วิจัยความเป็นพลเมืองดี

การพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง THE DEVELOPMENT OF THE GOOD CITIZENSHIP PROGRAM BASED ON THE PRINCIPLES OF HIS MAJESTY THE KING RAMA X IN EDUCATION BY SELF-REGULATION THEORY โรงเรียนกาฬสินธุพิทยาสัย สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากาฬสินธุ เขต 1 ภายใตโครงการสรางและสงเสริมความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาท ดานการศึกษาสูการปฏิบัติ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน ปการศึกษา 2565

ประกาศคุณูปการ งานวิจัยฉบับนี้สำเร็จไดดวยความกรุณาและความชวยเหลืออยางสูงยิ่งจาก รองศาสตราจารย ดร.สมบัติทายเรือคำ ผูชวยศาสตราจารย รังสรรคโฉมยาอาจารย ดร.อารยา ปยะกุล และอาจารย ดร.สมทรง สิทธิ ที่ไดกรุณาใหคำปรึกษาแนะนำและตรวจสอบแกไขขอบกพรองทำใหงานวิจัยฉบับนี้มี ความสมบูรณยิ่งขึ้น คณะผูวิจัยขอขอบพระคุณเปนอยางสูง ขอขอบคุณ ดร.ไชยพงษ เรืองสุวรรณ ดร.ศตายุ เชื้อโชติดร.เพ็ญประภา กั้วพิทักษ นายอินสวน สาธุเม และนางวิมล กาญจนศร ที่กรุณาเปนผูเชี่ยวชาญในการตรวจสอบคุณภาพเครื่องมือ ที่ใชในการวิจัยและใหคำแนะนำอยางดีซึ่งเปนสวนสำคัญใหงานวิจัยเรื่องนี้สำเร็จลุลวงดวยดี ขอขอบคุณผูบริหารโรงเรียน คณะครูโรงเรียนในกลุมเครือขายพัฒนาคุณภาพการศึกษาเมือง โปงลาง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากาฬสินธุ เขต 1 ที่อำนวยความสะดวกในการเก็บ รวบรวมขอมูล และขอขอบใจนักเรียนทุกคนที่เปนกลุมตัวอยางใหความรวมมือในการวิจัย ตลอดจน ทานอื่นๆ ที่ไมไดกลาวนามไว ณ ที่นี้ ที่สนับสนุนและใหกำลังใจสำหรับการทำงานวิจัยในครั้งนี้ คณะผูวิจัย

ชื่อเรื่อง การพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ผูวิจัย เพ็ญศิริ ภูมิสายดร และคณะ หนวยงาน โรงเรียนกาฬสินธุพิทยาสัย ปที่พิมพ 2565 บทคัดยอ งานวิจัยนี้เปนวิจัยและพัฒนา มีจุดมุงหมาย คือ 1) เพื่อพัฒนาโปรแกรมสรางความเปน พลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง 2) เพื่อศึกษาผลการใช โปรแกรมโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับ ตนเอง กลุมตัวอยางคือ นักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2565 โรงเรียน กาฬสินธุพิทยาสัย สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากาฬสินธุ เขต 1 จำนวน 40 คน สุมตัวอยางแบบแบงกลุม (Cluster Random Sampling ) เครื่องมือที่ใชในงานวิจัย คือ โปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดี ตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง แบบวัดความเปนพลเมืองดีตามรอยพยุคคล บาทดวยทฤษฎีการกำกับตนเองของนักเรียน แบบสังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะความเปนพลเมืองดีตาม รอยพระพุทธบาทดวยทฤษฎีกำกับตนเองโดยครูแบบวัดความพึงพอใจของนักเรียนที่มีตอโปรแกรม สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูลไดแก รอยละ คาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน และ Dependent Sample t-test ผลการวิจัยพบวา 1. โปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการ กำกับตนเองที่พัฒนาขึ้น มีโครงสรางพฤติกรรมตามองคประกอบของความเปนพลเมืองดี 4 ดาน คือ 1) มีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง จำนวน 5 กิจกรรม 2) มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง-มีคุณธรรม จำนวน 3 กิจกรรม 3) มีงานทำ-มีอาชีพ จำนวน 1กิจกรรม 4) เปนพลเมืองดี จำนวน 3 กิจกรรม โดยมี กระบวนการจัดกิจกรรมตามแนวการกำกับตนเอง 3 ขั้นตอน ไดแก 1) ขั้นเตรียมการ 2) ขั้นดำเนินการ และ 3) ขั้นการประเมิน โปรแกรมมีความเที่ยงตรงตามเนื้อหา และมีความเหมาะสมเปนไปไดในการ นำไปใช อยูในระดับดีมาก 2. ผลการใชโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวย ทฤษฎีการกำกับตนเอง พบวา นักเรียนกลุมทดลอง มีความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาท หลัง การทดลองสูงกวากอนการทดลอง อยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 และมีความพึงพอใจตอ โปรแกรม อยูในระดับมากที่สุด

