ชุดวิชาการเลี้ยงปลาสวยงาม

ชุ ด วิ ช า

การเลียงปลาสวยงาม

ตามแนวทางการจัดการศึกษาตามอัธยาศัย ผ่านระบบออนไลน์
การจัดการเรียนรู้ทางวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และสิงแวดล้อม
ระดับประถมศึกษา มัธยมศึกษาตอนต้น มัธยมศึกษาตอนปลาย

พัฒนาโดย

นายณัฐภูมินทร์ สังข์พงศ์

ผู้อํานวยการศูนย์วิทยาศาสตร์เพือการศึกษายะลา

ผู้ ร ว บ ร ว ม โ ด ย
นายภัทรพล ทองหล่อ

ครู ชาํ นาญการพิเศษ
ศู น ย์ วิ ท ย า ศ า ส ต ร์ เ พื อ ก า ร ศึ ก ษ า ย ะ ล า
สาํ นักงาน กศน. สาํ นักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ

ก ร ะ ท ร ว ง ศึ ก ษ า ธิ ก า ร

คำนำ

ชุดวิชาการเลี้ยงปลาสวยงามเล่มนี้ เป็นส่ือการเรียนรู้ด้วยตนเอง ใช้ประกอบการจัด
การศึกษาตามอัธยาศัย พัฒนาและจัดทำขึ้น เพ่ือเป็นส่ือการเรียนสำหรับผู้เรียนทุกระดับ
และประชาชนท่ัวไปที่มีความสนใจ ในการเล้ียงปลาสวยงามใช้เป็นแนวทางในการเตรียม
ความพร้อม และสามารถนำความรู้ท่ีได้รับไปใช้เล้ียงปลาสวยงามได้อย่างมีประสิทธิภาพ
และประสทิ ธิผล โดยนำแนวทางการจัดการศกึ ษาตามอัธยาศยั ผ่านระบบออนไลน์ ในการจัดการ
เรยี นร้ทู างวทิ ยาศาสตร์ เทคโนโลยี และสิง่ แวดล้อม

ชุดวิชาเล่มนี้ ผู้เรียน และผู้สนใจทั่วไปสามารถเรียนรู้ด้วยตนเอง โดยการศึกษา และ
ปฏิบัติกิจกรรมการเรียนรู้จากเน้ือหา ซึ่งแบ่งออกเป็น 5 ตอน ดังนี้ คือ องค์ประกอบท่ีจำเป็น
สำหรับการเลี้ยงปลาสวยงาม การจัดและตกแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงาม อาหารและการให้
อาหารปลาสวยงาม การดูแลรักษาระบบท่ีเกี่ยวข้องกับการเลี้ยงปลาสวยงาม และโรคและ
การรกั ษาโรค

ผู้จัดทำและผู้รวบรวมหวังว่า ชุดวิชาการเลี้ยงปลาสวยงามเล่มนี้ คงเป็นประโยชน์ต่อ
ผู้เรียนในการเรียนรู้ สามารถค้นคว้าและศึกษาได้ด้วยตนเองตามศักยภาพ และเป็นแนวทาง
สำหรับผู้ที่มีความสนใจต่อไป ขอขอบคุณผู้ท่ีให้คำปรึกษาในการเรียบเรียงและตรวจแก้ไข
ขอ้ ผิดพลาดตา่ ง ๆ ที่เกดิ ขึน้ เปน็ อย่างสงู มา ณ ท่นี ีด้ ว้ ย

ณฐั ภมู ินทร์ สังข์พงศ์

ก

สารบัญ

หน้า
คำนำ …………………………………………………………………………............................................... ก
สารบัญ ............................................................................................................................... ข
สารบญั ภาพ ........................................................................................................................ จ
คำแนะนำการใช้ชดุ วชิ า ...................................................................................................... ซ
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น ....................................................................................................... ฌ
โครงสร้างชุดวิชาการเลย้ี งปลาสวยงาม .............................................................................. 1
ตอนที่ 1 : องค์ประกอบท่จี ำเป็นสำหรบั การเลี้ยงปลาสวยงาม .......................................... 2

เรื่องที่ 1 การเตรียมความพรอ้ ม ...................................................................... 3
เรื่องที่ 2 ปลาสวยงามทนี่ ิยมเลีย้ ง ..................................................................... 7
เรือ่ งท่ี 3 ภาชนะเล้ียงและอปุ กรณ์สำหรับการเลี้ยงปลาสวยงาม .................... 16
เร่อื งท่ี 4 ระบบท่จี ำเป็นสำหรบั การเล้ียงปลาสวยงาม ..................................... 24
เร่อื งที่ 5 น้ำ ..................................................................................................... 30
แนวตอบกิจกรรม ตอนที่ 1 ............................................................................ 33
แหล่งคน้ คว้าเพ่มิ เตมิ ตอนที่ 1 ....................................................................... 36
อา้ งอิง ตอนท่ี 1 .............................................................................................. 37
ตอนที่ 2 : การจัดและการตกแต่งภาชนะเลีย้ งปลาสวยงาม ............................................... 38
เรอ่ื งที่ 1 วัสดตุ กแต่งภาชนะเลีย้ งปลาสวยงาม ................................................ 39
เรือ่ งท่ี 2 การจัดเตรยี มวัสดตุ กแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงาม........................... 43
เรื่องที่ 3 การจัดและการตกแต่งภาชนะเลยี้ งปลาสวยงาม ............................... 45
แนวตอบกจิ กรรม ตอนท่ี 2 ............................................................................. 48
แหล่งคน้ คว้าเพม่ิ เตมิ ตอนท่ี 2 ......................................................................... 50
อ้างองิ ตอนที่ 2 .............................................................................................. 51

ข

สารบัญ(ต่อ)

หน้า
ตอนท่ี 3 : อาหารและการใหอ้ าหารปลาสวยงาม .............................................................. 52

เรือ่ งท่ี 1 อาหารปลาสวยงาม .......................................................................... 53
เรื่องท่ี 2 การให้อาหารปลาสวยงาม ............................................................... 56
เรอ่ื งที่ 3 การเกบ็ รักษาอาหาร ......................................................................... 59
แนวตอบกิจกรรม ตอนท่ี 3 ............................................................................ 61
แหล่งคน้ ควา้ เพมิ่ เตมิ ตอนท่ี 3 ....................................................................... 63
อ้างองิ ตอนที่ 3 .............................................................................................. 64
ตอนท่ี 4 : การดแู ลรักษาระบบและอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องกบั การเล้ยี งปลาสวยงาม .............. 65
เรือ่ งท่ี 1 การดูแลรักษาภาชนะเลี้ยง ................................................................ 66
เรื่องที่ 2 การดูแลรกั ษาระบบนำ้ และระบบกรองนำ้ ....................................... 69
เรื่องที่ 3 การตรวจคณุ ภาพนำ้ ........................................................................ 74
เรือ่ งท่ี 4 การดูแลรักษาระบบให้อากาศ .......................................................... 77
แนวตอบกิจกรรม ตอนที่ 4 ............................................................................ 79
แหลง่ คน้ ควา้ เพิ่มเติม ตอนท่ี 4 ....................................................................... 81
อา้ งองิ ตอนที่ 4 .............................................................................................. 82
ตอนท่ี 5 : โรคและการรกั ษาโรค ...................................................................................... 83
เรื่องท่ี 1 สาเหตุการเกดิ โรคและการป้องกันโรค ............................................ 84
เรื่องท่ี 2 โรคทเี่ กิดจากสภาพแวดล้อมหรอื สารพิษ ........................................ 87
เรอ่ื งท่ี 3 โรคทเ่ี กดิ จากปรสิตภายนอก ............................................................ 90
เร่ืองท่ี 4 โรคท่ีเกิดจากปรสิตภายในและโรคติดเช้ือ ……….........………………... 95
เรื่องที่ 5 เคมีภัณฑแ์ ละเวชภณั ฑ์ท่ีใช้ในการปอ้ งกนั และรกั ษาโรคทีเ่ กิดกบั

ปลาสวยงาม…………………………………..................…………………….. 100

ค

สารบัญ(ตอ่ )

หน้า
แนวตอบกิจกรรม ตอนท่ี 5 …………...................…………………………………….. 103
แหล่งคน้ คว้าเพ่มิ เตมิ ตอนที่ 5 …………….................………………………………. 106
อ้างองิ ตอนที่ 5 ……………………………...............................………………………. 107
แบบทดสอบหลงั เรียน …………………………………..........................……………………………… 108
เฉลยคำตอบแบบทดสอบก่อน-หลังเรยี น ……………………………...................………………… 112
บรรณานกุ รม ……………………………………………..........................................………………… 113

ง

สารบัญภาพ

หน้า
ภาพท่ี 1 ปลากระด่ี ……………………………………………………........................…………… 7
ภาพท่ี 2 ปลากัด …………………………………………………………........................…….…… 7
ภาพท่ี 3 ปลาก้างพระร่วง …………………………………….....................…………………….. 8
ภาพที่ 4 ปลากระแหทอง …………………………………….....................…………………..…. 8
ภาพท่ี 5 ปลาเล็บมือนาง ……………………………………......................……………………… 8
ภาพที่ 6 ปลากาแดง ………………………………………….......................……………….…….. 9
ภาพที่ 7 ปลาฉลามหางไหม้ ………………………………......................………..……………… 9
ภาพที่ 8 ปลาตะพดั …………………………………………........................……………………… 9
ภาพที่ 9 ปลาเสือพน่ น้ำ ……………………………………......................……………………... 10
ภาพที่ 10 ปลาเสือตอ …………………………………………………….......................…………. 10
ภาพที่ 11 ปลาหมอู ารยี ์ ……………………………………………………......................……….. 10
ภาพท่ี 12 ปลาทอง ………………………………………………………........................……...…. 11
ภาพท่ี 13 ปลาหางนกยงู ………………………………………………………......................…… 12
ภาพท่ี 14 ปลาคารพ์ …………………………………………………...............…………………….. 12
ภาพท่ี 15 ปลาหมอนกแกว้ ………………………………….............……………………………… 13
ภาพท่ี 16 ปลานีออนแดง ……………………………………………….....………………………….. 13
ภาพท่ี 17 ปลาเทวดา ……………………………………………………………………………………. 14
ภาพท่ี 18 ปลาแพะ …………………………………………………….………………………………… 14
ภาพท่ี 19 ขวด ……………………………………………………………………………………………... 16
ภาพท่ี 20 โหล ……………………………………………………………………………………………... 16
ภาพท่ี 21 ตู้กระจก ………………………………………………………………………………………. 17
ภาพท่ี 22 ตอู้ ะคริลกิ ……………………………………………………………..…………………….. 17
ภาพท่ี 23 ตแู้ กว้ หล่อขอบมน ………………………………..………………………………………. 17
ภาพท่ี 24 อ่างรูปทรงต่าง ๆ ……………………………….………………………………………... 18

จ

สารบญั ภาพ(ตอ่ )

หนา้
ภาพที่ 25 ปม๊ั นำ้ แบบตา่ ง ๆ …………………………………………………………………………... 19
ภาพท่ี 26 ปม๊ั กรองน้ำแบบแขวนนอกตู้ …………………………………………………………… 19
ภาพที่ 27 ใยแกว้ ………………………………..………………………………………………………… 20
ภาพท่ี 28 ปัม๊ อากาศ …………………………………………………………………………………….. 20
ภาพที่ 29 อุปกรณ์ขดั แบบมีดา้ มจับ …………………………………..…………………………... 21
ภาพท่ี 30 อุปกรณ์ขัดแบบแม่เหล็ก ………………………………………………………………... 21
ภาพที่ 31 ทอ่ ดดู ตะกอนพรอ้ มสาย ……………………………………………………..……….... 21
ภาพที่ 32 ฝาครอบตู้ปลา …………………………………………………………………………...... 22
ภาพที่ 33 เทอร์โมมเิ ตอร์ …………………….....................……………………………………... 22
ภาพที่ 34 พัดลมลดความรอ้ น ……………………………...................………………………... 22
ภาพท่ี 35 เครือ่ งต้งั เวลาใหอ้ าหาร ……………………..................……………………………. 22
ภาพที่ 36 ระบบกรองนำ้ ใตท้ ราย …………………………..................……………………….. 24
ภาพที่ 37 ระบบกรองนำ้ แบบกล่องกรองจุม่ ในตู้ ……............…………………………….. 25
ภาพที่ 38 ระบบกรองน้ำแบบฟองน้ำจมุ่ ในตู้ ……………..............………………………… 25
ภาพท่ี 39 ระบบกรองน้ำแบบตกู้ รอง/ถังกรอง …………………............………………….. 26
ภาพที่ 40 ระบบถังกรอง ………………………………………………....................….………… 26
ภาพท่ี 41 ระบบกรองน้ำแบบกลอ่ ง/ถังกรองบนตู้ ……………..........………….………… 27
ภาพท่ี 42 ระบบกรองน้ำขา้ งตู้ …………………………………………................….………... 27
ภาพท่ี 43 แม่นำ้ ลำคลอง ………………………………………………..................…………... 31
ภาพท่ี 44 ป๊มั โยกสูบน้ำบาดาล ………………………………................……………….…….. 31
ภาพที่ 45 หินและไม้ ……………………………………………….....................………….……. 39
ภาพท่ี 46 กรวดและทราย …………………………………….................……………….…….. 39
ภาพที่ 47 พรรณไม้นำ้ ……………………………………...................…………….…………... 40
ภาพท่ี 48 หินเทยี มและไม้เทียม ……………………….................…………………………… 40

ฉ

สารบัญภาพ(ตอ่ )

