ละสหสั ขนั ธ์
จงั หวดั กาฬสนิ ธ์ุ ทา่ นกแ็ หงนหนา้ มองทอ้ งฟา้ พบวา่ บนนน้ั กม็ เี มฆลอยอยู่
มาก แต่กลับไม่มีก้อนไหนแปรสภาพกลายเป็นฝนตกลงมาเลย เกิดเป็น
ค�ำถามที่เปลี่ยนความเชือ่ ของพวกเราไปตลอดกาล
นน่ั คอื มนษุ ยอ์ ยา่ งเราจะสามารถเปลยี่ นเมฆเหลา่ นน้ั ใหก้ ลายเปน็ ฝน
ไดห้ รอื ไม่?
ว่ากันตามตรง ฝนเป็นเร่ืองธรรมชาติ ในยุคนั้น ส่ิงเดียวที่มนุษย์
ทำ� ไดเ้ พอ่ื ใหฝ้ นตกคอื การรอ รอใหฤ้ ดฝู นเวยี นกลบั มา รอใหเ้ มฆกอ่ ตวั และ

126 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

รอใหฝ้ นกลนั่ เปน็ หยดนำ�้ รว่ งหลน่ ลงสผู่ นื ดนิ ทแี่ ผก่ วา้ งรอการมาถงึ ของฝน
คำ� ถามทใ่ี นหลวงคดิ ดเู ป็นสิ่งทอ่ี ยู่เหนือธรรมชาติอยา่ งสน้ิ เชิง
แต่ด้วยความตั้งใจนี้ เม่ือเสด็จฯ กลับถึงกรุงเทพฯ พระองค์จึง
เริ่มเอางานวิจัยจากต่างประเทศมาศึกษาเพ่ือหาวิธีท�ำฝน และตามหา
ผู้เช่ียวชาญท่ีจะมาท�ำโครงการร่วมกัน ซึ่งในที่สุดท่านก็ได้พบกับคนท่ีจะ
ท�ำให้โครงการน้ีเป็นจริงได้ น่ันคือ ม.ร.ว.เทพฤทธ์ิ เทวกุล หัวหน้ากอง
วศิ วกรรม กรมการขา้ ว ซง่ึ มคี วามสามารถในการประดษิ ฐอ์ ปุ กรณม์ ากมาย
มีผลงานสร้างช่ือเป็นการประดิษฐ์ควายเหล็กหรือรถไถ และอุปกรณ์
การเกษตรอกี มากมาย
เมอื่ ทง้ั สองไดพ้ บกนั ในหลวงกเ็ ลา่ ไอเดยี พรอ้ มกบั มอบทงั้ เอกสาร
วิชาการและข้อมูลที่ท่านทรงจดบันทึกไว้ระหว่างท่ีเสด็จฯ เยี่ยมราษฎร
ทง้ั สภาพภมู ปิ ระเทศ ภมู อิ ากาศ สงิ่ แวดลอ้ ม ฤดกู าล ฯลฯ ให้ ม.ร.ว.เทพฤทธ์ิ
เก็บไวใ้ ช้ศึกษา
หลงั จาก ม.ร.ว.เทพฤทธต์ิ กลงเขา้ รว่ มโครงการ และใชเ้ วลาพจิ ารณา
ขอ้ มลู จากเอกสารทง้ั หมดอยสู่ องปเี ตม็ กไ็ ดข้ อ้ สรปุ ออกมาเปน็ สมมตฐิ าน
ว่าฝนเกดิ จากปจั จยั ส�ำคญั สองอย่างด้วยกัน
หน่ึง คอื ความช้นื
สอง คือ อุณหภูมิ

