คู่มือปฏิบัติงานการรังวัดเฉพาะราย (ฉบับแก้ไข กันยายน 2562)

50

วัดระยะเส้นทแยงมุมตามระยะเดิมได้หรือไม่ ถ้าไม่สามารถดาเนินการได้ให้มีหนังสือแจ้งข้างเคียงให้มาระวังชี้
แนวเขตและลงชื่อรบั รองแนวเขตทีด่ ินรอบแปลง

ถ้าหลักฐานแผนท่ีเดิมได้ทาไว้ถูกต้องตามหลักวิชา และสามารถทาการรังวัดตรวจสอบรายการ
รังวัดเดิมได้ ให้มีหนังสือแจ้งเฉพาะเจ้าของท่ีดินข้างเคียงแปลงที่จะมีการปักหลักเขตแบ่งแยกใหม่เท่าน้ัน
ถ้าหลักเขตเก่าหาย ให้ผู้ขอนาช้ีเขต ถ้าถูกต้องตรงกับหลักฐานแผนท่ีเดิมให้ปักหลักเขตใหม่แทน แล้วมี
หนังสอื แจง้ ใหเ้ จ้าของท่ีดนิ แปลงขา้ งเคยี งท่เี กยี่ วข้องทราบตามแบบ ท.ด. 38 ก.

ในการรงั วดั แบง่ แยกจากัดเนือ้ ท่ี เม่ือข้างเคียงมาระวังชี้แนวเขตและลงช่ือรับรองเขตไว้คร้ัง
หน่ึงแลว้ ถ้าจะปักหลักเขตแบง่ แยกโดยไม่มีการเปลี่ยนแปลงแนวเขต ไม่ต้องเรียกข้างเคียงด้านที่จะปักหลักเขต
แบ่งแยกมาระวังชี้แนวเขตและลงช่ือรับรองเขตอีก แต่เมื่อได้ปักหลักเขตแล้วต้องมีหนังสือแจ้งข้างเคียงด้านที่
ปักหลักเขตให้ทราบตามแบบ ท.ด. 38 ข. การรายงานของแก้ข้างเคียงให้รายงานเฉพาะด้านที่ดินติดกับเขต
แบง่ แยกทีม่ กี ารเปล่ยี นแปลงเท่านนั้ สว่ นดา้ นอน่ื ๆ ใหถ้ อื ตามเดมิ

การสอบถามเจ้าของที่ดนิ ขา้ งเคียง
การสอบถามเจ้าของที่ดินข้างเคียง กรมที่ดินได้กาหนดให้งานรังวัด (ปัจจุบันคือฝุายรังวัด) เป็นผู้

สอบถามครั้งแรก เม่ือทาการรังวัดที่ดินแปลงนั้นเสร็จจากท้องที่เพียงคร้ังเดียว ตามหนังสือกรมท่ีดิน ท่ี มท
0611/ ว 7322 ลงวันท่ี 27 มีนาคม 2524 สาหรับหนังสือสอบถามเจ้าของท่ีดินข้างเคียงให้ดาเนินการภายใน
7 วันนับแต่วันทาการรังวัดเสร็จ ส่วนกรณีที่ต้องมีแผนที่ประกอบการสอบถามให้ดาเนินการภายใน 3 วัน
นบั จากวนั ที่ลงท่ีหมายแผนทเ่ี สร็จ หรือได้มีการส่ังถอนจ่ายเงินมัดจารังวัดไปแล้ว ตามหนังสือกรมท่ีดิน ที่ มท
0606/ว 06313 ลงวนั ท่ี 1 มนี าคม 2537 ทง้ั น้ี เมื่อฝุายรังวัดได้ทาหนังสือสอบถามครั้งแรก พร้อมทั้งผู้ทาการ
รงั วัดเสนอเร่ืองเพื่อเบิกถอนจ่ายเงินมัดจารังวัดเสร็จแล้ว แม้จะยังไม่ครบกาหนด 30 วัน นับแต่วันท่ีส่งหนังสือ
แจง้ กใ็ หฝ้ าุ ยทะเบียนรบั เรื่องไวเ้ พอ่ื ดาเนนิ การต่อไป ตามหนงั สอื กรมทด่ี ิน ท่ี มท 0712.1/ว 22952 ลงวันที่ 14
ตลุ าคม 2526

ซงึ่ ตอ่ มาไดก้ าหนดเรื่องการสอบถามข้างเคียง ไว้ในคู่มือสาหรับประชาชน ขั้นตอนการรังวัด
สอบเขต แบ่งแยก รวมโฉนดท่ีดินหรือตรวจสอบเน้ือที่ แบ่งแยก รวมหนังสือรับรองการทาประโยชน์
ตาม พ.ร.บ.อานวยความสะดวก ในการพิจารณาอนุญาตของทางราชการ พ.ศ. 2558 กาหนดให้เจ้าหน้าที่
ฝุายรังวัดสอบถามไปภายใน 7 วัน นับแต่วันรังวัดเสร็จ เว้นแต่กรณีท่ีต้องมีแผนท่ีประกอบการสอบถามให้
สอบถามภายใน 3 วัน นบั ตง้ั แตว่ ันสง่ั ถอนจา่ ย และสง่ เรื่องรงั วดั ภายในระยะเวลา 30 วนั นบั จากวันทาการรังวัด

ในการรังวดั สอบเขตหรอื แบ่งแยกโฉนดท่ีดินถ้ารูปแผนที่และเนื้อท่ีเท่าเดิม หลักเขตที่ดินเดิม
อย่คู รบไมต่ ้องสอบถามเจา้ ของทด่ี นิ ขา้ งเคยี ง ถ้ามกี ารปกั หลักเขตทดี่ นิ ใหม่แทนหลักเขตที่ดินเก่าที่สูญหายหรือ
ปักหลักเขตที่ดิน แบ่งแยกบนแนวเขตโฉนดท่ีดินเดิม หากเจ้าของที่ดินข้างเคียงด้านท่ีเกี่ยวข้องในการปักหลักเขต
ท่ีดินไม่มาระวังช้ีแนวเขต ให้มีหนังสือแจ้งเจ้าของที่ดินข้างเคียงแปลงน้ันทราบ ตามแบบ ท.ด. 38 ค. ตามหนังสือ
กรมทด่ี นิ ที่ มท 0606/ว 05256 ลงวันท่ี 25 กุมภาพันธ์ 2536 ในกรณีที่หลักฐานแผนที่เดิมไม่มี หรือสูญหาย
เม่อื ทาการรังวดั แลว้ นารปู แผนทรี่ ังวดั ใหม่ครอบกบั รูปแผนทใ่ี นโฉนดทด่ี ินได้เทา่ กัน จะถือปฏิบตั ิตามนัยหนังสือ
ดังกล่าวไม่ได้ การท่ีจะพิจารณาดาเนินการตามหนังสือดังกล่าวได้นั้น ตามหนังสือกรมท่ีดิน ที่ มท 0606/ว
06377 ลงวนั ท่ี 2 มีนาคม 2537 ไดก้ าหนดให้มีองคป์ ระกอบ ดงั น้ี คอื

- ท่ีดินที่ทาการรังวัดต้องมีหลักฐานแผนท่ีเดิม เช่น ต้นร่างแผนที่ รายการรังวัด รายการ
คานวณเนื้อที่ ซึ่งสามารถตรวจสอบได้ตามหลักวิชาการ และสามารถหาตาแหน่งของท่ีดินได้ถูกต้องตรงกับ
หลักฐานแผนทเ่ี ดมิ

- เมื่อนารายการรังวัดใหม่มาลงทีห่ มายแผนทีด่ ้วยมาตราส่วนเดียวกับรูปแผนท่ีเดิม รูปแผนท่ี
รังวดั ใหม่ตอ้ งเท่ากับรูปแผนทเ่ี ดมิ

- เมือ่ นารายการรังวัดใหมม่ าคานวณหาเน้อื ที่ ตอ้ งไดเ้ นอื้ ท่ีเทา่ เดิม

51

กรณีการวงั วดั โดยวิธีแผนท่ชี นั้ หน่งึ โดยระบบ RTK Network ตามระเบียบกรมที่ดิน ว่าด้วยการรังวัด
โดยวิธแี ผนทชี่ ้ันหนึ่งด้วยระบบโครงข่ายการรังวัดด้วยดาวเทียมแบบจลน์ (RTK GNSS Network) พ.ศ. 2562

“ข้อ 15 กรณีหลักฐานการรังวัดเดิมทาการรังวัดโดยวิธีแผนที่ชั้นหนึ่งหรือโดยวิธีแผนที่ชั้นสองและ
ไมไ่ ด้ทาการรังวัดโดยระบบโครงขา่ ยการรังวดั ดว้ ยดาวเทียมแบบจลน์ มากอ่ น ใหด้ าเดินการดงั นี้

(1) การรังวดั สอบเขต แบ่งแยก และรวมโฉนดทีด่ ิน ให้พนกั งานเจ้าหน้าท่ีส่งหนังสือแจ้งเร่ืองการ
ระวังชี้แนวเขตและลงชื่อรับรองเขตท่ีดิน (ท.ด.38) ให้เจ้าของท่ีดินแปลงข้างเคียงรอบแปลงทราบ เพื่อให้ไป
ระวังชแ้ี นวเขตในวนั ทาการรังวัด เมอื่ ทาการรังวดั เสร็จแลว้ หากผลการรงั วดั ได้รูปแผนที่และเน้ือท่ีเท่าเดิมหรือ
แตกตา่ งจากเดิม เจ้าของทดี่ ินแปลงขา้ งเคยี งต้องรบั รองเขตครบทกุ ด้าน” … ฯลฯ

วรรคสอง “หากเจา้ ของทดี่ นิ แปลงข้างเคียงรับรองเขตไม่ครบ ให้ดาเนินการตามกฎกระทรวงฉบับที่
31 (พ.ศ.2521) ออกตามความในพระราชบัญญัติให้ใชป้ ระมวลกฎหมายท่ดี ิน พ.ศ.2497 และระเบียบกรมท่ีดิน
วา่ ด้วยการตดิ ต่อหรอื การแจ้งให้ผมู้ ีสิทธิในที่ดินข้างเคียงให้มาลงชื่อรบั รองแนวเขตหรอื คัดค้านการรงั วดั ”

“ข้อ 16. กรณีหลักฐานการวังวัดเดิมได้ทาการรังวัดโดยระบบโครงข่ายการรังวัดด้วยดาวเทียมแบบ
จลน์ไวแ้ ล้ว

(1) กรณีการรังวดั สอบเขตหรอื แบ่งแยกโฉนดที่ดิน ให้พนักงานเจ้าหน้าที่ส่งหนังสือแจ้งเร่ืองการ
ระวังช้ีแนวเขตและลงชื่อรับรองเขตท่ีดิน (ท.ด.38) ให้เจ้าของท่ีดินแปลงข้างเคียงรอบแปลงทราบ ถ้าผลการ
รังวัดได้รูปแผนท่ีและเนื้อที่เท่าเดิม แต่ในวันทาการรังวัด เจ้าของที่ดินข้างเคียงไม่มาระวังช้ีแนวเขตโดยจะได้รับ
หนังสือแจ้งจากพนักงานเจ้าหน้าที่หรือไม่ก็ตาม หรือมาแต่ไม่ลงชื่อรับรองแนวเขตโดยไม่คัดค้านการรังวัด ให้มี
หนังสือแจ้งเรื่องการปักหลักเขตที่ดิน (ท.ด.38ค) ให้เจ้าของท่ีดินแปลงข้างเคียงน้ันทราบ เว้นแต่การรังวัดแบ่งแยก
โฉนดที่ดินท่ีผู้ขอรังวัดรับรองว่าขอแบ่งในทิศทางใด ให้มีหนังสือแจ้งเฉพาะเจ้าของท่ีดินข้างเคียงแปลงที่จะมีการ
ปักหลักแบง่ แยกใหม่ โดยถือปฏิบัติตามระเบียบกรมท่ีดิน ว่าด้วยการแจ้งเจ้าของที่ดินข้างเคียง กรณีรังวัดแบ่งแยก
ทด่ี ินทม่ี กี ารรังวัดใหม่แล้ว

(2) การรังวัดรวมโฉนดท่ีดิน ให้พนักงานเจ้าหน้าท่ีส่งหนังสือแจ้งเร่ืองการระวังชี้แนวเขตและลงช่ือ
รบั รองเขตท่ีดนิ (ท.ด.38) ให้เจ้าของท่ดี ินแปลงขา้ งเคียงรอบแปลงทราบ เม่ือทาการรังวัดรวมโฉนดที่ดินเสร็จแล้ว ใน
รายงานการรังวัด (ร.ว.3ก) ให้รายงานว่า ใช้รูปแผนท่ีและเนื้อที่ในการรังวัดคร้ังนี้ดาเนินการให้ผู้ขอต่อไป เจ้าของ
ท่ีดนิ แปลงข้างเคียงต้องรับรองเขตครบ ถ้าเจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียงรับรองเขตไม่ครบให้ดาเนินการตามข้อ 15
วรรคสอง”

ตามข้อ 15 (1) หากผลการรังวัดได้เนื้อที่เท่าเดิม และได้สร้างรูปแผนท่ีตามการรังวัดใหม่ โดยย่อหรือ
ขยายรูปแผนที่ให้มีมาตราส่วนเหมาะสมกับแบบพิมพ์ ทาให้รูปแผนท่ีคลาดเคล่ือนจากเดิม ให้ดาเนินการตาม
กฎกระทรวงฉบับท่ี 31 (พ.ศ. 2521) ออกตามความในพระราชบัญญัติให้ใช้ประมวลกฎหมายท่ีดิน พ.ศ.2497 และ
ระเบียบกรมที่ดิน ว่าด้วยการติดต่อ หรือการแจ้งให้ผู้มีสิทธิในที่ดินข้างเคียงให้มาลงชื่อรับรองแนวเขตหรือคัดค้าน
การรังวัด พ.ศ.2521 การรายงานการรังวัดให้เสนอความเห็นว่า “เห็นควรส่ังแก้ไขรูปแผนที่ตามมาตรา 69 ทวิ แห่ง
ประมวลกฎหมายท่ดี นิ และใช้เนื้อท่ีเดมิ ดาเนินการ”

การรับรองแนวเขตท่ีดินของทางราชการตามคาสั่งกรมที่ดิน ที่ 1304/2542 ลงวันท่ี 24 พฤษภาคม
2542

1. การรงั วัดแบง่ แยก รวม หรือสอบเขตโฉนดที่ดินและการแบง่ แยก รวม หรือตรวจสอบเน้ือท่ีหนังสือ
รับรองการทาประโยชน์ ถ้าที่ดินนั้นมีแนวเขตติดต่อกับท่ีดินทางราชการมีหน้าท่ีดูแลรักษา และเจ้าหน้าท่ี
ผู้ดูแลรักษาท่ีดินของทางราชการมิได้มาระวังชี้และรับรองแนวเขตที่ดินในวันทาการรังวัด หรือ มาแต่ไม่ยอม
ลงชื่อรับรองแนวเขตที่ดิน การติดต่อหรือแจ้งผู้ดูแลรักษาท่ีดินของทางราชการ ให้ถือปฏิบัติตามมาตรา 69 ทวิ วรรค
สาม แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน กฎกระทรวงฉบับท่ี 31 (พ.ศ. 2521) ออกตามความในพระราชบัญญัติให้ใช้

52

ประมวลกฎหมายทีด่ ิน พ.ศ. 2497 และระเบียบกรมท่ีดิน ว่าด้วยการติดต่อหรือการแจ้งผู้มีสิทธิในที่ดินข้างเคียง
ใหม้ าลงช่อื รบั รองแนวเขตหรือคัดคา้ นการรงั วดั พ.ศ. 2521

2. การรังวัดทาแผนท่เี พอ่ื ออกโฉนดทดี่ นิ หรอื การรงั วดั พสิ ูจน์สอบสวนการทาประโยชน์เพื่อออกหนังสือ
รับรองการทาประโยชน์ ถ้าท่ีดินนั้นมีแนวเขตติดต่อกับท่ีดินที่ทางราชการมีหน้าท่ีดูแลรักษาและเจ้าหน้าท่ี
ผูด้ ูแลรกั ษาท่ดี ินของทางราชการมิได้มาระวังชี้และรับรองแนวเขตท่ีดินในวันทาการรังวัดหรือมาแต่ไม่ยอมลง
ชือ่ รับรองแนวเขตทีด่ นิ การตดิ ตอ่ หรือแจง้ ผู้ดูแลรกั ษาท่ดี ินของทางราชการให้ถือปฏบิ ัติดังต่อไปนี้

2.1 การออกโฉนดท่ีดินหรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์ตามาตรา 59 ตรี แห่งประมวล
กฎหมายท่ีดิน โดยมีหลักฐาน ส.ค. 1 และปรากฏว่าเนื้อที่ท่ีทาการรังวัดใหม่แตกต่างไปจากเนื้อที่ตาม ส.ค. 1
ให้ปฏิบัติตามระเบียบของคณะกรรมการจัดที่ดินแห่งชาติฉบับท่ี 12 (พ.ศ. 2532) ว่าด้วยเง่ือนไขการออกโฉนด
ที่ดินหรือหนังสอื รบั รองการทาประโยชน์ ขอ้ 9

2.2 การออกโฉนดทด่ี นิ หรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์ นอกเหนือจากข้อ 2.1 ถ้าเจ้าหน้าท่ี
ผู้ดูแลรักษาที่ดินไม่มาช้ีและรับรองแนวเขตในวันทาการรังวัดทาแผนที่หรือพิสูจน์สอบสวนการทาประโยชน์
หรือมาแตไ่ มย่ อมลงชือ่ รับรองแนวเขตโดยไมค่ ดั ค้านการรังวัด ใหพ้ นักงานเจา้ หน้าท่ีแจ้งไปอกี คร้ังหนง่ึ ภายใน 7
วัน นับแต่วันทาการรังวัดทาแผนท่ีหรือพิสูจน์สอบสวนการทาประโยชน์เสร็จโดยส่งหนังสือทางไปรษณีย์
ลงทะเบยี นตอบรับ เพ่ือใหเ้ จา้ หนา้ ท่ีผดู้ แู ลรกั ษาที่ดินนั้นไปตรวจสอบแนวเขต และหลักเขตที่ดินท่ีปักไว้ว่ารุกล้า
ทีด่ นิ ท่ีตนมีหนา้ ท่ดี ูแลรักษาหรือไม่ โดยขอให้ตอบให้ทราบภายใน 30 วัน นับแต่วันที่ได้รับหนังสือแจ้งกับให้แจ้งไป
ด้วยว่า ถ้าไม่ตอบภายในกาหนด ให้ถือว่าไม่ประสงค์จะคัดค้านแนวเขตและการปักหลักเขตท่ีดินรายนั้น
พนักงานเจ้าหน้าท่ีจะได้ดาเนินการออกหนังสือแสดงสิทธิในที่ดิน โดยไม่ต้องมีการรับรองแนวเขตต่อไป
หากเจ้าหน้าท่ีผดู้ แู ลรกั ษาทดี่ นิ ไม่ตอบใหท้ ราบภายในกาหนดใหเ้ จ้าของท่ีดินรบั รองวา่ มิไดน้ ารังวดั รุกล้าเขตที่ดิน
ข้างเคียงในใบรับรองเขตติดต่อของเจ้าของที่ดินและเจ้าของที่ดินข้างเคียง (ท.ด. 34) ตามระเบียบ โดยเขียน
ข้อความหมึกสแี ดงวา่ เป็นท่ดี ินประเภทใด ผู้ดูแลรักษาไมม่ าช้ีแนวเขต สว่ นในชอ่ งเจา้ ของทีด่ นิ ขา้ งเคียงรับรองเขต
ในใบไต่สวน (น.ส.5) หรือในแบบพิสูจน์สอบสวนการทาประโยชน์ (น.ส. 1 ก. , น.ส. 1 ค.) ให้บรรยายด้วย
หมกึ สีแดงว่า ขา้ งเคียงเป็นทด่ี ินประเภทใด ได้มีหนังสือแจ้งผู้ดูแลรักษาให้ไประวังชี้และตรวจสอบแนวเขตที่ดินแล้ว
แต่ไม่ดาเนนิ การ เจา้ ของที่ดินได้รับรองเขตไว้แล้ว ใช้ช่างรังวัดหรือเจ้าหน้าที่พิสูจน์สอบสวนการทาประโยชน์
ลงลายช่ือกากบั ขอ้ ความไวด้ ว้ ย

การสอบผู้ปกครองท้องท่ีกอ่ นออกหนังสอื แสดงสทิ ธใิ นทด่ี ิน
หนงั สือกระทรวงมหาดไทย ด่วนมาก ท่ี มท 0719/ว 525 ลงวนั ที่ 24 กุมภาพนั ธ์ 2542 วางแนวทาง
ปฏบิ ัติไว้ ดงั น้ี
1. การออกโฉนดที่ดนิ ให้เจา้ พนกั งานท่ีดินจังหวัดหรือเจ้าพนักงานที่ดินจังหวัดสาขาแล้วแต่กรณี
มีหนงั สอื แจง้ ใหน้ ายอาเภอทอ้ งทีห่ รือปลดั อาเภอผเู้ ป็นหัวหนา้ ประจาก่งิ อาเภอท้องท่ีออกไปร่วมเป็นพยานและ
ตรวจสอบท่ีดินท่ีขอออกโฉนดท่ีดิน ว่าเป็นที่สงวนหวงห้ามหรือที่สาธารณประโยชน์อย่างใด หรือไม่ รวมท้ัง
ตรวจสอบการครอบครองและทาประโยชน์ในที่ดินของผู้ขอว่าได้ครอบครองทาประโยชน์ในท่ีดินจริงหรือไม่ อย่างไร
เวน้ แตก่ ารออกโฉนดทด่ี ินตามหลกั ฐาน น.ส. 3 ก. ไมต่ อ้ งแจ้งใหน้ ายอาเภอท้องท่ีหรือปลัดอาเภอผู้เป็นหัวหน้า
ประจากิ่งอาเภอทอ้ งทอี่ อกไปรว่ มเป็นพยานและตรวจสอบทด่ี นิ แต่อย่างใด
2. การออกหนังสอื รบั รองการทาประโยชน์ตามแบบ น.ส. 3 ก. หรือ น.ส. 3 ข. ซึ่งเจ้าพนักงานที่ดิน
จังหวัดหรือเจ้าพนักงานท่ีดินจังหวัดสาขาเป็นผู้ออกให้แจ้งนายอาเภอ ท้องท่ีหรือปลัดอาเภอผู้เป็นหัวหน้า
ประจาก่ิงอาเภอทอ้ งทีอ่ อกไปรว่ มเปน็ พยานและตรวจสอบท่ีดินตามนัย ที่กลา่ วมาแล้วในข้อ 1. ดว้ ย
ใ น ก ร ณี ที่ ดิ น ที่ ข อ อ อ ก โ ฉ น ด ที่ ดิ น ห รื อ ห นั ง สื อ รั บ ร อ ง ก า ร ท า ป ร ะ โ ย ช น์ มี แ น ว เ ข ต ติ ด ต่ อ
กับทสี่ าธารณประโยชน์ ซึง่ นายอาเภอท้องที่เป็นผดู้ ูแลรกั ษา ถ้าไดอ้ อกไปตรวจสอบในวันทท่ี าการรงั วัด ก็ให้ตรวจ
ชี้และรบั รองแนวเขตทส่ี าธารณประโยชนน์ ั้นดว้ ย

53

การลงนามรบั รองแนวเขตที่ดนิ
การลงช่ือรบั รองแนวเขตที่ดิน ตามระเบียบกรมที่ดิน ว่าด้วยการเขียนข้างเคียงและการรับรองแนว
เขตทด่ี ิน พ.ศ. 2554 กาหนดให้ผู้มีชื่อในหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินเป็นผู้ลงช่ือ หากที่ดินแปลงใดมีช่ือหลายคน
คนหน่ึงคนใดจะเป็นผ้ลู งช่อื กไ็ ด้
ถา้ ผ้มู ีชือ่ ในหนงั สือแสดงสทิ ธใิ นท่ดี ินตาย ใหท้ ายาทโดยธรรม หรือผู้รับพินัยกรรม หรือผู้จัดการมรดก
แล้วแต่กรณีเป็นผู้ลงชื่อรับรองแนวเขตท่ีดิน โดยบันทึกถ้อยคาด้วยแบบพิมพ์ ท.ด.๑๖ ว่าผู้มีช่ือในหนังสือ
แสดงสิทธิในท่ีดินตายเม่ือใด ที่ดินแปลงนี้มีผู้รับทรัพย์ตามพินัยกรรม หรือผู้จัดการมรดกหรือไม่ ใครเป็น
ทายาทโดยธรรม ซงึ่ ครอบครองทาประโยชน์อยู่
หากผู้ครอบครองท่ีดินมิไดเป็นผู้มีชื่อในหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินนั้นและอ้างว่าตนเองครอบครอง
ทาประโยชน์อยู่โดยการได้มาในกรณีอื่น ให้บันทึกถ้อยคาด้วยแบบพิมพ์ ท.ด.๑๖ ว่าได้ครอบครองที่ดินมา
อย่างไร ตั้งแต่เมื่อใด มิได้เป็นผู้ครอบครองแทนผู้มีช่ือในหนังสือแสดงสิทธิในท่ีดิน แต่ครอบครองเพื่อ
ตนเองแลว้ ใหผ้ อู้ ้างการครอบครองระวังชแี้ ละลงชอ่ื รบั รองแนวเขตทีด่ นิ
ถ้าเป็นผู้ครอบครองท่ีดินแทนผู้มีชื่อในหนังสือแสดงสิทธิในที่ดิน แต่มิได้รับมอบหมายให้ระวังช้ี
และลงชอื่ รบั รองแนวเขตที่ดินแทนเป็นหนงั สือ หา้ มมใิ หผ้ ู้ครอบครองแทนระวงั ช้แี ละลงชือ่ รับรองแนวเขตทด่ี ิน
กรณีที่ดินข้างเคียงได้มีการรังวัดเพื่อออกโฉนดท่ีดินหรือมีโฉนดที่ดินแล้ว แต่เจ้าของท่ีดิน
ข้างเคียงไม่มาระวังชี้และลงชื่อรับรองแนวเขตที่ดิน ซ่ึงพนักงานเจ้าหน้าท่ีได้มีหนังสือแจ้งให้ไประวังชี้และ
ลงช่ือรับรองแนวเขตที่ดิน (ท.ด.๓๘) แล้ว ให้เจ้าของท่ีดินลงช่ือรับรองว่ามิได้นารังวัดรุกล้าเขตท่ีดินข้างเคียง
ในใบรับรองเขตติดต่อของเจ้าของท่ีดินและเจ้าของท่ีดินข้างเคียง (ท.ด.๓๔) ตามระเบียบ แล้วเขียนข้อความ
ด้วยหมึกสีแดงต่อท้ายเลขที่ดินว่า นายหรือนาง…………ไม่มานาช้ีเขต ส่วนในช่องเจ้าของที่ดินข้างเคียง
รับรองเขตในใบไต่สวน (น.ส.๕) หรือในแบบพิสูจน์สอบสวนการทาประโยชน์ (น.ส.๑) ให้เขียนเลขที่ดิน
แปลงขา้ งเคยี ง แล้วบรรยายด้วยหมึกสีแดงต่อท้ายเลขท่ีดินว่า ข้างเคียงแปลงน้ีมีหนังสือแจ้งให้ไประวังช้ีแนว
เขตท่ีดินแล้วไม่มา ผู้นาได้รับรองเขตไว้แล้ว ให้ช่างรังวัดหรือเจ้าหน้าท่ีพิสูจน์สอบสวนการทาประโยชน์ลง
ลายมือชือ่ กากับขอ้ ความดังกลา่ วไวด้ ้วย
กรณีไม่อาจตรวจสอบได้ว่า ที่ดินข้างเคียงมีหนังสือแสดงสิทธิในท่ีดินประเภทใด และเจ้าของ
ที่ดนิ ข้างเคียงไมม่ าระวงั ชแี้ ละลงช่อื รบั รองแนวเขตทด่ี ิน ให้เขยี นขา้ งเคียงวา่ “ทมี่ กี ารครอบครอง” แลว้ เขยี น
ช่อื ตัวและช่ือสกลุ ผู้ครอบครองต่อท้าย และให้สอบสวนบันทึกถ้อยคาผูป้ กครองท้องทห่ี รอื เจา้ ของที่ดินข้างเคียง
และพยานอย่างน้อยสองคน เพื่อทราบว่า เป็นท่ีดินที่บุคคลใดใช้สิทธิครอบครองอยู่ สภาพที่ดินเป็นท่ีดินท่ีมี
ผู้ครอบครองทาประโยชนอ์ ยา่ งไร แลว้ บรรยายข้อความด้วยหมึกสีแดงไวใ้ นช่องข้างเคียงของใบไต่สวน (น.ส.๕)
หรอื แบบพสิ จู นส์ อบสวนการทาประโยชน์ (น.ส.๑) ในแตล่ ะกรณี ดังตอ่ ไปน้ี
- ถ้าผปู้ กครองท้องที่มา ใหเ้ ขียนว่า เจ้าของท่ดี ินข้างเคยี งไมม่ าระวงั ชแ้ี ละลงช่อื รับรองแนวเขตท่ดี ิน
ได้บนั ทึกผูป้ กครองท้องทไี่ วใ้ นเรือ่ งแล้ว
- ถ้าผู้ปกครองท้องท่ีไม่มา ให้เขียนว่า เจ้าของทีด่ นิ ข้างเคยี งไม่มาระวังชแ้ี ละลงชอื่ รบั รองแนวเขต
ทดี่ ิน ไดบ้ นั ทกึ เจา้ ของท่ดี นิ กบั ข้างเคยี งอน่ื ไว้ในเรือ่ งแลว้
- ใหช้ ่างรงั วดั หรอื เจ้าหน้าท่ีพสิ ูจน์สอบสวนการทาประโยชน์ ลงชือ่ กากับไวท้ า้ ยข้อความ
- ให้เจ้าของที่ดินลงชื่อรับรองว่ามิได้นารังวัดรุกล้าแนวเขตท่ีดินข้างเคียงในใบรับรองเขตติดต่อ
ของเจา้ ของท่ีดนิ และเจา้ ของท่ดี ินขา้ งเคียง (ท.ด.๓๔) และเขียนดว้ ยหมกึ สแี ดงต่อท้ายวา่ เจา้ ของทด่ี นิ ข้างเคยี ง
เลขท…ี่ ……….นายหรือนาง…………….ไม่มาระวงั ชี้และลงช่ือรับรองแนวเขตท่ดี นิ หากเจา้ ของท่ีดินข้างเคียงมาลง
ช่ือรบั รองแนวเขตทดี่ นิ ในภายหลงั ให้บนั ทึกถอ้ ยคารับรองเขตท่ีดินรวมเร่ืองไว้ โดยไม่ต้องลงช่ือรับรองในช่อง
เจ้าของที่ดินข้างเคียง และให้บรรยายข้อความในช่องข้างเคียง ท่ีมิได้มาระวังแนวเขตท่ีดินเพ่ิมเติม

54

ว่า……………..(ชือ่ เจา้ ของทดี่ นิ ) ไดร้ บั รองเขตทีด่ ินตามบนั ทึกลงวันที่………..เดือน……….พ.ศ………พร้อมกับลงชื่อ
เจ้าหน้าที่ผู้บนั ทึกกากับไว้

กรณีท่ีได้มีหนังสือแจ้งเจ้าของที่ดินข้างเคียงให้มาลงชื่อรับรองเขตแล้วแต่ไม่อาจติดต่อได้ ต่อมา
พนักงานเจ้าหน้าท่ีทราบที่อยู่ใหม่ของเจ้าของที่ดินข้างเคียงจากนายทะเบียนท้องถ่ิน พนักงานเจ้าหน้าท่ีต้อง
ดาเนินการตามบทบัญญัติมาตรา 69 ทวิ แห่ง ป.ท่ีดิน ประกอบกับกฎกระทรวงฉบับที่ 31 (พ.ศ.2531)
พนักงานเจ้าหน้าท่ีจะเรียกผู้ขอมานัดรังวัดตรวจสอบใหม่ไม่ได้ เนื่องจากไม่มีระเบียบกฎหมายใดให้อานาจไว้
ซ่ึงการเรียกผู้ขอมานัดรังวัดตรวจสอบใหม่ ถือได้ว่าเป็นคาสั่งทางปกครองตามนัยมาตรา 5 แห่ง พ.ร.บ.วิธี
ปฏบิ ตั ริ าชการทางปกครอง พ.ศ.2539 กล่าวคือ ฝุายปกครองจะกระทาการใดๆ ท่ีอาจมีผลกระทบกระเทือน
สิทธิ เสรีภาพ หรือประโยชน์อันชอบธรรมของเอกชนคนใดคนหน่ึงได้ก็ต่อเมื่อมีกฎหมายให้อานาจไว้ และ
จะต้องกระทาการดังกล่าวในกรอบที่กฎหมายกาหนด การใดที่กฎหมายมิได้บัญญัติอนุญาตให้กระทา
ฝุายปกครองจะกระทาการน้ันไม่ได้ (หนังสือกรมที่ดิน ที่มท 0706/ว 21037 ลงวันท่ี 10 กรกฎาคม 2543
เรือ่ ง การแจง้ ผูม้ สี ทิ ธใิ นทีด่ นิ ข้างเคียงให้มาลงชอื่ รบั รองแนวเขตทีด่ นิ หรือคดั ค้านการรงั วัด)

55

หมวดที่ 6
การรงั วัดเฉพาะราย
ในการรงั วดั เฉพาระราย ช่างรงั วัดตอ้ งเปน็ ผ้ทู มี่ ที ักษะด้านการรังวัดเป็นอย่างดี หากขาดประสบการณ์
ด้านการรังวัดเฉพาะรายอาจก่อให้เกิดความเสียหายแก่ทางราชการได้ ดังนั้น เพ่ือเป็นการปูองกันไม่ให้เกิด
ความผิดพลาด เสยี หาย ทอี่ าจเกิดจากชา่ งรังวัดบรรจุใหม่หรือไม่มีประสบการณ์ด้านการรังวัดเฉพาะราย ที่ไป
ปฏิบัติงานตามสานักง่านท่ีดิน กรมท่ีดินจึงได้วางแนวทางปฏิบัติเก่ียวกับการรังวัดเฉพาะรายไว้ โดยให้
ผู้บังคับบัญชาแนะนาสอนงานแบบตัวต่อตัว และแต่งต้ังให้ช่างรังวัดที่มีประสบการณ์อย่างน้อย 2 ปี เป็นผู้ฝึก
ปฏิบตั งิ านรังวัดในสนามอย่างนอ้ ย 2 สัปดาห์ เม่ือชา่ งรังวดั ผู้ฝึกปฏิบัติให้คารับรองและผู้บังคับบัญชาพิจารณา
แลว้ เห็นว่าสามารถทาการรังวัดโดยลาพังได้ก็ให้นัดรังวัดที่ดินแปลงเล็ก ๆ และง่ายต่อการรังวัดก่อน (หนังสือ
กรมที่ดนิ ท่ี มท 0706/ว 06307 ล.ว. 25 กุมภาพันธ์ 2542) โดยถือปฏิบัติตามระเบียบกรมที่ดิน ว่าด้วยการ
รงั วัดสอบเขต แบ่งแยก และรวมโฉนดท่ีดนิ พ.ศ. 2527 , ฉบบั ท่ี 2 พ.ศ. 2530 , ฉบับท่ี 3 พ.ศ. 2534 , ฉบับที่
4 พ.ศ. 2534 และฉบับที่ 5 พ.ศ. 2544 และท่ีเกย่ี วขอ้ ง โดยมวี ธิ ีการปฏิบตั ิดงั น้ี
การรงั วดั สอบเขต แบง่ แยก และรวมโฉนดทดี่ นิ
 เมือ่ ผู้ขอและเจ้าของทีด่ นิ ข้างเคยี งนาช้เี ขตทด่ี นิ แลว้
 ช่างรงั วัดต้องตรวจสอบและค้นหาหลักเขตท่ีดินตามหลักวิชาเพ่ือให้ทราบว่า เขตท่ีดินที่ผู้ขอและ
เจ้าของที่ดินขา้ งเคยี งนาทาการรงั วัดตรงกับเขตโฉนดท่ีดินหรอื ไม่
 ถา้ ไม่มหี ลักฐานการรงั วัดเดมิ ตรวจสอบใหท้ าการรงั วดั ไปตามทผ่ี ู้ขอและเจ้าของท่ีดินข้างเคียงนาช้ี
ในกรณีท่ดี ินแปลงที่ขอรงั วัดหรือแปลงข้างเคียงเปน็ แผนที่ชนั้ หนงึ่ หรอื มหี ลักฐานการรงั วดั ใหม่ (ร.ว.ม.)
 ถา้ เจ้าของทดี่ นิ นาทาการรงั วดั ไมต่ รงกับหลกั ฐานการรังวดั เดิม
 ช่างรังวัดต้องแจ้งให้ผู้ขอและเจ้าของที่ดินข้างเคียงท่ีเก่ียวข้องทราบ (บันทึกถ้อยคาแจ้งให้ทราบ/
รบั ทราบ โดยใหล้ งนามรบั รองไว้เป็นหลกั ฐาน)
 เมอื่ ผ้ขู อและเจ้าของทีด่ ินขา้ งเคยี งได้ตกลงแนวเขตกันอย่างไร ก็ใหร้ งั วัดไปตามน้ัน
 แตถ่ า้ ผขู้ อและเจ้าของที่ดนิ ข้างเคียงไมส่ ามารถตกลงแนวเขตกันได้ ก็ให้ทาแผนท่ีแสดงเขตคัดค้าน
ไว้ด้วย