หน้า
ภาพที่ 49 พรรณไมน้ ำ้ พลาสติก ……………………………….....................……………………. 40
ภาพท่ี 50 เครอื่ งปั้นดินเผารปู ทรงต่าง ๆ ………………………................….………………… 41
ภาพที่ 51 อาหารสำเร็จรูป ………………………………………......................…………………. 54
ภาพที่ 52 การดูแลรกั ษาระบบกรองน้ำใตท้ ราย ……………….............………….………… 69
ภาพที่ 53 การดแู ลรักษาระบบกรองน้ำแบบกล่องกรองและแบบฟองน้ำจมุ่ ในตู้ ...... 70
ภาพท่ี 54 การดแู ลรักษาระบบกรองนำ้ แบบน้ำล้นขา้ งตู้ ........................................... 70
ภาพท่ี 55 การดแู ลรักษาระบบกรองน้ำแบบตกู้ รอง/ถังกรอง .................................... 71
ภาพที่ 56 การดแู ลรักษาระบบถงั กรอง ..................................................................... 71
ภาพท่ี 57 การดูแลรกั ษาระบบกรองน้ำแบบกล่องกรองบนตู้ .................................... 72
ภาพท่ี 58 มาลาไคทก์ รีน .......................................................................................... 100
ภาพที่ 59 สารกำจัดคลอรีน ..................................................................................... 101
ภาพท่ี 60 ยารักษาโรคจุดขาว .................................................................................. 101
ภาพที่ 61 น้ำยาปรบั สภาพนำ้ ใส .............................................................................. 101
ภาพที่ 62 ยาเหลอื ง ................................................................................................... 101
ภาพท่ี 63 ออกซิเจนผง .............................................................................................. 101

ช

คำแนะนำการใช้ชุดวชิ า

ชุดวิชาการเลี้ยงปลาสวยงาม เล่มนี้ เป็นส่ือการเรียนรู้ด้วยตนเอง ใช้ประกอบการจัด
การศึกษาตามอัธยาศัย ตามแนวทางการจัดการศึกษาตามอัธยาศัย ผ่านระบบออนไลน์ ในการ
จัดการเรียนรู้ทางวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยี และส่ิงแวดล้อม พัฒนาขึ้น เพ่ือเป็นสื่อการเรียน
สำหรับผู้เรียนทุกระดับ และประชาชนทั่วไปท่ีมีสนใจการเลี้ยงปลาสวยงาม เพื่อให้การเรียนรู้
บรรลุตามวตั ถุประสงค์ของชุดวิชา ผู้เรยี นจงึ ควรปฏบิ ตั ิตามขั้นตอนต่อไปน้ี

1. ทำแบบทดสอบก่อนเรียน โดยผ่านระบบออนไลน์ฝึกปฏิบัติกิจกรรม แล้วตรวจ
คำตอบดว้ ยตนเองจากเฉลยคำตอบผา่ นระบบออนไลน์ เพอ่ื ทราบพน้ื ความรเู้ ดิม

2. ศึกษาโครงสรา้ งชุดวิชา ซ่ึงประกอบด้วย แนวคดิ จุดประสงค์ และขอบข่ายเนื้อหา
จากนั้นจงึ ศกึ ษารายละเอยี ดเนื้อหา

3. ศกึ ษารายละเอียดของเน้ือหา โดยอ่านเน้ือหาส่วนที่ต้องการเพ่ิมเติมความรู้ ปฏิบัติ
กิจกรรม แลว้ ตรวจคำตอบด้วยตนเองจากแนวตอบกิจกรรม

4. ทำแบบทดสอบหลังเรียน โดยผ่านระบบออนไลน์ฝึกปฏิบัติกิจกรรม แล้วตรวจ
คำตอบดว้ ยตนเองจากเฉลยคำตอบผ่านระบบออนไลน์เพื่อทราบความรู้ท่ีไดร้ บั

5. ผู้เรียนควรศึกษาเพ่ิมเติมจากสื่อประกอบอ่ืน ๆ เช่น ส่ืออินเตอร์เน็ต ซีดีรอม และ
วีดิทัศน์ ซ่ึงเป็นส่ือเสริมการเรียนรู้จากชุดกิจกรรม และจากแหล่งเรียนรู้ต่าง ๆ ที่เสนอแนะไว้
ท้ายตอนของชุดกิจกรรม เพือ่ ชว่ ยใหผ้ เู้ รียนสามารถเรียนร้ไู ดอ้ ย่างลกึ ซ้งึ และกวา้ งขวางยิง่ ขึน้

ณัฐภมู นิ ทร์ สงั ข์พงศ์ ซ

ชุดกจิ กรรมการเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

แบบทดสอบกอ่ นเรียน

คำชแ้ี จง ให้ผ้เู รยี นวงกลมตวั อักษรหนา้ คำตอบท่ถี ูกต้องทสี่ ดุ

1. ขอ้ ใดแสดงว่ามีความพร้อมในการเลี้ยงปลา 3. ปลาสวยงามที่มนี ิสยั ก้าวร้าวและชอบอยู่
สวยงามมากทส่ี ุด ? ตามลำพงั ควรเล้ยี งในภาชนะแบบใดมาก
ก. มงี บประมาณไม่พร้อม แต่พนื้ ท่ี เวลา ทสี่ ดุ ?
และบคุ คลพรอ้ ม ก. อา่ งบัวขนาดเล็กเล้ียงเพียงตวั เดยี ว
ข. มงี บประมาณ พืน้ ท่ี และเวลาพร้อม แต่ ข. โหลขนาดกลางเลย้ี งเพียงตัวเดยี ว
บุคคลไมพ่ ร้อม ค. ต้ขู นาดเลก็ มีพรรณไมน้ ำ้ เยอะ ๆ พร้อม
ค. มีงบประมาณ พ้นื ท่ี เวลา และบคุ คล กบั ปลาชนิดเดียวกัน
พรอ้ ม แต่ยงั เลือกปลาไม่ได้ ง. ภาชนะทุกชนิดทมี่ ีขนาดพอเหมาะ
ง. มงี บประมาณและพื้นท่พี ร้อม แตเ่ วลา สำหรบั ใช้เล้ยี งปลาตวั เดยี ว
และบุคคลไมพ่ ร้อม
4. น้ำชนดิ ใดเหมาะสำหรับใช้เลี้ยงปลา
2. ปลาสวยงามท่ีไม่สามารถเล้ียงรว่ มกับปลา สวยงามมากท่สี ุด ?
ชนดิ อน่ื มนี สิ ยั แบบใด ? ก. นำ้ ฝนใส่ภาชนะตงั้ ท้ิงไว้ 2 วนั
ก. รักสงบ และชอบหลบซ่อน ข. น้ำบาดาลใสภ่ าชนะตัง้ ท้ิงไว้ 2 วัน
ข. หวงท่อี ยู่ และชอบหลบซ่อน ค. น้ำประปาที่ใส่ภาชนะและเตมิ อากาศ
ค. กา้ วรา้ ว และชอบอยู่ตามลำพัง ตง้ั ทงิ้ ไว้ 2 วนั
ง. รักสงบ แต่กา้ วรา้ วกบั ปลาชนิดเดยี วกัน ง. นำ้ จากแหลง่ น้ำผวิ ดินที่ใสภ่ าชนะและ
เตมิ อากาศต้ังท้งิ ไว้ 2 วัน

5. ระบบใดมคี วามจำเป็นนอ้ ยท่ีสุดสำหรบั การ
เลี้ยงปลาในบ่อหรืออา่ งภายนอกอาคาร ?
ก. ระบบใหอ้ ากาศ
ข. ระบบใหแ้ สงสว่าง
ค. ระบบนำ้ และระบบกรองน้ำ
ง. ระบบกรองน้ำและระบบใหอ้ ากาศ

ฌ

ณัฐภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ ชุดกจิ กรรมการเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

6. วสั ดแุ บบใดไม่ควรนำมาใช้ตกแตง่ ภาชนะ ง. จัดวางวสั ดุทีม่ คี วามสงู ทสี่ ุดไว้ด้านใน

เลี้ยงปลาสวยงาม ? หรือตรงกลาง จากน้ันตกแตง่ ดว้ ยวสั ดุ

ก. เคร่อื งปน้ั ดินเผาผ่านการแชน่ ำ้ ร้อน ที่ต่ำกวา่ ด้านหนา้ และด้านขา้ งให้สมดลุ

ข. รากไมจ้ ากธรรมชาติผา่ นการทาสีให้ สวยงาม

สวยงาม 9. อาหารชนดิ ใดเหมาะสำหรับปลาตะพัดหรือ

ค. หนิ จากธรรมชาติผ่านการแช่น้ำ แต่ยัง ปลามังกรขนาดใหญ่ ?

ไมไ่ ด้ตกแตง่ รูปทรง ก. ไรแดง

ง. หนิ เทียมทำจากเรซนิ่ และผา่ นการแชน่ ำ้ ข. ลูกน้ำ

นานประมาณ 5 -7 วนั ค. ผกั สดหน่ั ชนิ้

7. วิธีการเตรียมวัสดุตกแต่งภาชนะเลี้ยงปลา ง. หนอนยักษ์ แมลง สัตวน์ ำ้ ชนดิ ต่าง ๆ

สวยงามข้อใดไมถ่ ูกตอ้ ง ? 10. ขอ้ ใดเป็นวธิ ีการให้อาหารปลาสวยงามที่

ก. แชพ่ รรณไมน้ ำ้ ในน้ำร้อน เหมาะสม ?

ข. เปดิ นำ้ ไหลผา่ นรากไม้ และหนิ ก. ปลาขนาดเลก็ ให้กินอาหารครง้ั ละ น้อย

ค. จมุ่ พรรณไมน้ ำ้ ในน้ำผสมดา่ งทับทมิ ๆ วนั ละ 2 ครั้ง

ง. แชเ่ ครื่องป้นั ดินเผาในนำ้ ประปา ข. ปลาขนาดใหญ่ให้กนิ อาหารครั้งละน้อย

หลาย ๆ วัน ๆ วนั ละ 3 ครงั้

8. วธิ กี ารจดั วางวสั ดตุ กแต่งภาชนะเลี้ยงปลา ค. ปลาขนาดเลก็ ให้กินอาหารจนกระทง่ั

สวยงามขอ้ ใดถกู ต้องท่ีสุด ? ปลาหยดุ กนิ และมอี าหารเหลอื

ก. จดั วางวัสดทุ ม่ี ีความสูงท่ีสุดไว้ดา้ นใน เลก็ น้อย วนั ละคร้งั

ของตู้ ง. ปลาขนาดใหญใ่ หก้ ินอาหารจนกระทั่ง

ข. จดั วางวสั ดุทมี่ คี วามสูงที่สดุ ไว้ดา้ นหน้าตู้ ปลาหยุดกิน และมอี าหารเหลอื

ค. จัดวางวสั ดุตามความชอบของผู้ตกแต่ง เล็กนอ้ ย วนั ละครั้ง

โดยไม่คำนงึ ความสูง-ต่ำของวัสดุ

ณัฐภมู นิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ ญ

ชุดกจิ กรรมการเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

11. ขอ้ ใดเป็นวธิ ีการเกบ็ รักษาอาหารมีชีวติ ได้ 14. คุณภาพนำ้ ขอ้ ใดเป็นอนั ตรายต่อปลา

นานและบางสว่ นสามารถฟ้นื มีชีวติ ได้ ? สวยงามมากทส่ี ดุ ?

ก. แช่แข็ง ก. นำ้ ทม่ี ีคา่ ความเป็นกรดด่าง ประมาณ

ข. อบแห้ง 6.5 - 8.0

ค. ตากแห้ง ข. น้ำท่มี ปี ริมาณคลอรีน ประมาณ 1

ง. แชแ่ ขง็ แบบพิเศษ มลิ ลิกรัมตอ่ ลิตร

12. ขอ้ ใดเปน็ การดูแลระบบน้ำและระบบ ค. น้ำท่มี ปี ริมาณออกซิเจน ประมาณ 3.5

กรองน้ำเลย้ี งปลาสวยงามท่ีถกู ต้อง ? มลิ ลกิ รัมต่อลิตร

ก. ระบบกรองน้ำข้างตมู้ ีปม๊ั นำ้ อยู่นอกส่วน ง. นำ้ ที่มีปรมิ าณแอมโมเนีย ประมาณ

กรอง 0.01 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลิตร

ข.ระบบกรองน้ำแบบกล่องกรองบนตูม้ ปี มั๊ 15. ข้อใดเป็นการดแู ลระบบให้อากาศสำหรับ

นำ้ อยูใ่ นกล่องกรอง การเลี้ยงปลาสวยงามท่ีถกู ต้องที่สุด ?