ห้ามจำ�หน่าย 127

หากเราจะสร้างฝน อย่างแรกที่เราต้องท�ำก็คือพยายามท�ำให้
ความช้ืนบนท้องฟ้ามารวมกัน จากน้ันก็ท�ำความช้ืนน้ันให้เย็นจัดจน
กลายสภาพเป็นเมฆ หากเราเอาสารที่จะท�ำให้เกิดปัจจัยท้ังสองอย่าง
ไปโปรยบนท้องฟ้าก็น่าจะทำ� ให้ฝนตกลงมาได้
เมื่อได้สมมติฐานแล้ว ม.ร.ว.เทพฤทธ์ิก็อยากจะเร่ิมต้นท�ำการ
ทดลองทนั ที แตม่ อี กี หนง่ึ ปญั หาใหญท่ ยี่ งั ทำ� ใหก้ ารทดลองเรม่ิ ตน้ ขนึ้ ไมไ่ ด้
น่นั คอื ยังไมม่ นี ักบนิ
ดว้ ยความอนั ตรายจงึ ไมม่ นี กั บนิ คนไหนยอมขนึ้ บนิ ให้ ม.ร.ว.เทพฤทธิ์
จึงตดั สินใจไปลงเรยี นขบั เคร่ืองบนิ เองเสียเลย
ในการทดลองคร้ังแรกๆ ม.ร.ว.เทพฤทธ์ิทดลองใช้เกลือเพ่ือ
รวบรวมความชน้ื และใชน้ ำ�้ แข็งแหง้ เพ่ือลดอุณหภูมิ แม้จะยงั ไม่มฝี นแต่ก็
สามารถท�ำให้เมฆก่อตัวข้ึนได้แม้ท้องฟ้าจะโปร่ง เม่ือเห็นว่าพอจะมา
ถูกทาง ม.ร.ว.เทพฤทธ์ิเลยทดลองใช้สารเคมีอื่นๆ อีก จากเดิมท่ีใช้แค่
เกลือทะเล น้�ำทะเล และน�้ำแข็งแห้ง ก็มีการน�ำยูเรีย แคลเซียมคาร์ไบด์
รวมถึงสารอ่ืนๆ ท่ีเราสามารถหากันได้ตามบ้านอย่างเช่น น้�ำร้อน ข้ีเถ้า
แกลบ หรือแม้แต่คร้ังท่ีไปจังหวัดจันทบุรีแล้วไม่มีสารเคมี แกก็เคยเอา
เหลา้ ขาวที่ชาวบา้ นตม้ มาผสมกบั น�้ำแขง็ บนิ ขึ้นไปโปรยบนทอ้ งฟา้ มาแลว้
แต่ไมว่ ่าจะท�ำอยา่ งไรฝนก็ยงั ไม่ตกสักที

128 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

ย่ิงนานวัน ม.ร.ว.เทพฤทธ์ิก็ดูจะย่ิงหมดหวัง หลายคร้ังก็โดน
ค่อนขอดจากนักวิทยาศาสตร์ในวงการท่ีพูดเป็นเสียงเดียวว่า “เทพฤทธ์ิ
ไปท�ำอะไรก็ไม่รู้ บ้าๆ บอๆ ฝนเทียมอะไรจะไปท�ำได้ยังไง ฝนเป็นเรื่อง
ธรรมชาติ”
แต่ถึงอย่างนั้น ม.ร.ว.เทพฤทธิ์ก็ยังท�ำการค้นคว้าอย่างหนัก
จนกระทั่งวันหนึ่งก็ได้พบกับสารเคมีท่ีจุดประกายความหวังว่าการท�ำ
ฝนเทียมจะเกดิ ขน้ึ ไดจ้ ริงๆ
สารตัวน้นั คือแคลเซียมคลอไรด์
แคลเซียมคลอไรด์น้ันเป็นสารท่ีคิดยังไงก็ไม่น่าจะน�ำมาใช้สร้าง
ฝนเทยี มไดเ้ ลย เพราะนอกจากหนา้ ทห่ี ลกั ทเี่ อาไวใ้ ชใ้ นอตุ สาหกรรมตา่ งๆ
ทง้ั อาหารและยาแลว้ ยงั เปน็ สารทใ่ี นตา่ งประเทศนยิ มใชเ้ พอ่ื ละลายนำ้� แขง็
หรือหิมะบนพื้นถนน ด้วยคณุ สมบัตดิ ูดซบั ความชื้น
เหตุการณ์ท่ีจุดประกายไอเดียน้ีข้ึนมาคือตอนที่ในหลวงเสด็จฯ
กลับจากอ�ำเภอบ้านโป่งด้วยเฮลิคอปเตอร์ ตอนนั้นเส้นทางบินน้ันมีเมฆ
อยู่เป็นจ�ำนวนมาก จนอาจจะขัดขวางการบินได้ ม.ร.ว.เทพฤทธ์ิซึ่งบิน
น�ำเสด็จอยู่จึงโปรยแคลเซียมคลอไรด์ร่วมกับน�้ำแข็งแห้ง เพื่อท�ำให้เมฆ
แยกออกจากกนั จนเปน็ เสน้ ทางโลง่ ไปตลอดทางจนถงึ พระตำ� หนกั จติ รลดา
รโหฐาน ในหลวงมองไปรอบลำ� เฮลคิ อปเตอรก์ เ็ หน็ วา่ ทงั้ สองดา้ นของเมฆ

