ชุดวิชาการเลี้ยงปลาสวยงาม

ตอนที่ 2
การจดั และตกแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงาม

แนวคดิ

การได้เรียนรู้การจัดและตกแต่งภาชนะเลี้ยงปลาสวยงาม จะช่วยให้ผู้เรียนมีความรู้
ความเข้าใจ รวมทั้งสามารถจัดและตกแต่งภาชนะเลี้ยงปลาสวยงามให้เหมาะสมต่อการ
ดำรงชวี ติ ของปลาและมคี วามสวยงาม

วตั ถุประสงค์

เมอื่ ผู้เรยี นศกึ ษาเน้อื หาตอนน้แี ล้ว สามารถอธบิ ายความรู้เก่ียวกับการจดั และตกแต่ง
ภาชนะเลี้ยงปลาสวยงาม รวมท้ังสามารถจัดและตกแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงามให้เหมาะสม
ต่อการดำรงชีวติ ของปลาได้

ขอบขา่ ยเนอ้ื หา

เรือ่ งที่ 1 วสั ดตุ กแตง่ ภาชนะเลีย้ งปลาสวยงาม
เรอ่ื งที่ 2 การเตรยี มวสั ดุตกแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงาม
เร่อื งที่ 3 การจัดและตกแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงาม

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 38

ชดุ กจิ กรรมการเล้ียงปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

เรื่องที่ 1
วัสดุตกแต่งภาชนะเล้ยี งปลาสวยงาม

วัสดุตกแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงามเป็นส่ิงท่ีจะช่วยให้ภาชนะเลี้ยงปลาสวยงาม
ดมู ีชวี ิตชีวามากข้ึน ทง้ั นีข้ ้ึนอย่กู บั วัสดทุ น่ี ำมาใช้ ในท่นี แี้ บง่ ออกเป็น 2 กลุ่มใหญ่ ดังต่อไปนี้

1. วัสดุธรรมชาติ หมายถึง วัสดุตกแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงามท่ีนำมาจากธรรมชาติ
โดยตรงหรืออาจนำมาดัดแปลงกอ่ นนำมาใช้ ประกอบดว้ ย

1.1 หิน เป็นวัสดุที่ใช้เป็นประธานหรือ
รองประธานขึ้นอยู่กับขนาด ในการจัดและตกแต่งตู้
เลยี้ งปลาสวยงาม เปรยี บหินดังภูเขาใตน้ ้ำ

1.2 ไม้ เป็นวัสดุที่ใช้เป็นประธานหรือ ภาพท่ี 45 หินและไม้
รองประธานในการจัดและตกแต่งตู้เลี้ยงปลาสวยงาม
ข้นึ อยู่กับรปู ทรงและขนาด

1.3 กรวด และทราย เป็นวสั ดทุ ่ีใช้
รองพื้น เพื่อให้มีความคล้ายคลึงกับพ้ืน ใน
ธรรมชาติหรอื เพิ่มสีสนั และช่วยลดการกระแทก
ระหว่างวัสดุตกแต่งอืน่ ๆ กับพ้ืนตู้

ภาพที่ 46 กรวดและทราย

ณฐั ภูมินทร์ สังข์พงศ์ 39

ชุดกจิ กรรมการเลี้ยงปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

1.4 พรรณไม้น้ำ เป็นสิ่งที่ช่วยเพิ่ม ภาพท่ี 47 พรรณไมน้ ้ำ
ความมชี ีวิตชีวา ความสดช่ืนของตู้เล้ียงปลาใหด้ ูคล้าย
ในธรรมชาติย่ิงขึ้น แต่การนำพรรณไม้นำ้ มาใช้ตกแต่ง
ตู้เลี้ยงปลานั้น ควรคำนึงถึงชนิดและขนาดของปลา
ท่ีเลี้ยง ควรเป็นปลาขนาดเล็ก เช่น ปลาซิวข้างขวาน
ปลาสายรุ้ง เป็นต้น และไม่ควรเลี้ยงกลุ่มปลากินพืช
ในตู้พรรณไม้น้ำจริง เช่น ปลาตะเพียน ปลาทอง
เปน็ ต้น

2. วัสดทุ ่ีจัดทำขึ้น หมายถงึ วัสดุตกแต่งภาชนะเล้ียงปลาสวยงามทีจ่ ัดทำเลยี นแบบ
ธรรมชาติ หรือเพ่ือวัตถุประสงค์อ่ืน ๆ เช่น เป็นท่ีอยู่อาศัยของปลา เป็นท่ียึดเกาะของพรรณ
ไมน้ ำ้ เปน็ ตน้ ประกอบดว้ ย

2.1 หิน เที ยม แ ล ะไม้เที ย ม
เป็นหินและไม้ท่ีผลิตจากเรซิ่น ซึ่งเป็นวัสดุท่ี
ทนทานสวยงาม สามารถสร้างรูปแบบได้
หลากหลายตามจินตนาการของผู้ผลติ

ภาพที่ 48 หนิ เทยี ม และไม้เทยี ม ภาพท่ี 49 พรรณพรรณไม้น้ำ
พลาสตกิ
2.2 พรรณไม้น้ำพลาสติก
เป็ น พ ร ร ณ ไ ม้ น้ ำ ท่ี ผ ลิ ต จ า ก พ ล าส ติ ก 40
เหมาะสำหรับการใช้ตกแต่งเลียนแบบ
ธรรมชาติในภาชนะเล้ียงปลาสวยงามท่ี ชุดกจิ กรรมการเล้ียงปลา
กนิ พชื เปน็ อาหาร สวยงาม

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ข์พงศ์ รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

2.3 เครื่องปั้นดินเผารูปทรง
ต่าง ๆ เป็นวัสดุตกแต่งท่ีมีประโยชน์อีก
ประการคือเป็นแหล่งท่ีอยู่หรือท่ีหลบซ่อน
ของปลาหรือสัตว์น้ำชนิดที่มีนิสัยชอบหลบ
ซ่อน เช่น ปลาแพะ ปลาหมู เปน็ ต้น

ภาพที่ 50 เคร่ืองป้ันดนิ เผารปู ทรงตา่ ง ๆ

ณัฐภมู ินทร์ สงั ข์พงศ์ 41

ชุดกจิ กรรมการเลยี้ งปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

กิจกรรมที่ 6

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหล่ียมในแต่ละข้อท่ีมีความสัมพันธ์กับโจทย์
ตอ่ ไปน้ี

1. ไม้ ก. เปรยี บดงั ภเู ขาใตน้ ำ้
ข. ไม่ควรใส่ในตูป้ ลากนิ พืช
2. หนิ ค. เป็นประธานเช่นเดียวกับหิน
ง. เป็นทีอ่ ย่หู รอื หลบซ่อนของปลา
3. พรรณไม้นำ้ จ. ใช้รองพ้ืนตู้เลยี นแบบธรรมชาติ

4. กรวดและทราย ฉ. เหมาะสำหรับใส่ตปู้ ลากนิ พืช
เพ่อื เลยี นแบบธรรมชาติ
5. พรรณไม้น้ำ
พลาสติก

6. เครือ่ งปนั้ ดนิ เผา

ณฐั ภมู ินทร์ สงั ข์พงศ์ 42

ชดุ กจิ กรรมการเลยี้ งปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

เรื่องที่ 2

การเตรียมวสั ดุตกแต่งภาชนะเลยี้ งปลาสวยงาม

การเตรยี มวสั ดตุ กแต่งภาชนะสำหรบั เล้ยี งปลาสวยงามเป็นกระบวนการที่ผู้เลย้ี งปลา
ควรดำเนินการก่อนนำวัสดุไปใชใ้ นการจดั ตปู้ ลา ซงึ่ สามารถทำได้หลายวธิ ีดังตอ่ ไปนี้

1. การแช่นำ้ เป็นวิธีการเตรียมวัสดุอย่างง่าย เพ่ือให้วัสดุอิ่มนำ้ เมื่อนำไปใช้จะได้ไม่
เกิดปฏิกริ ิยาดูดน้ำ และปล่อยสารซ่งึ สะสมอยู่ในวัสดุออกมาสู่น้ำในภาชนะเลีย้ งปลา ซึ่งอาจมี
ผลกระทบต่อปลาท่ีเลี้ยงได้ นิยมใช้กับวัสดุจำพวก หิน กรวด เคร่ืองป้ันดินเผา พรรณไม้น้ำ
พลาสติก หินเทียม และไมเ้ ทยี ม โดยเฉพาะวัสดุทเี่ พิ่งนำมาใชค้ รง้ั แรก

2. การเปิดน้ำไหลผ่าน เปน็ วิธีการเตรยี มวัสดุอยา่ งงา่ ย เพื่อให้วสั ดอุ ่มิ นำ้ รวมท้ังลา้ ง
สารและเช้ือโรคซ่ึงติดมาวัสดุออก นิยมใช้กับวัสดุจำพวก หิน กรวด ทราย เครื่องป้ันดินเผา
พรรณไม้น้ำพลาสติกและพรรณไม้นำ้ จรงิ หินเทียม และไม้เทียม โดยเฉพาะวสั ดุท่ีผ่านการใช้
งานมาแลว้ แต่วิธกี ารนจ้ี ะส้ินเปลอื งนำ้ มาก ควรใชเ้ มอ่ื จำเป็นจริง ๆ (ปรัชญา, ม.ป.ป.)

3. การจุ่มด่างทับทิมและล้างน้ำสะอาด เป็นวิธีการเตรียมวัสดุโดยการใช้สารเคมี
ฆ่าเชื้อ เพ่ือให้วัสดุปราศจากเช้ือโรคหรือพาหะนำโรค นิยมใช้กับวัสดุจำพวก พรรณไม้น้ำจริง
และไม้จากธรรมชาติ โดยเฉพาะวัสดทุ ่ผี า่ นการใชง้ านมาแล้ว

4. การแชค่ ลอรนี และลา้ งน้ำสะอาด เปน็ วิธีการเตรียมวัสดุโดยการใช้สารเคมี เพอื่ ให้
วัสดุปราศจากเชื้อโรคหรือพาหะนำโรค นอกจากน้ันยังช่วยฟอกสีด้วย นิยมใช้กับวัสดุจำพวก
หนิ กรวด ทราย และไมจ้ ากธรรมชาติ โดยเฉพาะวสั ดทุ ีผ่ า่ นการใชง้ านมาแลว้

ณัฐภูมนิ ทร์ สงั ข์พงศ์ 43

ชุดกจิ กรรมการเลี้ยงปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

กจิ กรรมที่ 7

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องส่ีเหล่ียมในแต่ละข้อท่ีมีความสัมพันธ์กับโจทย์
ตอ่ ไปน้ี

1. การแช่นำ้ ก. ฟอกสวี ัสดุ

2. การเปดิ น้ำไหลผ่าน ข. เพ่ือใหว้ ัสดุอิ่มน้ำ

3. การจุ่มดา่ งทบั ทิมและ ค. เพอื่ ล้างสารและเชอ้ื โรคที่
ล้างนำ้ สะอาด สะสมอยู่ในวัสดุ

