ประมวลผลการเรียนรู้เชิงปฏิบัติการ (Action Learning) เรื่อง การประเมินประสิทธิภาพของการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมจากผลกระทบของไวรัสโควิด-19 ในระดับจังหวัด ระดับอำเภอ ระดับตำบลหมู่บ้าน ระดับกลุ่มอำเภอ ระดับกลุ่มตำบล ในพื้นที่จังหวัดระยอง (ปี 2563)

การเรยี นร฾ูเชงิ ปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลกั สตู รนักปกครองระดบั สงู (นปส.) รุน฽ ท่ี 75

รายงานการเรยี นรูเ้ ชงิ ปฏิบตั กิ าร (Action Learning)
การประเมินประสิทธภิ าพการฟน้ื ฟูเศรษฐกิจและสงั คม

จากผลกระทบของไวรสั โควิด-19 ในระดบั หมู่บา้ น

บ้านคลองอา่ ง หมู่ที่ 6 ตาบลพลงตาเอ่ียม อาเภอวังจนั ทร์

จดั ทาโดย

กลุม่ ปฏบิ ตั กิ ารท่ี 6 (กป.6)

นางทศั นีย์ ชัยคุณแสง พฒั นาการจังหวัดนครปฐม

นางสาวบงกช วบิ ูลย์ธนานันต์ ผู้อานวยการกองนโยบายและวิชาการสถติ ิ

นายคณิต คงช่วย หัวหนา้ สานักงานจงั หวัดกาฬสินธ์ุ
นายธรา สโุ พธิ์เงนิ นายอาเภอสนามชยั เขต จังหวดั ฉะเชงิ เทรา
นายสัมพนั ธ์ นนทสวสั ดิ์ศรี นายอาเภอพยุหะคีรี จงั หวดั นครสวรรค์
ช่วยราชการวิทยาลยั ปกครอง
นายสุรพร หมายเจริญ นายอาเภอตาลสมุ จังหวดั อุบลราชธานี
นายสดุดี พุทธงั นายอาเภอคลองขลงุ จงั หวัดกาแพงเพชร
นายเจนวทิ ย์ ทองเงนิ เจา้ พนกั งานทด่ี นิ จงั หวัดกระบี่
นายศรายธุ ทองกูล ทีป่ รึกษาสานักขา่ วกรองแห่งชาติ
นายภชุ งค์ สฤษฎีชยั กลุ ผู้อานวยการสานักงานทรัพยากรทางทะเลและ
ชายฝั่งท่ี ๑ กรมทรัพยากรทางทะเลและชายฝั่ง

148

การเรยี นร฾เู ชงิ ปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลกั สตู รนักปกครองระดับสงู (นปส.) ร฽ุนท่ี 75

คานา

รายงานการเรียนร฾ูเชิงปฏิบัติการ (Action Learning) กรณีศึกษา : การบริหารจัดการฟ้ืนฟูเศรษฐกิจ
และสังคมจากผลกระทบของไวรัสโควิด – 19 บ฾านคลองอ฽าง หมู฽ท่ี 6 ตาบลพลงตาเอ่ียม อาเภอ
วังจันทรแ จังหวัดระยอง ระหว฽างวันที่ 20 – 24 สิงหาคม 2563 ฉบับนี้ เป็นส฽วนหนึ่งของการศึกษาอบรม
หลักสูตรนักปกครองระดับสูง (นปส.) รุ฽นท่ี 75

กลุ฽มปฏิบัติการ (กป.) 6 ขอขอบพระคุณนายอาเภอวังจันทรแ ปลัดอาเภอประจาตาบลพลงตาเอี่ยม
กานันตาบลพลงตาเอี่ยม ผู฾ใหญ฽บ฾านหมู฽ที่ 6 คณะกรรมการหมู฽บ฾านหมู฽ที่ 6 ตาบลพลงตาเอ่ียม อาเภอ
วังจันทรแ จังหวัดระยอง ท่ีถ฽ายทอดความรู฾ ประสบการณแ และให฾การต฾อนรับเป็นอย฽างดียิ่ง

กลุ฽มปฏิบัติการ (กป.) 6 หวังเป็นอย฽างยิ่งว฽ารายงานการเรียนรู฾เชิงปฏิบัติการฉบับนี้มีรายละเอียด
เนื้อหารวมถึงแนวคิด และข฾อเสนอแนะที่จะเป็นประโยชนแต฽อตาบลพลงตาเอี่ยม อาเภอวังจันทรแ จังหวัด
ระยอง และผู฾ที่เก่ียวข฾องเพ่ือนาไปใช฾ประโยชนแในการพัฒนาให฾มีประสิทธิภาพยิ่งข้ึน

คณะผู้จัดทา
นักศึกษาหลักสูตรนักปกครองระดับสูง รุ่นท่ี 75

กลุ่มปฏิบัติการท่ี 6 (กป.6)

149

การเรยี นรู฾เชงิ ปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสูตรนักปกครองระดับสงู (นปส.) รุ฽นที่ 75

ส่วนที่ 1

กรอบการเรยี นรู้ในระดับหมู่บา้ นทีท่ าการศกึ ษา

ข้อมูลทั่วไปบา้ นคลองอ่าง

บ้านคลองอ่าง หมท฽ู ่ี 6 ตาบลพลงตาเอย่ี ม อาเภอวังจนั ทรแ จังหวดั ระยอง เป็นหมบ฽ู า฾ น 1 ใน 7
หมบู฽ า฾ น ของตาบลพลงตาเอีย่ ม มีจานวนประชากรรวมท้ังสนิ้ 540 ชาย 260 คน หญงิ 280 คน จานวน
ครวั เรือน 134 ครวั เรอื น

พน้ื ทท่ี ั้งหมดของหมู฽ 6 มี 4,015 ไร฽ อาณาเขต

ทศิ เหนือ ติดต฽อกับ หมท฽ู ่ี 2 ตาบลพลงตาเอี่ยม
ตาบลพลงตาเอี่ยม
ทศิ ใต฾ ติดตอ฽ กับ หม฽ทู ี่ 4 ตาบลพลงตาเอีย่ ม
ตาบลพลงตาเอี่ยม
ทศิ ตะวันออก ติดต฽อกับ หมู฽ท่ี 3

ทิศตะวนั ตก ตดิ ตอ฽ กับ หม฽ูที่ 1

150

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลักสตู รนกั ปกครองระดบั สูง (นปส.) ร฽นุ ท่ี 75

สว่ นที่ 2
กรอบการเรยี นรู้เชงิ ปฏบิ ตั ิการ

1. ประเด็นการเรียนรู้เชิงปฏิบัติการ
1.1 ประวตั คิ วามเป็นมาและสถานการณท์ างเศรษฐกจิ และสังคม วัฒนธรรมและการเมืองของ

พื้นทีบ่ ้านคลองอา่ ง หม่ทู ี่ 6 ตาบลพลงตาเอี่ยม อาเภอวังจนั ทร์ จงั หวัดระยอง
บ฾านคลองอา฽ ง มีลักษณะภมู ิประเทศเปน็ พนื้ ทรี่ าบ สลับที่ดอน มีความอุดมสมบูรณแ สภาพดินเปน็ ดนิ รว฽ น

เหมาะแกก฽ ารเพาะปลูก พืน้ ที่สว฽ นมากทาสวนยางพารา สวนผลไม฾ ไดแ฾ ก฽ ทเุ รยี น มงั คดุ เงาะ ขนนุ
ประชาชนส฽วนใหญป฽ ระกอบอาชพี
1) ทาสวนยางพารา
2) ทาสวนผลไม฾
3) เพาะพันธแกล฾ายางพารา
4) ค฾าขาย
5) รับจ฾างทัว่ ไป
จานวนประชากร/ครัวเรือน
บ฾านคลองอ฽าง หม฽ูท่ี 6 ตาบลพลงตาเอ่ียม อาเภอวังจันทรแ จังหวัดระยอง มีจานวนประชากรรวม

ทงั้ สิ้น 540 ชาย 260 คน หญงิ 280 คน จานวนครวั เรือน 134 ครัวเรอื น
นายกองคแการบริหารส฽วนตาบลพลงตาเอี่ยม ให฾ข฾อมูลว฽า องคแการบริหารส฽วนตาบลพลงตาเอี่ยม มี

พ้ืนท่ีประมาณ 60 ตารางกิโลเมตร เป็นองคแกรปกครองส฽วนท฾องถิ่นอันดับที่ 2 ในจานวน 67 ขององคแกร
ปกครองส฽วนท฾องถิน่ ในจังหวดั ระยอง ที่มีเงนิ งบประมาณนอ฾ ยทีส่ ุด แม฾งบประมาณจะก฽อสร฾างท่ีทาการองคแการ
บริหารส฽วนตาบลประมาณ 12 ล฾านบาท ก็ยังไม฽มี แต฽มีพื้นที่รับผิดชอบมาก การดูแลผู้ได้รับผลกระทบจาก
การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 เช่น การแจกจ่ายถุงยังชีพ หน้ากากอนามัย และเจล
แอลกอฮอล์ แต่เมื่อเกิดการแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 มีส่ิงหนึ่งท่ีเห็นว่าในหมู่บ้านได้ใช้
ประโยชน์มากที่สุด คือการค้าขายออนไลน์เพ่ิมมากขึ้น ในการแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019
ชาวบ้านคลองอ่างไม่อยากจะได้รับความช่วยเหลือ เนื่องจากไม่ได้รับความเดือดร้อน แต่อาจทาให้การดาเนิน
ชีวิตต้องระวดั ระวงั มากข้นึ ในช่วงทม่ี กี ารแพรร่ ะบาดของโรคโควิดในหมู่บ้านมีการช่วยเหลือกัน เช่น โครงการ
ปันสุข มีผ้เู อาส่งิ ของไปช่วยเหลือ โดยองค์การบรหิ ารส่วนตาบลพลงตาเอ่ียมไมไ่ ดใ้ ชง้ บประมาณแตอ่ ย่างใด

สารวตั รกานันตาบลพลงตาเอี่ยมไดใ้ ห้ขอ้ มลู เพมิ่ เติมว่า แตเ่ ดมิ ช่วงการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส
โคโรนา 2019 มีความกลัววา่ จะกระทบกับเกษตรกลุ่มที่ปลูกทุเรียน เนื่องจากชาวบ้านคลองอ่างส่วนใหญ่ปลูก
ทุเรียน แต่ปรากฏว่าเม่ือผลผลิตทุเรียนออกมาทาให้ค้าขายได้ตามปกติ และกลับทาให้ทุเรียนมีราคาดีขึ้น
เพราะสามารถซ้ือขายทางออนไลน์ได้ตัดพ่อค้าคนกลางไป เจ้าของส่วนทุเรียนมาสามารถให้กับผู้บริโภค
โดยตรง ทงั้ นี้ ในชว่ งการแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 ทาให้ชีวิตความเป็นอยู่เปลี่ยนแปลงไป
บ้าง เชน่ กลบั บา้ นเร็วขนึ้ การไปตดิ ต่อทาธุระอาจติดเคอรฟ์ ิว แต่ชาวบา้ นกป็ รบั ตวั ได้ นอกจากน้ีจากมาตรการ
ล็อคดาวน์ของรัฐ อสม.ในหมู่บ้านมีความสาคัญมากในการให้ความรู้เก่ียวกับการป้องกันการแพร่ระบาดของ
โรค ทาใหช้ าวบา้ นรู้สึกสบายใจมีความอบอนุ่

151

การเรยี นรเู฾ ชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning) หลักสูตรนกั ปกครองระดับสูง (นปส.) รุน฽ ท่ี 75

สถานการณ์ทางเศรษฐกิจและสังคมของประชาชนบ้านคลองอ่างส่วนใหญ่ทางานอยู่ท่ีบ้าน อยู่กัน
อย่างอบอุ่น มีความสามัคคีช่วยเหลือกัน ฐานะทางเศรษฐกิจอยู่ในข้ันมีกิน ผ่านเกณฑ์ จปฐ. ทุกครอบครัว
ประชาชนส่วนใหญน่ บั ถอื ศาสนาพทุ ธ การเมอื งไม่มีความรนุ แรง รกั ประชาธปิ ไตย

ในช่วงท่ีมีการแพร่ระบาดของเช้ือโรคไวรัสโคโรนา 2019 มีประชาชนบ้านคลองอ่างที่เดินทางมาจาก
กรงุ เทพมหานครและจังหวดั ในปริมณฑล จานวน 5 คน เดนิ ทางกลับมาในหมู฽ที่ 6 บ฾านคลองอ฽าง ปใจจุบันทั้ง
5 คน ไดเ฾ ดนิ ทางกลบั ไปทางานที่กรุงเทพมหานครหมดแล฾ว

1.2 สภาพของผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมที่เกิดข้ึนในพื้นที่บ้านคลองอ่าง หมู่ที่ 6 ตาบล
พลงตาเอ่ยี ม อาเภอวงั จนั ทร์ จงั หวัดระยอง

พื้นท่ีท้ังหมดของหมู฽ท่ี 6 มีจานวน 4,015 ไร฽ ทาการเกษตร จานวน 3,800 ไร฽ นอกจากนั้นเป็นที่
อยู฽อาศัยและอ่ืนๆ จานวน 215 ไร฽ จากสถานการณแการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ไม฽ได฾
ส฽งผลกระทบต฽อเศรษฐกิจของบ฾านคลองอ฽างมากนัก เพียงแต฽ในช฽วงเร่ิมต฾นของการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อ
ไวรสั โคโรนา 2019 ชาวบา้ นคลองอ่างเกิดความกังวลเร่ืองผลผลิตทางการเกษตร โดยเฉพาะทุเรียน กลัวว่าจะ
ขายไม่ได้เน่ืองจากในช่วงแรกมีการปิดประเทศ และทุเรียนในพื้นที่บ้านคลองอ฽างร฾อยละ 80 มีการส฽งออกไป
ยังประเทศจีน แต฽เม่ือผลผลิตออกมากลับเป็นผลดี สามารถขายทางออนไลนแ และส฽งออกไปยังประเทศจีนได฾
เหมือนเดมิ นอกจากนรี้ าคาทเุ รียนราคาสูงกว฽าปี 2562

ในส่วนของด้านสังคม ในสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 ทาให้ชีวิต
ความเปน็ อย่เู ปล่ียนแปลงไปบา้ ง เชน่ กลบั บ้านเร็วขนึ้ การไปติดต่อทาธุระต่างๆ อาจติดเคอร์ฟิวจากมาตรการ
ล็อคดาวน์ของรัฐ แต่ประชาชนก็ปรับตัวได้ ในหมู่บ้านคลองอ่างด้วยความร่วมมือของประชาชนทุกครัวเรือน
โดยเฉพาะ อสม. ท่ปี ฏบิ ัตหิ น้าทีด่ ว้ ยความเขม็ เข็งทาให้บ้านคลองอ่างปลอดภัยจากการแพรร่ ะบาดในครง้ั น้ี

1.3 รูปแบบของการฟื้นฟูในพ้ืนท่ีบ้านคลองอ่าง หมู่ท่ี 6 ตาบลพลงตาเอ่ียม อาเภอวังจันทร์
จงั หวัดระยอง

จากการที่กลุ฽มปฏิบัติการที่ 6 ลงพ้ืนท่ีไปสอบถามนายกองคแการบริหารส฽วนตาบลพลงตาเอ่ียม
ผู฾ใหญ฽บ฾าน หม฽ูที่ 6 บ฾านคลองอ฽าง คณะกรรมการหมู฽บ฾าน อสม. กลุ฽มประชาชนในหม฽ูบ฾านคลองอ฽าง พบว่า
การฟ้นื ฟใู นพื้นทหี่ ลังจากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรสั โคโรนา 2019 สามารถแยกได้ ดงั นี้

1) โครงสร฾างพนื้ ฐาน ดาเนนิ การก฽อสร฾างถนน 2 สาย
- ถนน คสล. โดยใช฾งบประมาณขององคกแ ารบรหิ ารสว฽ นตาบลพลงตาเอ่ียม
- ถนนลาดยาง โดยใชง฾ บประมาณเงินอดุ หนุนเฉพาะกจิ ของกรมส฽งเสริมการปกครองท฾องถิ่น
ส฽งผลให฾การคมนาคมและการขนส฽งในหมูบ฽ ฾านคลองอา฽ งสะดวก รวดเร็วขนึ้

2) โครงการฟ้นื ฟูแหล฽งน้าเพื่อการเกษตร
- การกอ฽ สร฾างฝายกกั เก็บนา้ เพ่อื ก้นั ลาห฾วยจากา
ประโยชนแที่ประชาชนบ฾านคลองอ฽างได฾รับ คือ สามารถกักเก็บน้าไว฾ใช฾เพื่อการเกษตร
ในฤดแู ล฾งได฾

3) การสร฾างแหลง฽ อาหาร โดยทุกครวั เรอื นในหมบู฽ า฾ นปลูกผกั 20 ชนิด เพ่อื เป็นแหล฽งอาหารในกรณี
ที่อย฽ูในระหวา฽ งการปฏิบตั ิตามข฾อแนะนาทางกระทรวงสาธารณสุข

ประโยชนทแ ่ปี ระชาชนบา฾ นคลองอ฽างได฾รบั คือ สามารถมีพืชผักกินได฾ทกุ ครัวเรอื น
4) การสรา฾ งงานสรา฾ งอาชพี

152

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดบั สูง (นปส.) รุ฽นท่ี 75

มีตัวแทนชาวบ฾านคลองอ฽างไปฝึกอาชีพทาไม฾กวาดดอกหญ฾าและทางมะพร฾าว จานวน 6 คน
ร฽วมกนั จัดต้งั กลม฽ุ อาชพี ทาไมก฾ วาดดอกหญ฾าและทางมะพร฾าว มีสมาชิกจานวน 24 คน ผลิตไม฾กวาดดอกหญ฾า
และทางมะพร฾าวจาหนา฽ ยสรา฾ งรายไดใ฾ ห฾กับสมาชิกและครอบครัวได฾อกี ทางหนง่ึ

1.4 ความคาดหวังของประชาชนและผ้ปู ฏิบัติงาน
ชาวบ฾านคลองอ฽าง หม฽ูที่ 6 ตาบลพลงตาเอ่ียม อาเภอวังจันทรแ จังหวัดระยองต฾องการให฾ภาครัฐเข฾า
มาชว฽ ยเหลือให฾ประชาชนมีรายไดเ฾ พิม่ มากขึ้น จากการท่ีกล฽ุมปฏิบัติการท่ี 6 ลงพื้นที่ไปสอบถามนายกองคแการ
บรหิ ารสว฽ นตาบลพลงตาเอ่ยี ม ผ฾ูใหญ฽บ฾านหมู฽ท่ี 6 บ฾านคลองอ฽าง คณะกรรมการหม฽ูบ฾าน อสม. กล฽ุมประชาชน
ในหมบู฽ า฾ นคลองอ฽าง พบว฽าความคาดหวังชาวบา฾ นคลองอ฽างต฾องการใหภ฾ าครัฐดาเนินการ ดังนี้
- ปรบั ปรงุ แหล฽งน้าเพ่อื การเกษตร โดยการสรา฾ งฝายเก็บกกั น้า ใหม฾ จี านวนมากขึ้น
- ใหค฾ วามร฾ูในการแปรรปู ผลผลติ ทางเกษตร เพ่ือเพ่ิมมูลคา฽ ให฾แก฽สนิ ค฾าการเกษตร
- ก฽อสร฾างระบบกระจายน้าตามท่ีกรมชลประทานวางแผนท่ีจะดาเนินการในปี 2562

ให฾แลว฾ เสรจ็ ในปี 2564 เพ่อื ใหค฾ รอบคลมุ พน้ื ท่ที ้งั ตาบล
- กอ฽ สร฾าง/ปรับปรงุ ถนนภายในตาบล ให฾สามารถสัญจรไปมาไดส฾ ะดวกย่งิ ข้ึน

2. เปูาหมายหรือผลลัพธท์ ่ตี ้องการ

2.1 ราษฎรมงี านทา สามารถผลิตสนิ คา้ ประกอบการค้าขายและใหบ้ รกิ ารตามปกตสิ ุข
จากการท่กี ล฽มุ ปฏบิ ัตกิ ารที่ 6 ลงพื้นท่ีไปสอบถามปรากฏว฽าการแพร฽ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัส โคโร
นา 2019 ไม่ได้ส่งผลกระทบต่อการผลิตพืชผลทางการเกษตรและการค้าขายแต่อย่างใด แต฽กลับเกิดผลดีต฽อ
พชื ผลทางการเกษตรบางชนิด เช฽น ทุเรียน มังคุด ราคาดีขึ้นกว฽าปี 2562 และอีกเหตุผลหน่ึงที่ทาให฾ชาวบ฾าน
คลองอ฽างมคี วามรสู฾ ึกวา฽ ไมไ฽ ด฾รบั ความเดือดรอ฾ นจากการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ก็เพราะ
ทุกครวั เรือนปลกู พืชหลากหลาย ไมไ่ ด้ปลูกพืชเชิงเดย่ี ว เพราะฉะนน้ั รายได้จากพชื ผลทางการเกษตรแต่ละชนิด
จึงสามารถทาใหช้ าวบา้ นคลองอ่างอย่ไู ด้

2.2 ผู้ท่ีถูกเลิกจา้ งและกลับมาอาศัยในพืน้ ท่ีสามารถประกอบอาชีพไดใ้ นพน้ื ที่
จากการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ชาวบ฾านคลองอ฽าง หม฽ูท่ี 6 ตาบล
พลงตาเอ่ียม อาเภอวังจันทรแ จังหวัดระยอง มีประชาชนบ฾านคลองอ฽างท่ีเดินทางมาจากกรุงเทพมหานครและ
จงั หวัดในปริมณฑล จานวน 5 คน เดินทางกลับมาในหมู฽ท่ี 6 บ฾านคลองอ฽าง ปใจจุบันทั้ง 5 คน ไม฽ได฾ประกอบ
อาชพี ในพ้ืนท่ี และไดเ฾ ดินทางกลับไปทางานทีก่ รุงเทพมหานครหมดแล฾ว

3. แนวทางการดาเนนิ งาน

3.1 แนวทาง กลไก กระบวนการและการบริหารจดั การแผนงานโครงการตามแผนการฟ้ืนฟูทางเศรษฐกิจ
และสังคม จากผลกระทบของการแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID -19) ภายใต้กรอบวงเงิน
4 แสนลา้ นบาท ตาม พ.ร.ก. กู้เงนิ ฯ 1 ลา้ นล้านบาท (รอบที่ 1)

องคแการบริหารส฽วนตาบลพลงตาเอี่ยมขอรับการสนับสนุนงบประมาณภายใต฾กรอบวงเงิน 4 แสนล฾านบาท
ตามพระราชกาหนดกู฾เงินฯ 1 ล฾านล฾านบาท ในภาพรวมของตาบลไม฽มีโครงการท่ีจะดาเนินการในพื้นที่บ฾านคลองอ฽าง
แต฽ได฾มีการจัดทาโครงการโดยใช฾งบประมาณของตนเองและขอรับการสนับสนุนงบประมาณจากกรมส่งเสริมการ

153

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดับสงู (นปส.) รุ฽นท่ี 75

ปกครองทอ้ งถน่ิ เพ่อื ดาเนินการในพนื้ ท่ีบ้านคลองอา่ ง ซ่ึงอยใู่ นช่วงทจี่ ะเปน็ การฟ้นื ฟเู ศรษฐกิจและสังคมของบ้านคลอง
อ่างหลังจากการแพรร่ ะบาดของโรคติดเชือ้ ไวรัสโคโรนา 2019 ดังนี้