ห้ามจำ�หน่าย 129

ที่แยกออกจากกันน้ันใหญ่โตมองดูคล้ายก�ำแพงยักษ์ ครั้นเสด็จฯ ถึง
พระตำ� หนกั จติ รลดาฯ กำ� แพงเมฆทง้ั สองดา้ นกเ็ รม่ิ เปดิ เขา้ หากนั ทำ� ใหเ้ กดิ
กระแสลมแรงจนเฮลิคอปเตอร์เกือบบินกลับฐานไม่ได้ และไม่นานนัก
บริเวณนั้นกเ็ กดิ ฝนตกหนกั
ในหลวงจงึ ไดไ้ อเดยี วา่ นอกจากจะใชเ้ พอื่ ทำ� ลายเมฆแลว้ แคลเซยี ม
คลอไรดน์ า่ จะสร้างเมฆไดเ้ ชน่ กนั
หลังเกิดฝนตกท่ีสวนจิตรลดา ในหลวง และ ม.ร.ว.เทพฤทธิ์ก็เร่ิม
มัน่ ใจว่าจะสามารถสร้างฝนเทียมได้จรงิ แน่
จนกระท่งั ปี 2512 การทดลองอย่างเปน็ ทางการครงั้ แรกก็เกิด
ข้นึ
ในปนี น้ั ทางกระทรวงเกษตรและสหกรณแ์ จง้ เขา้ มาวา่ ทางกระทรวง
มีเคร่ืองบินเล็กส�ำหรับโปรยยาฆ่าแมลงอยู่หลายล�ำ และอยากจะรื้อฟื้น
โครงการฝนเทียมน้ีข้ึน จึงให้ ม.ร.ว.เทพฤทธิ์ท�ำโครงการเสนอข้ึนมา
พรอ้ มกบั ตั้งทีมปฏิบตั ิการเพื่อทดลองท�ำฝนอยา่ งเป็นทางการ
พนื้ ที่แรกที่ทมี ปฏิบตั กิ ารนไ้ี ดอ้ อกสนามท�ำการทดลอง คอื บรเิ วณ
เขาใหญ่ อำ� เภอปากชอ่ ง นครราชสมี า โดยหลงั จากตรวจสอบสภาพอากาศ
โดยละเอียดแลว้ กไ็ ดก้ ำ� หนดวนั ท่จี ะข้ึนบินกันอย่างเป็นทางการ
ในวันแห่งประวัติศาสตร์ ทุกอย่างเต็มไปด้วยความทุลักทุเล
ม.ร.ว.เทพฤทธพ์ิ บวา่ บนเครอ่ื งบนิ ไมม่ อี ปุ กรณส์ ำ� หรบั การทำ� ฝนเทยี มเลย

130 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

จึงต้องโปรยน้�ำแข็งออกมาทางหน้าต่างเครื่องบิน ซ่ึงเม่ือเปิดหน้าต่าง
ลมภายนอกกพ็ ดั กลบั เขา้ มาอยา่ งแรง จนทำ� ใหน้ ำ้� แขง็ แหง้ ลอยกลบั เขา้ มา
ในล�ำ และปลิวเข้าไปในหูของ ม.ร.ว.เทพฤทธ์ิ ท�ำให้แก้วหูไหม้จนพิการ
แต่ท่านกย็ ังกล้ันใจทนจนเสรจ็ ภารกจิ
เม่ือท�ำทุกอย่างเท่าที่จะท�ำได้ไปแล้ว สิ่งท่ีต้องท�ำหลังจากนั้นก็มี
เพยี งแค่การรอ
หลังจากที่โปรยสารเคมีเสร็จไปไม่นาน ก้อนเมฆก็เริ่มขยายขนาด
ใหญ่ข้ึนเรื่อยๆ และรวมตัวกันหนาแน่นข้ึนจนกลายเป็นกลุ่มเมฆสีเทา
เกอื บดำ� ภายใน 15-30 นาที
และในที่สุด เม็ดฝนหยดแรกท่ีทุกคนรอคอยก็ร่วงลงมา
จากทอ้ งฟา้
การรอคอยเกอื บ 14 ปสี มั ฤทธิผ์ ลในวันนี้ การทดลองเป็นไปตาม
แผนทว่ี างไวท้ กุ ประการ นบั เปน็ ฝนเทยี มชดุ แรกนบั จากวนั ทท่ี า่ นแหงนหนา้
มองขึ้นไปยังท้องฟา้ ในวันนัน้
แม้การทดลองจะยังไม่สมบูรณ์ร้อยเปอร์เซ็นต์ แต่ข่าวการทดลอง
เร่ืองฝนน้ีก็ได้แพร่สะพัดออกไป ชาวนาในพ้ืนที่แห้งแล้งหลายแห่งเม่ือมี
การถวายฎกี าเพอื่ ขอใหท้ ำ� ฝนในพน้ื ทขี่ องตน ในหลวงจงึ โปรดฯ ใหเ้ จา้ หนา้ ที่
เดินทางไปทดลองท�ำฝนเพ่ิมเติมที่จังหวัดนครสวรรค์ ก็ปรากฏว่าได้ผล