1. การเตรยี มการรังวดั
1. สาเนารูปแผนทีโ่ ฉนดที่ดินที่รังวดั และสาเนารปู แผนทโี่ ฉนดทด่ี นิ แปลงขา้ งเคียง
2. สาเนาระวางแผนที่ บรเิ วณตาแหน่งท่ีดินทีท่ าการรงั วดั
3. สาเนาตน้ ร่างแผนทเ่ี ดิม พร้อมรายการรังวดั และรายการคานวณ
4. สาเนาต้นรา่ งแผนท่ี พรอ้ มรายการรังวัดแปลงขา้ งเคยี ง
5. สาเนาค่าพิกัดและรายการรังวัดแสดงท่ีต้ังของหมุดหลักฐานแผนท่ี หมุดดาวเทียมหรือ

หมุดเส้นโครงงานบรเิ วณท่ที าการรงั วัด
1.1 หลักฐานแผนที่
การเตรียมหลักฐานแผนท่ีไปทาการรังวัด ต้องพิจารณาที่ดินที่ทาการรังวัดน้ัน เป็นประเภท

ท่ีออกหนงั สือสาคญั หรือประเภทที่มหี นงั สอื สาคัญอยแู่ ลว้
การออกหนงั สือสาคญั แบง่ ไดเ้ ปน็ 2 ประเภท คอื
1. การออกโฉนดทดี่ นิ
2. การออกหนงั สือสาคญั สาหรบั ที่หลวง
การเตรียมหลักฐานแผนท่ีในการรังวัดออกหนังสือสาคัญทั้งสองประเภทนั้น ผู้ทาการรังวัด

จะต้องคัดค่าพิกดั ฉากหมุดหลักฐานแผนท่ี หรือค่าพิกัดฉากหมุดหลักเขตที่ดินแปลงใกล้เคียง พร้อมทั้งจาลอง

56

แผนที่แสดงหมุดหลักฐานหรือหลักเขตที่ดินและระยะ เพ่ือนาไปประกอบการรังวัดโยงยึดนารูปแผนที่ที่ดิน
แปลงท่ีขอรังวัดลงที่หมายในระวางแผนที่ หากท่ีดินบริเวณนั้นไม่มีท้ังหมุดหลักฐานแผนท่ี หรือหลักเขตที่ดิน
ใกลเ้ คยี ง แตม่ ีระวางแผนท่รี ายละเอียดอยแู่ ล้ว ให้จาลองรายละเอียดในระวางแผนทใี่ ชเ้ ปน็ หลักฐานตรวจสอบ
โยงยึดแทน

การเตรียมหลักฐานแผนท่ีเพื่อทาการรังวัดที่ดินประเภทที่มีหนังสือสาคัญอยู่แล้ว เช่น
ประเภท แบ่งแยก สอบเขต รวมโฉนดท่ีดิน ส่วนใหญ่เหมือนกับการเตรียมการเร่ืองการออกหนังสือสาคัญ แต่
โดยทีก่ ารรงั วัดประเภทนีเ้ จ้าของท่ีดินมีกรรมสิทธิ์ รู้ตาแหน่งท่ีต้ังของที่ดินแน่นอน ในระวางแผนท่ี ฉะน้ัน รูปแผนท่ี
รังวัดใหม่ นาไปสาหรับตรวจสอบในที่ดิน รวมท้ังแปลงข้างเคียง ที่มีเขตติดต่อกันด้วย หากที่ดินแปลงท่ีขอทา
การรังวัดน้นั อยใู่ นเขตโยงยึด (แผนทชี่ ้ัน 1) ก็ให้คัดหลักฐานแผนที่และจาลองหมุดโครงงานแผนที่ไปด้วย แต่
ถา้ ทีด่ นิ แปลงที่ ทาการรงั วัดน้ันไมม่ ีหลกั ฐานการรงั วดั ใหม่ ให้จาลองรายละเอียดระวางแผนที่ไปใช้เป็นหลักฐาน
การตรวจสอบ

1.2 เครื่องมอื เครอ่ื งใช้และแบบพมิ พ์
ในการรังวดั ควรจะต้องมเี คร่ืองมือเครื่องใชแ้ ละแบบพมิ พ์ ดงั นี้
เคร่อื งมอื เครือ่ งใช้
1. กลอ้ งธโิ อโดไลทห์ รือกล้องสารวจแบบประมวลผล (Total Station) หรอื
เครอ่ื งวดั ระยะอิเล็กทรอนกิ ส์พร้อมกลอ้ งวัดมมุ 1 ชุด
2. เครือ่ งจับมุมฉาก (ใชใ้ นงานเดนิ สารวจฯ)
3. เทป (ควรมคี วามยาวไมต่ ่ากวา่ 30 เมตร)
4. ห่วงคะแนน (ควรมีอยา่ งนอ้ ย 5 อัน)
5. ธง (ไม้ด้ามธง ยาวประมาณ 6 ฟตุ )
6. แบบจดรายการรงั วดั
7. ปากคีบ
8. ไม้บรรทัดสามเหลีย่ ม
9. ดินสอเขียนแผนท่ี
10. ตลับและหมกึ พมิ พล์ ายมอื
11. ปากกา ดนิ สอ ยางลบ
12. อนื่ ๆ
แบบพมิ พ์
การออกโฉนดท่ีดนิ ควรเตรียมแบบพิมพ์ ดังน้ี
1. ใบไต่สวน (น.ส. 5) 2 ฉบับ ส่วนการออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง ใช้แบบบันทึก

การสอบสวนเพือ่ ออกหนังสือสาคัญสาหรบั ท่ีหลวง (ส.ธ. 2)
2. ใบรบั รองเขตตดิ ตอ่ ของเจ้าของท่ดี นิ และเจา้ ของทีด่ ินขา้ งเคียง (ท.ด. 34)
3. บันทึกถ้อยคา (ท.ด. 16)
4. แบบพิมพ์จ่ายเงินคา่ ปุวยการผปู้ กครองท้องที่ (บ.ท.ด. 23)
และควรสารองแบบพมิ พด์ ังกล่าวไว้ตามความจาเปน็ เพือ่ ใชใ้ นสถานการณไ์ มป่ กติ

1.3 การยืมเงนิ มัดจารงั วัด
การยืมเงินทดรองราชการของเจ้าหน้าที่ผู้ไปปฏิบัติงานในท้องท่ีเมื่อผู้มายื่นคาขอรังวัดท่ีดิน

ถ้าช่างรังวัดมีความประสงค์ขอยืมเงินมัดจารังวัด ให้ทาสัญญาการยืมเงิน (แบบ 8500) ตามคาส่ังกรมท่ีดิน
ที่ 7/2501 ลงวนั ท่ี 20 พฤษภาคม 2501 เร่อื ง ระเบียบเกย่ี วกับการยืมเงินทดรองราชการและการส่งใบสาคัญ
คูจ่ า่ ยหกั ลา้ งเงินยืม

57

1. ให้เจ้าหน้าท่ีผู้ยืมสัญญาการยืมเงินล่วงหน้าก่อนไปทาการรังวัดไม่เกิน 5 วัน หรือในระหว่าง
ดาเนนิ การรงั วดั ตามทีก่ าหนดไว้ในใบนดั รังวัดทาการรังวัด โดยจัดทาสัญญาการยืมเงินเป็นคู่ฉบับ คาสั่งกรมที่ดิน
ที่ 2/2502 ลงวนั ที่ 4 มีนาคม 2502

2. ผ้ยู มื เงินทดรอง ต้องเสนอรายการประมาณค่าใช้จ่ายให้ปรากฏในสัญญาการยืมเงิน ต้อง
แสดงรายละเอียดประกอบ เชน่ ชอื่ ผ้ขู อรังวดั เลขคาขอ วัน เดือน ปี จานวนแปลงท่ีจะรังวดั ถา้ รายใดทาการรังวัด
หลายเดือน ให้ยมื เงนิ ครงั้ ละ 30 วัน และรายงานผลงานใหท้ ราบก่อนจงึ ยมื เงินใหม่ได้

3. นาสัญญาการยืมเงินพร้อมคู่ฉบับเสนอต่อผู้บังคับบัญชาตามลาดับ เพื่อพิจารณาตรวจ
ประมาณการคา่ ใชจ้ า่ ยว่าเหมาะสมหรอื ไม่ แล้วเสนอผอู้ านวยการสัง่ อนมุ ตั ิ

4. การให้ยมื เงนิ ใหพ้ ิจารณาอนุญาตใหย้ ืมเฉพาะเท่าที่จาเป็นเพื่อใช้ในราชการเท่าน้ัน และห้ามมิ
ให้ ยืมเงนิ รายใหมใ่ นเม่ือผยู้ มื มิไดช้ าระคนื เงินยืมรายเกา่ ให้เสร็จสิ้นไปก่อน

5. การส่งใช้เงินยืม ให้ผู้ยืมส่งใบสาคัญคู่จ่ายพร้อมเงินเหลือจ่าย (ถ้ามี) ภายใน 15 วัน นับจาก
วันทาการรงั วดั แล้วเสรจ็

6. หากผู้ยมื เงนิ มิได้ปฏิบัติให้เป็นไปตามกาหนดระยะเวลาใช้เงินยืมให้หักเงินเดือนของผู้ยืม
ส่งใช้เงินยืมตามท่ีได้ทาสัญญาไว้ในเดือนถัดไปนับแต่วันที่ครบกาหนดส่งใช้เงินยืมน้ัน และให้หักใช้เงินที่ค้างยืม
ท้ังหมด โดยไมม่ ีการผ่อนชาระ

2. การรังวัดและการปักหลักเขต
2.1 การรังวัด
การรงั วดั เปน็ ศาสตร์แขนงหน่ึงทว่ี ่าดว้ ยการหาความสัมพนั ธ์ของตาแหน่งส่งิ ต่าง ๆ บนพนื้ ผิวพภิ พ

ซึ่งประมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ. 2497 ได้บัญญัติไว้ในบทวิเคราะห์ศัพท์มาตรา 1 ว่า การรังวัดหมายความว่า
การรังวดั ปักเขตและทาเขต จดหรือคานวณการรังวัด เพ่ือให้ทราบที่ตั้งแนวเขตท่ีดิน หรือทราบที่ต้ังและเน้ือที่
ของท่ีดนิ

เม่ือพิเคราะห์ถ้อยคาท่ีกฎหมายบัญญัติไว้ จะเห็นว่าการรังวัดตามนัยน้ี หมายถึง การรังวัด
ปักหลักเขต การรังวัดเพ่ือหาแนวเขตที่ดิน การรังวัดหาที่ที่ดินตั้งอยู่ และการรังวัดเพื่อหาเน้ือท่ีของที่ดิน
วิธีการรังวดั ดังกล่าว กระทาด้วยการจดหรือคานวณอยา่ งใดอยา่ งหนง่ึ ซ่ึงพออธบิ ายความหมาย ได้ดังนี้ คอื

1. การรงั วดั ปักหลักเขต เป็นกระบวนการทางานของพนักงานเจ้าหน้าท่ีร่วมกับเจ้าของท่ีดิน
ผู้ซ่งึ ไดย้ นื่ คาขอรงั วดั ตามประมวลกฎหมายทดี่ ิน ก่อนทีจ่ ะปกั หลักเขตแตล่ ะครั้งน้ัน จะต้องทาการรังวัดตรวจสอบ
สิทธิของผู้ครอบครองท่ีดินเสียก่อนว่า มีอยู่แค่ไหนเพียงใด โดยพิจารณาจากหลักฐานต่าง ๆ เช่น หนังสือแจ้งสิทธิ
การครองครอง (ส.ค. 1) ใบจอง (น.ส. 2) หนังสือรับรองการทาประโยชน์ (น.ส. 3) และโฉนดท่ีดิน รวมถึงสภาพท่ีดิน
ในขณะท่ีทาการรังวัด เช่น รั้ว คันนา และวัตถุถาวร อ่ืน ๆ อันเป็นเคร่ืองหมายแสดงเขตการครอบครอง การใช้
หลกั เขตกต็ อ้ งใช้หลักเขตทีท่ างราชการจัดทาขึ้น จะใช้หลักไม้หรอื วตั ถุอยา่ งอื่นนอกจากที่กฎหมายบัญญตั ิไวไ้ ม่ได้

2. การทาเขต ไดแ้ ก่ การรงั วัดแสดงแนวเขตของที่ดินท่ีเป็นจริง เช่น ตอนใดคดโค้ง ตอนใด
เป็นเส้นตรงก็ให้ทาเขตไว้ให้ปรากฏในแผนที่

3. การใชเ้ ครอ่ื งมือในการรงั วัด กฎหมายใช้คาว่า “จด” หรือ “คานวณ” ซึ่งหมายความว่า
ในการรงั วดั น้ันมไิ ดห้ มายความเฉพาะการใช้เครือ่ งมอื วดั ระยะเพยี งอย่างเดยี ว จะใช้เคร่ืองมือในการรังวัดอย่าง
ใดอย่างหนึ่ง มีเพียงแต่จดหรือคานวณก็สามารถหาแนวเขตของที่ดินและอ่ืน ๆ ก็ใช้ได้ท้ังสิ้น เช่น การใช้
กล้องธโิ อโดไลทร์ งั วัดมุม หรอื ใชเ้ ครื่องมือโดยวิธรี ปู ถ่ายทางอากาศ เป็นตน้

4. การรงั วัดเพอ่ื ใหท้ ราบทต่ี ั้งของที่ดิน ได้แก่ การทาการรังวัดวางหมุดหลักฐานเพื่อการแผนท่ี
แบง่ บรเิ วณทีท่ าการรงั วัดออกเป็นระวาง ๆ ซึง่ กเ็ ท่ากบั ทาให้ทราบวา่ ทด่ี นิ แปลงใดอย่สู ่วนไหนของทอ้ งทน่ี นั้ ๆ

58

5. การรังวัดหาแนวเขตและเน้ือที่ของท่ีดิน การใช้เครื่องมือในการรังวัด วิธีการรังวัด
จะต้องเป็นไปตามหลักเกณฑ์ตามที่กฎหมายบัญญัติไว้ ตามกฎกระทรวง ฉบับที่ 6 (พ.ศ. 2497) และกฎกระทรวง
ฉบบั ท่ี 49 (พ.ศ. 2544) ออกตามความในพระราชบัญญัตใิ หใ้ ชป้ ระมวลกฎหมายทีด่ นิ พ.ศ. 2497

2.2 การปักหลักเขตท่ดี ิน
หลักเขตท่ีดินสาหรับปักหมายเขตเกี่ยวกับที่ดินให้ใช้หลักเขตที่กรมที่ดินทาขึ้นตามกฎหมาย

หรือหลกั เขตที่กรมทด่ี นิ อนมุ ัติใหห้ นว่ ยราชการอืน่ จดั ทาขึ้นเพ่ือใช้ปักหลักหมายเลขท่ีดินของหน่วยราชการน้ัน
ซงึ่ มีอยู่ 2 ชนดิ คอื

1. หลักเขตคอนกรีต มีลักษณะเป็นแทง่ คอนกรีตรูปทรงกระบอกตัดยาว 30 ซม. พ้ืนหน้าตัด
ด้านบนมีเส้นผ่าศูนย์กลาง 8 ซม. (รายละเอียดรูปแบบหลักเขตที่ดินและรายการประกอบแบบมาตรฐานหลักเขต
ทีด่ ิน ดูท้ายหมวดท่ี 10 ตามหนงั สอื กรมทีด่ ิน ที่ มท 0716/ว 03795 ลงวันท่ี 14 กุมภาพันธ์ 2544)

2. หลักเขตโลหะ (ข.ท.ด) ตามรูปแบบท่ีกรมที่ดินกาหนดไว้ในคาสั่งที่ 1383/2504 ล.ว.12
ต.ค.2504 มีลักษณะเป็นแผ่นโลหะพ้ืนด้านบนราบเป็นรูปส่ีเหล่ียมจัตุรัส ด้านละ 3 ซม. หนาไม่น้อยกว่า 1.5
หุน มีแกนเหล็กขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 2 หุน ความยาวประมาณ 5.8 ซม. ปลายงอ มีจุดศูนย์กลางหลักเป็น
หมายเลขท่ีดิน ข้าง ๆ จุดศูนย์กลางมีอักษรกากับหมายเลข 1 ตัว ซ่ึงจะเริ่มด้วยอักษร ก. ถึง ฮ. เมื่อหมด
ตัวอักษรแล้วให้เร่ิมต้นใหม่ด้วยอักษร ก. 1 ต่อไปเป็นลาดับ ๆ ใต้จุด ซึ่งกาหนดจานวนไว้ 4 ตาแหน่ง ตั้งแต่
0001 – 9999 (เลขอารบคิ ) มีอกั ษรยอ่ ข.ท.ด. มาจากคาวา่ “หลักเขตทด่ี นิ ” เหนอื จุดศูนยก์ ลาง

ส่วนหลักเขตที่กรมท่ีดินอนุมัติให้หน่วยราชการอ่ืนจัดทาข้ึนเพ่ือใช้ปักหลักหมายเลขที่ดิน
ของหนว่ ยราชการนั้น ซึ่งกรมที่ดนิ ได้อนุมตั ิให้กรมชลประทานผลิตใช้ในราชการได้ตามหนังสือกรมที่ดิน ท่ี มท
0711/16099 ลงวนั ที่ 9 กรกฎาคม 2529 ดังน้ัน ในกรณีที่มีหลักเขตชลประทานปักไว้ในท่ีดินแล้ว ไม่ต้องทา
การปกั หลักเขตที่ดินควบคู่ไปกับหลักเขตชลประทานอีก กล่าวคือ ให้ใช้หลักเขตของกรมชลประทานตามท่ี
กรมท่ีดินได้อนุมัติให้กรมชลประทานผลิตใช้ในราชการได้เป็นหลักเขตที่ดินได้ (หนังสือกรมท่ีดิน ท่ี มท
0712/11092 ลงวันท่ี 3 มิถุนายน 2530 เร่ือง ขอใชเ้ ลขหลกั เขตที่ดนิ ไว้บนก่งึ กลางหลักเขตชลประทาน)

วิธีการปักหลกั เขตทีด่ นิ
1. หลักเขตที่ดินตามแบบที่กาหนดไว้ใช้สาหรับปักหมายเขตที่ดินเก่ียวกับโฉนดท่ีดิน หรือ

หนังสอื สาคัญสาหรับทหี่ ลวง มี 2 ชนดิ คือ
1.1 หลักเขตคอนกรีต โดยทั่วไปใช้สาหรับปักหลายเขตที่ดินที่เป็นพ้ืนดิน เมื่อปักแล้ว

ตอ้ งกลบอัดดินโดยรอบใหแ้ นน่
1.2 หลกั เขตโลหะ ใช้สาหรับปักหมายเขตทด่ี นิ บนพืน้ ทีท่ ีไ่ มส่ ามารถปักหลักเขตคอนกรีตได้

เม่อื ปกั แล้วตอ้ งเทยึดด้วยซเี มนตแ์ ละรอจนกว่าซีเมนต์จะแขง็ ตัว
การปักหลักเขตท่ดี ิน ตามระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการรังวัดปักหลักหมายเขตที่ดิน

พ.ศ. 2527 และฉบับที่ 2 พ.ศ.2530 ได้กาหนดเร่ือง “การปักหลักหมายเขตที่ดินต้องปักให้หัวหลักเสมอ
พื้นดนิ หรือพื้นสิ่งกอ่ สรา้ ง(ปักลึกในแนวด่ิง) เว้นแต่หลักเขตท่ีดินที่กรมที่ดินได้อนุมัติให้หน่วยราชการอื่นจัดทา
ขนึ้ ให้ปกั ตามหลกั เกณฑ์ทกี่ รมทีด่ ินกาหนด” โดยถอื จุดกึ่งกลางหัวหลักเขตเป็นที่หมายเขตที่ดิน สาหรับพ้ืนดิน
ทว่ั ไปให้ใชห้ ลกั คอนกรตี ถา้ มสี ิ่งกอ่ สร้างถาวรอันเหมาะสมทจ่ี ะปกั หลกั โลหะจึงให้ใช้หลกั โลหะ

2. มุมเขตท่ีดินที่ผู้มีสิทธิในท่ีดินและผู้มีสิทธิในท่ีดินข้างเคียงตกลงชี้เขตแล้ว และยังไม่เคย
ปักหลักเขตท่ีดินมาก่อน ให้ปักหลักเขตที่ดินไว้ทุกมุมเขต แต่ถ้าเคยปักหลักเขตท่ีดินมาก่อน แต่เป็นหลักไม้
หรือหลกั เขตทดี่ นิ หาย ใหป้ กั หลักเขตท่ดี นิ ใหม่แทน ถ้าผู้มสี ทิ ธิในที่ดินประสงคจ์ ะหลอ่ คอนกรีตหุ้มฐานหลักเขต
ให้มนั่ คงถาวรกท็ าได้ แตต่ อ้ งทาใหเ้ สรจ็ ในขณะปักหลักเขตนน้ั

o ใหผ้ มู้ สี ิทธใิ นท่ีดนิ จัดการปกั หลักเขตต่อหนา้ พนักงานเจ้าหน้าท่ีผ้ทู าการรงั วดั

59

o เมอื่ ผู้ขอรงั วัดและเจา้ ของที่ดินขา้ งเคียงตกลงช้ีเขตที่ดินแล้วต้องปักหลักเขตไว้ทุกมุมเขต
เว้นแตม่ ีหลักเขตเดิมอยู่แล้ว

o มุมเขตที่ดินของแปลงข้างเคียงต่อแปลงข้างเคียงซึ่งติดต่อกับแนวเขตของแปลงท่ีทาการ
รงั วัดท่เี ป็นเสน้ ตรง ถา้ ไม่มีหลกั เขตทดี่ ินปกั อยู่เดมิ ควรให้ผู้ขอรังวัดจัดการปักหลักเขตน้ันด้วย ในเม่ือผู้มีส่วน
ได้เสยี กับมมุ เขตทป่ี ักหลักนตี้ กลงยินยอมกัน (หากมมุ เขตท่ีดนิ ของแปลงข้างเคียงต่อแปลงข้างเคียงซึ่งติดต่อกับ
แนวเขตของแปลงที่ทาการรงั วดั ท่เี ป็นเสน้ ตรงไมส่ ามารถตกลงแนวเขตทีด่ นิ กนั ได้ ให้แจ้งคู่กรณีทราบว่า กรณีน้ี
ไม่สามารถปักหลกั เขตท่ดี นิ ตรงมมุ เขตท่ดี ินของคู่กรณีได้ เพราะเป็นเร่ืองพิพาทเฉพาะแนวเขตที่ดินของคู่กรณี
มุมเขตที่ดินของคู่กรณีไม่ส่งผลกระทบต่อรูปแผนที่และเน้ือท่ีของที่ดินที่ทาการรังวัด และคู่กรณีต้องไปใช้สิทธ์ิทาง
ศาล แจ้งให้คู่กรณีและผู้ท่ีเกี่ยวข้องทราบ จัดทาเป็นบันทึกไว้เป็นหลักฐาน และให้ขีดเขตแยกไว้ โดยไม่ต้อง
แสดงสญั ลักษณร์ ูปหลกั เขตและหมายเลขหลักเขตไวใ้ นรูปแผนที่)

มุมเขตทดี่ ิน หมายถึง แนวเขตตั้งแต่สองดา้ นข้นึ ไปรวมบรรจบกัน
3. แนวเขตท่ีดินเป็นเสน้ โคง้ ใหพ้ จิ ารณาปักหลกั เขต ดังนี้

3.1 แนวเขตทีด่ ินดา้ นหนง่ึ ดา้ นใดเป็นเสน้ โค้งไม่เป็นมุม ใหพ้ ิจารณาปกั หลกั เขตตรงที่เส้นเขต
เปล่ียนทิศทางมีระยะยาวและลักษณะใกล้จะเป็นมุมตามสมควร เมื่อปักหลักเขตเสร็จแล้ว ต้องรังวัดทาแผนที่
แนวเขตเส้นโคง้ ให้ถูกต้องตามสภาพของทด่ี นิ

3.2 แนวเขตท่ีดินเป็นเส้นคดไปคดมาเล็ก ๆ น้อย ๆ ในระหว่างเอกชนด้วยกัน ให้ช้ีแจง
แก่เจ้าของท่ีดินทมี่ แี นวเขตตดิ ตอ่ กันทกุ ฝาุ ย ทาความตกลงกาหนดเขตกันเสียใหม่ เพื่อให้แนวเขตเป็นเส้นตรง
เสน้ เดียวหรือหลายเส้นตอ่ กัน เมื่อตกลงกันแลว้ ให้ปกั หลกั เขตตรงท่เี ปน็ มมุ ทุกแห่ง

การเปลี่ยนเส้นเขตที่ดินจากเส้นคดไปคดมาให้เป็นเส้นตรงดังกล่าวในวรรคแรก ในกรณีที่ดิน
มีโฉนดท่ีดิน ถ้าเน้ือท่ีท่ีจะตกเป็นของแต่ละฝุายไม่แตกต่างกันมากจนทาให้เห็นว่ามีการสมยอม เพื่อหลีกเลี่ยง
การแบ่งแยก ก็ให้ดาเนินการต่อไปได้ มิฉะน้ัน ให้เจ้าของท่ีดินดาเนินการให้มีการเปลี่ยนแปลงกรรมสิทธิ์
ตามกฎหมายเสยี กอ่ น แล้วจึงรงั วดั ตอ่ ไป

4. มุมเขตที่ดนิ มมุ ใดปักหลกั เขตที่ดินไม่ได้ หรือปักได้แต่ไม่ถาวร เพราะมุมเขตที่ดินอยู่ริมหรือใน
น้า หรือสภาพที่ดินมีส่ิงกีดขวาง เช่น ต้นไม้ หรือส่ิงก่อสร้าง เป็นต้น ให้ใช้หลักเขตที่ดินปักหลักพยานไว้ใน
แปลง ที่ทาการรงั วัดแลว้ แตก่ รณี ดงั ตอ่ ไปนี้

4.1 มุมท่ีจะปักหลักเขต ถ้าแนวเขตด้านหนึ่งด้านใดอยู่บนพ้ืนดินและเป็นเส้นตรง
ให้ปกั หลกั พยานบนเสน้ ตรงนน้ั ใกล้กบั มุมท่ีปักหลักเขตไม่ได้

4.2 ถ้าแนวเขตดังกล่าวในข้อ 4.1 เป็นเส้นโค้ง ให้ปักหลักพยานบนแนวเขตหน่ึงหลัก
และหลักพยานอกี หนึง่ หลกั ให้เปน็ เส้นตรงไปยงั มุมเขตบงั กันทงั้ สามจดุ

4.3 กรณจี ะปกั หลกั พยานตาม 4.1 และ 4.2 ไม่ได้ให้ปักหลักพยานไว้อย่างน้อยสองหลัก
ใกลม้ ุมเขต และวัดระยะสกัดเปน็ รูปสามเหลย่ี ม

4.4 ในการรังวัดแบ่งแยก หลกั พยานท่ีจะปักจะเลือกในแปลงคงเหลือหรือแปลงแยกไปก็
ได้ และในกรณีแปลงข้างเคียงมีหลักพยานอยแู่ ล้ว จะไม่ปักหลักพยานในแปลงที่ ทาการรังวดั อกี กไ็ ด้

4.5 เมื่อปักหลักพยานไว้แล้วให้วัดระยะจากหลักพยานน้ัน ไปยังมุมเขตแสดงตาแหน่ง
หลกั พยานระยะ และเขียนคาว่า “หลักพยาน” ไว้ในแผนท่ีด้วยกับให้บันทึกการปักหลักตรงมุมเขตไม่ได้เพราะเหตุ
ใดไดป้ กั หลักพยานหมายเลขท่เี ท่าใด มีระยะจากหลักพยานถึงมุมเขตเท่าใด ให้ผู้ขอและเจ้าของที่ดินข้างเคียง
หรือเจา้ หน้าท่ที เ่ี ก่ียวข้องลงลายมอื ชอื่ ไว้เปน็ หลักฐานในเร่ืองดว้ ย

ห้ามมิให้ทาการทาการรังวัดปักเสาคอนกรีตหรือตอม่อไว้ตรงมุมเขตท่ีดินที่มีลักษณะเป็นร่อง
สวนคล้ายลากระโดง โดยหลอ่ คอนกรีตหมุ้ ฐานหลกั เขตไวบ้ นเสาคอนกรีตหรือตอม่อดังกล่าว มุมเขตท่ีดินมุมใด

60

ปกั หลักเขตที่ดนิ ไมไ่ ด้ใหป้ ักหลกั พยาน (หนังสือกรมท่ดี ิน ที่ มท 0514.3/ว 25762 ลงวันท่ี 14 กันยายน 2555
เรอ่ื ง ซ้อมความเขา้ ใจในการปักหลักเขตที่ดนิ )

5. ในกรณีผู้มีสิทธิในที่ดินมีความจาเป็นจะขอทาลาย ดัดแปลง เคลื่อนย้ายถอดถอนหลัก
หมายเขตท่ีดินในท่ีดินแปลงใด ให้ย่ืนคาร้องขออนุญาตต่อเจ้าพนักงานท่ีดิน (มาตรา 67 แห่งประมวลกฎหมาย
ท่ีดิน) โดยชี้แจงความจาเป็นพร้อมด้วยแผนท่ีประมาณแสดงกิจการที่จะกระทาและท่ีตั้งหมายเขตท่ีดินท่ีขอ
อนญุ าต และให้พจิ ารณาดาเนินการ ดังนี้

5.1 ในกรณีทาลายหรือก่อสร้างทับหลักเขตท่ีดิน ถ้าเจ้าพนักงานที่ดินพิจารณาเห็นว่า
สมควรจะทาหลกั ฐานหรือหลกั พยานไวก้ ็ใหด้ าเนินการทาหลกั พยานได้

5.2 ในกรณีดัดแปลง เคลื่อนย้าย ให้เจ้าพนักงานที่ดินจัดช่างรังวัดออกไปดาเนินการ
แล้วแตก่ รณี

5.3 ในกรณีถอนหลักเขตที่ดิน ก่อนที่จะดาเนินการให้เจ้าพนักงานท่ีดินจัดช่างรังวัด
ออกไปพิจารณาทาเครื่องหมายช่ัวคราว ให้เพียงพอแก่การท่ีจะปักหลักหมายเขตท่ีดินใหม่ให้ตรงจุดเดิม
ตามหลักวิชาและเม่ือจะทาการปักหลักเขตท่ีดินลงตามเดิม ผู้ขออนุญาตจะต้องมาแจ้งต่อเจ้าพนักงานท่ีดิน
เพ่ือดาเนนิ การนดั หมายใหช้ ่างรงั วดั ไปดาเนินการ

5.4 ในกรณีเคลื่อนย้าย หรือในกรณีที่ได้ถอดถอนหลักเขตที่ดินแล้วไม่อาจปักหลักเขต
ใหต้ รงจุดเดิมได้ หรอื ปักไดแ้ ต่ไม่ถาวร ก็ให้นาวิธีการปักหลกั พยานมาใช้โดยอนโุ ลม

5.5 ในการดาเนนิ การตามที่ขออนุญาตแต่ละคราว ให้เจ้าพนักงานที่ดินแจ้งให้เจ้าของที่ดิน
ข้างเคียงท่ีเกี่ยวข้องไปดูเขต และให้ช่างรังวัดทาบันทึกให้เจ้าของที่ดินและเจ้าของท่ีดินข้างเคียงรับทราบแล้ว
ให้ลงลายมือชอ่ื ไว้เป็นหลกั ฐาน

5.6 ให้ช่างรังวัดแสดงวิธีการรังวัดตามข้อ 5.1 , 5.2 และ 5.3 ไว้เป็นหลักฐานรวมไว้กับ
แผนทีต่ ้นรา่ งเฉพาะแปลง

6. ในกรณีท่ีปรากฏว่าหลักเขตที่ดินที่ปักไว้แล้วคลาดเคล่ือนจากตาแหน่งเดิม ไม่ตรงตาม
ตาแหน่งในแผนท่ี ใหท้ าการรงั วัดตรวจสอบตาแหนง่ ทีถ่ ูกตอ้ ง แล้วแจ้งใหผ้ มู้ สี ิทธิในทด่ี นิ ที่เกี่ยวข้องทราบ หากทุก
ฝุาย ให้ความยินยอมให้บันทึกถ้อยคาไว้เป็นหลักฐาน แล้วเลื่อนหลักเขตท่ีดินนั้นมาไว้ที่เดิม แต่ถ้าฝุายใด
ฝุายหนงึ่ ไมย่ ินยอมใหบ้ ันทึกถอ้ ยคาไวเ้ ป็นหลักฐานแล้วทาแผนที่แสดงเขตคัดคา้ น

7. การยกเลิกคาขอรังวัดด้วยเหตุใดก็ตาม ผู้ขอมีหน้าที่ต้องถอนหลักเขตท่ีปักใหม่ไว้ส่งคืน
และแจง้ ให้เจา้ ของท่ีดินข้างเคียงทเ่ี ก่ยี วขอ้ งทราบด้วย

8. ทดี่ ินแปลงทีท่ าการรังวัดทางบกหรอื ทางน้าสาธารณประโยชน์ เช่น ทาง ถนน คลองลากระโดง
ลาธาร เปน็ ตน้ ถา้ สามารถจะทาการรังวัดแสดงสภาพท่ีสาธารณประโยชน์ให้เต็มท้ัง 2 ด้าน ต้องทาการรังวัดมาด้วย
และต้องวัดระยะความกว้างของทางถนน คลอง ลากระโดง จากหลักเขตทด่ี ินแปลงทขี่ อรงั วัดถึงแนวเขตทางบก
หรือทางน้าสาธารณประโยชน์ฝ่ังตรงข้าม โดยให้แสดงระยะที่วัดมาไว้ในต้นร่างแผนท่ี และรายงานการรังวัด
พร้อมท้ังแจ้งผู้ดูแลรักษา ท่ีสาธารณประโยชน์ทราบ และบันทึกถ้อยคาไว้เป็นหลักฐาน (หนังสือกรมที่ดิน ท่ี
มท 0706/ว 31316 ลงวนั ที่ 9 ตลุ าคม 2540)

9. เมื่อทาการปักหลักเขตในท่ีดินเสร็จแล้ว ต้องวัดระยะจากมุมเขตถึงมุมเขตตามลาดับ
โดยรอบทด่ี ินแปลงน้ัน ถ้าวดั ระยะไมไ่ ดต้ อ้ งหมายเหตุไว้ในรายการรังวัด

10. การปักหลกั เขตทดี่ นิ ในกรณมี ผี ูค้ ัดคา้ นสิทธใิ นท่ีดินให้ดาเนินการ ดังน้ี
10.1 ในการรังวัดออกโฉนดที่ดิน ถ้ามีผู้คัดค้านสิทธิในที่ดินทั้งแปลงและผู้มีสิทธิ

ในที่ขา้ งเคียงไม่คัดคา้ นแนวเขต ให้ปักหลักเขตท่ีดินรอบแปลงท่ีขอออกโฉนดท่ีดินนั้นได้ แต่ถ้ามีผู้คัดค้านสิทธิ
การออกโฉนดที่ดินน้ันเพียงบางส่วน และผู้มีสิทธิในที่ดินข้างเคียงไม่คัดค้านแนวเขต ให้ปักหลักไม้

61

แสดงเขตคัดค้านไว้ด้วย ในกรณีผู้มีสิทธิในท่ีดินข้างเคียงด้านใดคัดค้านแนวเขต ให้ปักหลักไม้ไว้ตรงมุมเขต
ทค่ี ัดคา้ นทกุ มมุ

10.2 ในการรังวัดสอบเขต แบ่งแยก หรือรวมโฉนดท่ีดิน ถ้ามีผู้คัดค้านแนวเขตและ
นาทาการรังวัด ให้ปักหลักไม้ไว้ตรงมุมเขตท่ีคัดค้านทุกมุม ส่วนมุมเขตที่ไม่มีผู้คัดค้านให้ปักหลักเขตที่ดิน
แต่ถา้ ไม่นาทาการรังวดั ใหง้ ดการปกั หลกั เขต