4. การแช่คลอรีนและล้าง ง. ใช้ฆ่าเช้อื โรคท่ตี ิดมากบั
น้ำสะอาด พรรณไมน้ ้ำจรงิ

ณฐั ภมู นิ ทร์ สังข์พงศ์ 44

ชุดกจิ กรรมการเลี้ยงปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

เรื่องที่ 3

การตกแต่งภาชนะเลีย้ งปลาสวยงาม

การตกแต่งภาชนะสำหรบั เลย้ี งปลาสวยงามเป็นศาสตร์และศิลป์ที่ผู้เล้ียงปลาสามารถ
ศึกษาหรือสังเกตจากตู้ขายพันธุ์ปลาสวยงามและพันธุ์พรรณไม้น้ำท่ีทางร้านจัดแสดงไว้ หรือ
จากตำรา ในทีน่ ้ขี อจำแนกออกเป็น 3 ประเภท คือ

1. การตกแต่งด้วยวัสดุที่จัดทำขึ้น เป็นการตกแต่งโดยใช้วัสดุที่จัดทำข้ึนท้ังหมด
เหมาะสำหรบั ผู้ที่มเี วลาดแู ลรักษาระบบตา่ ง ๆ ไมม่ ากนกั การจัดและตกแต่งทำไดง้ ่ายมีข้นั ตอน
ไม่มากนกั เพียงเตรียมวสั ดุตามวิธีที่เหมาะสมกบั วัสดตุ กแต่งชนิดน้นั ๆ จากน้ันสามารถนำวสั ดุ
ที่ผ่านการเตรียมเรียบร้อยแล้วมาจัดวางในภาชนะเล้ียงโดยเร่ิมจากการใส่อุปกรณ์ท่ีจำเป็น
สำหรับระบบกรองน้ำ และระบบให้อากาศใหเ้ รยี บร้อย จากน้นั จึงใส่วัสดุรองพ้ืนหรืออาจไม่ใส่
ทั้งนี้ขึ้นอยู่กับความชอบและการจัดการระบบกรองน้ำ ต่อจากนั้นจึงใส่วัสดุตกแต่งโดยจดั เรียง
วัสดทุ ม่ี คี วามสงู กวา่ อยคู่ ่อนไปทางด้านหลงั ของตู้จากน้ันให้วางวัสดุที่ต่ำกว่าตามลำดบั และควร
เว้นช่องว่างสำหรับให้ปลาได้ว่ายน้ำ ซึ่งจะทำให้สามารถมองเห็นความสวยงามได้หลายมิติ
ต่หากเป็นทรงกลมก็ให้จัดวางวัสดุที่มีความสูงไว้ตรงกลาง และจัดวางวัสดุท่ีต่ำกว่าตามลำดับ
เช่นกนั

2. การตกแต่งด้วยวัสดุธรรมชาติ เป็นการตกแต่งโดยใช้วัสดุธรรมชาติทั้งหมด
เหมาะสำหรับผู้ที่มีเวลาดูแลรักษาระบบต่าง ๆ มากพอสมควร การจัดเตรียมวัสดุต่าง ๆ
ตามวธิ กี ารท่ีเหมาะสมกับวสั ดุตกแต่งชนิดน้นั ๆ การออกแบบตกแตง่ จำเป็นต้องคำนงึ ถึงระบบ
น้ำ ระบบกรองน้ำ และปจั จยั ท่ีมีความจำเป็นตอ่ การดำรงชีวติ ของปลาสวยงามมากกวา่ การจัด
และตกแต่งด้วยวัสดุท่ีจัดทำขน้ึ โดยเฉพาะการตกแต่งดว้ ยพรรณไม้น้ำจริง ซึ่งต้องใช้วัสดุปลูก
ท่ีเหมาะสมกบั พรรณไม้น้ำ ไม่กระทบกบั ปลาที่เล้ียง และต้องเลอื กเลี้ยงปลาขนาดเล็กท่ีไม่กิน

ณัฐภมู ินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 45

ชุดกจิ กรรมการเล้ยี งปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

พรรณไม้นำ้ เปน็ อาหารจึงจะเหมาะสม จากนน้ั สามารถนำวัสดุท่ผี า่ นการเตรียมเรียบร้อยแล้วมา
จัดวางในภาชนะเล้ียงโดยใช้หลกั การวางวสั ดเุ ช่นเดียวกบั การตกแตง่ ดว้ ยวัสดุท่ีจดั ทำขน้ึ

3. การตกแต่งด้วยวัสดุผสมผสาน เป็นการตกแต่งโดยใช้วัสดุธรรมชาติผสมผสาน
กบั วัสดุท่ีจัดทำขึ้น เป็นวิธกี ารซึ่งต้องคำนึงถึงปจั จัยท่เี กี่ยวข้องเช่นเดียวกบั การตกแต่งดว้ ยวัสดุ
ธรรมชาติ แต่ที่สำคัญคือสิ่งที่นำมาใช้ตกแต่งควรเป็นสิ่งท่ีเข้ากันได้ ดูแลรักษาง่าย และเพ่ิม
ความสวยงามของตู้ย่ิงขึ้น ส่วนใหญ่จะเป็นวัสดุเลียนแบบวัสดุธรรมชาติ อาทิเช่น ไม้และหิน
เทยี ม เคร่อื งปั้นดินเผา เป็นต้น

ณฐั ภูมินทร์ สงั ข์พงศ์ 46

ชดุ กจิ กรรมการเล้ียงปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

กจิ กรรมท่ี 8

ให้ผู้เรียนกาเครื่องหมาย ✓ หน้าข้อความที่เห็นว่าถูก และเครื่องหมาย 
หน้าข้อความที่เหน็ วา่ ผิด

..........1. การตกแต่งดว้ ยวัสดุที่จดั ทำข้นึ เหมาะสำหรับผ้ทู ่มี ีเวลาดแู ลรักษาระบบต่าง ๆ
ไม่มากนกั

..........2. การตกแต่งดว้ ยพรรณไม้นำ้ จรงิ ต้องคำนงึ ถึงวสั ดุปลูกที่เหมาะสมกับพรรณไมน้ ำ้
ไม่กระทบกบั ปลาที่เล้ียง และตอ้ งเลือกเล้ยี งปลาขนาดเล็กท่ีไม่กนิ พรรณไม้น้ำ

..........3. การตกแตง่ ด้วยวัสดผุ สมผสาน ควรใชว้ ัสดทุ เ่ี ขา้ กนั ได้
..........4. การตกแต่งดว้ ยวสั ดุทจี่ ัดทำขนึ้ สามารถจัดวางได้โดยไม่ต้องคำนึงความสงู ต่ำของวสั ดุ
..........5. การตกแตง่ ดว้ ยวสั ดุธรรมชาติ จะตอ้ งจัดวางโดยคำนงึ ความสงู ต่ำของวัสดุ

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 47

ชุดกจิ กรรมการเล้ยี งปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

แนวคำตอบ
กจิ กรรม ตอนที่ 2

กจิ กรรมที่ 6 ใหผ้ ู้เรยี นนำตัวอกั ษรเติมลงในชอ่ งสีเ่ หลยี่ มในแต่ละข้อทมี่ คี วามสมั พนั ธ์

กบั โจทยต์ อ่ ไปนี้

...ค... 1. ไม้ ก. เปรียบดังภูเขาใต้นำ้

...ก... 2. หิน ข. ไมค่ วรใส่ในตู้ปลากนิ พืช

... ข... 3. พรรณไมน้ ำ้ ค. เป็นประธานเช่นเดยี วกับหนิ

...จ... 4. กรวดและทราย ง. เปน็ ท่อี ยู่หรอื หลบซ่อนของปลา

...ฉ... 5. พรรณไม้น้ำพลาสติก จ. ใช้รองพื้นตู้เลียนแบบธรรมชาติ

...ง... 6. เคร่ืองปั้นดินเผา ฉ. เหมาะสำหรับใส่ตู้ปลากินพชื เพ่อื

เลยี นแบบธรรมชาติ

กจิ กรรมที่ 7 ใหผ้ ู้เรียนนำตัวอกั ษรเตมิ ลงในช่องสี่เหลย่ี มในแต่ละข้อท่ีมีความสมั พนั ธ์

กับโจทย์ต่อไปน้ี

...ข... 1. การแช่นำ้ ก. ฟอกสีวัสดุ

...ค... 2. การเปดิ นำ้ ไหลผา่ น ข. เพือ่ ให้วสั ดุอิ่มน้ำ

...ง... 3. การจุ่มดา่ งทับทิม ค. เพ่อื ลา้ งสารและเช้อื โรคท่ีสะสมอยู่

และลา้ งนำ้ สะอาด ในวสั ดุ

...ก... 4. การแชค่ ลอรนี และ ง. ใชฆ้ ่าเช้ือโรคทีต่ ิดมากับพรรณไมน้ ำ้
ล้างนำ้ สะอาด จริง

ณฐั ภูมินทร์ สงั ข์พงศ์ 48

ชดุ กจิ กรรมการเลี้ยงปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

กิจกรรมที่ 8 ให้ผ้เู รียนกาเครื่องหมาย ✓ หนา้ ข้อความทีเ่ หน็ ว่าถูก และเครือ่ งหมาย 
หนา้ ขอ้ ความทีเ่ ห็นวา่ ผดิ

.... ✓...1. การตกแต่งด้วยวัสดุที่จัดทำขึ้น เหมาะสำหรับผู้ท่ีมีเวลาดูแลรักษาระบบต่าง ๆ ไม่
มากนกั

.... ✓...2. การตกแต่งด้วยพรรณไม้น้ำจริง ต้องคำนงึ ถึงวัสดุปลูกที่เหมาะสมกับพรรณไม้น้ำ ไม่
กระทบกับปลาทีเ่ ลี้ยง และต้องเลือกเลีย้ งปลาขนาดเลก็ ที่ไม่กินพรรณไมน้ ้ำ

.... ✓...3. การตกแตง่ ดว้ ยวสั ดผุ สมผสาน ควรใชว้ ัสดุทเ่ี ขา้ กันได้
.... ...4. การตกแตง่ ดว้ ยวสั ดุท่จี ดั ทำข้ึนสามารถจัดวางได้โดยไมต่ อ้ งคำนึงความสูงต่ำของวสั ดุ
.... ✓...5. การตกแตง่ ดว้ ยวัสดุธรรมชาติ จะต้องจัดวางโดยคำนึงความสูงต่ำของวสั ดุ

ณัฐภมู นิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 49

ชดุ กจิ กรรมการเลยี้ งปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

แหลง่ คน้ ควา้ เพมิ่ เตมิ
- http://www.fish.ku.ac.th/features%201.html
- http://www.arowana-asia.com/video/545.html
- http://www.pantown.com/board.phpมาจัดตปู้ ลากนั เถอะ
- http://fishforyou.truelife.com/blog2/entry/6527
- http://www.tlcthai.com/horo/horo-fortune/413.html
- http://www.clipmass.com/story/27141
- http://www.chonburishopping.com/เกษตรสตั ว์เลย้ี ง/การจัดตปู้ ลาและพรรณ
ไมน้ ำ้
- http://www.ninekaow.com/wbs/?action=view&sub=05&id=0003646
- http://www.aquatoyou.com/index.php/2010-02-25-23-24-48/454-2010-
03-19-12-53-43

ณัฐภูมินทร์ สังขพ์ งศ์ 50

ชุดกจิ กรรมการเล้ยี งปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

อา้ งอิง

ยทุ ธวชั . (2544). วธิ กี ารเล้ยี งปลาตแู้ บบมืออาชีพ. กรงุ เทพฯ : สำนกั พิมพ์คนทำหนังสือ.
ปรชั ญา ผิวผาง. (ม.ป.ป.). คู่มือการเลย้ี งปลาสวยงาม. นนทบรุ ี : ก. พลการพมิ พ์.