ห้ามจำ�หน่าย 131



ฝนตกลงมาท่ีนาข้าว ทำ� อยสู่ ามวนั ก็เริ่มเห็นยอดข้าวโผล่ขึ้นมาเปน็ สีเขยี ว
แซมกับต้นน�้ำตาล และเมื่อเวลาผ่านไปเจ็ดวันท้องทุ่งก็กลายเป็นสีเขียว
ท่วั พืน้ ท่ี ผ้คู นต่างเรียกฝนเทยี มนี้วา่ ฝนหลวง
หลังจากทำ� ฝนหลวงจนได้ผลทช่ี ัดเจน ในหลวงก็ไดท้ ำ� การรวบรวม
ความรทู้ ัง้ หมด และสรปุ ขน้ั ตอนการทำ� ฝนหลวงออกมาเป็นคำ� สั้นๆ 4 ค�ำ
คอื ก่อเมฆ เลี้ยงใหอ้ ว้ น โจมตี และเพม่ิ ฝน
ก่อเมฆ นั้นก็ตรงตามช่ือ คือการก่อให้เกิดเมฆ เป็นการดัดแปร
สภาพอากาศเพื่อเร่งกระบวนการดูดซับความชื้นในอากาศให้กลายเป็น
เม็ดน�้ำเร็วข้ึนกว่าปกติโดยการโปรยสารโซเดียมคลอไรด์จนเกิดกลุ่มเมฆ
จำ� นวนมาก ซงึ่ เมฆเหลา่ นจ้ี ะพัฒนาเป็นเมฆก้อนใหญใ่ นเวลาตอ่ มา
เลย้ี งใหอ้ ว้ น คอื ไปเรง่ การเจรญิ เตบิ โตของเมฆเพอ่ื เรง่ การเพมิ่ ขนาด
ของเมฆและขนาดของเม็ดน�้ำในก้อนเมฆ ข้ันตอนนี้จะท�ำการโปรย
แคลเซียมคลอไรด์ ซ่ึงจะดูดซับความชื้นและเม็ดน้�ำขนาดเล็กในก้อนเมฆ
ให้กลายเป็นเมด็ น้�ำขนาดใหญจ่ นเมฆกอ่ ยอดไดส้ ูงขึ้น
โจมตี เป็นการโปรยสารเคมีต่างๆ เพื่อเปล่ียนแปลงอุณหภูมิ
ของเมฆ และเรง่ เมฆใหเ้ กดิ เปน็ เมด็ ฝน เมฆแตล่ ะชนดิ กจ็ ะมวี ธิ โี จมตที แี่ ตก
ต่างกัน
สุดท้ายคือ เพิ่มฝน หลังจากผ่านสามข้ันตอนที่ผ่านมา เม่ือฝน
ใกล้จะตกหรือเริ่มตกแล้วก็จะท�ำการโปรยน้�ำแข็งแห้งเพื่อลดอุณหภูมิ
ซึง่ เปน็ การเพ่ิมโอกาสการตกของฝนและเพม่ิ ปรมิ าณนำ้� ใหม้ ากข้นึ ดว้ ย