11. การปักหลักเขตในกรณที าแผนทพ่ี พิ าทตามคาสง่ั ศาล
11.1 การทาแผนท่ีพิพาทตามคาสั่งของศาล เม่ือคู่ความได้นารังวัดแล้ว ให้ปักหลักไม้

ไว้ตามมุมเขตทุกมุม แต่ถ้าในขณะทาการรังวัดมีผู้โต้แย้ง ก็ให้แนะนาให้ไปยื่นคาร้องคัดค้านต่อศาล และบันทึก
ถอ้ ยคาโต้แย้งนน้ั ไว้

11.2 การปักหลักเขตท่ีดินตามคาสั่งของศาลนั้น ต้องพิจารณาคาสั่งของศาลว่า
ใหป้ ักหลกั เขตทด่ี นิ ในประเภทใด กใ็ หด้ าเนินการไปตามวิธีน้ัน เช่น การรังวัดออกโฉนดท่ีดินหรือการรังวัดแบ่งแยก
หรือการรงั วดั สอบเขต แลว้ แตก่ รณี

การปักหลักเขตท่ีดินตามที่กล่าวในวรรคแรก มุมเขตใดปักหลักเขตท่ีดินไม่ได้ให้อนุโลมถือ
ปฏบิ ัตติ ามวธิ ีปกั หลักพยานตามระเบียบฯ (ระเบยี บกระทรวงมหาดไทยว่าด้วยการรังวัดปักหลักหมายเขตท่ีดิน
พ.ศ. 2527 ลงวนั ที่ 30 พฤศจกิ ายน 2527 และฉบบั ที่ 2 (พ.ศ. 2530) ลงวันที่ 25 พฤษภาคม 2530)

3. การรงั วัดประเภทต่าง ๆ
3.1 การรังวดั ออกโฉนดทีด่ นิ
คือ การรังวัดออกหนังสือสาคัญแสดงกรรมสิทธ์ิในที่ดินมาตรา 59 และมาตรา 59 ทวิ

ตามประมวลกฎหมายที่ดนิ ดังนี้
1. ตามมาตรา 59 แหง่ ประมวลกฎหมายทด่ี ิน เป็นการออกโฉนดทด่ี ินเฉพาะราย กรณีน้ี

ผู้ขอต้องมีเอกสารหลักฐานหรือหนงั สือแสดงสิทธิในทดี่ ินอย่กู อ่ นแลว้ เชน่ ส.ค. 1 , ใบจอง , น.ส. 3 , น.ส. 3 ก.
เปน็ ตน้ และรวมถงึ การออกโฉนดท่ีดนิ ตามโครงการตา่ งๆ ดงั ตอ่ ไปนี้ดว้ ย คอื

1.1 การออกโฉนดที่ดินแบบท้องถ่นิ
1.2 การออกโฉนดที่ดินตามโครงการจัดรูปท่ดี ิน
1.3 การออกโฉนดทด่ี ินตามโครงการปฏิรปู ทด่ี ิน
ขอ้ จากดั สาหรับการออกโฉนดท่ีดินตามมาตรา 59 แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน สาหรับผู้ซ่ึงมี
หลักฐานแบบแจง้ การครอบครองทด่ี นิ (ส.ค.1) เมอื่ มพี ระราชบญั ญัติแก้ไขเพม่ิ เตมิ ประมวลกฎหมายท่ีดิน (ฉบับท่ี 11)
พ.ศ. 2551 ใช้บังคับแล้ว โดยมาตรา 8 แห่งพระราชบัญญัติดังกล่าว กาหนดว่า ภายหลังวันที่ 8 กุมภาพันธ์ 2553
หากมีผู้นาหลักฐานแบบแจ้งการครอบครองท่ีดิน (ส.ค.1) มาขอออกโฉนดท่ีดินหรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์
พนักงานเจ้าหน้าที่จะออกโฉนดท่ีดินหรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์ให้ได้ต่อเมื่อศาลยุติธรรมได้มีคาพิพากษา
หรือคาสง่ั ถงึ ทีส่ ดุ วา่ ผูน้ นั้ ได้ครอบครองและทาประโยชน์ในทีด่ ินโดยชอบด้วยกฎหมายอยู่ก่อนวันท่ีประมวลกฎหมาย
ทีด่ นิ ใชบ้ งั คับ โดยมีหลักเกณฑเ์ ง่ือนไขตา่ งๆ ดงั นี้
(1) ต้ังแตว่ ันท่ี 9 กุมภาพันธ์ 2553 เป็นต้นไป หากเจ้าของท่ีดินท่ีมีหลักฐานแบบแจ้งการ
ครอบครองท่ีดิน (ส.ค.1) หากประสงค์จะขอออกโฉนดที่ดินหรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์ ให้ไปยื่นคาขอ
ออกโฉนดท่ดี ินหรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์ได้ท่ีสานักงานที่ดินท้องท่ีท่ีท่ีดินตั้งอยู่ โดยนาหลักฐานแบบแจ้ง
การครอบครองท่ีดิน (ส.ค.1) และหลักฐานอื่นท่ีเก่ียวข้อง ได้แก่ บัตรประจาตัวประชาชน ทะเบียนบ้าน หลักฐาน
ใบมรณะบัตร (กรณีเป็นทายาทของผู้แจ้งส.ค.1) สัญญาซ้ือขายท่ีดินตาม ส.ค.1 (ถ้ามี) สาเนาโฉนดท่ีดินหรือหนังสือ
รับรองการทาประโยชน์ (น.ส.3 , น.ส.3ก) ของทด่ี นิ แปลงข้างเคยี ง (ถา้ มี) ฯลฯ

62

(2) ให้เจ้าของที่ดินชี้ระวาง (ร.ว.10) เพื่อให้ทราบตาแหน่งของท่ีดินที่จะทาการรังวัด
เมือ่ ทราบตาแหน่งท่ีดินแล้วให้ผู้ขอลงชื่อผู้ช้ีแผนท่ี นาแผนท่ีช้ีระวาง (ร.ว.10) ไปประกอบการย่ืนคาขอต่อพนักงาน
เจ้าหนา้ ที่ เพ่อื เกบ็ เงนิ คา่ ธรรมเนียมคาขอตามระเบยี บ

(3) เม่ือฝุายรังวัดได้รับเรื่องจากฝุายทะเบียนแล้ว ให้ลงบัญชีรับเร่ืองและนัดรังวัด
(ร.ว. 12) ลงบัญชีคุมการนัดรังวัด (ร.ว. 70) ลงบัญชีคุมเรื่องประจาตัวช่างรังวัด (ร.ว. 71) เขียนใบนัดรังวัด
(ท.ด. 2 ก) กาหนดตัวช่างรังวัดและเรียกเก็บเงินค่ามัดจารังวัดตามประกาศของจังหวัดที่ท่ีดินนั้นตั้งอยู่
ออกหนงั สอื แจ้งข้างเคยี งฯ โดยให้สง่ ทางไปรษณยี ์ลงทะเบียนตอบรับ

(4) ช่างรังวัดรับเรื่อง เม่ือถึงวันรังวัดให้ไปทาการรังวัดโดยให้ผู้ขอนาชี้ปักหลักเขตและ
ทาการสอบสวนโดยใช้ใบไตส่ วน (น.ส. 5)

(5) เม่ือดาเนนิ การในท่ีดินเสร็จแล้ว ให้คานวณเนื้อท่ี ลงที่หมายแผนที่ ตรวจการคานวณ
ตรวจการลงท่ีหมายแผนที่ หากมีกรณีสอบถามข้างเคียงซึ่งเป็นท่ีดินที่ทางราชการมีหน้าท่ีดูแลรักษา ตามคาส่ัง
กรมทดี่ ิน ที่ 1304/2542 ลงวันที่ 24 พฤษภาคม 2542 ใหท้ าหนงั สือสอบถามไป

(6) ต่อเลขทีด่ ิน เลขหนา้ สารวจ จาลองรปู แผนท่ี
(7) สง่ เรอ่ื งใหห้ วั หนา้ ฝาุ ยรงั วัดตรวจระเบียบ รวมท้ังเสนอเจ้าพนักงานทดี่ นิ เพ่ือส่งั การ
(8) หากไม่มกี ารคัดค้านหรือเหตุขดั ข้องใดๆ พนกั งานเจา้ หน้าที่จะมหี นงั สือแจ้งให้เจ้าของ
ที่ดินนาหลักฐานการรังวัดออกโฉนดท่ีดินหรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์ท่ีได้ทาการรังวัดเสร็จเรียบร้อยแล้ว
พร้อมท้ังหลักฐานแบบแจ้งการครอบครองที่ดิน (ส.ค.1) ไปย่ืนคาร้องต่อศาลยุติธรรมที่ที่ดินนั้นอยู่ในเขตอานาจ
เพอื่ ให้ศาลมคี าพิพากษาหรือคาสงั่ วา่ ผนู้ ัน้ ไดค้ รอบครองและทาประโยชน์ในที่ดินโดยชอบด้วยกฎหมายอยู่ก่อนวันที่
ประมวลกฎหมายท่ีดินใช้บังคับ โดยศาลจะแจ้งให้กรมที่ดินทราบ และตรวจสอบกับระวางแผนที่รูปถ่ายทางอากาศ
หรือระวางรปู ถา่ ยทางอากาศฉบับที่ทาข้นึ กอ่ นสดุ เทา่ ทท่ี างราชการมีอยู่และทาความเห็นเสนอต่อศาล
(9) เมอื่ ศาลมคี าพิพากษาหรือคาสง่ั ถึงท่สี ดุ วา่ ผนู้ ั้นไดค้ รอบครองและทาประโยชน์ในที่ดิน
โดยชอบด้วยกฎหมายอยกู่ อ่ นวันที่ประมวลกฎหมายท่ีดินใช้บังคับแล้ว ผู้ขอได้นาคาพิพากษาหรือคาสั่งถึงท่ีสุดของ
ศาลดังกล่าวมาแสดงต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ เจ้าพนักงานท่ีดินจะได้พิจารณาลงนามในโฉนดที่ดินหรือหนังสือรับรอง
การทาประโยชนใ์ ห้เจ้าของท่ดี นิ ต่อไป
(10) ในกรณีท่ีพนักงานเจ้าหน้าที่ได้รับแจ้งจากเจ้าของที่ดินหรือจากศาล ว่าศาลมีคาส่ัง
ถึงทีส่ ุดให้ยกคาร้อง โดยเห็นว่าผนู้ ้นั มิไดเ้ ปน็ ผ้ซู งึ่ ไดค้ รอบครองและทาประโยชน์ในทีด่ ินโดยชอบดว้ ยกฎหมายอยู่ก่อน
วันที่ประมวลกฎหมายทดี่ ินใช้บังคบั พนักงานเจ้าหนา้ ท่จี ะมีคาสงั่ ยกเลิกคาขอฯ แจ้งให้ผู้ขอทาการถอดถอนหลักเขต
ทด่ี ินที่ได้นาปักหลักเขตไว้นาสง่ คืนสานักงานที่ดิน โดยแจ้งให้เจา้ ของทด่ี นิ ข้างเคียงด้านท่เี กีย่ วข้องทราบด้วย
2. เม่ือผู้ขอได้นาหลักฐานมายื่นคาขอออกโฉนดที่ดินตามมาตรา 59 ทวิ แห่งประมวล
กฎหมายท่ีดนิ ซงึ่ เปน็ การออกโฉนดที่ดนิ โดยมไิ ด้แจง้ การครอบครองน้ัน เจ้าพนักงานท่ีดินต้องสอบสวนสาเหตุ
ที่ไม่ได้แจ้งการครอบครอง และเหตุผลความจาเป็นในการขอออกโฉนดที่ดินการครอบครองทาประโยชน์ในที่ดิน
โดยสอบสวนได้จากกานัน ผู้ใหญ่บ้าน หรือนายกเทศมนตรี ในกรณีที่ดินอยู่ในเขตเทศบาล และถ้าหากผู้ขอ
มหี ลักฐานการไดม้ าซ่งึ ที่ดนิ หรือหลกั ฐานอน่ื ๆ ท่ผี ขู้ อกล่าวอ้างกใ็ ห้เรียกประกอบคาขอไว้ด้วย
(1) เมื่อผู้ขอได้นาหลักฐานมาย่ืนคาขอให้ส่งฝุายรังวัดให้เจ้าของที่ดินช้ีระวาง (ร.ว.10)
เพ่ือให้ทราบตาแหน่งของที่ดินที่จะทาการรังวัด เม่ือทราบตาแหน่งท่ีดินแล้วให้ผู้ขอลงช่ือผู้ชี้แผนที่ นาแผนที่
ชรี้ ะวาง (ร.ว.10) ไปประกอบการยืน่ คาขอต่อพนักงานเจ้าหนา้ ท่ี เพ่อื เก็บเงินค่าธรรมเนียมคาขอตามระเบียบ และ
ใหห้ มายเหตุในคาขอดว้ ยอกั ษรสีแดงไว้วา่ “มไิ ดแ้ จง้ การครอบครอง” เสรจ็ แล้วใหด้ าเนนิ การตามขอ้ 1. (3) – (7)
(2) หากไม่มีการคดั ค้านหรอื เหตขุ ดั ขอ้ งใดๆ พนักงานเจา้ หน้าทจี่ ะมหี นังสือแจ้งให้เจ้าของ
ท่ีดินไปทาการปิดประกาศ 30 วัน โดยนัดให้ผู้ขอมารับใบปิดประกาศ เมื่อปิดประกาศครบกาหนด 30 วันแล้ว

63

สร้างโฉนดเสนอให้เจ้าพนักงานท่ีดินจังหวัดหรือเจ้าพนักงานท่ีดินจังหวัดสาขาลงนาม เสร็จแล้วให้ผู้ขอเสีย
คา่ ธรรมเนยี ม และรับโฉนดท่ดี นิ

การออกโฉนดทด่ี ินเฉพาะรายตามหลกั ฐานหนงั สือรับรองการทาประโยชนแ์ ปลงเดียวมีช่อื เจ้าของ
ท่ีดนิ หลายคน ให้ออกโฉนดท่ีดินเป็นแปลงเดียวก่อน โดยสร้างใบไต่สวนแปลงเดียวให้มีชื่อเจ้าของที่ดินทุกคน
ถา้ เจา้ ของท่ดี นิ ประสงคจ์ ะใหท้ าการรังวัดออกโฉนดท่ีดินเป็นหลายแปลงในทานองแบ่งกรรมสิทธ์ิรวมในคราว
เดียวกนั โดยไม่เปน็ การหลีกเล่ยี งการจดั สรรทีด่ ินตาม พ.ร.บ.การจดั สรรที่ดิน พ.ศ.2543 ก็ให้ดาเนนิ การได้ โดย
บันทกึ ความประสงคข์ องเจา้ ของที่ดินไว้ และให้เจ้าของท่ีดินไปย่ืนคาขอแบ่งกรรมสิทธิ์รวม ณ สานักงานท่ีดิน
พรอ้ มกบั บันทึกใหท้ ราบด้วยว่า ถ้าไม่สามารถดาเนินการให้แล้วเสร็จภายในระยะเวลาท่ีได้ประมาณการไว้ ซ่ึง
ตอ้ งเพ่ิมวันทาการรังวัด จะต้องเสียค่าใช้จ่ายเพ่ิมข้ึน เสร็จแล้วให้รีบรายงานให้หัวหน้าฝุายรังวัดทราบเพ่ือให้
เจา้ ของท่ีดนิ มาย่ืนคาขอและวางเงนิ ค่ามดั จารงั วดั เพ่ิมเติมตอ่ ไป

(หนงั สอื กรมที่ดิน ท่ี มท 0729.4/ว 17080 ลงวนั ท่ี 17 กันยายน 2544 เรือ่ ง การออกโฉนดท่ีดิน
หรอื หนังสือรบั รองการทาประโยชนแ์ ปลงเดียวหรอื หลายแปลงหรอื เปน็ บางสว่ น)

การรังวัดออกโฉนดที่ดินเฉพาะรายตามกรณีข้างต้น เป็นกรณีการรังวัดออกโฉนดที่ดินท่ัว ๆ ไป
ซึ่งยังมกี รณที ี่ปฏบิ ตั ิแตกต่างไปอกี 2 กรณี คือ

การรังวัดซา้ ใบไตส่ วน
การรังวดั ประเภทน้ี เกิดจากกรณีท่ีว่าเจ้าของท่ีดินได้นาพนักงานเดินสารวจเพ่ือขอรับโฉนดท่ีดิน

ในคราวท่ีมีการเดินสารวจทั้งตาบลไว้ แต่ไม่มาขอรับใบไต่สวนเกิน 10 ปี นับต้ังแต่วันที่ทาการรังวัดท่ีปรากฏ
ในใบไต่สวน ต่อมาผขู้ อรงั วัดซึ่งจะเป็นเจ้าของเดิมหรือคนใหม่ก็ตามมีความประสงค์จะรับโฉนด ก็ให้ยื่นคาขอ
(คาส่ังกรมทีด่ นิ ที่ 1/2515 ลงวนั ท่ี 12 มกราคม 2515 เรื่อง การออกโฉนดท่ีดินซ่ึงมีช่ือไม่ตรงตามใบไต่สวน)
ออกโฉนดที่ดินประเภทรังวัดซ้าใบไต่สวน โดยดาเนินการเหมือนกับการออกโฉนดเฉพาะรายทุกประการ
โดยสรา้ งใบไตส่ วนข้ึนใหม่ ส่วนเลขที่ดิน หน้าสารวจ ให้ใช้ตามใบไต่สวนเดิม ส่วนผู้ขอรังวัดหากมีช่ือแตกต่าง
จากเดิม ใหบ้ นั ทึกถ้อยคาแสดงหลักฐานอา้ งอิงการได้มาไวด้ ว้ ย

การรังวัดสอบเขตใบไตส่ วน
การรังวัดประเภทนี้ เกิดขึ้นเน่ืองจากเจ้าของที่ดินได้เคยนาพนักงานเดินสารวจเพ่ือขอรับโฉนด

ท่ีดินในคราวที่มีการเดินสารวจท้ังตาบลไว้ และรับใบไต่สวนไปแล้ว แต่ไม่มารับโฉนดเกิน 10 ปี นับต้ังแต่วันที่
ทาการรงั วดั ต่อมาเมอ่ื เจา้ ของเดิมหรือเจ้าของคนใหม่ (หมายถึงมีการเปลี่ยนแปลงโดยจดทะเบียนต่อพนักงาน
เจ้าหนา้ ที่ และจดแจ้งในใบไต่สวนแล้ว) ประสงค์จะรับโฉนดก็ต้องให้ย่ืนคาขอรังวัดสอบเขตใบไต่สวน เน่ืองจากเขต
การครอบครองอาจเปล่ียนแปลงได้ หรือสภาพที่ดินเปล่ียนไปจากเดิม การรังวัดคงปฏิบัติเช่นเดียวกับการออก
โฉนดเฉพาะราย เว้นแต่หลักฐานการสอบสวนคงใช้ใบไต่สวนเดิม การรับรองเขตที่ดินข้างเคียงให้ใช้ ท.ด. 34
(คาส่งั ที่ 13/2479 ลงวนั ที่ 30 ตลุ าคม 2479 เรอื่ ง การใช้ใบรับรองเขตท่ดี ิน)

การสอบเขตใบไต่สวนน้ี จะต้องบันทึกการทาประโยชน์ด้วยว่า ผู้ขอได้ทาประโยชน์ในที่ดินแล้วเท่าใด
เหลือท่ีไม่ได้ทาประโยชน์เท่าใด ถ้าทาไม่เต็มท้ังแปลงให้แสดงเขตที่ทาประโยชน์และยังไม่ได้ทาประโยชน์
ไวใ้ นแผนท่ีด้วย พร้อมทง้ั ใหผ้ ปู้ กครองท้องทลี่ งนามไวเ้ ป็นหลักฐาน

การรงั วัดสอบเขตใบไต่สวน ถ้าปรากฏว่าข้างเคียงหรือจานวนเน้ือท่ีแตกต่างจากใบไต่สวนเดิม ให้เขียง
ขา้ งใบไตส่ วนด้วยหมึกสแี ดงว่า “รงั วัดใหม่ได้เนื้อท่ี...............ไร่.............งาน...............วา” แล้วแก้ข้างเคียงให้ตรงกัน
พร้อมทั้งลงชื่อกากับไว้ ถ้าปรากฏว่า จานวนเนื้อที่และข้างเคียงถูกต้องตามเดิมให้เขียนข้างใบไต่สวน
ดว้ ยหมกึ แดงวา่ “ทีด่ ินแปลงนไ้ี ดท้ าการรังวัดสอบเขตใบไต่สวนเม่ือวันท่ี..........เดือน..........................พ.ศ. ................
ปรากฏจานวนเน้ือทดี่ ินและขา้ งเคียงถกู ต้องตามเดมิ ” แลว้ ลงชือ่ กากบั ไว้

การเตรียมการรังวัดออกโฉนดที่ดนิ

64

1. หลักฐานแผนท่ีทีด่ นิ ท่ีขอออกโฉนดทดี่ ิน ไม่ว่าประเภทใด ตั้งอยู่ในบริเวณที่มีระวางแผนที่แล้ว
ก็ดี หรือยังไม่มีระวางแผนที่ แต่มีหมุดหลักฐานโครงงานแผนที่วางไว้ก่อนแล้วก็ดี ช่างรังวัดผู้ทาการรังวัด
จะต้องคัดค่าพิกัดฉากหมุดหลักฐานแผนท่ี หรือค่าพิกัดฉากหมุดหลักเขตท่ีดินแปลงใกล้เคียงพร้อมทั้งจาลอง
แผนท่ีแสดงหมดุ หลักฐานหรือหลกั เขตทีด่ นิ และระยะ เพื่อนาไปประกอบการรงั วัดโยงยึดนารูปแผนท่ีท่ีดินแปลงที่
ขอรังวัดลงทหี่ มายในระวางแผนท่ี หากที่ดินบริเวณน้ันไม่มีท้ังหมุดหลักฐานแผนที่ หรือ หลักเขตที่ดินใกล้เคียงแต่มี
ระวางแผนที่รายละเอียด ก็ใหจ้ าลองรายละเอยี ดในระวางแผนท่ีให้เป็นหลกั ฐานตรวจสอบโยงยดึ แทน

2. แบบพิมพ์ การรังวัดประเภทน้ีเป็นการรังวัดเพ่ือออกหนังสือสาคัญคร้ังแรก จึงมีแบบพิมพ์
ที่จะต้องใช้คือ ใบไต่สวน (น.ส. 5) ใบรับรองเขตติดต่อของเจ้าของท่ีดินและเจ้าของท่ีดินข้างเคียง (ท.ด. 34)
บนั ทกึ ถอ้ ยคา (ท.ด. 16) แบบพมิ พจ์ า่ ยเงินค่าปุวยการผู้ปกครองท้องที่ (บ.ท.ด. 23) เป็นต้น

3. เครื่องมือเครื่องใช้ การที่ใช้เคร่ืองมือชนิดใดข้ึนอยู่กับสภาพภูมิประเทศของที่ดินและ
ความละเอยี ดของงาน

4. การจัดจ้างคนงานและพาหนะเดินทาง ดูกฎกระทรวง ฉบับที่ 48 (พ.ศ. 2542) ออกตาม
ความในพระราชบัญญตั ิให้ใชป้ ระมวลกฎหมายที่ดิน พ.ศ. 2497

5. การยืมเงินทดรองราชการ หากจาเป็นต้องยืมเงินทดรอง ก็ให้เป็นไปตามระเบียบ
ของกระทรวงการคลัง

การรงั วัดออกโฉนดท่ดี ินเฉพาะรายท่มี ผี คู้ ัดค้าน (ตามประมวลกฎหมายท่ีดินใช้คาว่าโต้แย้งสิทธิ)
มี 2 กรณี ดงั ต่อไปนี้

1. คดั ค้านทง้ั แปลง
2. คดั คา้ นเฉพาะบางสว่ น
1. คัดค้านท้ังแปลง มีผู้คัดค้านกรรมสิทธิ์ในที่ดินแปลงนั้นทั้งแปลงและบางคร้ังมิให้ช่างรังวัด
ทาการรงั วดั ปักหลกั เขตดว้ ย เปน็ หน้าท่ีท่ีจะต้องแนะนาให้คู่พิพาทได้ทราบว่าการรังวัดท่ีดินท่ีกาลังพิพาทอยู่นี้
ไม่อาจทาให้สิทธิของผู้ใดเปลี่ยนแปลงไปได้ การรังวัดเพียงแต่นารูปร่างของท่ีดินเสนอเจ้าพนักงานท่ีดิน
เพื่อทาการสอบสวนเปรียบเทียบโดยความตกลงยินยอมของคู่พิพาททั้ง 2 ฝุาย ถ้าตกลงกันไม่ได้ให้เจ้าพนักงาน
ทีด่ ินจังหวดั หรือเจา้ พนกั งานท่ดี ินจงั หวัดสาขา มอี านาจพจิ ารณาสั่งการไปตามที่เห็นสมควร เมื่อสั่งประการใด
ให้แจ้งเป็นหนังสือต่อคู่กรณีทราบ และให้ฝุายที่ไม่พอใจไปดาเนินการฟูองต่อศาล ภายในกาหนดหกสิบวัน
นับแต่วันทราบคาสั่งในกรณีท่ีได้ฟูองต่อศาลแล้ว ให้รอเรื่องไว้จนกว่าศาลจะพิพากษาหรือมีคาสั่งประการใด
จึงให้ดาเนินการไปตามกรณี ถ้าไม่ฟูองภายในกาหนด ก็ให้ดาเนินการไปตามที่ เจ้าพนักงานท่ีดินจังหวัด
หรือเจ้าพนักงานทด่ี ินจงั หวัดสาขาส่งั แลว้ แต่กรณี (มาตรา 60 แหง่ ประมวลกฎหมายทีด่ ิน)
การท่ีมีผู้มาร้องคัดค้านสิทธิในที่ดิน ช่างรังวัดต้องบันทึกคู่กรณีในเร่ืองคัดค้านไว้ เพ่ือเจ้าพนักงาน
ที่ดนิ จะได้สอบสวนเปรยี บเทียบเป็นลายลักษณ์อักษร การรังวัดที่มีผู้คัดค้านกรรมสิทธ์ิท้ังแปลงเช่นน้ีให้ทาการ
รังวัดเหมือนเรื่องออกโฉนดที่ดิน ส่วนหลักเขตนั้นให้ปักตามหมุดเขตที่ดินได้ท้ังหมดแล้วกลับมารายงานและแสดง
รูปแผนท่ีแปลงนั้น เสนอเจ้าพนักงานท่ดี นิ
2. คัดค้านเฉพาะบางส่วน การรังวัดก็ปฏิบัติเช่นเดียวกับการรังวัดเร่ืองออกโฉนดท่ีดิน เว้นแต่
ต้องแสดงเขตที่ดินที่คัดค้านว่าเหล่ือมล้ากันเพียงใด เป็นจานวนเนื้อท่ีเท่าใด และบันทึกถ้อยคาของผู้ขอรังวัด
และผู้คัดค้านไว้เป็นหลักฐานการปักหลักเขตน้ัน ด้านใดที่ยังคัดค้านแนวเขตกันอยู่ให้ปักหลักไม้ไว้ ถ้าด้านใด
ไม่มพี ิพาทก็ใหป้ กั หลักเขตได้
เมอ่ื ชา่ งรังวดั กลบั ถึงสานกั งานท่ีดนิ ต้องรายงานเหตุการณ์รังวัดพร้อมท้ังขั้นรูปแผนท่ีและจาลอง
รปู แผนท่กี ระดาษบางแสดงแนวเขตที่คดั คา้ นกัน จานวนเนอื้ ทีท่ ี่คดั คา้ น โดยหมายสีแดงเขตคัดค้านให้ชัดเจน
เสนอเจ้าพนกั งานทีด่ ินต่อไป

65

การคัดค้านบางสว่ น ถา้ คู่กรณียอมตกลงตามคาสอบสวนเปรียบเทยี บของเจา้ พนักงานท่ีดินจะต้อง
ออกไปทาการรังวดั เพอื่ เลือ่ นหลักหรอื ปักหลักเขตใหเ้ ปน็ ไปตามคาส่งั เจา้ พนักงานทดี่ ิน

การรงั วัดและการลงรูปแผนทใี่ นระวางแผนท่ี
ในกรณอี อกโฉนดทดี่ นิ เฉพาะราย มรี ะเบยี บในการลงรปู แผนท่ใี นระวางแผนท่ี ดงั น้ี
1. ระเบียบกรมท่ีดินว่าด้วยการรังวัดและลงรูปแผนที่ในระวางแผนที่ กรณีออกโฉนดที่ดินเฉพาะ
ราย พ.ศ. 2527 ลงวันที่ 12 กนั ยายน 2527
2. ระเบยี บกรมทีด่ นิ ว่าดว้ ยการรงั วัดและการลงรูปแผนท่ีในระวางแผนที่ กรณีออกโฉนดที่ดินเฉพาะ
ราย (ฉบบั ท่ี 2) พ.ศ. 2544 ลงวันที่ 24 สงิ หาคม 2544
3. ระเบยี บกรมทดี่ นิ ว่าด้วยการสรา้ งและการใชร้ ะวางแผนที่ พ.ศ. 2547 ลงวันท่ี 9 เมษายน 2547

3.2 การรังวดั สอบเขตโฉนดทด่ี ิน
การรงั วัดสอบเขตโฉนดทด่ี ินเป็นการรังวัดในกรณีที่ดินได้เคยออกโฉนดที่ดินไปแล้ว แต่สงสัย

ว่าเขตที่ครอบครองอยู่ในปัจจุบันไม่ตรงตามเขตโฉนดท่ีดิน หรือในบางท้องท่ีได้ทาการรังวัดด้วยวิธีการรังวัดอย่าง
เก่า รปู แผนทอี่ าจคลาดเคลือ่ นไม่ตรงกับสภาพที่ดนิ ครอบครอง

เม่ือช่างรังวัดได้รับคาขอรังวัดแล้ว ควรตรวจดูแผนท่ีประกอบเรื่องว่า เป็นแผนที่อย่างเก่าหรือ
แผนท่ีเดนิ สารวจท้งั ตาบล หรอื แผนท่ีรงั วดั ใหม่ และท่ีดินแปลงข้างเคียงมีการรังวัดใหม่ก็ควรเตรียมค้นหาก่อน
วา่ มีหลักฐานการรังวัดใหม่หรือไม่ ถ้ามีก็ให้เตรียมไปด้วย ถ้าเป็นแผนที่อย่างเก่า หรือแผนที่เดินสารวจทั้งตาบล
ควรจาลองแผนที่หลังโฉนดท่ีดินและท่ีดินแปลงข้างเคียงหรือที่สาธารณประโยชน์รอบ ๆ แปลงที่ขอทาการรังวัด
หรือแผนทจ่ี ากระวางไปประกอบการรงั วดั

ตามระเบียบกรมท่ดี ินว่าด้วยการรงั วัดสอบเขต แบง่ แยกและรวมโฉนดท่ีดิน พ.ศ. 2527 ลงวันท่ี
3 กุมภาพันธ์ 2527 หมวดท่ี 1 ข้อ 5 วางแนวทางปฏิบัติไว้ว่า “การรังวัดสอบเขต แบ่งแยกและรวมโฉนดท่ีดิน
เมือ่ ผขู้ อและเจ้าของที่ดนิ ข้างเคียงนาชี้เขตทด่ี นิ แล้ว ช่างรงั วัดตอ้ งตรวจสอบและค้นหาหลักเขตท่ีดินตามหลักวิชา
เพื่อให้ทราบว่าเขตท่ีดินที่ผู้ขอและเจ้าของที่ดินข้างเคียงนาทาการรังวัดตรงกับเขตโฉนดท่ีดินหรือไม่ ถ้าไม่มี
หลักฐานการรงั วดั เดิมตรวจสอบ ใหท้ าการรงั วัดไปตามท่ีผู้ขอและเจ้าของที่ดินขา้ งเคียงนาชี้

ในกรณีทด่ี ินแปลงทีข่ อรงั วัดหรือแปลงข้างเคียงเป็นแผนท่ีช้ันหนึ่ง หรือมีหลักฐานการรังวัดใหม่
(ร.ว.ม.) ถ้าเจ้าของทด่ี นิ นาทาการรังวดั ไมต่ รงกับหลกั ฐานการรงั วัดเดิม ช่างรังวัดต้องแจ้งให้ผู้ขอและเจ้าของที่ดิน
ขา้ งเคยี งด้านท่เี กี่ยวข้องทราบ เมื่อผูข้ อและเจา้ ของทดี่ ินข้างเคยี งไดต้ กลงแนวเขตกันอย่างไร ก็ให้รังวัดไปตามนั้น
แต่ถา้ ผ้ขู อและเจ้าของท่ดี ินขา้ งเคยี งไมส่ ามารถตกลงแนวเขตกนั ได้ ก็ให้ทาแผนทแ่ี สดงเขตคดั ค้านไว้ด้วย”

เม่ือผู้ขอและเจ้าของท่ีดินข้างเคียงนาช้ีเขตที่ดินแล้ว ช่างรังวัดต้องตรวจสอบและค้นหาหลักเขต
ท่ีดินตามหลักวิชาเพ่ือให้ทราบว่าเขตที่ดินที่ผู้ขอและเจ้าของที่ดินข้างเคียงนาทาการรังวัดตรงกับเขตโฉนด
ท่ดี นิ หรือไม่ น้ัน การตรวจสอบและค้นหาหลกั เขตทดี่ ินตามหลักวิชา สามารถกระทาได้ 2 วิธี คือ การตรวจสอบ
และคน้ หาหลกั เขตทด่ี ินทางตรง กับการตรวจสอบและคน้ หาหลักเขตทีด่ นิ ทางอ้อม

การตรวจสอบและค้นหาหลักเขตท่ดี นิ ทางตรง ได้แก่
- การรังวัดครั้งก่อนมีหลักฐานม่ันคงดี ทาการรังวัดโดยใช้กล้องฯ และเครื่องมือวัดระยะโยงยึด
หลกั เขตวัดงา่ มมมุ ภาคของทศิ คานวณเป็นค่าพิกดั ฉาก และคานวณเนอื้ ที่โดยวิธีคณิตศาสตร์จากค่าพิกัดฉากของ
แต่ละมุมเขต หมุดหลักฐานแผนท่ีท่ีใช้โยงยึดหลักเขตยังคงอยู่ในสภาพมั่นคงแข็งแรง สามารถทาการรังวัดตาม
วิธีการรังวัดและหลักฐานการรังวัดเดิมได้ หรือการรังวัดเดิมทาการรังวัดตามหลักวิชาเรขาคณิต ด้วยโซ่เป็น
รูปสามเหล่ียม พบหลักเขตท่ีเหลืออยู่ต้ังแต่ 2 หลักขึ้นไปไม่เคล่ือนย้าย ให้ครอบปูระยะจากหลักเขตน้ันไปหา
ตาแหนง่ เดมิ ตามที่ปรากฏในรูปแผนที่
การตรวจสอบและค้นหาหลักเขตทดี่ ินทางอ้อม ได้แก่

66

- การรงั วดั เดิมใช้กล้องฯ และเคร่ืองมอื วัดระยะโยงยึดหลักเขตวัดง่ามมุม ภาคของทิศ คานวณเป็น
ค่าพิกัดฉาก และคานวณเนื้อที่โดยวิธีคณิตศาสตร์จากค่าพิกัดฉากของแต่ละมุมเขต แต่หมุดหลักฐานแผนท่ีสูญ
หายทาใหไ้ ม่สามารถวัดระยะโยงยึดหลักเขตวัดง่ามมุม ภาคของทิศ ตามรายการรังวัดเดิมได้ หลักเขตท่ีเหลืออยู่
ต้งั แต่ 2 หลักขน้ึ ไปไม่เคลื่อนย้ายให้ทาการรังวัดตรวจสอบโดยใช้หลักเขตที่ดินที่เหลืออยู่ครอบปูระยะวัดง่ามมุม
ภาคของทิศ ตามทีค่ านวณไดจ้ ากหลักเขตน้นั ไปหาตาแหนง่ เดิม

- หรือการรังวัดเดมิ ทาการรงั วัดตามหลักวิชาเรขาคณิต ดว้ ยโซ่เปน็ รูปสามเหล่ียมและหลักเขตท่ีดิน
สญู หายเป็นบางหลัก หรือมีสิ่งก่อสร้างบดบังแนววัดระยะเดิมทาให้ไม่สามารถทาการรังวัดไปตามหลักฐานและ
วธิ ีการรังวดั เดิมได้ ถา้ ปรากฏว่าหลกั เขตทเ่ี หลืออยตู่ ั้งแต่ 2 หลกั ข้นึ ไปไม่เคล่ือนยา้ ย ให้ทาการรังวัดตรวจสอบโดย
ใช้หลักวชิ าเรขาคณติ หรือคานวณแปลงเปน็ ค่าพกิ ดั ของแตล่ ะมมุ เขต ใชก้ ลอ้ งฯ และเครื่องมือวัดระยะโยงยึดหลัก
เขตวัดง่ามมุม ภาคของทิศ คานวณเป็นค่าพิกัดฉาก และคานวณเน้ือท่ีโดยวิธีคณิตศาสตร์ ครอบปูระยะตามท่ี
ปรากฏในรูปแผนท่ีหรือระยะที่ได้จากการคานวณค่าพิกัด จากหลักเขตที่คงเหลืออยู่ไปหาตาแหน่งหลักเขตเดิม
เปน็ ต้น (เทยี บเคยี งกรณกี ารปูเขตทด่ี ินในการรงั วดั ทาแผนทพี่ ิพาทตามคาสง่ั ศาล)