ณฐั ภูมินทร์ สงั ข์พงศ์ 51

ชุดกจิ กรรมการเล้ยี งปลา
สวยงาม

รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

ตอนท่ี 3
อาหารและการใหอ้ าหารปลาสวยงาม

แนวคิด

การได้เรียนรู้อาหารและการให้อาหารปลาสวยงาม จะช่วยให้ผู้เรียนมีความรู้ความ
เขา้ ใจเกี่ยวกับการเลอื กอาหารทเ่ี หมาะสมกับพฤติกรรมการกนิ อาหารและสามารถให้อาหารปลา
สวยงามได้อยา่ งถกู ต้อง

วัตถุประสงค์

เมื่อผู้เรียนศึกษาเน้ือหาตอนน้ีแล้ว สามารถอธิบายความรู้เกี่ยวกับอาหารและการให้
อาหารปลาสวยงามได้

ขอบขา่ ยเน้ือหา

เรอ่ื งท่ี 1 อาหารปลาสวยงาม
เรื่องที่ 2 การให้อาหารปลาสวยงาม
เร่ืองที่ 3 การเก็บรักษาอาหาร

ณัฐภมู นิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 52

ชดุ กจิ กรรมการเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

เร่ืองที่ 1
อาหารปลาสวยงาม

อาหารปลาสวยงามเป็นสิ่งที่จะช่วยให้ปลาเจริญเติบโต แข็งแรง และมีสีสันสวยงาม
ทั้งน้ีขึ้นอยู่กับการเลือกใช้อาหารท่ีมีคุณภาพ เหมาะสมกับปลาท่ีเลี้ยง ในท่ีนี้แบ่งออกได้
เปน็ 2 กลุ่มใหญ่ ดังต่อไปน้ี

1. อาหารธรรมชาติ หมายถึงอาหารสำหรับเล้ียงปลาสวยงามท่ีนำมาจากธรรมชาติ
โดยตรงหรอื อาจนำมาดัดแปลงก่อนนำมาใช้ ได้แก่

1.1 ไรแดง (Water flea) มีขนาดประมาณ 0.4 - 1.8 มิลลิเมตร ในธรรมชาติจะ
พบไรแดงเพศเมยี มีขนาดใหญ่กว่าเพศผู้ เหมาะสำหรับใชเ้ ป็นอาหารปลาขนาดเล็ก เช่น ปลาหาง
นกยงู ปลาสอด เปน็ ต้น

1.2 ลูกน้ำหรือตัวอ่อนของยุง (Mosquito larvae) มีขนาดประมาณ 2 - 10
มิลลิเมตรขึ้นอยู่กับสายพันธุ์และช่วงอายุ แต่ฟาร์มเพาะพันธ์ุลูกน้ำส่วนใหญ่จะนิยมเพาะพันธุ์ยุง
รำคาญหรือยุงบ้าน ซึ่งเป็นยุงท่ีหากินในเวลากลางคืน เป็นอาหารธรรมชาติท่ีปลาหลายชนิด
ชอบกนิ

1.3 หนอนแดงหรือตัวอ่อนของร้ินน้ำจืด (Midge larvae) มีขนาดประมาณ
3 - 18 มิลลิเมตร ข้ึนอยู่กับสายพันธ์ุและช่วงอายุ เป็นอาหารธรรมชาติท่ีปลาหลายชนิดชอบกิน
โดยเฉพาะลูกปลาหรือปลาขนาดเล็กที่กินอาหารตามพื้น เช่น ปลาเล็บมือนาง ปลากาแดง
เป็นตน้

1.4 อาร์ทีเมียหรือไรน้ำเค็ม มีขนาดประมาณ 1 เซนติเมตร เป็นอาหารท่ีได้รับ
ความนิยม เนื่องจากมีคุณค่าทางโภชนาการสูง ปลาทะเลและปลาน้ำจืดชอบกิน มีการนำมาใช้
ทง้ั ในรปู แบบมชี วี ิต แช่เยน็ แช่งแข็ง และอบแหง้

1.5 สัตว์ชนิดอ่ืน ๆ เช่น จ้ิงจก แมลงสาบ แมลงชีปะขาว ฯลฯ เป็นอาหาร
ท่ีนยิ มนำมาใชเ้ ปน็ อาหารเสรมิ สำหรบั ปลากนิ เนอ้ื เชน่ ปลาตะพัด ปลาช่อนอเมซอน เปน็ ตน้

ณัฐภูมินทร์ สังขพ์ งศ์ 53

ชุดกจิ กรรมการเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

1.6 เนื้อปลาสด เป็นอาหารท่ีนิยมนำมาใช้สำหรับปลากินเนื้อขนาดใหญ่
แต่บางครั้งอาจนำมาบดเป็นอาหารสำหรับอนุบาลลูกปลากินเน้ือขนาดเล็กด้วย โดยส่วนใหญ่
จะนิยมใช้ปลาท่ีหาซื้อได้ง่าย สด และราคาไม่สงู มากนัก อาทิเช่น ปลาหลังเขียว ปลาข้างเหลือง
เป็นตน้

1.7 พืชผักสดและพรรณไม้น้ำ เป็นอาหารเหมาะสำหรับปลากินพืช เช่นปลาแรด
ปลาตะเพียน โดยส่วนใหญจ่ ะนิยมใช้ผักทห่ี าซื้อได้งา่ ย สด และราคาไม่แพง เช่น แตงกวา ผักบุ้ง
ผักกาดขาว เป็นต้น แต่ควรระวังสารฆ่าแมลงท่ีตกค้าง ก่อนนำมาใช้ควรแช่น้ำหรือด่างทับทิม
จากนั้นล้างด้วยน้ำสะอาด สำหรับพรรณไม้น้ำ เช่น สาหร่ายหางกระรอก แหน ดาวกระจาย
เปน็ อาหารท่ีปลาชอบกินโดยธรรมชาตอิ ยูแ่ ล้ว

2. อาหารสำเร็จรูป หมายถึง อาหารท่ีผลิตข้ึนมาเพื่อใช้เลี้ยงปลาสวยงาม ซึ่งมี

หลากหลายรูปแบบ ในท่ีนีแ้ บ่งออกเปน็

2.1 อาหารเม็ดลอยน้ำ เป็นอาหารท่ีนิยม

นำมาใช้เลี้ยงปลาที่ชอบกินอาหารบริเวณผิวน้ำ

เช่น ปลาทอง ปลาหางนกยูง เปน็ ต้น

2.2 อาหารเม็ดจมน้ำ เป็นอาหารที่นิยม

ภาพที่ 51 อาหารสำเรจ็ รปู น ำ ม า ใ ช้ เล้ี ย ง ป ล า ที่ ช อ บ กิ น อ า ห า ร บ ริ เว ณ
พ้ืนทอ้ งน้ำ เช่น ปลาแพะ ปลาหมู เปน็ ต้น

แต่หากเป็นตู้ท่ีรองพ้ืนด้วยกรวดหรือทรายมักเกิดปัญหาอาหารตกค้างตามซอกกรวดหรือทราย

ส่งผลให้น้ำเสียเร็วข้ึนดังนั้นหากจะใช้อาหารเม็ดจมน้ำเป็นอาหารเลี้ยงปลาควรจัดตู้เลี้ยงปลา

โดยไม่มวี สั ดรุ องพื้นตู้

2.3 อาหารแผ่น เป็นอาหารที่มีลักษณะเป็นแผ่นบาง ๆ นิยมนำมาใช้เลี้ยงปลา

ทีช่ อบกินอาหารบรเิ วณผวิ นำ้ และมีปากขนาดเล็ก เชน่ ปลาสอด ปลาหางนกยงู เป็นต้น

2.4 อาหารผง เป็นอาหารที่มีลักษณะเป็นผง นิยมนำมาใช้เลี้ยงลูกปลาท่ีชอบกิน

อาหารบริเวณผิวน้ำ และมีปากขนาดเล็ก เช่น ลูกปลาสอด ลูกปลาหางนกยูง เป็นต้น และ

สามารถผสมน้ำป้นั เป็นกอ้ นให้ลกู ปลาทก่ี นิ ตามพ้ืนไดด้ ้วย

ณัฐภูมินทร์ สังขพ์ งศ์ 54

ชดุ กจิ กรรมการเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

กจิ กรรมท่ี 9

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหลี่ยมในแต่ละข้อท่ีมีความสัมพันธ์กับโจทย์
ตอ่ ไปน้ี

1. ผักสด ก. ลูกปลา
2. ลกู น้ำ ข. ปลากนิ พชื
3. อาหารผง ค. ปลาหางนกยงู
4. หนอนแดง ง. ตัวอ่อนของยุง
5. อาหารแผ่น จ. ตัวออ่ นของริน้ นำ้
6. เน้ือปลาสด ฉ. ปลาทช่ี อบกินบรเิ วณผิวน้ำ
7. อาหารเม็ดจมน้ำ ช. ปลาขนาดเลก็ กนิ บรเิ วณพน้ื
8. อาหารเม็ดลอยน้ำ ซ. บดเป็นอาหารอนุบาลลกู ปลา

ณัฐภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 55

ชุดกจิ กรรมการเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

เร่อื งท่ี 2
การให้อาหารปลาสวยงาม

การให้อาหารปลาสวยงามเป็นกระบวนการที่ละเอียดอ่อนพอสมควร เน่ืองจากเป็น
กระบวนการทส่ี ง่ ผลกระทบตอ่ ปลาทีเ่ ลย้ี ง และคุณภาพนำ้ ได้ ดงั นั้นจึงควรคำนึงถึงสง่ิ ดงั ต่อไปน้ี

1. การเลือกอาหาร ควรเลือกอาหารให้เหมาะกับพฤติกรรมการกินอาหารของปลา
ดงั ต่อไปนี้

1.1 ปลาท่ีมีพฤติกรรมการกินอาหารบริเวณผิวน้ำ และสามารถปรับตัวกนิ อาหาร
สำเร็จรูปได้ เช่น ปลาเสือสุมาตรา ปลาซิว ปลาคาร์พ ปลาทอง ฯลฯ ควรเล้ียงด้วงอาหารเม็ด
ลอยน้ำ หรืออาหารมชี วี ิต ได้แก่ ลกู น้ำ และไรแดง

1.2 ปลาท่ีมีพฤติกรรมการกินอาหารบริเวณพื้น และสามารถปรับตัวกินอาหาร
สำเร็จรูปได้ เช่น ปลาหมู ปลากาแดง ฯลฯ ควรเล้ียงด้วยอาหารเม็ดจมน้ำ หรืออาหารมีชีวิต
ได้แก่ หนอนแดง