ค.ระบบกรองนำ้ ใตท้ รายใชแ้ รงดนั ของ ก. ควรให้สายยางมนี ำ้ ตกคา้ งอยู่บ้าง

อากาศทำให้นำ้ ไหลผา่ นทราย ข. สายยางทอี่ ยนู่ อกตู้ควรอย่ใู นระดับต่ำ

ง.ระบบกรองน้ำแบบกล่องกรองจุม่ ในตใู้ ช้ กว่าระดับนำ้ ในตู้

ปั๊มนำ้ ทำให้น้ำไหลผา่ นวสั ดกุ รอง ค. ควรตดิ ตงั้ ปมั๊ อากาศใหอ้ ยใู่ นระดบั

13. ขอ้ ใดเป็นการดูแลภาชนะเลี้ยงปลา สงู กว่าตเู้ ลี้ยง และหา่ งจากฝุ่นควัน

สวยงามที่ไม่ถกู ต้อง ? ง. ควรติดต้งั ปมั๊ อากาศใหอ้ ยู่ในระดบั ตำ่

ก. ขัดถูตกู้ ระจกดว้ ยใยแก้ว กวา่ ตู้เลย้ี ง และหา่ งจากฝุ่นควนั

ข. ขัดถูตอู้ ะครลิ ิกด้วยแปรง

ค. ขัดถูบ่อซเี มนต์ดว้ ยแปรง

ง. ใช้ทรายผสมน้ำเขย่าทำความสะอาดขวด

ณฐั ภมู ินทร์ สังขพ์ งศ์ ฎ

ชุดกจิ กรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

16. ข้อใดเปน็ สาเหตุของการเกดิ โรคปลา 19. ข้อใดเปน็ ปรสติ ภายในของปลาสวยงาม ?
สวยงาม ? ก. ปลิงใส
ก. การนำปลาใหมม่ าเลี้ยงโดยการกกั โรค ข. เห็บปลา
ข. การใชอ้ ุปกรณ์ทีจ่ ำเป็นในการเลีย้ งปลา ค. หนอนสมอ
แบบแยกตู้ ง. พยาธิใบไม้
ค. การใหอ้ าหารปลาในปริมาณมากวันละ
หลาย ๆ คร้งั 20. เคมีภัณฑแ์ ละเวชภัณฑ์ทน่ี ิยมใชเ้ พอื่ ลด
ง. การยา้ ยปลาดว้ ยสวิงท่ผี ่านการทำความ ความเครียดของปลา
สะอาดทุกคร้งั หลังการใชง้ าน ก. ยาเหลอื ง
ข. ฟอรม์ าลีน
17. สารใดไมเ่ ปน็ พิษต่อปลาสวยงาม ? ค. มาลาไคท์กรนี
ก. คลอรนี ง. ฟอรม์ าลนี ผสมมาลาไคทก์ รนี
ข. แอมโมเนยี
ค. นำ้ ยาปรบั สภาพนำ้ ใส
ง. ไฮโดรเจนซัลไฟด์

18. โรคท่ีเกดิ จากปรสิตภายนอกชนิดใด
สามารถใช้น้ำเกลอื เข้มข้นหยดลงบนปรสิต
แลว้ ใช้ปากคบี ดึงออกได้ ?
ก. เหบ็ ปลา
ข. เห็บระฆัง
ค. พยาธใิ บไม้
ง. หนอนตวั กลม

ณฐั ภมู นิ ทร์ สังขพ์ งศ์ ฏ

ชุดกจิ กรรมการเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

โครงสร้างชุดวิชา
การเล้ยี งปลาสวยงาม

แนวคดิ

การได้เรียนรู้การเล้ียงปลาสวยงาม จะช่วยให้ผู้เรียนมีความเข้าใจองค์ประกอบท่ี
จำเป็นสำหรับการเล้ียงปลาสวยงาม การจัดและตกแต่งภาชนะเลี้ยงปลาสวยงาม อาหารและ
การให้อาหารปลาสวยงาม การดูแลรักษาระบบและอุปกรณ์ทีเ่ ก่ยี วข้องกบั การเลีย้ งปลาสวยงาม
โรคและการรักษาโรค ซ่ึงจะส่งผลให้ผู้เรียนสามารถนำความรู้ที่ได้รับไปใช้เลี้ยงปลาสวยงามได้
อยา่ งมปี ระสิทธิภาพและประสทิ ธิผล หรอื นำไปสูก่ ารประกอบอาชพี เสรมิ ได้ต่อไป

วตั ถปุ ระสงค์

เพอื่ ใหผ้ ้เู รียนสามารถ
1. อธบิ ายองค์ประกอบที่จำเปน็ สำหรบั การเลี้ยงปลาสวยงามได้
2. อธิบายเกีย่ วกับการจดั และตกแต่งภาชนะเลยี้ งปลาสวยงามได้
3. อธบิ ายเกีย่ วกบั อาหารและการให้อาหารปลาสวยงามได้
4. อธบิ ายเกี่ยวกบั การดแู ลรกั ษาระบบและอปุ กรณ์ท่ีเกยี่ วข้องกบั การเลีย้ ง
ปลาสวยงามได้
5. อธบิ ายเก่ยี วกบั โรคและการรักษาโรคได้

ขอบข่ายเนอ้ื หา

ตอนท่ี 1 องคป์ ระกอบที่จำเป็นสำหรบั การเล้ียงปลาสวยงาม
ตอนท่ี 2 การจดั และตกแต่งภาชนะเลีย้ งปลาสวยงาม
ตอนท่ี 3 อาหารและการให้อาหารปลาสวยงาม
ตอนที่ 4 การดูแลรักษาระบบและอปุ กรณ์ทีเ่ กย่ี วข้องกบั การเลี้ยงปลาสวยงาม
ตอนท่ี 5 โรคและการรกั ษาโรค

ณฐั ภูมินทร์ สังข์พงศ์ 1

ชุดกจิ กรรม การเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

ตอนที่ 1
องค์ประกอบทจี่ ำเป็ นสำหรับกำรเลีย้ งปลำสวยงำม

แนวคดิ
การได้เรียนรู้องค์ประกอบที่จำเป็นสำหรับการเล้ียงปลาสวยงาม จะช่วยให้ผู้เรียนมี

ความรู้ความเข้าใจว่าการเลี้ยงปลาสวยงามจะต้องมีความพร้อมด้านใดบ้าง และสามารถเลือกใช้
วสั ดอุ ุปกรณท์ ่ีจำเป็น รวมถงึ เลอื กเลี้ยงปลาสวยงามไดอ้ ยา่ งเหมาะสม

วตั ถุประสงค์
เม่อื ผเู้ รยี นศึกษาเนอ้ื หาตอนนี้แล้ว สามารถ
1. อธิบายองค์ประกอบทจ่ี ำเป็นสำหรับการเลย้ี งปลาสวยงามได้
2. วิเคราะหไ์ ดว้ ่าตนเองมีความพร้อมในการเล้ยี งปลาสวยงามมากนอ้ ยเพียงใด
3. เลือกเลย้ี งปลาสวยงามได้อยา่ งเหมาะสม

ขอบขา่ ยเนอ้ื หา
เรื่องท่ี 1 การเตรียมความพรอ้ ม
เรอ่ื งท่ี 2 ปลาสวยงามทีน่ ิยมเลยี้ ง
เรอ่ื งที่ 3 ภาชนะและอปุ กรณส์ ำหรับการเลย้ี งปลาสวยงาม
เรื่องที่ 4 ระบบทจ่ี ำเปน็ สำหรับการเลย้ี งปลาสวยงาม
เรอ่ื งที่ 5 น้ำ

ณัฐภูมนิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 2

ชุดกิจกรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

เรื่องที่ 1
กำรเตรียมควำมพร้อม

ความสวยงามของสิ่งมีชีวิตหลายชนิดทำให้มนุษย์มีความสุข เป็นเหตุให้เกิดความ
ต้องการที่จะได้มาอยู่ในความครอบครอง เพ่ือสร้างความสุข หนึ่งในส่ิงมีชีวิตดังกล่าว คือ
ปลาสวยงาม ซึ่งมีหลากหลายชนิดและสายพันธุ์ให้เลือกตามความชื่นชอบ แต่การจะเลี้ยงปลา
สวยงามให้มีความสขุ ได้น้นั เราจะตอ้ งเตรยี มความพรอ้ ม 4 ดา้ น ดงั ต่อไปน้ี

1. งบประมาณ เป็นปัจจัยหลักท่ีจะกำหนดขนาดและประเภทของภาชนะ รวมถึง
อุปกรณ์ทจ่ี ำเป็นสำหรบั ใช้เลี้ยงปลาสวยงาม หากมีงบประมาณมากพอก็สามารถเลือกใช้ภาชนะ
ท่ีมีขนาดใหญ่และทำจากวัสดุที่มีคุณภาพสูง รวมทั้งสามารถจัดหาอุปกรณ์ที่จะช่วยยืดอายุ
การเปลี่ยนถา่ ยน้ำ รวมถึงอายุของปลาสวยงามดว้ ย

2. สถานท่ี เป็นปัจจัยท่ีกำหนดขนาดและประเภทของภาชนะ กรณีโต๊ะทำงานก็ควร
เลือกภาชนะขนาดเล็ก เช่น ขวดแก้ว โหลแก้ว ตู้ขนาดเล็กที่ทำจากแก้วหรืออะคริลิก เป็นต้น
ถา้ หากเป็นห้องทำงาน หรอื ห้องนั่งเลน่ หรอื สำนักงาน ก็ขึ้นอยู่กบั วัตถุประสงค์ อาจใช้เป็นฉาก
ก้ันห้อง ซึ่งจะทำให้สามารถมองได้ทั้ง 4 ด้าน หรือประดับผนังห้อง ประเด็นน้ีคงพิจารณาได้
ไมย่ ากนกั

3. เวลาที่ต้องใช้ในการดูแลปลาสวยงาม เป็นสิ่งจำเป็นท่ีผู้จะเล้ียงปลาสวยงามควร
พิจารณาจากข้อมูลการดำเนินชีวิตในช่วงที่ผ่านมา ว่ามีเวลาเพียงพอสำหรับการดูแลปลาที่
จะเลี้ยงมากน้อยเพียงใด เช่น ถ้าต้องให้อาหารปลาคร้ังละประมาณ 10 - 15 นาที วันละครั้ง
หรือสองคร้ัง หรือ 2 วันต่อครั้ง ท้ังนี้ข้ึนอยู่กับขนาดและชนิดของปลาท่ีเล้ียง และถา้ ต้องเปลี่ยน
ถ่ายน้ำคร้ังละประมาณ 20 - 120 นาที สัปดาห์ละครั้ง หรือ 2 - 3 สัปดาห์ต่อคร้งั ทั้งขนึ้ อยู่กับ
ขนาดและชนดิ ของปลาท่ีเลย้ี ง จำนวนปลา และระบบบำบดั นำ้ ของภาชนะเล้ียงปลา

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 3

ชุดกิจกรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

4. บุคคลที่เกี่ยวข้อง กรณีอยู่ร่วมกับบุคคลหลายคนจำเป็นจะต้องพูดคุยกันให้เข้าใจ
ว่าเมื่อมีการเลี้ยงปลาสวยงามในภาชนะท่ีเราตัดสินใจแล้วจะมีกิจกรรมอะไรตามมา อาจจะเริ่ม
ตั้งแต่การเตรยี มภาชนะเลีย้ งปลา การให้อาหารปลา การเปลี่ยนถา่ ยนำ้ การรกั ษาโรค และอื่น ๆ
ท่ีมีผลกระทบต่อวิถีชีวิตของบุคคลท่ีเกี่ยวข้อง และปลาท่ีเลี้ยง ดังนั้นจึงควรท่ีจะต้องเตรียม
ความพร้อมของทุกคนให้สามารถช่วยดูแลปลาที่เล้ียงให้สามารถดำรงชีวิตอยู่และสร้างความสุข
แกท่ กุ คนได้นาน ๆ

หากเรามีความพร้อมในด้านต่าง ๆ ดังกล่าวข้างต้นแล้ว เราก็จะต้องทำความรู้จักกับ
ปลาสวยงามที่เราชื่นชอบและต้องการจะซ้ือหรือหามาเล้ียง (Ran, 2545) เนื่องจากปลาสวยงาม
แต่ละชนดิ มนี ิสัยทแ่ี ตกต่างกัน บางชนิดรักสงบอยู่รวมกันได้หลายตัวและหลายชนิด แตบ่ างชนิด
ก้าวร้าวไม่เหมาะจะอยู่รวมกันหลาย ๆ ตัว ก็ต้องตัดสินใจว่าเรามีความสุขกับการเลี้ยงดูปลา
ท่ีมีนิสัยอย่างไร ซึ่งจะเป็นตัวกำหนดรูปแบบและขนาดภาชนะที่ใช้เล้ียง รวมถึงการจัด และ
ตกแต่งภาชนะท่ีใช้เลี้ยง ให้เหมาะสมตามลักษณะการอยู่อาศัยที่แตกต่างกัน บางชนิดชอบ
เกาะติดวัสดุอาศัยอยู่ตามพื้นท้องน้ำ แต่บางชนิดชอบว่ายน้ำไปเรื่อย ๆ มีการกินอาหารที่
แตกต่างกัน บางชนิดชอบหากินอาหารอยู่ตามพื้นท้องน้ำ แต่บางชนิดชอบกินอาหารที่ผิวน้ำ
ประเด็นน้ีอาจจะต้องศึกษาถึงอาหารในธรรมชาติของปลาสวยงามที่เราจะเล้ียงว่ามีอะไรบ้าง
หลายท่านอาจจะมีคำถามว่า “แล้วเราจะตามไปดูปลาสวยงามกนิ อาหารตามแหล่งน้ำธรรมชาติ
ได้เหรอ” เน่ืองจากปัจจุบันในตลาดปลาสวยงามมีการนำเข้าปลาสวยงามจากต่างประเทศ
มากมาย ประเดน็ นี้อาจไม่ถงึ กับต้องลงทนุ ตามไปดูการกินอาหารของปลาสวยงามที่อาศยั อยู่ตาม
แหล่งน้ำธรรมชาติจริง เน่ืองจากมีนักธรรมชาติวิทยา นักชีววิทยา และนักวิชาการประมง ได้
ศึกษาพฤติกรรมการกินอาหารของปลาชนิดต่าง ๆ ไว้พอสมควร ซ่ึงผู้สนใจสามารถศึกษาได้
จากเอกสาร หนังสือ ตำรา วีดิทัศน์ และผ่านทางอินเตอร์เน็ตที่สามารถศึกษาได้อย่างสะดวก
แต่ถ้าเป็นปลาสวยงามท่ีเราซ้ือจากร้านจำหน่ายปลาสวยงามก็สามารถสอบถามและปฏิบัติ
เช่นเดียวกับการดูแลของร้านจำหนา่ ยไดเ้ ลย ซ่ึงจะมีข้อดี คือ ปลาที่เรานำมาเล้ยี งไมต่ ้องปรบั ตัว
มากนัก ส่งผลให้ผู้เล้ียงมีความสะดวกในการดูแลยิ่งขน้ึ เน่ืองจากในปัจจุบันมีการพัฒนาอาหาร
สำเร็จรปู ให้เหมาะสมกับปลาหลายชนดิ และหลายขนาด ซงึ่ สามารถหาซื้อมาใช้เลี้ยงปลา ได้ตาม
ความเหมาะสม นอกจากน้ีเรายังต้องรู้ด้วยว่าปลาสวยงามบางชนิดอาศัยอยู่ได้เฉพาะในน้ำจืด

4

ณัฐภูมินทร์ สงั ข์พงศ์ ชดุ กจิ กรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