ท้ังสองกรณี ถ้าผู้ขอและเจ้าของที่ดินข้างเคียงไม่คัดค้าน ให้ปักหลักเขตตามระยะรูปแผนท่ีต้นร่าง
แทนหลักเขตท่ีหายได้

(หนังสือกรมที่ดนิ ที่ 0320/2495 ลงวนั ท่ี 24 กรกฎาคม 2495 เร่ือง การรังวดั ทาแผนท่ี และหนังสือ
กรมท่ดี นิ ที่ มท 0706/ว26229 ลงวนั ที่ 25 สหิ าคม 2540 เร่อื ง ซอ้ มความเข้าใจในการรงั วดั ทาแผนที่)

การรงั วัดสอบเขตโฉนดทดี่ ินกรณเี ปน็ รูปแผนที่อย่างเก่า
รูปแผนท่ีชนิดน้ีได้ทาการรังวัดออกโฉนดไว้นานแล้ว สภาพท่ีดินย่อมเปล่ียนแปลงไป ให้

เตรยี มการจาลองรูปแผนท่ีและจบั ระยะตามมาตราสว่ นของรูปแผนที่ในโฉนดท่ีดินที่ทาการรังวัดและแปลงท่ีดินที่
เกี่ยวขอ้ งไปประกอบการรงั วัดด้วย เพือ่ ใช้ในการตรวจสอบแนวเขตท่ีดินตามท่ีผขู้ อนาทาการรังวัดว่ามีการแบ่งปัน
แนวเขตหรือนาเอาท่ีนอกหลักฐานเข้ามารวมด้วย หรือมีการสมยอมแนวเขตท่ีดินเพ่ือหลีกเลี่ยงกฎหมายหรือไม่
อยา่ งไร แต่หา้ มมิให้ช่างรังวัดระยะตามมาตราส่วนปักหลักเขตให้เจ้าของที่ดิน ช่างรังวัดต้องให้เจ้าของท่ีดินและ
เจ้าของที่ดินข้างเคียงนาทาการรังวัดปักหลักเขตตามเขตการครอบครองหรือตามท่ีตกลงกัน และสอบสวนให้ได้
ความวา่ ไมม่ กี ารสมยอม ซ้อื ขาย แลกเปลี่ยนให้ปันแนวเขตทด่ี นิ กันเพื่อหลีกเลี่ยงกฎหมายแต่ประการใด หากผู้ขอ
รังวัดมคี วามประสงค์ใหว้ ัดระยะตามมาตราส่วน ความกว้างยาวของรูปแผนที่ในโฉนดก็อาจวดั ใหด้ ูได้ แต่ต้องช้ีแจง
ทาความเขา้ ใจให้ผู้ขอทราบว่าจดุ ตง้ั ตน้ ในการรงั วัดระยะนน้ั อาจไมแ่ นน่ อน เน่อื งจากสภาพแนวเขตทีด่ นิ ในปัจจุบัน
ไม่ตรงกับรปู แผนทีท่ น่ี ามาประกอบการรังวัด (หนังสือกรมท่ีดิน ท่ี มท 0706/ว26229 ลงวันที่ 25 สิหาคม 2540
เรื่อง ซ้อมความเขา้ ใจในการรงั วัดทาแผนท)ี่

ถ้าเป็นแผนที่อย่างเก่า หรือแผนท่ีเดินสารวจทั้งตาบล ควรจาลองแผนที่หลังโฉนดที่ดินและที่ดิน
แปลงข้างเคียงหรือทสี่ าธารณประโยชนร์ อบ ๆ แปลงท่ีขอทาการรังวัดหรือแผนท่ีจากระวางไปประกอบการรังวัด
และใชร้ ะยะโดยประมาณทวี่ ัดไดจ้ ากรูปแผนที่ดังกล่าวไปทาการปูครอบกับพื้นท่ีจริงโดยอาศัยหลักวิชาเรขาคณิต
เพื่อปูองกันการรังวัดผิดแปลง การนาทาการรังวัดรุกล้าท่ีสาธารณประโยชน์ และการสมยอมเพ่ือหลีกเลี่ยง
กฎหมาย อีกทัง้ เพ่ือประโยชน์ในการพิจารณาไกล่เกล่ียเม่ือมีการคัดค้านแนวเขตที่ดิน ตามกรณีนี้เมื่อผู้ขอหรือ
ข้างเคียงมีความประสงค์ให้วัดระยะจากรูปแผนท่ีปูครอบไปตามรูปแผนท่ีในโฉนดหรือระวางแผนที่ ห้ามมิให้
กระทา โดยใหช้ ้ีแจงทาความเข้าใจใหผ้ ูข้ อหรือข้างเคียงทราบว่า การวัดระยะจากรูปแผนที่มีค่าความคลาดเคล่ือน
ทางมาตราส่วนรูปแผนท่ีและการยืดหดของกระดาษสูง อีกทั้งจุดตั้งต้นในการรังวัดระยะน้ันอาจไม่แน่นอน
เน่ืองจากสภาพแนวเขตท่ีดินในปัจจุบันไม่ตรงกับรูปแผนท่ีท่ีนามาประกอบการรังวัด (หนังสือกรมท่ีดิน ที่
0320/2495 ลงวันที่ 24 กรกฎาคม 2495 เรื่อง การรังวัดทาแผนท่ี)

รูปแผนท่ีเดินสารวจหรือสอบเขตท้ังตาบล (ที่ไม่ได้ทาการรังวัดโดยระบบโครงข่ายการรังวัด
ด้วยดาวเทียมแบบจลน์ (RTK GNSS Network)

67

รูปแผนท่ีชนิดนี้เป็นรูปแผนที่สอบเขตใหม่ท้ังตาบล เพื่อแก้ไขรูปแผนที่ในโฉนดอย่างเก่าที่
ออกโฉนดไว้นานแล้ว การเตรียมการใหน้ ารายการรังวดั ทรี่ วมอย่ใู นสมุดสนามไปใช้ในการรังวัดตรวจสอบด้วย ฉะนั้น
รปู แผนท่ชี นิดน้ีจึงมหี ลกั เขตปักไว้ในท่ดี ิน การรงั วัดสอบเขตของรูปแผนท่ีชนิดนี้ก็คล้ายกับรูปแผนที่อย่างเก่า แต่
กอ่ นทาการรังวัดตอ้ งคน้ หาหลักเขตเก่าที่ปักไว้ ถ้าหากไม่พบเนื่องจากสูญหายก็ให้เจ้าของที่ดินและเจ้าของท่ีดิน
ข้างเคยี งนาช้เี ขตกันใหมเ่ ชน่ เดียวกบั รปู แผนทีอ่ ย่างเก่า

รูปแผนทร่ี งั วดั ใหม่ (ร.ว.ม.)
รูปแผนที่ชนิดน้ีคือรูปแผนที่ท่ีมีการรังวัดปักหลักเขตและมีหลักฐานแผนที่แล้ว ซ่ึงต้องนา

หลกั ฐานแผนท่ไี ปประกอบการรังวัด เมื่อเจ้าของที่ดินและเจ้าของที่ดินข้างเคียงได้นาทาการรังวัดแล้ว ช่างรังวัด
จะต้องค้นหลกั เขตที่ดนิ ตามหลักวิชาการโดยอาศยั หลักฐานแผนที่เป็นหลกั หากพบหลักเขตท่ีดินตรงตามตาแหน่ง
ตามหลักฐานแผนทกี่ ็ให้ดาเนินการรังวัดต่อไป หากหลักเขตหายบางหลักก็ให้ปักหลักใหม่ให้ตรงตามหลักฐานแผนที่
โดยชีแ้ จงทาความเข้าใจให้เจา้ ของที่ดินและเจา้ ของทด่ี ินข้างเคยี งทราบและยินยอมก่อน

กรณหี ลกั เขตเก่าสูญหายหมด ถ้าทีด่ นิ แปลงขา้ งเคยี งมีหลักฐานการรังวัดใหม่ซ่ึงต่อเขตท่ีดิน
ไดใ้ ห้นาไปใช้ในการตรวจสอบ แต่ถ้าตรวจสอบไมไ่ ด้ ก็ให้เจา้ ของท่ีดินและเจ้าของท่ดี ินข้างเคียงทาความตกลงนาชี้
ปกั หลกั เขตกันใหม่

กรณหี ลกั เขตเดมิ สญู หายบางหลัก สามารถรงั วัดตรวจสอบทางตรงได้ คอื การรังวัดคร้ังก่อน
มีหลักฐานมั่นคง สามารถรังวัดตามรายการรังวัดเดิมได้ แต่เจ้าของที่ดินและเจ้าของท่ีดินข้างเคียงนาชี้เขตไม่ตรง
ตามหลักฐานแปลงขา้ งเคียง กใ็ หเ้ จา้ ของทีด่ ินและเจ้าของทด่ี นิ ข้างเคยี งตกลงนาชปี้ กั หลักเขตกันใหม่

กรณีหลักเขตเดิมอยู่ครบ และตรงตามหลักฐานแผนท่ีแต่เจ้าของที่ดินและเจ้าของท่ีดิน
ข้างเคยี งนาช้ไี มต่ รงตามหลักฐานแผนท่ี ควรชีแ้ จงให้เจ้าของท่ีดินและเจ้าของท่ีดินข้างเคียงทราบว่า แนวเขตตาม
หลักฐานแผนที่เป็นอย่างไร ถ้าเจ้าของท่ีดินและเจ้าของท่ีดินข้างเคียงยืนยันให้ทาการรังวัดตามแนวเขตซึ่ง
ครอบครองและนาช้ี ก็ให้บันทึกถ้อยคาทั้งสองฝุายไว้ตามท่ีตกลงกัน (บันทึกแก้เขตเฉพาะด้าน) แล้วทาการ
สอบสวนสาเหตุท่ีแตกต่างกันเน่ืองจากเหตุใด พร้อมทั้งนารูปแผนที่ใหม่และหลักฐานเดิมประกอบการรายงาน
นาเสนอเจ้าพนกั งานทด่ี ินเพอ่ื ประกอบการพจิ ารณาต่อไป

หากปรากฏว่ามผี คู้ ัดค้านแนวเขตใหท้ าการไกลเ่ กลี่ยในเบ้อื งต้น หากเจ้าของที่ดินนาทาการ
รังวัดก็ให้ช่างทาการรังวัดแสดงเขตท่ีคัดค้านและทาการรังวัดตรวจสอบตามหลักฐาน เสนอเจ้าพนักงานที่ดิน
เพื่อให้อานาจสอบสวนไกล่เกล่ีย ถ้าตกลงกันได้ก็ให้ดาเนินการไปตามที่ตกลงแต่ต้องไม่เป็นการสมยอมเพื่อ
หลีกเล่ียงกฎหมาย หากตกลงกนั ไมไ่ ด้ให้แจง้ คู่กรณีไปฟูองร้องตอ่ ศาลภายในกาหนดเก้าสิบวันนับแต่วันได้รับแจ้ง
ถ้าไม่มีการฟอู งร้องภายในกาหนดใหถ้ ือวา่ ผู้ขอไม่ประสงค์จะขอให้เจ้าหน้าทท่ี าการรงั วดั ต่อไป

ระเบียบและหนังสือเวียนที่สาคัญที่เก่ียวข้องกับ การรังวัดสอบเขต แบ่งแยก และรวมโฉนด
ทดี่ นิ มีดังนี้

ระเบียบกรมที่ดินว่าด้วยการรังวัดสอบเขต แบ่งแยกและรวมโฉนดท่ีดิน พ.ศ. 2527 ลงวันท่ี
3 กุมภาพันธ์ 2527 , (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2530 ลงวันที่ 9 มิถุนายน 2530 , (ฉบับท่ี 3) พ.ศ. 2534 ลงวันท่ี 1
มีนาคม 2534 , (ฉบับท่ี 4) พ.ศ. 2534 ลงวันท่ี 2 ธันวาคม 2534 , (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2544 ลงวันท่ี 24
สงิ หาคม 2544 , หนังสอื กรมทด่ี นิ ท่ี มท 0606/ว 05276 ลงวันที่ 28 กุมภาพันธ์ 2538 เรื่อง การรังวัดทาแผนที่
, หนังสือกรมที่ดิน ท่ี มท 0706/ว 26229 ลงวันท่ี 25 สิงหาคม 2540 เรื่อง ซ้อมความเข้าใจในการรังวัด
ทาแผนท่ี , คาสั่งกรมที่ดิน ท่ี 2/2503 ลงวันที่ 20 กันยายน 2503 เร่ืองการรังวัดแบ่งแยกท่ีดินเพ่ือการ
ชลประทานตามโครงการของกรมชลประทาน

68

3.3 การรังวัดรวมโฉนดที่ดิน
การรังวัดรวมโฉนดที่ดิน หมายความถึง การที่เจ้าของที่ดินต้องการรวมโฉนดท่ีดินของตนตั้งแต่
2 แปลงขึน้ ไป เขา้ เป็นแปลงเดยี วกัน มวี ิธปี ฏบิ ตั ติ ามคาสัง่ กรมท่ดี นิ ที่ 12/2500 ลงวันท่ี 8 พฤศจิกายน 2500
ได้วางระเบยี บการรวมโฉนดทด่ี ินได้วา่ โฉนดทด่ี ินทีข่ อรวมได้นัน้ ต้องประกอบด้วยลักษณะดังน้ี คอื
1. ต้องเป็นหนังสือสาคัญแสดงกรรมสิทธ์ิประเภทเดียวกัน เว้นแต่โฉนดแผนที่กับโฉนดท่ีดิน
ให้รวมกนั ได้
2. ต้องมชี ื่อผู้ถอื กรรมสิทธ์ทิ ี่ดินในโฉนดที่ดินเหมือนกันทุกฉบับและยงั มีชีวิตอย่ทู ุกคน
3. ตอ้ งเป็นท่ดี ินตดิ ตอ่ ผนื เดียวกันในจังหวดั และสานกั งานท่ีดินเดียวกัน แม้จะห่างตาบล อาเภอ
กใ็ หท้ าได้
4. ถ้ามีภาระติดพันต้องมีเหมือนกัน และภาระเดียวกันทุกฉบับ และต้องได้รับความยินยอม
จากคู่กรณีดว้ ย
ให้สร้างโฉนดท่ีดินรวมข้ึนใหม่ท้ังฉบับสานักงานท่ีดินและฉบับเจ้าของท่ีดิน การใช้เลขโฉนดฉบับ
รวมใหใ้ ช้เลขโฉนดแปลงใดแปลงหน่งึ ก็ได้ แต่ควรเป็นแปลงที่เลขโฉนดท่ีดินน้อยที่สุด ส่วนเลขท่ีดิน เลขหน้าสารวจ
ให้เป็นไปตามโฉนดท่ีดินแปลงที่ได้นาเอาเลขโฉนดท่ีดินน้ันมาใช้ ส่วนเขตท่ีดินที่ไม่ได้ใช้เป็นเลขว่างนาไปใช้
สาหรับที่แปลงอ่ืนต่อไป และในกรณีขอรวมโฉนดท่ีดิน ที่อยู่ติดต่อเป็นผืนเดียวกัน แต่ปรากฏว่าต่างตาบลหรือ
อาเภอ เมื่อทาการรวมโฉนดที่ดินแล้ว ที่ดนิ สว่ นใหญอ่ ยใู่ นเขตตาบลอาเภอใดมากกใ็ ห้ใชต้ าบลอาเภอ นั้น
วิธีการรังวัดรวมโฉนดที่ดินให้ทาการรังวัดรอบนอกของโฉนดท่ีดินโดยมิต้องคานึงถึงขอบเขตโฉนด
ทีด่ ินแตล่ ะแปลงที่ขอรวมและทาการรังวัดให้ขึ้นรูปได้ สามารถคานวณเนื้อท่ีได้ และถ้ามีที่ดินเป็นแผนท่ีรังวัด
ใหม่ ตอ้ งรงั วดั ตรวจสอบกับแผนที่รังวัดใหมเ่ ช่นเดียวกบั การรังวัดสอบเขตทด่ี นิ เมือ่ ทาการรังวัดรวมโฉนดแล้วรูป
แผนทคี่ ลาดเคลือ่ นไปจากแนวเขตรอบนอกของรูปแผนท่ีหลังโฉนด ให้ช่างรังวัดสอบสวนผู้ขอกับเจ้าของท่ีดิน
ข้างเคียง ถ้าไม่ได้ความปรากฏว่า ผู้ขอนารังวัดเอาที่ดินแปลงอ่ืนเข้ามาร่วมไว้หรือตัดท่ีดินของตนออกโดย
สมยอมกนั เพือ่ หลกี เลยี่ งการขอรงั วัดแบ่งแยกแล้ว แม้รูปแผนท่รี ังวดั ใหมจ่ ะผิดแผกแตกต่างกับแผนท่ีหลังโฉนด
เดิม ก็ใหร้ ายงานชีแ้ จงเรื่องรูปแผนที่เสนอเจ้าพนักงานท่ีดิน เมื่อได้รับอนุมัติแล้วไม่ต้องรายงานขอแก้ไขไปยัง
กรมที่ดินเหมือนเรื่องแบ่งแยกหรือสอบเขตเพราะท่ีดินยังไม่มีทะเบียนจะแก้ สาหรับการรังวัดรวมโฉนดที่ดิน
เป็นการจดั ทาโฉนดทีด่ ินขึ้นใหม่ เมื่อเจ้าหน้าที่ทาการรังวัดรวมโฉนดที่ดินเสร็จ ในรายงานการรังวัด (ร.ว.3 ก)
ให้รายงานว่า “ใชร้ ปู แผนทีแ่ ละเนอ้ื ทีใ่ นการรังวดั ครง้ั นด้ี าเนนิ การต่อไป”
การรงั วัดรวมโฉนดทดี่ นิ กรณีมีท่สี าธารณประโยชน์ตัดผ่าน ให้ดาเนินการตามหนังสือกรมท่ีดิน ที่
มท 0514.3/ว 17734 ลงวนั ที่ 24 มิถนุ ายน 2552 เร่อื ง การรงั วดั รวมโฉนดทดี่ ิน ดงั น้ี
ก ร ณี เ จ้ า ห น้ า ท่ี อ อ ก ไ ป ท า ก า ร รั ง วั ด พ บ ว่ า ท่ี ดิ น ท่ี จ ะ ท า ก า ร รั ง วั ด ร ว ม โ ฉ น ด ที่ ดิ น มี ที่
สาธารณประโยชน์ตัดผ่าน ให้ถือว่าเม่ือในโฉนดที่ดินยังไม่มีการรังวัดและจดทะเบียนแบ่งหัก
ที่สาธารณประโยชนใ์ หป้ รากฏหลกั ฐานทางทะเบยี น ทดี่ นิ ทั้งหมดยังคงเปน็ สว่ นหนึ่งของโฉนดท่ีดินเดิมอยู่ และ
สามารถทาการรงั วดั รวมโฉนดทด่ี ิน แบ่งหักที่สาธารณประโยชน์ แบ่งแยกประเภทต่างๆมาในคราวเดียวกันได้
และให้ถือปฏบิ ัติ ดังน้ี
1. ให้ช่างรังวัดบันทึกถ้อยคาผู้ขอรังวัดให้ย่ืนคาขอแบ่งหักที่สาธารณประโยชน์เพ่ิมเติมและถ้า
ทด่ี ินแปลงน้ันถูกทสี่ าธารณประโยชนต์ ดั ขาดออกจากกันกใ็ หบ้ นั ทึกถอ้ ยคาผ้ขู อรังวดั ให้ย่ืนคาขอรังวัดแบ่งแยก
ท่ดี ินในประเภทตามความประสงคด์ ้วย เสร็จแล้วให้รังวัดรวมโฉนดที่ดินตามคาขอแบ่งหักท่ีสาธารณประโยชน์
หรอื แบง่ แยกทด่ี นิ ประเภทอนื่ มาในคราวเดียวกัน ส่วนการรับรองแนวเขตให้สร้าง ท.ด.34 ขึ้นในเรื่องเดียวกัน
ถ้าในวันทาการรังวัดไม่ได้แจ้งผู้มีหน้าท่ีดูแลรักษาที่สาธารณประโยชน์น้ันมาระวังช้ีแนวเขต ให้เสนอเรื่องให้
หัวหน้าฝุายรังวัดทราบ เพ่ือแจ้งให้ผู้มีหน้าที่ดูแลรักษาท่ีสาธารณประโยชน์นั้นไประวังช้ีแนวเขตโดยนัดรังวัด

69

ไมต่ อ้ งตามลาดบั กอ่ นหลงั หากผู้ขอไม่ยอมแบ่งหักเป็นที่สาธารณประโยชน์ ให้ปฏิบัติตามนัยหนังสือกรมที่ดิน
ที่ 0710/ว97 ลงวนั ท่ี 3 มกราคม 2534 โดยอนโุ ลม

2. ในการจดั ทาเรอ่ื งรังวดั ให้พิจารณาเปน็ เรอื่ งเดียวกัน กรณีทาการรังวัดรวมและแบ่งแยกโฉนด
ทดี่ นิ ในคราวเดยี วกนั และใหจ้ ดั ทาหลกั ฐานการรังวัด รายการคานวณแผนทแ่ี ละเนื้อท่ี การจาลองกระดาษบาง
(ร.ว.9) เพือ่ ประกอบการจดทะเบยี น โดยปฏิบัติตามระเบียบกรมที่ดินว่าด้วยการรังวัดสอบเขต แบ่งแยก และ
รวมโฉนดทีด่ นิ พ.ศ.2527 และ(ฉบับที่ 4) พ.ศ.2534

การสรา้ ง ท.ด.34 ใหจ้ ดั ทาตามจานวนโฉนดท่ีดินท่ีจะย่ืนคาขอแบ่งหักฯ ส่วนการรวมโฉนดท่ีดิน
แปลงที่มีพ้ืนท่ีติดต่อเป็นผืนเดียวกันซึ่งอาจจะถูกที่สาธารณประโยชน์ตัดขาดออกจากกันเป็นหลายกลุ่ม ก็ให้
สร้าง ท.ด.34 ตามจานวนกลุม่ นนั้ (หนงั สอื กรมท่ดี ิน ท่ี มท 0706/ว 19372 ลงวันท่ี 16 กรกฎาคม 2541)

3.4 การรังวัดแบ่งแยกโฉนดทีด่ ิน
การรงั วัดแบ่งแยกโฉนดทีด่ ิน คอื เจา้ ของทดี่ นิ มโี ฉนดทด่ี ินอยแู่ ลว้ มีความประสงค์จะแบ่งแยก

ท่ีดินให้เป็นแปลงย่อยต่อไปอีก มีหลายประเภทด้วยกัน เช่น แบ่งกรรมสิทธิ์รวม แบ่งแยกในนามเดิม แบ่งขาย แบ่งให้
เปน็ ต้น ซึ่งตามมาตรา 79 แห่งประมวลกฎหมายที่ดิน ให้ผู้มีสิทธ์ิในที่ดินท่ีประสงค์จะแบ่งแยกที่ดินออกเป็น
หลายแปลงหรอื รวมทีด่ ินหลายแปลงเข้าเปน็ แปลงเดยี วกนั ให้ย่ืนคาขอพร้อมด้วยหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินนั้น
ต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ โดยมีข้อปฏบิ ัติซงึ่ สรุปได้ ดังนี้

1. การเขียนแผนที่ประกอบเร่ือง สาหรับไปทาการรังวัดให้เขียนแผนที่ตามโฉนดท่ีดินเดิม
ถา้ ตอนใดท่ขี อแบ่งแยกติดข้างเคยี งเพมิ่ ขึน้ จากเดมิ จึงให้เขยี นทีด่ นิ แปลงนนั้ เพมิ่ ข้นึ

2. การรงั วัดตอ้ งไมใ่ ห้แปลงคงเหลือหลุดจากระวางเดิม
3. ถา้ ทีด่ ินแปลงใดเจ้าของแบง่ แยกจากัดเนื้อที่ เม่ือได้คานวณหาตาแหน่งปักหลักเขตเพ่ือให้ได้
ส่วนสัมพนั ธก์ บั เน้ือท่ีทีจ่ ากดั และปักหลักเขตลงในที่ดินแล้ว ช่างรังวัดจะต้องวัดระยะจากหลักเขตถึงหลักเขต
ทุกด้าน และทุกระยะตามความจาเป็นท่ีจะให้การคานวณเน้ือท่ีได้ถูกต้อง คานวณตรวจสอบอีกคร้ังหนึ่ง
ถ้าคลาดเคลอ่ื นก็ตอ้ งเล่อื นตาแหน่งปักหลกั เขตทาให้ไดเ้ นือ้ ท่ีเท่าท่เี จา้ ของท่ดี ินจากัดไว้
4. ถา้ การแบง่ แยกนัน้ ทาโดยเจา้ ของท่ดี ินชี้ตาแหน่งใหป้ ักหลักเขต เม่ือช่างรังวัดได้ปักหลักเขต
แลว้ จะต้องวัดระยะในทีด่ ินและคานวณเนือ้ ท่ดี ว้ ย
5. เม่อื ทาการรังวดั แล้วปรากฏว่ารูปแผนที่ของทด่ี ินแปลงท่ที าการรงั วดั น้ันคลาดเคลื่อน จะต้อง
ดาเนินการตรวจสอบโดยรอบแปลง พร้อมดว้ ยเจา้ ของทีด่ ินขา้ งเคียงทุกด้านไประวังชี้แนวเขต เพ่ือแก้ไขรูปแผนที่
ใหถ้ กู ตอ้ งตามระเบยี บเสียก่อน
6. การรายงานขอแก้ข้างเคียง กรณีแจ้งข้างเคียงเฉพาะด้าน ให้รายงานเฉพาะด้านท่ีดินติดกับ
เขตแบ่งแยกทมี่ ีการเปล่ยี นแปลงเท่านน้ั ส่วนด้านอน่ื ๆ ให้ถือตามเดิม
7. วธิ ีการรังวดั แบ่งแยกดาเนนิ การทานองเดยี วกับการรังวัดสอบเขต
8. กรณีการแบ่งแปลงที่ดินเป็นแนวตะเข็บ ซ่ึงการแบ่งแปลงท่ีดินไม่เข้าข้อกาหนดเก่ียวกับ
การจัดสรรท่ีดิน พ.ศ. 2535 ข้อ 15 พนักงานเจ้าหน้าที่ชอบที่จะดาเนินการให้ได้ (หนังสือกรมที่ดิน ที่ มท
0705/ว 27844 ลงวันท่ี 9 ตุลาคม 2541 เร่ือง การแบ่งแปลงที่ดินเป็นแนวตะเข็บรอบโครงการของการเคหะ
แหง่ ชาต)ิ และควรจดั ทาเป็นบันทกึ ผู้ขอรงั วดั ว่าการแบ่งแปลงทด่ี ินเป็นแนวตะเข็บนี้ไม่ได้เป็นการแบ่งแยกที่ดิน
เพื่อหลบเลี่ยงภาษีหรอื ไมม่ ีเจตนากระทาการเพ่อื ผิดกฎหมายแต่ประการใด รวมเรอ่ื งและรายงานไว้ใน ร.ว.3ก ดว้ ย
9. การรังวัดแบ่งกรรมสิทธิ์รวมท่ีผู้ขอได้บันทึกข้อตกลงต่อพนักงานเจ้าหน้าที่ไว้แล้ว แต่ในวัน
รังวัดผู้ถือกรรมสิทธ์ิรวมไม่สามารถไปนาทาการรังวัดได้ทุกคน หากผู้ถือกรรมสิทธ์ิรวมคนใดไม่ไปด้วยตนเอง
กต็ อ้ งมอบอานาจใหผ้ ูอ้ ื่นไปแทน แต่ถ้าไม่มีหนังสือมอบและผู้ถือกรรมสิทธิ์รวมท่ีไปสามารถนาชี้เขตได้และได้
ครอบครองตรงตามสัดส่วนในบันทึกข้อตกลงให้ทาการรังวัดได้ โดยให้บันทึกถ้อยคารับรองความเสียหายที่จะ
เกดิ ขึ้นรวมเร่อื งไว้ดว้ ย (เพอื่ ปอู งกนั การรอ้ งเรียนในกรณีละเว้นการปฏิบัติหน้าท่ี) ในกรณีที่ผู้ถือกรรมสิทธิ์รวม

70

ที่ไปไม่สามารถนาช้ีเขตหรือนารังวักแบ่งแยกที่ดินได้ ให้บันทึกงดรังวัดและให้แจ้งเหตุขัดข้องดังกล่าว
ใหผ้ ู้ถอื กรรมสิทธร์ิ วมทมี่ านารังวดั ทราบ ซง่ึ สามารถเบิกเงินค่าใช้จ่ายในการรังวัดจากเงินค่ามัดจารังวัดได้ตาม
จานวนวันทีไ่ ปทาการรงั วดั โดยให้คานงึ ถงึ ความเดอื ดรอ้ นทผ่ี ขู้ อรงั วดั จะไดร้ บั ด้วย

หนังสือกรมที่ดิน ท่ี มท 0606/21640 ลงวันที่ 2 ตุลาคม 2522 เร่ือง หารือทางปฏิบัติการ
รังวัดแบ่งกรรมสิทธิ์รวม และตามคาสง่ั กรมทีด่ นิ ท่ี ๑๒/๒๔๙๙ ลงวันท่ี ๒๙ ธันวาคม ๒๔๙๙ กาหนดวิธีปฏิบัติ
เร่อื งการจดทะเบยี นแบ่งกรรมสิทธริ์ วม โดยใหท้ าเป็นบนั ทกึ ข้อตกลงต่อพนกั งานเจ้าหนา้ ที่จดทะเบียนสิทธิและ
นติ ิกรรม เม่อื ไดท้ าการรงั วดั ทีด่ ินตามระเบยี บแลว้ ใหจ้ ดทะเบยี นไปตามบนั ทกึ ข้อตกลงซงึ่ ตามคาพิพากษาฎีกา
ถือว่าเป็นสัญญาประนีประนอมระหว่างผู้ถือกรรมสิทธิ์รวม ดังน้ัน ในการรังวัดแบ่งกรรมสิทธ์ิรวม ผู้ถือ
กรรมสิทธร์ิ วมทกุ คนตอ้ งไปนาทาการรังวดั ทัง้ นเ้ี พ่อื ให้การรังวัดเปน็ ไปตามบนั ทกึ ข้อตกลงและรับรองรูปแผนท่ี
หรือเนื้อท่ีของท่ีดินทั้งแปลงท่ีอาจไม่ตรงกับหลักฐานการครอบครอง หากผู้ถือกรรมสิทธ์ิรวมคนใดไม่ไปด้วย
ตนเอง ก็ต้องมอบอานาจให้ผู้อ่ืนไปแทน หรือผู้ถือกรรมสิทธ์ิรวมจะตกลงให้ผู้ถือกรรมสิทธิ์รวมคนหน่ึงคนใด
หรือหลายคนไปนาทาการรังวัด โดยจดแจ้งขอ้ ตกลงดังกลา่ วน้นั ไวใ้ นบันทึกข้อตกลงดว้ ยก็ได้

การแบง่ แยกท่ดี นิ เปน็ แปลงยอ่ ยเพื่อหลกี เล่ยี งการขออนุญาตทาการจดั สรรท่ีดนิ
การกระทาที่ถือเป็นการจัดสรรท่ีดินตามพระราชบัญญัติการจัดสรรที่ดิน พ.ศ. 2543

จะต้องประกอบดว้ ยหลักเกณฑ์ ดงั นี้
- ได้มีการจาหน่ายที่ดินท่ีได้แบ่งเป็นแปลงย่อยรวมกันต้ังแต่สิบแปลงข้ึนไป ไม่ว่าจะเป็น

การแบ่งจากทด่ี นิ แปลงเดียวกัน หรือแบง่ จากท่ดี ินหลายแปลงท่มี พี ้ืนที่ติดตอ่ กัน
กล่าวคือ เม่ือนาแปลงแบ่งแยกมารวมกันกับแปลงคงเหลือจะต้องไม่เกินเก้าแปลง

โดยไมน่ บั รวมแปลงแบง่ หกั เปน็ ท่ีสาธารณประโยชน์
- การจาหน่ายนนั้ ผจู้ ัดสรรทด่ี นิ ได้รบั ทรัพยส์ นิ หรือประโยชน์เป็นค่าตอบแทน หรือได้มีการ

จาหน่ายท่ีดินที่ได้แบ่งเป็นการย่อยจากท่ีดินแปลงเดียวกันหรือแบ่งจากท่ีดินหลายแปลง โดยได้รับทรัพย์สิน
หรอื ประโยชนเ์ ป็นคา่ ตอบแทน และตอ่ มาไดม้ กี ารจาหนา่ ยที่ดินทีแ่ บ่งเป็นแปลงย่อยจากที่ดินแปลงเดิมเพ่ิมเติม
ภายในสามปีเมอ่ื รวมกนั แล้วมีจานวนตั้งแตส่ ิบแปลงข้นึ ไป

(หนังสือกระทรวงมหาดไทย ท่ี มท 0517.2/ว1881 ลงวันท่ี 17 มิถุนายน 2548 เร่ือง การแบ่งแยก
ทีด่ ินเปน็ แปลงย่อยเพอ่ื หลีกเล่ยี งการขออนญุ าตทาการจดั สรรทีด่ นิ )

- การรังวัดแบ่งแยกท่ีดินทุกประเภท ช่างผู้ทาการรังวัดต้องรายงานในรายงานการรังวัด
(ร.ว. 3ก.) ทุกรายโดยไม่มขี ้อยกเว้น ว่า เปน็ การรังวดั ทีม่ ีลกั ษณะหลีกเลย่ี งการจัดสรรทด่ี ินหรือไม่ อยา่ งไร

- หวั หนา้ ฝุายรังวัดของทุกสานักงานที่ดินฯ ต้องนาผลการรังวัดมาตรวจสอบกับหลักฐาน
ทเ่ี กี่ยวขอ้ งกับการรังวัด อาทิเช่น ระวางฯ ต้นร่างแผนที่เพื่อพิจารณาว่า มีการรังวัดแบ่งแยกที่ดินต่อเน่ืองกัน
ตงั้ แต่สิบแปลงขึ้นไปหรือไม่ หากปรากฏว่ามีการรังวัดแบ่งแยกท่ีดินต่อเน่ืองกันตั้งแต่สิบแปลงข้ึนไป ไม่ว่าจะ
เป็นการแบ่งจากท่ีดินแปลงเดียวกัน หรือแบ่งจากท่ีดินหลายแปลงที่มีพ้ืนท่ีติดต่อกันภายในสามปี หากได้รับ
รายงานว่าไม่เข้าข่ายจัดสรร ก็ให้เป็นหน้าท่ีของหัวหน้าฝุายรังวัดดังกล่าวออกไปตรวจสอบสภาพในท่ีดินจริง
อีกครั้งวา่ มีกรณีการรังวดั แบง่ แยกท่ีดินเป็นแปลงย่อย เพ่ือหลีกเล่ียงการขออนุญาตทาการจัดสรรท่ีดินหรือไม่
อยา่ งไร แล้วรายงานไวเ้ ปน็ หลักฐานในรายงานการรังวดั (ร.ว. 3ก.) ดว้ ย

(หนังสือกรมท่ีดิน ที่ มท 0517.2/ว13169 ลงวันที่ 18 พฤษภาคม 2552 เรื่อง การแบ่งแยกที่ดินเป็นแปลง
ยอ่ ยเพอ่ื หลีกเล่ียงการขออนญุ าตทาการจดั สรรที่ดิน และที่ มท 0517.3/ว20276 ลงวันท่ี 28 กรกฎาคม 2552)

- ในการรังวดั แบ่งแยกทด่ี ินตง้ั แต่สิบแปลงขึ้นไปแต่เป็นการรังวัดแบ่งแยกท่ีดินเพ่ือยกให้บุตร
โดยชอบดว้ ยกฎหมายตามจานวนบุตรท่ีมี หรือแบ่งแยกให้กับทายาทในกองมรดก ซึ่งไม่ได้มีการจาหน่ายที่ดิน
เพ่ือรับทรัพย์สินหรือประโยชน์เป็นค่าตอบแทน จึงไม่เข้าหลักเกณฑ์การรังวัดแบ่งที่ดินเป็นแปลงย่อย

71

เพอ่ื หลกี เลี่ยงการขออนุญาตทาการจัดสรรท่ีดิน ให้ทาการแบง่ แยกท่ีดินดังกล่าวได้ตามจานวนบุตรหรือทายาท
ในกองมรดก