1.3 ปลาท่ีไม่สามารถปรับพฤติกรรมให้กินอาหารสำเร็จรูปได้ เช่น ปลาหมอ
ออสเซลาริส (Cichla ocellaris) ปลาสคอมเบอรอยเดส (Hydroryncus scomberoides) หรือ
ปลาเสือตอ (Coius pulcher, Coius microlepis) ฯลฯ ควรเลี้ยงด้วยเนื้อปลาสดหรือปลาท่ีมี
ขนาดเลก็ มชี วี ิต (พิชิต, 2553)

1.4 ลูกปลาขนาดเล็กเกือบทุกชนิดยกเว้นกลุ่มปลากินซาก มีพฤติกรรมชอบกิน
อาหารมีชีวิต ได้แก่ ไรแดง ลกู นำ้ วัยอ่อน และอารท์ เี มยี หรอื ไรน้ำเคม็ วยั อ่อน

2. ปริมาณอาหารที่ให้ ขึ้นอยู่กับชนิดและขนาดของปลาท่ีเลี้ยง ส่วนใหญ่นิยม
ให้ประมาณไม่เกิน 3 เปอร์เซ็นต์ของน้ำหนักตัวต่อวัน และควรปรับปริมาณอาหารท่ีให้ทุก
1 - 2 สปั ดาห์ หรือตามขนาดนำ้ หนกั ตัวปลา

ณฐั ภมู นิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 56

ชดุ กจิ กรรมการเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

3. จำนวนมื้ออาหาร ข้ึนอยู่กับชนิดปลา ขนาดของปลาและความพร้อมของผู้เลี้ยง
ซ่ึงสามารถฝึกปลาได้ แต่โดยหลักวิชาการแล้วควรให้ทีละน้อยแต่หลายคร้ังจะได้ผลดีกว่า
โดยเฉพาะปลาขนาดเล็ก เพอ่ื ให้ปลากินอาหารหมดไมเ่ หลือตกค้างในภาชนะเลีย้ ง ซงึ่ จะเป็นผลดี
ต่อคุณภาพน้ำ อันจะส่งผลต่อสุขภาพของปลาด้วย สำหรับปลาขนาดใหญ่หรือปลาท่ีโตเต็มวัย
สามารถอดอาหารไดห้ ลายวันอาจให้อาหารวันเวน้ วัน ไม่ควรให้อาหารเผื่อวนั ถัดไป หรือตามการ
กนิ อาหารของปลาโดยเฉพาะปลาทองซึ่งกินอาหารได้ตลอดเวลา หากให้ตามการกินอาหารจะมี
ผลเสียตอ่ สขุ ภาพปลา และคุณภาพน้ำดว้ ย

4. ช่วงเวลาท่ีเหมาะสม ข้ึนอยู่กับชนิดและความพร้อมของผู้เล้ียง โดยหลักควรให้
ในในช่วงเวลากลางวัน โดยผู้เล้ียงสามารถฝึกปลาได้ แม้ว่าปลาบางชนิดในธรรมชาติจะหากิน
เวลากลางคืน เชน่ ปลาก้างพระรว่ ง เป็นต้น

5. การให้อาหารปลา ควรมกี ารจัดการระบบต่าง ๆ ดงั นี้
5.1 กรณีภาชนะเลี้ยงท่ีมีระบบกรองแบบต่าง ๆ ควรปิดระบบก่อนให้อาหาร

เพื่อปอ้ งกนั อาหารเข้าไปตกคา้ งในระบบกรอง โดยเฉพาะระบบกรองนำ้ ใตท้ รายซ่งึ สงั เกตไดย้ าก
5.2 กรณีภาชนะเล้ียงท่ีมีระบบใหอ้ ากาศ ควรปิดระบบก่อนใหอ้ าหาร เพื่อช่วยให้

ปลาสามารถจับกินอาหารได้งา่ ย
5.2 กรณีภาชนะเลยี้ งขนาดใหญ่ เช่น บ่อดิน ควรสง่ สญั ญาณ เช่นการกระเพอื่ ม

น้ำก่อนใหอ้ าหาร เพอ่ื ช่วยใหป้ ลาสามารถจับกินอาหารไดง้ ่าย

6. ตำแหน่งใหอ้ าหารปลา ควรให้อาหารบริเวณตำแหน่งเดมิ เพ่ือใหส้ ามารถตรวจสอบ
ความต้องการกินอาหารได้ง่าย เม่ือปลาหิวจะมาว่ายวนเวียนบริเวณที่ให้อาหารประจำทำให้
ผเู้ ล้ยี งทราบได้ (Prapunrat, 2002)

ณัฐภมู นิ ทร์ สังข์พงศ์ 57

ชุดกจิ กรรมการเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

กิจกรรมท่ี 10

ให้ผู้เรียนกาเครื่องหมาย ✓ หน้าข้อความท่ีเห็นว่าถูก และเคร่ืองหมาย 
หน้าขอ้ ความท่ีเห็นว่าผดิ
..........1. ควรเลือกอาหารใหเ้ หมาะกบั พฤติกรรมการกนิ อาหารของปลา
..........2. ลูกปลาขนาดเลก็ ทกุ ชนดิ มีพฤตกิ รรมชอบกนิ อาหารมชี วี ิต
..........3. ปลาที่ไม่สามารถปรับพฤตกิ รรมให้กินอาหารสำเร็จรปู ได้ควรใหก้ ินอาหารธรรมชาติ
..........4. ปรมิ าณอาหารท่ีใหแ้ ต่ละวันควรมากกว่า 3 เปอรเ์ ซ็นต์ของน้ำหนักตวั
..........5. จำนวนมอื้ อาหารขน้ึ อยูก่ ับความตอ้ งการของผู้เล้ยี ง
..........6. ควรให้อาหารปลาชว่ งเวลากลางคืน
..........7. ควรเปลย่ี นตำแหนง่ ใหอ้ าหารบอ่ ย ๆ เพอ่ื ปลาจะได้ไมจ่ ำเจ

ณัฐภูมินทร์ สังข์พงศ์ 58

ชดุ กจิ กรรมการเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

เรือ่ งท่ี 3
การเกบ็ รกั ษาอาหาร

การเก็บรกั ษาอาหารปลาสวยงามเป็นศาสตร์ที่ผู้ต้องการจะเลี้ยงปลาควรศึกษา เพอ่ื นำ
ความรู้ไปใชใ้ นการเกบ็ รักษาไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ งและเหมาะสมตามชนิดของอาหาร ดงั นี้

1. การเกบ็ รักษาอาหารธรรมชาติ สามารถกระทำได้ 5 วธิ ี คือ
1.1 การเก็บสด เป็นการเก็บหรือเลี้ยงอาหารมีชีวิตในภาชนะที่มีพื้นท่ีกว้าง

ระดับน้ำสูงประมาณ 10 เซนติเมตร เช่น กะละมังขนาดใหญ่ ให้อากาศเช่นเดียวกับการเล้ียง
ปลา ระยะเวลาเก็บขน้ึ อย่กู บั การจดั การอาหาร นำ้ และชว่ งวยั ของอาหารมชี วี ิต

1.2 การเก็บแห้ง ใช้ผ้าขาวบางชุบน้ำให้ชุ่มแล้วห่ออาหารมีชีวิตไว้ จากน้ันเอาใส่
ภาชนะเก็บไว้ในตู้เย็นหรือลังโฟมที่มีอุณหภูมิประมาณ 10 - 15 องศาเซลเซียส สามารถเก็บ
ไว้ได้ 3 - 5 วนั โดยที่อาหารมีชวี ติ บางชนิดยงั มชี ีวติ อยู่ และสามารถใชว้ ิธนี เี้ กบ็ ผักสดได้ดีเช่นกนั

1.3 การเก็บแช่แข็ง เป็นวิธีเก็บอาหารมีชีวิตโดยการรวบรวมใส่ภาชนะบรรจุแล้ว
นำไปแช่แข็ง วิธีน้ีอาหารมีชีวิตจะตายหมด แต่ยังคงสภาพและมีคุณค่าทางอาหารไม่ต่างกับ
สภาพสดนกั เมื่อนำไปใหป้ ลากย็ งั ชอบกิน และสามารถใช้วิธีนี้เก็บปลาสดไดด้ ีเชน่ กัน

1.4 การแช่แข็งแบบพิเศษ เป็นการเก็บรักษาอาหารมีชีวิต โดยการแช่แข็งด้วย
ไนโตรเจนเหลว วิธีนี้อาหารมีชีวิตบางส่วนจะฟ้ืน สามารถเคล่ือนไหวแต่จะไม่แข็งแรงทำให้
ปลาชอบกิน

1.5 การอบแห้ง เป็นการเก็บรักษาหนอนแดงโดยการนำหนอนแดงสดไปอบแห้ง
แล้วบรรจุกระป๋องสุญญากาศ ในปัจจุบันวิธีการนี้นิยมทำเป็นการค้า เนื่องจากเก็บได้นาน
น้ำหนักเบา และปลาชอบกนิ

2. การเก็บรักษาอาหารสำเร็จรูปหลังจากเปิดภาชนะบรรจุ สามารถเก็บรักษาให้
คงสภาพและมอี ายุการใชง้ านได้นาน โดยการแชต่ เู้ ยน็ ทอ่ี ุณหภูมิประมาณ 4 องศาเซลเซยี ส

ณัฐภมู ินทร์ สังขพ์ งศ์ 59

ชดุ กจิ กรรมการเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

กิจกรรมท่ี 11

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหล่ียมในแต่ละข้อที่มีความสัมพันธ์กับโจทย์
ตอ่ ไปน้ี

1. การเกบ็ สด ก. น้ำหนกั เบา เก็บได้นาน
2. การอบแห้ง
3. การเก็บแห้ง ข. เกบ็ ท่อี ุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียส
4. การแชต่ ู้เยน็
ค. บางสว่ นฟนื้ สามารถเคลื่อนไหวได้
5. การเกบ็ แชแ่ ขง็
ง. ตายหมด แต่ยงั คงสภาพและคุณคา่
6. การแช่แข็งแบบ ทางอาหารไม่ตา่ งกบั สภาพสด
พเิ ศษ
จ. หอ่ ผ้าขาวบางนำไปเก็บในภาชนะท่ี
มอี ุณหภูมิ 10 - 15 องศาเซลเซียส

ฉ. ระยะเวลาเกบ็ ข้ึนอยู่กบั การจัดการ
นำ้ อาหาร และช่วงวยั อาหารมีชีวิต

ณฐั ภูมนิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 60

ชดุ กจิ กรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

แนวคำตอบ
กิจกรรม ตอนท่ี 3

กจิ กรรมท่ี 9 ใหผ้ ูเ้ รียนนำตัวอกั ษรเตมิ ลงในช่องสี่เหลยี่ มในแต่ละข้อท่มี คี วามสมั พนั ธ์

กับโจทยต์ อ่ ไปนี้

...ข... 1. ผกั สด ก. ลูกปลา

...ง... 2. ลูกน้ำ ข. ปลากนิ พืช

...ก.. 3. อาหารผง ค. ปลาหางนกยงู

...จ... 4. หนอนแดง ง. ตวั ออ่ นของยุง

...ค... 5. อาหารแผน่ จ. ตัวอ่อนของรนิ้ นำ้

...ซ... 6. เน้อื ปลาสด ฉ. ปลาท่ีชอบกนิ บรเิ วณผิวนำ้

...ช... 7. อาหารเม็ดจมน้ำ ช. ปลาขนาดเลก็ กนิ บรเิ วณพืน้

...ฉ... 8. อาหารเม็ดลอยนำ้ ซ. บดเปน็ อาหารอนุบาลลกู ปลา

กิจกรรมท่ี 10 ให้ผู้เรยี นกาเคร่ืองหมาย ✓ หน้าขอ้ ความท่ีเหน็ ว่าถูก และเคร่ืองหมาย 
หนา้ ข้อความทเ่ี ห็นวา่ ผดิ