หรอื น้ำเคม็ เทา่ นั้น แต่มีปลาบางชนิดท่ีสามารถอาศัยอยู่ได้ทัง้ ในน้ำจืด น้ำกร่อย และนำ้ เค็ม เช่น
ปลาเสือพ่นน้ำ เป็นต้น หากท่านเร่ิมรู้สึกว่าสิ่งต่าง ๆ เหล่านี้ เป็นส่ิงที่สร้างความลำบากในการ
จดั การการเลยี้ งปลาสวยงาม คงตอ้ งเปล่ียนความคดิ ท่ีจะเล้ียงปลาสวยงามมชี ีวติ เป็นปลาสวยงาม
ปลอมแทน เนื่องจากเป็นรูปแบบที่ไม่ต้องใช้ความละเอียดอ่อนในดูแลเพียงแค่มีงบประมาณก็
จดั ซ้ืออุปกรณต์ า่ ง ๆ ทจ่ี ำเปน็ มาจัดตู้ ได้ตามความตอ้ งการ

ในปัจจุบันมีอุปกรณ์ที่ทันสมัย สวยงาม ให้เลือกใช้มากมาย ซึ่งอุปกรณ์ต่าง ๆ ก็มี
ความสำคัญและจำเป็นท่ีแตกต่างกัน ดังนั้นเราจึงควรท่ีจะเรียนรู้เพ่ือเลือกใช้อุปกรณ์ท่ีจำเป็น
ให้เหมาะสม อันจะส่งผลให้เกิดประสิทธิภาพสูงสุด ในการเลี้ยงปลาสวยงาม และช่วยประหยัด
งบประมาณ ซ่งึ ท่านสามารถเรียนรู้ไดจ้ ากชุดวิชา การเลี้ยงปลาสวยงาม เลม่ นี้ กระทงั่ ท่านเข้าใจ
ปัจจัยท่ีเก่ียวข้องกับการเตรียมความพร้อมในด้านต่าง ๆ และการดำรงชีวิตของปลาสวยงาม
ท่ีเราจะซื้อหรือหามาเลี้ยงดีแล้ว ก็ถึงเวลาท่ีจะต้องปฏิบัติจริงตั้งแต่การเลือกใช้อุปกรณ์ต่าง ๆ
จนถึงการเรียนรู้การจัดและตกแต่งภาชนะเลย้ี งปลาสวยงาม การเลือกอาหารและการให้อาหาร
ปลาสวยงาม การดูแลรักษาระบบและอุปกรณ์ท่ีเก่ียวข้องกับการเล้ียงปลาสวยงาม การป้องกัน
และรักษาโรคปลาสวยงามของท่าน เพ่ือให้ท่านและปลาสวยงามที่ท่านชื่นชอบอยู่กันได้อย่าง
มีความสขุ

ณัฐภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 5

ชุดกจิ กรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

กจิ กรรมที่ 1

ใหผ้ ู้เรยี นกาเคร่ืองหมาย ✓ หนา้ ขอ้ ความท่เี ห็นว่าถูก และเครอื่ งหมาย 
หน้าขอ้ ความทเ่ี ห็นว่าผิด

..........1. ความพร้อมเป็นปัจจยั สำคญั ต่อการเลี้ยงปลาสวยงามอย่างมคี วามสขุ
..........2. งบประมาณเป็นปัจจัยสำคัญตอ่ การกำหนดขนาดภาชนะเลย้ี งปลาสวยงาม
..........3. สถานท่ีเป็นปัจจยั สำคญั ตอ่ การกำหนดขนาดภาชนะเลย้ี งปลาสวยงาม
..........4. เวลาเปน็ ปจั จัยสำคญั ตอ่ การกำหนดขนาดภาชนะเลี้ยงปลาสวยงาม
..........5. บคุ ลากรเปน็ ปัจจยั สำคัญต่อการดูแลในการเลี้ยงปลาสวยงาม

ณฐั ภูมินทร์ สังขพ์ งศ์ 6

ชดุ กจิ กรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

เรื่องที่ 2
ปลาสวยงามทีน่ ิยมเล้ียง

ปลาสวยงามเป็นปัจจัยสำคญั ที่ทำให้ผู้จะเล้ียงต้องเตรียมความพรอ้ มในหลาย ๆ ด้าน
ดังท่ีได้กล่าวแล้วในเร่ืองการเตรียมความพร้อม ชุดวิชาน้ีจัดจำแนกปลาสวยงามออกเป็น
2 กลมุ่ ใหญ่ คอื

1. ปลาสวยงามในประเทศ ในทนี่ ้หี มายถงึ ปลาสวยงามทมี่ ีถ่นิ อาศัยในประเทศไทย
และสามารถเพาะเลีย้ งหรอื จับจากแหลง่ น้ำภายในประเทศไทย อาทิเช่น

ภาพท่ี 1 ปลากระดี่ 1.1 ปลากระดี่ (Gourami) ขนาดเม่ือโตเต็ม
วัยมีความยาวของลำตัวประมาณ 10 - 15 เซนติเมตร
ขึ้นอยู่กับสายพันธ์ุ มีพฤติกรรมมักอาศัยอยู่เป็นคู่หรือ
กลุ่มเล็ก ๆ ชอบว่ายน้ำอิสระทุกระดับของภาชนะเลี้ยง
แต่บางช่วงอาจหลบซ่อนใกล้พรรณไม้น้ำ หรือวัสดุหลบ
ซ่อนในภาชนะเลี้ยง อุปนิสัยก้าวร้าวพอสมควร และ
มีอวัยวะช่วยหายใจ จึงสามารถดำรงชีพอยู่ในน้ำที่
ออกซิเจนต่ำได้

1 .2 ป ล า กั ด (Siamese fighting ภาพที่ 2 ปลากัด
fish) ขนาดเม่ือโตเต็มวัย มีความยาวของลำตัว
ประมาณ 5 -10 เซนติเมตร ขึ้นอยู่กับสายพันธ์ุ
มีพฤติกรรมชอบอยู่ตัวเดียวในอาณาบริเวณแคบ ๆ
ก้าวร้าวมากชอบกัดกันเอง ชอบกินอาหารบริเวณ
ผิวน้ำและกลางน้ำ

ณัฐภูมินทร์ สังขพ์ งศ์ 7

ชุดกิจกรรม การเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

ที่มา : วรี ะ, นนทรีและสมเกยี รติ, ม.ป.ป. 1.3 ปลาก้างพระร่วง (Glass catfish)
ภาพท่ี 3 ปลาก้างพระรว่ ง ขนาดเม่ือโตเต็มวัยมีความยาวของลำตัว ประมาณ
8 - 15 เซนติเมตร มีพฤติกรรมรักสงบ อยู่รวมกัน
เป็นฝูง พบตามแหล่งน้ำไหลและเย็นมีร่มไม้รกคร้ึม
ในจังหวัดนครนายก จันทบุรี ตราด สุราษฎร์ธานี
นครศรีธรรมราช สตูล พัทลุง และสงขลา กินอาหาร
ประเภทแพลงก์ตอนสัตว์ ตัวอ่อนแมลงน้ำท่ีมีชีวิต
ลูกน้ำและสัตว์น้ำขนาดเล็กในเวลากลางคืน ไม่ควร
เลี้ ย ง ร่ ว ม กั บ ป ล า ช นิ ด อ่ื น โด ย เฉ พ า ะ ป ล าที่ มี นิ สั ย
ก้าวร้าว (วีระ, นนทรี และสมเกียรติ, ม.ป.ป. ;
สมโภชน์ และกาญจนรี, 2543)

1.4 ปลากระแหทอง (Schwanenfeld's ทีม่ า : สมโภชน์ และกาญจนรี, 2543
Tinfoil Barb) ขนาดเมื่อโตเต็มวัยมีความยาวของลำตัว ภาพท่ี 4 ปลากระแหทอง
ประมาณ 15 - 35 เซนติเมตร มีพฤติกรรมรักสงบอยู่
รวมกันเป็นฝูง ปราดเปรียว ว่องไว ไม่อยู่นิ่ง ชอบว่ายน้ำ
ตลอดเวลา สามารถอยู่ร่วมกับปลาท่ีมีนิสัยไม่ก้าวร้าวได้
หลายชนิด เชน่ ปลาตะเพียน ยี่สก เป็นต้น (สมโภชน์ และ
กาญจนรี, 2543)

1.5 ปลาเล็บมือนาง ขนาดเมื่อโตเต็มวัย

มคี วามยาวของลำตัวประมาณ 8 - 17 เซนติเมตร มีพฤติกรรม

ชอบอยู่เป็นฝูงใหญ่ตามแก่ง ช่วงฤดูฝนมีการย้ายถิ่นเข้า

ทมี่ า : สมโภชน์ และกาญจนรี, 2543 สู่ทุ่งน้ำหลาก จับได้คร้ังแรกท่ีจังหวัดนครศรีธรรมราช
ภาพที่ 5 ปลา กินอาหารประเภทตะไคร่น้ำ แพลงก์ตอน และสัตว์หน้าดิน
ขนาดเลก็ (สมโภชน์ และกาญจนรี, 2543)
เลบ็ มือนาง

8

ณฐั ภูมินทร์ สงั ข์พงศ์ ชดุ กิจกรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

1.6 ปลากาแดง (Rainbow shark) ทมี่ า : สมโภชน์ และกาญจนร,ี 2543
ขนาดเม่ือโตเต็มวัยมีความยาวของลำตัวไม่เกิน ภาพท่ี 6 ปลากาแดง
12 เซนติเมตร มีพฤติกรรมชอบว่ายแทะเล็มกิน
ตะไคร่น้ำ แพลงก์ตอนสัตว์ และเศษสารอินทรีย์
ต า ม วั ส ดุ ห รื อ โข ด หิ น ใน แ ม่ น้ ำ โข ง แ ถ บ จั ง ห วั ด
นครพนม และแม่น้ำสงคราม (สมโภชน์ และ กาญ
จนรี, 2543) ปัจจุบันมีการนำมาเพาะขยายพันธ์ุ
และพัฒนาเป็นปลากาแดงเผือก สร้างสีสันให้
นา่ สนใจยง่ิ ขน้ึ

ภาพท่ี 7 ปลาฉลามหางไหม้ 1.7 ปลาฉลามหางไหม้ (Burn tail shark,
Silver shark, Black tailed shark) ขนาดเม่ือโตเต็มวัย
มีความยาวของลำตัวไม่เกิน 20 เซนติเมตร มีพฤติกรรม
ว่ายน้ำได้ปราดเปรียวมาก และกระโดดขึ้นจากน้ำได้
สูงมาก ชอบอยู่เป็นฝูง หากินตามใต้พื้นน้ำ กินพืชเป็น
อาหารหลกั

1 .8 ป ล า ต ะ พั ด (Arowana) ภาพท่ี 8 ปลาตะพัด
ขนาดเม่ือโตเต็มวัยมีความยาวของลำตัวประมาณ
90 เซนติเมตรขึ้นอยู่กับสายพันธุ์ มีพฤติกรรม 9
ว่ายช้า ๆ อยู่บริเวณกลางน้ำ มีนิสยั ดุร้าย ก้าวรา้ ว ชดุ กจิ กรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
มักอยู่ตามลำพังตัวเดียวหรือเป็นฝูงเล็ก ๆ ไม่เกิน
5 ตัว พบมากในลำธารน้ำใสสะอาด มีกระแสน้ำ รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ
ไหลเอื่อย ๆ กินอาหารจำพวกปลาขนาดเล็ก
สัตว์เลื้อยคลาน และแมลงต่าง ๆ แบบฉกงับ
บรเิ วณผิวน้ำ

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์

ภาพท่ี 9 ปลาเสือพน่ น้ำ 1.9 ปลาเสือพ่นน้ำ (spinner fish, archer
fish) ขนาดเมื่อโตเต็มวัยมีความยาวของลำตัวประมาณ
25 เซนติเมตร มีพฤติกรรมอยู่เป็นฝูง ชอบว่ายบริเวณ
ใกล้ผิวน้ำ มีความสามารถในการพ่นน้ำใส่แมลง เพ่ือล่า
มาเป็นอาหาร เม่ือแมลงตกลงน้ำจะว่ายเข้าไปกินอย่าง
รวดเร็ว

1.10 ปลาเสือตอ (Siamese tiger ท่ีมา : สมโภชน์ และกาญจนร,ี 2543
fish) ขนาดเม่ือโตเต็มวัยมีความยาวของลำตั ว ภาพท่ี 10 ปลาเสือตอ
ประมาณ 40 เซนติเมตร มีพฤติกรรมอยูเ่ ป็นฝูงเล็ก
ๆ ใต้น้ำ ในธรรมชาติมักจะอาศัยบริเวณใกล้ตอไม้
หรือโพรงหินด้วยการอยู่ลอยตัวอยู่น่ิง ๆ หัวทิ่ม
ลงเล็กน้อย หากินในเวลากลางคืน โดยกินอาหาร
แบบฉกงับอาหาร เช่น ปลาขนาดเล็กและแมลง
ต่าง ๆ (สมโภชน์ และกาญจนร,ี 2543)

ทีม่ า : สมโภชน์ และกาญจนรี, 2543 1.11 ป ล าห มู อ ารีย์ ( Clown spiny
ภาพท่ี 11 ปลาหมูอารยี ์ loach) ขนาดเม่ือโตเต็มวัยมีความยาวของลำตั ว
10 เซนติเมตร มีพฤติกรรม รักสงบ ชอบหลบซ่อนหรือ
ว่ายแทะเล็มใกล้ ๆ ขอนไม้ ก้อนหิน หรือส่ิงหลบ
ซ่อนอาศัยตามแก่งหินแถบแม่น้ำแม่กรอง จังหวัด
กาญจนบุรี และแถบแม่น้ำในจังหวัดน่าน กินอาหาร
ประเภทตัวอ่อนแมลง และหนอน ท่ีอาศัยอยู่ตาม
หน้าดิน แต่ในปัจจุบันส่วนใหญ่จะเลี้ยงด้วยอาหาร
สำเร็จรปู ชนดิ จมนำ้ (สมโภชน์ และกาญจนร,ี 2543)

ณัฐภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 10

ชดุ กจิ กรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

2. ปลาสวยงามต่างประเทศ ในท่ีนี้หมายถึง ปลาสวยงามท่ีมีถ่ินอาศัยเดิมอยู่ใน
ต่างประเทศ มกี ารนำเข้า หรอื เพาะเลย้ี งภายในประเทศไทย เช่น