3.5 การรงั วดั แบ่งหกั ท่ีสาธารณประโยชน์
การแบง่ หักเป็นท่สี าธารณประโยชน์ แบ่งออกได้ ดังนี้
1. แบ่งหกั ทส่ี าธารณประโยชน์ไม่มีค่าตอบแทน เช่น เจ้าของที่ดินมีความประสงค์จะแบ่งแยก
ที่ดินให้เป็นที่สาธารณประโยชน์ เป็นถนนสาธารณประโยชน์ ลารางหรือท่ีดินแปลงขอรังวัด มี
ทางสาธารณประโยชน์ผ่าน เจ้าของที่ดินมีความประสงค์จะแยกท่ีดินให้เป็นทางสาธารณประโยชน์ เป็นต้น
(หนังสือกรมทดี่ ิน ที่ มท 0505.4/ ว 10393 ลงวันท่ี 5 เมษายน 2549)
2. การแบ่งหักที่พังลงน้า หมายถึง ที่ดินแปลงขอทาการรังวัดได้พังลงน้า ทาให้รูปแปลงท่ีดิน
ผิดไปจากรูปแผนที่หลังโฉนด ถ้าเป็นการพังโดยบางส่วนก็ให้ทาการรังวัดและคานวณเน้ือที่ดินตามสภาพท่ีปรากฏ
ถา้ พังหมดทั้งแปลงก็ให้งดทาการรงั วัด และบนั ทกึ เจา้ ของทด่ี นิ ยอมให้ยกกลบั มาเปน็ สาธารณสมบตั ิของแผ่นดิน
หากทดี่ นิ ทท่ี าการรังวัดเป็นรูปแผนที่รังวัดใหม่ (ร.ว.ม.) หรือมีการรังวัดโยงยึดหลักเขตด้วยกล้องธีโอโดไลท์
ซง่ึ มรี ะยะเส้นการรังวัดและภาคของทิศเป็นหลักฐานแน่นอนแล้ว ให้ถือปฏิบัติตามคาสั่งกรมที่ดิน ท่ี 5/2485
ลงวันท่ี 8 กรกฎาคม 2485 ส่วนกรณีท่ีท่ีดินที่ทาการรังวัดเป็นรูปแผนที่อย่างเก่าให้ถือปฏิบัติตามหนังสือ
กรมที่ดนิ ท่ี มท 0611/6567 ลงวนั ท่ี 20 มนี าคม 2524 เรือ่ ง การลงนามรบั รองเขตทด่ี ินทพี่ ัง
3. แบง่ หกั ท่สี าธารณประโยชน์ที่มคี ่าตอบแทน เช่น แบ่งเพื่อการชลประทาน แบ่งเพื่อการทางหลวง
การทางพเิ ศษแห่งประเทศไทย กใ็ หป้ ฏิบัติตามระเบยี บและบันทกึ ขอ้ ตกลงเก่ยี วกับเร่อื งนั้น ๆ
4. การแบง่ แยกท่ีดินที่มีทางสาธารณประโยชน์ตัดผ่าน ตามหนังสือกรมท่ีดิน ท่ี มท 0710/ว 97
ลงวันท่ี 3 มกราคม 2534 เม่ือไปทาการรังวัดแล้วมีทางตัดผ่าน ให้แนะนาผู้ขอให้แบ่งหักทางสาธารณประโยชน์
หากผู้ขอไม่ยอมแบ่งให้งดดาเนินการรังวัดไว้ก่อน แล้วทาหนังสือสอบถามไปยังผู้ดูแลรักษาว่าทางดังกล่าว
เป็นทางสาธารณประโยชน์ ให้แจ้งผู้ขอทราบ ถ้าผู้ขอไม่ยอมแบ่งให้งดดาเนินการ และดาเนินการตามระเบียบ
กรมที่ดิน ว่าด้วยการรายงานผลการปฏิบัติงานและการจัดการงานค้างของสานักงานท่ีดิน พ.ศ. 2555 หมวด 2
ขอ้ 36
ในวันรังวัดให้เรียกพยานบุคคลที่เชื่อถือได้ ได้แก่ ผู้สูงอายุ 2 – 3 คน และผู้ใช้ประโยชน์ในที่ดิน
ท่นี ่าเชอ่ื ถอื ได้ รวมทงั้ ผ้ดู ูแลท่สี าธารณประโยชน์ (ถ้าม)ี บันทกึ รายละเอียดตามข้อเท็จจรงิ รวมไว้ในเรื่องดว้ ย
เหตุที่ให้งดดาเนินการในกรณีท่ีผู้ขอไม่ยอมให้รังวัดแบ่งหักเป็นที่สาธารณประโยชน์น้ัน เน่ืองจาก
เ ป็ น ก า ร โ ต้ แ ย้ ง สิ ท ธิ์ ก า ร ค ร อ บ ค ร อ ง ท า ป ร ะ โ ย ช น์ ร ะ ห ว่ า ง ส่ ว น ร า ช ก า ร ผู้ มี อ า น า จ ห น้ า ท่ี ดู แ ล รั ก ษ า
ที่สาธารณประโยชน์กับผู้ขอรังวัด หากดาเนินการต่อไปอาจส่งผลกระทบกับประชาชนผู้ใช้ประโยชน์ในท่ีดิน
ดังกล่าว จึงต้องให้คู่กรณไี ปพสิ ูจน์สทิ ธิ์ทางศาลเสยี ก่อน เพ่ือให้ศาลมีคาพิพากษาแล้วจึงดาเนินการตามคาส่ังศาล
ตอ่ ไป ซ่งึ การคัดค้านสิทธิในทดี่ นิ ไมใ่ ชก่ ารคัดค้านแนวเขตท่ดี นิ เจา้ พนักงานทด่ี นิ จงึ ไม่สามารถดาเนินการไกล่เกลี่ย
ตามมาตรา 69 ทวิ แห่งประมวลกฎหมายท่ีดินได้
การรงั วดั แบง่ แยกโฉนดทด่ี ินเพื่อกันให้เป็นทางสาธารณประโยชน์มิได้เป็นแปลงโฉนดท่ีดิน จึงไม่
ตอ้ งเรียกเก็บคา่ ธรรมเนยี มการรงั วดั (หนงั สอื กรมที่ดิน ท่ี มท 0504.4/ว 10393 ลงวันท่ี 5 เมษายน 2549)
5. ในกรณที ด่ี ินขา้ งเคยี งติดท่สี าธารณประโยชน์ และผู้มีอานาจดูแลรักษาที่ดินสาธารณประโยชน์
หรอื เจ้าหน้าที่ผูร้ ับมอบหมายไประวงั แนวเขตเห็นควรกันเขตทสี่ าธารณะ เช่นทางสาธารณะให้กว้างไปกว่าเดิมโดย
รุกล้าเข้าไปในท่ีดินของเจ้าของท่ีดิน หรือเห็นควรกันท่ีดินเป็นที่สาธารณะ ถ้าไม่เป็นที่ตกลงกันก็จะถือเป็นเหตุ
ไม่รับรองเขตที่ดินให้ เมื่อเจ้าของท่ีดินสอบถามความเห็นต่อช่างรังวัดว่าหากผู้มีอานาจดูแลรักษาที่ดิน
สาธารณประโยชน์หรือเจ้าหน้าท่ีผู้รับมอบหมายไม่ลงนามรับรองเขตที่ดินเร่ืองรังวัดจะดาเนินการต่อไปได้
หรือไม่ น้ัน กรมที่ดินได้วางแนวทางปฏิบัติไว้ตามหนังสือกรมท่ีดิน ท่ีมท 0514.3/ว 32171 ลงวันท่ี 12
พฤศจิกายน 2555 เรื่อง ซ้อมความเข้าใจในการรังวัดท่ีดินกรณีข้างเคียงติดท่ีสาธารณประโยชน์ หากผู้ขอรังวัด

72

มิได้มเี จตนาอุทิศที่ดินให้โดยความสมัครใจแล้ว และไม่เป็นที่ตกลงกัน จะถือเป็นเหตุท่ีผู้มีอานาจดูแลรักษาท่ีดิน
สาธารณประโยชน์หรือเจ้าหน้าท่ีผู้รับมอบหมายไประวังแนวเขตไม่รับรองเขตที่ดิน โดยที่ช่างรังวัดพูดจาให้การ
สนับสนุนไปในทานองเปน็ การบังคับโดยทางอ้อมให้เจ้าของท่ีดินจาต้องยอมรับแนวเขตในขณะทาการรังวัดไม่ได้
ท้ังน้ี ช่างรังวัดต้องทาความเข้าใจ ช้ีแจงให้เจ้าของที่ดิน และเจ้าของที่ดินข้างเคียงทราบว่า ในการรังวัดท่ีดิน
หากคู่กรณีไม่สามารถตกลงเร่ืองแนวเขตที่ดินได้ และประสงค์ขอคัดค้านแนวเขตท่ีดิน เจ้าของท่ีดินและเจ้าของ
ทดี่ นิ ข้างเคียงต้องนาทาแผนทแี่ สดงเขตคดั คา้ น เพ่อื ใหเ้ จา้ พนักงานทดี่ นิ ทาการสอบสวนไกลเ่ กลยี่ โดยถือหลักฐาน
แผนทเ่ี ป็นหลกั ในการพจิ ารณาตามมารตา 69 ทวิ แห่งประมวลกฎหมายทีด่ นิ

3.6 การรังวัดแบ่งแยกและตรวจสอบเนื้อที่หนังสือรับรองการทาประโยชน์ ให้ถือปฏิบัติตาม
ระเบียบกรมที่ดนิ ว่าดว้ ยการแบ่งแยกและตรวจสอบเนือ้ ท่ีหนงั สอื รับรองการทาประโยชน์ พ.ศ.2529

การจัดเก็บระวางรูปถ่ายทางอากาศ ถือปฏิบัติตามระเบียบกรมท่ีดิน ว่าด้วยการควบคุมต้นร่าง
แผนท่ี รายการรงั วัด รายการคานวณ และระวางรปู ถา่ ยทางอากาศ พ.ศ.2529

การเก็บหลักฐานแผนทเ่ี กีย่ วกบั การแบง่ แยก น.ส.3 หรอื ตรวจสอบเน้ือท่ีเพื่อเปล่ียนเป็น น.ส.3ก
และแบ่งแยก ให้ถือปฏิบัติตามระเบียบกรมท่ีดิน ว่าด้วยการแบ่งแยกและตรวจสอบเน้ือที่หนังสือรับรอง
การทาประโยชน์ พ.ศ.2529 และระเบียบกรมทด่ี นิ ว่าดว้ ยการควบคมุ ต้นรา่ งแผนที่ รายการรังวัด รายการคานวณ
และระวางรปู ถา่ ยทางอากาศ พ.ศ.2529

3.7 การรงั วัดแบ่งเวนคืน
การรงั วัดแบ่งเวนคืน คือ การแบ่งเวนคนื ตามพระราชกฤษฎีกาเวนคืนท่ีดิน เช่น ถนน เขื่อนก้ันน้า
เปน็ ตน้ วิธีการรงั วดั กระทาเชน่ เดียวกับการรังวัดแบ่งแยก
ในกรณีท่ที าการรงั วัดเฉพาะส่วนที่แบ่งเวนคืน ให้ถือปฏิบัติตามคาส่ังกรมท่ีดิน ที่ 2/2503 ลงวันท่ี
20 กนั ยายน 2503 เรอื่ งการรงั วัดแบ่งแยกที่ดิน เพ่ือการชลประทานตามโครงการของกรมชลประทาน โดยทาการ
รังวัดเฉพาะส่วนที่แบ่งเวนคืน และอนุโลมใช้รูปแผนท่ีหลังโฉนดหรือระวางเดิมไปพลางก่อน โดยไม่ต้องแก้เขต
และจานวนเนอ้ื ที่ดนิ เดิม

3.8 การรงั วัดทาแผนท่ีพพิ าทตามคาส่ังศาล
การรงั วดั ทาแผนทพ่ี พิ าทตามคาส่ังศาล เป็นเรื่องละเอียดอ่อนจะต้องทาการรังวัดโดยรอบคอบ เพราะ
จะทาให้ผา่ ยโจทกแ์ ละฝุายจาเลยได้เปรยี บหรือเสียเปรียบในเชิงคดี ประกอบกับช่างรังวัดที่ไปดาเนินการไม่ได้
เป็นพนักงานเจ้าที่ตามประมวลกฎหมายที่ดินแต่เป็นผู้แทนของศาล จะต้องปฏิบัติตามหนังสือศาลหรือคาส่ัง
ศาลโดยเคร่งครัด จะปฏิบตั ิตามที่โจทก์หรอื จาเลยรอ้ งขอนอกเหนอื จากคาสั่งศาลไม่ได้ เพราะจะทาให้ฝุายหนึ่ง
ได้ประโยชน์ แต่อีกฝุายหนึ่งเสียประโยชน์ ซ่ึงจะขาดความน่าเชื่อถือและขาดความยุติธรรม และจะนาการ
ปฏิบัติกรณีดังกล่าวใช้เป็นข้ออ้างต่อศาลว่าไม่ได้รับความเป็นธรรม กรณีมีการร้องขอให้ดาเนินการ
นอกเหนือไปจากคาสัง่ ศาลให้จัดทาเป็นหลักฐานการชี้แจงไว้เป็นบันทึก เพ่ือประกอบการรายงานผลการรังวัด
และขอ้ เท็จจรงิ ต่อศาล ตอ่ มาเมอื่ ศาลมคี าสั่งให้ดาเนนิ การเพ่ิมเตมิ จึงจะดาเนินการได้
เพื่อให้เข้าใจแนวทางปฏิบัติท่ีถูกต้อง ผู้ท่ีเก่ียวข้องจึงจาเป็นท่ีจะต้องทราบระเบียบ คาสั่ง ชนิดของ
หลักฐานแผนที่ และวธิ กี ารทางเทคนิค ซ่ึงจะได้กล่าวตามลาดับ ดังน้ี

(1) การทาแผนท่ีพิพาทตามคาส่ังศาลน้ัน กรมท่ีดินได้วางแนวทางปฏิบัติไว้แล้วตามคาสั่ง
ท่ี 2/2506 เรื่อง จานวนเนื้อท่ีในการรังวัดเฉพาะแปลงและการทาแผนที่วิวาทตามคาส่ังศาล และ ระเบียบ
กรมท่ีดิน ว่าด้วยการรังวัดทาแผนที่พิพาทตามคาสั่งศาล พ.ศ. 2528 ซึ่งได้เวียนให้สานักงานท่ีดินถือปฏิบัติ
ตามหนงั สอื กรมท่ีดิน ท่ี มท 0705/ว 20799 ลงวนั ท่ี 29 สิงหาคม 2528 ดังน้ี

1. เมอ่ื สานกั งานทด่ี ินจังหวดั /สานักงานท่ีดินจังหวัดสาขา /ส่วนแยก ได้รับแจ้งจากศาล
ใหท้ าแผนที่พพิ าท ให้ลงบัญชีรับทาการประจาวัน (บ.ท.ด.2) โดยถือคาสั่งศาลเป็นคาขอและเขียนข้อความใน

73

บนั ทึกหนา้ เรือ่ งการรังวดั ทีด่ นิ (ท.ด.82) พร้อมท้ังลงบัญชีเร่ืองการรังวัด (บ.ท.ด.11) ให้ครบถ้วน แล้วรีบส่งให้
ฝาุ ยรงั วัด

2. เมอื่ ฝาุ ยรงั วดั ได้รบั เรอื่ งแลว้ ให้ลงบัญชีรับเร่ืองและนัดรังวัด (ร.ว.12) และให้หัวหน้า
ฝุายรังวดั ผู้มีหน้าท่ีนดั รงั วดั จะตอ้ งศึกษาคาส่งั ศาลโดยละเอียด อธิบายใหค้ คู่ วามเข้าใจคาสั่งศาล ว่าเป็นกรณีท่ี
โจทกแ์ ละจาเลยต้องนาชท้ี าแผนทตี่ ามเขตครอบครองของตนเอง หากศาลสั่งปูเขตโฉนดที่ดินหัวหน้าฝุายรังวัด
ต้องตรวจสอบหลักฐานการรังวัดท้ังหมด พร้อมสอบถามโจทก์และจาเลยว่าสภาพที่ดินเป็นอย่างไร สามารถ
ปูเขตโฉนดท่ีดนิ ตามหลักฐานแผนท่ไี ด้หรอื ไม่ ชแ้ี จงใหโ้ จทก์และจาเลยทราบในวนั นดั รงั วดั เพ่ือให้คู่ความเข้าใจ
ในขอ้ เท็จจริง พร้อมทั้งกาหนดตัวเจ้าหน้าท่ี ซึ่งควรเป็นช่างรังวัดท่ีมีประสบการณ์ในการทางานสูง (มีอาวุโส)
และนัดทาการรงั วดั ให้เร็วเปน็ กรณีพเิ ศษไดโ้ ดยไมต่ อ้ งขออนมุ ัติผวู้ ่าราชการจังหวดั เหมอื นเรือ่ งรงั วัดธรรมดา ให้
สอบถามโจทก์และจาเลยว่าจะขัดข้องหรือไม่ ถ้าขัดข้องให้โจทก์และจาเลยกาหนดโดยบันทึกไว้เป็นหลักฐาน
และให้เรียกเงินมัดจาฝุายละเท่า ๆ กัน หรือตามท่ีศาลแจ้งมา พร้อมท้ังลงบัญชีอ่ืน ๆ ให้เป็นไปตามระเบียบ
(หนงั สอื กรมท่ีดนิ ท่ี มท 0514.3/ว 17181 ลงวันที่ 1 กรกฎาคม 2551)

3. ให้มีหนังสือแจ้งเจ้าของท่ีดินข้างเคียงทุกแปลงทราบ ตามตัวอย่างท้ายระเบียบ
กรมที่ดิน ว่าด้วยการรังวัดทาแผนท่ีพิพาทตามคาสั่งศาล พ.ศ. 2528 (เพื่อให้พนักงานเจ้าหน้าท่ีและคนงาน
รงั วดั มอี านาจเขา้ ไปในทด่ี นิ ของผูม้ ีสิทธิในท่ีดนิ หรอื ผู้ครอบครองในเวลากลางวันได้ ตาม มาตรา 66 แหง่ ป.ที่ดนิ )

4. เจ้าหน้าท่ีผู้ทาการรังวัดจะต้องปฏิบัติตามคาส่ังศาลโดยเคร่งครัด หากฝุายใดขอให้
เจา้ หน้าที่ดาเนินการเกินกว่าคาสั่งศาล ห้ามมิให้ดาเนินการจนกว่าศาลจะมีคาสั่งแจ้งเพ่ิมเติมมาใหม่ ช่างรังวัด
ผู้ไปทาการรังวัดต้องอ่านคาสั่งศาลให้เข้าใจและต้องทาตามคาส่ังศาลทุกอย่าง อย่าให้ผิดจากคาสั่งศาลได้
ซ่ึงกรมท่ีดินได้มีหนังสือ ท่ี มท 0726/ว 22118 ลว. 29 กรกฎาคม 2545 ได้สั่งกาชับให้ช่างรังวัดจะต้องปฏิบัติ
ตามหนังสือหรือคาสั่งศาล โดยทาการรังวัดตามคาส่ังศาลและหลักวิชาโดยเคร่งครัด ดาเนินการด้วยความ
รอบคอบและใช้ความระมัดระวัง โดยจะต้องตรวจสอบหลักฐานการรังวัดเดิม หลักฐานที่ดิน ตาแหน่งท่ีดิน
ตลอดจนข้อเท็จจริงตา่ ง ๆ อย่างละเอียดเท่าทจี่ ะทาได้

5. ให้ใช้วัสดุคงทน เช่น หลักไม่แก่น ปักตามมุมเขตท่ีโจทก์และจาเลยนาช้ี ถ้าใกล้เคียง
กบั หมุดหลักฐานโครงงานแผนทห่ี รือถาวรวัตถอุ นื่ เช่น เสาไฟฟูา ให้วดั ระยะยึดโยงไวเ้ ป็นหลักฐานด้วย

6. กรณีศาลส่ังให้ปูเขตโฉนดท่ีดิน ถ้าตรวจสอบหลักฐานแผนท่ีถูกต้องตามหลักวิชาแล้ว
และสามารถใชห้ ลกั ฐานแผนทดี่ ังกล่าวตรวจสอบในท่ีดินได้ ใหป้ ูเขตโนดที่ดนิ ตามทีศ่ าลส่ัง

หากไม่สามารถจะปเู ขตโฉนดท่ดี นิ ได้ ใหเ้ จา้ หนา้ ที่จาลองรูปแผนท่หี ลงั โฉนดท่ีดิน โดยย่อ
หรือขยายรูปแผนท่ีในโฉนดท่ีดินให้เท่ากับมาตราส่วนของแผนที่พิพาทส่งศาลแยกต่างหากจากแผนที่พิพาท
และจะตอ้ งรายงานให้ศาลทราบด้วย

7. ในขณะทาการรงั วัด ถ้ามีผโู้ ต้แย้งหรือคัดค้านประการใด ให้บันทึกช้ีแจงผู้โต้แย้งหรือ
คัดค้านไปใช้สิทธิทางศาล (และให้ผู้โต้แย้งหรือคัดค้านย่ืนคาขอคัดค้านที่สานักงานท่ีดิน เพื่อให้เจ้าพนักงาน
ที่ดินผู้มีอานาจหน้าที่ในการออกคาสั่งทางปกครองส่ังไม่รับคาขอคัดค้าน และแจ้งคาส่ังทางปกครองให้ผู้ขอ
คัดค้านทราบเพ่ือใช้สิทธิอุทธรณ์คาสั่งทางปกครองต่อไป) ส่วนการรังวัดก็ให้ดาเนินการรังวัดตามคาส่ังศาล
ตอ่ ไป (เรอื่ งใดทช่ี ่างรงั วัดออกไปทาการรงั วัดแลว้ มีเหตขุ ัดขอ้ งด้วยประการใด ๆ หรือมเี หตุขัดข้องอันไม่สามารถ
ทาการรงั วดั ได้ ให้แจง้ เหตขุ ดั ข้องนั้นไปยงั ศาล และรายงานเหตุขดั ข้องดังกล่าวให้ปรากฏไว้ใน ร.ว.3ก ดว้ ย)

8. ส่วนการจัดทาเครื่องหมายแผนที่เพ่ือจะให้รู้ว่าโจทก์จาเลยนารังวัดเพียงใดและพิพาท
กนั อย่างไร มสี ่งิ ใดบ้างในบรเิ วณท่พี ิพาทนั้น ตอ้ งหมายสีและเขียนบอกเคร่ืองหมายและท่ีหมาย ลงระยะไว้ใน
แผนท่ีให้ชัดเจน เพ่ือให้ ศาล โจทกแ์ ละจาเลยเข้าใจโดยง่าย แต่ถ้าเป็นการพิพาทแนวเขตอันเป็นส่วนเล็กน้อย
ประกอบ ทงั้ ตอ้ งแสดงรายละเอียด เช่น บา้ น โรงเรือน และส่ิงอ่ืน ๆ ลงด้วย เม่ือลงที่หมายแล้วไม่ชัดเจนพอก็
ให้ลงท่ีหมายขนาดใหญ่เป็นพิเศษเฉพาะบรเิ วณท่ีพิพาท และใหใ้ ช้มาตราส่วนที่เหมาะสม โดยคานึงถึงการเขียน

74

รายละเอยี ดต่าง ๆ ทโ่ี จทก์และจาเลยนาช้ีไว้และแสดงรูปแผนที่ให้ถูกต้องตามตาแหน่ง พร้อมทั้งหมายสีแสดง
เขตต่าง ๆ ให้เขา้ ใจงา่ ย

9. การรงั วัดดว้ ยกลอ้ งธีโอโดไลท์ ท่ไี มไ่ ด้โยงยดึ จากหมดุ หลักฐานโครงงานแผนที่ ให้คานวณ
เนอ้ื ทท่ี างพิกดั ฉากหรอื ทางคณิตศาสตร์ ส่วนการรงั วัดด้วยเทปหรือโซ่ ให้พยายามทาการรังวัด (ตามหลักวิชา
เรขาคณติ ) และใชร้ ะยะท่ีทาการรังวัดมาคานวณเนื้อที่ทางคณิตศาสตร์ ท่ีดินแปลงใดหรือตอนใดมีสิ่งกีดขวาง
ทาการรงั วัด คานวณเน้ือท่ีทางคณิตศาสตร์ไม่ได้ ถ้าแผนท่ีต้นร่างใช้มาตราส่วนเล็กกว่า 1/250 ให้ขยายรูปแผนท่ี
แปลงนนั้ หรอื เฉพาะตอนนัน้ จากระยะท่ที าการรงั วัดมาเป็นมาตราส่วนไม่เล็กกว่า 1/250 แล้วใช้มาตราส่วนหวี
สอบแสเนื้อที่จากแผนที่น้ัน หรือจะจับระยะตามมาตราส่วนจากรูปขยายทาการคานวณเน้ือที่ก็ได้ ท่ีดินที่มี
ราคามาก เช่น ในเขตเทศบาล สุขาภิบาล หรือย่านชุมชนจะใช้เศษของตารางวาเพียงทศนิยมหนึ่งตาแหน่งก็ได้
โดยเขียนเป็นเศษของส่วน 10 ไม่ให้ทอนเปน็ เศษสว่ นอยา่ งต่า

เมื่อเจ้าหน้าท่ีทาแผนที่พิพาทเสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้ทารายงาน (ร.ว. 3 ก) เช่นเดียวกับการ
รังวัดประเภทสอบเขตโดยอนุโลม และให้สง่ รปู แผนทพ่ี พิ าทและรายงานคา่ ใชจ้ า่ ยตา่ ง ๆ พร้อมช้ีแจงข้อเท็จจริง
(ถ้าม)ี ไปให้ศาลทราบภายในระยะเวลาทศ่ี าลกาหนด หากคาดกาลแล้วว่าไม่สามารถส่งรูปแผนท่ีพิพาทให้ศาล
ได้ภายในระยะเวลาทีศ่ าลกาหนด จะตอ้ งแจ้งเหตุขัดข้องให้ศาลทราบกอ่ นเป็นระยะเวลาพอสมควร

(2) กรมทดี่ ินได้ทาแผนทเ่ี พื่อออกโฉนดท่ีดินไว้เป็นเวลานานหลายสิบปี ระวางแผนท่ีเดิมได้
รังวดั ทาแผนทไี่ วห้ ลายวิธี และเมื่อลงที่หมายได้รูปแผนท่ีในระวางแผนท่ีแล้วก็ไม่เก็บหลักฐานไว้ ประกอบกับ
วิธีการรังวัดของแต่ละระวางไม่ได้บอกวิธีการไว้และหาผู้ท่ีทราบวิธีการที่แท้จริงได้ยาก เพราะต่างก็พ้นจาก
ราชการไปแลว้ ประการสาคัญการครอบครองทาประโยชน์ในทดี่ ินของราษฎรมักไม่ค่อยคานึงถึงเขตโฉนดท่ีดิน
ของตน ทาให้การครอบครองในทดี่ นิ จึงแตกต่างกับแผนท่ีในโฉนดท่ีดินและในระวางแผนที่ นอกจากน้ี มาตรา
69 ทวิ แหง่ ประมวลกฎหมายที่ดิน ก็ให้อานาจเจา้ หน้าทีพ่ นักงานท่ีดนิ แกไ้ ขรปู แผนทีห่ รือเนื้อท่ีในโฉนดที่ดินให้
ตรงกับเขตการครอบครองไดอ้ ีกดว้ ย ท่ีดินแปลงใดท่ียังไม่ได้แก้ไขให้ถูกต้องตรงกับการครอบครอง เม่ือศาลสั่ง
ให้ปเู ขตโฉนดทีด่ นิ กจ็ ะมปี ัญหาทนั ที เช่น ผู้ที่ได้ประโยชน์ตามแนวเขตโฉนดท่ีดินก็จะถือเอาตามเขตโฉนดท่ีดินเดิม
แต่ผทู้ ี่เสียประโยชนก์ จ็ ะถือเอาตามเขตที่ตนครอบครอง

แผนทโี่ ฉนดท่ดี ินแบ่งออกตามชนิดของหลกั ฐานแผนที่ ดงั น้ี
1. แผนท่ีเก่าชนิดไม่มีหลักเขตที่ดิน ได้รูปแผนท่ีมาจากรายละเอียดในระวางแผนที่ที่
กรมแผนทท่ี หารบกหรอื กรมรงั วดั ไดเ้ ก็บรายละเอียดไว้ก่อนเดินสารวจออกโฉนดท่ีดิน หลักฐานการรังวัดไม่มี
มีแตร่ ะวางแผนที่
2. แผนท่ีเก่าชนิดมีหลักเขตที่ดิน ได้รูปแผนที่มาจากระวางแผนท่ีท่ีได้เก็บรายละเอียด
ไว้ก่อน หลกั ฐานการรังวดั ไมม่ ี มแี ตร่ ะวางแผนท่ี
3. แผนที่ใหม่ (ปกั หลกั เขต) ไดร้ ูปแผนที่จากระวางแผนท่ีท่ีได้เดินสารวจออกโฉนดท่ีดิน
โดยวิธแี ผนทช่ี นั้ หน่ึงหรือชั้นสอง ตามกฎกระกรวงฉบับท่ี 6 (พ.ศ. 2497) สาหรับแผนที่ชั้นสองมีหลักฐานการ
รังวัดเก็บไว้ที่ส่วนกลางเป็นบางระวาง ท่ีสานักงานท่ีดินไม่มี ส่วนแผนท่ีช้ันหนึ่งเก็บไว้ท้ังทางส่วนกลางและที่
สานกั งานทด่ี นิ
4. แผนท่รี ังวดั ใหม่ (ร.ว.ม.) เปน็ แผนท่ีท่ไี ด้มีการรังวัดเฉพาะราย และเก็บหลักฐานการ
รงั วัดไวท้ ่ีสานกั งานท่ดี นิ คอื มที งั้ ตน้ ร่างแผนที่ รายการรงั วัด และรายการคานวณ ซ่ึงเป็นกรณีรังวัดออกโฉนด
ท่ีดินเฉพาะราย รังวัดสอบเขต แบ่งแยก และรวมโฉนดที่ดิน โดยจะทาการรังวัดโดยวิธีแผนท่ีชั้นหนึ่งหรือ
ชั้นสองก็ได้
(3) การรงั วดั ตามวิชาการและข้อเท็จจริงตามข้อ (2) ต้องยอมรับว่า ความถูกต้องข้ึนอยู่กับ
เครอื่ งมือในการรงั วัด จานวนครัง้ ท่รี ังวดั ความรอบคอบของผู้ทาการรังวัด และวิธีการรังวัด เช่น วัดระยะจาก

75

จุดสองจุดในที่ดินหลายครั้งหรือต่างวาระกันจะได้ตัวเลขของระยะต่างกัน เพราะเครื่องมือและวิธีการรังวัด
ที่สานกั งานทดี่ ินใช้และปฏิบตั ิอยู่ในขณะนี้ ไม่อาจหาตัวเลขของระยะที่ถูกจริงได้ จึงจาเป็นต้องนาเกณฑ์เฉลี่ย
มาใช้บังคับ ซ่ึงกรมที่ดินได้วางระเบียบเก่ียวกับเร่ืองน้ีไว้ตามระเบียบกรมที่ดิน ว่าด้วยการรังวัดสอบเขต
แบง่ แยก และรวมโฉนดท่ดี นิ พ.ศ. 2527 หมวดท่ี 1 ข้อ 5 และไดเ้ วียนให้สานักงานที่ดินถือปฏิบัติ ตามหนังสือ
กรมท่ดี ิน ที่ มท 0711/ว 2547 ลงวนั ท่ี 6 กุมภาพนั ธ์ 2527 แล้ว ดังนั้น กรณีพิพาทเขตกันมีระยะไม่มากและ
ศาลสั่งให้ปูเขตโฉนดที่ดิน โดยต้องการทราบเขตโฉนดท่ีดินซึ่งต่างกับเขตที่โจทก์หรือจาเลยนาชี้ไว้เพียง
เล็กน้อยจึงไม่อาจทาได้ เพราะไม่ทราบว่า เครื่องมือรังวัดเดิมกับท่ีทาการรังวัดปูเขตโฉนดท่ีดินมีมาตรฐาน
เดยี วกนั หรอื ไม่ เช่น โซ่วัดระยะมีความยาวเท่ากันหรือไม่ ใช้แรงดึงโซ่เท่ากันหรือไม่ เดิมเจ้าหน้าที่ได้ทาการ
รังวัดไว้มีความละเอียดรอบคอบหรือไม่ เป็นต้น หากทาการรังวัดปูเขตโฉนดท่ีดินให้ก็อาจไม่ตรงกับจุดเดิมท่ี
แท้จรงิ กไ็ ด้

(4) หลักเขตที่ปักไว้ในท่ีดินมีความสาคัญกับแผนที่ช้ันสองมาก เพราะจะต้องใช้หลักเขต
ทป่ี กั ไวใ้ นทด่ี ินเป็นจุดเรมิ่ ต้นเพือ่ ทาการรงั วัดไปหามมุ เขตหรือหลกั เขตที่มีกรณีพิพาท ถ้าหลักเขตที่ดินที่ใช้เป็น
จดุ เริ่มต้นในการรงั วดั คลาดเคลื่อนเล็กน้อย เช่น อยู่ในบริเวณมีการก่อสร้างหรือมีการถมดินจะถูกเคล่ือนย้าย
ไปโดยสภาพแวดล้อม หลกั เขตดังกล่าวอาจจะพิสูจน์ไม่ได้ว่า จะอยู่ในตาแหน่งท่ีถูกจริงหรือไม่ เพราะไม่ได้วัด
ระยะยึดโยงจากถาวรวตั ถุ (พยาน) ในบริเวณใกล้เคียงเพ่ือไวต้ รวจสอบด้วย ส่วนแผนท่ีช้ันหน่ึงแม้หลักเขตที่ดิน
จะสูญหาย แต่หมุดหลักฐานแผนท่ีเก่าที่ใช้ในการโยงยึดหลักเขตที่ดินท่ีสูญหาย ยังคงปรากฏอยู่ตรงตาม
ตาแหน่งเดิมก็สามารถใช้หมุดหลักฐานแผนที่นั้น ทาการรังวัดตามรายการรังวัดเดิมย้อนกลับไปหามุมเขต
บรเิ วณพิพาทได้ ซึ่งหมุดหลักเขตท่ีดินหรือหมุดหลักฐานแผนท่ีดังกล่าวที่ปักไว้ในที่ดินเรียกว่า “หลักฐานในท่ีดิน”
ดงั น้ัน การปเู ขตโฉนดทีด่ ิน ถ้าหลักฐานในที่ดินที่ใช้ทาการรังวัดไม่อยู่ในตาแหน่งที่ถูกจริง การปูเขตโฉนดที่ดิน
ก็ไม่ถูกตอ้ งด้วย

(5) การปูเขตโฉนดทีด่ นิ ตามคาส่ังศาลจะทาการรงั วัดปูเขตได้ดอ้ งประกอบดว้ ยข้อมูล ดงั น้ี
1. มีหลักฐานการรงั วดั เดิมและไดท้ าการรังวดั ไว้ถกู ต้องดว้ ย
2. มีหลักฐานในท่ีดิน คือ ถ้าเป็นแผนท่ีช้ันหนึ่ง จะต้องมีหลักเขตท่ีดินหรือหมุด

หลกั ฐานแผนที่ก็ได้ ส่วนแผนที่ช้ันสองจะต้องมีหลักเขตท่ีดิน ซ่ึงหลักฐานในที่ดินดังกล่าวจะต้องเพียงพอและ
จะตอ้ งอยู่ในตาแหนง่ เดมิ ที่ไมถ่ กู เคล่ือนยา้ ยดว้ ย

(6) สาเหตุท่ีไม่อาจทาการรังวดั ปเู ขตโฉนดที่ดินตามคาสั่งศาลได้ ดงั นี้
1. ไม่มีหลักฐานการรังวัดเดิมหรือไม่มีหลักฐานในท่ีดินเพียงพอ อย่างใด อย่างหนึ่ง

หรอื ทง้ั สองอยา่ ง ซงึ่ มีเหตุผลตามข้อ (4)
2. โจทก์และจาเลยพิพาทแนวเขตกันเพียงเล็กน้อย เช่น ต่างกันเพียง 0.0010 เส้น

(4 ซม.) และศาลต้องการให้รังวัดปูเขตโฉนดท่ีดิน ให้ทราบว่า ฝุายโจทก์หรือจาเลยนาช้ีตรงกับเขตโฉนดที่ดิน
หรอื ไม่ ซง่ึ ไมอ่ าจทาไดต้ ามเหตผุ ลในขอ้ (3)