.... ✓...1. ควรเลอื กอาหารให้เหมาะกบั พฤตกิ รรมการกินอาหารของปลา

.... ✓...2. ลกู ปลาขนาดเลก็ ทกุ ชนดิ มพี ฤติกรรมชอบกินอาหารมีชีวติ

.... ✓...3. ปลาท่ไี มส่ ามารถปรบั พฤติกรรมให้กินอาหารสำเร็จรปู ได้ควรให้กนิ อาหาร
ธรรมชาติ

.... ...4. ปริมาณอาหารท่ใี หแ้ ต่ละวนั ควรมากกวา่ 3 เปอร์เซน็ ตข์ องน้ำหนกั ตัว
.... ...5. จำนวนม้อื อาหารข้ึนอย่กู บั ความตอ้ งการของผ้เู ล้ียง

.... ...6. ควรให้อาหารปลาชว่ งเวลากลางคนื

.... ...7. ควรเปลีย่ นตำแหน่งใหอ้ าหารบ่อย ๆ เพ่อื ปลาจะไดไ้ ม่จำเจ

ณัฐภูมนิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 61

ชดุ กจิ กรรมการเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

กจิ กรรมท่ี 11 ให้ผ้เู รียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องส่ีเหลยี่ มในแตล่ ะข้อทม่ี ีความสมั พันธ์

กบั โจทยต์ ่อไปน้ี

...ฉ... 1. การเก็บสด ก. น้ำหนักเบา เกบ็ ได้นาน

...ก... 2. การอบแหง้ ข. เกบ็ ทอ่ี ณุ หภมู ิ 4 องศาเซลเซียส

...จ... 3. การเกบ็ แห้ง ค. บางส่วนฟน้ื สามารถเคลื่อนไหวได้

...ข... 4. การแชต่ ู้เย็น ง. ตายหมด แต่ยังคงสภาพและคุณค่าทาง

อาหารไม่ตา่ งกบั สภาพสด

...ง... 5. การเกบ็ แช่แขง็ จ. หอ่ ผา้ ขาวบางนำไปเกบ็ ในภาชนะท่มี ี

อุณหภมู ิ 10 - 15 องศาเซลเซียส

...ค... 6. การแชแ่ ข็งแบบ ฉ. ระยะเวลาเกบ็ ขนึ้ อยู่กับการจดั การน้ำ

พิเศษ อาหาร และช่วงวยั อาหารมชี วี ิต

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 62

ชดุ กจิ กรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

แหล่งคน้ ควา้ เพ่ิมเตมิ
- http://www.boonrarat.net/goldfish/Technic.htm (2008)
- http://www.bossranchu.com/technic_fish/Tec2.html (2002)
- http://home.kku.ac.th/pracha/Mosquito.htm
- http://th.wikipedia.org/wiki/แมลงสาบ
- http://th.wikipedia.org/wiki/อาหารปลาสวยงาม
- http://www.panyathai.or.th/wiki/index.php/ปลาสวยงาม

ณฐั ภมู นิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 63

ชุดกจิ กรรมการเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

อ้างอิง

Boss Ranchu. (2002). การเตรยี มความพร้อมก่อนการเลย้ี งปลาทอง. คน้ เมือ่ 12 กุมภาพันธ์
2554, จาก http://www.bossranchu.com/technic_fish/Tec2.html

Boonrarat Chairat. (2008). เทคนิคการเลีย้ งปลาทองในตู้. ค้นเมอื่ 19 กุมภาพันธ์ 2554, จาก
http:www.Boonrarat.net/goldfish/technic.htm

Prapunrat Supasittijan. (2002). ความรเู้ ร่อื งการเลี้ยงปลา. คน้ เมอื่ 12 กุมภาพันธ์ 2554, จาก
http://www.thaigoodview.com/library/studentshow/st2545/4-
/no20/aboutleangpla.html

พชิ ติ ไทยยนื วงศ.์ (2553). การใหอ้ าหารปลา. ค้นเมื่อ 12 กมุ ภาพนั ธ์ 2554,
จาก http://fishforyou.truelife.com/blog2/entry/6721

ณัฐภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 64

ชดุ กจิ กรรมการเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

ตอนที่ 4
การดูแลรกั ษาระบบและอุปกรณ์ที่เกยี่ วขอ้ งกับ

การเลีย้ งปลาสวยงาม

แนวคิด

การได้เรียนรู้การดูแลรักษาระบบและอุปกรณ์ท่ีเกี่ยวข้องกับการเล้ียงปลาสวยงาม
จะช่วยให้ผูเ้ รียนมีความรู้ความเข้าใจเกยี่ วกบั การจดั การระบบตา่ ง ๆ ให้เอ้ือตอ่ การดำรงชวี ติ ของ
ปลาสวยงามไดอ้ ยา่ งถกู ตอ้ ง

วตั ถปุ ระสงค์

เมอ่ื ผูเ้ รยี นศึกษาเนอื้ หาตอนนี้แลว้ สามารถอธบิ ายความรเู้ ก่ยี วกับการดูแลรกั ษาระบบ
และอปุ กรณ์ท่เี กี่ยวข้องกบั การเล้ียงปลาสวยงามได้

ขอบข่ายเน้อื หา

เรื่องที่ 1 การดแู ลรักษาภาชนะเล้ียง
เร่ืองท่ี 2 การดูแลรกั ษาระบบนำ้ และระบบกรองน้ำ
เรอื่ งท่ี 3 การตรวจคณุ ภาพนำ้
เร่อื งท่ี 4 การดแู ลรักษาระบบให้อากาศ

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 65

ชุดกจิ กรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

เรอ่ื งที่ 1

การดแู ลรักษาภาชนะเล้ยี ง

การดูแลรกั ษาภาชนะเล้ยี งเป็นสิ่งที่ควรปฏิบัตอิ ยา่ งสม่ำเสมอ เพอื่ ให้ภาชนะเลย้ี งอย่ใู น
สภาพที่สะอาด สวยงาม และเหมาะสำหรับเป็นท่ีอยู่อาศัยของปลาสวยงาม ในท่นี ี้ขอนำเสนอไว้
ดงั ต่อไปน้ี

1. การดูแลรักษาขวดแก้ว ซ่ึงเป็นภาชนะท่ีมีข้อดี คือ เกิดรอยขีดข่วนจากการทำ
ความสะอาดไดย้ าก แตม่ ีปากแคบทำใหก้ ารขดั ถูดว้ ยแปรงอาจทำไดย้ าก สามารถใช้ทรายผสมน้ำ
เขย่าทำความสะอาด จากนั้นล้างด้วยน้ำสะอาด หากต้องการฆ่าเชื้อโรคอาจใช้วิธีนึ่งหรือใช้น้ำ
รอ้ นลวก

2. การดแู ลรักษาต้กู ระจก และตหู้ ลอ่ จากแก้ว ซ่ึงเป็นภาชนะท่ีมีข้อดี คือ เกดิ รอยขีด
ขว่ นจากการทำความสะอาดได้ยาก สามารถทำไดด้ ังนี้

2.1 การทำความสะอาดภายใน สามารถทำได้โดยการขัดบริเวณเหนือวัสดุพื้นตู้
สามารถทำได้โดยการใช้ฟองน้ำ ใยแก้ว หรือยางขูดตะไคร่ ขัด ถู ประมาณสัปดาห์ละคร้ัง หรือ
เม่ือเห็นว่าเริ่มมีตะไคร่เกาะ ไม่ควรปล่อยให้ขึ้นหนาแน่นเนื่องจากจะทำให้การทำความสะอาด
ยากขนึ้ และตอ้ งใชเ้ วลานาน

2.2 การทำความสะอาดบริเวณตู้ด้านนอก สามารถทำได้โดยการใช้ฟองน้ำเช็ด
จากน้นั จงึ ใชก้ ระดาษหนังสอื พมิ พเ์ ช็ดซำ้ อกี ครั้งจะทำให้ต้กู ระจกใสดมี าก

3. การดูแลรักษาตู้อะคริลิก และตู้หล่อจากอะคริลิก ซึ่งเป็นภาชนะที่มีข้อดี คือ
นำ้ หนักเบาและทนแรงดนั กว่ากระจก แต่มีขอ้ เสยี คือ เกิดรอยขีดข่วนจากการทำความสะอาดได้
ง่าย และหากเป็นอะคริลิกคุณภาพต่ำเม่ือใช้งานนาน ๆ จะเปล่ียนเป็นสีเหลืองชา ทำให้ความ
สวยงามลดลง สามารถทำไดด้ ังน้ี

ณัฐภูมนิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 66

ชดุ กจิ กรรมการเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

3.1 การทำความสะอาดภายใน สามารถทำได้โดยการขัดบริเวณเหนือวัสดุพื้นตู้
สามารถทำไดโ้ ดยการใช้ฟองน้ำ หรือผา้ ชามวั ร์ เช็ดถู

3.2 การทำความสะอาดบรเิ วณตู้ด้านนอก สามารถทำได้โดยการใช้ผ้าชามัวร์ชุบ
นำ้ สบู่อ่อน ๆ เช็ด

หมายเหตุ ต้ทู ุกชนิดควรรองพน้ื ดว้ ยวัสดโุ ฟมเพื่อชว่ ยถ่ายเทน้ำหนกั และปอ้ งกนั พื้น
ต้แู ตกร้าวจากสาเหตพุ น้ื ท่วี างตูไ้ ม่เรยี บหรอื มเี ศษวัสดุ

4. การดูแลรกั ษาบอ่ ซเี มนต์ บอ่ พลาสตกิ บ่อไฟเบอร์ และอ่าง สามารถทำได้ดงั น้ี
4.1 การทำความสะอาดภายใน สามารถใช้แปรงขัดถู ล้างด้วยน้ำสะอาด โรยปูน

ขาวเพ่อื ช่วยฆา่ เชือ้ โรค ตากให้แหง้ เตมิ นำ้ ตามปริมาณทีต่ อ้ งการ
4.2 การแช่ด้วยคลอรีน ล้างด้วยน้ำสะอาด ตากให้แห้ง เป็นการทำความสะอาด

พรอ้ มฆา่ เชื้อโรคสำหรบั ภาชนะท่ใี ชง้ านมาเปน็ เวลานาน
4.3 กรณีบ่อซีเมนต์ที่ทาสีน้ำมันเคลือบผิวบ่อด้านใน ควรแช่น้ำให้สารตกค้าง

ละลายออกมาประมาณ 10 - 15 วัน หรือสังเกตจนกว่าน้ำเปล่ียนเป็นสีเขียว ซึ่งแสดงว่าน้ำ
ในบ่อดังกล่าวมีแพลงก์ตอนพืชเกิดข้ึนแล้ว จึงล้างบ่อด้วยน้ำสะอาด เพื่อใช้เล้ียงปลาสวยงาม
ต่อไป