2.1 ปลาทอง (Gold fish) มีถิ่นอาศัยเดิมอยู่ใน

ประเทศจีน และประเทศญี่ปุ่น เป็นปลาท่ีมีการพัฒนาสาย

พันธุ์มาอย่างยาวนานโดยเฉพาะในประเทศญ่ีปุ่น ส่งผลให้

ปัจจุบันมีปลาทองไม่น้อยกว่า 100 สายพันธ์ุ สามารถจำแนก

ตามลักษณะลำตัวได้เปน็ 2 ประเภท คอื ลำตวั กลม หรือรูปไข่

และลำตัวแบนยาว ซึ่งมีผลให้ขนาดเมื่อโตเต็มวัยมีความยาว

ของลำตัวประมาณ 10 - 30 เซนติเมตร ข้ึนอยู่กับสายพันธ์ุ

มีพฤติกรรม รักสงบ การว่ายน้ำช้าเร็วแตกต่างกันตามรูปร่าง

ไม่ควรเล้ียงร่วมกับปลาท่ีมีนิสัยก้าวร้าว ในธรรมชาติกินพืช

และแมลงน้ำขนาดเล็กเป็นอาหาร สามารถกินอาหารได้ตลอด

ทั้งวัน แต่ในปัจจุบันส่วนใหญ่จะเล้ียงด้วยอาหารสำเร็จรูป

ชนิดลอยน้ำ เป็นปลาท่ีมีเสน่ห์ส่งผลให้ได้รับความนิยมมา

อยา่ งยาวนาน การเพาะขยายพนั ธุม์ ีข้นั ตอนไม่ยุ่งยาก ภาพท่ี 12 ปลาทอง

เร่ิมขึ้นเม่ือปลาสมบูรณ์เพศ ปลาทองเพศผู้จะว่ายวนเวียนตอดตามท้องของปลาทองเพศเมีย
กระทงั่ ปลาเพศเมียหนีไปหลบบริเวณพรรณไม้นำ้ หรือวัสดุหลบซ่อน จากน้ันปลาเพศเมียจะปล่อย
ไข่ติดกับพรรณไม้น้ำหรือวัสดุหลบซ่อน ในขณะเดียวกันปลาเพศผู้จะเข้ามาลอยตัวอยู่เหนือไข่
พร้อมท้ังปล่อยน้ำเช้ืออสุจิออกมาผสมพันธุ์กับไข่ ส่ิงท่ีผู้เล้ียงควรดำเนินการต่อไป ในกรณี
ตู้เล้ียงมีปลาหลายชนิดและมีระบบกรองน้ำ ควรย้ายวัสดุท่ีไข่เกาะติดออกไปอนุบาลในภาชนะ
ท่ีไม่มีระบบกรองพร้อมเติมอากาศ เพ่ือดูแลอย่างใกล้ชิด และป้องกันลูกปลาท่ีฟักตัวออกมาถูก
ปม๊ั นำ้ ดูดเขา้ ระบบกรอง (ยทุ ธวัช, 2544)

ณฐั ภูมินทร์ สังข์พงศ์ 11

ชดุ กจิ กรรม การเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

2.2 ปลาหางนกยูง (Guppy) มีถ่นิ อาศัยเดิม

อยู่ในทวีปอเมริกาใต้ เป็นปลาที่มีการพัฒนาสายพันธุ์มา

อย่างยาวนานทำให้มีลวดลายมากมาย ขนาดเมื่อโตเต็มวัย

มีความยาวของลำตัวประมาณ 3 - 4 เซนติเมตรขึ้นอยู่

กับสายพันธ์ุ มีพฤติกรรมรักสงบในธรรมชาติกินพืช และ

ภาพที่ 13 ปลาหางนกยงู แมลงน้ำขนาดเล็กเป็นอาหาร แต่ในปัจจุบันส่วนใหญ่จะ
เล้ียงดว้ ยอาหารสำเร็จรปู ชนดิ เม็ดหรือแผน่ แบบลอยนำ้

หรอื อาหารมีชวี ติ เช่น ไรแดง ลูกนำ้ เป็นต้น เป็นปลาทีเ่ พาะเล้ียงง่าย เกดิ ลูกเป็นตัว แตล่ ูกปลา

ที่เกิดจากการผสมพันธุ์เลือดชิดจะมีขนาดเล็กลง และลวดลายสีสันจะลดลงด้วย ดังน้ัน

หากต้องการเพาะพันธ์ุเพ่ือหารายได้เสริม ควรแยกพ่อแม่พันธุอ์ อกจากบ่ออนบุ าลลูกปลาทกุ ครั้ง

หลงั จากแม่พันธุ์เกิดลกู เรยี บรอ้ ยแลว้

2.3 ปลาคาร์พ (Carp) มีถ่ินอาศัยเดิมอยู่ ภาพที่ 14 ปลาคารพ์
ในประเทศจีนและประเทศญี่ปุ่น เป็นปลาท่ีมีการพัฒนา
สายพันธ์ุมาอย่างยาวนาน โดยเฉพาะในประเทศญี่ปุ่น
เชน่ เดยี วกบั ปลาทอง ซ่ึงปลาที่ไดร้ บั การคดั สรรคุณลักษณะ
ท่ีดีตามสายพันธุ์จะมีราคาแพง ขนาด เมื่อโตเต็มวัยมี
ความยาวของลำตัวประมาณ 20 - 30 เซนติเมตร ข้ึนอยู่
กับสายพันธุ์ มีพฤติกรรมรักสงบในธรรมชาติ กินพืช และ
แมลงน้ำขนาดเล็กเป็นอาหาร แต่ในปัจจุบันส่วนใหญ่
จะเลีย้ งดว้ ยอาหารสำเรจ็ รูปชนิดลอยนำ้

ณัฐภูมินทร์ สังขพ์ งศ์ 12

ชดุ กจิ กรรม การเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

2.4 ป ล า ห ม อ น ก แ ก้ ว (Blood

parrot cichlid) เปน็ พันธล์ุ ูกผสมระหวา่ งปลาหมอ

ฟลามิงโก้ และปลาหมอซินสไปลุ่ม มีปากคล้าย

กับนกแก้ว เป็นปลาท่ีไม่มีในธรรมชาติ แต่ถูกผสม

พันธ์ุขึ้นมาครั้งแรกท่ีประเทศไต้หวัน ขนาดเม่ือ

โตเต็มวัยมีความยาวของลำตัวประมาณ 10 - 15

เซนติเมตร มีพฤติกรรมเป็นเอกลักษณ์ของแต่

ภาพท่ี 15 ปลาหมอนกแก้ว ละตัวบางตัวก็มีนิสัยดุร้ายไล่กัดปลาสวยงามชนิด
อื่น ๆ ท่ีเลีย้ งด้วยกันในขณะบางตัวจะอยู่อย่างสันติ

โดยเฉพาะในชว่ งที่ไฟในตู้ดบั ลง ปลาหมอนกแก้วจะพากันนอนหลับ ด้วยการลอยตัวอย่นู ่ิง ๆ

หรือนอนเกยกันอย่างน่าเอ็นดูไม่ว่าจะเป็นมิตรหรือศัตรู เป็นภาพที่น่าประทับใจ หากมี

การจัดการท่เี หมาะสม สามารถเลี้ยงรวมกับปลาชนดิ อนื่ ท่ีมขี นาดใกลเ้ คียงกันได้ โดยเลี้ยงในตู้

ขนาดใหญ่ สามารถให้อาหารสำเร็จรูปและสัตว์น้ำขนาดเล็กเป็นอาหารได้ ("รู้ไว้ก่อนเลี้ยง

“หมอนกแก้ว” สุดยอดปลาลูกผสม, 2547)

2.5 ปลานีออนแดง หรือปลาคาร์ดินัล ภาพท่ี 16 ปลานีออนแดง
เตตร้า (Red neon, Cardinal tetra) มีถิ่นอาศัยเดิม
อยู่ในแม่น้ำโอริโนโก บริเวณรอยต่อระหว่างประเทศ
เวเนซุเอลากับประเทศบราซิล ขนาดเม่ือโตเต็มวัย
มีความยาวของลำตัวประมาณ 3 - 5 เซนติเมตร
มีพฤติกรรมรักสงบ ว่ายน้ำเป็นฝูงบริเวณกลางน้ำ และ
ผิวน้ำอยู่ตลอดเวลา กินอาหารได้ทุกชนิดส่วนใหญ่
จะเล้ียงด้วยอาหารสำเร็จรูปชนิดเม็ดขนาดเล็กหรือ
แผ่นแบบลอยนำ้ (ยุทธวชั , 2544 )

ณฐั ภูมินทร์ สังขพ์ งศ์ 13

ชุดกิจกรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

ภาพที่ 17 ปลาเทวดา 2.6 ปลาเทวดา (Angle fish) มีถ่ินอาศัย
เดิมอยู่แถบลุ่มน้ำอเมซอน บริเวณประเทศบราซิล และ
ประเทศเวเนซูเอลา ทวีปอเมริกาใต้ ขนาดเมื่อโตเตม็ วัย
มีความยาวของลำตัวประมาณ 10 - 12 เซนติเมตร
ข้ึนอยกู่ ับสายพันธุ์ มีพฤตกิ รรมรกั สงบ ชอบวา่ ยวนเวยี น
ใกล้ ๆ ก้อนหินหรือรากไม้ในธรรมชาติกนิ ตวั อ่อนแมลง
นำ้ ขนาดเลก็ ลกู นำ้ และแพงก์ตอนสัตว์เปน็ อาหาร

แต่ในปัจจุบันส่วนใหญ่จะเล้ียงด้วยอาหารสำเร็จรูปชนิดลอยน้ำสามารถเล้ียงรวมกับปลาชนิด
อน่ื ๆ ได้หลายชนดิ

2.7 ปลาแพะ( Cory catfish) มีถ่ินอาศัย ภาพที่ 18 ปลาแพะ
เดิมอยู่ท่ีประเทศทรีนีแดด ประเทศเวเนซูเอล่า และ
ลุ่มน้ำลาพลาตา ทวีปอเมริกาใต้ ขนาดเมื่อโตเต็มวัย
มีความยาวของลำตัวประมาณ 6 - 9 เซนติเมตรข้ึนอยู่
กบั ชนิด ในธรรมชาติมักพบอาศัยอยู่รวมกันเป็นฝงู ใหญ่
ในแหล่งน้ำต้ืนเป็นโคลนขุ่น มีอวัยวะพิเศษช่วยในการ
ห า ย ใจ ส า ม าร ถ ป รับ ตั ว อ ยู่ ใน น้ ำท่ี มี อ อ ก ซิ เจ น ต่ ำ ได้
มีนิสัยไม่ก้าวร้าว สามารถเลี้ยงรวมกับปลาชนิดอื่น ๆ
ได้เปน็ อยา่ งดี เป็นปลาที่ชอบวา่ ยแทะเล็มกินเศษอาหาร
อยู่ตามพื้น อีกทั้งยังเป็นปลาที่ช่วยทำความสะอาด
พน้ื ภาชนะเล้ยี งด้วย

ณัฐภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 14

ชดุ กิจกรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

กจิ กรรมที่ 2

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหลี่ยมในแต่ละข้อที่มีความสัมพันธ์กับโจทย์
ต่อไปนี้ (สามารถเตมิ ไดม้ ากกว่า 1 ตวั อักษร)

1. ปลากดั ก. กินอาหารตามพื้น
2. ปลาแพะ ข. กินพืชเปน็ อาหาร
3. ปลาทอง ค. พน่ น้ำยงิ แมลงได้
4. ปลาคาร์พ ง. ลกู ผสมของปลาหมอ 2 ชนิด
5. ปลาตะพัด จ. เหมาะสำหรบั เลยี้ งตัวเดยี วในขวด
6. ปลาหางนกยูง ฉ. ลำตวั ทรงกลม รูปไข่ และแบนยาว
7. ปลาเสอื พน่ นำ้ ช. กนิ อาหารแบบฉกงับบรเิ วณผิวน้ำ
8. ปลาหมอนกแก้ว ซ. ลวดลายและสีสันของหางหลากสี

ณฐั ภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 15

ชดุ กจิ กรรม การเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

เรอ่ื งท่ี 3
ภาชนะและอปุ กรณ์สำหรับการเลี้ยงปลาสวยงาม

ภาชนะสำหรับเล้ยี งปลาสวยงามเป็นสงิ่ สำคัญ ทผี่ ู้ต้องการจะเล้ียงปลาต้องวิเคราะห์และ
ตัดสินใจเลอื กใช้ให้เหมาะสม ซึง่ ในทีน่ ้จี ะจำแนกภาชนะเลี้ยงออกเปน็ 5 ประเภท คือ

1. ขวด เป็นภาชนะท่ีมีรูปทรงหลายแบบ เช่น ภาพท่ี 19 ขวด
ทรงกระบอก ทรงแบน ทรงเหล่ียม เหมาะสำหรับเลี้ยง
ปลาสวยงามท่ีมีขนาดเล็ก สามารถลอดปากขวดลงไปได้
และมีอวัยวะช่วยหายใจเนื่องจากมีออกซิเจนน้อย ส่วน
ใหญ่จะนิยมใช้เลี้ยงปลากัด ซึ่งเป็นปลาที่มีขนาดเล็ก
ชอบอยู่ตัวเดียวในอาณาบริเวณแคบ ๆ นิสัยก้าวร้าวมาก
ชอบกัดกันเอง นอกจากนี้อาจมีการนำไปใช้เลี้ยงปลา
ขนาดเล็กชนดิ อืน่ เช่น ปลาหางนกยูง ปลาสอด เปน็ ต้น

2. โหล เป็นภาชนะทมี่ ีรูปทรงหลายแบบ เช่น
ทรงกระบอก ทรงกลม ทรงเหล่ียม ปากโหล มีขนาด
กว้างกว่าปากขวด เหมาะสำหรับเลี้ยงปลาสวยงามท่ีมี
ขนาดเล็กถึงขนาดกลาง เช่น ปลาทอง ปลาหางนกยูง
ปลาสอด เป็นต้น