ห้ามจำ�หน่าย 133

และไม่นานนักข่าวความส�ำเร็จนี้ก็แพร่กระจายไปสู่ภายนอก
หลายประเทศให้ความสนใจเข้ามาศึกษาดูงาน ในปี 2515 สิงคโปร์ได้ส่ง
ตัวแทนเข้ามาขอถ่ายทอดความรู้ และการทดลองแสดงตัวอย่างท่ี
แก่งกระจาน ทสี่ ามารถทำ� ใหฝ้ นตกได้ภายในเวลาไม่กน่ี าที กท็ ำ� ให้ผู้แทน
จากสงิ คโปรต์ นื่ เตน้ มาก ทำ� ใหโ้ ครงการนโ้ี ดง่ ดงั ไปทว่ั โลก จนไทยไดร้ บั การ
ยกย่องจากองค์การอุตุนิยมวิทยาโลกให้เป็นศูนย์กลางการดัดแปรสภาพ
อากาศในภูมิภาคเขตร้อน
จากวันนั้นในหลวงก็ยังทรงวิจัยและพัฒนาโครงการฝนหลวงน้ี
อยา่ งตอ่ เนอ่ื งเพอ่ื รวมประสบการณใ์ หก้ ลายเปน็ ตำ� รา เพอื่ คนรนุ่ หลงั ไดใ้ ช้
ศึกษาต่อไป จนในปี 2542 ในหลวงก็ทรงจดั ท�ำตำ� ราฝนหลวงพระราชทาน
(หรอื The Royal Rainmaking Technology) และแผนภาพตำ� ราฝนหลวง
พระราชทานขึ้น เพื่อเผยแพร่เป็นความรู้แก่คนท่ัวไป แต่ในขณะเดียวกัน
ก็ทรงมอบหมายให้เจ้าหน้าท่ีท�ำเรื่องขอสิทธิบัตร เพ่ือมอบความส�ำเร็จ
ทั้งหมดน้ีใหแ้ ก่คนไทยทั้งปวง
จากความฝนั ทด่ี เู ปน็ ไปไมไ่ ด้ พระองคท์ รงพสิ จู นแ์ ลว้ วา่ มนั สามารถ
เกิดขน้ึ ได้จรงิ และกลายเป็นผลลัพธ์ทีย่ ิ่งใหญ่เกนิ กว่าท่ีต้งั ใจไว้
เพราะนอกจากจะช่วยให้คนไทยท้ังหมดผ่านพ้นวิกฤติ
ไปดว้ ยกนั แล้ว ความรนู้ ้ียงั เป็นส่ิงทจี่ ะอยคู่ ูก่ ับโลกสบื ไป

134 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย





KEYS OF SUCCESS

� เช่อื มั่นในสิง่ ท่ที �ำ
แมจ้ ะมีอะไรมาขดั ขวางแตข่ อใหเ้ ชอ่ื ในผลลัพธท์ ่ปี ลายทาง
� ความพยายามอย่ทู ่ไี หน ความสำ� เร็จอยทู่ นี่ ั่น
ค�ำพดู ทไี่ ดย้ ินจนเบ่อื แตย่ ังใช้ไดท้ ุกเม่อื ไมว่ ่าจะท�ำอะไรก็ตาม

08

มองหาศตั รูทแ่ี ท้จรงิ

140 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

ห้ามจำ�หน่าย 141

คณุ ชอบกนิ สตรอเบอร์รี่กนั หรือเปลา่ ?
ถ้าย้อนเวลากลับไปเม่ือราว 50 ปีท่ีแล้ว ผลไม้สีแดงรสหวาน
ชนิดนี้เรียกว่าเป็นผลไม้ล้�ำค่าราคาแพงที่ได้ชื่อว่าน�ำเข้าจากต่างประเทศ
ดว้ ยความทส่ี ตรอเบอร์ร่ีไมม่ ปี ลกู ในเมืองไทย อยา่ วา่ แต่ผลใหญอ่ วบอว้ น
อยา่ งทกุ วนั นี้เลย แม้แต่ผลเลก็ ๆ ผวิ สีไม่แดงมากยังมีราคาสูง
ตัดภาพมาที่ปัจจุบัน ทุกวันน้ีสตรอเบอร์รี่หาได้ทุกมุมของซูเปอร์-
มารเ์ กต็ ทง้ั ยงั มรี าคาไมส่ งู มาก และมหี ลายเกรดหลายขนาดใหเ้ ลอื กซอื้ หา
มารบั ประทาน
แต่กว่าสตรอเบอร์ร่ีสีแดงเหล่านี้จะเดินทางมาอยู่บนชั้นวางให้เรา
จบั จา่ ยกนั นน้ั มนั ไดผ้ า่ นเรอ่ื งราวมามากมาย มนั ทำ� ใหย้ าเสพตดิ ชนดิ หนง่ึ
หายไปจากเมืองไทย มันได้พลิกชีวิตของชาวเขาจากหน้ามือเป็นหลังมือ
และมันคือระบบการท�ำงานของทีมงานที่ขึ้นชื่อว่าครบเคร่ืองที่สุดทีมหน่ึง
ของไทย
มนั คือเร่อื งราวของแบรนด์ทช่ี อื่ ว่า ‘โครงการหลวง’
จดุ เริม่ ตน้ คือเมื่อปี 2512