5. การดูแลรกั ษาบอ่ ดนิ สามารถทำได้โดยวธิ ีการดงั ต่อไปนี้
5.1 การทำความสะอาดภายใน สามารถทำได้โดยการดูดตะกอน หรือตักเลนออก

จากบ่อ
5.2 การเตรียมบ่อทำได้โดยการตากบ่อให้แห้ง โรยปูนขาวเพื่อช่วยฆ่าเชื้อโรค

ตากให้แห้ง เติมน้ำตามปริมาณท่ีต้องการ ใส่ปุ๋ยคอกแห้งโดยการละลายแล้วสาดเฉพาะส่วนท่ี
ละลายนำ้ ใหท้ ัว่ บ่อ เพือ่ เตรยี มน้ำให้มอี าหารมชี ีวิตสำหรบั เล้ียงปลาต่อไป

5.3 บริเวณคันบ่อ ควรก้ันตาข่ายให้รอบท้ังบ่อ เพ่ือป้องกันสัตว์ต่าง ๆ ลงไปกิน
ปลา และควรตกแต่งคันบ่อท่ีถกู นำ้ กัดเซาะ เพอื่ ป้องกนั คันบอ่ พงั ทลาย

5.4 ควรโรยปูนขาวบริเวณคันบ่อก่อนฝนตก เพื่อช่วยลดความเป็นกรดของน้ำ
ทไ่ี หลลงบ่อ

ณัฐภมู นิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 67

ชดุ กจิ กรรมการเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

กจิ กรรมที่ 12

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหลี่ยมในแต่ละข้อที่มีความสัมพันธ์กับโจทย์
ตอ่ ไปน้ี

1. ขวด ก. ขัดถูดว้ ยใยแก้ว
2. ต้กู ระจก ข. ใชแ้ ปรงขัดถู
3. ตู้อะครลิ กิ ค. ดูดตะกอนเลน
4. บอ่ ซเี มนต์ ง. ใชท้ รายผสมน้ำเขย่า
5. บอ่ ดนิ จ. ใชผ้ ้าชามวั ร์เชด็ ถู

ณัฐภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 68

ชุดกจิ กรรมการเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

เรื่องท่ี 2
การดแู ลรักษาระบบน้ำและระบบกรองน้ำ

การดูแลรักษาระบบน้ำและระบบกรองน้ำเป็นสิ่งท่ีควรปฏิบัติอย่างสม่ำเสมอ เพื่อให้
การไหลเวียนของน้ำและคุณภาพน้ำอยู่ในระดับท่ีเหมาะสำหรับการดำรงชีวิตของปลาสวยงาม
ซง่ึ จะมีความสัมพันธ์โดยตรงระหวา่ งระบบน้ำกบั ระบบกรองนำ้ ในทน่ี ข้ี อนำเสนอไวด้ งั ตอ่ ไปน้ี

1. การดูแลรกั ษาระบบการกรองนำ้ ใต้ทราย สามารถดำเนินการดังภาพที่ 52

ทำความสะอาด สั ง เก ต ค ว า ม แ ร ง ข อ ง น้ ำ แ ล ะ
พื้นทรายโดยการ ฟองอากาศจากท่อ หากผิดปกติ
ดูดตะกอน หรือ ให้ ต ร ว จ ส อ บ ร ะ บ บ ให้ อ า ก า ศ
นำออกไปลา้ ง หรือทำความสะอาดตู้ วัสดุ
ตกแต่ง และอุปกรณ์ท้ังหมด
โดยการย้ายปลาไปยังตู้อนุบาล
ให้หมดกอ่ น

ภาพท่ี 52 การดแู ลรักษาระบบกรองน้ำใตท้ ราย

ณัฐภมู นิ ทร์ สงั ข์พงศ์ 69

ชุดกจิ กรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

2. การดูแลรักษาระบบกรองน้ำแบบกล่องและแบบฟองน้ำจุ่มในตู้ สามารถ
ดำเนินการดงั ภาพที่ 53

ทำความสะอาด สั ง เ ก ต ค ว า ม แ ร ง ข อ ง น้ ำ แ ล ะ
โดยการถอดสาย ฟองอากาศจากทอ่ หากผิดปกติให้
อากาศ ยกชุดกลอ่ ง ตรวจสอบระบบให้อากาศ หรือยก
กรองหรือชุดกรอง กล่องและฟองน้ำออกมาทำความ
ฟองนำ้ ออกมาลา้ ง สะอาดนอกตู้เลี้ยง
นอกต้เู ลย้ี ง

ภาพท่ี 53 การดแู ลรักษาระบบกรองน้ำแบบกลอ่ งและแบบฟองน้ำจุ่มในตู้

3. การดูแลรกั ษาระบบกรองนำ้ ขา้ งตู้ สามารถดำเนนิ การดงั ภาพท่ี 54

สงั เกต ทำความสะอาดช่องน้ำ
ความแรงของนำ้ ลน้ และวัสดกุ รอง (ใยแกว้ , หิน
เข้าตู้ หากผิดปกติ ภูเขาไฟ, ถ่าน, ปะการงั ฯลฯ )
ใหท้ ำความสะอาด
ตามข้นั ตอน ปิดปั๊มน้ำก่อนทำความ
สะอาดทกุ ครัง้

ภาพที่ 54 การดแู ลรกั ษาระบบกรองนำ้ ข้างตู้

ณัฐภูมนิ ทร์ สังข์พงศ์ 70

ชุดกจิ กรรมการเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

4. การดูแลรักษาระบบกรองนำ้ แบบตู้กรอง/ถงั กรอง สามารถดำเนินการดังภาพที่ 55

ทำความสะอาด สังเกต ความแรงของ
ทอ่ นำ้ ลน้ ช่องปล่อยน้ำ น้ำบริเวณท่อปล่อยน้ำเข้า
เข้าตกู้ รองและวัสดุกรอง ตู้ หากปรับแล้วยังผิดปกติ
อย่างนอ้ ยสปั ดาหล์ ะครง้ั ให้ ปิดปั๊มน้ำ ยกออกไป
ทำความสะอาดทง้ั ระบบ

ภาพที่ 55 การดูแลรกั ษาระบบกรองนำ้ แบบต้กู รอง/ถังกรอง

5. การดแู ลรักษาระบบถงั กรอง สามารถดำเนินการดงั ภาพท่ี 56

ตรวจสอบ สายยาง สังเกต ความแรงของน้ำบริเวณ
อยา่ ให้หักงอ ท่อปล่อยน้ำเข้าตู้ หากปรับ
วาวล์แล้วยังผิดปกติให้ ปิดปั๊ม
น้ำ ยกออกไปทำความสะอาด
ท้ังระบบ

ภาพที่ 56 การดแู ลรกั ษาระบบถังกรอง

ณัฐภมู นิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 71

ชุดกจิ กรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

6. การดแู ลรักษาระบบกรองน้ำแบบกล่องกรองบนตู้ สามารถดำเนนิ การดังภาพท่ี 57

ปิดปัม๊ สง่ น้ำ ยกกล่องกรองไปทำความ
เขา้ กลอ่ ง/ถังกรอง สะอาดวัสดุกรองและอปุ กรณ์

ภาพท่ี 57 การดแู ลรักษาระบบกรองน้ำแบบกล่องกรองบนตู้

ณฐั ภมู นิ ทร์ สงั ข์พงศ์ 72

ชุดกจิ กรรมการเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

กจิ กรรมท่ี 13

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหล่ียมในแต่ละข้อท่ีมีความสัมพันธ์กับโจทย์
ต่อไปน้ี

1. ระบบถงั กรอง ก. ยา้ ยปลาออกจากตู้เลยี้ ง
ก่อนทำความสะอาด
2. ระบบกรองนำ้ ใตท้ ราย
ข. ถอดสายอากาศ ยกฟองนำ้
3. ระบบกรองน้ำแบบ และท่อไปทำความสะอาด
กลอ่ งจุ่มในตู้
ค. ถอดสายอากาศ ยกกลอ่ ง
4. ระบบกรองนำ้ แบบ กรองและวัสดไุ ปทำความ
ฟองน้ำจมุ่ ในตู้ สะอาด

5. ระบบกรองน้ำแบบ ง. ปดิ ปม๊ั นำ้ ยกกลอ่ งกรอง
กลอ่ งกรองบนตู้ และวสั ดตุ ่าง ๆ ไปทำ
ความสะอาด

จ. ปดิ ปั๊ม ถอดสายออกจากตู้
นำถงั กรองและอปุ กรณไ์ ป
ทำความสะอาด

ณฐั ภูมนิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 73

ชุดกจิ กรรมการเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

เรอื่ งท่ี 3

การตรวจคุณภาพน้ำ

การตรวจคุณภาพน้ำเป็นสิ่งที่ผู้ต้องการจะเล้ียงปลาควรศึกษา เพื่อนำความรู้ไปใช้ใน
การจดั การใหค้ ณุ ภาพน้ำมคี วามเหมาะสมสำหรับปลาสวยงาม ในทนี่ ้ขี อนำเสนอดังตอ่ ไปน้ี

1. การตรวจแอมโมเนีย เพื่อให้ทราบปริมาณสารดังกล่าวซึ่งมีผลต่อปลาสวยงาม
กรณีมีปริมาณมากเกินระดับที่ปลาทนได้ก็จะส่งผลให้ปลาตายได้ สามารถทำได้โดยการใช้ชุด
ทดสอบซ่ึงมีจำหน่ายตามร้านจำหน่ายปลาสวยงาม เป็นวิธีการวัดน้ำตัวอย่างด้วยหลักการ
เปรียบเทียบสีท่ีเกิดจากปฏิกิริยาทางเคมี ค่าปริมาณแอมโมเนียที่เหมาะสม ไม่ควรเกิน 0.02
มลิ ลิกรัมตอ่ ลติ ร

2. การตรวจความเป็นกรดด่าง(pH) เพ่ือให้ทราบว่าน้ำมีคุณสมบัติเป็นกรด กลาง
หรือด่าง หากเป็นกลาง pH เท่ากับ 7 ถ้ามากกว่า 7 แสดงว่าเป็นด่าง และหากน้อยกว่า 7
แสดงวา่ เป็นกรด ค่า pH ท่ีเหมาะสม อยรู่ ะหวา่ ง 6.5 - 9 สามารถตรวจวดั ดว้ ยวธิ ีตอ่ ไปนี้

2.1 เคร่ืองวัด pH เป็นเคร่ืองมือท่ีสามารถจุ่มหัววัดลงในภาชนะเลี้ยงได้โดยตรง
จากนั้นหน้าจอเครื่องจะปรากฏค่าเป็นตัวเลขทำให้ทราบว่าน้ำท่ีทดสอบมีคุณสมบัติอย่างไร
ดงั ทไ่ี ดก้ ลา่ วไว้ข้างต้น

2.2 น้ำยาวัด pH เป็นวิธีการวัดน้ำตัวอย่างด้วยปฏิกริยาของสารเคมี โดยการนำ
น้ำตัวอย่างจากภาชนะเลี้ยงมาใส่ภาชนะทดสอบ จากน้ันหยดสารเคมีลงในน้ำตัวอย่าง สงั เกตสี
ที่ปรากฏ หากปรากฏเป็นสีเหลืองแสดงว่าน้ำมีค่าเป็นกลาง แต่ถ้าค่อนไปทางสีแดงแสดงว่า
เป็นกรด และถ้าค่อนไปทางสีนำ้ เงนิ แสดงวา่ เปน็ ดา่ ง