1) โครงการก฽อสร฾างฝายน้าล฾นเพื่อการเกษตรก้ันลาคลองจากา (ฝายชะลอน้า) งบประมาณ 9 แสน
บาท ได฾รับการสนับสนุนงบประมาณจากกรมส฽งเสริมการปกครองท฾องถิ่นแล฾ว อย฽ูระหว฽างดาเนินการก฽อสร฾าง
ประชาชนได฾รับประโยชนแ 100 ครวั เรือน พ้ืนทกี่ ารเกษตร 2,500 ไร฽

2) โครงการก฽อสร฾างถนน คสล. ความยาว 550 เมตร งบประมาณ 1.9 ล฾านบาท โดยใช฾
งบประมาณจากองคแการบรหิ ารสว฽ นตาบลพลงตาเอยี่ ม

3) โครงการความม่ันคงทางอาหาร ส฽งเสริมการปลูกพืชผัก 90 วัน ปลูกผัก 20 ชนิด
โดยดาเนินการทุกหลงั คาเรือน

4) โครงการฝึกอบรมอาชีพการทาไม฾กวาดจากดอกหญา฾ และทางมะพร฾าว โดยร฽วมกันจัดตั้งกล฽ุมอาชีพ
ทาไม฾กวาดดอกหญ฾าและทางมะพร฾าว มีสมาชิกจานวน 24 คน ผลิตไม฾กวาดดอกหญ฾าและทางมะพร฾าว
จาหน฽ายสร฾างรายได฾ให฾กับสมาชิกและครอบครัวได฾อีกทางหน่ึง โดยใช฾งบประมาณจากเงินกองทุนพัฒนา
บทบาทสตรี

5) โครงการสง฽ เสริมการเกษตรแปลงใหญ฽ (ทเุ รยี น) สมาชกิ ร฽วมโครงการจานวน 105 ราย พื้นท่ีปลูก
2,800 ไร฽ ได฾รับการสนบั สนนุ งบประมาณจากกระทรวงเกษตรฯ เปน็ ค฽าจดั หาเครอ่ื งจกั รกล ป฻ยุ ใหก฾ ับสมาชกิ

6) โครงการซ฽อมสร฾างถนนลาดยาง หมู฽ท่ี 4 – 6 ตาบลพลงตาเอ่ียม ระยะทาง 2,700 เมตร
งบประมาณอุดหนุนเฉพาะกิจจากกรมส฽งเสริมการปกครองท฾องถ่ิน จานวน 11 ล฾านบาท อยู฽ระหว฽าง
ดาเนนิ การ

3.2 การประยกุ ตใ์ หเ้ หมาะสมกบั บริบทและความต้องการของประชาชนในแต่ละพน้ื ที่
ในการสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 ผ้ทู ี่ไดร้ ับผลกระทบในแต่ละพ้ืนท่ี
มคี วามแตกต่างกัน ดงั น้ัน การทร่ี ัฐบาลมนี โยบายในการฟื้นฟูเศรษฐกิจจะต้องดาเนินการให้สอดคล฾องกับความ
ตอ฾ งการของแต฽ละทอ฾ งถิ่น จึงจะสามารถแกไ฾ ขปใญหาและฟน้ื ฟเู ศรษฐกิจได฾ผลสาเรจ็
สาหรับบ฾านคลองอ฽าง หม฽ูท่ี 6 ตาบลพลงตาเอี่ยม ชุมชนมีความเห็นร฽วมกันที่จะขอรับการสนับสนุน
ในการพฒั นาสง฽ เสริมด฾านการเกษตร และโครงสรา฾ งพื้นฐาน ซึง่ สอดคลอ฾ งกับบริบทของชุมชนบ฾านคลองอา฽ ง

4. ผลการดาเนินงาน ตั้งแตเ่ ดอื นกรกฎาคม 2563 จนถึงปัจจบุ ัน
บ฾านคลองอ฽าง หม฽ูที่ 6 โดยผูใ฾ หญบ฽ ฾าน คณะกรรมการหมู฽บา฾ นไดด฾ าเนินมาตรการเพือ่ ลดผลกระทบ

หลังจากการแพร฽ระบาดของโรคตดิ เชอ้ื ไวรสั โคโรนา 2019 ท้งั ทางดา฾ นสงั คม เศรษฐกจิ ไดแ฾ ก฽

ลาดบั ที่ กจิ กรรม กลมุ่ เปูาหมาย ผลการดาเนนิ งาน
1 แจกถุงยังชีพ ผไู฾ ด฾รบั ผลกระทบ 7 ราย
2 มอบเงนิ สงเคราะหแ ผ฾ูยากไรแ฾ ละผ฾ูด฾อยโอกาส
รายละ 2,000
ลาดบั ที่ กจิ กรรม กลมุ่ เปาู หมาย ผลการดาเนนิ งาน
3 ผูส฾ ูงอายุ กลุ฽มสตรี ทุกคนในหมบู฽ ฾าน
4 จัดทาหน฾ากากอนามัย ทกุ ครัวเรือน
แจกแอลกอฮอลแเพ่ือการฆ฽าเช้ือและ ทุกครวั เรอื น
5 การทาความสะอาด กลุ฽มแมบ฽ ฾าน
ฝึกอบรมดา฾ นอาชีพการทาไม฾กวาด 24 คน

154

การเรยี นร฾ูเชงิ ปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดับสงู (นปส.) รุน฽ ท่ี 75

จากดอกหญา฾ และทางมะพร฾าว ปลกู พืชผกั 20 ชนดิ ทุกครัวเรอื น
6 ความมน่ั คงทางอาหาร ทุกครัวเรอื น
7 ก฽อสร฾างถนน คสล. เกษตรกร 100 ราย ความยาว 550 เมตร
8 กอ฽ สรา฾ งฝายนา้ ลน฾ คลองจากา พ้นื ที่ 2,500 ไร฽
กวา฾ ง 10 เมตร สูง 3
9 ซอ฽ มสรา฾ งถนนลาดยาง ทุกครวั เรอื น เมตร ยาว 600 เมตร

(เฉพาะหมู฽ท่ี 6)

ระยะทาง 2,700 เมตร

5. ปญั หา อุปสรรคในการดาเนนิ งาน แนวทางแก้ไข
สาหรบั โครงการตามแผนการฟื้นฟูทางเศรษฐกจิ และสงั คม จากผลกระทบของการแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อ

ไวรัสโคโรนา 2019 (COVID -19) ภายใต฾กรอบวงเงิน 4 แสนล฾านบาท ตามพระราชกาหนดกู฾เงินฯ 1 ล฾านล฾านบาท
(รอบท่ี 1) บ฾านคลองอ฽างไม฽ได฾ขอรบั การสนบั สนุนงบประมาณ จึงทาใหไ฾ ม฽มีปญใ หาอุปสรรค ในการดาเนินงาน

ส฽วนโครงการท่ีดาเนินการโดยใช฾งบประมาณขององคแการบริหารส฽วนตาบลพลงตาเอ่ียมและขอรับการ
สนับสนุนงบประมาณจากกรมส฽งเสริมการปกครองท฾องถิ่น ท้ังท่ีดาเนินการเสร็จแล฾วและท่ีอย฽ูระหว฽างดาเนินการมี
ปใญหาอปุ สรรค เนอ่ื งจากในช฽วงนเ้ี ป็นชว฽ งฤดูฝน ทาให฾ไม฽สามารถดาเนนิ การได฾

6. ประโยชนท์ ป่ี ระชาชนได้รับ
จากการท่ีกล฽ุมปฏิบัติการที่ 6 ลงพ้ืนท่ีไปสอบถามนายกองคแการบริหารส฽วนตาบลพลงตาเอ่ียม

ผ฾ูใหญ฽บ฾านหมท฽ู ่ี 6 บ฾านคลองอ฽าง คณะกรรมการหมู฽บ฾าน อสม. กล฽ุมประชาชนในหม฽ูบ฾านคลองอ฽าง พบว่าการ
ฟื้นฟูในพื้นที่หลักจากสถานการณ์การแพรร่ ะบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ประชาชนได้รับประโยชน์
ดังน้ี

1) โครงการปลูกผักสวนครัวสร฾างความม่ันคงทางอาหาร ชาวบ฾านคลองอ฽างมีพืชผักบริโภคทุก
ครัวเรือนตามโครงการของกรมการพัฒนาชุมชน ในระหว฽างที่อย฽ูตามคาแนะนาทางกระทรวง
สาธารณสขุ

2) การฝึกอบรมด฾านอาชีพการทาไม฾กวาดจากดอกหญ฾าและทางมะพร฾าว จากกองทนุ พัฒนาบทบาท
สตรี จาหน฽ายสร฾างรายไดใ฾ ห฾กับสมาชิกและครอบครวั ได฾อีกทางหนึง่

3) เสน฾ ทางคมนาคม ขนสง฽ สนิ ค฾าทางการเกษตรสะดวกสบายและรวดเรว็ ข้ึน
4) ประชาชนชาวคลองอา฽ งจะมแี หลง฽ กักเกบ็ นา้ ใชใ฾ นการปลกู พชื การเกษตรในช฽วงฤดูแล฾ง

7. ทศั นคตขิ องภาคสว่ นตา่ งๆทั้งภาครัฐ ภาคท้องถน่ิ ภาคประชาชนและผ้ไู ดร้ ับผลกระทบ
จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ชาวบ้านคลองอ฽าง หม฽ูท่ี 6 ตาบล

พลงตาเอี่ยม อาเภอวังจนั ทรแ จังหวัดระยอง มีมุมมองตอ฽ สถานการณดแ ังกล฽าวว฽า
1) ตอ้ งอย฽ใู หเ฾ ป็น (อยู฽อย฽างไรให฾มีความปลอดภัย) โดยการปฏิบัติตามคาแนะนาของทางราชการ ท้ัง

ในการด฾านปูองกันตนเอง การเข฾าไปในท่ีสาธารณะ หลีกเล่ียงการสัมผัสวัสดุอุปกรณแในที่
สาธารณะ

155

การเรยี นรเู฾ ชิงปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลกั สูตรนกั ปกครองระดับสูง (นปส.) รน฽ุ ท่ี 75

2) ต฾องเย็นให฾พอ (การแพร฽ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนาส฽งผลกระทบทุกสาขาอาชีพ ไม฽ได฾เกิด
ข้ึนกับตัวเราเพียงคนเดียว) ดังนั้น ต฾องมีสติ มีความรอบคอบในการการประกอบอาชีพ เพ่ือให฾
อยรู฽ อดในสถานการณแเชน฽ นี้

3) ตอ฾ งรอใหไ฾ ด฾ (การแพร฽ระบาดและการค฾นหาวคั ซีนตอ฾ งใช฾ระยะเวลา ไม฽สามารถบอกได฾ว฽าจะสิ้นสุด
เมอื่ ไหร฽ จึงมีความจาเป็นที่จะต฾องปรับตัว ปรับความคิด วิธีการในการดาเนินชีวิต เพื่อให฾อยู฽รอด
ปลอดภยั

8. ปัจจยั แหง่ ความสาเรจ็ ในการปฏิบัตงิ าน
บา฾ นคลองอา฽ ง หม฽ูที่ 6 ตาบลพลงตาเอยี่ ม ไดด฾ าเนนิ โครงการเพอ่ื ฟื้นฟเู ศรษฐกิจและสังคมหลงั จาก

การแพร่ระบาดของโรคติดเชอ้ื ไวรัสโคโรนา 2019 ประสบผลสาเรจ็ โดยมีปัจจัย ดังนี้
1) ชุมชนมคี วามตระหนักในการร฽วมมอื กนั ฟน้ื ฟเู ศรษฐกิจและสังคมฯ
2) หน฽วยงานของรฐั ต฾องให฾การสนบั สนนุ ความต฾องการของชมุ ชนในการฟน้ื ฟูเศรษฐกิจและสงั คมฯ
3) ภาคเอกชนในพื้นทีจ่ ะต฾องใหก฾ ารสนับสนนุ และสง฽ เสรมิ องคแความร฾ูให฾กบั ชุมชน

9. บทเรียนทางการบรหิ ารราชการที่ได้รับจากการดาเนินงาน
จากสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 บทเรียนท่ีทางราชการได้รับจาก

การดาเนนิ งาน ดังนี้
1) รัฐต้องให฾ขอ฾ มลู ขา฽ วสารทีถ่ ูกต฾อง รวดเร็ว นา฽ เช่อื ถือ และทั่วถึงทุกกลม฽ุ คน
2) รฐั ตอ฾ งสร฾างความมนั่ ใจใหแ฾ กป฽ ระชาชนในพื้นทใี่ นการแก฾ไขปใญหาจากสถานการณแดงั กลา฽ ว
3) รฐั ต฾องดาเนินการตามมาตรการทางกฎหมายอยา฽ งเคร฽งครัด
4) ทุกภาคส฽วนไม฽ว฽าจะเป็นภาครัฐ ภาคเอกชน ภาคประชาสังคม และส฽วนที่เก่ียวข฾องร฽วมมือกัน
แกไ฾ ขปญใ หาเพ่ือ “ประเทศไทย” อยา฽ งแท฾จรงิ

10.ขอ้ เสนอแนะต่อการปรับปรุงประสิทธภิ าพและประสิทธิผลของการบริหารจดั การฟ้ืนฟูผลกระทบทาง
เศรษฐกิจและสังคมจากการระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID -19)

ตามท่ีกลุ฽มปฏิบัติการท่ี 6 ได฾ลงไปพูดคุยกับนายกองคแการบริหารส฽วนตาบลพลงตาเอี่ยม ผู฾ใหญ฽บ฾าน
หมู฽ที่ 6 บ฾านคลองอ฽าง คณะกรรมการหม฽ูบ฾าน อสม. กลุ฽มประชาชนในหม฽ูบ฾านคลองอ฽าง พบว฽าบ฾านคลองอ฽าง
ประชาชนมีอาชีพหลัก คือ การเกษตรประชาชนจะอย฽ูในพ้ืนที่เป็นส฽วนใหญ฽ (80 % ของประชากรทั้ง
หมบ฽ู า฾ น) การบริหารจัดการฟื้นฟูผลกระทบทางเศรษฐกิจและสังคมจากการแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโค
โรนา 2019 (COVID -19) สามารถดาเนินการได้ครอบคลุมทั้งสังคม เศรษฐกิจ การป้องกันการแพร่ระบาดได้
อยา่ งมปี ระสทิ ธภิ าพ เน่ืองจากประชาชนมีอาชีพการเกษตรเป็นหลัก จากการสนทนาแลกเปล่ียนระหว฽างกลุ฽ม
ปฏิบัติการท่ี 6 ( กป.6) กับผู฾นาชุมชนของหม฽ูบ฾าน ได฾ข฾อสรุปตรงกันว฽ามีความจาเป็นที่ภาครัฐต฾องเข฾าไป
ส฽งเสรมิ สนบั สนนุ ใหบ฾ า฾ นคลองอ฽างสามารถบรหิ ารจดั การชมุ ชนได฾อยา฽ งมปี ระสิทธภิ าพ ไม฽ว฽าจะประสบปใญหา
วกิ ฤตลิ ักษณะใดก็ตาม คือ

1) จัดทาแหล฽งนา้ และระบบการกระจายน้าให฾ท่วั ถงึ พน้ื ท่ีการเกษตร
2) นานวตั กรรมการแปรรูปผลผลิตทางการเกษตร เพือ่ สรา฾ งมลู ค฽าเพม่ิ เชน฽ ทุเรยี น ยางพารา
3) ปรบั ปรุงเส฾นทางคมนาคมขนสง฽ ผลผลติ สินคา฾ การเกษตร

156

การเรยี นร฾เู ชงิ ปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning) หลักสูตรนกั ปกครองระดบั สงู (นปส.) รุ฽นที่ 75

4) ให฾การเรยี นรูแ฾ ก฽เกษตรกรในการขายผลผลิตทางออนไลนแ
5) พัฒนาโครงสร฾างพ้ืนฐานให฾มีประสิทธิภาพ เช฽น ไฟฟาู พลังงานทดแทน

ข้อเสนอแนะเพิ่มเติมเก่ียวกับการจัดทาข้อเสนอโครงการภายใต้กรอบนโยบายการฟ้ืนฟูเศรษฐกิจ และ
สังคม จากผลกระทบของการแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID -19) ภายใต้กรอบวงเงิน 4
แสนล้านบาท ตาม พ.ร.ก. กเู้ งนิ ฯ 1 ล้านลา้ นบาท

ซึ่งจากการพิจารณารอบที่ 1 ปรากฏว฽าในพื้นที่ตาบลพลงตาเอ่ียม อาเภอวังจันทรแ ไม฽ได฾รับการพิจารณา
โครงการแตอ฽ ยา฽ งใด กล฽มุ ปฏบิ ตั ิการท่ี 6 ได฾ตรวจสอบการเขยี นโครงการและข฾อเสนอต฽างๆ เห็นว฽า พ.ร.ก.กู฾เงินดังกล฽าว
มีหลักการเพ่ือฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมของประเทศในด฾านต฽างๆ เช฽น เกษตรอัจฉริยะ เกษตรมูลค฽าสูง เกษตรแปรรูป
อุตสาหกรรมอาหาร การท฽องเท่ยี วทเี่ น฾นคุณภาพและความยัง่ ยนื อุตสาหกรรม นอกจากนี้เนน฾ กิจจกรรมที่ก฽อใหเ฾ กดิ การ
สร฾างงานและสร฾างอาชพี สามารถรองรับแรงงานที่อพยพกลับถิ่นและชุมชน ม฽ุงเน฾นการบูรณาการระหว฽างหน฽วยงานท้ัง
ในด฾านกาลังคน แผนงานโครงการและการลงทุน มุ฽งเน฾นการมีส฽วนร฽วมของภาคส฽วนประชาชนในพื้นท่ีและภาคส฽วน
ต฽างๆในสังคม โดยเฉพาะวงเงิน 4 แสนล฾านบาท กาหนดกลุ฽มเปูาหมายชัดเจนใน พ.ร.ก.ก฾ูเงิน คือ ประชาชน เกษตร
ชุมชน วิสาหกจิ ชุมชน ผู฾ประกอบการ แรงงานท่ีได้รับผลกระทบจากการแพร่ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019
(COVID -19)

หลักเกณฑ์ของโครงการท่เี ข้าขา่ ยการฟ้นื ฟูเศรษฐกิจและสังคม
1) โครงการทีม่ วี ัตถปุ ระสงคสแ อดคล฾องกบั แผนงานโครงการตาม พ.ร.ก.ก฾เู งนิ
2) การดาเนินโครงการทยี่ ดึ หลักธรรมาภิบาลของการบรหิ ารกจิ การบ฾านเมืองท่ีดี โดยคานึงถึงประสิทธิภาพ
ประสิทธิผล การตอบสนองความต฾องการของประชาชนในพ้ืนที่ กระจายทรัพยากรอย฽างท่ัวถึงและเป็น
ธรรมในระดบั พ้นื ที่และกล฽ุมเปาู หมาย ความย่งั ยนื ของการดาเนนิ การ ความโปรง฽ ใส
3) โครงการท่ีสามารถสร฾างการจ฾างงาน สร฾างอาชีพในชุมชน การพัฒนาเพิ่มมูลค฽าของผลิตภัณฑแในชุมชน
การเช่ือมโยงผลติ ภณั ฑขแ องชมุ ชนกบั ตลาดภายในประเทศ
4) โครงการทเี่ ป็นการเพิ่มศกั ยภาพการผลติ การบรกิ ารทีย่ ังคงมคี วามไดเ฾ ปรยี บและเป็นท่ีต฾องการของตลาด
รวมท้ังมีโอกาสในการเติมโตในช฽วงหลังการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID -19)
โดยเฉพาะแนวคดิ เศรษฐกจิ หมุนเวียนมาใช้ประโยชนใ์ นการดาเนินงาน
5) โครงการทีส่ ามารถกระตนุ้ การบริโภค และการผลิตภายในประเทศในช่วงหลังการแพร่ระบาดของโรคติด
เช้อื ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID -19)
6) โครงการด้านโครงสร้างพ้ืนฐานที่สามารถตอบสนองความต้องการของชุมชน และสนับสนุนการเพิ่ม
ศกั ยภาพภาคการผลิตและภาคการบรกิ ารของประเทศ
จากการพิจารณาโครงการที่องค์การบริหารส่วนตาบลพลงตาเอี่ยมเสนอไปท้ังหมดจะเข้าหลักเกณฑ์

ด้านโครงสร้างพื้นฐานที่สามารถตอบสนองความต้องการของชุมชน และสนับสนุนการเพ่ิมศักยภาพภาคการ
ผลิตและภาคการบริการของประเทศ แต่การเขียนหลักการและเหตุผลยังไม่สอดคล้องกับ พ.ร.ก.กู้เงิน เป็น
การเขียนโครงการในลักษณะของงบประมาณปกติ ท้ังน้ีจะต้องเขียนโครงการในลักษณะได้รับผลกระทบหลัง
การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID -19) วัตถุประสงค์และเป้าหมาย ประโยชน์ที่ได้รับ
การดาเนินการไม่ชัดเจน จะต้องเขียนให้ตอบโจทย์ให้ได้ว่าประชาชนได้รับประโยชน์จากโครงการจานวนก่ี
ครวั เรอื น กีค่ น เกดิ ประโยชน์กับพน้ื ท่ีเกษตรกรจานวนก่ีไร นอกจากนี้แผนการบริหารเงินจะต้องดาเนินการให้

157

การเรยี นรเ฾ู ชงิ ปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลกั สูตรนกั ปกครองระดบั สงู (นปส.) ร฽นุ ท่ี 75

เสร็จภายในวันท่ี 1 กันยายน 2564 เน่ืองจากงบประมาณดังกล฽าวเป็นเงินกู฾ต฾องรีบดาเนินการเพ่ือเป็นการ
กระตุ฾นเศรษฐกิจ และต฾องระบุถึงความพร฾อมของโครงการไม฽ว฽าจะเป็นเรื่องแบบแปลน และการขอใช฾พ้ืนท่ีมี
ความพรอ฾ มท่จี ะดาเนินการได฾ทันทีเม่ือได฾รบั การพิจารณาโครงการ

ภาพกจิ กรรมการเรยี นรูเ้ ชิงปฏบิ ัตกิ าร Action Learning
บา้ นคลองอา่ ง หมทู่ ี่ 6 ตาบลพลงตาเอยี่ ม อาเภอวังจันทร์

158

การเรยี นรเู฾ ชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลกั สตู รนกั ปกครองระดบั สูง (นปส.) รุน฽ ที่ 75

รายงานการเรียนรเู้ ชงิ ปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning)
การประเมินประสทิ ธิภาพการฟืน้ ฟูเศรษฐกิจและสังคม

จากผลกระทบของไวรสั โควดิ -19 ในระดบั หมบู่ ้าน
บ้านท่าเสา หม่ทู ่ี 8 ตาบลปุายบุ ใน อาเภอวังจันทร์

จัดทาโดย

กลุ่มปฏบิ ัตกิ ารท่ี 1 (กป.1)

นางสาวชวี ธันย์ ธนพรดษิ นนั ทน์ ผูเ้ ชย่ี วชาญเฉพาะด้านนโยบายและแผน
สถาบนั ดารงราชานภุ าพ
นางสาวศิรกิ ัลยา กจิ รกั ษา นายอาเภอศรธี าตุ จังหวดั อุดรธานี
นายอาเภอพรหมพริ าม จังหวดั พิษณโุ ลก
นายวรี ะ จรูญพทิ ักษพ์ งศ์ นายอาเภอหลังสวน จังหวัดชมุ พร
นายอาเภอบางคนที จังหวัดสมทุ รสงคราม
นายปกาสติ พรประสิทธิ์
พัฒนาการจงั หวดั เชยี งใหม่
นายวริศธิ์นันย์ เสือทอง ผูอ้ านวยการกองการเจา้ หนา้ ท่ี
กรมโยธาธิการและผงั เมอื ง
นายอาทร พมิ ชะนก หวั หน้าสานักงานปูองกันและบรรเทาสาธารณภัย
จงั หวัดหนองบวั ลาภู
นายกรกฎ วงษส์ ุวรรณ สรรพสามติ พนื้ ที่ราชบุรี
ผูอ้ านวยการสานักอนรุ กั ษแ์ ละจดั การต้นนา้
นายประสทิ ธ์ิ ไชยเวช กรมอทุ ยานแห่งชาติ สัตวป์ ุา และพันธุ์พืช