142 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

มองหารากเน่า

ปีน้ันในหลวงได้เสด็จฯ ไปเย่ียมราษฎรทางภาคเหนือ ระหว่างท่ี
ประทับบนเฮลิคอปเตอร์น้ันท่านก็ทรงเห็นภาพของดอกฝิ่นที่บานสะพร่ัง
ปกคลุมไปทว่ั ดอย
สมัยนั้น ชาวบ้านชาวเขานยิ มปลูกฝนิ่ กันอย่างแพร่หลาย ซง่ึ ส่งผล
เสียมากมาย ไม่ใช่แค่เพราะฝิ่นเป็นยาเสพติดเท่าน้ัน แต่การปลูกฝิ่น
เป็นการท�ำลายดินและป่าต้นน�้ำไปด้วยในตัว ด้วยวิธีการแบบท�ำไร่
เลื่อนลอยท่ีต้องตัดไม้ในป่ามาเผาท้ิง เพื่อท�ำเป็นไร่ฝิ่น เมื่อใช้ไร่เดิมซ้�ำ
ไป 4-5 ปี คุณภาพดนิ ก็เสยี ชาวบ้านก็ท้ิงที่ดนิ ตรงนน้ั ไปหาป่าใหม่ๆ ท่ีดนิ
ยังดมี าตัดไมท้ �ำไรฝ่ ิน่ ซ้ำ� อกี เปน็ วฏั จกั ร
ฝ่ิน เปน็ ยาเสพตดิ ทอ่ี ยคู่ ดู่ ินแดนขวานทองมานาน มีหลักฐานเป็น
กฎหมายในสมยั พระเจา้ อทู่ อง ปฐมกษตั รยิ แ์ หง่ อาณาจกั รกรงุ ศรอี ยธุ ยาที่
บัญญัติโทษไว้อย่างหนกั วา่
“ผู้สูบฝิ่น กินฝิ่น ขายฝิ่นน้ัน ให้ลงพระราชอาญาจง หนักหนา
ริบราชบาทว์ให้สิ้นเชิง ทเวนบกสามวัน ทเวนเรือสามวัน ให้จ�ำใส่คุกไว้
จนกว่าจะอดได้ ถ้าอดได้แล้วเรียกเอาทานบน แก่มันญาติพ่ีน้องไว้แล้ว
จึงให้ปล่อยผสู้ ูบ ขาย กนิ ฝนิ่ ออกจากโทษ”

ห้ามจำ�หน่าย 143

ผ่านมาหลายร้อยปี โทษเกี่ยวกับฝิ่นก็ยังคงรุนแรงอยู่เช่นเดิม
แต่ไม่ว่าโทษจะหนักขนาดไหน ยาเสพติดอย่างฝิ่นก็ไม่เคยหมดไปจาก
สังคมไทยเสียที
ดินแดนท่ีเป็นชัยภูมิฝิ่นขนาดใหญ่ตรงชายแดนไทย-เมียนมา-ลาว
ถกู เรยี กวา่ สามเหลย่ี มทองคำ� เพราะหลายคนคดิ วา่ ฝน่ิ เปน็ ของดปี ลกู แลว้
ร่�ำรวยมหาศาล แต่แท้จริงคนท่ีรวยจากฝิ่นไม่ใช่ชาวบ้านชาวเขาที่ปลูก
แต่เป็นพ่อค้ายาเสพติดผู้มีอิทธิพลต่างหาก จนในหลวงตรัสว่าท่ีตรงนี้
ควรเรียกว่า สามเหลย่ี มแร้นแคน้ แทนจะเหมาะกว่า
แล้วแบบนที้ �ำไมชาวบา้ นยังปลกู ฝน่ิ กนั อยอู่ กี ละ่ ?
คำ� ตอบคือความสะดวก
เพราะชาวบ้านรูจ้ ักฝิ่นเป็นอยา่ งดี รู้ว่าตอ้ งปลูกอยา่ งไร เมล็ดพนั ธ์ุ
ก็มีพร้อม แถมพอเก็บเกี่ยวได้แล้วก็มีคนมารับซ้ือถึงท่ี ให้ราคาสม่�ำเสมอ
ขณะท่พี ชื อนื่ ๆ น้ันปลูกไปก็ไมร่ จู้ ะขายอย่างไร หรือขายไดก้ ็อาจจะถกู กด
ราคา แถมยงั ตอ้ งแข่งกันผลติ กบั เกษตรกรในพื้นทล่ี มุ่ อกี ตา่ งหาก
แม้จะผิดกฎหมาย แถมต้องปลูกแบบหลบๆ ซ่อนๆ และก็ไม่ได้