2.3 กระดาษลิตมัส เป็นวิธีการวัดน้ำตัวอย่างด้วยปฏิกริยาของสารเคมี โดยการ
หยดน้ำตัวอย่างบนกระดาษลิตมสั สังเกตสที ี่ปรากฏ หากปรากฏเปน็ สีเหลืองแสดงว่าน้ำมีค่าเป็น
กลาง แตถ่ ้าคอ่ นไปทางสแี ดงแสดงวา่ เป็นกรด และถา้ คอ่ นไปทางสีนำ้ เงินแสดงวา่ เป็นดา่ ง

ณฐั ภมู ินทร์ สังขพ์ งศ์ 74

ชุดกจิ กรรมการเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

3. การตรวจปริมาณออกซิเจน สามารถทำได้โดยการสังเกตพฤติกรรมของปลา
หากปลาว่ายขึ้นมาฮุบอากาศท่ีผิวน้ำบ่อย ๆ แสดงว่าอากาศออกซิเจนอาจอยทู่ ี่ระดับต่ำ หรือใช้
เครื่องวัดออกซิเจนตรวจวัดคา่ ท่เี หมาะสมไม่ตำ่ กว่า 3 มิลลกิ รมั ต่อลติ ร

การแก้ไขสามารถทำได้โดยการเพ่ิมปริมาณอากาศ หรือใช้ออกซิเจนผงใส่ในน้ำ
ดังกลา่ ว

4. การตรวจปริมาณคลอรีน สามารถใช้ชุดทดสอบซึ่งเป็นวิธีการวัดน้ำตัวอย่างด้วย
หลักการเปรียบเทียบสีที่เกิดจากปฏิกิริยาทางเคมี หากมีคลอรีนในน้ำปริมาณมาก สีน้ำ
จะเปลย่ี นเป็นสนี ้ำเงิน หากไม่มเี ลยน้ำจะใสไม่มีสี ค่าปริมาณคลอรนี ที่เหมาะสม คือ ไม่ควรเกิน
0.2 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร

ณัฐภมู นิ ทร์ สังข์พงศ์ 75

ชุดกจิ กรรมการเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

กิจกรรมที่ 14

ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสี่เหลี่ยมในแต่ละข้อที่มีความสัมพันธ์กับโจทย์
ตอ่ ไปนี้

1. คลอรนี ก. ค่าระหว่าง 6.5 - 9
2. แอมโมเนีย
ข. ไมค่ วรต่ำกวา่ 3 มิลลิกรมั
3. ออกซเิ จน ตอ่ ลติ ร

4. นำ้ มีความเปน็ กรด ค. ไม่ควรเกิน 0.2 มลิ ลกิ รัม
ตอ่ ลิตร
5. นำ้ มคี วามเป็นดา่ ง
ง. ไม่ควรเกนิ 0.02 มิลลกิ รัม
6. ความเป็นกรดดา่ งท่ี ตอ่ ลิตร
เหมาะสม
จ. กระดาษลิตมัสเปล่ียนเปน็
สีแดง

จ. กระดาษลติ มัสเปลีย่ นเป็น
สนี ำ้ เงิน

ณัฐภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 76

ชุดกจิ กรรมการเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

เรอื่ งท่ี 4

การดแู ลรักษาระบบให้อากาศ

การดูแลรักษาระบบให้อากาศปลาสวยงามเป็นสิ่งท่ีผู้ต้องการจะเล้ียงปลาควรศึกษา
เพ่ือนำความรู้ไปใช้ในการดูแลรักษาให้ระบบทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ สามารถทำได้ดังนี้
คอื

1. การติดต้งั ป๊ัม ควรหลีกเลี่ยงบริเวณท่ีมฝี ุ่นและควัน และติดต้งั ให้ป๊มั อากาศและสาย
ส่งอากาศอย่สู งู กวา่ ระดบั นำ้ ในภาชนะเลีย้ งพอสมควร(ปรชั ญา, ม.ป.ป.)

2. การดแู ลรักษา ควรสังเกตปริมาณฟองอากาศ หากมีปริมาณลดลงโดยไมไ่ ดเ้ กิดจาก
การปรับลด ให้ผู้ดูแลตรวจสอบต้ังแต่ต้นทาง คือ ปม๊ั ลมจนกระทั่งถึงปลายทางที่ลมออกว่ามีการ
รวั่ ไหลที่จุดใดบา้ ง ส่วนใหญ่จะเปน็ บรเิ วณที่มกี ารเช่ือมต่อ หรืออาจมนี ้ำตกคา้ งอยู่ในสาย มักเกิด
กรณีท่ีมีสายให้อากาศห้อยลงทีต่ ่ำ เมือ่ ป๊ัมอากาศหยดุ ทำงานจะเกิดแรงดูดนำ้ ลงสูท่ ่ตี ำ่ ได้ เมอื่ เปิด
ปั๊มอากาศทำงานใหมน่ ้ำท่คี ้างอยจู่ ะมีผลทำให้อากาศเดินทางได้น้อยลง หรอื อาจเกิดจากยางปั๊ม
เสื่อมสภาพ

การป้องกันและแกไ้ ข ควรป้องกันและแก้ไขทตี่ ้นเหตุ ดงั ต่อไปนี้
1) การเปลยี่ นสาย ควรเปลีย่ นเมอ่ื สายเปลย่ี นสหี รือเร่ิมแขง็
2) การเปลี่ยนตัวต่อหรือหัวปรับปริมาณอากาศ ควรเปล่ียนเม่ือตัวต่อหรือ

หวั ปรบั มีอากาศรัว่ หรือรอยรา้ ว หรือเสอื่ มสภาพ
2) การเปลี่ยนป๊ัมอากาศ ควรเปลี่ยนเมื่อป๊ัมอากาศไม่สามารถให้อากาศ

ไดเ้ พยี งพอกับความต้องการอากาศของปลาทเี่ ลยี้ ง

ณัฐภมู นิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 77

ชดุ กจิ กรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

กจิ กรรมท่ี 15

ให้ผู้เรียนกาเคร่ืองหมาย ✓ หน้าข้อความท่ีเห็นว่าถูก และเคร่ืองหมาย 
หนา้ ข้อความท่ีเห็นว่าผิด

..........1. ควรติดตั้งปม๊ั ให้สูงกว่าระดับนำ้ ในตู้เล้ยี งปลา
..........2. ควรตดิ ตง้ั ปมั๊ ในบริเวณทีม่ ฝี ุ่นและควัน
..........3. ควรเปลย่ี นสายยางเม่อื เปล่ยี นสหี รือแข็ง
..........4. ควรเปล่ยี นตัวต่อหรอื วาล์วอากาศเมือ่ เปล่ียนสหี รอื แข็ง
..........5. ควรใหม้ ีน้ำอยูใ่ นสายยางสง่ อากาศ

ณฐั ภมู นิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 78

ชดุ กจิ กรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

แนวคำตอบ
กิจกรรม ตอนที่ 4

กิจกรรมท่ี 12 ใหผ้ ้เู รยี นนำตัวอักษรเตมิ ลงในช่องสี่เหลย่ี มในแต่ละขอ้ ท่ีมีความสมั พนั ธ์

กบั โจทย์ตอ่ ไปนี้

...ง... 1. ขวด ก. ขัดถดู ้วยใยแกว้

...ก... 2. ต้กู ระจก ข. ใช้แปรงขัดถู

...จ... 3. ตอู้ ะครลิ กิ ค. ดูดตะกอนเลน

...ข... 4. บ่อซีเมนต์ ง. ใชท้ รายผสมนำ้ เขยา่

...ค... 5. บ่อดนิ จ. ใช้ผ้าชามัวรเ์ ช็ดถู

กจิ กรรมท่ี 13 ให้ผู้เรียนนำตัวอักษรเติมลงในช่องสเ่ี หลีย่ มในแต่ละข้อทีม่ ีความสมั พันธ์

กับโจทยต์ อ่ ไปน้ี

...จ... 1. ระบบถังกรอง ก. ย้ายปลาออกจากต้เู ล้ยี งก่อนทำความ

สะอาด

...ก... 2. ระบบกรองน้ำใต้ทราย ข. ถอดสายอากาศ ยกฟองน้ำและท่อไป

ทำความสะอาด

...จ... 3. ระบบกรองนำ้ แบบ ค. ถอดสายอากาศ ยกกล่องกรองและ

กลอ่ งจมุ่ ในตู้ วสั ดไุ ปทำความสะอาด

...ข... 4. ระบบกรองนำ้ แบบ ง. ปดิ ป๊ัมน้ำ ยกกล่องกรองและวสั ดุตา่ ง

ฟองนำ้ จมุ่ ในตู้ ๆ ไปทำความสะอาด

...ง... 5. ระบบกรองนำ้ แบบ จ. ปดิ ปั๊ม ถอดสายออกจากตู้ นำถงั

กลอ่ งกรองบนตู้ กรองและอปุ กรณไ์ ปทำความสะอาด

ณัฐภมู นิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 79

ชดุ กจิ กรรมการเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

กจิ กรรมท่ี 14 ใหผ้ เู้ รียนนำตวั อักษรเติมลงในช่องสี่เหลี่ยมในแตล่ ะขอ้ ทม่ี ีความสัมพนั ธ์

กับโจทย์ต่อไปนี้

...ค... 1. คลอรีน ก. ค่าระหวา่ ง 6.5 - 9

...ง... 2. แอมโมเนยี ข. ไมค่ วรตำ่ กว่า 3 มิลลิกรัมตอ่ ลติ ร

...ข... 3. ออกซเิ จน ค. ไมค่ วรเกนิ 0.2 มลิ ลกิ รมั ต่อลติ ร

...จ... 4. น้ำมคี วามเปน็ กรด ง. ไมค่ วรเกิน 0.02 มิลลิกรมั ต่อลติ ร

...ฉ... 5. น้ำมีความเป็นด่าง จ. กระดาษลิตมัสเปลย่ี นเป็นสแี ดง

...ก... 6. ความเป็นกรดด่างที่ ฉ. กระดาษลติ มัสเปลยี่ นเปน็ สีนำ้ เงิน

เหมาะสม

กิจกรรมท่ี 15 ใหผ้ ้เู รียนกาเครื่องหมาย ✓ หนา้ ข้อความที่เหน็ ว่าถกู และเครือ่ งหมาย 
หน้าขอ้ ความที่เหน็ ว่าผิด

.... ✓... 1. ควรตดิ ตัง้ ปัม๊ ให้สูงกวา่ ระดบั น้ำในตู้เลี้ยงปลา
.... ... 2. ควรตดิ ตง้ั ปม๊ั ในบรเิ วณที่มีฝนุ่ และควัน
.... ✓... 3. ควรเปลี่ยนสายยางเมือ่ เปล่ียนสีหรือแขง็

.... ... 4. ควรเปลี่ยนตวั ต่อหรอื วาล์วอากาศเม่ือเปลย่ี นสหี รือแขง็
.... ... 5. ควรใหม้ นี ำ้ อยูใ่ นสายยางส่งอากาศ