นายยุคล กาเนิดแขก
นายบารงุ แสงพนั ธ์ุ

159

การเรยี นรู฾เชงิ ปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลกั สตู รนักปกครองระดบั สูง (นปส.) รุ฽นท่ี 75

คานา

หลักสูตรนักปกครองระดบั สูง (นปส.) ร฽ุนที่ 75 ได฾กาหนดให฾ผู฾เข฾ารับการศึกษาอบรมเข฾าร฽วมกิจกรรม
“การเรยี นร฾ูเชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning)” โดยมวี ตั ถปุ ระสงคเแ พ่ือนาบทเรยี นและประสบการณแจากการมี
สว฽ นร฽วมในพ้ืนทจ่ี รงิ นาไปใช฾ในการบรหิ ารราชการและสร฾างมลู ค฽าเพมิ่ สาหรับประสบการณแการบริหารราชการ
ให฾แก฽ผ฾ูเข฾าอบรมสามารถนาไปประยุกตแใช฾ในการบริหารงานได฾กว฾างขว฾างมากข้ึน โดยกาหนดพ้ืนท่ีการเรียนร฾ู
เชงิ ปฏิบตั ิการ ณ จังหวัดระยอง ในประเด็นหวั ข฾อ “การประเมินประสิทธภิ าพของการฟืน้ ฟเู ศรษฐกิจและสังคมจาก
ผลกระทบของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ในระดับหมู่บ้าน ในพื้นท่ีอาเภอวังจันทร์ จังหวัด
ระยอง”

คณะผู้จดั ทา
นักศกึ ษาหลักสูตรนักปกครองระดบั สูง ร่นุ ท่ี 75

กลุม่ ปฏิบตั ิการท่ี 1

160

การเรยี นร฾ูเชิงปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดบั สงู (นปส.) รุ฽นที่ 75

ส่วนท่ี 1
ขอ้ มูลพนื้ ฐานพ้ืนท่ีศึกษา

1. ข้อมลู ท่วั ไปอาเภอวังจนั ทร์

1.1 ลักษณะทางภมู ิศาสตร์
1. ลักษณะภูมิประเทศอาเภอวังจันทรแ ต้ังอย฽ูทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือของจังหวัดระยอง

มีลักษณะภูมิประเทศ โดยท่ัวไปมีลักษณะไม฽ราบเรียบเป็นลอนคล่ืนสูงๆ ต่าๆ มีภูเขาเล็กๆกระจัดกระจาย
โดยทั่วไปในพื้นทซ่ี งึ่ เกิดจากการโกง฽ ตัวและยุบตัวของเปลือกโลก สภาพดิน โดยทั่วไปเป็นดินร฽วนปนทรายและ
ดินลูกรงั มคี วามสมบรู ณแของดินต่า ภูเขาท่ีสาคญั ไดแ฾ ก฽ เทอื กเขาพนมศาสตรแ เขาขุนอินทรแ เขาวงเวียน ลาน้าท่ี
สาคัญ ได฾แก฽ แม฽น้าประแสรแ คลองชุมแสง คลองสะพาน คลองจากา โดยทุกสายไหลรวมกันท่ีแม฽น้าประแสรแ
และไหลออกทะเลที่อาเภอแกลง จงั หวดั ระยอง

2. ท่ตี ัง้ และอาณาเขตอาเภอวังจันทรแ มีระยะทางห฽างจากจังหวัดประมาณ 65 กิโลเมตร มี
พ้ืนท่ีประมาณ 395.245 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 274,030.62 ไร฽ โดยมีอาณาเขตติดต฽อกับ
อาเภอใกลเ฾ คียง ดงั นี้

ทศิ เหนือ ติดต฽อกับอาเภอหนองใหญ฽ อาเภอบอ฽ ทอง จงั หวัดชลบรุ ี
ทศิ ใต฾ ตดิ ตอ฽ กบั อาเภอแกลง อาเภอเมอื ง จังหวดั ระยอง
ทศิ ตะวนั ออก ตดิ ต฽อกบั อาเภอแกลง อาเภอเขาชะเมา จังหวัดระยอง
ทศิ ตะวันตก ตดิ ตอ฽ กบั อาเภอบา฾ นคา฽ ย อาเภอปลวกแดง จังหวดั ระยอง

1.2 ข้อมูลการปกครองและประชากร
1. การปกครอง อาเภอวงั จนั ทรแ แบ฽งเขตการปกครองออกเป็น 4 ตาบล 29 หมู฽บ฾าน มีการ

ปกครองทอ฾ งถ่นิ 2 รปู แบบ คือ เทศบาล 1 แหง฽ และองคกแ ารบรหิ ารสว฽ นตาบล 4 แห฽ง
2. ประชากรและอาชีพ อาเภอวังจันทรแ มีประชากร จานวน 26,097 คน (ชาย 12,924

คน หญิง 13,173 คน) ประชากรส฽วนใหญ฽มีอาชีพเกษตรกรรม มีพ้ืนที่เกษตรกรรม 226,845 ไร฽
ครอบครัวเกษตรกร 3,308 ครอบครัว คิดเป็น 80 % ของประชากรทั้งหมด โดยมีพืชเศรษฐกิจท่ีสาคัญ
ได฾แก฽ ยางพารา ทุเรียน มังคุด ขนุน มะม฽วงหิมพานตแ ปาลแม มันสาปะหลัง อ฾อย สับปะรดฯ รายได฾ประชากร
เฉลีย่ 191,636 บาท/ครัวเรอื น/ปี หรอื 83,460 บาท/คน/ปี

2. ขอ้ มูลทัว่ ไปบ้านทา่ เสา หมูท่ ่ี 8 ตาบลปุายบุ ใน อาเภอวังจันทร์ จงั หวัดระยอง

2.1 ลักษณะทางภูมิศาสตร์
1. ลักษณะภมู ิประเทศหมบ฽ู ฾านท฽าเสา เปน็ พนื้ ทร่ี าบติดภูเขาที่ดินอุดมสมบูรณแ สภาพดินเป็น

ดินร฽วนเหมาะแก฽การเพาะปลูก พื้นท่ีส฽วนใหญ฽ทาการเกษตร ได฾แก฽ สวนยางพารา ไร฽สับปะรด และไร฽มัน
สาปะหลัง

2. ที่ต้ังและอาณาเขตหม฽ูบ฾านท฽าเสา มีระยะทางห฽างจากอาเภอวังจันทรแ ประมาณ 11
กิโลเมตร มีพ้ืนที่ 12,124 ไร฽ โดยมีอาณาเขตตดิ ตอ฽ กบั อาเภอใกล฾เคยี ง ดังนี้

ทิศเหนอื ตดิ กบั ม.4 ต.ปาุ ยุบใน อ.วังจันทรแ จ.ระยอง
ทิศใต฾ ตดิ กบั ต.หนองบวั อ.บา฾ นคา฽ ย จ.ระยอง

161

การเรยี นรูเ฾ ชิงปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลกั สูตรนักปกครองระดบั สูง (นปส.) รน฽ุ ที่ 75

ทิศตะวนั ออก ตดิ กับ ม.2 ต.ชมุ แสง อ.วงั จันทรแ จ.ระยอง
ทศิ ตะวนั ตก ติดกับ ต.หนองบวั อ.บา฾ นค฽าย จ.ระยอง
2.3 ข้อมลู การปกครองและประชากร
1. การปกครองบ฾านทา฽ เสา หม฽ูที่ 8 ตาบลปุายบุ ใน อาเภอวังจันทรแ มีลักษณะการปกครอง
แบบองคแการบริหารส฽วนตาบล โดยมี นายนิติพัฒนแ ยุทธเจริญกิจ เป็นนายกองคแการบริหารส฽วนตาบลปุายุบ
ในนายบุญเสรมิ เผือกนวล เป็นกานันตาบลปุายุบในนายราชันยแ นิเวศวรรณ เป็นผ฾ูใหญ฽บ฾าน และนายวัชระ
สขุ สวน , นายร฽ุงโรจนแ สากล เป็นผู฾ช฽วยผู฾ใหญ฽บา฾ น
2. ประชากรและอาชีพ บ฾านท฽าเสา หม฽ูท่ี 8 ตาบลปุายุบใน อาเภอวังจันทรแ มีครัวเรือน
ทั้งส้ิน 241 ครัวเรือน ประชากร 613 คน (ชาย 322 คน หญิง 291 คน) มีพื้นที่ 12,124 ไร฽ ประชากร
ส฽วนใหญ฽มีอาชีพเกษตรกรรม คิดเป็น 80 % พืชเศรษฐกิจที่สาคัญได฾แก฽ ยางพารา สับปะรด ไร฽มันสาปะหลัง
และอีกประมาณ 20 % มอี าชีพรบั จ฾างทวั่ ไป
2.3 ขอ้ มูลผ้ไู ด้รับผลกระทบจากมาตรการแกไ้ ข COVID-19
ข฾อมูลผู฾ที่ได฾รับผลกระทบจากมาตรการปูองกันแก฾ไขปใญหา โรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019
(COVID-19) ในพืน้ ทีต่ าบลปาุ ยุบใน อาเภอวังจนั ทรแ จาการลงทะเบียนในแบบฟอรแมมหาดไทย (Thai QM) มี
จานวนทง้ั ส้ิน 78 คน

162

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลกั สตู รนกั ปกครองระดับสูง (นปส.) ร฽นุ ท่ี 75

สว่ นที่ 2
กรอบการเรยี นรเู้ ชิงปฏิบตั ิการ (Acton Learning)

1. ผ฾ูใหญ฽บ฾านและคณะกรรมการหมู฽บ฾านในหมู฽บ฾านและกลุ฽มคนในชุมชนหม฽ูบ฾านท่ีทาการศึกษาได฾ทา
โครงการอะไรบ฾างที่เป็นการฟ้ืนฟูเศรษฐกิจและสังคมจากผลกระทบของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019
(COVID-19) และได฾ผลดหี รอื ไมเ฽ พยี งใด

เน่อื งจากพืน้ ทีท่ ี่ทาการศกึ ษาเป็นชมุ ชนขนาดเลก็ พ้ืนท่ีส฽วนใหญ฽ใช฾สาหรับทาการเกษตรกรรมและ
มีประชากรอาศัยอย฽ูกระจัดกระจาย ไม฽ได฾รวมเป็นกลุ฽ม เป็นชุมชนหนาแน฽น การประกอบอาชีพเป็นแบบ
เกษตรกรรมผสมผสาน แบบพึ่งพาตนเองเปน็ หลกั ใชแ฾ รงงานคนในครอบครัว จึงไมไ฽ ด฾รับผลกระทบต฽อการแพร฽
ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) แต฽คณะกรรมการหม฽ูบ฾านได฾จัดทาโครงการขุดลอกคู
คลองฯ จานวน 1 โครงการ เพ่อื เสนอขอรับการสนับสนุนงบประมาณตามแผนงานโครงการเงินก฾ู 4 แสนล฾าน
บาท เพอ่ื ฟ้นื ฟเู ศรษฐกจิ ฯ ผลปรากฏวา฽ ไมไ฽ ด฾รับการสนับสนนุ งบประมาณดาเนนิ การ

ปัญหา ประชาชนไม่เข้าใจกรอบการจัดทาแผนงานโครงการเกี่ยวกับการฟ้ืนฟูเศรษฐกิจและสังคม
จากผลกระทบของโรคติดเชอื้ ไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ทหี่ นว฽ ยงานราชการกาหนด

ข้อเสนอแนะ โครงการทเ่ี หมาะสมในการแกไ฾ ขปใญหาของผูท฾ ี่ได฾รับผลกระทบของโรคติดเช้ือไวรัสโค
โรน฽า 2019 (COVID-19) ควรเป็นโครงการท่ีช่วยเหลือประชาชนให้มีอาชีพหรือรายได้ หรือเป็นโครงการที่
สามารถลดรายจ่ายของประชาชน เช่น โครงการสร้างความมั่นคงทางอาหาร การส่งเสริมการปลูกพืชผักสวน
ครัวร้ัวกินได้ กนิ ไดท้ กุ อยา่ งท่ปี ลกู ปลกู ทุกอย่างท่ีกนิ เพอื่ ช่วยให้ประชาชนประหยัดรายจา่ ย

2. บุคลากรของส฽วนราชการระดบั อาเภอท่ีปฏบิ ัตงิ านในระดับตาบลหม฽บู ฾าน และบุคลากรขององคแกร
ปกครองส฽วนท฾องถิ่นรวมท้ังคณะกรรมการหมู฽บ฾าน และอาสาสมัครในระดับหมู฽บ฾านมีความรู฾ความสามารถท่ีดี
ในการสนับสนุนช฽วยเหลือการทาโครงการกิจกรรมฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมฯ ของหม฽ูบ฾านที่ทาการศึกษา
เพยี งใด

บุคลากรในการปฏิบัติงานในระดับตาบล หม฽ูบ฾าน มีความรู฾ ความสามารถในการสนับสนุนการ
จัดทาโครงการ รวมถึงเจ฾าหน฾าที่ของส฽วนราชการที่ปฏิบัติงานในพ้ืนที่ระดับตาบล หม฽ูบ฾าน ทั้งฝุายปกครอง
สาธารณสุขอาเภอ เกษตรอาเภอ พัฒนาชุมชนอาเภอ รวมทั้งบุคลากรองคแการบริหารส฽วนตาบลปุายุบใน
กรรมการหม฽ูบ฾าน อาสาสมัครสาธารณสุขประจาหม฽ูบ฾าน ล฾วนเป็นผ฾ูท่ีปฏิบัติงานในพื้นที่ และอาศัยอยู฽ใน
หมู฽บ฾าน เป็นผู฾ที่มีความใกล฾ชิดประชาชนในพ้ืนท่ี มีข฾อมูลความต฾องการของประชาชนเป็นอย฽างดี รวมท้ังเป็น
กล฽ุมคนที่ถ฽ายทอดความร฾ู การฝึกอบรมประกอบอาชีพจากหน฽วยงานต฽างๆ อย฽างสม่าเสมอ เช฽น การจัดทา
โครงการ การวิเคราะหแปญใ หาความต฾องการของประชาชน การกาหนดแนวทางการแก฾ไขปใญหาหรือการจัดทา
โครงการจาเป็นต฾องอาศัยผู฾ที่มีความรู฾ ความเข฾าใจ สามารถสนับสนุนช฽วยเหลือในการจัดทาโครงการกิจกรรม
ฟน้ื ฟเู ศรษฐกิจได฾อย฽างดี

3. บุคลากรตาแหน฽งใดท่ีปฏิบัติงานในระดับตาบลหมู฽บ฾านที่สมควรได฾รับเพ่ิมพูนความร฾ูความ
เชยี่ วชาญให฾สามารถปฏิบัตงิ านได฾ดขี ึน้ และในเร่ืองใด

163

การเรยี นร฾เู ชงิ ปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนกั ปกครองระดบั สงู (นปส.) ร฽นุ ท่ี 75

3.1 บุคลากรทุกตาแหน฽งในระดับพ้ืนท่ี ควรท่ีจะได฾รับการฝึกอบรมพัฒนาความร฾ู
(Knowledge) อย฽ูอย฽างสม่าเสมอ เพื่อเป็นการเพิ่มพูนทักษะ (Skill) ในการปฏิบัติงานอันเป็นประโยชนแต฽อ
ชุมชนในการจัดทาแผนงานพัฒนาหม฽ูบ฾าน ท้ังด฾าน ข฾อกฎหมาย ระเบียบวิธีปฏิบัติการเฝูาระวัง ปูองกัน และ
ควบคุมโรค

3.2 การพัฒนาองคแความรู฾ให฾กับชุมชน เป็นเรื่องการจัดทาแผนงานโครงการ โดยการสอน
ใหค฾ นในชมุ ชนวิเคราะหปแ ญใ หาของพืน้ ทวี่ า฽ มปี ญใ หาในดา฾ นใดทจ่ี ะตอ฾ งไดร฾ ับการแก฾ไข หาจุดแข็ง-จุดอ฽อน ว฽าการ
แก฾ไขแล฾วจะประสบผลสาเร็จอย฽างไร พร฾อมให฾คนในพื้นท่ีร฽วมกันกาหนดทางเลือกการแก฾ไขปใญหาของหมู฽บ฾าน
ชมุ ชน เสนอตอ฽ อาเภอ ต฽อไป

4. ในภาพรวม คณะกรรมการหม฽ูบ฾านและกลุ฽มคนในหมู฽บ฾านได฾ประเมินความสาเร็จ ในเชิง
ประสิทธิภาพของการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมในหม฽ูบ฾านของตนระดับใด ด฾วยเกณฑแการประเมินอะไร อะไร
คอื ปใจจัยความสาเรจ็ อะไรคือข฾อจากดั ท่ีสาคัญในการปฏิบัติงาน ประเด็นที่เป็นบทเรียนและประสบการณแการ
ทางานทส่ี าคญั และอะไรคือส่งิ สาคัญทค่ี ณะกรรมการหม฽ูบ฾านและชุมชนท฾องถ่ินต฾องการแบ฽งปในให฾สาธารณชน
และส฽วนราชการในสว฽ นกลาง สว฽ นภมู ภิ าค และทอ฾ งถน่ิ ร฽วมเรียนรู฾

เกณฑแในการประเมิน เช฽น
- การประเมนิ ประสทิ ธภิ าพ ความครอบคลุมและความรวดเร็วในการนาโครงการ

ลงไปปฏิบัติในพ้นื ทเ่ี ปูาหมาย
- การประเมนิ ประสิทธิผลในการบรรลเุ ปาู หมายในการสร฾างงาน สร฾างอาชพี สรา฾ งรายได฾
- ความร฽วมมอื ของประชาชนในการดาเนนิ โครงการ
- ความพงึ พอใจของประชาชนต฽อการปฏิบตั งิ านขา฾ ราชการ
- การประเมนิ ความยัง่ ยืนในการจดั การปญใ หาทางเศรษฐกจิ และสังคมดว฾ ยตวั ของชมุ ชนเอง

จากเกณฑแการประเมินความสาเร็จของการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมจากผลกระทบของโรคติดเชื้อ
ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19) ตามทก่ี ล฽าว มีข฾อเสนอแนะ ดังน้ี

ข้อจากัด มีระยะเวลาในการดาเนินกิจกรรม / โครงการ น฾อย กระช้ันชิด เร฽งรัดให฾ดาเนินการเสนอ
โครงการ สง฽ ผลทาให฾โครงการทเ่ี สนอไมต฽ รงตามเปูาหมายหรือวัตถปุ ระสงคแของโครงการ

ปัจจัยความสาเร็จ การมีส฽วนร฽วมของประชาชนในพื้นท่ีทุกระดับ ท่ีช฽วยกันคิด ช฽วยกันทาแผนงาน
โครงการการแกไ฾ ขปญใ หา

บทเรียนและประสบการณ์ การทางานทสี่ าคัญกับการศึกษาความรู฾ข้ันปฐมภูมิของหม฽ูบ฾าน/ชุมชน ใน
ดา฾ นตา฽ งๆ ความร฽วมมือของผ฾นู าหมูบ฽ า฾ นกับประชาชน ความสามัคคีของคนในหมู฽บ฾าน/ชุมชน รวมท้ังเครือข฽าย
ประชาชนในพื้นที่ ในการร฽วมมือปฏิบัติงานร฽วมกันของทุกภาคส฽วนในหม฽ูบ฾าน/ชุมชนกับหน฽วยงานภาครัฐ
ระดับหม฽ูบา฾ น และจากภายนอกหมู฽บ฾านในการแกไ฾ ขปญใ หาของหมบู฽ า฾ น/ชุมชนเป็นตน฾

ส่ิงที่ชุมชนต้องการแบง่ เป็นของสาธารณะและสว่ นราชการ คือ บทสะท฾อนถึงปใญหาความต฾องการ
ความเดือดร฾อน รวมทัง้ การสนบั สนุนจากสว฽ นราชการและหนว฽ ยงานภายนอก

164

การเรยี นรเู฾ ชิงปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลักสูตรนักปกครองระดบั สูง (นปส.) ร฽นุ ท่ี 75

ภาพกจิ กรรมการเรยี นร้เู ชิงปฏบิ ัตกิ าร Action Learning
บา้ นท่าเสา หมูท่ ่ี 8 ตาบลปุายบุ ใน อาเภอวงั จนั ทร์

165

การเรยี นรู฾เชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสูตรนักปกครองระดบั สูง (นปส.) รุ฽นที่ 75

รายงานการเรยี นรเู้ ชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning)
การประเมินประสทิ ธภิ าพการฟื้นฟูเศรษฐกจิ และสังคม

จากผลกระทบของไวรสั โควดิ -19 ในระดบั หมบู่ า้ น
บ้านจารุง หม่ทู ่ี 7 ตาบลเนนิ ฆอ้ อาเภอแกลง

จดั ทาโดย

กลมุ่ ปฏบิ ตั ิการท่ี 8 (กป.8)

นางศภุ ลักษณ์ แก้วมณี พฒั นาการจงั หวัดพษิ ณโุ ลก
นายชยั รตั น์ แกว้ เพยี งเพ็ญ ผู้อานวยการสานกั พฒั นาและสง่ เสริมการบรหิ ารราชการ

นายสุชาติ จงั หวดั สานักงานปลัดกระทรวงมหาดไทย
นายณรงค์ อยู่เจรญิ นายอาเภอบาเหนจ็ ณรงค์ จงั หวดั ชัยภูมิ
นายสกุลไชย ชยั จารัส นายอาเภอโคกสาโรง จงั หวดั ลพบุรี
ร.ท. ธวัชชัย จูมทอง นายอาเภอตรอน จังหวัดอตุ รดติ ถ์
นายกติ ิชยั เหม็ วงั นายอาเภอคาม่วง จังหวดั กาฬสินธ์ุ
นายอุดมพร เกตวุ งษา ท้องถน่ิ จงั หวดั สุรินทร์
กาญจน์ หวั หน้าสานักงานปอู งกันและบรรเทาสาธารณภยั จังหวัด
นายโสภัชย์
นายเอกราช นครศรธี รรมราช
ชวาลกุล ผู้อานวยการสานกั พฒั นาระบบและรับรองมาตรฐานปศสุ ตั ว์
ชววี ัฒน์ ผ้อู านวยการสานกั งานสง่ เสริมการศึกษานอกระบบและ

การศกึ ษาตามอัธยาศยั จงั หวัดบรุ ีรัมย์
สานกั งานปลัดกระทรวงศกึ ษาธิการ

166

การเรยี นรเู฾ ชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดบั สงู (นปส.) รน฽ุ ที่ 75

คานา

รายงานการเรียนรู้จากประสบการณ์จริง (Action Learning) ในพ้ืนที่จังหวัดระยอง หัวข้อ
การประเมินประสิทธิภาพของการฟ้ืนฟูเศรษฐกิจและสังคมจากผลกระทบของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019
(COVID-2019) ในระดับจังหวัด ระดับอาเภอ ระดับตาบลหมู่บ้าน ระดับกลุ่มอาเภอ ระดับตาบล
ในพื้นที่จังหวัดระยอง กรณีศึกษา “การบริหารจัดการการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมจากผลกระทบของไวรัส
โควิด-19 ในระดับหมู่บ้าน บ้านจารุง หมู่ท่ี ๗ ตาบลเนินฆ้อ อาเภอแกลง” ฉบับนี้ เป็นส่วนหน่ึงของหลักสูตร
นักปกครองระดับสูง (นปส.) รุ่นท่ี ๗๕ มีวัตถุประสงค์เพ่ือศึกษาเรียนรู้ในพื้นท่ีจริง และมีส่วนร่วมในการ
เสนอแนะแนวทางการแก้ไขปัญหาให้กับชุมชน ตลอดจนนาประสบการณ์ท่ีได้รับจากการลงพ้ืนที่ในคร้ังนี้ไป
ประยกุ ตใ์ ช้ในการบริหารงานต่อไป