144 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

ทำ� ใหฐ้ านะดีขึน้ สักเทา่ ไหร่ แต่ฝ่นิ ก็ปลกู ง่าย มคี นรบั ซ้ืออยู่ตลอด แปลวา่
ทุกครั้งที่ชาวบา้ นตอ้ งการเงนิ ดว่ น ชาวบา้ นจะปลูกฝนิ่ เสมอ
เมื่อพิจารณาดูจะเห็นว่า ต้นเหตุของปัญหาฝิ่นน้ีไม่ใช่พ่อค้า
ยาเสพตดิ ไมใ่ ช่ชาวบ้าน ไมใ่ ช่คนเสพยา และไมใ่ ชต่ ้นฝิน่ ท่บี านสะพร่งั
แตค่ อื ความยากจนต่างหาก
ดังน้ันแล้วหากจะแก้ปัญหาน้ีให้ได้ก็คงจะต้องขุดลงไปให้ถึงราก
ของปัญหา น่นั คอื ความอดอยากทท่ี �ำให้ชาวบ้านตอ้ งปลูกฝนิ่ ประทงั ชีวิต
ในหลวงจึงทรงใช้วิธีการย้อนรอยฝิ่น น่ันคือ ให้ชาวบ้านลองปลูก
พืชอื่น แต่มีข้ันตอนเหมือนกับการปลูกฝิ่น ทั้งเมล็ดพันธุ์ท่ีพร้อมปลูก
สร้างแหล่งรับซื้อผลผลิตท่ีให้ราคาดี จนผลลัพธ์ท่ีได้นั้นคุ้มค่ากว่าการ
ปลูกฝิ่นท่ีเสี่ยงต่อการผิดกฎหมายหลายเท่า หากท�ำได้ปัญหาฝิ่นในเมือง
ไทยกค็ งหมดไปในที่สดุ
นั่นคือจุดเร่ิมต้นของต้นแบบโมเดลธุรกิจเพื่อสังคมใน
ประเทศไทย ทช่ี อ่ื วา่ ‘โครงการหลวง’

ห้ามจำ�หน่าย 145

โครงการหลวง

ผลผลิตแรกที่พระองคท์ รงทดลองกับโครงการหลวงคือ ลกู ทอ้
เหตกุ ารณท์ จ่ี ดุ ประกายไอเดยี นมี้ าจากตอนทใ่ี นหลวงทอดพระเนตร
เหน็ ตน้ ทอ้ พน้ื เมอื งยนื ตน้ ออกลกู ทอ้ เลก็ ๆ ทห่ี มบู่ า้ นชาวมง้ แหง่ หนง่ึ จงึ ตรสั
ถามชาวบ้านถึงราคาของลูกทอ้ ก็ได้คำ� ตอบวา่ ขายไดร้ าคาพอๆ กับฝิ่น
พระองคจ์ งึ ทรงคิดว่าแคท่ ้อลกู เล็กๆ แค่นยี้ งั ขายไดร้ าคาพอกับฝ่ิน
ถ้าปลูกได้ลูกใหญ่กว่านี้ราคาก็คงจะดีกว่าน้ีมาก และถ้ามีพืชผลท่ีขายได้
ราคาดีกวา่ ฝนิ่ ชาวบา้ นก็นา่ จะพรอ้ มใจกนั เลกิ ปลกู ฝ่นิ แน่ๆ
ในเวลานนั้ เปน็ ชว่ งทมี่ หาวทิ ยาลยั เกษตรศาสตรท์ ำ� การทดลองเพาะ
พนั ธท์ุ อ้ จากตา่ งประเทศอยพู่ อดี ในหลวงจงึ พระราชทานเงนิ สว่ นพระองค์
เพ่ิมเติมอีก 200,000 บาท พระราชทานชื่อให้กับสวนท่ีท�ำการทดลองน้ี
ที่ดอยปุยว่า สวนสองแสน มีหน้าที่ทดลองหาพันธุ์พืชใหม่ๆ ให้ชาวเขา
ปลูกทดแทนฝิ่น พร้อมกันนั้นก็รวบรวมนักวิชาการด้านการเกษตรจาก
3 มหาวทิ ยาลัย คอื เกษตรศาสตร์ เชยี งใหม่ และแมโ่ จ้ น�ำโดย ม.จ.ภศี เดช
รัชนี เป็นทีมงานเฉพาะกิจเพื่อสร้างความเช่ือมั่นและความคุ้นเคยกับ
ชาวเขา ซ่ึงการต้ังทีมใหม่ขึ้นอย่างน้ี ท�ำให้การท�ำงานคล่องตัวกว่างาน
ราชการมากนัก