ภาพท่ี 20 โหล

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ข์พงศ์ 16

ชดุ กิจกรรม การเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

3. ตู้ปลา เป็นอุปกรณ์ที่นิยมใช้เล้ียงปลาสวยงามเพื่อประดับภายในอาคารบ้านเรือน
รวมถึงสำนักงาน เนื่องจากเป็นภาชนะท่ีมีหลายขนาดและหลายรูปแบบตามความต้องการ
สามารถใช้เล้ียงปลาสวยงามได้จำนวนมากกว่าขวดและโหล อีกทั้งสามารถตกแต่งภายในได้
มากกวา่ ซึ่งในปัจจุบนั พอจะจำแนกตปู้ ลาออกไดเ้ ปน็

3.1 ตู้กระจก เป็นตู้ที่ทำจากกระจก
เชื่อมต่อด้วยซิลิโคน มีท้ังแบบมีกรอบ และไม่มี
กรอบมีรูปทรงหลายแบบ เช่น หกเหลี่ยม แปด
เหลี่ยม ส่ีเหล่ียมผืนผ้า เป็นต้น ส่วนใหญ่นิยมแบบ
ส่ีเหลย่ี มผืนผ้า

ภาพท่ี 21 ตู้กระจก

3.2 ตู้อะคริลิก เป็นตู้ท่ีทำจากอะคริลิก

เนอ้ื เนียนใส ดา้ นหนา้ เป็นมุมโคง้ มนเชื่อมตอ่ กับแผ่นปิด

หลังโดยใช้ความร้อนซ่ึงทนทานกว่าการเช่ือมต่อด้วย

กาวหรือซิลิโคน ทำให้แข็งแรง ทนทาน ปลอดภัยจาก

ภาพท่ี 22 ตู้อะครลิ ิก การแตกร้าว หรือระเบิด มีทั้งรูปทรงกระบอก และ
รปู ทรงสเ่ี หลย่ี มผืนผา้ การทำความสะอาดง่าย สามารถ

ทำได้โดยใช้กระดาษทิชชู่ ฟองน้ำ ผ้าชามัวร์หรอื ผา้ นุ่ม ๆ เชด็ เท่านน้ั ตู้ขนาดเทา่ กันจะมีนำ้ หนัก

เบากวา่ กระจกครง่ึ หนง่ึ

3.3 ตู้แก้วหล่อขอบมน เป็น
ตู้ที่หล่อด้วยแก้วไม่มีรอยต่อขอบโค้งมน
ช่วยให้ทำความสะอาดได้ง่าย ไม่ต้องกังวล
เรอ่ื งการรั่วซมึ

ภาพท่ี 23 ตแู้ ก้วหล่อขอบมน

17

ณัฐภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ ชุดกิจกรรม การเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

4. อ่าง เป็นภาชนะท่ีนิยมใช้เลี้ยงปลาสวยงามเพ่ือประดับภายนอกอาคารบ้านเรือน
รวมถึงสำนักงาน มีหลายขนาด นิยมใช้เล้ียงปลาสวยงามประเภทที่มองสีสันจากด้านบน เช่น
ปลาทอง ปลาหางนกยงู เปน็ ต้น

อ่างทรงกลมแบบมนี ำ้ ตก อ่างรปู ทรงอสิ ระ อา่ งรูปทรงหอย

ภาพที่ 24 อ่างรปู ทรงต่าง ๆ

5. บ่อ เป็นภาชนะที่มีขนาดและรูปแบบมากมาย สามารถใช้เลี้ยงปลาสวยงามได้
หลากหลายตามวตั ถุประสงค์ ปัจจุบนั พอจะจำแนกบ่อเล้ียงปลาออกได้เป็น

5.1 บ่อดิน นิยมใช้เลี้ยงปลาสวยงามขนาดใหญ่ หรือเป็นบ่อเล้ียงพ่อแม่พันธุ์ หรือ
บอ่ สำหรับใสก่ ระชงั อนุบาลลูกปลา

5.2 บ่อซีเมนต์ บ่อไฟเบอร์ บ่อพลาสติก นิยมใชเ้ ลยี้ งปลาสวยงามประเภทที่มอง
สีสันจากด้านบน เช่น ปลาคารพ์ ปลาทอง ปลาหางนกยูง เป็นต้น หรือเป็นบ่อเล้ียงพ่อแม่พันธ์ุ
หรอื บอ่ สำหรับอนุบาลลกู ปลา

5.3 บ่อซีเมนต์หรือไฟเบอร์ประกอบกับแผ่นอะคริลิก นิยมใช้เลี้ยงปลาสวยงาม
ประเภทที่มองสีสันจากด้านข้างทุกชนิด นิยมใช้เพื่อจัดแสดงปลาสวยงามในพิพิธภัณฑ์สัตว์น้ำ
หรือสำนักงาน

5.4 บ่ออิฐบล็อกประสานหรือวัสดุอื่น ๆ ปูด้วยพลาสติก เป็นบ่อท่ีสร้างแบบ
ไม่ถาวร โดยการขุดบ่อดินต้ืน ๆ หรืออาจวางอิฐ หรือยางรถยนต์เป็นโครงร่าง ใช้พลาสติกปู
ดา้ นในเพอ่ื เกบ็ กักน้ำไว้เล้ียงปลา นยิ มใชใ้ นการจดั นิทรรศการ

18

ณัฐภูมนิ ทร์ สังขพ์ งศ์ ชุดกจิ กรรม การเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

อุปกรณ์ทจ่ี ำเปน็ สำหรับการเลย้ี งปลาสวยงาม
นอกจากภาชนะดงั กลา่ วขา้ งตน้ แลว้ ยงั มอี ุปกรณ์ทจ่ี ำเปน็ สำหรับการเลี้ยงปลาสวยงาม
อีกหลายชนดิ ได้แก่

1. ปมั๊ น้ำแบบจุ่มในน้ำ เป็นป๊ัมท่ีนยิ มใชก้ ับภาชนะเลี้ยงปลาขนาดเล็ก-กลาง นักเลี้ยง
ปลาท่วั ไปใช้ เพ่ือชว่ ยใหน้ ำ้ ไหลเวยี นและไหลผ่านระบบกรองน้ำแบบต่าง ๆ

ปั๊มน้ำแบบติดขา้ งตู้ ป๊ัมน้ำแบบวางติดพ้นื ตู้ ป๊มั น้ำแบบมีกล่องกรองด้านลา่ ง

ใช้พลงั งานไฟฟา้

ภาพท่ี 25 ป๊ัมนำ้ แบบต่าง ๆ

2. ป๊ัมกรองน้ำแบบแขวนนอกตู้ เป็นปั๊มพร้อมกล่องกรองที่นิยมใช้แขวนกับภาชนะ
เลยี้ งปลาขนาดเลก็

ปั๊มกรองน้ำแบบแขวนนอกตู้ ใช้พลงั งานไฟฟา้
ภาพที่ 26 ปัม๊ กรองน้ำแบบแขวนนอกตู้

ณัฐภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 19

ชุดกจิ กรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

3. ใยแก้ว เป็นวัสดุกรองท่ีนิยมวาง ภาพที่ 27 ใยแกว้
ชั้นบนสุดของระบบกรอง เพ่ือกรองสิ่งขับถ่าย
และเศษอาหาร เนื่องจากมีคุณสมบัติกรอง
สง่ิ ต่าง ๆ ได้ดี และทำความสะอาดงา่ ย แตค่ วร
ทำความสะอาดบ่อย ๆ เพ่ือกำจัดของเสีย
และเช้ือโรคออกจากระบบ

4. ป๊ัมอากาศ เป็นอุปกรณ์ท่ีมีความจำเป็นต่อการดำรงชีวิตของปลา เน่ืองจากการ
เลี้ยงปลาสวยงามในภาชนะส่วนใหญ่จะเลี้ยงแบบหนาแน่นเพ่ือความสวยงาม มีผลให้ความ
ต้องการอากาศของปลาเพิ่มตามปริมาณของปลาด้วย ดังน้ันจึงควรใช้ป๊ัมอากาศเพิ่มอากาศ
ให้เพียงพอกับความต้องการโดยการต่อสายยางจากป๊ัมอากาศให้ปลายด้านท่ีจุ่มลงตู้ต่อกับ
หวั ทรายหรือ ทอ่ ระบบกรองนำ้ แบบกรองใตท้ รายหรอื แบบฟองนำ้ จุ่มในตู้ หากปริมาณออกซเิ จน
ในตมู้ ีไม่เพียงพอ จะมีผลใหป้ ลาท่ีไม่ทนทานต่อสภาพออกซิเจนต่ำตายได้

ป๊ัมอากาศแบบ 4 ช่องทาง ป๊มั อากาศแบบ 2 ชอ่ งทาง ปัม๊ อากาศแบบพกพา

ใช้พลังงานไฟฟ้า ใชพ้ ลงั งานจากแบตเตอรี่

ภาพที่ 28 ปั๊ม
อากาศ

ณฐั ภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 20

ชดุ กิจกรรม การเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

5. อุปกรณ์ ขัดแบบมีด้ามจับ เป็น
อปุ กรณ์ท่ีช่วยให้ขัดตู้ไดง้ ่ายและมีประสทิ ธิภาพ
ยงิ่ ข้นึ

ภาพที่ 29 อุปกรณ์ขัดแบบมดี า้ มจับ

6. อุปกรณ์ขัดแบบแม่เหล็ก เป็นอุปกรณ์ที่ใช้
ทำความสะอาดหน้าตูโ้ ดยผ้ทู ำความสะอาดไม่ตอ้ งล้วงมือ
ลงไปในตู้ ช่วยลดความเครียดให้ปลา และสะดวกต่อผู้ทำ
ความสะอาดตู้

ภาพที่ 31 ทอ่ ดูดตะกอนพรอ้ มสาย ภาพท่ี 30 อปุ กรณ์ขัดแบบ

แม่เหล็ก

7. ท่อดดู ตะกอนพร้อมสาย เป็นอุปกรณด์ ูด
ตะกอนท่ีทำให้สูญเสียทรายรองพื้นตู้น้อยมาก หากใช้
สายยางที่ไม่มีท่อดังกล่าว ดูดตะกอนโดยตรงมีโอกาส
ที่ทรายจะถูกดูดออกมากับต ะกอนและน้ำเป็น
จำนวนมากได้ อีกท้ังตอ้ งใช้เวลาและความระมัดระวัง
ในการดูดตะกอนมากกว่า เนื่องจากมีพื้นที่ดูดตะกอน
น้อยกว่า

ณัฐภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 21

ชุดกิจกรรม การเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

ภาพท่ี 32 ฝาครอบตูป้ ลา 8. ฝาครอบตู้ปลา เป็นอุปกรณ์ท่ีใช้ครอบตู้
เพ่ือป้องกันสตั ว์ชนิดอ่ืนลงไปรบกวนปลา และป้องกันปลา
กระโดดออกจากตู้ บางรุ่นเป็นที่ติดตั้งระบบให้แสงสว่าง
ดว้ ย

9. เทอร์โมมิเตอร์ ใช้สำหรับวัดอุณหภูมิของน้ำ
ในภาชนะเล้ียงปลา เพื่อจัดการคุณภาพน้ำให้เหมาะสม
สำหรับการดำรงชีวิตของปลาควรมีอุณหภูมิประมาณ
25 - 32 องศาเซลเซยี ส

ภาพที่ 33 เทอร์โมมิเตอร์

ภาพที่ 34 พัดลมลดความรอ้ น 10. พัดลมลดความร้อน เป็นอุปกรณ์ที่ใช้
ระบายความร้อนภายในภาชนะเล้ียงปลา โดยเฉพาะตู้ท่ีใช้
หลอดไฟให้แสงสว่างจำนวนมากและนาน จะเกิดความร้อน
ส่งผลให้เกดิ ความแตกตา่ งของอณุ หภมู ิน้ำบริเวณใกล้ผวิ น้ำ
กบั บริเวณใกล้พ้นื ตู้ อนั จะมผี ลกระทบตอ่ ปลา

11. เคร่ืองต้ังเวลาให้อาหาร เป็น
อุปกรณ์ ช่วยให้อาหารในช่วงท่ีผู้เลี้ยงไม่
สามารถให้อาหารตามเวลาท่ีต้องการหรือเวลา
อาหารของปลา

ภาพที่ 35 เคร่ืองตง้ั เวลาให้อาหาร

ณฐั ภูมินทร์ สังข์พงศ์ 22

ชดุ กจิ กรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

กิจกรรมที่ 3

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหลี่ยมในแต่ละข้อที่มีความสัมพันธ์กับโจทย์
ต่อไปน้ี

1. บ่อดิน ก. ขวด
2. ปัม๊ น้ำ ข. อ่าง
3. ใยแกว้ ค. นำ้ ไหลเวยี น
4. ปลากดั ง. ขดั ตแู้ ละกรองเศษอาหาร
5. ปลาทอง จ. เพมิ่ อากาศใหน้ ำ้ เลย้ี งปลา
6. ป๊ัมอากาศ ฉ. เลี้ยงพ่อแม่พนั ธุ์ปรมิ าณมาก ๆ

ณัฐภูมนิ ทร์ สงั ข์พงศ์ 23

ชดุ กจิ กรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

เรอื่ งท่ี 4
ระบบที่จำเปน็ สำหรับการเลี้ยงปลาสวยงาม

ระบบที่จำเป็นสำหรับการเล้ียงปลาสวยงามเป็นส่วนสนับสนุนสำคัญที่จะช่วยให้ปลา
สามารถมีชีวิตอยู่ในภาชนะเลี้ยงไดอ้ ยา่ งมีความสุขและมอี ายุทย่ี ืนยาว ทผี่ ู้เลี้ยงปลาต้องวิเคราะห์
และตัดสินใจเลือกใช้ให้เหมาะสม ซึ่งในท่ีนี้ขอนำเสนอระบบท่ีจำเป็นสำหรับการเล้ียงปลา
สวยงาม 3 ระบบ คือ