ในการเรียนรู้จากประสบการณ์จริงคร้ังน้ี ผู้จัดทาขอขอบคุณชุมชนบ้านจารุง หมู่ที่ ๗ ตาบลเนินฆ้อ
อาเภอแกลง จังหวัดระยอง ท่ีให้ความร่วมมือ ช่วยเหลือ และสนับสนุนในการศึกษาครั้งน้ีตลอดระยะเวลาใน
การศึกษามา ณ โอกาสน้ี

คณะผ้จู ัดทา
นักศกึ ษาหลกั สูตรนกั ปกครองระดบั สูง ร่นุ ที่ 7๕

กล่มุ ปฏบิ ตั กิ ารที่ (กป.) ๘

167

การเรยี นร฾เู ชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดบั สูง (นปส.) ร฽นุ ท่ี 75

สว่ นที่ ๑
ขอ้ มูลพืน้ ฐานพื้นท่ีศึกษา

1.1 ข้อมูลทั่วไปของอาเภอแกลง
อาเภอแกลง ตง้ั อยู่ทางทิศตะวันออกของจังหวัดระยอง อยู่ห่างจากตัวจังหวัดระยะทาง 59 กิโลเมตร

มเี น้ือที่ประมาณ 788.๔๖ ตารางกิโลเมตร คิดเป็นร้อยละ ๑๓.๕ ของพ้ืนที่จังหวัด สภาพพื้นท่ีโดยท่ัวไปเป็นที่
ราบสลบั ท่ดี อนเปน็ ลกู คลืน่ ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือมีแนวภูเขาบางส่วนพื้นท่ีบริเวณนี้จึงเป็นที่ราบเชิงเขา
สลับกับท่ีดอนลูกคล่ืนทางใต้เป็นที่ลาดต่าลงสู่อ่าวไทยมีชายทะเลเว้าแหว่งติดอ่าวไทยยาวประมาณ 35
กโิ ลเมตร มแี หล่งน้าท่สี าคัญคอื แมน่ า้ ประแสร์ ซึง่ มนี ้าตลอดทงั้ ปี

แบ่งเขตการปกครองเป็นเทศบาลตาบล 8 แห่ง องค์การบรหิ ารสว่ นตาบล 9 แหง่ ตาบล 15 แห่ง และ
หมบู่ ้าน 147 แหง่ มปี ระชากรจานวน ๖๗,๗๗๓ คน แบ่งออกเป็นเพศชาย 32,747 คน และเพศหญิง 35,026
คน ประชากรส่วนใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรม พืชเศรษฐกิจหลัก ได้แก่ ยางพารา ทุเรียน มังคุด พ้ืนท่ี
การเกษตร 332,044 ไร่ ครอบครวั เกษตรกร 15,000 ครัวเรอื น โดยในพ้ืนที่มีสภาพปัญหาและความต้องการท่ี
ใกล้เคียงกัน คือ ราคาผลผลิตทางการเกษตรไม่แน่นอน การขาดแคลนน้าเพ่ือการอุปโภคบริโภคและ
การเกษตร ตลอดจนเส้นทางการคมนาคมขนส่งทีช่ ารุดเสียหาย เพ่อื เปน็ การแก้ไขปัญหาดงั กล่าว โดยเฉพาะใน
ประเดน็ ความไมแ่ น่นอนจากความผันผวนของราคาสินค้าเกษตร อาเภอแกลงจึงได้กาหนดตาแหน่งการพัฒนา
เป็น “แหล่งเรียนรู้เกษตรพอเพียง ท่องเท่ียวเชิงอนุรักษ์ ผู้คนอยู่ดีมีสุข” เพ่ือยกระดับการพัฒนาชุมชนให้
เป็นแหล่งเรียนรู้ทางด้านการเกษตรและเช่ือมโยงกับการส่งเสริมการท่องเที่ยวชุมชน เน่ืองจากประชากรส่วน
ใหญ่ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและประมง ซึ่งท่ีผ่านมาได้มีหลายชุมชนที่รวมกลุ่มและจัดตั้งเป็นเครือข่าย
องค์กรชุมชนเรียนรู้ทางด้านการเกษตรและธรรมชาติ โดยเปิดให้ประชาชนท่ัวไป กลุ่มองค์กรต่างๆ เข้าศึกษา
เรียนรู้ทางด้านการเกษตร วิถีชีวิตของสังคมชนบท และการน้อมนาหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงมาปรับใช้
อาทิ มหาวิทยาลัยบ้านนอก เครอื ขา่ ยองคก์ รชมุ ชนบา้ นจารุง ตาบลเนินฆ้อ ศูนย์กสิกรรมธรรมชาติสองสลึงหมู่
ที่ 8 ตาบลสองสลึง และโครงการพัฒนาที่ดินมูลนิธิชัยพัฒนา (สวนผลไม้, สวนปาล์ม, ป่าชุมชน) ตาบลคลอง
ปูน เป็นต้น โดยนอกจากจะมีศักยภาพด้านการท่องเท่ียวเชิงเกษตรและชุมชนแล้ว อาเภอแกลงยังมีแหล่ง
ทอ่ งเทย่ี วทางธรรมชาติท่สี วยงามหลายแห่งที่ชว่ ยสร้างรายได้ให้กับประชาชนในพื้นที่ อาทิ หาดแหลมแม่พิมพ์
เกาะสามมัน (เกาะมนั ใน เกาะมันกลาง และเกาะมันนอก) ทงุ่ โปรงทอง เปน็ ตน้

168

การเรยี นรู฾เชิงปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลกั สูตรนักปกครองระดับสงู (นปส.) รนุ฽ ท่ี 75

1.2 ข้อมูลทั่วไปของตาบลเนนิ ฆอ้
ตาบลเนินฆ้อ เป็นตาบลหนึ่งของอาเภอแกลง ต้ังอย฽ูห฽างจากตัวอาเภอไปทางทิศตะวันออก

เฉียงใต฾ระยะทางประมาณ 8 กิโลเมตร สภาพภูมิประเทศทั่วไปเป็นเนินสลับด฾วยที่ราบล฽ุม มีเนื้อที่
ท้ั ง ห ม ด 36.08 ต า ร า ง กิ โ ล เ ม ต ร ห รื อ 22,550 ไ ร฽ แ บ฽ ง เ ป็ น เ น้ื อ ที่ ที่ ใ ช฾ ป ร ะ โ ย ช นแ คื อ พื้ น ท่ี
เกษตรกรรม 8,224 ไร฽ พ้ืนที่บ฽อกุ฾ง 3,227 ไร฽ พ้ืนที่ปุาชายเลน 1,070 ไร฽ พื้นท่ีที่อย฽ูอาศัย 892 ไร฽
พ้ืนท่ีนาร฾าง 5,124 ไร฽ และพ้ืนท่ีอ่ืนๆ 4,013 ไร฽ ต้ังอย฽ูในเขตการปกครองของอาเภอแกลง ประกอบไปด฾วย
9 หมู฽บ฾าน ได฾แก฽ บ฾านเนินทราย (หม฽ูที่ ๑) บ฾านเนินทราย (หมู฽ที่ ๒) บ฾านเนินฆ฾อ (หมู฽ท่ี ๓)
บา฾ นถนนกะเพรา (หมูท฽ ่ี ๔) บา฾ นหนองแพงพวย (หมู฽ที่ ๕) บ฾านเนินข฾าวต฾ม (หมู฽ท่ี ๖) บ฾านจารุง (หม฽ูที่ ๗) บ฾าน
ถนนนอก (หม฽ูท่ี ๘) และบ฾านถนน (หมู฽ท่ี ๙) ในปใจจุบันมีประชากร 4,605 คน แบ฽งออกเป็น
เพศชาย จานวน 2,235 คน และ เพศหญิง จานวน 2,370 คน ประชาชนส฽วนใหญ฽ประกอบอาชีพ
เกษตรกรรมประมาณ ร฾อยละ 72.14 เช฽น ทาสวนยางพารา สวนผลไม฾ ปลูกพืชไร฽ นอกจากน้ัน
เปน็ การทาอาชพี ประมง เชน฽ เล้ยี งกุ฾ง เลยี้ งปลา การประมงน้าต้ืน เป็นตน฾

169

การเรยี นรเู฾ ชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนกั ปกครองระดบั สูง (นปส.) รุน฽ ท่ี 75

ส่วนที่ ๒
การบริหารจดั การการฟืน้ ฟูเศรษฐกิจและสงั คมจากผลกระทบของไวรัสโควดิ -19

ในระดับหม่บู า้ น บ้านจารุง หมู่ที่ ๗ ตาบลเนินฆอ้ อาเภอแกลง

๒.๑ ภมู ิสังคมและวถิ ชี ุมชน
บ้านจารุง หม฽ูท่ี ๗ ตาบลเนินฆ฾อ อาเภอแกลง เป็นหม฽ูบ฾านเศรษฐกิจพอเพียงต฾นแบบ

เฉลิมพระเกียรติเฉลิมพระชนมพรรษา 84 พรรษา ได฾รับการยอมรับจา กนักพัฒนาสังคมว฽า
มีความน฽าสนใจ น฽าศึกษาเรียนร฾ูในมิติของชุมชนเข฾มแข็ง เนื่องจากเป็นชุมชนต฾นแบบที่ผ฾ูคน
มีความเสียสละ รักสงบ และมีแนวทางการพัฒนาที่ม฽ุงเน฾นการพ่ึงพาตนเอง ด฾วยแนวทางท่ีใช฾
กลุ฽ม องคแกร หรือเครือข฽ายเป็นกลไกหลักในการขับเคลื่อน พัฒนาและแก฾ไขปใ ญหาของชุมชน
ไม฽มีข฾อจากัดแบบเดิมซึ่งต฾องรอความช฽วยเหลือจากภาครัฐเพียงอย฽างเดียว จึงทาให฾เกิดพลัง
ในการขับเคล่ือนสามารถสร฾างแรงเหว่ียงไปส฽ูพ้ืนท่ีข฾างเคียงและองคแกรปกครองส฽วนท฾องถิ่นในพ้ืนท่ี
ได฾เป็นอย฽างดี จนกระท่ังได฾รับรางวัลพระราชทาน “หมู่บ้านเศรษฐกิจพอเพียง อยู่เย็นเป็นสุข”
จากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ฾า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี และนาไปสู฽
การจัดต้ังเป็น “มหาวิทยาลัยบ฾านนอก” เพ่ือการเรียนรู฾ของสังคม ซ่ึงมีนักเรียนนักศึกษา ผ฾ูที่สนใจ ตลอดจน
นักทอ฽ งเทย่ี วแวะเวยี นมาศึกษาหาความรู฾กนั อย฽างไม฽ขาดสาย สร฾างความภูมใิ จให฾กบั คนในชมุ ชนเป็นอย฽างยิ่ง

๒.๑.๑ ความเป็นมาและลกั ษณะภูมิสังคม
ชาวบ฾านจารุงสืบเชื้อสายมาจากคนชองซึ่งอพยพหนีภัยสงครามภายหลังจากที่ฝรั่งเศส

เข฾ายึดเมืองจันทบุรีและเมืองตราดในปี พ.ศ. ๒๔๓๖ โดยลงเรือมาข้ึนฝใ่งตรงปากแม฽น้าประแส บริเวณ
บ฾านถนนกะเพรา ตาบลเนนิ ฆอ฾ ต฽อมาเมื่อมผี ู฾คนหลั่งไหลเข฾ามามากขึ้น พื้นที่ทากินลดน฾อยลง ชาวบ฾านจารุงจึง
อพยพมาหาพื้นท่ีทากินใหม฽ในบริเวณท่ีต้ังของชุมชนในปใจจุบัน (ห฽างจากพื้นที่เดิมประมาณ
6 - 7 กิโลเมตร) เนื่องจากเป็นทาเลท่ีมีความอุดมสมบูรณแ มีเนินปุา มีน้าไหลผ฽านที่ราบล฽ุม เหมาะแก฽การ
เพาะปลูก โดยชาวบ฾านกล฽ุมแรกท่ีอพยพมาอย฽ู ประกอบด฾วย ๕ ตระกูลใหญ฽ ได฾แก฽ ตระกูลดีนาน
รัตนพงษแ ไกรทอง ก฽อเก้ือ และเจือจุน ช฽วยกันสร฾างบ฾านเรือน หักร฾างถางพงและเรียกสถานท่ีแห฽งนั้นว฽า บ้าน
ปุาเรไร ซ่ึงทางด฾านทิศตะวันออกมีทางน้าเล็กๆ ไหลออกมาจากหมู฽บ฾าน ชาวบ฾านเรียกกันว฽า “คลองจารุ” คา
ว฽า “จารุ” (ชาวบ฾านอ฽านว฽า จาหรุ เสียงต่าเหน฽อตามภาษาคนชอง) เป็นภาษาชอง แปลว฽าทางน้าเล็กๆ คล฾าย
ลาคลองซ่ึงบางแห฽งแคบมากผู฾คนสามารถโดดข฾ามไปข฾ามมาได฾ และปลายของคลองจารุนั้นจะสลายหายไปกับ
ท฾องท฽ุงนาและกลมกลืนกับท฾องท฽ุงนาจนเหมือนไม฽มีลาคลองในบริเวณน้ัน และมีความลึกของลาคลองไม฽เกิน

170

การเรยี นร฾เู ชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning) หลกั สตู รนักปกครองระดบั สงู (นปส.) รุ฽นท่ี 75

หนึง่ เมตร แต฽ตอ฽ มาชาวบ฾านอาจจะเรยี กเพ้ยี นหรอื เขยี นผดิ จึงกลายมาเป็นคาว฽า “จารุง” ซึ่งได฾กลายเป็นชื่อของ
หมู฽บ฾านในเวลาตอ฽ มา

สาหรับวิถีชีวิตของชาวบ฾านจารุง นับตั้งแต฽อดีตมี อาชีพทาการเกษตรเป็นหลัก อาศัย
อยู฽ร฽วมกันอย฽างพ่ีน฾อง มีการพึ่งพาอาศัยระหว฽างกัน ถ฾อยทีถ฾อยอาศัย พอเพียง และพ่ึงพาตนเองได฾เนื่องจาก
ท รั พ ย า ก ร ใ น ชุ ม ช น มี ค ว า ม อุ ด ม ส ม บู ร ณแ โ ด ย ช า ว บ฾ า น จ า รุ ง ส฽ ว น ใ ห ญ฽ นั บ ถื อ ศ า ส น า พุ ท ธ
มีความผูกพันใกล฾ชิดกับวัดจารุง ซ่ึงเป็นศูนยแกลางและส ถานท่ียึดเหนี่ยวทางจิตใจของชุมชน
และมีกิจกรรมร฽วมกันในวันสาคัญทางพระพุทธศาสนาต฽างๆ อย฽างสม่าเสมอ มีประเพณีท่ีสาคัญ
ในชมุ ชน ไดแ฾ ก฽ ประเพณอี ัญเชิญผลี อบ ผีกระดง฾ เพ่ือแสดงความเคารพ ความกตัญโูต฽อเครื่องมือท่ีใช฾ทามาหา
กนิ ซ่งึ จะจัดขึน้ ในชว฽ งสงกรานตแ เพราะมคี วามเช่อื วา฽ เป็นช฽วงที่ผีหรือวิญญาณถูกปล฽อยออกมา เพื่อรับส฽วนบุญ
กุศลจากญาติพ่ีน฾องที่อุทิศไปให฾ นอกจากน้ียังมีประเพณีทาบุญในวันสาคัญต฽างๆ เช฽น ทาบุญผีหม฽ู เพื่อเชิญ
วิญญาณบรรพบุรุษมารับบุญกุศลท่ีลูกหลานอุทิศไปให฾ โดยเป็นการทาบุญส฽งท฾ายในช฽วงประเพณีสงกรานตแ
เพื่ออุทิศส฽วนกุศลให฾กับญาติพ่ีน฾องเช฽นเดียวกัน โดยประเพณีดังกล฽าวสะท฾อนให฾เห็นถึงความเช่ือและวิถีชีวิต
ของคนในชุมชน ทีพ่ ึ่งพาอาศยั ธรรมชาติและเก่ียวข฾องกับการประกอบอาชีพ (ฤทยั รัตนแ รัตนสรอ฾ ย, ๒๕๕๒)

๒.๑.๒ การเมอื งการปกครอง

บา฾ นจารงุ อยูภ฽ ายใต฾การบริหารงานของเขตเทศบาลตาบลเนินฆ฾อ ซึง่ แบ฽งเขตการปกครอง
ออกเป็น ๒ เขต ได฾แก฽

เทศบาลตาบลเนินฆ้อ

เขต 1 เขต 2

หมูท่ี 2 บา฾ นเนินทราย หมท฽ู ่ี 1 บา฾ นเนินทราย
หมูที่ 4 บา฾ นถนนกะเพรา หมู฽ที่ 3 บ฾านเนินฆ฾อ
หมู฽ที่ 8 บานถนนนอก หมูที่ 5 บา฾ นหนองแพงพวย
หมูท่ี 9 บา฾ นถนนใน หมท฽ู ี่ 6 บา฾ นเนินข฾าวต฾ม
หมทู่ ่ี 7 บา้ นจารงุ

171

การเรยี นรูเ฾ ชงิ ปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลกั สูตรนกั ปกครองระดับสูง (นปส.) รน฽ุ ท่ี 75

๖

ผ฾ูใหญ฽บ฾านคนปใจจุบัน คือ นายชาตรี ก฽อเก้ือ และมีผู฾ช฽วย
ผู฾ใหญ฽บ฾าน ๑ คน คือ นายจิรวัฒนแ คล฽องใจ มีจานวน
ประชากรทั้งหมด ๕๒๗ คน แบ฽งออกเป็นเพศชาย จานวน
๒๕๑ คน และเพศหญงิ จานวน ๒๗๖ คน มีจานวนครวั เรือน
ประมาณ ๑๘๙ ครัวเรือน (ข฾อมูลสานักทะเบียนราษฎร
เทศบาลตาบลเนินฆ฾อ อาเภอแกลง จังหวัดระยอง เม่ือเดือน
มนี าคม พ.ศ. 2559)

๒.๑.๓ สภาพทางเศรษฐกจิ
ประชาชนส฽วนใหญ฽ประกอบอาชีพเกษตรกรรมและประมง เช฽น การทาสวนยางพารา

สวนผลไม฾ และรับจ฾างกรีดยาง โดยมีรายได฾เฉลี่ยของชาวบ฾านส฽วนใหญ฽ประมาณ ๕,๐๐๐ - ๑๐,๐๐๐ บาทต฽อ
เดือน โดยยางพาราที่นิยมปลูก คือ พันธแุ 600 ซึ่งชาวบ฾านจะขายยางพาราเป็นยางพาราถ฾วย โดยการขาย
ยางพารานั้น มีท้ังท่ีขายผ฽านกล฽ุมรวมซ้ือรวมขายยางพารา และขายให฾แก฽พ฽อค฾าคนกลางที่มารับซ้ือภายใน
หมู฽บ฾าน สาหรับผลไม฾ที่นิยมปลูก ได฾แก฽ ทุเรียน (พันธุแหมอนทอง พันธแุชะนีพันธุแกระดุม) ขนุน (พันธแุทอง
ประเสริฐ) เงาะ (พันธุแโรงเรียน) มังคุด ลองกอง แก฾วมังกร มะยงชิดซ่ึงการขายผลไม฾มีทั้งการขายให฾กับพ฽อค฾า
คนกลางที่มารับซื้อ การบรรทุกผลไม฾ไปขายเองท่ีตลาดและการขายให฾แก฽ผ฾ูมาศึกษาดูงานภายในหม฽ูบ฾าน
นอกจากน้ีชาวบ฾านยังมีอาชีพเสริมท่ีเพ่ิมรายได฾คือ การเล้ียงตะพาบน้าเพื่อขายไข฽และการแปรรูปผลผลิตทาง
การเกษตร เช฽น ทุเรียนทอด การทากะปิ น้าปลา เป็นต฾น ซ่ึงผลิตภัณฑแการแปรรูปของชุมชน จะมาจากการ
ผลิตจากกล฽ุมกิจกรรมภายในชุมชน ได฾แก฽ กล฽ุมแม฽บ฾านเกษตรกร กล฽ุมพัฒนาอาชีพ กล฽ุมสตรีอาสาพัฒนาบ฾าน
จารุง กล฽ุมแปรรูปผลผลิต โดยทุกกลุ฽มจะมีการแปรรูปและจาหน฽ายให฾กับผ฾ูที่มาส่ังซ้ือผ฽านกลุ฽ม การนาไป
จาหน฽ายตามตลาดนัด และการจาหน฽ายให฾กับผู฾ที่สนใจเข฾ามาศึกษาเรียนร฾ูภายในชุมชน สามารถสร฾างรายได฾
ให฾กับสมาชิกในชุมชนได฾ตลอดทั้งปี ซ่ึงเป็นลักษณะการผลิตเพื่อจาหน฽ายและบริโภคภายในชุมชน ท้ังนี้ ยังมี
การส฽งเสริมให฾ปลูกผักสวนครัวภายในครัวเรือนเพ่ือลดค฽าใช฾จ฽าย แต฽ก็ยังพบว฽าชาวบ฾านบางส฽วน
ท่มี ีปใญหาหนี้สินท่ีเกิดจากการลงทุนผลผลิตทางการเกษตร ซึ่งชุมชนเองได฾มีกล฽ุมกิจกรรมท่ีช฽วยเหลือชาวบ฾าน
กล฽มุ ดงั กลา฽ ว และยังมกี ลุ฽มธนาคารชมุ ชนทจี่ ะดาเนินการฝากถอน และใหส฾ มาชิกก฾ูเงินในอัตราดอกเบ้ียต่า เพ่ือ
เป็นทนุ ในการประกอบอาชพี รวมทัง้ เป็นการสง฽ เสริมใหเ฾ กิดการออมอีกดว฾ ย (อัมรนิ ทรา ทพิ ยบแ ญุ ราช, ๒๕๕๒)

172

การเรยี นรู฾เชิงปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลกั สูตรนักปกครองระดับสูง (นปส.) รน฽ุ ที่ 75

๒.๑.๔ พฒั นาการสู่ชุมชนเขม้ แขง็
จากวิถีชีวิตด้ังเดิมของชาวบ฾านจารุงท่ีมีการพึ่งพาอาศัยระหว฽างกัน มีการพ่ึงพิงอิงอาศัย