146 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

หลงั จากในหลวงทรงเลา่ เรอ่ื งโครงการทเ่ี พงิ่ เรมิ่ นใ้ี หบ้ รรดาทตู านทุ ตู
ประเทศตา่ งๆ ฟงั หลายประเทศตา่ งยนื่ มอื มาชว่ ยเหลอื ทงั้ เรอ่ื งเงนิ ทนุ และ
เมลด็ พันธ์ุ แต่ประเทศทีเ่ ขา้ มามบี ทบาทมากทส่ี ดุ คือ ไต้หวนั ซงึ่ มลี ักษณะ
ภูมิอากาศคล้ายคลึงกับบ้านเรา ที่แม้จะอยู่ในเขตร้อนแต่ก็ยังปลูกพืช
เมืองหนาวบนภูเขาได้
ผู้เช่ียวชาญจากไต้หวันได้แจ้งอุณหภูมิบนดอยปุยนั้นไม่เย็นพอ
สำ� หรบั พชื เมอื งหนาว หลงั จากสำ� รวจพนื้ ทกี่ นั อยรู่ าวสองสปั ดาห์ เจา้ หนา้ ท่ี
กพ็ บว่าดอยอ่างขางสามารถปลกู พชื เมืองหนาวได้ เพราะไปเจอวา่ บนน้นั
มีต้นแอปเปิ้ลป่าและท้อต้นสูงใหญ่ซ่ึงเป็นพืชที่เติบโตในสภาพอากาศ
หนาวเย็นเติบโตอยู่
‘สถานีเกษตรหลวงอ่างขาง’ จึงถือก�ำเนิดขึ้นท่ีนี่ และเร่ิมท�ำการ
ทดลองปลูกพืชมากมาย เช่น แอปเปิ้ล พลับ สาล่ี บ๊วย เอปริคอท พีช
เกาลัด ฯลฯ
ขณะเดยี วกนั ในหลวงและทมี ของ ม.จ.ภศี เดชกพ็ ยายามเขา้ ไปสรา้ ง
ความเข้าใจและโน้มน้าวชาวบ้านให้หันมาปลูกพืชเมืองหนาวทดแทนฝิ่น
กนั โดยพระองคไ์ มไ่ ดใ้ ชว้ ธิ กี ารบงั คบั ใหเ้ ลกิ เพราะทรงรวู้ า่ ชาวเขาปลกู ฝน่ิ

ห้ามจำ�หน่าย 147

มาต้ังแต่บรรพบุรุษแล้ว แต่ทรงอธิบายให้ชาวเขาเห็นว่าฝิ่นนั้นต้องปลูก
แบบหลบๆ ซอ่ นๆ เพราะผิดกฎหมาย ทำ� ไปก็ไมส่ บายใจ ถา้ ถูกค้นเจอก็
หลกี เลย่ี งไมไ่ ด้ ไหนจะลำ� บากครอบครวั อกี การปลกู พชื อน่ื ทโี่ ครงการหลวง
ทดลองนี้ ต่างกข็ ายได้เงินดีโดยไมต่ อ้ งกลวั เจา้ หนา้ ที่บ้านเมืองด้วย
ดว้ ยเหตนุ ช้ี าวเขาหลายคนจงึ ตดั สนิ ใจทดลองปลกู พชื ทใี่ นหลวงทรง
น�ำมาให้ ท้ังต้นกาแฟ ท่ีเป็นท่ีต้องการของตลาด ต้นมะเขือเทศท่ีข้ึนได้ดี
ในภมู อิ ากาศหนาวเยน็ และถวั่ แดงทเ่ี จรญิ เตบิ โตไดด้ ใี นชว่ งฤดกู าลเดยี วกนั
กับฝนิ่ ทำ� ให้เมือ่ ปลกู ถั่วแดงหลวงแลว้ ชาวบา้ นกจ็ ะปลูกฝิ่นไมไ่ ด้ พอหลัง
เก็บเกี่ยว ชาวบ้านกพ็ บวา่ ปลกู พันธพ์ุ ชื พระราชทานแล้วสะดวกสบายกว่า
ปลูกฝิ่นมากนัก ท�ำให้มีชาวบ้านอีกจ�ำนวนหน่ึงหันมาปลูกเมล็ดพันธุ์ของ
โครงการหลวงตาม
ในปีแรกท่ีเร่ิมโครงการนั้นมีการพระราชทานให้ยืมพันธุ์ถ่ัวท้ังหมด
2.5 ตัน ซึ่งปรากฏว่าประสบความส�ำเร็จเป็นอย่างมาก เพราะปลูกง่าย

148 T H E V I S I O N A R Y ห้ามจำ�หน่าย

ให้ผลผลิตดี จนปีต่อมาต้องสั่งซื้อถั่วเพิ่มจากเนเธอร์แลนด์ถึง 34 ตัน
เลยทเี ดยี ว
และเมื่อได้ผลิตภัณฑ์ท่ีน่าสนใจแล้ว การจะย้อนรอยฝิ่นได้
สำ� เรจ็ นนั้ ตอ้ งมกี ารวางแผนการตลาดใหช้ ดั เจนและทำ� อยา่ งครบวงจร

ห้ามจำ�หน่าย 149