1. ระบบกรองน้ำ เป็นอุปกรณ์สำคัญในการกรองส่ิงขับถ่ายและเศษอาหาร ช่วยแยก
ของเสียออกจากน้ำ และทำให้น้ำไหลเวียนด้วยระบบการกรองน้ำท่ีนิยมใช้กับภาชนะเล้ียงปลา
สวยงาม มี 2 แบบ คอื

1.1 ระบบกรองนำ้ ในตู้ ภาพท่ี 36 ระบบกรองนำ้ ใตท้ ราย
1.1 .1 ระ บ บ ก ร อ งน้ ำ ใต้ ท รา ย

มีหลักการทำงานโดยอาศัยเคร่ืองปั๊มอากาศอัดอากาศ
ส่งไปตามสายอากาศท่ีเช่ือมระหว่างเครื่องปั๊มอากาศ
กับหัวครอบแผ่นกรองใต้ทราย เม่ืออากาศถูกดันออก
มาตามท่อส่งน้ำ ก็จะดันน้ำที่อยู่ภายในท่อส่งน้ำให้พุ่ง
ออกมาพร้อมกับอากาศ ซ่ึงน้ำที่ถูกพ่นออกมาจะส่งผล
ให้น้ำท่ีอยู่เหนือแผ่นกรองถูกดูดลงไปแทนที่ไหลเวียน
พาส่ิงสกปรกและเศษอาหารลงสู่ใต้แผน่ กรองตลอดเวลา
จงึ ทำให้นำ้ ในตูป้ ลาใสสะอาดอย่เู สมอ ดังภาพท่ี 36

ณัฐภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 24

ชุดกิจกรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

ภาพที่ 37 ระบบการกรองนำ้ แบบ 1.1.2 ระบบการกรองน้ำแบบ
กล่องกรองจมุ่ ในตู้ กล่องกรองจุ่มในตู้ มีหลักการทำงานคล้ายกับการ
กรองน้ำใต้ทราย ต่างกันที่แบบน้ีจะมีกล่องกรอง
ท่ีภายในจะมีใยแก้ว และถ่านคาร์บอน ซ่ึงสามารถ
กรองสิ่งสกปรก และกรองกลิ่นของน้ำเสียภายใน
ตู้ปลาได้ ข้อดีของระบบกรองแบบน้ี คือ สามารถ
ถอดกลอ่ งกรองออกล้างได้สะดวก แต่มีผลทำให้การ
ตกแต่งตู้เลี้ยงปลาทำได้ยากขึ้น และทัศนียภาพ
ภายในตู้ไม่สวยงามเทา่ ท่ีควร ดงั ภาพท่ี 37

1.1.3 ระบ บ กรอ งแบ บ ฟ อ งน้ ำ ภาพท่ี 38 ระบบกรองน้ำแบบ
จุม่ ในตู้ ใช้แรงดันอากาศดันน้ำออกมาตามท่อส่งน้ำ ฟองนำ้ จุ่มในตู้
ซ่ึงน้ำท่ีถูกพ่นออกมาจะส่งผลให้น้ำท่ีอยู่รอบ ๆ
ฟองน้ำถูกดูดเข้าไปแทนท่ีไหลเวียนพาสิ่งสกปรก
และเศษอาหารเข้าไปในฟองน้ำ เหมาะสำหรับการ
เลี้ยงปลาขนาดเล็กที่มีส่ิงขับถ่ายขนาดเล็กและ
ปรมิ าณไมม่ ากนัก ดงั ภาพที่ 38

1.2 ระบบกรองน้ำนอกตู้ เป็นระบบกรองแบบมีท่อน้ำเข้า-ออกระหวา่ งตู้เลยี้ งสัตว์น้ำ
กบั ระบบกรองซึ่งมหี ลายรปู แบบ ดังนี้

1.2.1 ระบบกรองน้ำแบบตู้กรอง/ถังกรอง มีหลักการคล้ายระบบกรองข้างตู้
ต่างกันท่ีระบบน้ีมีตู้กรอง/บ่อกรอง แยกจากตู้เล้ียงปลา และเชื่อมต่อกันด้วยท่อน้ำล้นออก
และท่อสง่ น้ำเขา้ ทใี่ ชป้ ม๊ั น้ำดูดจากตกู้ รองสง่ เขา้ ตูเ้ ลี้ยงปลาตามจุดท่ีตอ้ งการ สว่ นใหญเ่ ป็นบรเิ วณ
ผวิ น้ำเพือ่ ช่วยเพม่ิ ปรมิ าณออกซเิ จน ดงั ภาพที่ 39

ณฐั ภูมินทร์ สงั ข์พงศ์ 25

ชดุ กจิ กรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

ท่อนำ้ ล้น ท่อปล่อยน้ำเขา้ ตู้
ลงส่ตู กู้ รอง/ถงั กรอง
ผา่ นวสั ดุกรอง (ใยแก้ว, ปั๊มส่งน้ำเข้าตู้เลี้ยงตาม
หนิ ภูเขาไฟ, ถา่ น, ท่อปล่อยน้ำเขา้ ตู้
ปะการงั ฯลฯ )
ลงส่ชู อ่ งว่าง

ภาพท่ี 39 ระบบกรองนำ้ แบบตู้กรอง/ถังกรอง

1.2.2 ระบบถังกรอง ระบบน้ีใช้ถังกรองแบบมีฝาปิดแยกจากตู้เลี้ยงปลา และ
เช่ือมต่อกันด้วยท่อน้ำเข้าและท่อส่งน้ำออก โดยใช้ปั๊มดูดน้ำจากถังกรองส่งไปยังตู้เล้ียงปลา
พรอ้ มกับดงึ นำ้ จากต้เู ลี้ยงลงสูถ่ งั กรอง ดงั ภาพที่ 40

ท่อปล่อยนำ้ เขา้ ตู้ ท่อน้ำออก ลงสู่ถังกรองโดย
แรงดึงดูดน้ำลงไปแทนที่น้ำในถัง
ปั๊มส่งน้ำเขา้ ตู้ ก ร อ ง ท่ี ถู ก ปั๊ ม ดู ด ส่ ง ก ลั บ เข้ า ตู้
ตามท่อ หากไฟฟ้าดับป๊ัมหยุดทำงานน้ำ
จะไหลลงเพียงแค่เต็มถัง

ภาพที่ 40 ระบบถังกรอง

ณฐั ภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 26

ชดุ กจิ กรรม การเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

1.2.3 ระบบกรองนำ้ แบบกล่อง/ถงั กรองบนตู้ ระบบน้ีใช้หลกั การปั๊มน้ำออกจากตู้
เล้ยี งปลอ่ ยเข้ากลอ่ ง/ถังกรอง จากนน้ั น้ำจะไหลผ่านวสั ดกุ รองลงสู่ต้เู ลยี้ งหมนุ เวียนไปเร่ือย ๆ

ขอ้ ดี คอื การดแู ลรกั ษาระบบกรองทำได้งา่ ย
ข้อเสีย คือ มีสายส่งน้ำห้อยอยู่ในตู้ทำให้ความสวยงามลดลง การตกแต่งตู้เลี้ยงปลา
ยากขน้ึ และตอ้ งระวังปลาถกู ปัม๊ น้ำดูด ดงั ภาพท่ี 41

ปั๊มส่งน้ำเขา้ กล่อง/ถังกรอง (น้ำไหลผ่าน
กลอ่ ง/ถังกรอง ใยแก้ว,หินภูเขาไฟ,ถ่าน, ปะการัง
ฯลฯ ) ลงสู่ตู้เลย้ี ง

ภาพที่ 41 ระบบกรองน้ำแบบกลอ่ ง/ถังกรองบนตู้

1.3 ระบบกรองน้ำข้างตู้ เป็นระบบกรองที่อาศยั หลักการปล่อยนำ้ ล้นออกจากตู้เลย้ี ง
ปลาลงสูร่ ะบบกรองบริเวณข้างตู้จากด้านบนผ่านวัสดุกรองต่าง ๆ ลงสดู่ า้ นล่างซง่ึ มปี ๊ัมน้ำดดู น้ำ
จากช่องพักน้ำสง่ กลับเข้าสู่ตเู้ ล้ยี งบริเวณกลางตู้ หรอื ใกล้ผิวนำ้ ดงั ภาพที่ 42

ทอ่ ปล่อยนำ้ เข้าตู้ ช่องน้ำล้น ผ่านวัสดุกรอง
(ใยแก้ว, หินภูเขาไฟ, ถ่าน,
ปะการงั ฯลฯ ) ลงสู่ชอ่ งวา่ ง

ปมั๊ ส่งน้ำเข้าตู้ตามท่อ

ภาพที่ 42 ระบบกรองนำ้ ข้างตู้ 27
ณัฐภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์
ชดุ กจิ กรรม การเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

2. ระบบให้อากาศ เป็นอุปกรณ์สำคัญในการเพ่ิมออกซิเจนให้แก่ปลาสวยงาม
โดยเฉพาะตูท้ ่ีเลย้ี งปลาหนาแน่น และไม่มีระบบน้ำไหลเวียน การติดตั้งระบบใหอ้ ากาศควรวางให้
สูงกวา่ ระดับนำ้ ในตู้ และหา่ งไกลจากบรเิ วณที่มฝี ุ่นและควนั

3. ระบบให้แสงสว่าง เป็นอปุ กรณ์ท่ีชว่ ยให้ตูป้ ลาสวา่ ง สามารถมองเหน็ ความสวยงาม
ของปลาและวัสดุตกแต่งได้ชัดเจนย่ิงขึ้นแต่แสงจากหลอดแต่ละชนิดให้แสงสีที่แตกต่างกัน
โดยเฉพาะเม่ือกระทบกับน้ำ ปลา และวัสดุตกแต่ง อาจทำให้สีของสิ่งต่าง ๆ สวยงามยิ่งข้ึนหรือ
ทำให้ไม่ชวนมองได้ ดังน้ันผู้เลี้ยงปลาสวยงามจึงควรเลือกใช้หลอดให้เหมาะสมกับลักษณะสีสัน
ของปลา และการจัดและตกแต่งตู้เล้ียงปลา รวมถึงการใช้หลอดไฟเพื่อวัตถุประสงค์อื่น ๆ เช่น
ใช้ฆ่าแบคทีเรีย การสังเคราะห์แสงของพืชน้ำ เป็นต้น หลอดไฟที่เหมาะสำหรับใช้ในการเลี้ยง
ปลาสวยงาม มดี ังนี้

3.1 หลอดซิลวาเนียร์โกลักซ์ ท่ีเคลือบด้วยสารแคดเมียมบอเรต เป็นหลอดที่ให้
แสงโทนสีชมพูเข้ม เหมาะสำหรับตู้ปลาท่ีต้องการขับสีทองของปลาหรือปลาท่ีมีสีสันน้อย เช่น
ปลาตะเพียน ปลาตะพัดเงิน เป็นตน้ หากเคลือบด้วยสารแคดเมียมทังสเตท เป็นหลอดท่ีให้แสง
โทนสีนำ้ เงิน เหมาะสำหรับตู้ปลาที่ต้องการใหเ้ หน็ เป็นสฟี า้

3.2 หลอด LED เป็นหลอดท่ีให้แสงสีขึ้นอยู่กับชนดิ ของวัสดุที่นำมาใช้ในการสร้าง
มที งั้ ชนิดทเี่ ป็นของเหลวและกา๊ ซ เชน่ แกลเลียมฟอสไฟด์ ทำใหเ้ กิดแสงสีแดง ส่วนแกลเลียมอาซี
ไนด์ ฟอสไฟด์ เกิดแสงสีเหลืองและเขียว ข้อดีของหลอด LED คือ มีประสิทธิภาพการให้แสง
สว่างสูง และทิศทางแสงสว่างจะส่องไปเฉพาะด้านหน้าเท่านั้น ช่วยลดการสูญเปล่าของแสง
สว่าง ใช้พลังงานน้อย ทนต่อการสั่นสะเทือนและแรงกระแทก สามารถเปิดปิดได้บ่อยคร้ัง และ
เมื่อเปิดจะให้แสงสว่างโดยทันที อายุการใช้งานยาวนานถึง 100,000 ชั่วโมง ส่วนข้อจำกัด
คือ ราคาสูง

ณัฐภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 28

ชุดกิจกรรม การเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

กจิ กรรมท่ี 4

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องส่ีเหลี่ยมในแต่ละข้อท่ีมีความสัมพันธ์กับโจทย์
ตอ่ ไปน้ี

1. ระบบให้อากาศ ก. มปี ั๊มอย่บู นถังกรอ
2. ระบบถงั กรอง
3. ระบบกรองนำ้ ใตท้ ราย ข. เพม่ิ ออกซิเจนใหป้
4. หลอดซิลวาเนยี โกลักซ์
5. ระบบกรองนำ้ แบบถงั กรองบนตู้ ค. ป๊ัมดดู นำ้ จากตไู้ ป

6. ระบบกรองนำ้ แบบกล่องกรองจุม่ ในตู้ ง. ขับสแี ดงและสีทอ

7. ระบบกรองน้ำแบบฟองน้ำจ่มุ ในตู้ จ. อากาศดันน้ำให้ไห
ตะกอนลงไปใต้ท

ฉ. อากาศดนั นำ้ ให้ไห
ตะกอนเข้าไปในฟ

ช. อากาศดันน้ำใหไ้ ห
ตะกอนเขา้ ไปในก

ณัฐภูมนิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 29

ชุดกจิ กรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

เร่อื งท่ี 5
น้ำ

น้ำเป็นสิ่งจำเป็นหลักสำหรับการเลี้ยงปลาสวยงาม เป็นส่วนสนับสนุนสำคญั ที่จะช่วย
ให้ปลาสามารถมีชีวิตอยู่ในภาชนะเล้ียงได้อย่างมีความสุขและมีอายุที่ยืนยาว ซ่ึงผู้ต้องการจะ
เล้ียงปลาต้องวิเคราะห์ และตัดสินใจเลือกใช้ให้เหมาะสม ในที่นี้ขอนำเสนอน้ำสำหรับการเลี้ยง
ปลาสวยงามดังตอ่ ไปน้ี