กับธรรมชาติ และสามารถพง่ึ พาตนเองได฾ ต฾องเผชิญการเปลี่ยนแปลงอย฽างต฽อเนื่องจากการพัฒนากระแสหลัก
ที่ม฽ุงเน฾นความเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจโดยพยายาม เปลี่ยนโครงสร฾างการผลิตของประเทศ
จากเกษตรกรรมด้ังเดิมเป็นเกษตรสมัยใหม฽ เพื่อให฾มีปริมาณผลผลิตมากพอท่ีจะปูอนเข฾าสู฽ภาคอุตสาหกรรม
และตลาดโลก การปรับเปลี่ยนการผลิตเพื่อยังชีพไปเป็นการผลิตเพื่อการค฾านี้ จาเป็นต฾องอาศัย
เทคโนโลยีท่ีทันสมัยเข฾ามาใช฾ ซ่ึงหม฽ูบ฾านจารุงเองก็ต฾องเผชิญกับกระแสของการเปล่ียนแปลงเช฽นเดียวกับ
ชุมชนอ่ืนๆ จนทาให฾เกิดปใญหาตามมาหลายประการ เช฽น ปใญหาสภาพแวดล฾อมเส่ือมโทรม ขาดความอุดม
สมบูรณแ ปใญหาเรอื่ งความสมั พนั ธแของคนในชุมชนลดน฾อยลง ปใญหาการผลิตของเกษตรกรท่ีทาการผลิตโดยใช฾
สารเคมี เป็นต฾น อย฽างไรก็ตาม บ฾านจารุง มีต฾นทุนทางสังคมท่ีเข฾มแข็ง โดยเฉพาะความเหนียวแน฽นของระบบ
เครือญาติ ระบบอาวุโส ผูน฾ าและแกนนาหลักท่ีมีระบบความคิดท่ีต฾องการเห็นคนในชุมชนมีชีวิตความเป็นอย฽ูที่
ดี อยู฽ร฽วมกันอย฽างมีความสุข ดังน้ัน เม่ือชุมชนประสบปใญหามาถึงจุดหนึ่ง คนในหม฽ูบ฾านเร่ิมตระหนัก
และพยายามร฽วมมือกันผลักดันให฾มีการฟื้นฟูวิถีชีวิตด้ังเดิมขึ้นใหม฽เพื่อต฽อสู฾และปรับตัวเองให฾อย฽ูใน
สภาวการณแปจใ จุบันได฾ ดังนัน้ ต้งั แต฽ปี พ.ศ. ๒๕๒๙ - ๒๕๕๒ คนในชุมชนจงึ รเิ ร่ิมก฽อต้งั กจิ กรรมต฽างๆ เพ่ือแก฾ไข
ปใญหาของชุมชนเอง ซึ่งในปใจจุบันมีท้ังหมดกว฽า ๒๔ กลุ฽ม ได฾แก฽ ร฾านค฾าชุมชนหรือศูนยแสาธิตการตลาด ศูนยแ
การเรยี นร฾ูของชุมชนและผู฾สูงอายุบ฾านจารุง กล฽ุมเกษตรพ้ืนบ฾าน กลุ฽มผ฾ูใช฾น้ากลุ฽มธนาคารขยะและส่ิงแวดล฾อม
กล฽ุมแม฽บ฾านเกษตรกร กล฽ุมท่ีพักชุมชน โฮมสเตยแ ชมรมอินทโชติการุณยแ ชมรมเปตองอินทโชติ อาเภอแกลง
กล฽ุมพัฒนาอาชีพ กล฽ุมเยาวชน กลุ฽มกองทุนเงินล฾าน (กทบ.) กล฽ุมวิทยุชุมชนอาสาสมัครสาธารณสุขประจา
หมู฽บ฾าน กลุ฽มรักษแวัฒนธรรมท฾องถ่ิน กลุ฽มสตรีอาสาพัฒนาอาสาบ฾านจารุง กองทุนสวัสดิการบ฾านจารุง กล฽ุม
ชาวนา กลุ฽มธนาคารชุมชนบ฾านจารุง กล฽ุมแปรรูปผลผลิต เครือข฽ายองคแกรชุมชนบ฾านจารุง และกลุ฽มรวมซ้ือ
รวมขายยางพารา ซ่ึงแต฽ละกล฽ุมเกิดข้ึนตามจังหวะเวลา แม฾ว฽าบางกิจกรรมจะได฾รับการสนับสนุนส฽งเสริมจาก
ภายนอกแต฽กม็ ีการปรบั ใช฾ให฾เหมาะสมกับชุมชนเพื่อให฾เกิดความยั่งยืน อาทิ เครือข่ายองค์กรชุมชนบ้านจารุง
เกิดข้ึน จากช฽วงเวลานั้นชาวสวนทุเรียนกาลังประสบปใญหาหนอนเจาะเมล็ดทุเรียน สร฾างความเสียหายอย฽าง
รุนแรงให฾เกษตรกร จึงต฾องให฾ชุมชนเรียนรู฾การจัดการตนเอง กลุ่มธนาคารชุมชน เป็นการจัดการความม่ันคง
ท า ง เ ศ ร ษ ฐ กิ จ ด฾ ว ย ทุ น ท า ง สั ง ค ม ข อ ง ชุ ม ช น ชั ก ช ว น ผู฾ ค น ท่ี มี เ งิ น ไ ม฽ ม า ก เ ข฾ า ม า อ อ ม เ งิ น
และปล฽อยสินเช่ือในอัตราดอกเบ้ียต่า และกลุ่มรวมซ้ือรวมขายยางพารา ที่เกิดขึ้นจากการรวมกันสร฾าง
หลักประกันความเสีย่ งรองรับผลผลิตของยางพารา เป็นตน฾

๒.๑.๕ พัฒนาการท่องเทย่ี วเพ่อื การศึกษาโดยชุมชน

173

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลกั สตู รนกั ปกครองระดบั สงู (นปส.) ร฽นุ ท่ี 75

เน่ืองจากความเข฾มแข็งในการพึ่งพาตนเอง ของชุมชนบ฾านจารุง จึงนาไปส฽ูการเป็น
แหล฽งท฽องเที่ยวเพ่ือการศึกษา ซ่ึงเริ่มต฾นมาต้ังแต฽ปี พ.ศ. ๒๕๒๙ โดยในระยะแรกเป็นการเปิดให฾มี
การเข฾ามาศึกษาดูงานและเรียนรู฾เรื่องการจัดการร฾านค฾าชุมชน (ศูนยแสาธิตการตลาด) ท่ีสามารถสร฾างการ
รวมกล฽มุ ของคนในชมุ ชนและนาผลกาไรส฽วนหนงึ่ จากผลประกอบการมาใช฾เพ่ือเป็นกองทุนพัฒนาหม฽ูบ฾านจารุง
โดยไมต฽ ฾องรองบประมาณจากภาครฐั ตอ฽ มาในปี พ.ศ. 2547 ได฾มีการดาเนินการท฽องเที่ยวเพื่อการศึกษาอย฽าง
จริงจังเป็นรูปธรรมมากข้ึน โดยมีการประชาสัมพันธแหมู฽บ฾านและกิจกรรมรวมท้ังสิ้น ๒๔ กลุ฽ม ผ฽านช฽องทาง
ต฽างๆ ทาให฾หมู฽บ฾านจารุงเป็นท่ีร฾ูจักในฐานะท่ีเป็นหมู฽บ฾านตัวอย฽างด฾านการพัฒนาและประสบความสาเร็จจน
เป็นที่ยอมรับจากหลายสถาบัน ในปี พ.ศ.๒๕๔๘ ผ฽านการประเมินโครงการมาตรฐานชุมชน (มชช.) ของ
กรมการพัฒนาชุมชน ว฽าเป็นชุมชนที่สามารถพัฒนาไปพร฾อมกับการเรียนร฾ูและนาภูมิปใญญาท฾องถ่ินมา
ผสมผสานกบั เทคโนโลยใี หมๆ฽ และเปน็ หม฽ูบ฾านนาร฽องต฾นแบบ เผยแพร฽ และนาชุมชนอ่ืนเพ่ือเข฾าส฽ูการประเมิน
มาตรฐานชุมชนต฽อไป นอกจากนี้ยังได฾รับการเสนอชื่อเป็น “หมู฽บ฾านวัฒนธรรมอาสาตามปรัชญาเศรษฐกิจ
พอเพียง” ของสานักงานคณะกรรมการวัฒนธรรมแห฽งชาติ (พ.ศ. 2549 และ พ.ศ. 2550) ทั้งยังได฾เข฾ารับ
พระราชทานรางวัล “หมู฽บ฾านเศรษฐกิจพอเพียง อย฽ูเย็น เป็นสุข ปี 2549” จากสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ฾า
กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี เม่ือวันท่ี 26 มกราคม 2550 โดยได฾ร฽วมกับสถาบัน
วิสาหกิจชุมชน มหาวิทยาลัยรามคาแหง การปิโตรเลียมแห฽งประเทศไทย (ในขณะนั้น) และมหาวิทยาลัยราช
ภัฏพระนคร ในการพัฒนาและยกระดับศูนยแการเรียนร฾ูบ฾านจารุงเป็นศูนยแถ฽ายทอดความรู฾ ใช฾ชื่อว฽า
“มหาวิทยาลัยบ฾านนอกเพ่ือการเรียนร฾ูของสังคม” ซ่ึงได฾นาประสบการณแองคแความร฾ูในชุมชนมาเผยแพร฽
แลกเปลี่ยนทั้งภายในและภายนอกชุมชนจัดให฾มีกิจกรรมการท฽องเที่ยวเพ่ือการเกษตรท่ีเป็นกิจกรรมศึกษาวิถี
ชีวิตชาวสวนผลไม฾ และเมื่อมผี ท฾ู ีม่ าศึกษาดูงานเข฾ามาพกั ในชมุ ชน ชาวบา฾ นจารงุ จงึ ได฾เกิดการเรียนรู฾ในเร่ืองการ
บริหารจดั การที่พกั ในชุมชนและนาไปส฽กู ารจัดการรูปแบบของกลม฽ุ โฮมสเตยแบา฾ นจารงุ

การจัดการท฽องเท่ียวเพ่ือการศึกษา ดาเนินการโดยศูนยแการเรียนร฾ูและผู฾สูงอายุบ฾านจารุงซ่ึงได฾
กาหนดโครงสร฾างในการบริหารงานแบบเรียบง฽าย มีคณะทางานซ่ึงเป็นคณะกรรมการชุดเดียวกับ
คณะกรรมการหม฽บู ฾าน เปน็ ผ฾ูดูแลและประสานงานหลัก ใช฾เวทีประชาคมหม฽ูบ฾าน (สภาหม฽ูบ฾าน) เป็นเครื่องมือ
ที่จะขับเคล่ือนกิจกรรมภายในหมู฽บ฾าน เพ่ือสร฾างการมีส฽วนร฽วมคิดร฽วมทาในกิจกรรมต฽างๆ โดยมีหลักคิดใน
การทางานและการทากจิ กรรมทุกกิจกรรมของบ฾านจารุง คือ “ทาไปเรียนรู้ไป” เพ่ือให฾ได฾แนวทางท่ีเหมาะสม
และเปน็ ประโยชนตแ อ฽ ชมุ ชนอย฽างแท฾จริง การจัดกิจกรรมการทอ฽ งเที่ยวเพื่อการศึกษาโดยชุมชน คณะทางานจะ
มุ฽งเน฾นให฾นักท฽องเท่ียวได฾มีโอกาสสัมผัสวิถีชีวิตท่ีแท฾จริงของชาวบ฾านจารุงได฾เรียนร฾ูกิจกรรมในวิถีของชาวบ฾าน
รวมท้ังอัธยาศัยของคนในท฾องถิ่น โดยกิจกรรมหลัก คือ การเข฾าฟใงบรรยายของวิทยากรท฾องถ่ิน การเย่ียมชม
บรรยากาศทั่วไปของหมู฽บ฾าน และการดูกิจกรรมของกล฽ุมเฉพาะตามความสนใจของผ฾ูท่ีมาศึกษาดูงานและ
นกั ทอ฽ งเท่ยี ว

๒.๒ ผลกระทบและการฟนื้ ฟเู ศรษฐกิจและสงั คมจากการแพร่ระบาด
ของโรคตดิ เชอื้ ไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19)

174

การเรยี นรู฾เชงิ ปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลักสูตรนักปกครองระดับสงู (นปส.) ร฽นุ ที่ 75

๒.๒.๑ สถานการณ์ มาตรการ และผลกระทบ
๑) สถานการณใ์ นภาพรวม
จากรายงานสถานการณโแ ควิด-19 ของกรมควบคมุ โรค ณ วันที่ ๒๑ สงิ หาคม ๒๕๖๓ จังหวัด

ระยองพบผ฾ูติดเชื้อสะสม จานวน ๖ คน แบ฽งเป็นชาย ๒ คน และเป็นหญิง ๔ คน ผู฾ปุวยมีอายุเฉลี่ย ๒๒ ปี ซึ่ง
ไม฽พ บก ารแ พร฽ ระบ าด อย฽า งรุ นแ รงใ นพ้ื นท่ี อย฽ างไ รก็ ตาม ใ นช฽ ว งเ ดือ นกร กฎ าคม ๒ ๕๖ ๓
ท่ีผ฽านมา สถานการณแการแพร฽ระบาดของไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ได฾สร฾างความกังวลให฾กับ
ประชาชนในพื้นที่อีกคร้ัง ภายหลังปรากฏข฽าวกรณีลูกเรือเครื่องบินทหารชาวอียิปตแ เดินทางเข฾ามาใน
ราชอาณาจกั รไทยเพ่อื ปฏิบัติภารกจิ ทางทหารและตรวจพบเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 โดยลูกเรือดังกล฽าวได฾เข฾า
พักท่ีโรงแรมดี วารี ดีว฽า เซ็นทรัล ระยอง เมื่อวันที่ ๘ – ๑๑ กรกฎาคม ๒๕๖๓ และได฾เดินทางไปยัง
หา฾ งสรรพสินค฾าแพชช่ันฯ (ห฾างฯ แหลมทอง) เมื่อวันที่ ๑๐ กรกฎาคม ๒๕๖๓ ซ่ึงกรมควบคุมโรค กระทรวงสา
ธารสขุ ได฾ดาเนนิ การเชงิ รุก โดยเปิดให฾ประชาชนเขา฾ รบั การตรวจหาเช้ือทางห฾องปฏิบัติการโดยรถตรวจโรคติด
เช้ือชีวนิรภัยพระราชทาน ในระหว฽างวันที่ ๑๔ – ๒๐ กรกฎาคม ๒๕๖๓ รวมจานวนท้ังสิ้น ๖,๘๖๕ คน
ทั้งหมดมผี ลเปน็ ลบและไม฽พบการติดเชื้อไวไรโคโรนา 2019 (COVID-19) ในพืน้ ทแี่ ตอ฽ ย฽างใด

๒) มาตรการปูองกันและควบคุมการแพร่ระบาดของโรคตดิ เชื้อไวรสั โคโรนา 2019
(COVID-19)

เพื่อเป็นการปูองกันและควบคุมการแพร฽ระบาดของโรคดังกล฽าวในเขตพื้นท่ีอาเภอ
แกลง ตามประกาศคณะกรรมการโรคติดต฽อจังหวัดระยอง โดยให฾ทุกภาคส฽วน หน฽วยงานต฽างๆ
ทั้งภาครัฐและเอกชน ทางานประสานร฽วมกับสาธารณสุขอาเภอ เจ฾าหน฾าที่โรงพยาบาลส฽งเสริมสุขภาพตาบล
กานัน ผใ฾ู หญบ฽ า฾ น อาสาสมคั รสาธารณสขุ ประจาหมบ฽ู ฾าน (อสม.) เพอื่ ใหก฾ ารปูองกันเป็นไปอย฽างมีประสิทธิภาพ
โดยอาเภอแกลงไดม฾ ีคาส่งั ดงั นี้

๒.๑) มกี ารต้ังทีมดาเนินการคัดกรองแยกกัก กักกัน หรือคุมไว฾ในสังเกต ท้ังในระดับ อาเภอ
ร ะ ดั บ อ ง คแ ก ร ป ก ค ร อ ง ส฽ ว น ท฾ อ ง ถิ่ น แ ล ะ ร ะ ดั บ ห ม฽ู บ฾ า น ชุ ม ช น แ ล ะ ด า เ นิ น ก า ร ใ ห฾ เ ป็ น ไ ป
ตามมาตรการคัดกรอง แยกกัก กักกัน หรือคุมไว฾ในสังเกตที่คณะกรรมการโรคติดต฽อแห฽งชาติกาหนด อย฽าง
เคร฽งครัด

๒.๒) จัดตั้งศูนยแบริหารและประสานการปฏิบัติเพ่ือเฝูาระวัง ปูองกัน และควบคุม
การแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) อาเภอแกลง โดยมีสถานที่ต้ัง
ณ ทว่ี ฽าการอาเภอแกลง ช้ัน ๒

๒.๓) แต฽งต้ังคณะกรรมการบริหารศูนยแบริหารและประสานงานการปฏิบัติเพ่ือเฝูาระวัง
ปอู งกนั และควบคุมการแพรร฽ ะบาดของโรคติดเชื้อไวรัส โคโรนา 2019 (COVID-19) อาเภอแกลง

175

การเรยี นรเู฾ ชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดบั สงู (นปส.) รุน฽ ที่ 75

๒.๔) มีคาสั่งให฾มีการปิดสถานที่ที่มีความแออัด เบียดเสียด เสี่ยงต฽อการแพร฽ระบาด
และมกี ารจดั ทาระบบรายงาน ขอ฾ มลู ผเ฾ู ดนิ ทางเข฾าหมบ฽ู า฾ น/ชุมชน เพอื่ รายงานข฾อมลู ตอ฽ กานนั ผู฾ใหญ฽บา฾ น

๒.๕) มกี ารจัดตั้งแนวทางการจดั กิจกรรมท่ีมกี ารรวมกล฽ุมคนเกินกวา฽ ๑๐๐ คน
๒.๖) มีคาสั่งให฾องคแกรปกครองส฽วนท฾องถ่ินพิจารณาจัดกิจกรรมท่ีเกี่ยวข฾องกับ
ด฾านการสง฽ เสรมิ การทอ฽ งเท่ยี ว และกระตน฾ุ เศรษฐกจิ โดยพิจารณาด฾านความเหมาะสมและสอดคล฾องกับบริบท
ของพน้ื ทีอ่ ยา฽ งรอบคอบตามทีไ่ ด฾รบั แจง฾ จากกระทรวงมหาดไทย
๒.๗) แตง฽ ตั้งชดุ ปฏิบัติการตรวจรักษาความสงบเรียบร฾อยในสถานการณแฉุกเฉิน อาเภอแกลง
ให฾ปฏิบัติตามข฾อกาหนดในการห฾ามบุคคลในเขตท฾องที่ทั่วราชอาณาจักร ออกนอก เคหสถาน ต้ังแต฽เวลา
๒๒.๐๐ – ๐๔.๐๐ น. ของทุกวัน

๓) ผลกระทบการแพรร่ ะบาดของโรคติดเชื้อไวรสั โคโรนา 2019 (COVID-19)
เอกสารบรรยายสรปุ ของอาเภอแกลง ไดร฾ ะบุผลกระทบในพน้ื ที่ไว฾ ๔ ดา฾ น ดังน้ี
๓.๑) ด้านประชาชน ทาให฾การดาเนินชีวิต วัฒนธรรม และสังคมของประชาชนเปลี่ยนไป

เ ช฽ น ย ก เ ลิ ก /เ ลื่ อ น ป ร ะ เ พ ณี แ ล ะ เ ท ศ ก า ล ร ว ม ถึ ง มี ค ว า ม ย า ก ล า บ า ก ใ น ก า ร ด า เ นิ น ชี วิ ต
ดา฾ นการคมนาคม

๓.๒) ด้านผู้ประกอบการ มีการปิดบางสถานที่ทาให฾อุตสาหกรรมการท฽องเท่ียวได฾รับ
ผลกระทบโดยตรงทาให฾ขาดสภาพคล฽องทางการเงนิ เพราะไม฽สามารถประกอบกิจการไดต฾ ามปกติ

๓.๓) ด้านแรงงาน ส฽งผลทาให฾เกิดการเลิกจ฾างเนื่องจากสถานประกอบการปิดตัวช่ัวคราว
การลดเวลาทางาน การทางานในสถานประกอบการท่ียังดาเนินการอยู฽ การปรับลดเงินเดือนสวัสดิการหลัก ๆ
ของพนักงาน

๓.๔) ด้านการเกษตร มีปใญหาด฾านการตลาด ราคาผลผลิตตกต่า และรายได฾ท่ีลดลง ตลาด
ท้ังในประเทศและส฽งออกชะลอตัว ทาให฾การซื้อขายทาได฾ยากข้ึน โดยจากข฾อมูลจากระบบ ThaiQM และ
Google Form ของจังหวัดระยองพบว฽าอาเภอแกลงมีผู฾ได฾รับผลกระทบ จานวน ๘,225 คน โดยแบ฽งเป็น
ตาบล ๑๕ ตาบล ดังน้ี

ตาบล ผ้ทู ีไ่ ด้รบั ผลกระทบ
กระแสบน 623
กรา่ 416
กองดิน 480
คลองปูน 328
ชากพง 665
ชากโดน 279
ปากน้ากระแส 1,187
ทางเกวยี น 669
ท฽งุ ควายกิน 317
บ฾านนา 666
พังราด 374
วงั หวา฾ 115

176

การเรยี นรเู฾ ชิงปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนกั ปกครองระดบั สงู (นปส.) รุน฽ ที่ 75

สองสลึง 62
ห฾วยยาง 104
เนินฆอ฾ 178
ทต.เมืองแกลง 1,762
รวม 8,225

แต฽จากการลงพื้นที่บ฾านจารุง หมู฽ที่ ๗ ตาบลเนินฆ฾อ อาเภอแกลง จังหวัดระยองพบว฽า ยังไม฽ได฾รับ
ผลกระทบทางตรงท่ีชัดเจนจากการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) เน่ืองจาก
ชาวบ฾านจารุงยึดถือหลัก “ประหยัด เรียบง่าย ประโยชน์สูงสุด” ประกอบกับวิถีชีวิตของชาวบ฾านยังคง
ประกอบอาชีพทางการเกษตรเป็นหลัก มีการทาสวนผลไม฾ ซ่ึงต฾องดูแลรักษาตลอดท้ังปี ลูกหลานของคนใน
หม฽ูบ฾านส฽วนใหญ฽จึงทางานอยู฽ในพื้นที อีกทั้งยังมีการทาการเกษตรผสมผสาน การปลูกพืชผักสวนครัวไว฾
รับประทานเอง มุ฽งเน฾นการพ่ึงพาตนเอง มีการเรียนเรียนร฾ู ลงมือปฏิบัติ พัฒนา และต฽อยอดองคแความรู฾ต฽างๆ
เพื่อสรา฾ งทางเลอื กในการประกอบอาชพี ดังน้ัน ถึงแมจ฾ ังหวัดและอาเภอจะมีมาตรการในการควบคุมการเข฾า –
ออก หรอื ปิดสถานประกอบการหรือสถานที่ที่มีความเส่ียงต฽อ บ฾านจารุงจึงไม฽ได฾รับผลกระทบเหมือนกับชุมชน
เมือง อยา฽ งไรก็ตาม พบวา฽ ชาวบ฾านได฾รบั ผลกระทบทางออ฾ ม เชน฽ ไมส฽ ามารถนาพืชผักผลไม฾ออกไปขายยังตลาด
ภายนอกได฾ จึงทาให฾รายได฾จากการจาหน฽ายพืชผลทางการเกษตรลดลงร฾อยละ ๘๐ รวมถึงสินค฾าแปรรูปอ่ืนๆ
ของหม฽ูบ฾านอย฽างกะปิและน้าปลา หรือจานวนนักท฽องเท่ียวและคนที่เข฾ามาศึกษาดูงานในพื้นท่ีมีจานวนลดลง
ทาให฾ชาวบ฾านมรี ายได฾ลดลง เปน็ ตน฾

๒.๒.๒ การฟ้ืนฟูเศรษฐกิจและสังคมจากการแพรร่ ะบาดของโรคตดิ เช้อื ไวรัสโคโรนา 2019
(COVID-19)

จากสถานการณแการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) ได฾ส฽งผล
กระทบท้ังทางตรงและทางอ฾อมกบั ประชาชนทกุ ภาคส฽วน ไม฽เวน฾ แม฾แต฽ชาวบ฾านจารุง ซ่ึงเป็นชุมชนเกษตรกรรม
ที่มีความเข฾มแข็งในการบริหารจัดการและสามารถพึ่งพาตนเอง ก็ยังได฾รับผลกระทบทางอ฾อมอย฽างหลีกเล่ียง
ไม฽ได฾ โดยเฉพาะผลกระทบทางเศรษฐกิจและสงั คมดังที่ได฾กลา฽ วมาแล฾วข฾างต฾น ดังนั้น เม่ือภาครัฐเริ่มผ฽อนคลาย
มาตรการควบคุมการแพร฽ระบาด จึงทาให฾กิจกรรมทางเศรษฐกิจและการใช฾ชีวิตของคนในชุมชนเริ่มกลับเข฾าส฽ู
ภาวะปกติ โดยจากการลงพ้ืนท่ีพบว฽า ภาคส฽วนท่ีมีบทบาทสาคัญท่ีในการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมของชุมชน
บ฾านจารงุ ประกอบไปดว฾ ย ๒ ส฽วน คือ บทบาทของชุมชน และบทบาทของภาครัฐ รวมถึงข฾อเสนอของชุมชนที่
ต฾องการให฾ภาครัฐสนบั สนนุ โดยมีรายละเอียดดงั ต฽อไปน้ี

๑) บทบาทของชมุ ชน
ดว฾ ยศักยภาพของชมุ ชนบ฾านจารงุ ที่มีความเขม฾ แขง็ และมีกลไกในการบริหารจัดการของชุมชน

ท่ีมีประสิทธิภาพ มีความยืดหยุ฽น และเกิดจากการมีส฽วนร฽วมของคนในชุมชน จึงทาให฾สามารถบริหารจัดการ
และพึง่ พาตวั เองได฾ เมือ่ ต฾องเผชญิ กับสถานการณแการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-
19) โดยเฉพาะอย฽างย่ิงจากการจากัดพ้ืนท่ีในการเดินทาง ซึ่งส฽งผลกระทบต฽อการขนส฽งพืชผลทางการเกษตร
ไปส฽ูตลาดภายนอก แต฽คณะกรรมการหมู฽บ฾านได฾ปรับเปล่ียนรูปแบบการขายผลผลิตทางการเกษตรและสินค฾า
แปรรูปผ฽านช฽องทางออนไลนแ เช฽น การสร฾างหน฾าเพจ Facebook เม่ือได฾รับคาสั่งซื้อก็จะส฽งพัสดุผ฽านทาง
ชอ฽ งทางตา฽ งๆ หรือการประชาสัมพันธแและเชญิ ชวนใหน฾ ักทอ฽ งเทยี่ วเขา฾ มาท฽องเท่ียวภายในศูนยแเรียนรู฾เศรษฐกิจ

177

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดับสงู (นปส.) ร฽ุนที่ 75

พอเพยี งบ฾านจารงุ ซึง่ คณะกรรมการหมู฽บ฾านได฾ยกระดับมาตรฐานความปลอดภัยด฾านสุขอนามัย โดยใช฾งบของ
กองทุนหม฽ูบ฾านในการจัดหาหน฾ากากอนามัยและเจลแอลกอฮอลแสาหรับแจกจ฽ายให฾คนในชุมชมและรองรับ
สาหรับนักท฽องเท่ียว ต้ังแต฽ช฽วงแรกที่มีการระบาด สะท฾อนให฾เห็นจุดแข็งของผ฾ูนาชุมชนท่ีมีวิสัยทัศนแและเป็น
ผ฾ูนาแห฽งการเปล่ียนแปลง สามารถนาพาชุมชนปรับเปลี่ยนแนวทางการบริหารจัดการชุมชนให฾สอดคล฾องกับ
สภาวการณแ ดงั จะเหน็ ไดว฾ า฽ ศนู ยเแ รียนรู฾เศรษฐกิจพอเพียงบ฾านจารุงสามารถกลับมาเปิดให฾บริการ ได฾ตั้งแต฽เม่ือ
วันท่ี ๒ สิงหาคม ๒๕๖๓ ท่ีผ฽านมา หลังจากต฾องหยุดพักมาเป็นเวลากว฽า ๔ เดือนครึ่ง โดยให฾การต฾อนรับ
คณะกรรมาธกิ ารการสือ่ สาร โทรคมนาคมและดจิ ิทลั เพือ่ เศรษฐกจิ และสงั คมสภาผ฾ูแทนราษฎร เปน็ คณะแรก

๒) บทบาทของภาครฐั
จากการศึกษาข฾อมูลการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมจากการแพร฽ระบาดของโรคติดเช้ือไวรัสโค

โรนา 2019 (COVID-19) ในพ้ืนท่หี ม฽ูบา฾ นจารุง ของภาครัฐ อาเภอแกลงได฾ดาเนนิ การแล฾ว ดงั น้ี
๒.๑) การช฽วยเหลือเบื้องต฾นด฾วยการแจกถุงยังชีพให฾กับประชาชนในพื้นอาเภอแกลง จานวน

๑๓,๑๒๔ คน

178

การเรยี นรูเ฾ ชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนกั ปกครองระดบั สูง (นปส.) รนุ฽ ท่ี 75

๒.๒) การฟ้ืนฟูและสร฾างเศรษฐกิจท้ังทางด฾านการเกษตร ด฾านอุตสาหกรรม การค฾า/
การลงทุน รวมท้ังด฾านการท฽องเท่ียวและบริการ แม฾ทางอาเภอจะได฾ดาเนินการไปในหลายพื้นท่ีแล฾ว เช฽น
กิจกรรมปลูกผักสวนครัวเพ่ือสรา฾ งความมั่นคงทางอาหารและลดต฾นทุนในครัวเรือน การจัดกิจกรรมตลาดนัดสี
เขียว การอบรมการเย็บหน฾ากากอนามัยและเจลแอลกอฮอลแล฾างมือ การมอบเมล็ดพันธุแผักหลายชนิด และ
โครงการสร฾างและพัฒนาสัมมาชีพชุมชนในระดับหม฽ูบ฾าน พบว฽า พื้นท่ีของบ฾านจารุง ไม฽ใช฽พื้นที่เปูาหมายหลัก
ในการสง฽ เสรมิ หรือสนบั สนนุ ในการแก฾ไขปญใ หา ดังนน้ั จงึ ยงั ไม฽พบการฟื้นฟูและสร฾างเศรษฐกิจในพ้ืนที่ดังกล฽าว
ที่ชัดเจน สอดคล฾องกับท่ีคณะกรรมการหมู฽บ฾านให฾ข฾อมูลว฽า การทางานของหมู฽บ฾านร฽วมกับบุคลากรภาครัฐ
ระดับต฽างๆ มีการทางานร฽วมกันไม฽มากนัก แม฾ว฽าหมู฽บ฾านจารุงมีความเข฾มแข็งในระดับหน่ึง แต฽ก็ยังมีความ
ต฾องการได฾รับความช฽วยเหลือและคาแนะนาจากบุคลากรภาครัฐที่มีความร฾ูความเช่ียวชาญในเรื่องต฽างๆ เช฽น
องคแความร฾ูใหม฽ๆ ด฾านการเพิ่มศักยภาพและส฽งเสริมงานด฾านการเกษตร ซึ่งเป็นอาชีพหลักของคนในหมู฽บ฾าน
ความร฾ูทางวิชาการการบริหารจัดการน้า การเก็บน้าไว฾ใช฾ช฽วงฤดูแล฾ง ความรู฾ทางด฾านการตลาด เพื่อบรรเทา
ผลกระทบจากปญใ หาราคาสินคา฾ เกษตรตกต่า การพัฒนาสินค฾า OTOP ด฾านการรักษาพยาบาลมีความต฾องการ
แพทยแแผนปใจจุบันให฾เข฾ามาดูแลเร่ืองสุขภาพของประชาชนในพ้ืนท่ี ความร฾ูเรื่องการแปรรูปผลผลิตทาง
การเกษตร รวมถึงการสนบั สนนุ การรบั รองมาตรฐานสินค฾า โดยมีการยกตัวอย฽างการอบรมทาพรมเช็ดเท฾าของ
กศน. ว฽าเป็นโครงการท่ีดี สามารถทาใช฾ได฾จริงและสามารถผลิตขายได฾ด฾วย โดยมีความต฾องการให฾จัดทา
โครงการสง฽ เสริมอาชีพทอี่ อกเปน็ โปรแกรมสาหรับผสู฾ นใจ นอกจากนี้ คณะกรรมการหม฽ูบ฾านต฾องการให฾ภาครัฐ
ตอบสนองต฽อปใญหาและความต฾องการในพ้ืนท่ีให฾รวดเร็ว เช฽น การเสนอขอรับการจัดสรรงบประมาณใน
โครงการทเ่ี ป็นความต฾องการของคนในชมุ ชน

๓) ความต้องการในการสนับสนนุ จากภาครฐั

จากท่ีสรุปไว฾แล฾วในข฾างต฾นว฽า ภาครัฐยังขาดบทบาทที่ชัดเจนในการช฽วยเหลือ

และสนับสนุนในการพัฒนาหม฽ูบ฾านจารุง ดังนั้น ยังคงมีความต฾องการอีกหลายส฽วนท่ีชุมชนต฾องการให฾ภาครัฐ

สนับสนุนทั้งในด฾านองคแคว ามรู฾และงบประมาณ เพื่อทาให฾การบริหารงานชุมช นบ฾านจารุง

มีความเขม฾ แขง็ มากยงิ่ ขน้ึ

ดา้ น กล่มุ เปูาหมาย รายละเอยี ดท่ตี อ้ งการสนบั สนนุ

การเกษตร เกษตรกร - เกษตรจังหวดั /เกษตรอาเภอ หรือหน฽วยงานท่ีเก่ียวข฾อง ควรมีการ

อบรมเพ่ือส฽งเสริมองคแความร฾ูในการส฽งเสริมการปลูกผลไม฾ (ทุเรียน

มังคุด และเงาะ) และยางพารา ซ่ึงเป็นผลผลิตทางการเกษตรหลัก

ของคนในพ้ืนท่ี ส฽งเสริมการถ฽ายทอดเทคโนโลยีและนวัตกรรม

เพื่อให฾ได฾ผลผลิตที่มีคุณภาพเป็นที่ต฾องการของตลาดท้ังในและ

ต฽างประเทศ ช฽วยยกระดับราคาให฾สูงขึ้นได฾ รวมไปถึงการบริหาร

จัดการน้า เพอ่ื ให฾มีนา้ เพยี งพอตอ฽ การเกษตรตลอดท้ังปี

การแปรรปู เกษตรกร/ เน่ืองจากอาชีพหลักของชาวบ฾านจารุง คือ การทาการเกษตรและ

สนิ คา้ คนในชมุ ชน การทาประมง บางครั้งต฾องประสบกับปใญหาความผันผวนของราคา

เกษตร/ สนิ ค฾าเกษตร หรืออย฽างในกรณีท่ีเกิดการแพร฽ระบาดของโรคติดเช้ือ

ประมง ไวรัสโคโรนา 2019 ซึ่งไม฽สามารถส฽งสินค฾าออกไปขายยังตลาด

ภายนอกได฾ จึงมีความจาเป็นที่เกษตรกรและคนในชุมชนจะต฾อง

179

การเรยี นรูเ฾ ชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดบั สงู (นปส.) รน฽ุ ที่ 75

การตลาด เกษตรกร/ ได฾รับการอบรมและส฽งเสริมองคแความรู฾เก่ียวกับการแปรรูปสินค฾า
คณะกรรมการ เกษตรและประมง เพอื่ ยดื อายุของผลผลิตและสร฾างมูลค฽าเพิ่มให฾กับ
การพัฒนา หมบ฽ู ฾าน สนิ ค฾า โดยรวมไปถงึ การพฒั นาในด฾านบรรจุภัณฑแ เพอ่ื ให฾เป็นไปตาม
สนิ คา้ ความต฾องการของตลาดด฾วย
OTOP กลุม฽ เกษตรกร/
กลุ฽มแปรรูป ในปใจจุบันการตลาดของบ฾านจารุง ยังเป็นไปในลักษณะของการ
การสง่ เสรมิ ผลิตภณั ฑตแ ฽างๆ พ่ึงพาและช฽วยเหลือตัวเองเป็นหลัก ยังขาดการสนับสนุนท่ีชัดเจน
อาชพี จากทางภาครัฐ ดังน้ัน หน฽วยงานท่ีเก่ียวข฾อง เช฽น สานักงานพัฒนา
กล฽มุ แมบ฽ ฾าน ชมุ ชนจังหวัด/อาเภอ สานกั งานพาณิชยแจังหวัด/อาเภอ ตอ฾ งเข฾ามามี
สาธารณสุข ในชมุ ชน/ ส฽วนร฽วมในการพัฒนาท้ังผลผลิต ผลิตภัณฑแ บรรจุภัณฑแ รวมไปถึง
ในชมุ ชน กลม฽ุ ผูส฾ นใจ ช฽องทางด฾านการตลาดที่มีความหลากหลาย สามารถนาสินค฾าออก
ไปสู฽ภายนอกและสร฾างรายไดท฾ มี่ ่ันคงให฾กบั คนในชุมชนได฾
อสม./
คนในชุมชน การพัฒนาผลผลิตและผลิตภัณฑแแปรรูปต฽างๆ ในชุมชน การพัฒนา
คุณภาพสู฽สินค฾า OTOP นับเป็นช฽องทางสาคัญอีกทางหน่ึงท่ีจะทา
ให฾ผลผลิตและผลิตภัณฑแจากบ฾านจารุงมีคุณภาพและเป็นท่ีรู฾จักของ
ผ฾ูบริโภคทั้งในและต฽างประเทศ โดยสานักงานพัฒนาชุมชนจะต฾อง
ส฽งเสริมองคแความร฾ูเบื้องต฾น หลักเกณฑแ และแนวทางในการพัฒนา
ตลอดจนการสนับสนุนองคแความร฾ูและงบประมาณในการพัฒนา
ผลิตภัณฑแใหเ฾ ปน็ สินคา฾ OTOP

การอบรมและพัฒนาเพื่อฝึกฝนอาชีพนอกเหนือไปจากอาชีพหลัก
คือ เกษตรกรรม ในปใจจุบันนับว฽ามีความจาเป็นอย฽างย่ิง เพราะการ
รอขายสินค฾าทางการเกษตรเพียงอย฽างเดียวอาจไม฽เพียงพอ และใน
บางปีราคามีความผันผวนและมีราคาต่า ดังนั้น คนในชุมชนจึง
จาเปน็ ตอ฾ งมีอาชีพเสรมิ รองรับ เพื่อช฽วยสร฾างรายได฾อีกทางหนึ่งและ
ลดความเส่ียงท่เี กิดจากปใจจัยภายนอก เชน฽ การเกดิ โรคระบาด

จากการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-
19) ซึง่ เป็นความท฾าทายใหม฽ของการสาธารณสุขท้ังในประเทศไทย
และท่ัวโลก จึงมีความจาเป็นอย฽างยิ่งที่หน฽วยงานที่เกี่ยวข฾อง เช฽น
สานักงานสาธารณสุขจังหวัด/อาเภอ จะต฾องอบรมให฾ความรู฾ด฾าน
การรักษาสุขอนามัยให฾กับอาสาสมัครฯ อย฽างเข฾มข฾น เพ่ือให฾มีองคแ
ความรู฾ท่ถี ูกตอ฾ งและเพียงพอในการถ฽ายทอดต฽อไปยังคนในชุมชนให฾
สามารถปฏิบัติตัวได฾อย฽างถูกต฾อง โดยเฉพาะในฐานะที่บ฾านจารุง
เป็นศูนยแการเรียนร฾ูฯ ท่ีมีนักท฽องเที่ยวเข฾ามาเป็นจานวนมาก ยิ่งมี
ความจาเป็นต฾องรักษาสุขอนามัยให฾ได฾มาตรฐานตามที่ภาครัฐเกิด
เพ่ือลดโอกาสการแพร฽ระบาดของโรค นอกจากนี้ ยังควรสนับสนุน
ให฾บุคลากรทางการแพทยแสามารถให฾บริการบุคลากรในชุมชนได฾
อย฽างท่วั ถึงด฾วย

180

การเรยี นรู฾เชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning) หลกั สูตรนกั ปกครองระดับสูง (นปส.) รน฽ุ ท่ี 75

๔) การประเมินความสาเร็จในเชงิ ประสทิ ธภิ าพของการฟ้ืนฟเู ศรษฐกจิ และสังคม
คณะกรรมการหม฽ูบ฾านและกลุ฽มคนในหม฽ูบ฾านได฾ประเมินประสิทธิภาพของการฟ้ืนฟูด฾าน

เศ รษ ฐ กิจ แ ละ สั งค ม ใน ห ม฽ูบ฾ า นโ ดย ใ ช฾เ ก ณฑแ ก าร ป ระ เ มิน ค ว า มย่ั ง ยืน ใ นก า รจั ด กา ร ปใญ ห า
ทางเศรษฐกิจและสังคมด฾วยตัวของชุมชนเอง ซ่ึงได฾ประเมินไว฾ใน ระดับดี เพราะความเข฾มแข็ง
ของหมูบ฽ ฾าน และความสามารถในการพึ่งพาตนเอง โดยเหน็ วา฽ ปจั จัยความสาเรจ็ ไดแ฾ ก฽

๔.๑) ผู้นาหมู่บ้านมีความเข฾มแข็ง เสียสละ ยึดผลประโยชนแส฽วนรวมของชุมชน
เป็นทีต่ ั้ง มวี ิสยั ทัศนแในการพฒั นา สามารถบรหิ ารจัดการทรัพยากรท่ีมีอย฽ูเกิดประโยชนแต฽อชุมชนได฾ โดยเฉพาะ
ผ฾ูใหญบ฽ ฾านคนปใจจบุ นั คือ นายชาตรี ก฽อเกื้อ และคณะกรรมการบริหารหม฽ูบ฾านท่ีดาเนินการแก฾ไขปใญหาต฽างๆ
ในเชงิ รกุ เชน฽ การเตรียมความพร฾อมของอุปกรณแด฾านสุขอนามัย เช฽น หน฾ากากอนามัย เจลแอลกอฮอลแล฾างมือ
เพอ่ื รองรบั นักทอ฽ งเทีย่ วที่เดินทางเข฾ามาศึกษาดูงานภายในชุมชน ตั้งแต฽ช฽วงแรกท่ีมีการแพร฽ระบาดของโรคติด
เช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19) การใช฾ช฽องทางการตลาดออนไลนแ เพ่ือจาหน฽ายผลผลิตและผลิตภัณฑแ
ของชุมชนออกไปสู฽ภายนอก ภายหลังจากมีปใญหาด฾านการขนส฽งสินค฾าอันเน่ืองมาจากมาตรการการควบคุม
การแพร฽ระบาด หรือแม฾กระทั่งการแสวงหาความร฽วมมือจากภาคเอกชน เช฽น สภาอุตสาหกรรมการท฽องเท่ียว
แห฽งประเทศไทยทน่ี าสอื่ มวลชนเข฾ามาดงู านภายในหมบ฽ู ฾านจารงุ เพ่อื พสิ ูจนแวา฽ จังหวัดระยองปลอดภัยจากโควิด
19 และสรา฾ งความเชอื่ มัน่ ใหก฾ บั นักทอ฽ งเทยี่ ว

๔.๒) การมีส่วนร่วมของชาวบ้านนับว฽าเป็นปใจจัยสาคัญอีกประการหน่ึงที่ทาให฾
การขับเคล่ือนกิจกรรมต฽างๆ ของบ฾านจารุงประสบความสาเร็จ รวมไปถึงการฟื้นฟูด฾านเศรษฐกิจ
และสังคม โดยเมื่อชาวบ฾านร฾ูสึกถึงการเป็นเจ฾าของและได฾รับผลประโยชนแร฽วมกันแล฾ว ย฽อมทาให฾
เกิดความร฽วมมือและสนับสนุนอย฽างเต็มท่ี ซ่ึงเวทีของคณะกรรมการหมู฽บ฾าน หรือประชาคมหม฽ูบ฾าน (สภา
หมู฽บ฾าน) นับเป็นพ้ืนที่สาคัญที่ทาให฾ประชาชนรู฾สึกถึงการมีส฽วนร฽วม ไม฽ว฽าจะเป็นการร฽วมคิด
ร฽วมตัดสินใจ ร฽วมทา และร฽วมรับผลประโยชนแ นอกจากน้ี ด฾วยลักษณะเด฽นของหม฽ูบ฾านจารุงที่มี
ศูนยแการเรียนรู฾เป็นพ้ืนท่ีสาธารณะ เม่ือชาวบ฾านมีเวลาว฽างจะนั่งพูดคุยบอกเล฽าเร่ืองราวเล฽าส฽ูกันฟใง
มีการปรับทุกขแ จึงทาให฾ทราบปใญหาความเดือดร฾อนของคนในชุมชนจนนาไปสู฽การเกิดกิจกรรม ในการแก฾ไข
ปใญหาและบรรเทาความเดือดร฾อนให฾กับคนในชุมชน อีกทั้งในการบริหารงานศูนยแการเรียนรู฾
เม่ือมีนักท฽องเท่ียวที่ต฾องการเข฾ามาศึกษาในชุมชน คณะทางานก็จะมีกระบวนการจัดคนทางาน
ท่ีมีผู฾รับผิดชอบและแบ฽งหน฾าท่ีออกเป็นฝุายต฽างๆ เช฽น คณะท่ีปรึกษา ฝุายประสานงาน ฝุายต฾อนรับ ฝุาย
วิทยากร เป็นต฾น ซึ่งทาให฾ทุกคนร฾ูสึกถึงการมีบทบาท การมีส฽วนร฽วม และเต็มใจปฏิบัติงาน
ในหน฾าท่ีใหบ฾ รรลเุ ปาู หมายตามท่ชี มุ ชนไดก฾ าหนดไว฾

๔.๓) การส่งเสริมสนับสนุนจากภาครัฐและภาคส่วนอื่นๆ ถึงแม฾บทบาทของภาครัฐท่ีมีต฽อ
การการฟ้ืนฟูด฾านเศรษฐกิจและสังคมในพ้ืนท่ีหม฽ูบ฾านจารุงโดยตรง อาจจะยังไม฽ชัดเจนมากนัก แต฽จากการให฾
ความช฽วยเหลือในเบ้ืองต฾นอย฽างการแจกถุงยังชีพ หรือการแจกเมล็ดพันธุแพืชก็เป็นการบรรเทาความเดือดร฾อน
ให฾กับประชาชนในระยะแรกให฾สามารถดารงชีพอยู฽ได฾และเป็นการ ลดค฽าใช฾จ฽ายในครัวเรือน หรือการจัดให฾มี
ตลาดนัดสีเขียว ก็เป็นการเพิ่มช฽องทางให฾เกษตรกรนาผลผลิตและสินค฾าคุณภาพออกจากชุมชนมาขาย ช฽วย
สร฾างรายได฾ หรือหลังจากที่มีกรณีข฽าวทหารอียิปตแที่มาพักอยู฽ในจังหวัดระยองติดเช้ือโควิด 19 จนทาให฾
นักท฽องเท่ียวมีความวิตกกังวลและยกเลิกการเดินทางเข฾ามาท฽องเท่ียวในพ้ืนท่ีในช฽วงวันหยุดยาว ทางภาครัฐ
และภาคเอกชนก็ไดพ฾ ยายามสร฾างความเช่ือมั่น ไม฽ว฽าจะเป็นด฾านการควบคุมและปูองกันการแพร฽ระบาด ซ่ึงจัด
ให฾มีรถตรวจเชื้อพระราชทานเข฾ามาตรวจเชื้อให฾กับประชาชนในพื้นท่ีจังหวัดระยอง หรือการที่นายกรัฐมนตรี

181

การเรยี นร฾ูเชงิ ปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสูตรนกั ปกครองระดบั สงู (นปส.) รนุ฽ ท่ี 75