ณัฐภมู ินทร์ สังขพ์ งศ์ 80

ชุดกจิ กรรมการเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

แหลง่ คน้ คว้าเพิ่มเติม
- http://www.aro4u.com/forums/index.php?showtopic=5040
- http://reefjungle.com/content - เปลย่ี นนำ้ การบำรงุ รักษาง่ายๆเบ้ืองตน้ -4-
3275-88979-1.html (27 มกราคม 2554)
- http://www.innovaclub.net/SMF-Board/index.php?topic=12333.0 (26
เมษายน 2553)
- http://www.horolive.com/uncategorized/fishtank.html#.UNa2XeR181M
(16 สิงหาคม 2553)
- http://www.siamranchuclub.com/board/index.php?topic=738.0
- http://www.youtube.com/watch?v=9TyO3xfsG6I
- http://thaiaquatic.docloth.com/?p=82

ณัฐภูมินทร์ สงั ขพ์ งศ์ 81

ชดุ กจิ กรรมการเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

อา้ งองิ
ปรชั ญา ผวิ ผาง. (ม.ป.ป.). ค่มู ือการเล้ียงปลาสวยงาม. นนทบุรี : ก. พลการพิมพ.์

ณัฐภมู นิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 82

ชุดกจิ กรรมการเล้ยี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหลอ่

ตอนท่ี 5
โรคและการรักษาโรคปลาสวยงาม

แนวคดิ

การไดเ้ รียนรู้โรค และการรกั ษาโรคปลาสวยงาม จะช่วยใหผ้ ู้เรียนมคี วามรู้ความเขา้ ใจ
เก่ียวกับสาเหตุของโรค การปอ้ งกนั และการรักษาโรคปลาสวยงามไดอ้ ย่างถกู วิธี

วตั ถุประสงค์

เมื่อผเู้ รียนศึกษาเนอื้ หาตอนนแ้ี ลว้ สามารถอธิบายความรเู้ ก่ียวกบั โรคและการรักษา
โรคปลาสวยงามได้

ขอบข่ายเนือ้ หา

เร่อื งที่ 1 สาเหตกุ ารเกดิ โรค และการปอ้ งกนั โรค
เร่อื งที่ 2 โรคท่ีเกดิ จากสภาพแวดล้อมหรอื สารพษิ
เร่อื งท่ี 3 โรคทเ่ี กิดจากปรสิตภายนอก
เรอ่ื งท่ี 4 โรคท่ีเกิดจากปรสิตภายใน
เรื่องท่ี 5 เคมภี ัณฑ์และเวชภัณฑ์ในการป้องกนั และรกั ษาโรคที่เกิดกับปลาสวยงาม

ณัฐภมู นิ ทร์ สงั ขพ์ งศ์ 83

ชดุ กิจกรรมการเลยี้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

เร่ืองที่ 1

สาเหตกุ ารเกดิ โรค และการป้องกันโรค

สาเหตกุ ารเกิดโรค
โรคปลาสวยงามมกั เกิดจากสาเหตุดงั ต่อไปน้ี

1. การให้อาหารท่ีมีคุณภาพต่ำ ส่งผลให้ปลากินอาหารน้อย อาจมีผลทำให้ปลา
อ่อนแอ และเจริญเตบิ โตช้า

2. การให้อาหารปริมาณมากเกินไปเหลือตกค้างในภาชนะเลี้ยง ส่งผลให้น้ำมี
คุณภาพไม่เหมาะสมกับปลาที่เลี้ยง หากไม่มีการปรับปรุงคุณภาพน้ำหรือการถ่ายเทน้ำเก่าออก
จะมผี ลให้ปลาโตช้าหรือเครยี ด เปน็ ปจั จยั กระตุน้ ให้เกิดโรค

3. ความหนาแน่นของปลาที่อาศัยอยู่ในภาชนะเล้ียง มผี ลทำให้สุขภาพปลาอ่อนแอ
ได้

4. การนำปลาท่ีติดเช้ือโรคหรือมีพาหะนำโรคมาเลี้ยงโดยไม่ได้ป้องกันหรือกำจัด
กอ่ นปล่อยลงภาชนะทม่ี ปี ลาเล้ยี งอยกู่ อ่ นแลว้

5. การใช้เคร่ืองมือหรืออุปกรณ์ท่ีมีการปนเปื้อนของเชื้อโรค โดยไม่ทำความสะอาด
กอ่ น

6. การจับหรือการขนย้าย ทำให้ปลาเกิดบาดแผล ซึ่งเป็นช่องทางหน่ึงที่จะทำให้เช้ือ
โรคเข้าทำลายเน้อื เย่ือได้ง่ายขึ้น

โดยสรปุ ปัจจัยหลักของการเกิดโรค คือ สิ่งแวดล้อมไม่เหมาะสม สุขภาพของปลาไม่
สมบูรณ์ และมเี ชื้อโรคหรอื ปรสติ หากมีท้ัง 3 ปจั จยั ในชว่ งเวลาเดยี วกนั ย่อมเป็นท่แี นช่ ัดว่าปลาท่ี
เล้ียงไวค้ งตอ้ งป่วยด้วยโรคใดโรคหนึ่งอยา่ งแน่นอน

ณฐั ภมู นิ ทร์ สังข์พงศ์ 84

ชดุ กิจกรรมการเลี้ยงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ

การปอ้ งกันโรค
จากข้อมูลทไ่ี ด้กลา่ วไวใ้ นเร่อื งสาเหตกุ ารเกิดโรค ผูเ้ ลย้ี งปลาควรดำเนินการป้องกันจาก

สาเหตุ คอื

1. ควรให้อาหารในปริมาณท่ีเหมาะสมไม่ให้เหลือตกค้างในภาชนะเล้ียง ตรวจ
คณุ ภาพนำ้ หรอื เปลยี่ นถ่ายนำ้ ประมาณ 30 เปอรเ์ ซน็ ต์อย่างนอ้ ยสปั ดาห์ละคร้ัง

2. ควรเล้ียงปลาในปรมิ าณทไี่ ม่หนาแน่นเกินไป คัดเลอื กปลาท่ีมนี ิสัยไม่กา้ วรา้ ว และ
คดั ใหม้ ขี นาดใกล้เคยี งกัน

3. ควรจุ่มเวชภัณฑ์ป้องกันกำจัดปรสิตก่อนนำปลาใหม่ที่ผ่านการคัดเลือกความ
แข็งแรง ความสวยงามตามความต้องการ และมีนิสัยที่สามารถอยู่รวมกับปลาท่ีเล้ียงอยู่ก่อนมา
เลีย้ ง

4. ควรทำความสะอาดเคร่ืองมือหรืออุปกรณ์ทุกครั้งหลังใช้งาน อาจใช้วิธีล้างน้ำ
สะอาดหลายหลายครง้ั หรอื จุ่มในน้ำผสมคลอรีน

ณัฐภมู นิ ทร์ สังข์พงศ์ 85

ชุดกิจกรรมการเล้ียงปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหล่อ

กจิ กรรมท่ี 16

ให้ผู้เรียนกาเครื่องหมาย ✓ หน้าข้อความท่ีเห็นว่าถูก และเคร่ืองหมาย 
หน้าข้อความทเ่ี หน็ วา่ ผดิ
..........1. อาหารคณุ ภาพต่ำทำใหป้ ลาเจริญเติบโตเรว็
..........2. การเลี้ยงปลาหนาแนน่ ทำใหป้ ลาแข็งแรง
..........3. การใช้อปุ กรณร์ ว่ มกันหลาย ๆ ตู้ อาจเป็นสาเหตขุ องการเกิดโรค
.......... 4. ควรมกี ารกักโรคก่อนการนำปลาใหม่เข้ามาเล้ียงร่วมกับปลาเก่า
.......... 5. การให้อาหารในปริมาณมากเกินความต้องการของปลามีผลเสยี ตอ่ คุณภาพนำ้

ณัฐภมู นิ ทร์ สังข์พงศ์ 86

ชดุ กจิ กรรมการเลีย้ งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภัทรพล ทองหลอ่

เรือ่ งท่ี 2

โรคทีเ่ กดิ จากสภาพแวดล้อมหรือสารพิษ

โรคปลาสวยงามเป็นสิ่งท่ีผู้เลี้ยงไม่ต้องการให้เกิดขึ้น แต่บางโอกาสที่สภาพแวดล้อม
เปล่ียนแปลงกะทันหันหรือการจัดการที่ขาดความรอบคอบ อาจเป็นสาเหตุให้เกิดโรคหรือ
ตายได้ โดยท่ัวไปปลาท่ีได้รับสารพิษจะตายเป็นจำนวนมากในเวลารวดเร็ว และส่วนมากร่างกาย
จะไม่มีบาดแผลหรือมองไม่เห็นความผิดปกติภายนอก ในที่นี้ขอนำเสนอสาเหตุไว้ดังต่อไปนี้
(เกรียงศักดิ์, 2549)

1. การเปลย่ี นถ่ายน้ำโดยไม่ได้ตรวจสอบกรณีใช้น้ำประปาเลี้ยงปลา สิ่งท่ีมีผลทำให้
ปลาตายแบบเฉียบพลันได้ คือ ก๊าซพิษจากคลอรีนในรูปกรดไฮโปคลอรัส โดยทั่วไปไม่ควร
มเี กนิ 0.2 มลิ ลกิ รมั ตอ่ ลติ ร

การลดความเป็นพิษ ทำได้โดยการเติมอากาศให้ก๊าซพิษจากคลอรีนระเหย ต้ังทิ้งไว้
2 - 5 วัน หรือเติมโซเดียมไทโอซัลเฟต ประมาณ 3 - 5 มิลลิกรัมต่อลิตร ต้ังทิ้งไว้ 5 - 10 นาที
จากน้ันใหน้ ำน้ำไปตรวจสอบอีกครงั้ หากพบว่ามีคลอรีนในระดับไม่เกินคา่ ที่กำหนดจงึ จะนำไปใช้
เปลยี่ นถา่ ยนำ้ ให้ปลาทเ่ี ล้ียง

การรักษา ควรย้ายปลาไปอยู่ในน้ำท่ีไม่มีคลอรีน มีระบบน้ำไหลผ่าน หรือมีการให้
อากาศในปริมาณทเี่ หมาะสม

2. การให้อาหารที่มีโปรตีนสูงในปริมาณมากเกินความต้องการของปลาและไม่ได้
เปลี่ยนถ่ายน้ำนานเกินไป จะมผี ลให้ปรมิ าณแอมโมเนียในน้ำสูงกวา่ ค่าที่กำหนด (ปกติไมค่ วรเกิน
0.02 มิลลิกรัมตอ่ ลิตร) หากเกินกว่าน้ีจะมีผลต่อสุขภาพปลาอาจทำให้เสียการทรงตัว หรอื ชักเกร็ง
หากสัตว์น้ำได้รับพิษนานอาจตายได้ และถ้ารวมตัวกับก๊าซพิษจากคลอรีนความเป็นพิษ
ย่ิงเพ่มิ มากขึ้น

ณฐั ภูมนิ ทร์ สังขพ์ งศ์ 87

ชดุ กจิ กรรมการเลย้ี งปลาสวยงาม
รวบรวมโดย ภทั รพล ทองหล่อ