(7) การปูเขตโฉนดท่ดี นิ ตามคาส่ังศาลตามข้อ (5) กระทาได้ 2 วิธี คอื
1. การปูเขตโฉนดท่ีดินโดยทางตรง คือ สามารถทาการรังวัดตามรายการรังวัดเดิม

โดยนารายการรังวดั เดิมและทีร่ ังวัดใหม่ (โจทก์และจาเลยนาชี้) มาขนึ้ รูปแผนทห่ี รือคานวณพิกัดฉากได้ต่อเนื่อง
และสมั พันธ์กัน กรณนี ส้ี ามารถชต้ี าแหนง่ ในท่ีดิน แสดงรูปแผนท่ีหรือให้ระยะต่าง ๆ ตามที่ศาลต้องการได้โดย
ถกู ตอ้ ง

2. การปูเขตโฉนดทีด่ ินโดยทางออ้ ม คือ แผนทชี่ ัน้ สอง ซึง่ ไมส่ ามารถทาการรังวัดตาม
รายการรังวัดเดิม เพราะมีส่ิงปลูกสร้างหรือมีหลักฐานในที่ดินหลงเหลืออยู่ไม่เพียงพอที่จะทาการรังวัดตาม
รายการรังวดั เดิมได้ แต่มหี ลักเขตท่ีดินเก่า (อย่างน้อยควรมี 3 หลักและอยู่ในตาแหน่งที่เหมาะสม) ในที่ดินใช้
เป็นหลักฐานร่วมกับรายการรังวัดใหม่ เม่ือนารูปแผนท่ีเก่าและใหม่ครอบรูปกัน โดยใช้หลักเขตที่ดินดังกล่าว

76

เป็นจดุ ตรึงรปู แผนที่ทัง้ สองและจดุ ทงั้ สามจะตอ้ งทบั กันสนิท ซึ่งสามารถแสดงตาแหน่งเขตโฉนดที่ดินในรูปแผนท่ี
พิพาทได้โดยใกล้เคียง ถ้าต้องการทราบระยะท่ีไม่ได้รังวัดโดยตรงในท่ีดินก็ต้องใช้วิธีจับระยะตามมาตราส่วน
ซ่ึงตัวเลขของระยะข้ึนอยู่กับมาตราส่วนของแผนที่ กรณีนี้ ถ้าศาลต้องการทราบระยะท่ีไม่ได้วัดระยะในท่ีดิน
โดยตรงก็จะใหร้ ะยะไดโ้ ดยประมาณเท่านั้น

อนงึ่ การปเู ขตโฉนดทดี่ นิ ดังกล่าวข้างต้น เขตโฉนดท่ีดินอาจไม่ตรงกับท่ีโจทก์และจาเลย
นาช้ีเขตพิพาท ดังน้ัน จึงจาเป็นต้องให้โจทก์และจาเลยนาช้ีก่อน ถ้าศาลสั่งให้ปูเขตโฉนดท่ีดินด้วย หากมี
หลกั ฐานเพยี งพอดงั กลา่ วกจ็ ะต้องปเู ขตใหต้ ามคาสงั่ ศาล ซ่งึ เป็นอกี เขตหนง่ึ รวมเป็น 3 เขต คือ เขตที่โจทก์นาชี้
เขตทีจ่ าเลยนาช้ี และเขตโฉนดท่ดี ิน

(8) กรณีไม่มีหลักฐานเพียงพอที่จะปูเขตโฉนดที่ดินตามคาสั่งศาลตามข้อ (6) เจ้าหน้าท่ีจะ
จาลองแผนท่ีตามที่โจทก์และจาเลยนาชี้ และจาลองแผนท่ีในโฉนดท่ีดินส่งให้ศาลถ้าแผนท่ีมาตราส่วนต่างกัน
กต็ ้องขยายมาตราส่วนให้เทา่ กัน เพ่อื ใหศ้ าลนาไปครอบรปู เอาเอง สาเหตทุ ีต่ ้องใหค้ รอบรูปเองก็เพราะตาแหน่ง
ในรปู แผนที่ที่ได้จากการครอบรูปไม่แน่นอน ซ่งึ ศาลนาไปพิจารณาได้ ดงั นี้

1. กรณีแผนท่ีในโฉนดที่ดินเป็นแผนที่เก่าชนิดมีและไม่มีหลักเขต (แผนที่ชั้นสอง )
ไม่ควรใช้วิธีครอบรูป เพราะไม่ทราบว่า จุดใดถูกจุดใดผิด และเดิมทาการรังวัดมีความคลาดเคล่ือนมากน้อย
อยา่ งไร

2. กรณแี ผนทใี่ นโฉนดท่ีดินเป็นแผนท่ีใหม่ (ปักหลักเขต) หรือแผนท่ีรังวัดใหม่ (ร.ว.ม.)
ซง่ึ หลักฐานแผนท่เี ดมิ ไม่มีหรือสูญหาย แต่พบหลกั เขตในที่ดินอยา่ งนอ้ ย 3 หลัก และอยู่ในตาแหน่งที่เหมาะสม
เมือ่ นารูปแผนทีใ่ นโฉนดที่ดินครอบกับรูปแผนที่พิพาท โดยใช้หลักเขตเป็นจุดครอบ ถ้าหลักเขตดังกล่าวอยู่ใน
ตาแหนง่ ทใี่ กล้เคียงกันทุก ๆ จุด กจ็ ะทราบเขตโฉนดที่ดนิ ในแผนที่พิพาทไดโ้ ดยประมาณ

ถา้ หลกั ฐานในที่ดินสูญหายหรือมีเหลืออยู่ไม่เพียงพอก็ไม่ควรครอบรูปเพ่ือหาเขตโฉนด
ท่ีดินในแผนที่พพิ าท นอกจากจะต้องการทราบความแตกตา่ งของแต่ละด้านระหว่างรูปแผนท่ที ัง้ สองเทา่ นัน้

อนึ่ง กรณศี าลขอให้เจา้ หนา้ ท่ผี ้ทู าการรงั วัด แสดงการครอบรูปให้ดูในขณะถูกเบิกความ
เปน็ พยานตอ่ ศาล เจ้าหนา้ ทีจ่ ะทาได้เฉพาะกรณี ข้อ (8) 2. วรรค 1 เทา่ นัน้

(9) การปเู ขตโฉนดทีด่ ินน้ัน ถ้าโฉนดท่ดี นิ ของโจทก์และจาเลย เจ้าหน้าที่ดาเนินการไว้ถูกต้อง
ไม่คลาดเคลอื่ น เมื่อปูเขตโฉนดที่ดินแปลงหนึ่งแปลงใด (ด้านท่ีพิพาท) ที่ได้มีการรังวัดใหม่ครั้งหลังสุด ก็ให้ถือ
ว่าเปน็ เขตโฉนดทีด่ ินแปลงขา้ งเคียงของอีกฝาุ ยหนึ่งด้วย ซ่งึ หมายความว่า เป็นเขตโฉนดที่ดินท้ัง 2 ฝุายนั่นเอง
เช่น โฉนดท่ีดินของโจทก์ด้านท่ีติดกับโฉนดที่ดินของจาเลย ได้มีการรังวัดใหม่และได้มีการแก้เขต ตามมาตรา
69 ทวิ แห่งประมวลกฎหมายทีด่ ิน ไปโดยถูกตอ้ งแล้ว เมื่อปูเขตโฉนดท่ีดินของโจทก์ด้านดังกล่าว ก็ต้องถือว่า
เปน็ เขตโฉนดที่ดินของจาเลยดว้ ย แม้วา่ โฉนดท่ดี ินของจาเลยยังไมไ่ ด้มีการรังวัดใหม่ และยังไม่ได้แก้เขตให้ตรง
กบั เขตการครอบครอง ตามมาตรา 69 ทวิ แหง่ ประมวลกฎหมายที่ดิน ก็ตาม แต่ก็ต้องถือว่าได้ถูกแก้ไขไปแล้ว
โดยนติ ินัย เพราะไดม้ ีการรับรองเขตโดยไมม่ ีการสมยอมเพอื่ หลีกเล่ยี งกฎหมายไปโดยชอบแล้ว แต่ถ้าเจ้าหน้าที่
ยังขืนปูเขตโฉนดท่ีดินของจาเลยตามรูปแผนท่ีซ่ึงยังไม่ได้แก้เขตให้ตรงกับโฉนดท่ีดินของ โจทก์โดยไม่ได้แจ้ง
ขอ้ เท็จจริงใหศ้ าลทราบ แนวเขตโฉนดที่ดินของโจทก์และจาเลยก็จะทับกัน ทาให้ศาลเข้าใจผิด เป็นการปฏิบัติท่ีไม่
ถูกตอ้ ง

ในกรณโี ฉนดที่ดนิ ของโจทก์หรือของจาเลย ได้ดาเนินการไว้ไม่ถูกต้องมาแต่เดิม เช่น ได้ออก
โฉนดท่ดี ินทับโฉนดตราจอง หรือมีการแก้เขตไปโดยไม่ชอบด้วยกฎหมาย เป็นต้น ก็จาเป็นจะต้องปูเขตโฉนด
ทีด่ ินทัง้ สองฝาุ ย เพ่อื จะให้ศาลพจิ ารณาตดั สินว่า ฝาุ ยใดจะมีกรรมสทิ ธดิ์ กี ว่ากนั

(อ้างอิงจากคาบรรยายของอธิบดีกรมท่ีดิน ท่ีใช้เป็นเอกสารประกอบการบรรยายแก่ผู้พิพากษา
เมื่อวนั ท่ี 26 พฤษภาคม 2529 ซึ่งเขียนโดยผอู้ านวยการกองควบคมุ แผนที่)

77

ตวั อยา่ งประกอบคาอธบิ าย เร่อื ง การรังวัดทาแผนทพี่ พิ าทตามคาสง่ั ศาล
1. ความหมายท่ีวา่ “ไม่มหี ลกั ฐานในทด่ี ินเพียงพอ” ตามขอ้ (6)

รูปท่ี 1

ตามรปู ที่ 1. โฉนดทดี่ นิ ก และ ข พิพาทแนวเขตกนั ระหว่างหลกั เขตหมายเลข 1 และ 9
โฉนดที่ดิน ก เดิมทาการรังวัดดว้ ยโซ่เป็นรูปสามเหล่ียม มหี ลักฐานในที่ดิน คือ หลักเขตหมายเลข 2 และ
7 ส่วนหลักเขตอ่นื ๆสูญหาย จึงไมส่ ามารถทาการรังวัดปเู ขตโฉนดทีด่ ินตามรายการรงั วดั เดมิ ได้ตามข้อ (6) 1
แต่ถ้าพบหลักเขตหมายเลข 2 และ 8 แม้หลักเขตอื่นๆสูญหาย ก็สามารถทาการรังวัดตรวจสอบตาม
รายการรังวดั เดมิ ตอ่ เนื่องไปหาจุด 1 และ 9 ท่ีพิพาทได้

78

2. ความหมายท่ีว่า “มีหลักเขตท่ีดินเก่า” อย่างน้อยควรมี 3 หลัก และอยู่ในตาแหน่งที่เหมาะสมตาม
ข้อ (8) 2

รปู ท่ี 2.
ตามรูปที่ 2. โฉนดที่ดิน ก และ ข พิพาทแนวเขตกันระหว่างหลักเขตหมายเลข 1 และ 9 ต้องการปูเขต
โฉนดที่ดนิ ก เพราะมกี ารรังวดั ใหม่ซ่งึ ได้ทาการรังวดั ด้วยโซ่เป็นรูปสามเหลี่ยมไว้ แตเ่ มื่อจะทาการปูเขตโฉนดที่ดิน
มีสิ่งปลูกสร้างภายในแปลงที่ดิน จึงต้องทาการรังวัดด้วยกล้องธิโอโดไลท์เป็นวงรอบรูปรอย ถ้าใช้หลักเขต
หมายเลข 2 , 6 และ 8 ที่ยังมีอยู่ในท่ีดินเป็นจุดครอบรูปแผนที่ ถือว่า หลักเขตดังกล่าว “อยู่ในตาแหน่งท่ี
เหมาะสม” แต่ถ้าใช้หลักเขตหมายเลข 2 , 3 และ 4 ที่ยังมีอยู่ในที่ดินเป็นจุดครอบรูปแผนที่ ถือว่า หลักเขต
ดังกล่าว “อยู่ในตาแหน่งที่ไม่เหมาะสม” เพราะจะทาให้รูปแผนที่ท่ีจุด 5 , 6 , 8 , 9 และ 1 แกว่ง หรือ
คลาดเคล่อื นจากตาแหน่งทถี่ กู ตอ้ งจรงิ
ถา้ โฉนดทีด่ ินของโจทก์และจาเลย ไดด้ าเนินการไว้ถูกต้องไม่คลาดเคลื่อน เมื่อปูเขตโฉนดท่ีดินแปลงหน่ึง
แปลงใด (ด้านพพิ าท) ที่ไดม้ ีการรงั วดั ใหม่ครง้ั หลงั สดุ กต็ อ้ งถอื ว่าเป็นเขตโฉนดท่ีดินแปลงข้างเคียงของอีกฝุายหนึ่ง
ตามขอ้ (9) ดว้ ย

ส่วนค่าใช้จ่ายในการรังวัดทาแผนท่ีพิพาทให้คิดใช้จ่ายแบบเหมาจ่ายโดยอนุโลม (หนังสือกรม
ท่ีดิน ที่ มท 0706/ว 25689 ลงวันที่ 2 สิงหาคม 2542 และระเบียบกรมที่ดินว่าด้วยการรับคาขอ การนัดรังวัด
และการเรยี กค่าใช้จ่ายในการรังวดั เฉพาะราย พ.ศ. 2547 ข้อ 13)

79

สรปุ แนวทางการรังวัดทาแผนท่พี ิพาทตามคาสั่งศาล
1. รับเร่ืองนดั เรว็ เปน็ กรณีพิเศษ ไม่ต้องขออนุมตั ิผูว้ า่ ราชการจงั หวัด
2. การนัดรงั วัดโดย โจทก์, จาเลย เห็นดว้ ย
3. มดั จารังวดั จา่ ยคนละครึง่ หรือตามทศ่ี าลแจ้งมา
4. แจ้งข้างเคยี งทกุ แปลงที่เก่ยี วข้อง
5. เจา้ หน้าทีท่ าการตามคาสง่ั ศาลโดยเครง่ ครดั
6. ใช้วสั ดคุ งทน เชน่ ไมแ้ กน่ เสาคอนกรีต ตะปูคอนกรีต ฯลฯ ปักตามท่ีโจทก์/จาเลยนาช้ี และ
โยงยดึ ถาวรวตั ถแุ ละหมุดหลักฐานแผนท่ี
7. ขณะทาการรังวัดมีผู้คัดค้านให้บันทึกชี้แจงให้ผู้โต้แย้ง หรือคัดค้านไปใช้สิทธิทางศาลและ
ทาการรงั วัดต่อไป
8. ศาลสงั่ ให้ปเู ขตโฉนดที่ดนิ (หนังสอื รบั รองการทาประโยชนไ์ มส่ ามารถทาการรังวัดปูเขตท่ีดนิ )

- ตรวจสอบหลกั ฐานแผนทเี่ ดิมถกู ตอ้ งตามหลกั วชิ าการ
- ใชห้ ลกั ฐานแผนที่ตรวจสอบในทดี่ นิ
- ให้ปูเขตโฉนดตามศาลส่ัง ถ้าในที่ดินมีหมุดหลักเขต และหมุดหลักฐานแผนท่ีเพียงพอ
และมีความถกู ต้องตามหลักวชิ าการ
สรุปแนวทางพจิ ารณาวา่ การจะปเู ขตโฉนดท่ดี ินได้หรอื ปูเขตโฉนดทด่ี ินไม่ได้
ก. การปเู ขตโฉนดท่ดี ินได้
1. มหี ลกั ฐานการรังวดั เดิมและไดท้ าการรงั วดั ไวถ้ ูกตอ้ ง
2. มีหลักฐานในทดี่ ิน คอื

2.1 ถ้าเป็นแผนที่ชั้นหนึง่ จะตอ้ งมหี ลกั เขตที่ดินหรือหมดุ หลักฐานแผนทกี่ ไ็ ด้
2.2 ถ้าเปน็ แผนที่ชั้นสอง จะต้องมีหลักเขตที่ดินที่ไม่ถูกเคล่ือนย้ายและมีจานวนเพียงพอ
ตอ่ การตรวจสอบตาแหนง่ ทีด่ นิ เดิมดว้ ย
เมือ่ มที ้งั สองขอ้ 1 และ 2 กจ็ ะสามารถปเู ขตโฉนดท่ีดนิ ได้
ข. การปเู ขตโฉนดทีด่ นิ ไมไ่ ด้
1. ถ้าขาดอยา่ งใดอยา่ งหน่งึ จากข้อ 1 หรือ 2 จะถือวา่ ปเู ขตโฉนดที่ดินไม่ได้
2. หากมีขอ้ 1 และ 2 แต่ไมส่ ามารถที่จะทาการตรวจสอบของเดิมได้ ก็ถือว่าปูเขตโฉนดที่ดินไม่ได้
เช่นกนั
3. หนังสือรับรองการทาประโยชน์ไม่สามารถทาการรังวัดปูเขตที่ดิน เนื่องจากขาดหลักฐานใน
ที่ดนิ คอื ไมม่ หี ลักเขตทด่ี ินใหต้ รวจสอบและมีแนวเขตการครอบครองทาประโยชน์ที่ไม่แน่นอน จึงไม่สามารถทาการ
รงั วดั ตรวจสอบตามหลกั วชิ าการได้
(แนวตอบข้อหารือศาลจังหวัดพระนครศรีอยุธยา ตามหนังสือกรมที่ดิน ที่ มท 0705/3094
ลงวนั ที่ 8 กุมภาพันธ์ 2532 เรื่อง การปูโฉนดท่ีดนิ )
การดาเนินการกรณีปูเขตโฉนดทีด่ ินไม่ได้
1. ใหจ้ าลองรูปแผนที่หลังโฉนดโดยยอ่ หรือขยายรูปแผนท่ีโฉนดให้เท่ามาตราส่วนของแผนท่ี
พิพาทที่สง่ ศาลแยกตา่ งหากจากแผนทพ่ี ิพาท
2. แผนทพ่ี ิพาทใช้มาตราส่วนที่เหมาะสม โดยตอ้ งแสดงรายละเอียดแผนท่ีท่ีโจทก์ และจาเลยนา
ชี้ พร้อมถาวรวัตถุ (เชน่ รว้ั , กาแพง, หรอื แนวคันนา) ไว้ในแผนทีใ่ ห้ถกู ตอ้ งตามตาแหนง่ จรงิ ในทด่ี ิน
3. ทาแผนที่พิพาทเสร็จ ให้สง่ แผนทใี่ หศ้ าล พร้อมชี้แจงขอ้ เท็จจริงรายงานใหศ้ าลทราบ

80

3.9 การรงั วดั ตรวจสอบที่ดินสาธารณประโยชน์
เม่ือผู้มีหน้าที่ดูแลที่ดินสาธารณประโยชน์แจ้งเป็นหนังสือมายังสานักงานท่ีดินเพ่ือขอความร่วมมือ
ให้สานักงานทดี่ ินจัดส่งเจ้าหนา้ ทไี่ ปชว่ ยทาการรังวัดตรวจสอบแนวเขตที่ดินสาธารณประโยชน์ โดยถือหนังสือ
ขอความรว่ มมอื เป็นคาขอ และอนุโลมถือปฏิบัติตามระเบียบกรมท่ีดินว่าด้วยการรังวัดสอบเขต แบ่งแยกและ
รวมโฉนดที่ดิน พ.ศ. 2527 หมวด 1 ข้อ 5 กับคาสั่งกระทรวงมหาดไทย ที่ 158/2501 เร่ือง ระเบียบปฏิบัติ
ในการรังวัดทาแผนที่ และการระวังแนวเขตที่ดิน อันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมือง
ใช้ประโยชน์ร่วมกันซึ่งเกิดขึ้นโดยสภาพ เว้นแต่การปักหลักเขตท่ีดินให้ใช้หลักไม้ปักแทน ซึ่งการดาเนินการ
ดงั กล่าวผูม้ หี น้าที่ดูแลจะต้องรับผิดชอบค่าใช้จ่ายในการรังวัด และเมื่อดาเนินการเสร็จแล้วจะต้องแจ้งผลการ
รงั วดั พรอ้ มรูปแผนท่ี (ร.ว.9) ใหผ้ มู้ หี น้าทด่ี ูแลรกั ษาท่สี าธารณประโยชน์ทราบ เพื่อดาเนนิ การตามอานาจหน้าท่ี
ต่อไป (หนงั สือกรมทด่ี นิ ท่ี มท 0606/ว 30743 22 พ.ย. 2539 เรื่อง การรังวัดตรวจสอบท่ีสาธารณประโยชน์
ทไ่ี ม่มหี นังสอื สาคญั สาหรบั ที่หลวง)
คณะกรรมการวินิจฉยั รอ้ งทุกข์ สานักงานคณะกรรมการกฤษฎกี าไดพ้ จิ ารณาแลว้ เห็นว่า พนักงาน
เจ้าหน้าที่ในการรังวัดตรวจสอบที่สาธารณประโยชน์ท่ีไม่มีหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงมีอานาจท่ีจะเข้าไปใน
ทด่ี นิ ขา้ งเคียงเพอ่ื ประโยชน์ในการรังวดั ได้ตามมาตรา 66 แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน แม้เจ้าของที่ดินข้างเคียง
นน้ั จะมไิ ด้ขอรังวัดกต็ าม (หนังสือกรมที่ดิน ที่ มท 0726/ว07282 ลว. 20 มี.ค.44 เรื่อง การรังวัดตรวจสอบ
ทส่ี าธารณประโยชน์ท่ไี ม่มีหนงั สือสาคัญสาหรบั ทีห่ ลวง)
ค่าใชจ้ ่ายในการรังวดั ให้ใชจ้ า่ ยเท่าทจ่ี าเป็นและใช้จ่ายจริง จะทาการเบิกจ่ายในลักษณะเหมาจ่าย
ไม่ได้ (หนังสือกรมทดี่ นิ ดว่ นมาก ที่ มท 0718.3/ว 27427 ลงวันท่ี 16 สิงหาคม 2542)
วธิ ีดาเนินการ
การรังวัดตรวจสอบท่ีดินสาธารณประโยชน์ต้องให้ช่างรังวัดท่ีมี ประสบการณ์ในการทา งานสูง
(มีอาวโุ ส) ไปทาการรังวัด โดยถอื ปฏบิ ัติตามคาสั่งกระทรวงมหาดไทย ที่ 158/2501 ลงวันท่ี 3 มีนาคม 2501
ซง่ึ มวี ธิ ีดาเนินการ สรุปได้ดงั นี้
1. ถ้าปรากฏที่ดินสาธารณประโยชน์ในระวางแผนท่ี ให้ใช้ระวางแผนที่และหลักฐานแผนที่
ประกอบกับหลกั ฐานแปลงข้างเคียง เป็นหลกั ในการรังวัดตรวจสอบ
2. หากตาแหน่งทด่ี ินสาธารณประโยชน์คลาดเคล่ือน ให้ค้นหาหมุดหลักเขต หมุดหลักฐานแผนท่ี
ต้นไม้ ถาวรวตั ถุ ทสี่ ามารถนามาเปน็ หลกั ฐานการอ้างองิ ในการกาหนดตาแหน่งที่ดินได้ ให้ใช้หลักฐานดังกล่าว
ประกอบการรังวัดตรวจสอบว่าท่ีสาธารณประโยชน์มีอาณาเขตอยู่ที่ใด ความคลาดเคลื่อนเปล่ียนแปลงไป
อยา่ งไร เพราะเหตุใด แล้วช้ีแจงข้อเท็จจริงดังกล่าวให้ผู้ขอรังวัดหรือผู้ดูแลท่ีสาธารณประโยชน์ดังกล่าวทราบ
เพอ่ื พิจารณารว่ มกัน
3. ให้เรียกพยานบุคคลท่ีเช่ือถือได้ ได้แก่ ผู้สูงอายุ 2 – 3 คน และผู้ใช้ประโยชน์ในที่ดิน
เม่ือเห็นว่าการรังวัดตรวจสอบ และการสอบสวนพยานบุคคลเป็นที่น่าเช่ือถือพอที่จะดาเนินการต่อไปได้
ใหบ้ นั ทึกผขู้ อรังวัดหรอื ผู้ดูแลท่สี าธารณประโยชน์โดยช้ีแจงรายละเอยี ดตามข้อเท็จจรงิ ไว้ในเรือ่ งด้วย
4. ถ้าท่ีดินไม่มีระวางแผนที่ และไม่สามารถหาหลักฐานตรวจสอบตามข้อ 1. และข้อ 2. ได้
ให้เป็นหน้าท่ีของผู้ขอรงั วดั หรอื ผู้ดูแลท่ีสาธารณประโยชน์หาทางทาความตกลงปองดองกับผู้มีสิทธิในที่ดินน้ัน
เท่าท่ีสามารถดาเนินการได้ เพ่ือให้ประชาชนได้ใช้ประโยชน์ร่วมกันตามสมควร โดยให้คานึงถึงความจาเป็น
ในการใช้วา่ ใชเ้ พื่อการใด และในอนาคตมคี วามจาเปน็ ในการใชอ้ ย่างไร ซ่ึงอาจมีการประชุมรับฟังความคิดเห็น
ของประชาชนในบริเวณนั้นด้วยก็ได้ ถ้าตกลงกันได้ก็ให้ดาเนินการต่อไป หากตกลงกันไม่ได้ให้งดรังวัดและ
รายงานขอ้ เท็จจรงิ ใหเ้ จ้าพนักงานทีด่ ินทราบ เพ่ือมหี นงั สือแจ้งขอ้ เทจ็ จรงิ เรยี นใหห้ วั หน้าส่วนราชการผู้มีหน้าที่
ดแู ลทีส่ าธารณประโยชนท์ ราบและพจิ ารณาดาเนนิ การต่อไป

81

5. กรณที ชี่ า่ งรงั วดั ไม่สามารถหาหลกั ฐานทีจ่ ะยืนยันได้วา่ สาธารณประโยชน์นั้นมีอยู่เพียงใด ให้
รายงานให้ผบู้ ังคบั บญั ชาทราบ และใหผ้ ู้บังคับบัญชาพิจารณาสั่งการแก้ไขปัญหาดังกล่าว ซึ่งอาจจะให้หัวหน้า
งานหรือหวั หน้าฝุายรังวดั ออกไปดาเนินการเองกไ็ ด้

6. ถ้าหากการพิจารณาร่วมกันตามข้อ 4. ไม่เป็นท่ีตกลงกัน ให้ช่างรังวัดชี้แจงและรายงาน
ข้อเท็จจริงพรอ้ มกบั สง่ เอกสารหลกั ฐานต่างๆ เสนอไปตามลาดับใหก้ รมท่ีดนิ เป็นผู้พิจารณาวินจิ ฉัยตอ่ ไป

ปญั หาท่พี บบอ่ ยในการรงั วัดตรวจสอบแนวเขตท่ีดินสาธารณประโยชน์คือเจ้าของที่ดินข้างเคียง
คดั คา้ นการรังวดั ซึ่งสามารถแยกตามประเดน็ การคดั คา้ นได้ 2 ประเด็นคือ การคัดค้านในวันทาการรังวัด และ
การคัดค้านภายหลังวันทาการรังวัด ซ่ึงช่างรังวัดจะต้องดาเนินการเก่ียวกับการรับคาขอคัดค้านตามแต่ละกรณี
ตามนยั หนงั สอื ท่ี มท 0705/ว 9002 ลงวนั ท่ี 2 พฤษภาคม 2531 ดงั น้ี

กรณกี ารคดั ค้านในวันทาการรงั วัด
ให้ช่างผู้ทาการรังวัดรับคาขอคัดค้านไว้ โดยใช้บันทึกถ้อยคา (ทด. 16) แจ้งให้ผู้ขอและ

ผ้คู ัดค้านทราบวา่ การคดั ค้านครัง้ นี้ไม่ไดเ้ ป็นการคัดค้านแนวเขตตามมาตรา 69 ทวิ แหง่ ประมวลกฎหมายที่ดิน
และใหผ้ ู้คดั คา้ นนาช้ีแนวเขตเพื่อทาแผนท่ีแสดงเขตคัดค้าน โดยอนุโลมถือปฏิบัติตามระเบียบกรมที่ดินว่าด้วย
การรังวดั สอบเขต แบ่งแยกและรวมโฉนดทด่ี นิ พ.ศ. 2527 หมวด 1 ขอ้ 5 การรับคาคัดค้านในกรณีนี้ ต้องเป็น
กรณีผู้มีสิทธิในท่ีดินข้างเคียงเป็นผู้คัดค้านเท่านั้น เม่ือได้ทาการรังวัดเสร็จแล้วให้มีหนังสือนาเรียนหน่วยงาน
ผู้ขอรังวัดเพื่อทราบข้อเท็จจริงพร้อมส่งรูปแผนท่ีให้เพื่อพิจารณาดาเนินการต่อไป กรณีท่ีผู้คัดค้านการรังวัด
ไม่ใช่ผู้มีสิทธิในท่ีดินข้างเคียง ให้ผู้ขอรังวัดทาความตกลงกับผู้คัดค้านให้เป็นท่ีเรียบร้อยก่อน และให้บันทึก
ข้อเท็จจรงิ ตามกรณดี งั กลา่ วรวมเร่อื งไว้ หากคกู่ รณีสามารถทาความตกลงกันไดจ้ งึ ดาเนนิ การเร่ืองรังวดั ตอ่ ไปได้
หากตกลงกันไม่ได้ และของดรังวัดไว้ให้พิจารณาดาเนินการตามนัยระเบียบ ว่าด้วยการรายง านผลการ
ปฏบิ ตั ิงานและการจัดการงานค้าง พ.ศ. 2555 ขอ้ 66 วรรคสามตอ่ ไป

กรณกี ารคัดคา้ นภายหลังวันทาการรังวัด
ให้ผู้คัดค้านย่ืนคาขอคัดค้านต่อพนักงานเจ้าหน้าท่ีที่สานักงานท่ีดินฯ โดยใช้คาขอ (ท.ด. 9)
เม่ือเจา้ พนักงานท่ดี นิ สงั่ รับคาคัดคา้ นแลว้ ให้สานักงานท่ดี นิ ฯ มหี นังสอื แจ้งให้หน่วยงานผู้ขอรังวัดทราบว่ากรณี
มีผู้คัดค้านการรังวัดภายหลังวันทาการรังวัด ต้องดาเนินการนัดผู้ขอและผู้คัดค้าน ไปนาช้ีแนวเขตในที่ดิน
เพ่ือให้ช่างรังวัดทาแผนท่ีแสดงเขตคัดค้านตามระเบียบกรมท่ีดินว่าด้วยการรังวัดสอบเขต แบ่งแยกและ
รวมโฉนดท่ีดิน พ.ศ.2527 ลงวันท่ี 3 กุมภาพันธ์ 2527 หมวด 1 ข้อ 5 และที่เก่ียวข้อง พร้อมแจ้งค่าใช้จ่าย
ในการรังวดั ใหห้ น่วยงานผู้ขอรังวดั ทราบ เพอื่ วางเงนิ คา่ มดั จารังวดั เพิ่มเตมิ ต่อไป หากหนว่ ยงานผู้ขอรังวัดไม่มา
วางเงินค่าใช้จ่ายเพ่ิมเติมหรือไม่มาดาเนินการภายในกาหนดหรือไม่ประสงค์จะทาการรังวัดทาแผนท่ีคัดค้าน
ให้พิจารณาดาเนินการตามนยั ระเบยี บ ว่าดว้ ยการรายงานผลการปฏิบตั ิงานและการจัดการงานคา้ ง พ.ศ. 2555
ข้อ 66 วรรคสาม ให้พนักงานเจ้าหน้าที่สั่งจาหน่ายคาขอดังกล่าว ออกจากบัญชีงานค้างต่างๆ และให้ถือเป็น
งานเสร็จ พรอ้ มมหี นงั สอื แจ้งเหตุขดั ขอ้ งให้ผู้ขอและผู้คัดคา้ นทราบ

3.10 การรังวดั ออกหนงั สือสาคญั สาหรับทีห่ ลวง
ประมวลกฎหมายที่ดนิ มาตรา 8 ตรี “ท่ดี ินอันเป็นสาธารณสมบัติของแผ่นดินสาหรับพลเมือง

ใช้ประโยชนร์ ่วมกนั หรอื ใช้เพอ่ื ประโยชน์ของแผ่นดินโดยเฉพาะ อธิบดีอาจจัดให้มีหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง
เพอื่ แสดงเขตไว้เป็นหลักฐาน

แบบ หลักเกณฑ์ และวิธีการออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง ให้เป็นไปตามท่ีกาหนดใน
กฎกระทรวง (กฎกระทรวง ฉบับที่ 26 พ.ศ. 2516 ฯ)

ที่ดินตามวรรคหนึ่งแปลงใดยังไม่มีหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง เขตของท่ีดินดังกล่าวให้
เปน็ ไปตามหลักฐานของทางราชการ

82

กฎกระทรวง ฉบบั ท่ี 26 พ.ศ. 2516 ข้อ 1 ทบวงการเมืองผู้มีอานาจหน้าท่ีดูแลรักษาท่ีดินอัน
เปน็ สาธารณสมบตั ิของแผน่ ดินสาหรับพลเมอื งใช้ประโยชน์ร่วมกันหรือใช้เพ่ือประโยชน์ของแผ่นดินโดยเฉพาะ
ประสงคจ์ ะให้มหี นงั สอื สาคัญสาหรบั ท่หี ลวง สาหรับทด่ี ินแปลงใด ใหแ้ สดงความประสงคต์ ่ออธิบดี

กฎกระทรวง ฉบับที่ 45 พ.ศ. 2537 ข้อ 2 เม่ือได้รับคาขอตามข้อ 1 ให้อธิบดีจัดใ ห้มีการ
สอบสวนและรังวัดทาแผนท่ีตามวิธีการรังวัดเพ่ือออกหนังสือแสดงสิทธิในท่ีดิน และประกาศการออกหนังสือ
สาคญั สาหรับท่ีหลวง ให้ประชาชนทราบมีกาหนดสามสิบวัน โดยปิดไว้ในที่เปิดเผย ณ สานักงานท่ีดินจังหวัด
หรือสาสักงานที่ดินสาขาหน่ึงฉบับ ณ ที่ว่าการอาเภอหรือก่ิงอาเภอท้องที่หรือที่ทาการเขตหน่ึงฉบับ และใน
บริเวณที่ดินน้ันหน่ึงฉบับ สาหรับในเขตเทศบาล ให้ปิดไว้ ณ สานักงานเทศบาลอีกหนึ่งฉบับด้วย ในประกาศ
ดงั กล่าวให้มแี ผนที่แสดงแนวเขตท่ดี นิ ทจ่ี ะออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวง และกาหนดระยะเวลาท่ีผู้มีส่วนได้
เสียจะคดั ค้านไว้ดว้ ย ซ่ึงตอ้ งไม่นอ้ ยกวา่ สามสบิ วนั นบั แตว่ นั ประกาศ ถ้าไมม่ ีผคู้ ดั ค้าน ใหด้ าเนินการออกหนังสือ
สาคญั สาหรบั ท่ีหลวงต่อไป

ในกรณีท่ีมีผคู้ ดั คา้ น ใหอ้ ธบิ ดีรอการออกหนังสือสาคญั สาหรับที่หลวงไวแ้ ล้วดาเนนิ การ ดังนี้
(1) ในกรณีท่ีผู้คัดค้านไม่มีหลักฐานแสดงสิทธิในที่ดินตามประมวลกฎหมายท่ีดินและไม่ไปใช้
สิทธิทางศาลภายในหกสบิ วนั นับแตว่ นั ท่ีคดั คา้ น ใหอ้ อกหนงั สอื สาคญั สาหรับที่หลวงได้ หากผู้คัดค้านไปใช้สิทธิ
ทางศาลให้รอการออกหนังสือสาคัญสาหรับที่หลวงเฉพาะส่วนที่คัดค้าน จนกว่าจะมีคาพิพากษาถึงที่สุดของ
ศาลแสดงว่าผคู้ ดั ค้านไมม่ ีสิทธิในทดี่ ินน้นั
(2) ในกรณีที่ผู้คัดค้านมีหนังสือแสดงสิทธิในที่ดินตามประมวลกฎหมายที่ดิน ให้รอการออก
หนังสอื สาคัญสาหรับท่หี ลวงเฉพาะส่วนทคี่ ัดค้านไว้ก่อน และให้ผู้ว่าราชการจังหวัดตรวจสอบสิทธิในท่ีดินของ
ผูค้ ัดคา้ นวา่ ได้มาโดยชอบดว้ ยกฎหมายหรอื ไม่ ถา้ ปรากฏว่าได้มาโดยไม่ชอบดว้ ยกฎหมาย ให้ออกหนังสือสาคัญ
สาหรับทีห่ ลวงและแจง้ ใหผ้ คู้ ัดคา้ นทราบภายในเจด็ วนั
(3 แต่วันท่ีทราบผลการตรวจสอบ และถ้าปรากฏว่าได้มาโดยชอบ ให้แจ้งให้ผู้คัดค้านทราบ
โดยเรว็ แล้วระงบั การออกหนังสอื สาคัญสาหรับท่หี ลวงเฉพาะส่วนน้นั