หรือบุคคลสาคัญต฽างๆ ของภาครัฐเดินทางเข฾ามายังพื้นท่ี ได฾ช฽วยสร฾างความม่ันใจให฾กับนักท฽องเที่ยวในการ
เดินทางกลับเข฾ามาท฽องเที่ยวในพ้ืนท่ีจังหวัดระยองตามปกติ ทั้งนี้ สาหรับข฾อเสนอท่ีทางชุมชนบ฾านจารุงขอให฾
ทางภาครัฐสนับสนุนหรือให฾ความช฽วยเหลือน้ัน หน฽วยงานที่เก่ียวข฾องควรรับไปพิจารณาเพื่อช฽วยสร฾างความ
เข฾มแขง็ ใหก฾ บั หมบ฽ู ฾านจารุงมากยิ่งขนึ้

๔.๔) ความสามารถในการพึ่งพาตนเอง การท่ีหม฽ูบ฾านจารุงมีความเข฾มแข็งและสามารถ
พงึ่ พาตัวเองในการเผชิญต฽อสภาวการณแและความเปลี่ยนแปลงต฽างๆ ท้ังในเชิงบวกและเชิงลบ หลักการสาคัญ
คือ การยดึ หลกั ปรชั ญาของเศรษฐกจิ พอเพยี งเป็นแนวทางในการดาเนินชีวติ โดยคนในหม฽ูบ฾านส฽วนใหญ฽ไม฽ได฾
มีความเข฾าใจแต฽เฉพาะหลักการเท฽าน้ัน แต฽ยังสามารถปฏิบัติให฾เห็นจริงแทรกซึมอยู฽ในวิถีชีวิตของชุมชน เช฽น
การทาโครงการปลูกผกั สวนครัวรั้วกินได฾ ซึง่ เปน็ การปรบั เปลี่ยนใหร฾ ้วั มีประโยชนแทัง้ ในเชิงของการปูองกันความ
ปลอดภัยและเปน็ แหลง฽ อาหารใหก฾ บั ครัวเรือน ประกอบกบั คนในหมู฽บ฾านมีอาชีพทาการเกษตร จึงทาให฾มีความ
มนั่ คงทางการอาหาร นอกจากนี้ค่านิยมและทัศนคติของคนในชุมชนส฽วนใหญ฽ ท่ีมีการช฽วยเหลือซ่ึงกันและกัน
มีการแบ฽งปใน และคานึงถึงผลประโยชนแของส฽วนรวม จึงทาให฾การขับเคล่ือนกิจกรรมต฽างๆ ของชุมชนประสบ
ความสาเร็จ และเป็นชุมชนตัวอย฽างมาจนถึงทุกวันน้ี อย฽างไรก็ตาม ปใญหาและอุปสรรคท่ีสาคัญ พบว฽า คนใน
หมู฽บ฾านให฾ความร฽วมมือน฾อยในบางเรื่อง และเรื่องความแตกแยกของคนในชุมชน เนื่องจากการเปลี่ยนตัวผู฾นา
จากการเลอื กต้งั ดังน้ัน จงึ เป็นความท฾าทายของผ฾ูนาที่จะต฾องเผชิญกับปใญหาดังกล฽าว โดยทาให฾เกิดการเรียนร฾ู
ร฽วมกันและสร฾างให฾เกดิ ความร฽วมมอื ได฾อย฽างแทจ฾ ริง

- ผ้นู าหมบู่ ้าน การจดั การปัญหา
- การมีสว่ นรว่ มของ ทางเศรษฐกจิ และ
ปจั จัย ชาวบา้ น สังคมดว้ ยตัวของ
ความ - การส่งเสรมิ สนับสนนุ
สาเร็จ จากภาครัฐ ชุมชน

- ความสามารถ ระดับดี

ในการพึ่งพาตนเอง

กลา฽ วโดยสรุป ปจใ จัยความสาเรจ็ ท้งั ๔ ดา฾ น ทาให฾การจัดการปญใ หาทางเศรษฐกิจและสังคมของชุมชน
บา฾ นจารุงในภาวะวกิ ฤตอิ ยใ฽ู นระดับดี โดยไม฽ใช฽เฉพาะแต฽ในชว฽ งสถานการณแการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัส

182

การเรยี นรู฾เชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสูตรนกั ปกครองระดับสูง (นปส.) ร฽นุ ท่ี 75

โคโรนา 2019 (COVID-19) เทา฽ นัน้ แต฽หากย฾อนกลับไปศึกษาข฾อมลู พฒั นาการของชุมชนบ฾านจารุง จะพบว฽า
การแก฾ไขปใญหาในลักษณะอื่นๆ ของชุมชนก็อาศัยปใจจัยทั้ง ๔ ด฾าน ในการขับเคล่ือน จนก฽อให฾เกิดการ
รวมกล฽ุมเพื่อแก฾ไขปใญหาต฽างๆ ในชุมชนมากถึง ๒๔ กล฽ุม โดยปใจจัยที่ส฽งผลต฽อความสาเร็จที่เด฽นชัดมากท่ีสุด
คอื ผู฾นาหมู฽บา฾ นทเ่ี ปน็ แกนหลกั สาคญั ในการขับเคลอ่ื นกจิ กรรมต฽างๆ ของชุมชนสามารถทาให฾ชาวบ฾านเข฾ามามี
ส฽วนร฽วมในการพัฒนาหรอื แกไ฾ ขปญใ หาและเปน็ ผู฾ประสานงานระหว฽างภาครัฐกับภาคส฽วนต฽างๆ ให฾เข฾ามามีส฽วน
สนับสนุนการดาเนินกิจกรรมของหมู฽บ฾าน ซึ่งในประเด็นบทบาทของภาครัฐนี้ อาจกล฽าวได฾ว฽า ยังเป็นจุดอ฽อน
สาคัญในการพัฒนาชุมชนบ฾านจารุง เพราะยังขาดการสนับสนุนที่เพียงพอ ภาครัฐทั้งในระดับจังหวัด อาเภอ
และองคแกรปกครองส฽วนท฾องถิ่น จึงต฾องถือเป็นบทเรียนและปรับบทบาทของตนเองในการดาเนินการเชิงรุก
เพ่ือให฾ความช฽วยเหลือและสนับสนุนให฾การพัฒนาในระดับหม฽ูบ฾าน/ชุมชน มีความเข฾มแข็ง สามารถพึงพา
ตนเองได฾ และคนในชุมชนสามารถดารงชีวติ อยูไ฽ ดอ฾ ย฽างปกตแิ ม฾จะอย฽ูในภาวะวิกฤติ

๕) บทสรุปและข้อเสนอแนะ
จากการลงพื้นที่ของกล฽ุมปฏิบัติการที่ ๘ เพ่ือศึกษาการบริหารจัดการการฟื้นฟูเศรษฐกิจและ

สังคมจากผลกระทบของไวรัสโควิด-19 ในระดับหมู฽บ฾าน ณ บ฾านจารุง หมู฽ ๗ ตาบลเนินฆ฾อ อาเภอแกลง
จังหวัดระยอง ทั้งในสว฽ นของภมู สิ ังคม วถิ ีของชมุ ชน การเรยี นร฾รู ะบบการบริหารจัดการชุมชน ผลกระทบ และ
การฟ้ืนฟเู ศรษฐกิจและสงั คมของชนุชน พบว฽า ชุมชนบ฾านจารุง เป็นชุมชนเกษตรกรรมท่ีมีความเข฾มแข็งและมี
ลักษณะภูมิสังคมท่ีมีการพึ่งพาอาศัยกัน ถ฾อยทีถ฾อยอาศัย แบ฽งปใน ร฽วมแรงร฽วมใจ และคานึงถึงผลประโยชนแ
ของส฽วนรวม ด฾วยพ้ืนฐานดังกล฽าว ประกอบกับการท่ีมีผ฾ูนาชุมชนที่มีศักยภาพ มีวิสัยทัศนแ สามารถสาน
ประโยชนขแ องกลุ฽มตา฽ งๆ ในชุมชนได฾ จึงก฽อให฾เกิดกลไกการบริหารงานในชุมชนที่ม฽ุงเน฾นการมีส฽วนร฽วม ยืดหยุ฽น
สามารถปรับเปล่ียนได฾ตามสถานการณแสิ่งเหล฽าน้ีจึงทาให฾การขับเคลื่อนกิจกรรมต฽างๆ ไม฽ว฽าจะเป็นในด฾านการ
พัฒนาหรือแกไ฾ ขปญใ หาชุมชนประสบความสาเร็จ สามารถบริหารจัดการตัวเองภายใต฾ทรัพยากรที่มีอยู฽ได฾อย฽าง
มีประสิทธิภาพตอบสนองต฽อความต฾องการของชุมชนได฾ในระดับหนึ่ง อย฽างไรก็ตาม ด฾วยข฾อจากัดด฾านองคแ
ความรู฾และทรัพยากร เช฽น งบประมาณหรือบุคลากรท่ีมีความเช่ียวชาญ จึงอาจทาให฾การพัฒนาชุมชนบ฾านจา
รุงไม฽สามารถดาเนินการได฾อย฽างเต็มศักยภาพ ดังนั้น ภาครัฐ ไม฽ว฽าจะเป็นระดับจังหวัด อาเภอ หรือองคแกร
ปกครองส฽วนทอ฾ งถิ่น ซึง่ ท่ผี า฽ นมายงั มีความร฽วมมือในการพัฒนาหรือแก฾ไขปใญหาให฾กับชุมชนค฽อนข฾างน฾อย ต฾อง
กลับมาให฾ความสนใจชุมชนบ฾านจารุงมากขึ้น เนื่องจากเป็นชุมชนทีมีศักยภาพอย฽ูแล฾ว สามารถต฽อยอดการ
พัฒนาได฾ง฽าย โดยบุคลากรของภาครัฐจะต฾องลงพ้ืนที่เพ่ือรับฟใงปใญหาและความต฾องการจากคนในชุมชน เพ่ือ
นาไปส฽ูการจัดทาแผนปฏิบัติการและการจัดสรรทรัพยากรท่ีมีความเหมาะสม เติมเต็มส่ิงท่ีขาดแหรือขจัด
จดุ ออ฽ นให฾กับชมุ ชน เพื่อขับเคลือ่ นใหช฾ ุมชนบ฾านจารุงไม฽ได฾เป็นเพียงต฾นแบบในการบริหารจัดการตนเอง แต฽ยัง
เปน็ ตน฾ แบบของการรว฽ มมือระหวา฽ งชมุ ชนและภาครฐั ซ่ึงหากประสบความสาเร็จและเกิดผลอย฽างเป็นรูปธรรม
ก็จะสามารถขยายผลไปยงั หม฽บู ฾านใกลเ฾ คียง หรอื พนื้ ทอ่ี นื่ ๆ ตอ฽ ไป

183

การเรยี นรูเ฾ ชงิ ปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลกั สูตรนักปกครองระดบั สูง (นปส.) รนุ฽ ที่ 75

ภาพประกอบการเรียนรตู้ ากประสบการณจ์ ริงในพ้ืนท่ี (Action Learning)
บา้ นจารงุ ตาบลเนนิ ฆอ้ อาเภอแกลง จังหวดั ระยอง

184

การเรยี นร฾เู ชงิ ปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดับสงู (นปส.) ร฽นุ ที่ 75

บทวิเคราะห์การเรียนรเู้ ชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning)
จากอาจารยท์ ปี่ รึกษาหลกั สูตรนักปกครองระดับสงู (นปส.) ร่นุ ที่ ๗5

อาจารย์ปริญญา อดุ มทรัพย์
อาจารยท์ ีป่ รึกษา

บทวิเคราะหแน้ี ผ฾ูวิเคราะหแขอถือเป็นการเขียนต฽อจากบทวิเคราะหแฯ ในรุ฽น 74 ระหว฽างวันที่ 18-22
มิถุนายน 2563 ในพ้ืนท่ีจังหวัดชลบุรี ที่เป็นเอกสารรวมในประมวลผลการเรียนรู฾เชิงปฏิบัติการ จัดทาโดย
คณะพัฒนาทรัพยากรมนุษยแ สถาบนั บัณฑิตพฒั นบริหารศาสตรแ

ในการวเิ คราะหแ ผ฾เู ขียน (ผ฾ูวิเคราะหแ) ได฾ใช฾กรอบแนวคิด (conceptual framework) ของร฽ุน 74 มา
ใชใ฾ นรน฽ุ 75 ด฾วย กลา฽ วคือ (ตามรูป)

1. การบรหิ ารงาน 2. การบริหารจัดการ

ของรัฐบาล ของเจา้ หน้าท่ี

4. ความรว่ มมอื 3. การปฏบิ ตั ขิ อง
และการมสี ่วนรว่ ม หน่วยงานภาครัฐ

ของประชาชน ในพืน้ ที่

ซ่ึงในรุน฽ 75 ไดไ฾ ปศึกษาเรยี นร฾ูในพื้นท่จี งั หวัดระยอง ระหวา฽ ง 20 – 24 สิงหาคม 2563

ผู้เขียนขอกล่าวโดยรวมว่า จากการเกิดสถานการณ์โควิด-19 ในประเทศไทย ระยะเวลาประมาณ 9 เดือน
มานี้ (มกราคม – กันยายน 2563) ประเทศไทยสามารถแก้ไขปัญหาที่เกิดข้ึนจากสถานการณ์ได้ค่อนข้างดี
เปรียบเทียบเป็นตัวเลขวา่

ระยะแรก (ปอ้ งกนั ) ได้ 70 %
ระยะปัจจุบัน (ฟนื้ ฟ)ู ได้ 40 %

โดยปฏิบัตกิ ารไดด้ ี ระดับเกินครง่ึ ในระดบั บน

การบรหิ ารงานของ การบรหิ ารจดั การ
รัฐบาล (ศบค.) ของจังหวดั
70 % 70 %

185

การเรยี นร฾เู ชงิ ปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลักสูตรนักปกครองระดบั สงู (นปส.) ร฽ุนท่ี 75

แต่ยงั ไม่สู้จะดีในระดับหมู่บ้าน ตาบล และประชาชน

ความรว่ มมอื ของ การปฏบิ ัตขิ อง
ประชาชน ตาบล-หมูบ่ า้ น

ฉะน้ัน การวิเคราะหแจะเน฾นหนักในระดับตาบล หมู฽บ฾าน ชุมชน และประชาชนผ฾ูได฾รับผลกระทบ
โดยตรง สรปุ ได฾ ดงั นี้

1. กรณีหมูบ่ ้าน
1.1 บ฾านจารุง หม฽ู 7 ตาบลเนนิ ฆ฾อ อาเภอแกลง (ข฾อมูลจาก กป.8)
1.1.1 บทบาทของชมุ ชน สามารถฟ้นื ตัวได฾เร็ว เพราะชมุ ชนเขม฾ แขง็ เป็นทุนเดิม เห็นได฾

จากศนู ยกแ ารเรียนรเ฾ู ศรษฐกิจพอเพียง สามารถเปดิ บริการได฾ตงั้ แต฽ 2 สิงหาคม 2563 หลังจากต฾องหยุดเพราะ
โควดิ -19 นานกวา่ 4 เดือนครง่ึ ดังรูป

ชุมชนเขม้ แขง็ ฟ้ื นฟไู ดเ้ ร็วกวา่

1.1.2 บทบาทของภาครัฐช฽วยเหลือระยะแรกด฾วยถุงยังชีพ 1,085 ราย แต฽ช฽วงฟ้ืนฟู
ทางานรว฽ มกับภาครัฐไมม฽ ากนัก

1.1.3 การฟื้นฟมู ีความสาเรจ็ จากการทบี่ ฾านจารุง
(1) มกี ล฽ุมผ฾นู าเข฾มแข็ง เสยี สละ
(2) ชาวบ฾านมีสว฽ นร฽วมคิด รว฽ มตัดสนิ ใจ ร฽วมทา และรว฽ มรับผลประโยชนแ
(3) ภาครฐั และสว฽ นอนื่ ๆ สนบั สนนุ เชน฽ การจดั ตลาดนดั สีเขยี ว
(4) ยึดหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงทาให฾พึ่งตนเองไดร฾ ะดับหน่ึง

ผเู฾ ขยี นเห็นดว฾ ยกับกป.8 วา฽ หารกรัฐเข฾าไปรว฽ มงานกบั ชุมชนมากขึ้น ก็จะช฽วยให฾บ฾านจา
รงุ ดาเนินการพฒั นาได฾อยา฽ งเต็มศักยภาพ

1.2 บ฾านสระแก฾ว หมู฽ 3 ตาบลสานักท฾อน อาเภอบ฾านฉาง เป็นพื้นที่ติดต฽อกับอาเภอสัตหีบ
จงั หวัดชลบุรี ซึง่ เป็นเขตพัฒนา EEC ด฾วยกัน (เป็น กป.9 ศกึ ษา)

1.2.1 ได฾รับผลกระทบจาก COVID-19 ค฽อนข฾างน฾อย เพราะประชาชนมีอาชีพที่
หลากหลายท้ัง

(1) ภาคเกษตร แตส฽ ว฽ นหนงึ่ อย฽ใู นพื้นที่ปาุ
(2) มีจ฾างงานโรงงานอุตสาหกรรม
1.2.2 ชุมชนเข฾มแข็ง แต฽กาลังมีปใญหาท่ีจะต฾องเผชิญกับโครงการขนาดใหญ฽ เช฽น
สนามบินอตู฽ ะเภา รถไฟฟูาความเรว็ สูง

186

การเรยี นรเ฾ู ชงิ ปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดับสงู (นปส.) รนุ฽ ท่ี 75

1.3 บ฾านหนองละลอก หมู฽ 3 ตาบลหนองละลอก อาเภอบ฾านค฽าย เป็นที่ตั้งนิคม
อุตสาหกรรมระยอง (บ฾านค฽าย) มโี รงงานประมาณ 100 โรง (เป็น กป. 10 ศึกษา)

1.3.1 ได฾รบั เงินสนับสนนุ การพฒั นาชุมชนจากภาคเอกชน โดยวิธี CSR จึงแก฾ไขปใญหา
ความเดือดร฾อนจากโควิด-19 ไดร฾ ะดบั หนง่ึ

1.3.2 การฟน้ื ฟูในระยะตอ฽ ไปควรตอ฾ งเข฾าใจงานของEECโดยภาครัฐตอ฾ งเขา฾ ไปรว฽ มแนะนา
1.4 บ฾านคลองอ฽าง หม฽ู 6 ตาบลพลงตาเอ่ียม อาเภอวังจันทรแ พื้นท่ีส฽วนใหญเป็นสวน
ยางพารา ทุเรียน มงั คดุ เงาะ ขนุน (เปน็ กป.6 ศกึ ษา)

1.4.1 ไมไ฽ ด฾รบั ผลกระทบหนักประชาชนปรับตัว ทาใหป฾ ลอดภัยประกอบกบั ทุเรียนราคาดี
1.4.2 ยังต฾องการภาครัฐเข฾าไปช฽วยก฽อสร฾างถนน ฟื้นฟูแหล฽งน้าการเกษตร แปรรูป
ผลิตผลการเกษตร แตข฽ าดหลักเกณฑแท่จี ะไดร฾ ับงบประมาณจาก พ.ร.บ.เงนิ กู฾
1.5 บ฾านท฽าเสา หม฽ู 8 ตาบลปุายุบใน อาเภอวังจันทรแ พื้นท่ีส฽วนใหญ฽เป็นสวนยางพารา
ไรส฽ บั ประรด ไรม฽ ันสาปะหลัง (เป็น กป.1 ศึกษา)
1.5.1 ไม฽ได฾รับผลกระทบจากโควิด-19 มากนัก ของบประมาณโครงการเงินกู฾ 4 แสน
ลา฾ นบาท แต฽ไมไ฽ ด฾รับ
1.5.2 ประชาชนไม฽เขา฾ ใจการจดั ทาแผนฟื้นฟู

สรุป 5 หมู฽บ฾าน/ ชุมชน ศึกษา ไม฽ได฾รับผลกระทบจากโควิด-19 และไม฽ได฾รับการฟ้ืนฟูตาม
โครงการเงินกู฾ 4 แสนล฾านบาท เพราะเป็นอาชีพทางการเกษตรอย฽ู 2 หมู฽บ฾านสามารถช฽วยตนเองได฾ 2 หมู฽บ฾าน
อย฽ูในเขตอุตสาหกรรมได฾รบั การดแู ลจากโรงงาน และอีก 1 หม฽ูบา฾ นเป็นชมุ ชนทพี่ ัฒนาเปน็ ชุมชนเข฾มแข็งแล฾ว

2. กรณีการมีสว่ นรว่ มของประชาชน จากการศึกษาในหมบู฽ ฾าน 5 แหง฽ ของจงั หวัดระยอง (1.1–1.5)
เปรียบเทียบกับ 3 แห฽ง ของจังหวัดชลบุรี โดยนักศึกษา นปส. รุ฽นที่ 74 ได฾แก฽ บ฾านมาบลาบิด หมู฽ 7 ตาบล
คลองก่ิว อาเภอบ฾านบงึ (กป.10) บา฾ นหวั โกรก หมู฽ 8 ตาบลสุรศักด์ิ อาเภอศรีราชา (กป.5) บ฾านขลอด หมู฽ 2
ตาบลพลูตาหลวง อาเภอสัตหีบ (กป.6) มีความแตกต฽าง เพราะหม฽ูบ฾านในจังหวัดชลบุรีเป็นพื้นที่อุตสาหกรรม
มีประชาชนตา฽ งด฾าวและประชากรแฝงจานวนมาก จงึ ไมง฽ ฽ายท่จี ะดูแลและควบคมุ โรคติดต฽อ ระดบั โควดิ -19

2.1 อยา฽ งไรกต็ ามถือว฽า ประชาชนมสี ฽วนร฽วมทางานปอู งกันโควิด-19 กบั ภาครฐั ค฽อนขา฾ งมาก
เพราะมีส฽วนหน่ึงทางานเป็นภาครัฐอยู฽แล฾ว เช฽น องคแกรปกครองส฽วนท฾องถิ่น การปกครองท฾องที่ และ
อาสาสมัคร อสม. และรปู แบบอนื่ ๆ มคี วามพร฾อมในทง้ั 2 จงั หวดั

2.2 สาหรับการฟ้ืนฟูตามแผนงานของรัฐบาล ประชาชนยังไม฽เข฾าใจ ควรใช฾แผนพัฒนา
จงั หวัดเปน็ กลไกหลัก เปน็ โอกาสใหป฾ ระชาชนเข฾ามสี ว฽ นร฽วมให฾มากท่สี ุด อาจเริ่มปี 2565

ขอ้ เสนอแนะอ่ืนๆ
1. คาดว฽าโควิด-19 จะยังคงอยู่กับประเทศไทยอีกไม่น฾อยกว฽า 3 ปี (2563 – 2565)

รัฐบาลควรให฾ทุกกระทรวงวางแผนเตรียมพร฾อมรับ โดยกระทรวงสาธารณสุขเป็นศูนยแกลางความรู฾และการ
ปฏิบตั ิแบบบูรณาการ

2. กระทรวงมหาดไทยควรเตรยี มพร฾อมทางานรว฽ มกับภาคประชาชนให฾มากกว฽าน้ี โดยอาจใช฾
กรมการพฒั นาชมุ ชนเป็นศนู ยแกลางในระดบั หม฽บู ฾าน

187

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏิบตั ิการ (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดบั สงู (นปส.) รนุ฽ ที่ 75

บทวิเคราะห์การเรยี นรเู้ ชิงปฏิบัตกิ าร (Action Learning)
จากอาจารย์ทปี่ รึกษาหลักสูตรนกั ปกครองระดับสงู (นปส.) รนุ่ ท่ี ๗5