1. น้ำฝน เป็นน้ำท่ีเกิดจากวฏั จักรของน้ำท่ีเร่ิมจากการระเหยกลายเป็นไอ ควบแน่น
เปน็ ละอองนำ้ รวมตัวกันเป็นก้อนเมฆ แล้วตกลงมาสรา้ งความชุม่ ชน้ื ให้กับพ้ืนดนิ ในอดีต น้ำฝน
จดั เป็นน้ำท่ีดีมาก แต่ในปัจจุบันการจะนำน้ำฝนมาใช้ควรตรวจคุณภาพน้ำให้แน่ชัดว่าปลอดภัย
ต่อปลา เน่ืองจากชั้นบรรยากาศมีมลพิษมากข้ึน โดยทั่วไปน้ำฝนมีค่าความเป็นกรดด่างต่ำกว่า
6.0 (คลงั ปญั ญาไทย, ม.ป.ป.) ดังน้ันก่อนนำมาใชจ้ งึ ควรปรับความเปน็ กรดดา่ งด้วยปนู ขาว

2. นำ้ ประปา เป็นนำ้ ท่ีควรตรวจปริมาณสารคลอรีน หรอื ควรพักน้ำไว้ในภาชนะพรอ้ ม
ท้ังเติมอากาศเพ่ือลดความเป็นพิษของคลอรีนประมาณ 2 - 3 วันก่อนนำมาใช้เลี้ยงปลา หากมี
ความจำเป็นเร่งด่วนสามารถใช้สารโซเดียมไทโอซัลเฟต ประมาณ 3 - 5 มิลลิกรัมต่อน้ำ 1 ลิตร
เพอื่ ชว่ ยกำจัดคลอรนี ในน้ำ ใช้เวลาประมาณ 5 - 10 นาที ก็สามารถนำน้ำไปใชไ้ ด้

ภาพท่ี 43 แม่น้ำ ลำคลอง 3. น้ำจากแหล่งน้ำผิวดิน เป็นน้ำตาม
ณฐั ภูมินทร์ สังข์พงศ์ ธรรมชาติ ที่ไหลมาบนผิวดิน และบางส่วนซึม
ออกมาจากดินในแหล่งน้ำตามธรรมชาติ ได้แก่
แม่น้ำ ลำคลอง หนอง บึง เป็นต้น ซ่ึงคุณภาพน้ำ
แตกต่างกันไปตามภูมิประเทศและฤดูกาล ควรมี
การตรวจคุณภาพน้ำและจัดการความขุ่นใสโดย
วธิ ีการทำให้ตกตะกอน

30

ชุดกจิ กรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

หรือกรองด้วยระบบกรองแบบต่าง ๆ เช่น ถังกรอง ถุงกรอง เป็นต้น ส่วนความเป็นกรดด่าง
ของน้ำข้ึนอยู่กับสภาพพื้นที่ ดังน้ันควรตรวจคุณภาพน้ำและบำบัดให้มีสภาพที่เหมาะสมต่อ
ปลาก่อนนำมาใช้

4. นำ้ บาดาล เปน็ น้ำใตด้ นิ ทถี่ ูกนำขึ้นมาใช้
มคี ณุ สมบัติใสและสะอาดเชน่ เดียวกับน้ำประปา ตา่ งกนั ท่ี
น้ำบาดาลไม่มีคลอรนี ตกค้างอยู่ในน้ำ แต่มีสิ่งที่ตอ้ งระวัง
คือ ปริมาณคารบ์ อนไดออกไซด์ ท่ีหากนำไปใช้เลี้ยงปลา
สวยงามทันทีจะทำให้ปลาตายได้ ดังนั้นก่อนใช้จึงควร
บำบัดโดยการปล่อยน้ำให้มีการกระจายตัวมากท่ีสุด
เพื่ อ รั บ อ อ ก ซิ เจ น จ า ก อ า ก า ศ ให้ ล ะ ล า ย เข้ า ไ ป ใ น น้ ำ
พ ร้ อ ม ทั้ ง ป ล่ อ ย ค าร์ บ อ น ไ ด อ อ ก ไ ซ ด์ ให้ ร ะ เห ย อ อ ก สู่
อากาศ เมื่อน้ำลงสู่ถังพักสามารถนำไปใช้เลี้ยงปลา
สวยงามได้ทนั ที แต่น้ำบาดาลในบางพ้ืนที่อาจมีคณุ สมบตั ิ ภาพท่ี 44 ปัม๊ โยกสูบนำ้ บาดาล
ไม่เหมาะสม ทำให้ปลาเจรญิ เตบิ โตชา้ หรือไม่
สามารถดำรงชีวิตอยู่ได้ เน่ืองจากความเปน็ กรดดา่ ง และความเค็มไม่เหมาะสมตอ่ การดำรงชวี ิต
ของปลาสวยงามน้ำจืด ดังนั้นก่อนดำเนินการเจาะและติดต้ังเคร่ืองอย่างถาวร ควรตรวจสอบ
ใหล้ ะเอยี ดก่อน หากพบวา่ ไมม่ ีผลต่อกระทบต่อปลาจงึ คอ่ ยดำเนนิ การอยา่ งถาวรตอ่ ไป

ณฐั ภูมนิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 31

ชดุ กจิ กรรม การเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

กิจกรรมท่ี 5

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องส่ีเหล่ียมในแต่ละข้อท่ีมีความสัมพันธ์กับโจทย์
ต่อไปนี้

1. นำ้ ฝน ก. ควรเติมอากาศก่อนใช้
2. น้ำประปา
3. นำ้ บาดาล ข. ควรตรวจวดั ความเป็นกรดด่างก่อนใช้

4. น้ำจากแหล่งนำ้ ค. ควรกรอง และตรวจวัดความเป็นกรด
ผวิ ดนิ ด่างก่อนใช้

ง. ควรพักนำ้ ไวใ้ นภาชนะ พร้อมเตมิ
อากาศอย่างน้อย 2 - 3 วนั ก่อนใช้

ณฐั ภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 32

ชุดกิจกรรม การเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

แนวคำตอบ
กจิ กรรม ตอนท่ี 1

กิจกรรมท่ี 1 ให้ผู้เรียนกาเคร่ืองหมาย ✓ หน้าข้อความที่เห็นว่าถูก และเครื่องหมาย 
หน้าข้อความทเ่ี ห็นว่าผดิ

..... ✓...1. ความพรอ้ มเปน็ ปจั จยั สำคัญต่อการเลย้ี งปลาสวยงามอย่างมีความสขุ
..... ✓...2. งบประมาณเปน็ ปจั จัยสำคัญต่อการกำหนดขนาดภาชนะเลยี้ งปลาสวยงาม

..... ✓...3. สถานทีเ่ ป็นปัจจยั สำคญั ต่อการกำหนดขนาดภาชนะเล้ยี งปลาสวยงาม
….. ... 4. เวลาเป็นปจั จัยสำคญั ต่อการกำหนดขนาดภาชนะเล้ียงปลาสวยงาม
..... ✓...5. บุคลากรเปน็ ปจั จัยสำคัญต่อการดูแลในการเลี้ยงปลาสวยงาม

กิจกรรมท่ี 2 ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหล่ียมในแต่ละข้อที่มีความสัมพันธ์กับ

โจทย์ต่อไปนี้ (สามารถเติมไดม้ ากกวา่ 1 ตัวอักษร)

...จ... 1. ปลากดั ก. กินอาหารตามพนื้

...ก... 2. ปลาแพะ ข. กินพืชเป็นอาหาร

..ฉ, ข. 3. ปลาทอง ค. พ่นนำ้ ยิงแมลงได้

...ข... 4. ปลาคาร์พ ง. ลูกผสมของปลาหมอ 2 ชนดิ

...ช... 5. ปลาตะพดั จ. เหมาะสำหรับเลย้ี งตวั เดยี วในขวด

...ซ... 6. ปลาหางนกยงู ฉ. ลำตวั ทรงกลม รูปไข่ และแบนยาว

...ค... 7. ปลาเสอื พน่ น้ำ ช. กนิ อาหารแบบฉกงับบรเิ วณผิวน้ำ

...ง... 8. ปลาหมอนกแกว้ ซ. ลวดลายและสีสันของหางหลากสี

ณัฐภูมินทร์ สังข์พงศ์ 33

ชดุ กจิ กรรม การเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

กจิ กรรมที่ 3 ใหผ้ เู้ รยี นนำตัวอกั ษรเตมิ ลงในช่องส่ีเหล่ียมในแตล่ ะข้อทีม่ คี วามสัมพันธ์กบั

โจทย์ต่อไปนี้

...ฉ... 1. บอ่ ดนิ ก. ขวด

...ค... 2. ปมั๊ น้ำ ข. อ่าง

...ง... 3. ใยแก้ว ค. นำ้ ไหลเวยี น

...ก... 4. ปลากดั ง. ขัดตูแ้ ละกรองเศษอาหาร

...ข... 5. ปลาทอง จ. เพม่ิ อากาศให้น้ำเลยี้ งปลา

...จ... 6. ปัม๊ อากาศ ฉ. เลี้ยงพอ่ แม่พนั ธ์ุปริมาณมาก ๆ

กิจกรรมท่ี 4 ให้ผู้เรยี นนำตวั อกั ษรเตมิ ลงในช่องส่ีเหลยี่ มในแตล่ ะข้อที่มคี วามสัมพันธก์ บั

โจทยต์ อ่ ไปน้ี

...ข... 1. ระบบใหอ้ ากาศ ก. มปี ัม๊ อยบู่ นถงั กรอง

...ก... 2. ระบบถงั กรอง ข. เพมิ่ ออกซิเจนให้ปลา

...จ... 3. ระบบกรองน้ำใตท้ ราย ค. ขบั สีแดงและสีทองของปลา

...ค... 4. หลอดซลิ วาเนยี โกลกั ซ์ ง. ปมั๊ ดดู น้ำจากตูไ้ ปยงั ถังกรอง

...ง... 5. ระบบกรองนำ้ แบบถงั จ. อากาศดนั นำ้ ใหต้ ะกอนลงไปใต้

กรองบนตู้ ทราย

...ช... 6. ระบบกรองน้ำแบบกลอ่ ง ฉ. อากาศดันน้ำให้ตะกอนเขา้ ไปใน

กรองจมุ่ ในตู้ ฟองน้ำ

...ฉ... 7. ระบบกรองนำ้ แบบ ช. อากาศดันนำ้ ให้ตะกอนเข้าไปใน

ฟองนำ้ จุ่มในตู้ กลอ่ งกรอง

ณฐั ภูมินทร์ สงั ข์พงศ์ 34

ชดุ กิจกรรม การเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

กจิ กรรมท่ี 5 ใหผ้ เู้ รียนนำตัวอักษรเติมลงในชอ่ งสี่เหล่ยี มในแต่ละขอ้ ท่มี คี วามสัมพนั ธก์ ับ

โจทยต์ อ่ ไปนี้

...ข... 1. นำ้ ฝน ก. ควรเติมอากาศก่อนใช้

...ง... 2. น้ำประปา ข. ควรตรวจวดั ความเปน็ กรดดา่ งกอ่ นใช้

...ก... 3. น้ำบาดาล ค. ควรกรอง และตรวจวัดความเปน็ กรดด่าง

ก่อนใช้

...ค... 4. นำ้ จากแหล่งน้ำผิว ง. ควรพกั นำ้ ไว้ในภาชนะ พรอ้ มเติมอากาศ

ดนิ อย่างนอ้ ย 2 – 3 วนั ก่อนใช้

ณัฐภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 35

ชดุ กจิ กรรม การเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

แหล่งค้นคว้าเพ่มิ เตมิ
- http://www.learners.in.th/blogs/posts/80468
- http://th.wikipedia.org/wiki/ปลาคารด์ ินลั
- http://www.nicaonline.com/webboard/index.php?topic=1702.0
- http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/ฝนตก
- http://th.wikipedia.org/wiki/ปลาสวยงาม
- http://www.thaigoodview.com/library/studentshow/2549/m6-6/no06-

08/fish/index.html
- http://www.youtube.com/watch?v=InIabQvLtjk
-http://www.fisheries.go.th/aquaorna/web2/index.php?option=

comcontent&view=article&id=26&Itemid=24
-http://kanchanapisek.or.th/kp6/New/sub/book/book.php?book

=29&chap=7&page=chap7.htm

ณัฐภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 36

ชดุ กิจกรรม การเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

อ้างอิง

Ran. (2544). เล้ยี งปลาตอ้ งเลือกปลาท่ถี ูกใจ ถงึ จะเลี้ยงไดอ้ ย่างมคี วามสขุ . Fancy Fish, 22 (2).
หนา้ 134 – 136.

คลงั ปญั ญาไทย. (ม.ป.ป.). ฝนตก. สืบคน้ เมือ่ 21 พฤศจิกายน 2554, สืบคน้ จาก
http://www.panyathai.or.th/ wiki/ index.php/ฝนตก

ยุทธวชั . (2544). วิธีการเลยี้ งปลาตู้แบบมืออาชพี . กรุงเทพฯ : สำนักพิมพค์ นทำหนงั สอื .
รไู้ วก้ ่อนเลีย้ ง “หมอนกแกว้ ” สุดยอดปลาลูกผสม. (2547). ค้นเมื่อ 12 กุมภาพนั ธ์ 2554, จาก

http://www.nicaonline.com/webboard/index.php?topic=1702
วรี ะ วชั รกรโยธนิ , นนทรี ปานพรหมมินทร์ และสมเกยี รติ มณีฉาย. (ม.ป.ป.). การบรรจแุ ละ

ขนสง่ ปลากา้ งพระรว่ งในการส่งออก. สบื ค้นเม่ือ 12 กุมภาพนั ธ์ 2554, สบื คน้ จาก
www.fisheries.go.th/aquaorna/web2/images/download/transport.doc
สมโภชน์ อคั คะทวีวัฒน์ และกาญจนรี พงษ์ฉว.ี (2543). อนุกรมวิธานของปลาสวยงามเพือ่ การ
สง่ ออกของไทย.กรมประมง กระทรวงเกษตรและสหกรณ.์

ณัฐภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 37

ชุดกจิ กรรม การเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่