83

การประมาณการระยะเวลาและค่าใช้จ่ายในการรังวัดออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวงให้ถือ
ปฏิบตั ิตามหนังสอื กรมทด่ี นิ ด่วนท่สี ดุ ที่ มท 0511.4/ว 31483 ลงวนั ที่ 19 ตุลาคม 2547 เรื่อง การรังวัดออก
หนงั สือสาคัญสาหรับที่หลวง ดังนี้

84

ระเบียบกรมทด่ี ิน ว่าดว้ ยการออกหนังสือสาคัญสาหรับท่ีหลวง พ.ศ. 2517 (วิธีการรังวัดออกหนังสือ
สาคัญสาหรับที่หลวงบริเวณท่ีมีระวางแผนท่ีแล้ว ให้ถือปฏิบัติตามนัยระเบียบกรมที่ดิน ว่าด้วยการรังวัดและ
การลงรูปแผนท่ีในระวางแผนท่ี กรณีออกโฉนดที่ดินเฉพาะราย พ.ศ.2527 ลงวันท่ี 12 กันยายน 2527 โดย
อนโุ ลม)

ระเบยี บกรมทด่ี ิน ว่าด้วยการรงั วดั ออกหนังสือสาคญั สาหรบั ทีห่ ลวง (ฉบับท่ี 2) พ.ศ. 2520
ระเบยี บกรมทด่ี ิน วา่ ดว้ ยการรังวดั ออกหนงั สือสาคัญสาหรบั ทีห่ ลวง (ฉบบั ท่ี 3) พ.ศ. 2520
ระเบียบกรมทดี่ นิ วา่ ดว้ ยการรงั วัดออกหนังสือสาคัญสาหรบั ทห่ี ลวง (ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2522
ระเบียบกรมทด่ี นิ ว่าดว้ ยการรงั วดั ออกหนังสอื สาคัญสาหรบั ทหี่ ลวง (ฉบับที่ 5) พ.ศ. 2530
ระเบียบกรมทด่ี ิน ว่าด้วยการรงั วดั ออกหนงั สอื สาคญั สาหรับท่ีหลวง (ฉบับที่ 6) พ.ศ. 2539
ระเบยี บกรมทดี่ ิน วา่ ดว้ ยการเพิกถอนหรอื แก้ไขหนงั สือสาคญั สาหรับที่หลวง พ.ศ. 2529 (วิธีการรังวัด
ตรวจสอบหนังสือสาคัญสาหรับทห่ี ลวง ใหอ้ นโุ ลมปฏบิ ตั เิ ชน่ เดยี วกับการรังวดั สอบเขตโฉนดท่ีดิน ปี พ.ศ.2527)

3. การรังวัดทาแผนทอี่ น่ื ๆ
การชี้ตาแหน่งที่ดิน หมายถึง การช้ีตาแหน่งเพ่ือให้ทราบท่ีต้ังของท่ีดินนั้น มิใช่เป็นการรังวัดสอบ

เขตตามระเบียบกรมท่ีดิน ซงึ่ ขณะนี้กรมท่ีดินได้มีบันทึกข้อตกลงเกี่ยวกับการช้ีตาแหน่งที่ดินกับหน่วยราชการ
ตา่ ง ๆ ดงั น้ี

- ระเบียบกรมท่ีดินว่าด้วยการชี้ตาแหน่งที่ดินเพื่อยึดทรัพย์นายประกันตามคาส่ังศาล พ.ศ.
2526 ลงวันที่ 8 ธนั วาคม 2526

- ข้อปฏิบัติระหว่างกรมที่ดินและกรมบังคับคดีเกี่ยวกับการช้ีตาแหน่งที่ดินเพ่ือการยึดทรัพย์
นายประกันตามคาส่งั ศาล พ.ศ. 2526

- บันทึกข้อตกลงระหว่างกรมที่ดินกับกรมสรรพากรเก่ียวกับการชี้ตาแหน่งท่ีดินเพื่อทาการ
ยดึ ทรัพย์สนิ ของผู้คา้ งภาษอี ากร พ.ศ. 2528 ลงวนั ที่ 18 กุมภาพนั ธ์ 2528

- บันทึกข้อตกลงระหว่างกรมที่ดินกับกรมแรงงาน เกี่ยวกับการช้ีตาแหน่งท่ีดินเพ่ือทาการ
ยดึ ทรัพย์ของผไู้ มจ่ ่ายเงนิ สมทบกองทุนทดแทนหรอื เงินเพิม่ ลงวนั ท่ี 17 กันยายน 2529

- บันทึกข้อตกลงระหว่างกรมที่ดินกับสานักงาน ก.พ. เก่ียวกับการช้ีตาแหน่งท่ีดินเพื่อการ
ยดึ ทรัพยข์ องลกู หน้สี านักงาน ก.พ. ลงวันที่ 14 กันยายน 2533

- บันทึกข้อตกลงระหว่างกรมที่ดินกับกองทุนเพ่ือการฟื้นฟูและพัฒนาระบบสถาบันการเงิน
เกย่ี วกับการชตี้ าแหน่งทดี่ ิน เพื่อทาการยดึ ทรัพยส์ นิ ของลกู หน้สี ถาบนั การเงนิ พ.ศ. 2544

โดยมีวิธีดาเนินการ ดังน้ี
1. การรับคาขอ เม่อื ได้รับหนังสือจากหน่วยงานทขี่ อพร้อมทั้งโฉนดที่ดินแล้วให้ลงบัญชีรับคาขอ
ค้นหารายช่ือและท่ีอยู่ของเจ้าของท่ีดินข้างเคียง แล้วส่งให้ฝุายรังวัดรับเร่ืองลงบัญชีควบคุมงานรังวัด
ในสานกั งานท่ดี นิ
2. ให้ฝุายรังวัดค้นหาหลักฐานแผนท่ี และรายละเอียดอื่น ๆ ในระวางแผนที่ เพ่ือตรวจสอบ
หาตาแหน่งท่ีดิน เช่น วัด ทางแยก เป็นต้น ถ้าในระวางไม่มีรายละเอียดเพียงพอให้ตรวจสอบระวางรูปถ่าย
ทางอากาศ หรือแผนที่ภูมิประเทศ เพ่ือเป็นแนวทางชี้นาไปหาตาแหน่งที่ดิน ที่จะทาการตรวจสอบ หากแปลงใด
ไม่ทราบตาแหน่งในแผนที่ จะใชว้ ธิ สี อบถามจากผู้ปกครองท้องทห่ี รือเจ้าของทดี่ ินข้างเคยี ง เพ่ือทาแผนท่ีสังเขป
ไว้ก่อนก็ได้
3. กรณไี ม่มีหลกั ฐานท่ีสามารถชต้ี าแหน่งทดี่ ินได้ ให้แจง้ หวั หน้าหนว่ ยงานท่ีขอทราบ
4. การนัดชี้ตาแหน่งและแจ้งหน่วยงานท่ีขอ ให้นัดรังวัดเป็นกรณีพิเศษ ไม่ต้องนัดตามลาดับ
คาขอ แล้วแจ้งให้หน่วยงานท่ีขอทราบไมน่ อ้ ยกว่า 25 วัน โดยใชแ้ บบพมิ พ์ที่กาหนดขึ้นของกรมทีด่ ิน

85

5. การตรวจสอบในท่ีดิน เมื่อเดินทางไปถึงท่ีดินให้สอบถามเจ้าของที่ดินข้างเคียงและ
ผปู้ กครองทอ้ งท่ี (ถา้ มี) เพื่อให้ทราบตาแหนง่ ทด่ี ิน เสรจ็ แลว้ ให้ทาการรงั วดั ตรวจสอบตามหลักฐานแผนที่นั้น ๆ หรือ
หลกั ฐานอื่น ๆ ของทีด่ นิ แปลงนัน้ พรอ้ มทัง้ จดั ทารายการรังวัดแสดงรายละเอยี ดใช้ในการตรวจสอบตาแหน่งทด่ี ิน

6. หากมีผู้โต้แย้ง คัดค้าน หรือขัดขวาง การชี้ตาแหน่ง หรือมีเหตุขัดข้องอย่างอ่ืน ไม่สามารถ
ชต้ี าแหน่งได้ ใหบ้ นั ทกึ ขอ้ เท็จจรงิ ร่วมกับผู้แทนหน่วยงานที่ขอ โดยทาเป็นคู่ฉบับเม่ือลงนามแล้วมอบให้ผู้แทน
หน่วยงานท่ขี อหนึ่งฉบับ

7. การรายงานผล ให้ฝุายรังวัดเสนอเจ้าพนักงานท่ีดินและให้สานักงานท่ีดินจังหวัดหรือสาขา
แจง้ ผลการดาเนินการให้หนว่ ยงานทขี่ อทราบ แล้วเกบ็ เร่อื งทั้งหมดไว้ในสารบบที่ดิน

8. ท่ีดินท่ีจะตรวจสอบเป็นหนังสือสาคัญอย่างอื่น เช่น น.ส. 3 หรือหนังสือแสดงสิทธิในที่ดิน
ประเภทอ่ืน ๆ ให้สานกั งานทด่ี ินอาเภอท้องท่ีทีด่ ินตง้ั อยดู่ าเนินการ

(ระเบยี บกรมทดี่ ินว่าด้วยการชีต้ าแหน่งที่ดินเพื่อยึดทรัพย์นายประกันตามคาส่ังศาล พ.ศ. 2526
ลงวันท่ี 8 ธันวาคม 2526 ข้อปฏิบัติระหว่างกรมท่ีดินและกรมบังคับคดีเก่ียวกับการชี้ตาแหน่งท่ีดินเพ่ือการ
ยึดทรัพย์นายประกันตามคาสั่งศาล พ.ศ. 2526 บันทึกข้อตกลงระหว่างกรมท่ีดินกับกรมสรรพากรเกี่ยวกับการ
ชี้ตาแหน่งที่ดินเพ่ือทาการยึดทรัพย์สินของผู้ค้างภาษีอากร พ.ศ. 2528 ลงวันที่ 18 กุมภาพันธ์ 2528, บันทึก
ข้อตกลงระหว่างกรมที่ดินกับกรมแรงงาน เกี่ยวกับการช้ีตาแหน่งท่ีดิน เพื่อทาการยึดทรัพย์ของผู้ไม่จ่ายเงิน
สมทบกองทนุ ทดแทนหรือเงินเพิ่ม ลงวนั ที่ 17 กันยายน 2529, บันทึกข้อตกลงระหว่างกรมที่ดินกับสานักงาน
ก.พ. เก่ียวกับการชี้ตาแหน่งท่ีดินเพื่อการยึดทรัพย์ของลูกหนี้สานักงาน ก.พ. ลงวันที่ 14 กันยายน 2533,
บันทึกข้อตกลงระหว่างกรมท่ีดินกับกองทุนเพ่ือการฟ้ืนฟูและพัฒนาระบบสถาบันการเงินเก่ียวกับการ
ชต้ี าแหน่งทีด่ ิน เพ่ือทาการยึดทรัพยส์ ินของลูกหนส้ี ถาบนั การเงนิ พ.ศ. 2544)

5. คดั คา้ นแนวเขตท่ีดินที่ทาการรังวัดสอบเขต แบ่งแยก และรวมโฉนดท่ีดิน หรือตรวจสอบ
เนือ้ ทเี่ กยี่ วกับหนังสอื รบั รองการทาประโยชน์

กรณีมีผคู้ ัดค้านแนวเขตทดี่ ิน หรอื มผี ู้ขัดขวางการรงั วัดสอบเขต แบง่ แยก และรวมโฉนดที่ดิน หรือ
ตรวจสอบเนื้อทีเ่ กี่ยวกับหนังสือรับรองการทาประโยชน์

กรณีท่ี 1 การรังวดั สอบเขต แบง่ แยก และรวมโฉนดทดี่ ิน มีผู้คัดคา้ นแนวเขตทด่ี นิ (ผู้คดั คา้ น
ต้องเป็นผูม้ สี ทิ ธิในที่ดินขา้ งเคยี ง) มีแนวทางปฏิบตั ิดงั นี้

- กรณขี อคัดคา้ นการรังวัดในขณะทาการรังวดั ในทด่ี ิน ตามหนังสือ ท่ี มท 0705/ว 9002
ลงวันท่ี 2 พฤษภาคม 2531 เรือ่ ง คัดค้านการรงั วดั สอบเขต แบ่งแยก และรวมโฉนดท่ีดิน

ใหช้ า่ งผทู้ าการรงั วัดรบั คาคัดคา้ นไว้ โดยใช้บันทกึ ถ้อยคา (ทด. 16) และให้ผู้คัดค้านนาช้ีแนว
เขตเพ่ือทาแผนท่ีแสดงเขตคัดค้านตามระเบียบฯ การรับคาคัดค้านในกรณีน้ี ต้องเป็นกรณีผู้มีสิทธิในท่ีดิน
ขา้ งเคยี งเปน็ ผูค้ ดั คา้ น หากเปน็ การคดั คา้ นเร่ืองสงิ่ ก่อสรา้ งยื่นรุกลา้ เข้าไปในที่ดินหรือเรื่องสิทธิการครอบครอง
ทาประโยชน์ในที่ดิน ตามมาตรา 1382 แห่งประมวลกฎหมายแพ่ง ซึ่งผู้คัดค้านไม่มีหลักฐาน ส.ค.1 หรือ
เอกสารสทิ ธิอ่นื ใดแลว้ ให้จัดทาเป็นบันทึกแจ้งให้ผู้คัดค้านสิทธิทราบว่าการคัดค้านคร้ังนี้ไม่ได้เป็นการคัดค้าน
แนวเขต ตามมาตรา 69 ทวิ แห่ง ประมวลกฎหมายที่ดิน ซึ่งผู้คัดค้านต้องไปยื่นคาขอคัดค้านที่สานักงานที่ดิน
เพ่ือให้เจ้าพนักงานที่ดินผู้มีอานาจหน้าท่ีในการออกคาส่ังทางปกครองส่ังไม่รับคาขอคัดค้าน และแจ้งคาสั่ง
ทางปกครองใหผ้ ู้ขอคดั คา้ นทราบเพอื่ ใชส้ ิทธิอุทธรณ์คาสงั่ ฯ ตอ่ ไป

การไม่รับคาขอคัดค้านเป็นการใช้อานาจสั่งการหรือช้ีขาดข้อพิพาทที่มีผลกระทบต่อสถานะภาพ
ของสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคลอันมีลักษณะเป็นคาสั่งปกครอง ตามนัยมาตรา 5 แห่ง พ.ร.บ.ราชการทาง
ปกครอง พ.ศ. 2539 ซึ่งต้องให้ผู้มีอานาจหน้าท่ีในการออกคาส่ังทางปกครอง ตามนัยมาตรา 12 แห่งพ.ร.บ.
ราชการทางปกครอง พ.ศ. 2539 เป็นผู้ออกคาสง่ั ดงั กล่าว

- กรณขี อคดั คา้ นภายหลังวันทาการรงั วดั ทีส่ านักงานทด่ี ิน

86

ให้ผู้คัดค้าน ยื่นคาขอคัดค้านต่อพนักงานเจ้าหน้าท่ี โดยใช้คาขอ (ท.ด. 9) เมื่อเจ้าพนักงานท่ีดิน
สั่งรับคาคัดค้านแล้วให้ฝุายรังวัดดาเนินการนัดผู้ขอและผู้คัดค้าน ไปนาชี้แนวเขตในท่ีดิน เพ่ือให้ช่างรังวัด
ทาแผนที่แสดงเขตคัดค้านตามระเบียบกรมท่ีดินว่าด้วยการรังวัดสอบเขต แบ่งแยกและรวมโฉนดที่ดิน
พ.ศ.2527 ลงวันท่ี 3 กมุ ภาพันธ์ 2527 หมวด 1 ข้อ 5 และท่ีเกย่ี วขอ้ ง ตอ่ ไป

กรณีเจ้าของท่ดี นิ ขา้ งเคยี งผู้มชี ือ่ ในหนงั สอื แสดงสิทธิในท่ีดินตาย หรือกรณีผู้ครอบครองท่ีดินมิได้
เป็นผู้มีช่ือในหนังสือแสดงสิทธิในที่ดิน แต่อ้างว่าตนครอบครองทาประโยชน์อยู่โดยการได้มาในกรณีอ่ืน
กล่าวคือให้ทายาทโดยธรรม ผู้รับพินัยกรรม หรือผู้จัดการมรดก หรือผู้ครอบครองทาประโยชน์ เป็นผู้ระวังชี้
และลงช่ือรบั รองแนวเขตทดี่ นิ ได้ เมื่อบุคลดังกล่าวนี้คัดค้านการรังวัด เจ้าพนักงานท่ีดินย่อมมีอานาจสอบสวน
ไกล่เกลี่ยตามมาตรา 69 ทวิ แห่ง ป.ที่ดินได้ด้วย (หนังสือกรมท่ีดิน ที่ มท 0706/ว 29046 ลงวันท่ี 21
กันยายน 2543)

การสอบสวนไกลเ่ กล่ียตามมาตรา 69 ทวิ แห่ง ป.ท่ีดิน มีเจตนารมณ์เพื่อระงับข้อพิพาทเกี่ยวกับ
แนวเขตทดี่ นิ ซง่ึ ไมต่ อ้ งการให้คู่กรณีไปฟูองร้องต่อศาลโดยไม่จาเป็น เพราะข้อพิพาทนั้น บางกรณีเมื่อคู่กรณี
ได้รับคาชี้แจงหรือคาแนะนาจากเจ้าพนักงานท่ีดินซึ่งมิได้เป็นผู้มีส่วนได้เสียแล้ว คู่กรณีอาจตกลงกันได้
ประกอบกับในการสอบสวนไกล่เกล่ียกฎหมายบัญญัติให้เจ้าพนักงานท่ีดินมีอานาจเพียงนาหลักฐานแผนที่
มาใช้ในการพิสูจน์ข้อเท็จจริงเพื่อให้คู่กรณีตกลงกันโดยไม่เป็นการสมยอมหรือหลีกเลี่ยงกฎหม ายเท่าน้ัน
หาได้มีอานาจสั่งการหรือชี้ขาดข้อพิพาทท่ีมีผลเป็นการกระทบต่อสถานภาพของสิทธิหรือหน้าที่ของบุคคล
อันมีลักษณะเป็นคาสั่งทางปกครอง ตามมาตรา 5 แห่ง พ.ร.บ.วิธีปฏิบัติราชการปกครอง พ.ศ. 2539
ซึง่ แตกต่างกบั การสอบสวนเปรียบเทยี บเพื่อออกโฉนดทีด่ ิน หรอื หนงั สือรับรองการทาประโยชน์ในเขตปุาสงวน
แห่งชาติ เขตอุทยานแห่งชาติ เขตรักษาพันธ์ุสัตว์ปุา เขตปุาไม้ตามมติคณะรัฐมนตรี หรือที่ดินของรัฐที่เป็น
สาธารณสมบัติของแผ่นดินตามมาตรา 60 แห่ง ป.ท่ีดิน ดังน้ัน การที่ผู้มีหน้าที่ดูแลรักษาท่ีดินของรัฐที่เป็น
สาธารณสมบัติของแผน่ ดินคัดคา้ นการงั วดั สอบเขตโฉนดท่ีดิน หรือหนังสือรับรองการทาประโยชน์ โดยอ้างว่า
ผู้ขอสอบเขตนารังวัดรุกล้าทางสาธารณประโยชน์ พนักงานเจ้าหน้าท่ีย่อมมีอานาจในการสอบสวนไกล่เกลี่ย
โดยถื อหลักฐา นแ ผน ที่เ ป็น หลั กใ นการพิจารณา ประกอบ กับ พย าน หลั กฐ าน อ่ืน ที่จาเ ป็น แก่ กา รพิ สูจน์
ขอ้ เท็จจริง ตามมาตรา 69 ทวิ วรรคสาม แห่ง ป.ที่ดิน (หนังสอื กรมที่ดิน ที่ มท 0706/31703 ลงวนั ที่ 15 ก.ย.
2542 เรอ่ื ง การรงั วดั สอบเขตท่ดี นิ และหนงั สอื กรมทีด่ นิ ท่ี มท 0706/ว 00170 ลงวันที่ 5 มกราคม 2543)

การรับคาขอคัดค้านการรังวัดภายหลังครบกาหนดระยะเวลาแจ้งให้ผู้มีสิทธ์ิในที่ดินข้างเคียงมา
รบั รองแนวเขตหรือคัดค้านการรังวัดตามมาตรา 69 ทวิ วรรคสาม แห่ง ป.ท่ีดิน ควรชี้แจงเหตุผลให้ผู้คัดค้าน
ทราบว่าการดาเนินการดังกล่าวเจ้าหน้าท่ไี ม่สามารถดาเนินการได้ ให้ผคู้ ดั ค้านยน่ื คาขอและใหเ้ จ้าพนักงานที่ดิน
สั่งไม่รับคาขอคัดค้าน และดาเนินการแจ้งคาส่ังทางปกครองให้ผู้ขอคัดค้านทราบเพื่อใช้สิทธิอุทธรณ์คาสั่งฯ
ตอ่ ไป (หนงั สอื ท่ี มท 0706/ว 03578 ลงวันที่ 4 กมุ ภาพันธ์ 2542)

ตามหนงั สือกรมทีด่ นิ ที่ มท 0728/ว 40121 ลงวันที่ 26 ธันวาคม 2543 เร่ือง การสอบสวนไกล่
เกล่ยี กรณมี ผี ู้คดั ค้านแนวเขต ตามมารตา 69 ทวิ แห่ง ประมวลกฎหมายท่ีดิน ได้วางแนวทางปฏิบัติเกี่ยวกับ
การสอบสวนไกล่เกลี่ย กรณีมีผู้คัดค้านแนวเขต ตามมารตรา 69 ทวิ แห่งประมวลกฎหมายท่ีดิน ให้สอบสวน
ไกล่เกลี่ยเฉพาะเรื่องแนวเขตเท่านั้น โดยถือหลักฐานแผนที่เป็นหลักในการพิจารณา และการคัดค้านเร่ือง
กรรมสิทธ์ิหรือสิทธิครอบครองที่ดิน ไม่ใช่การคัดค้านแนวเขตท่ีดินตามนัยมารตรา 69 ทวิ แห่ง ประมวล
กฎหมายท่ดี นิ

กรณมี กี ารคดั ค้านการรังวัด หากมีการรงั วัดใหม่ให้เรยี กค่าใชจ้ า่ ยในการรังวัดใหม่เท่าท่ีจาเป็น
จากผู้ขอรงั วดั โดยการเหมาจา่ ย

(ระเบียบกรมท่ีดิน วา่ ดว้ ยการรับคาขอรังวัด การนัดรังวัดและการเรียกค่าใช้จ่ายในการรังวัด
เฉพาะราย พ.ศ. 2547 ข้อ 16.)

87

กรณเี จา้ ของที่ดนิ ขา้ งเคยี งที่ไมม่ ีหลกั ฐาน (ท่ี ท.ค.) คัดค้านการรังวดั
- ไมถ่ อื เป็นการคดั ค้านแนวเขตตาม ม. 69 ทวิ แห่ง ป. ท่ีดิน
- เปน็ การคัดคา้ นเรอ่ื งสทิ ธิในทด่ี ิน ตาม ม. 1382 แหง่ ป. แพง่ ฯ

การดาเนินการ
1 . บั น ทึ ก คู่ ก ร ณี ต า ม ข้ อ เ ท็ จ จ ริ ง โ ด ย แ จ้ ง ใ ห้ ผู้ คั ด ค้ า น ไ ป ใ ช้ สิ ท ธ์ิ ท า ง ศ า ล
และใหไ้ ปยื่นคาขอคดั คา้ นการรังวัดทส่ี านกั งานที่ดินฯ เพอื่ ให้เจา้ พนกั งานทีด่ นิ ผมู้ อี านาจหน้าท่ใี นการออกคาสั่ง
ทางปกครองสั่งไม่รับคาขอคัดค้าน และดาเนินการแจ้งคาสั่งทางปกครองให้ผู้ขอคัดค้านทราบเพ่ือใช้สิทธิ
อุทธรณค์ าสงั่ ฯ ตอ่ ไป
2. รายงานข้อเท็จจรงิ ดังกลา่ วให้ปรากฏไว้ใน ร.ว. 3ก

กรณีท่ี 2 การรังวัด สอบเขต แบ่งแยก และรวมโฉนดท่ีดิน มีผู้ขัดขวางการรังวัด มีแนวทางการ
ปฏบิ ตั ิ ดงั น้ี

- กรณีการขัดขวางการรังวัด ตามหนังสือ ที่ มท 0514.3/ว 26148 ลงวันที่ 9 กันยายน 2552
ให้ช่างผู้ทาการรังวัดแจ้งความต่อพนักงานสอบสวนกล่าวหาผู้ขัดขวางการทาการรังวัดในข้อหาขัดขวาง
เจ้าพนักงานในการปฏิบัติงานตามหน้าท่ี แล้วคัดสาเนารายงานประจาวันเก่ียวกับคดีมารวมกับรายงานการ
รังวัด (ร.ว.3 ก) จึงจะอนุมัติถอนจ่ายได้ การแจ้งความต่อพนักงานสอบสวนเพียงเพื่อลงบันทึกประจาวันเพ่ือ
นาไปใช้ประกอบการเบิกจ่ายเงนิ คา่ มดั จารงั วดั เท่านน้ั หากช่างผูท้ าการรังวัดเข้าไปเป็นค่คู วามกับผู้ขัดขวางการ
ทาการรงั วัดแลว้ จะทาใหเ้ สยี ความเปน็ กลาง ขาดความน่าเชื่อถอื และสง่ ผลต่อภาพลักษณ์ของกรมท่ีดิน ดังน้ัน
เรื่องปัญหาอุปสรรคในการรังวัดเป็นเรื่องท่ีผู้ขอรังวัดต้องดาเนินการแก้ไขด้วยตนเอง หากผู้ขอรังวัดสามารถ
แก้ไขปัญหาและนาทาการรังวัดได้โดยไม่ก่อให้เกิดเหตุภยันตราย ต่อช่างรังวัดและคนง่านรังวัดแล้ว
กใ็ ห้ดาเนินการเร่อื งรังวัดตอ่ ไปได้ และควรบนั ทกึ รายงานเหตุการณ์ขอ้ เทจ็ จรงิ ไว้ในเรอื่ งรงั วดั ด้วย

กรณีที่ 3 การรังวัดสอบเขต แบ่งแยก และรวมโฉนดท่ีดิน หรือตรวจสอบเน้ือท่ีเกี่ยวกับ
หนังสือรับรองการทาประโยชน์ โดยที่ดินแปลงน้ันมีแนวเขตติดต่อกับทางสาธารณประโยชน์ หรือลาราง
สาธารณประโยชน์

- ผู้ขอได้นารังวัดแล้ว ผู้มีหน้าท่ีดูแลรักษาท่ีสาธารณประโยชน์ดังกล่าวคัดค้านแนวเขต อ้างว่า
ผขู้ อได้นารงั วดั รกุ ลา้ ท่ีสาธารณประโยชน์ มแี นวทางปฏิบตั ิ ดังนี้

ให้ผู้ดูแลท่ีสาธารณประโยชน์ นารังวัดเพื่อแสดงแนวเขตคัดค้านและทาการรังวัดทารูปแผนที่
แสดงแนวเขตคัดค้าน เพ่ือสอบสวนไกล่เกล่ียโดยถือหลักฐานแผนท่ี เป็นหลักในการพิจารณาตา 69 ทวิ
แหง่ ประมวลกฎหมายทดี่ นิ

(หนังสือ ท่ี มท 0706/ว 00170 ลงวันท่ี 5 มกราคม 2543 และหนังสือกระทรวงมหาดไทย
ท่ี 6902/2500 ลงวันที่ 25 เมษายน 2500)

6. การงดรังวดั รอการสง่ เรอื่ งรังวัด และการยกเลิกคาขอรังวดั
ก่อนออกไปทาการรงั วดั ในวันกาหนดนัดรังวัด หากผู้ขอมีความประสงค์ของดทาการรังวัดหรือยกเลิก
คาขอรังวัดและได้มีหนังสือแจ้งข้างเคียงให้มาระวังชี้แนวเขตแล้ว ให้เจ้าหน้าที่แจ้งให้ผู้ขอรังวัดนาเหตุขัดข้อง
ของการงดรังวัดไปแจ้งให้เจ้าของท่ีดินข้างเคียงทราบด้วยตนเอง และบันทึกถ้อยคาไว้เป็นหลักฐานแล้วเสนอ
ความเห็นในบันทกึ ดงั กล่าว นาเรยี นเจ้าพนกั งานที่ดนิ (ผา่ นหวั หน้าฝาุ ยรังวัด)
ขณะทาการรังวัดหากผขู้ อมคี วามประสงค์ให้งดทาการรังวัดหรอื ยกเลิกคาขอรังวัด ให้เจ้าหน้าท่ีบันทึก
ถอ้ ยคาผู้ขอรงั วัดแล้วอ่านทวนให้ผู้ขอฟัง หรือให้ผู้ขออ่านข้อความในบันทึก จนเข้าใจก่อนให้ผู้ขอลงช่ือไว้เป็น

88

หลกั ฐาน พรอ้ มทัง้ จดั ทาสาเนาและรบั รองสาเนามอบให้ ผู้ขอรังวัดเก็บไว้ 1 ฉบับ โดยให้ผู้ขอรังวัดลงชื่อรับไว้ใน
ต้นฉบับดว้ ยทุกครงั้

(หนังสือกรมที่ดิน ท่ี มท 0706/ว 04871 ลงวันท่ี 12 กมุ ภาพันธ์ 2542)
กรณีผู้ขอมีความประสงค์ให้ช่างรังวัดรอการส่งเร่ืองรังวัดไว้ก่อน ให้ช่างผู้ทาการรังวัดเรื่องดังกล่าว
เสนอให้หัวหน้าฝุายรังวัดเป็นผู้พิจารณาสั่งรอเร่ือง และนาลงบัญชีงานค้างกองกลางฝุายรังวัด ครั้นเมื่อครบ
กาหนดระยะเวลารอเรื่องแล้วให้มีหนังสือแจ้งให้ผู้ขอมาดาเนินการต่อไปตามนัยระเบียบกรมท่ีดิน ว่าด้วยการ
รายงานผลการปฏิบตั ิงานและการจัดการงานคา้ งของสานักงานที่ดนิ พ.ศ. 2555 ข้อ 36 ระหว่างรอการส่งเร่ือง
รังวัดหากเจ้าของท่ีดินมาติดต่อขอทราบรายละเอียดและช่างผู้ดาเนินการไม่อยู่ ให้หัวหน้าฝุายรังวัดหรือ
เจา้ หนา้ ทีอ่ ่นื ทไี่ ด้รบั มอบหมาย ตรวจรายละเอียดในเรื่องรังวัดแล้วชี้แจงเจ้าของที่ดินแทนได้ โดยไม่ต้องรอให้
ช่างรังวัดเปน็ ผูช้ แ้ี จง
(หนังสอื กรมทีด่ นิ ที่ มท 0611/ว 409 ลงวันท่ี 1 มีนาคม 2525)
เมื่อออกทาการรังวัดแลว้ งดทาการรังวัด หรือยกเลิกคาขอรังวัด กลับสานักงานแล้วจะเบิกจ่ายเงินค่า
มดั จารังวดั หรอื ไม่กต็ าม ต้องเขียนรายงาน ร.ว. 3 /ร.ว. 3ก ทกุ ครงั้
(หนงั สอื กรมทีด่ นิ ที่ มท 0514.3/ว 13647 ลงวนั ที่ 28 พ.ค. 56)
7. การตรวจสอบหลกั ฐานและเอกสารก่อนกลบั จากการรงั วัด ดังน้ี

1. เรียกเก็บใบรับหมายให้ครบถ้วน
2. ใบรับหมายมีไมค่ รบ บันทกึ แลว้
3. ให้เจ้าของท่ีดนิ เจ้าของท่ีดินขา้ งเคียงลงชอื่ ในเรอ่ื งแล้ว
4. สอบสวนเขตตาบล อาเภอ แล้ว
5. ผปู้ กครองท้องทีล่ งช่ือรับรองเขตทส่ี าธารณะและเรยี กหนงั สือมอบอานาจไวแ้ ล้ว
6. รังวดั โดยมีเสน้ ตรวจครบถว้ นแลว้
7. จดเลขหลักเขตครบแลว้
8. ปกั หลกั ไมถ่ ึงเขตมีบันทึกแล้ว
9. ขา้ งเคียงทม่ี กี ารครอบครองมบี นั ทกึ แลว้
10. ทายาทระวังชแี้ นวเขตแทนผู้วายชนม์ มีบนั ทึกแลว้
11. คาสง่ั แตง่ ตั้งผ้จู ัดการมรดก เรยี กเกบ็ เขา้ รวมเร่อื งแล้ว
12. ผู้ปกครองมาระวงั แนวเขตแทนผู้เยาว์ มีบนั ทึกแลว้
13. ข้างเคยี งเป็นผ้เู ยาว์ขณะน้ีบรรลนุ ิตภิ าวะ มีบันทึกแลว้
14. นารังวัดไม่ตรงกบั คาขอ (แกค้ าขอ) มบี นั ทกึ แลว้
15. รงั วัดเชอ่ื มโยงหลกั เขตอีกฟากหน่งึ ของท่สี าธารณประโยชน์แล้ว
8. การคานวณและลงท่หี มายแผนท่ี
ปัจจุบัน กรมท่ีดินได้ผ่านการรับรองให้ใช้โปรแกรม DOLSURVEY ในการคานวณและลงท่ีหมาย
แผนที่ในสานักงานท่ีดินที่ได้มีการพัฒนาระบบสารสนเทศด้านรังวัด ตามโครงการพัฒนาระบบคอมพิวเตอร์
ในสานักงานที่ดิน (เต็มรูปแบบ) ตามหนังสือกรมท่ีดิน ที่ มท 0514.3/ว 23753 ลงวันที่ 3 กันยายน 2551
และตามโครงการพัฒนาระบบสารสนเทศที่ดิน ระยะท่ี 1 ได้ให้การรับรองโปรแกรม DOLCAD สาหรับใช้ใน
การคานวณและลงที่หมายแผนที่งานรังวัดเฉพะรายในสานักงานที่ดิน เพิ่มเติมจากโปรแกรม DOLSURVEY
ตามหนงั สือกรมท่ีดิน ที่ มท 0514.3/ว 1298 ล.ว. 18 มกราคม 2555
เม่ือได้จัดทาหลักฐานการรังวัดเสร็จเรียบร้อยแล้ว ให้ช่างรังวัดทาการสาเนาไฟล์ข้อมูลจาก
โปรแกรม DOLCAD (ไฟล์ JPG และXML) นาไปจดั เก็บในเคร่ืองคอมพิวเตอร์กลางที่มีระบบเช่ือมต่อเครือข่าย
พรอ้ มท้ังให้รายงานในแบบรายงานการรงั วดั ร.ว.3 หรือ ร.ว.3ก แล้วแต่กรณีด้วยว่า “ได้สาเนาไฟล์ข้อมูลจาก

89

โปรแกรม DOLCAD จัดเก็บไว้ในเคร่ืองคอมพิวเตอร์ของสานักงานท่ีดินแล้ว” และจัดพิมพ์รายงานจาก
โปรแกรม PintDOL เปน็ หลักฐานประกอบเรื่องรังวัด โดยใหห้ วั หน้าฝาุ ยรงั วัดลงนามพร้อม วนั เดือน ปี ในช่อง
ผู้ตรวจของแบบรายงานการจดั เกบ็ ไฟล์หลักฐานการรังวัด ก่อนเสนอเรื่องถอนจ่ายเงินค่ามัดจารังวัด ส่วนการ
จดั พมิ พต์ น้ ร่างแผนที่ สามารถใชก้ ระดาษปอนด์ขนาด 120 แกรม แทนกระดาษผนึกผ้าได้

และเพื่อให้การดาเนินการเก่ียวกับการใช้โปรแกรมการคานวณและลงท่ีหมายแผนที่เป็นไป
ในทศิ ทางเดยี วกัน จงึ ใหถ้ ือปฏบิ ตั ิ ดงั นี้

1. การคานวณเนอ้ื ท่ีแปลงท่ีดินในงานรังวดั โดยวิธีแผนท่ีชั้นหนึ่ง หรือโดยวิธีแผนที่ชั้นสองระบบ
พิกัดฉาก ยู ที เอ็ม หรือพิกัดฉากศูนย์กาเนิด หากผลการคานวณเนื้อท่ีเป็นเศษส่วนของตารางวา ให้ใช้เนื้อท่ี
ทศนิยม 1 ตาแหน่งของตารางวา โดยใหป้ ัดเศษทศนยิ มตาแหน่งท่ี 2 (เศษตัง้ แต่ 5 ข้ึนไปให้ปดั ขึ้น เศษน้อยกว่า
5 ให้ปัดท้ิง)