อาจารย์พินัย อนันตพงศ์
อาจารย์ที่ปรกึ ษา

หลักสูตรนักปกครองระดับสูง(นปส.) รุ฽นท่ี 75 ได฾กาหนดให฾ผ฾ูเข฾ารับการศึกษาอบรมเข฾าร฽วม
กิจกรรม “การเรียนรเ฾ู ชิงปฏิบัตกิ าร (Action Learning)” โดยมีวตั ถปุ ระสงคแเพื่อรับบทเรียนและประสบการณแ
จากการมีส฽วนร฽วมในพื้นท่ีจริง นาไปใช฾ในการบริหารราชการและสร฾างมูลค฽าเพ่ิมสาหรับประสบการณแ
การบริหารราชการให฾แก฽ผู฾เข฾าอบรมสามารถนาไปประยุกตแใช฾ในการบริหารงานได฾กว฾างขวางมากขึ้น
แต฽เนื่องจากสถานการณแแพร฽ระบาดของโรคไวรัสโคโรนา (Covid-19) ยังไม฽คลี่คลายสู฽ความเป็นปกติ
โดยยังต฾องระมัดระวังและปูองกันในการใช฾ชีวิตประจาวัน ด฾วยการปฏิบัติตามมาตรการท่ีรัฐบาลและ
คณะกรรมการควบคุมโรคติดต฽อจังหวัดกาหนดอย฽างเคร฽งครัด จึงได฾ปรับปรุงหลักสูตรให฾สอดคล฾ องกับ
สถานการณแเช฽นเดียวกับการเรียนรู฾เชิงปฏิบัติการของ นปส.ร฽ุน 74 ท่ีจังหวัดชลบุรี คือไม฽ต฾องพักค฾างในพื้นที่
ตาบล หม฽ูบ฾าน รวมทั้งกระชับเวลาให฾สั้นลง และกาหนดให฾นักศึกษาทุกกล฽ุมกป.ทาการศึกษาในพื้นที่จังหวัด
ระยองในประเด็นหัวขอ฾ ต฽อเน่อื งจากจังหวัดชลบุรี เร่ือง “การประเมินประสิทธิภาพของการฟื้นฟูเศรษฐกิจและ
สังคมจากผลกระทบของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (Covid-19)” โดยกาหนดให฾แต฽ละกลุ฽มกป.ศึกษาใน
พนื้ ที่และระดับที่แตกต฽างกัน กล฽าวคือในระดับจังหวัดระยอง และองคแการบริหารส฽วนจังหวัดระยอง ในระดับ
อาเภอรวม 3 อาเภอ คือ อาเภอวังจันทรแ อาเภอแกลง และอาเภอบ฾านฉาง ในระดับตาบลหม฽ูบ฾านรวม
5 หมู฽บ฾าน คือ (1) บ฾านสระแก฾ว หมู฽ที่ 3 ตาบลสานักท฾อน อาเภอบ฾านฉาง (2) บ฾านหนองละลอก หม฽ูท่ี 3
ตาบลหนองละลอก อาเภอบ฾านค฽าย (3) บ฾านคลองอ฽าง หมู฽ท่ี 6 ตาบลพลงตาเอี่ยม อาเภอวังจันทรแ
(4) บา฾ นท฽าเสา หมท฽ู ี่ 8 ตาบลปาุ ยบุ ใน อาเภอวงั จนั ทรแ และ (5) บ฾านจารงุ หมท฽ู ี่ 7 ตาบลเนนิ ฆ฾อ อาเภอแกลง

แต฽เน่ืองจากกรอบการเรียนรู฾ท่ีกาหนดให฾เป็นการศึกษากระบวนการบริหารจัดการแผนงาน
โครงการตามแผนการฟ้ืนฟเู ศรษฐกจิ และสงั คมจากผลกระทบของโรคติดเช้ือไวรัสโคโรนา 2019 (COVID-19)
ภายใต฾กรอบวงเงิน 4 แสนล฾านบาท ตามพ.ร.ก.ก฾ูเงินฯ 1 ล฾านล฾านบาท (รอบที่ 1) ซึ่งตามข฾อเท็จจริงปรากฎ
ว฽าเม่ือคณะกรรมการบริหารงานจังหวัดแบบบูรณาการจังหวัดระยอง ได฾พิจารณาเห็นชอบแผนงานโครงการ
ตามแผนฯ ดังกล฽าวแลว฾ ได฾เสนอไปให฾สานักงานคณะกรรมการพัฒนาการเศรษฐกิจและสังคมแห฽งชาติ (สศช.)
พิจารณาในรอบที่ 1 โครงการของจงั หวัดระยองได฾ผ฽านการประเมินเบ้ืองต฾นเพียงจานวน 11 โครงการ วงเงิน
รวมทั้งส้ิน 65.1410 ล฾านบาท คิดเป็นร฾อยละ 1.44 ของวงเงินท้ังหมดท่ีเสนอ เกือบกล฽าวได฾ว฽าจังหวัด
ระยองไม฽ได฾รับเงินจัดสรรก฾อนน้ี ดังน้ันคาถามตามกรอบการศึกษาท่ีกาหนดไว฾ในกระบวนการบริหารจัดการ
ตามแผนงานโครงการ เชน฽ เรือ่ งความรู฾ความสามารถของบุคลากร ความต฾องการในการพัฒนาบุคลากร ลาดับ
ความสาคัญของกิจกรรม การประเมินประสิทธิภาพและประสิทธิผลของการบริหารจัดการ ความร฽วมมือและ
ความพึงพอใจของประชาชน และความยั่งยืนของการจัดการปใญหา จึงหาคาตอบท่ีเกิดข้ึนจริงไม฽ได฾ เป็นเพียง
การคาดการณหแ รือประมาณการเท฽าน้ัน นอกจากน้ันข฾อจากัดจากการไม฽ได฾พักค฾างในพ้ืนท่ี กรณีศึกษาในระดับ
อาเภอ ตาบลและหม฽ูบ฾าน ประกอบกับมีระยะเวลาศึกษาค฽อนข฾างน฾อย ช฽วงเวลาที่ลงพื้ นท่ียังตรงกับ
วันหยุดราชการ รวมทั้งข฾าราชการและเจ฾าหน฾าที่ส฽วนใหญ฽ซึ่งเป็นแหล฽งข฾อมูลสาคัญต฽างติดภารกิจใน
การเตรียมการต฾อนรับนายกรัฐมนตรีและคณะรัฐมนตรี ตลอดจนข฾าราชการระดับสูงในส฽วนกลาง ที่จะมา

188

การเรยี นร฾ูเชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning) หลักสูตรนักปกครองระดับสูง (นปส.) รุ฽นที่ 75

ประชุมครม.สัญจรที่จังหวัดระยอง จึงทาให฾การศึกษาครั้งน้ีขาดทั้งข฾อมูลในมิติเชิงลึกและความครอบคลุม
ผลการศกึ ษาโดยเฉพาะข฾อเสนอแนะต฽อทางจงั หวดั ระยองจงึ ค฽อนข฾างขาดความชัดเจน

จังหวัดระยองมีผลิตภัณฑแมวลรวมจังหวัดมูลค฽า11,045,697 ล฾านบาท โดยมาจากภาค
เกษตรกรรม 20,236 ล฾านบาท และจากสาขาการผลิตนอกภาคเกษตร มีมูลค฽ารวม 876,880 ล฾านบาท
โดยมลู ค฽าผลิตภณั ฑแเฉลย่ี ต฽อหัวประชากร (GPP per Capita) เท฽ากับ 1,067,449 บาท/คน/ปี ถือเป็นลาดับ
ท่ี1 ของประเทศ สรุปได฾ว฽าเศรษฐกิจหลักท่ีสาคัญของจังหวัดระยองมี 3 สาขา คือสาขาเกษตรกรรม
สาขาอุตสาหกรรม และสาขาการท฽องเท่ียวและการบริการ จากสถานการณแการแพร฽ระบาดของโรคติดเชื้อ
ไวรัสโคโรนา 2019 และการดาเนินมาตรการเพ่ือควบคุมการแพร฽ระบาดของรัฐบาล ส฽งผลให฾เกิดผลกระทบ
ในหลาย ๆ ด฾านและทุกภาคส฽วน สาหรับภาคเศรษฐกิจเกิดการหดตัวอย฽างรวดเร็ว โดยเฉพาะภาค
การท฽องเท่ยี วและบริการของจงั หวดั ระยอง การเยยี วยาผ฾ูได฾รับผลกระทบในระยะส้ัน จังหวัดทาได฾ดีพอสมควร
ด฾วยวิธีการและรูปแบบต฽าง ๆ แต฽ในการฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมของจังหวัด เม่ือพิจารณาผ฽านกระบวนการ
ตามแผนงานฟ้ืนฟูเศรษฐกิจท฾องถิ่นและชุมชน ในวงเงินงบประมาณ 400,000 ล฾านบาท ถือได฾ว฽าไม฽เป็นไป
ตามเปูาหมายหรือผลลัพธแที่ต฾องการของจังหวัด จากท่ีได฾รับฟใงการรายงานของนักศึกษา พบว฽ามีปใญหาต้ังแต฽
จุดเริม่ ตน฾ คอื การกาหนดแผนงานและโครงการในการฟ้ืนฟู เพราะจากการประเมินแผนงานโครงการเบ้ืองต฾น
ของสศช. พบวา฽ โครงการสว฽ นใหญท฽ ี่จงั หวดั ระยองเสนอคือ โครงการประเภทโครงสร฾างพ้ืนฐานชุมชนหรือถนน
สายต฽าง ๆ ในชุมชน รองลงมาคือ โครงการพัฒนาแหล฽งท฽องเที่ยว แต฽โครงการที่สศช.อนุมัติส฽วนใหญ฽จะเป็น
ดา฾ นเกษตร ผลติ ภณั ฑชแ ุมชน และทอ฽ งเทย่ี วชมุ ชน มีความเปน็ ไปไดว฾ า฽ ปใญหาเกิดจาก

1 แผนงานโครงการท่ีจังหวัดเสนออาจไม฽สอดคล฾องกับหลักเกณฑแการพิจารณาท่ีส฽วนกลาง
กาหนดไว฾ ดังนี้

(1) เป็นโครงการทีเ่ นน฾ การฟื้นฟ/ู สรา฾ งเศรษฐกิจในจังหวดั และสง฽ ผลกระทบต฽อภาพรวมของประเทศ
(2) เปน็ โครงการบูรณาการระหว฽างหน฽วยงานในลักษณะชุดโครงการ(Value Chain)
(3) กิจกรรมภายใต฾โครงการก฽อให฾เกิดการจ฾างงาน/สร฾างอาชีพ เกิดรายได฾กับกล฽ุมท่ีได฾รับ
ผลกระทบจากโควิด-19
(4) ผลลพั ธโแ ครงการสง฽ ผลกระทบ/เกิดประโยชนกแ ับผูไ฾ ดร฾ ับผลกระทบจากโควิด-19จานวนมาก
2. จังหวัดไม฽มีฐานข฾อมูลท่ีเป็นปใจจุบัน โดยเฉพาะไม฽มีตัวเลขข฾อมูลสนับสนุนตามหลักเกณฑแของ
โครงการอยา฽ งชัดเจนและเพียงพอ และไม฽มีแผนฟ้ืนฟูที่เป็นระบบมาก฽อน
3. ขาดการบูรณาการระหว฽างหน฽วยงาน ไม฽ได฾จัดทาValue Chain ในการแก฾ปใญหาโครงการท่ี
เสนอของบประมาณจงึ เปน็ ลกั ษณะ Project by Project Planning ต฽างคนตา฽ งทา
สาหรับองคแการบริหารส฽วนจังหวัดก็มีเปูาหมายและแนวทางในการฟื้ นฟูเศรษฐกิจคล฾ายกันกับ
จังหวัดระยอง และพิจารณาเห็นว฽าด฾านการท฽องเท่ียวได฾รับผลกระทบมากที่สุด แต฽โครงการที่เตรียมเสนอขอ
งบประมาณ กลับเป็นโครงการก฽อสร฾างถนน ก฽อสร฾างอาคาร ปรับปรุงภูมิทัศนแ พัฒนาแหล฽งน้าปรับปรุงท฽าเรือ
ฯลฯ ซ่ึงไม฽ตอบสนองต฽อเปูาหมาย หรือเป็นการพัฒนาเพ่ือรองรับอนาคตมากกว฽าการฟ้ืนฟูเศรษฐกิจใน
สถานการณปแ ใจจุบัน อย฽างไรก็ตามองคแการบริหารส฽วนจังหวัดได฾เกล่ียงบประมาณปี 2563 จานวน 30 ล฾านบาท
มาจัดกิจกรรมการประชุมสัมนา จัดงานแสดงและขายสินค฾า ส฽งเสริมการท฽องเท่ียวเชิงสุขภาพ จัดกิจกรรม
ส฽งเสริมการทอ฽ งเที่ยว ซึง่ เปน็ กิจกรรมท่ีสนองตอบตรงต฽อปใญหาและความต฾องการอย฽างแทจ฾ ริง
ถึงแม฾ว฽าจังหวัดระยองจะไม฽ได฾รับงบประมาณในการฟื้นฟูฯ แต฽เนื่องจากมีการบูรณาการ
ความร฽วมมือกันอย฽างเข฾มแข็งระหว฽างหน฽วยราชการ องคแกรปกครองส฽วนท฾องถิ่น องคแกรภาคเอกชน องคแกร

189

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏบิ ตั กิ าร (Action Learning) หลักสตู รนักปกครองระดับสูง (นปส.) รุน฽ ท่ี 75

ประชาชน ตลอดจนการบูรณาการงบประมาณ ของกระทรวง ทบวงกรม งบยุทธศาสตรแจังหวัดและ
กล฽ุมจังหวัด งบตามแผนพัฒนาภาคตะวันออก งบขององคแกรปกครองส฽วนท฾องถิ่น งบกลางตามมติครม.และ
งบจากกองทุนไฟฟูา ฯลฯ จึงสามารถดาเนนิ การช฽วยเหลือประชาชนไดเ฾ ป็นอย฽างดี

ในระดบั อาเภอท้งั 3 อาเภอไดร฾ ับผลกระทบไม฽มาก ที่อาเภอวงั จันทรเแ น่ืองจากประชากรส฽วนใหญ฽
เป็นเกษตรกร ในช฽วงสถานการณแ COVID-19 ชาวสวนผลไม฾มียอดจาหน฽ายผลผลิตทางการเกษตรสูงมาก
แม฾ประสบปใญหาขนส฽งผลผลิตออกสู฽ตลาด แต฽เกษตรกรปรับเปล่ียนวิธีจาหน฽ายสินค฾า จากเดิมจาหน฽ายผ฽าน
พ฽อคา฾ คนกลาง มาจาหน฽ายสนิ คา฾ ทางออนไลนแ จากต้ังราคาแบบขายส฽งมาต้ังราคาแบบขายปลีก รวมทั้งไม฽ต฾อง
รับผิดชอบค฽าขนส฽ง ทาให฾เกษตรกรมีรายได฾เพ่ิมสูงขึ้น ส฽วนที่อาเภอแกลง ในเขตเทศบาลตาบลแกลงซึ่ง
ประชาชนประกอบอาชพี การขายสินค฾าให฾กับนักท฽องเท่ยี วได฾รบั ผลกระทบค฽อนขา฾ งมาก แต฽เนื่องจากต฾นทุนเดิม
ของชาวแกลงเป็นผ฾ูมีรายได฾สูง ประกอบอาชีพหลากหลาย แม฾ได฾รับผลกระทบอยู฽บ฾างก็ยังประคองตัวอยู฽ได฾
ถ฾าสถานการณแไม฽ยาวนานเกินไปน฽าจะกลับฟื้นคืนมาได฾ไม฽ยาก และที่อาเภอบ฾านฉางภาคการเกษตร
ไดร฾ บั ผลกระทบน฾อย ภาคอุตสาหกรรมบางโรงงานกลับมีความต฾องการเพิ่มข้ึน การท฽องเท่ียวไม฽กระทบเพราะ
ไม฽มีแหล฽งท฽องเท่ียวที่เป็นท่ีนิยม ภาคธุรกิจรายย฽อยได฾รับผลกระทบบ฾างจากคาสั่งปิดสถานประกอบการของ
ทางราชการ แต฽ปใจจุบันสามารถประกอบอาชีพได฾ตามปกติแล฾ว ทั้ง 3อาเภอไม฽ได฾รับการจัดสรรงบประมาณ
ตามแผนฟ้ืนฟูฯ และมีโครงการที่เสนอขอรับการจัดสรรงบประมาณค฽อนข฾างน฾อย ปใญหาในภาพรวมของระดับ
อาเภอ คือ

(1) นโยบายการสั่งการจากทางสว฽ นกลางและจังหวดั ยังไม฽ชดั เจนมีการปรบั เปลีย่ นบอ฽ ยคร้งั
(2) ขาดแคลนบุคลากรด฾านการจัดทาแผนงานและโครงการ
(3) ขาดการประสานงานทด่ี รี ะหว฽างหน฽วยงานระดับจังหวดั และอาเภอ
(4) ระยะเวลาที่ใช฾ในการจดั ทาคาของบประมาณมีเพียง 5 วัน ทาให฾การเสนอโครงการทาได฾
ยากและทาไม฽ทัน เพราะโครงการท่ีขอต฾องมีความพร฾อมและสามารถทาได฾ทันทีเม่ือได฾รับอนุมัติ ส฽วนใหญ฽จึง
เสนอโครงการทม่ี อี ยูแ฽ ล฾วและเป็นด฾านโครงสรา฾ งพื้นฐานเปน็ หลัก
ในระดับหม฽ูบ฾านตาบลรวม 5 แห฽ง ปรากฏว฽าได฾รับผลกระทบน฾อย เพราะส฽วนใหญ฽มีอาชีพทาง
การเกษตร ผ฾ูท่ีอยู฽ในภาคอุตสาหกรรมก็ไม฽มีปใญหาการจ฾างงาน แม฾ผู฾ถูกเลิกจ฾างก็กลับมาอาศัยในพื้นที่และ
ประกอบอาชพี ได฾ ทุกหมบ฽ู ฾านไมไ฽ ด฾รับการจดั สรรงบประมาณตามแผนฟน้ื ฟูฯเช฽นเดยี วกัน ปญใ หาทีพ่ บคอื
(1) ประชาชนไมเ฽ ข฾าใจกรอบการจดั ทาแผนงานโครงการทห่ี นว฽ ยราชการกาหนด
(2) บุคลากรของส฽วนราชการระดับอาเภอและขององคแกรปกครองส฽วนท฾องถิ่น คณะกรรมการ
หมูบ฽ า฾ น และอาสาสมัครต฽าง ๆ ขาดความรู฾ความเข฾าใจในการวิเคราะหแปใญหาของพื้นที่และการจัดทาแผนงาน
และโครงการพฒั นาหม฽ูบา฾ น
(3) มีระยะเวลากระชั้นชิดและเร฽งรัดเสนอโครงการทาให฾โครงการท่ีเสนอไม฽ตรงกับปใญหา
ความตอ฾ งการของประชาชน รวมทัง้ ไม฽สอดคลอ฾ งกบั วตั ถปุ ระสงคแแ ละเปูาหมายของการจัดสรรงบประมาณ
(4) การเขียนโครงการเป็นจุดอ฽อนของชุมชน ไม฽มีการจาแนกเป็นความต฾องการระยะสั้น
ระยะยาว ยงั ไม฽เคยวเิ คราะหอแ ยา฽ งชัดเจนว฽าเกดิ อะไรขึ้นในพ้นื ที่ มีผลกระทบกับใครอย฽างไร ใครควรจะไดร฾ ับอะไร
จังหวัดระยองได฾รับผลกระทบจาก COVID-19 ไม฽มากนัก ผ฾ูประกอบการสาขาการท฽องเที่ยวและ
บรกิ ารทีไ่ ด฾รบั ผลกระทบมากท่ีสุด แต฽เมื่อวิเคราะหแกลุ฽มนักท฽องเท่ียวแล฾วพบว฽า นักท฽องเที่ยวเดิมส฽วนใหญ฽เป็น
กล฽ุมนักท฽องเที่ยวชาวไทย จังหวัดระยองมีสถานที่ท฽องเที่ยวหลากหลายและอย฽ูใกล฾กรุงเทพฯ ดังนั้นถ฾า
สถานการณยแ ังสามารถควบคุมได฾เหมือนทีเ่ ป็นอยูใ฽ นปใจจุบนั ประกอบกับมาตรการผ฽อนคลายของทางรัฐบาล ท่ี

190

การเรยี นรเ฾ู ชิงปฏิบตั กิ าร (Action Learning) หลกั สูตรนกั ปกครองระดับสูง (นปส.) ร฽ุนท่ี 75

อนญุ าตใหเ฾ ปิดสถานบริการ โรงแรม ชายหาด ก็จะทาให฾นักท฽องเท่ียวกลับมา เศรษฐกิจของจังหวัดระยองก็จะ
กลบั มาฟน้ื ตัวในไม฽ช฾า

จะเห็นได฾ว฽าปใญหาใหญ฽ของการฟ้ืนฟูฯคือขาดแผนงานโครงการท่ีดีท่ีสามารถแก฾ปใญหาและ
ฟื้นฟูเศรษฐกิจและสังคมได฾ มีความพร฾อมดาเนินการ และสอดคล฾องกับหลักเกณฑแเง่ือนไขที่กาหนด ซึ่งจาก
การศึกษาคร้ังนี้ได฾พบกับปใญหาดั้งเดิมท่ีเคยเกิดซ้าซากและแก฾ไม฽ตก ทั้งระดับส฽วนกลาง ส฽วนภูมิภาคและส฽วน
ทอ฾ งถ่ิน ในระดับจังหวัด อาเภอ และตาบลหม฽ูบ฾าน คือการขาดข฾อมูลในการวางแผน บุคลากรขาดความรู฾และ
ทักษะในการวางแผน ขาดการวางแผนในภาพรวมที่มีวัตถุประสงคแและเปูาหมายเฉพาะเรื่อง การกาหนด
แผนงานโครงการที่ไม฽มีประสิทธิภาพ และขาดการบูรณาการระหว฽างหน฽วยงานในพื้นท่ี สาหรับหน฽วยงาน
ส฽วนกลาง ก็พบว฽าการส่ังการจากเบ้ืองบนขาดความชัดเจนและมีการเปล่ียนแปลงหลายครั้ง ตลอดจน
การเร฽งรัดและให฾เวลาผ฾ูปฏิบัติน฾อยเกินไป ซึ่งเม่ือดาเนินการเรื่องใดเรื่องหน่ึงเสร็จแล฾วก็แล฾วกันไป ไม฽ได฾นาไป
เป็นบทเรยี นแก฾ไขปใญหาทเ่ี กดิ ขนึ้ ดังนัน้ เม่อื ดาเนนิ การเร่ืองใหม฽กพ็ บกบั ปใญหาเดิมอีก

หวังว฽านักศึกษานปส.รุ฽นที่ 75 จะได฾นาบทเรียนและประสบการณแจากการเรียนรู฾
เชิงปฏิบัติการ (Action Learning) ครั้งนี้ ไปใช฾ให฾เป็นประโยชนแและสร฾างมูลค฽าเพิ่ม โดยนาไปประยุกตแใช฾ใน
การทางานตามหน฾าทแ่ี ละความรับผิดชอบของตนได฾อย฽างกว฾างขวางย่ิงข้ึน และขอขอบคุณนักศึกษานปส.รุ฽นที่
75 ทุกคน ที่มีความต้ังใจและให฾ความร฽วมมืออย฽างดีย่ิง ทาให฾การเรียนร฾ูเชิงปฏิบัติการคร้ังนี้บรรลุตาม
วัตถุประสงคแของหลักสตู รทีก่ าหนดไว฾ทุกประการ

191

การเรยี นรู฾เชงิ ปฏบิ ตั ิการ (Action Learning) หลกั สตู รนักปกครองระดับสูง (นปส.) รุ฽นท่ี 75

ภาพกิจกรรมสรปุ บทเรยี นการเรยี นรู้เชิงปฏบิ ัตกิ าร (Action Learning) นปส.75
ณ วทิ ยาลยั มหาดไทย อาเภอบางละมุง จังหวดั ชลบุรี

192