2. ผลรวมของเนอ้ื ท่แี ปลงแยกและแปลงคงเหลือต้องเท่ากับเน้ือที่ของแปลงรวม กรณีที่ผลรวม
เนื้อที่แปลงแยกและแปลงคงเหลือไม่เท่ากับแปลงรวม ให้พิจารณาปัดเศษแปลงแยก หรือแปลงคงเหลือ โดยปัดข้ึน
หรือปัดทิ้งได้ แม้ไม่เป็นไปตามเงื่อนไขการปัดเศษในข้อ 1 โดยแปลงแยกหรือแปลงคงเหลือ ท่ีมีการปัดเศษ
ทศนยิ มในลกั ษณะดังกล่าว หากมกี ารรังวัดใหมแ่ ละคานวณเน้อื ที่ (กอ่ นปัดเศษ) ได้เท่าเดิม ให้ใช้เนื้อที่ที่ได้เคย
มีการปัดเศษทศนยิ มไวแ้ ลว้

3. ในการคานวณเน้ือที่แปลงท่ีดินโดยโปรแกรมดังกล่าว หากผลการคานวณเนื้อท่ีแตกต่างไป
จากการคานวณเนื้อท่ีตามหลักฐาน โดยใช้โปรแกรมเดิม (เช่น โปรแกรม AUTOLAND เป็นต้น) ให้ถือว่าเป็น
การคานวณเน้ือที่ตา่ งวิธี และให้ปฏิบัติตามหนังสือกรมท่ีดิน ท่ี มท 0611/ว 4255 ล.ว. 22 กุมภาพันธ์ 2525

(ตามหนงั สือกรมทีด่ นิ ที่ มท 0514.3/ว 30109 ล.ว. 22 พฤศจิกายน 2556)

90

หมวดท่ี 7
การรงั วัดโดยวธิ แี ผนท่ีช้ันหน่งึ ดว้ ยระบบโครงขา่ ยการรังวัดด้วยดาวเทยี มแบบจลน์ (RTK GNSS
Network)

ถือปฏบิ ัติตามระเบียบกรมทดี่ ิน ว่าด้วยการรงั วัดโดยวิธีแผนที่ชัน้ หนึง่ ด้วยระบบโครงขา่ ยการ
รงั วดั ดว้ ยดาวเทยี มแบบจลน์ (RTK GNSS Network) พ.ศ. 2562 ประกอบกบั ระเบียบกรมทด่ี ิน วา่ ด้วย
การรังวดั และทาแผนทเ่ี พือ่ เกบ็ รายละเอยี ดแปลงท่ีดิน โดยวิธีแผนท่ีชั้นหนึ่งในระบบพิกัดฉาก ยู ที เอ็ม
พ.ศ. 2542

91

หมวดที่ 8
หมวดการสอบสวนบนั ทึกถ้อยคา

ในการรังวัดทดี่ ินเฉพาะรายทุกประเภท เช่น การรังวัดออกโฉนดท่ีดิน แบ่งแยก สอบเขต รวมโฉนด
รังวดั ซา้ ใบไต่สวน และสอบเขตใบไตส่ วน เปน็ ตน้ ช่างรังวัดจะต้องสอบสวน และบันทึกเหตุการณ์ต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น
ในท่ดี ิน

การรังวดั ออกโฉนดทีด่ ินจะต้องสอบสวนและบันทกึ ผปู้ กครองทอ้ งทีใ่ ห้ไดค้ วามวา่
1) ที่ดินแปลงน้ไี ม่ได้เป็นทีส่ งวนหวงห้าม หรือที่สาธารณประโยชน์ที่ราษฎรใช้ประโยชน์ร่วมกันแต่อย่าง
ใด และไมใ่ ช่ที่เขา ที่ภเู ขา หรือที่สงวนหวงห้ามหรือที่ดินซ่ึงทางราชการเห็นว่าควรสงวนไว้เพ่ือทรัพยากรของ
ชาติ แตอ่ ยา่ งใด
2) ที่ดินแปลงนี้ไม่เหลื่อมล้าหรือทับที่สาธารณประโยชน์ ท่ีสงวนหวงห้าม หรือทางน้า
ทางสาธารณประโยชน์แต่อยา่ งใด
3) ทด่ี ินแปลงนีไ้ ม่ทบั ท่ีของบุคคลอ่นื ทั้งท่ีมกี รรมสทิ ธ์แิ ละทีม่ สี ทิ ธิครอบครอง
4) ทด่ี ินแปลงน้มี ไิ ด้เป็นทสี่ งวนหวงหา้ มของกระทรวง ทบวง กรมอนื่ ใดแต่อยา่ งใด
5) ท่ดี ินแปลงนผ้ี ขู้ อรงั วัดใชส้ ทิ ธคิ รอบครองและทาประโยชนอ์ ยใู่ นฐานะเป็นเจ้าของโดยแท้จรงิ
6) ท่ีดินแปลงนีเ้ ปน็ ที่ดินตามหลักฐาน ส.ค. 1. หรือ น.ส. 3 หรือใบไต่สวน เลขที่ หมู่ที่ ตาบล อาเภอ
ลงวันที่ โดยแท้จริง
7) ท่ดี ินแปลงน้ีมภี าวะตดิ พันอยา่ งใดหรือไม่
8) ท่ีดินแปลงนี้ไม่มีปัญหาอืน่ ใดขัดข้อง และอยใู่ นเกณฑท์ ่ีจะออกโฉนดที่ดนิ ได้

- การบนั ทกึ เหตกุ ารณ์ตา่ ง ๆ ของชา่ งรงั วดั มีหลายกรณสี ุดแลว้ แต่เหตุการณ์จะเกิดข้ึน
- บนั ทึกน้ันให้ใช้แบบพิมพ์ ท.ด. 16
- การบันทึกอย่าใหข้ าดสาระสาคัญของเร่ือง
- ไมต่ ้องบันทึกใหย้ ดื ยาวจนเกนิ ไป บันทึกเพียงใหไ้ ดใ้ จความ
- สาระสาคญั ของผใู้ หถ้ อ้ ยคาที่จะขาดเสียมิได้ก็คือ ช่ือ นามสกุล อายุ บิดามารดา ภูมิลาเนา
ตาแหน่งหน้าท่กี ารงานหรือการประกอบอาชพี มีความเกีย่ วพันกบั ผ้ขู อออกโฉนดท่ดี นิ อย่างใด
การบนั ทึกถ้อยคา (ท.ด. 16) ในการรงั วัดที่ดินประเภทต่าง ๆ หากมีเหตุการณ์หรืออาจมีอุปสรรค
ขัดข้องหรือไม่เป็นไปตามคาขอที่ให้ไว้ประการต่าง ๆ เช่น เม่ือไปถึงท่ีดินแล้วน้าท่วมคันเขตทาการรังวัดไม่ได้
หรือท่ีดินรกมากจนไม่สามารถลากเทปวัดระยะได้ หรือเจ้าของที่ดินผู้ขอรังวัด เจ้าของท่ีดินข้างเคียง
ไม่ตกลงเขตท่ีดินกัน หรือเจ้าของที่ดินด้วยกันเองไม่ตกลงเขตท่ีดินท่ีจะแบ่งแยกระหว่างกันเอง เช่นนี้เป็นต้น
จาต้องบันทึกไว้เป็นหลักฐานโดยใช้แบบพิมพ์ ท.ด. 16 ข้ันแรกน้ีจะได้อธิบายถึงการกรอกแบบพิมพ์ต่อไป
เป็นหลักการท่ชี ่างรังวดั ควรบนั ทกึ
แบบพิมพ์ ท.ด. 16 มีข้อความบอกถึงท่ีดินแปลงท่ีขอทาการรังวัดนั้นอยู่ระวางใด เลขท่ีดิน
หน้าสารวจโฉนดที่ดินเท่าใด อยู่ตาบล อาเภอ จังหวัดใด และสถานท่ีช่างรังวัดได้ทาการบันทึก ณ ที่ใด
วันท่ี เดือน ปี ท่ีบันทึกถ้อยคา ต่อไปเป็นข้อความหรือเหตุการณ์ท่ีต้องการจะบันทึกลงไป เม่ือเสร็จแล้ว
ต้องให้ผู้ท่ีให้ถ้อยคาลงนามในบันทึกนั้น และควรให้มีพยานลงนามรับรองข้อความน้ัน ๆ อย่างน้อย 2 คน
บรรทัดสดุ ท้ายชา่ งรงั วดั ลงชื่อในฐานะผบู้ นั ทึกถอ้ ยคานนั้
เหตุการณ์ต่าง ๆ ที่ต้องบันทึกมานั้นไม่มีกฎเกณฑ์อันแน่นอน เพราะการรังวัดท่ีดินแปลงหน่ึง
อาจมีเหตุการณ์ผิดแปลกแตกต่างกันไป จะบันทึกเหตุการณ์เตรียมไว้ล่วงหน้าหาได้ไม่ ช่างรังวัดต้องใช้
สามัญสานึกว่า เมื่อมีเหตุการณ์เช่นนั้นเกิดข้ึน จะต้องบันทึกถ้อยคาไว้เป็นหลักฐานทางราชการหรือไม่
ถ้าตอ้ งจะต้องบันทกึ อย่างไร จึงจะเป็นหลักฐานของทางราชการและไม่เป็นการผูกมัดตัวของช่างรังวัดเองด้วย
อย่างไรก็ดีข้อความตอนต้นควรจะได้กล่าวถึงคาขอที่เจ้าของ ท่ีดินให้ไว้ ณ สานักงานที่ดินว่า

92

.
ตามคาขอฉบับ ที่......ลงวันท่ี.....................ขอให้เจ้าพนักงานออกไป ทาการรังวัดประเภท.......................น้ัน
บัดนี้ ข้าพเจ้ามีความประสงค์......................มีข้อความอย่างใด ก็ใส่ลงไปหรือขั้นต้นควรจะได้สอบถามให้รู้ว่า
ผู้ให้ถ้อยคา น้นั เป็นใครตั้งบา้ นเรือนอยู่ท่ีไหน นามบิดา มารดา เป็นต้น แล้วจึงบันทึกข้อความต่อไป แบบหลัง
เหมาะสาหรบั ข้างเคยี งด้านท่ีไม่มหี นังสือสาคัญสาหรับท่ีดิน คือ เป็นผู้ครอบครองที่ดินมือเปล่า ทั้งน้ี จะได้ทราบ
ว่าท่ีดินข้างเคียงแปลงน้ันเป็นของผู้ใด มีภูมิลาเนาแห่งใด เป็นต้น และที่ไม่ควรลืม เมื่อมีบันทึกเหตุการณ์สิ้นสุด
แล้ว ควรจะเขียนต่อท้ายไปด้วยว่า ข้อความตามที่ช่างรังวัดได้บันทึกไว้น้ัน ได้อ่านให้ผู้ให้ถ้อยคาพยานฟัง
และทราบขอ้ ความตลอดแลว้ จึงไดล้ งช่อื ไวเ้ ปน็ หลักฐาน

ดังได้กล่าวแล้วว่า การบันทึกถ้อยคานั้นไม่อาจกาหนดแน่นอนลงไปได้ว่า การรังวัดรายหน่ึง
จะมเี หตุการณ์อะไรที่ควรบันทกึ บา้ ง เป็นเหตกุ ารณเ์ ฉพาะหนา้ ที่ชา่ งรงั วดั จะต้องคดิ เอาเองว่าควรจะบันทกึ อยา่ งไร
โดยมีหลกั การเขยี นบันทึกถ้อยคาตา่ งๆ ดงั น้ี

หลักการเขยี นบันทกึ ถ้อยคา (Who ( ใคร ) / What (อะไร) / Where (ที่ไหน) / When (เมื่อไร)
/ Why (ทาไม) / How (อย่างไร))

1. จุดประสงค์ในการบันทึกเพ่ือมุ่งกระทาการในกรณีใด เหตุที่ต้องทาการบันทึกเพราะเหตุใด
เช่น คัดคา้ น รุกลา้ แนวเขต แก้เขตเฉพาะด้าน นาเอาทน่ี อกหลักฐานมารวมเขา้ ดว้ ย เป็นต้น

2. ให้ลาดับเน้ือเรื่องไปตามเหตุการณ์ท่ีเกิดข้ึนก่อนไปจนถึงปัจจุบัน (Who ( ใคร ) / What
(อะไร) / Where (ทไ่ี หน) / When (เมื่อไร) / Why (ทาไม) / How (อยา่ งไร)) โดยยึดหลักตา่ งๆ ดังนี้

- ความเปน็ ธรรม บนั ทึกข้อเท็จจริง โดยมเี นือ้ หาทเี่ ปน็ กลาง ไม่เข้าข้างฝาุ ยหนึ่งฝาุ ยใด
- หลักการ คือ เขียนไปในทานองมุ่งอานวยความสะดวกให้แก่ประชาชนผู้ใช้บริการ ภายใต้
อานาจหน้าที่ และหลกั วชิ าการ
- ยดึ หลกั เกณฑ์ คือ อ้างอิงข้อระเบียบ กฎหมายที่เก่ียวข้องกับเหตกุ ารณ์
3. ชแ้ี จงผลท่จี ะตอ้ งเป็นไปตามขอ้ เท็จจริงต่อกรณดี ังกลา่ วให้คู่กรณลี งนามรับทราบ
4. พยานรเู้ หน็ เหตุการณ์ หากเปน็ บคุ คลท่นี า่ เช่ือถอื ได้ยิง่ ดี
เพอื่ ทจี่ ะให้เป็นการสะดวกแกช่ ่างรงั วดั ท่ีเพิ่งออกทาการรังวัดเฉพาะรายใหม่ ๆ ยังไม่เคยบันทึก
ถ้อยคาเมื่ออยู่ต่อหน้าคนมาก ๆ อากาศร้อน อาจนึกไม่ออกว่าควรจะบันทึกอย่างไรในเรื่องน้ัน ๆ จึงใคร่จะ
ยกตวั อย่างตอ่ ไป

1. การบันทกึ แบบไมส่ มยอมซือ้ ขาย แลกเปลี่ยน ใหป้ ันแนวเขตกัน
การรังวัดท่ีดินซึ่งได้ออกโฉนดที่ดินไว้นาน สภาพท่ีดินหรือเขตการครอบครองอาจคลาดเคลื่อน

ทาให้รูปแผนที่และเนื้อท่ีหรืออย่างใดอย่างหนึ่งผิดจากโฉนดที่ดิน หรือที่ดินแปลงท่ีทาการรังวัดน้ันจะเคย
ทาการรังวดั ใหม่ ปักหลักเขตไว้แล้วและหลกั เขตกย็ ังอยใู่ นท่ีดิน แต่เมื่อผู้ขอนาช่างรังวัดทาการรังวัดตรวจสอบ
จากหลักถึงหลักตามหลักฐานการรังวัดครั้งก่อนไม่ได้ ช่างรังวัดย่อมทราบไม่ได้ในขณะนั้นว่ารูปแผนที่คงเดิม
หรือจะตอ้ งแกไ้ ข เนื้อที่ ฉะนัน้ จงึ จาเป็นตอ้ งบนั ทกึ ถ้อยคาไว้ด้วย ตามตวั อยา่ งการบันทกึ ดังน้ี

(อ้างองิ ตามหนังสอื กรมท่ดี นิ ที่ มท 0705/ว 4071 ลงวันท่ี 18 กุมภาพนั ธ์ 2528)

93

(ท.ด. ๑๖)

(ตัวอย่างท่ี 1.)

บนั ทกึ ถอ้ ยคา (บันทึกไมส่ มยอมแนวเขต )

ท่ีดนิ

ระวาง หมทู่ ี่ ตาบล

เลขท่ีดิน หนา้ สารวจ อาเภอ

………………….......เลขที่ จงั หวดั

ที่วา่ การ บรเิ วณทดี่ ินท่ีทาการรังวัด

วนั ท่ี เดือน พ.ศ

ขา้ พเจ้า เจ้าของท่ดี นิ เจ้าของที่ดนิ ข้างเคยี ง ผู้ปกครองท้องท่ี (ถ้าตดิ ) ผมู้ นี ามขา้ งทา้ ยนี้

อายุ ปี เชือ้ ชาติ ไทย สัญชาติ ไทย บิดา/มารดาชือ่

อยู่ทบี่ ้าน/ช่ือหมูบ่ ้าน เลขที่ ตรอก/ซอย หมทู่ ี่

ตาบล อาเภอ จงั หวัด โทรศพั ท์

ขอให้ถ้อยคาตอ่ พนกั งานเจา้ หนา้ ท่ี ดว้ ยความสัตย์จรงิ ดงั ต่อไปนี้ :-

ตามที่................................................................................ได้ย่ืนคาขอรังวดั

ตามคาขอเลขที่ ลงวันท่ี นน้ั

ข้าพเจ้าเจ้าของท่ีดินผู้ทาการรังวัด เจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียง ผู้ปกครองท้องท่ี (ถ้าติดท่ี

สาธารณประโยชน์) ผู้มีนามขา้ งท้ายน้ี ไดพ้ ร้อมกันนาทาการรังวัดปักหลักเขตที่ดินแปลงท่ีดินดังกล่าวข้างบนน้ี

ไปแล้วน้ัน เป็นเขตที่ดินท่ีข้าพเจ้าได้ครอบครองและทาประโยชน์กันอยู่จริงในเวลานี้ ข้าพเจ้าไม่เคยสมยอม

ซื้อขาย แลกเปล่ียน ให้ปันแนวเขตท่ีดินแก่กันเพ่ือการหลีกเล่ียงกฎหมาย และมิได้นาท่ีนอกหลักฐานหรือ

ที่สาธารณประโยชน์อื่นใดเข้ามารวมดว้ ยแต่ประการใด ซ่งึ ในที่ดินมี.....................................................................

(รว้ั , คันนาฯ เป็นต้น) เป็นแนวเขต

ขอ้ ความข้างตน้ นี้ ข้าพเจ้าได้อา่ น /ฟัง /ทราบ /เข้าใจขอ้ ความโดยตลอดเห็นว่าถกู ตอ้ งดแี ลว้

จึงขอลงลายมือช่ือรับรองไวเ้ ป็นหลกั ฐาน

ลงชอ่ื .......................................................เจ้าของที่ดิน

ลงชอื่ .......................................................เจ้าของทดี่ นิ ขา้ งเคยี งเลขทด่ี นิ .........

ลงชอื่ .......................................................เจ้าของที่ดินข้างเคียงเลขที่ดิน.........

ลงชื่อ.......................................................เจ้าของท่ดี นิ ข้างเคยี งเลขทด่ี นิ .........

ลงช่ือ.......................................................เจ้าของที่ดินข้างเคียงเลขที่ดิน.........

ลงช่ือ.......................................................เจา้ ของทด่ี ินขา้ งเคียง.......................

ลงช่ือ.......................................................ข้างเคียงที่สาธารณฯ......................

ลงชื่อ...........................................................พยาน

ลงชอ่ื ...........................................................พยาน

ลงชื่อ.......................................................เจา้ หนา้ ที่ / ผู้บันทึก

94

2. การบันทึกการปกั หลักไม่ถงึ เขต (หลกั พยาน)
ที่ดินแปลงที่ขอรังวัด อาจมีมุมเขตติดต่อกับเจ้าของที่ดินข้างเคียงอยู่ในลากระโดงหรือมีมุม

เขต อยู่ก่ึงกลางสิ่งปลูกสร้าง เช่น กาแพง เป็นต้น ซ่ึงผู้ขอรังวัดและเจ้าของท่ีดินข้างเคียงไม่สามารถจะ
ปกั หลักเขต ตรงมมุ เขตได้ ฉะนั้น จงึ ตอ้ งเล่ือนเข้ามาปกั ภายในแปลงทขี่ อรังวัดดังได้อธิบายมาแล้วในเรื่องการ
ปกั หลกั เขต กรณเี ช่นนีต้ อ้ งบันทึกเจา้ ของทดี่ ินผขู้ อรังวัด เจ้าของที่ดินแปลงข้างเคียงท่ีเกี่ยวข้อง หรือเจ้าหน้าที่ผู้
ไประวงั เขตสาธารณะ (ถ้าม)ี

(อา้ งองิ ตามระเบยี บกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการรังวดั ปกั หลักเขตท่ดี ิน พ.ศ. 2527 ลงวันที่ 30
พฤศจิกายน 2527)

95

(ท.ด. ๑๖)

(ตัวอยา่ งท่ี 2.) บันทึกถ้อยคา (บนั ทึกปกั หลกั พยาน )

ทดี่ ิน

ระวาง หมทู่ ่ี ตาบล

เลขที่ดนิ หน้าสารวจ อาเภอ

………………….......เลขที่ จังหวดั

ที่วา่ การ บริเวณท่ีดินท่ีทาการรังวดั

วนั ท่ี เดอื น พ.ศ

ข้าพเจ้า เจา้ ของทีด่ นิ เจ้าของท่ีดินขา้ งเคยี ง ผูป้ กครองทอ้ งที่ (ถา้ ติด) ผมู้ นี ามข้างทา้ ยนี้

อายุ ปี เช้ือชาติ ไทย สัญชาติ ไทย บิดา/มารดาชอื่

อยูท่ ีบ่ ้าน/ชอ่ื หม่บู ้าน เลขที่ ตรอก/ซอย หมู่ท่ี

ตาบล อาเภอ จังหวดั โทรศัพท์

ขอใหถ้ ้อยคาต่อพนักงานเจ้าหนา้ ท่ี ดว้ ยความสัตยจ์ ริง ดงั ตอ่ ไปน้ี :-

ตามท.่ี ...............................................................................ได้ยน่ื คาขอรงั วดั

ตามคาขอเลขที่ ลงวนั ที่ นนั้

ข้าพเจ้าเจ้าของที่ดินผู้ทาการรังวัด เจ้าของท่ีดินแปลงข้างเคียง ผู้ปกครองท้องท่ี (ถ้าติดท่ี

สาธารณประโยชน์) ผู้มีนามข้างท้ายนี้ ได้พร้อมกันนาทาการรังวัดปักหลักเขตท่ีดินแปลงเคร่ืองหมายดังกล่าว

ขา้ งบนน้ี ขอใหถ้ อ้ ยคารับรองวา่ หลกั เขตหมายเลข.............................................................................................

จะปักตรงมุมเขตไม่ได้ เพราะเป็นทีล่ ุ่มลึก (หรือม.ี ..............เป็นเครอื่ งกีดขวาง) จึงต้องทาการปักหลักพยานตามนัย

ระเบียบกระทรวงมหาดไทย ว่าด้วยการรังวัดปักหลักเขตที่ดิน พ.ศ. 2527 ลงวันท่ี 30 พฤศจิกายน 2527

โดยได้ปกั หลกั พยานไว้ภายในเขตทีด่ นิ แปลงทท่ี าการรงั วดั นีแ้ ล้ว และได้วัดระยะจากหลกั พยานถงึ มมุ เขตไวด้ งั น้ี

หลกั เขตหมายเลข................ระยะจากหลักถึงมมุ เขต........เสน้ หรอื เท่ากับ...........เมตร

หลกั เขตหมายเลข................ระยะจากหลักถงึ มุมเขต........เส้น หรือเท่ากับ............เมตร

หลักเขตหมายเลข................ระยะจากหลักถงึ มมุ เขต........เส้น หรือเท่ากบั ............เมตร

ขอ้ ความขา้ งตน้ น้ี ข้าพเจ้าไดอ้ า่ น /ฟัง /ทราบ /เขา้ ใจข้อความโดยตลอดเหน็ วา่ ถกู ตอ้ งดแี ลว้

จงึ ขอลงลายมอื ชอื่ รบั รองไว้เปน็ หลกั ฐาน

ลงชอ่ื .......................................................เจ้าของทีด่ นิ

ลงช่อื .......................................................เจา้ ของที่ดนิ ข้างเคยี งเลขทีด่ ิน.........

ลงชื่อ.......................................................เจ้าของที่ดินข้างเคียงเลขที่ดิน.........

ลงชอ่ื .......................................................เจา้ ของท่ดี ินขา้ งเคยี งเลขทดี่ นิ .........

ลงช่อื .......................................................เจ้าของท่ีดนิ ขา้ งเคียงเลขทดี่ ิน.........

ลงชอื่ ........................................................ผปู้ กครองทอ้ งที่

ลงช่อื .......................................................พยาน

ลงชื่อ.......................................................พยาน

ลงชอื่ .......................................................เจ้าหน้าที่ / ผู้บันทึก

96

3. การบันทึกกรณีข้างเคียงขอไม่ลงนามรับรองเขตเน่ืองจากมีสาธารณฯคั่นกลางระหว่าง
ทดี่ ิน

รปู แผนท่ีในระวางหรือหลังโฉนดอย่างเกา่ ที่จาลองมาประกอบเรื่องรังวัดนั้น บางครั้งปรากฏ
ว่าข้างเคียงบางด้านติดท้ังเลขท่ีดินและลากระโดงหรือลาราง ซ่ึงไม่ชัดว่าเป็นสาธารณประโยชน์หรือเปล่า
เจ้าหน้าท่ีจึงจาเป็นต้องมีหนังสือแจ้งเจ้าของท่ีดินติดต่อ และผู้ปกครองท้องที่ให้ไประวังเขตลารางหรือ
ลากระโดงนั้น ๆ ด้วยเหตุน้ีในวนั ทาการรงั วัด ช่างรงั วัดจะต้องสอบถามและบันทึกถ้อยคาผู้ปกครองท้องท่ีให้ได้
ความว่า ลากระโดงและลารางน้ันเป็นสาธารณประโยชน์หรือไม่ ถ้าเป็นอย่างหนึ่งอย่างใด เช่น ลารางหรือลา
กระโดงน้นั ไม่ใชส่ าธารณประโยชน์ เพียงแต่ตดิ เลขทด่ี นิ แปลงข้างเคียง เช่นนี้ ต้องบันทึกถ้อยคาผู้ปกครองท้องที่ลบ
ล้างว่าลากระโดงหรือลารางนัน้ ไม่ใช่สาธารณประโยชน์ โดยทานองเดียวกัน ถ้าสอบสวนแล้วไม่ติดเลขท่ีดินแต่ติด
ลารางหรือลากระโดงสาธารณประโยชน์ ก็ให้บันทึกผู้ปกครองท้องที่หรือผู้แทนว่า ลารางหรือลากระโดงน้ัน
ใช้เป็นสาธารณประโยชน์ พร้อมท้ังบันทึกเจ้าของท่ีดินข้างเคียงให้ได้ความว่าเขตที่ดินแปลงท่ีทาการรังวัดนี้
ไมม่ ีเขตติดตอ่ กบั ท่ีดนิ ของแปลงที่ขอรังวัด แตต่ ิดลารางหรอื ลากระโดงสาธารณประโยชน์ค่นั กลางระหว่างท่ีดิน

97

(ตวั อยา่ งที่ 3.) (ท.ด. ๑๖)

บันทกึ ถ้อยคา(ขา้ งเคยี งขอไมล่ งนามเนอ่ื งจากมีสาธารณฯคนั่ )

ท่ดี ิน

ระวาง หมทู่ ี่ ตาบล

เลขท่ีดนิ หนา้ สารวจ อาเภอ

………………….......เลขที่ จงั หวดั

ที่ว่าการ บริเวณทีด่ นิ ที่ทาการรงั วัด

วนั ท่ี เดอื น พ.ศ

ขา้ พเจ้า เจ้าของที่ดนิ ขา้ งเคยี ง ผู้มนี ามขา้ งท้ายนี้

อายุ ปี เชื้อชาติ ไทย สญั ชาติ ไทย บิดา/มารดาชื่อ

อยู่ท่บี า้ น/ช่ือหมบู่ า้ น เลขท่ี ตรอก/ซอย หมูท่ ี่

ตาบล อาเภอ จังหวดั โทรศพั ท์

ขอให้ถอ้ ยคาต่อพนักงานเจา้ หน้าท่ี ดว้ ยความสัตยจ์ ริง ดังตอ่ ไปนี้ :-

ตามที.่ ...............................................................................ได้ยื่นคาขอรังวัด

ตามคาขอเลขท่ี ลงวนั ที.่ ......................................................และได้มีหนงั สือแจ้งให้ข้า

ฯ นาย/นาง.......................................................เจ้าของทีด่ นิ ขา้ งเคียงด้าน

ทศิ ............................. เลขที่ดิน...................นัน้

ในวนั นข้ี ้าฯ ได้มาระวงั ชแ้ี นวเขตท่ีดินแล้ว ปรากฏว่าในท่ดี นิ ม.ี ...................................................

(ลาราง /คลอง /ทาง/ ถนน/สาธารณประโยชน์) ค่ันกลางระหวา่ งแปลงที่ดนิ ข้าฯกับแปลงท่ีดนิ ท่ีทาการรงั วดั

จึงทาใหท้ ี่ดนิ ข้าฯกับท่ีดินท่ที าการรงั วดั ไมม่ ีแนวเขตตดิ ต่อกัน โดยที่สาธารณประโยชนด์ ังกล่าวเกดิ จาก..............

...............................................................................................................................................................................

ซึ่งผปู้ กครองทอ้ งทห่ี รือผูม้ ีหนา้ ทด่ี แู ลรกั ษาไดน้ าทาการรังวดั กนั เขตที่สาธารณประโยชนด์ ังกล่าวไว้ถูกต้องพียง

พอแก่การใช้ประโยชน์ของขา้ ฯ และประชาชนโดยทว่ั ไปแล้ว ข้าพเจา้ จงึ ขอไม่ลงนามรบั รองเขตทด่ี ินในครัง้ นี้

ในการน้ีหากเกิดความเสียหายใดๆ เกิดขึน้ ข้าฯ ขอรับผิดชอบเองทง้ั ส้นิ โดยไมถ่ ือเปน็ ความผิดหรอื บกพร่องของ

เจ้าหนา้ ที่แต่อยา่ งใด

ข้อความข้างต้นนี้ ขา้ พเจ้าได้อ่าน /ฟงั /ทราบ /เข้าใจขอ้ ความโดยตลอดเหน็ วา่ ถูกต้องดีแลว้

จึงขอลงลายมอื ชอื่ รับรองไวเ้ ป็นหลักฐาน

ลงชอ่ื .......................................................เจ้าของที่ดนิ ข้างเคียง......................
ลงชอ่ื .......................................................เจา้ ของท่ดี ินขา้ งเคยี ง.......................

ลงชอ่ื ........................................................(ผู้ปกครองท้องท่)ี
ลงช่ือ.......................................................พยาน

ลงช่อื .......................................................พยาน
ลงชื่อ.......................................................เจ้าหน้าที่ / ผู้บันทึก

98

4. การบนั ทึกการคัดค้านแนวเขตท่ดี ิน
เม่ือช่างรังวัดออกไปทาการรังวัดท่ีดิน บางแปลงอาจมีผู้คัดค้านเขต อ้าวว่าตามที่ขอนา

ทาการรังวัดไว้นั้นยังไม่เป็นการถูกต้อง เช่นนี้ต้องพิจารณาว่าที่ดินแปลงท่ีขอทาการรังวัดน้ันมีหนังสือสาคัญ
สาหรับที่ดินหรือไม่ ถ้าปรากฏว่ามีหนังสือสาคัญแล้ว เช่น โฉนดแผนท่ี โฉนดตราจอง หรือตรวจจองท่ีตราว่า
ได้ทาประโยชน์แลว้ ใหช้ า่ งรังวดั แนะนาถึงเหตุที่ทาให้รปู แผนทแ่ี ละเนอื้ ท่ีคลาดเคลอื่ นไปจากโฉนดตามหลักวิชา
หากตกลงกันไมไ่ ด้ใชช้ า่ งผู้ทาการรังวัดรับคาคัดค้านโดยใช้บันทึกถ้อยคา (ท.ด. 16) และให้ผู้ขอและผู้คัดค้าน
นาชแี้ นวเขตเพือ่ ทาแผนท่ีแสดงเขตคัดค้าน พร้อมท้ังให้คู่กรณีลงนามรับรองรูปแผนที่แสดงเขตคัดค้านไว้ด้วย
ดงั ตวั อย่างขา้ งล่างน้ี

(อ้างอิงตามหนังสอื กรมทดี่ ิน มท 0705/ว 9002 ลงวนั ท่ี 2 พฤษภาคม 2531)

99

 (ท.ด. ๑๖)

(ตวั อยา่ งท่ี 4.1) บนั ทกึ ถอ้ ยคา(ผู้ขอฯขอใหท้ ารปู แผนที่คดั ค้านแนวเขต)

ท่ีดิน

ระวาง หมู่ที่ ตาบล
เลขท่ีดนิ อาเภอ
หน้าสารวจ

………………….......เลขท่ี จังหวดั

ทว่ี ่าการ บริเวณทด่ี ินที่ทาการรงั วดั

วันที่ เดอื น พ.ศ

ข้าพเจา้ นาย/นาง............................................................................เจา้ ของทดี่ ิน ผ้มู ีนามขา้ งท้ายน้ี

อายุ ปี เช้อื ชาติ ไทย สญั ชาติ ไทย บิดา/มารดาชือ่

อยู่ที่บ้าน/ชอื่ หมูบ่ ้าน เลขท่ี ตรอก/ซอย หมู่ท่ี

ตาบล อาเภอ จงั หวดั โทรศัพท์

ขอให้ถ้อยคาต่อพนกั งานเจา้ หนา้ ท่ี ดว้ ยความสัตยจ์ รงิ ดังต่อไปน้ี :-

ตามท่ี................................................................................ได้ยืน่ คาขอรงั วดั

ตามคาขอเลขท่ี ลงวันท่ี นน้ั

ในวนั นี้ เจ้าหน้าทไ่ี ด้ออกมาทาการรงั วดั ท่ีดนิ แลว้ แต่มีเหตขุ ัดข้องเนอื่ งจาก นาย/นาง...................

เจ้าของทีด่ นิ ขา้ งเคียงด้านทิศ............................. เลขทีด่ นิ ......................ไดค้ ดั ค้านแนวเขตทีข่ ้าพเจา้ ไดน้ าช่าง

รังวดั ทาการรงั วัด โดยอ้างวา่ ขา้ พเจา้ ได้นาทาการรงั วดั รกุ ลา้ ทด่ี นิ ข้างเคยี งเลขที่ดนิ ........................ท่นี าย/นาง

.....................................ได้ครอบครองอยู่ ข้าพเจ้าจึงขอให้ช่างรังวัดทาแผนท่ีแสดงเขตคดั คา้ นเพอื่ ใช้ประกอบ

เป็นหลักฐานแผนทีใ่ นการดาเนินการตามระเบยี บฯ ต่อไป และเจา้ หนา้ ที่ไดร้ งั วัดทารปู แผนท่แี สดงเขตคดั ค้าน

ตามท่ขี า้ ฯ ได้นาทาการรังวัดปักหลกั ................ไวต้ รงมมุ เขตท่ดี ินที่คัดค้าน จานวน...............หลกั และปกั หลกั

เขตทด่ี นิ ในด้านทไี่ ม่คดั ค้านจานวน............หลัก ถกู ต้องครบถ้วนตามความประสงคข์ องขา้ ฯ แลว้ ดงั มีรายละเอยี ด

ปรากฏตามรปู แผนท่ีแสดงเขตคัดค้าน..............................(ดา้ นหลัง/แนบทา้ ย) บันทกึ น้ี ในการน้ีหากเกิดความล่าชา้

เสียหายใดๆ เกดิ ขึน้ ขา้ ฯ ขอรับผิดชอบเองท้งั ส้นิ โดยไม่ถือเป็นความผิดหรอื บกพรอ่ งของเจ้าหน้าท่ีแต่อย่างใด

และในภายภาคหน้าหากตอ้ งทาการรงั วัดใหม่ ข้าฯ ยนิ ยอมเสยี ค่าธรรมเนียมและใช้จา่ ยในการรังวดั เพมิ่ เตมิ

จนกว่าจะเสรจ็ การ

ขอ้ ความข้างต้นนี้ ข้าพเจ้าได้อา่ น /ฟัง /ทราบ /เข้าใจขอ้ ความโดยตลอดเหน็ ว่าถูกต้องดีแล้ว จึง

ขอลงลายมือช่ือรบั รองไว้เปน็ หลักฐาน

ลงชือ่ .......................................................เจ้าของท่ดี ิน

ลงชือ่ .......................................................เจ้าของที่ดินข้างเคียง......................

ลงช่อื .......................................................เจ้าของที่ดินขา้ งเคียง.......................

ลงชอ่ื ........................................................(ผปู้ กครองท้องท่ี)

ลงชอ่ื .......................................................พยาน

ลงชอ่ื .......................................................พยาน

ลงชือ่ .......................................................เจา้ หน้าที่ / ผู้บันทกึ