สารบัญ บทที่ หนา 1 บทนำ ........................................................................................................................... 1 ภูมิหลัง ....................................................................................................................... 1 คำถามของการวิจัย ..................................................................................................... 4 ความมุงหมายของการวิจัย ......................................................................................... 4 ความสำคัญของการวิจัย ............................................................................................. 4 ขอบเขตของการวิจัย .................................................................................................. 4 นิยามศัพทเฉพาะ ....................................................................................................... 5 2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ ....................................................................................... 7 พระบรมราโชบายดานการศึกษา ………………………………………………………………………….. 7 แนวคิดเกี่ยวกับพลเมืองดี……………………………………………………………………………………. 9 แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการกำกับตนเอง .............................................................. 14 การพัฒนาโปรแกรม ............................................................................................... 23 งานวิจัยที่เกี่ยวของ .................................................................................................... 27 กรอบแนวคิดในการวิจัย ............................................................................................ 37 3 วิธีดำเนินการวิจัย ........................................................................................................... 39 ระยะที่ 1 การพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ............................................................................................ 39 ระยะที่ 2 การศึกษาผลการทดลองใชโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคล บาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ................................................................ 48 สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูล .................................................................................... 54 4 ผลการวิเคราะหขอมูล ......................................................................................................... 57 ระยะที่ 1 ผลการพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ................................................................................. 57 ระยะที่ 2 ผลการศึกษาผลการทดลองใชโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคล บาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ................................................................... 65

บทที่ หนา 5 สรุปผล อภิปรายผล และขอเสนอแนะ ........................................................................ 73 สรุปผลการวิจัย ......................................................................................................... 73 อภิปรายผลการวิจัย ................................................................................................... 74 ขอเสนอแนะ ............................................................................................................. 76 บรรณานุกรม ............................................................................................................................ 78 ภาคผนวก ............................................................................................................................... 86 ภาคผนวก ก รายนามผูเชี่ยวชาญ ..................................................................................... 87 ภาคผนวก ข เครื่องมือที่ใชในการวิจัย .............................................................................. 89 ภาคผนวก ค คุณภาพของเครื่องมือที่ใชในการวิจัย ………………………….……………….…………. 97 ภาคผนวก ง คูมือการใชโปรแกรมฯ ………………………………………………………………….……… 125 ภาคผนวก จ ตัวอยางผลงานนักเรียน ……………………………………………………………..…… 135 ภาคผนวก ฉ หนังสือขอความอนุเคราะห ……………………………………………………….…… 142 ประวัติยอของผูวิจัย .............................................................................................................. 149

บัญชีตาราง ตาราง หนา 1 องคประกอบและตัวชี้วัดของคุณลักษณ 3 ดานในโครงการเรงสรางคุณลักษณะที่ดี ของเด็กและ เยาวชนไทยของเด็กและเยาวชนไทยในโรงเรียน............................................. 12 2 การสังเคราะหกระบวนการการกำกับตนเอง....................................................................... 22 3 การจัดการศึกษาเพื่อสรางความเปนพลเมืองใน 30 ประเทศ............................................... 35 4 แสดงกิจกรรมตามโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวย ทฤษฎีการกำกับตนเอง....................................................................................................... 49 5 ผลการทดลองใชโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวย ทฤษฎีการกำกับตนเอง ..................................................................................................... 67 6 คาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐาน คาสถิติทดสอบทีและระดับนัยสำคัญทางสถิติของความ แตกตางระหวางคาเฉลี่ยแบบกลุมไมอิสระ (Dependent Sample t-test) ................... 71 7 ความพึงพอใจของนักเรียนที่มีตอโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง.................................................................................... 71 8 คาดัชนีความสอดคลองแบบสังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคล บาทดานการศึกษา................................................................................................................. 98 9 คาดัชนีความสอดคลองของแบบวัดความเปนพลเมืองที่ดีตามรอยพยุคคลบาทดวยทฤษฎีการ กำกับตนเองของนักเรียน จากการพิจารณาของผูเชี่ยวชาญ............................................... 100 10คาดัชนีความสอดคลองของแบบวัดความพึงพอใจของนักเรียนที่มีตอโปรแกรมสรางความเปน พลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง จากการพิจารณาของ ผูเชี่ยวชาญ.......................................................................................................................... 102 11คาความพึงพอใจของนักเรียนในการใชโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอย พระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง........................................... 104 12คาดัชนีความสอดคลองสวนประกอบของแผนการจัดกิจกรรม ........................................... 106 13คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 1 ปฐมนิเทศ..................................................................................................... 110 14คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 2 มารูจักกระบวนการกำกับตนเองกันเถอะ....................................................... 111

15คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 3 รักเมืองไทย.................................................................................................... 112 16คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 4 ศาสนาพาสุข.................................................................................................. 113 17คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 5 We love the king...................................................................................... 114 18คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 6 รักพอไมมีวันพอเพียง..................................................................................... 115 19คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 7 หนูดี.............................................................................................................. 116 20คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 8 โครงการอาชีพ.................................................................................................... 117 21 คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 9 ยืมแลวไมคืน................................................................................................. 118 22คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 10 หนาที่ของเรา.............................................................................................. 119 23คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 11 รักษโรงเรียน............................................................................................... 120 24คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 12 คิดดี ทำดี ไดดี............................................................................................ 121 25คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 13 ขอตกลงของเรา.......................................................................................... 122

26คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 14 ไมแตกแถว.................................................................................................. 123 27คาความเหมาะสมของโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง กิจกรรมที่ 15 ปจฉิมนิเทศ.................................................................................................. 124

บัญชีภาพประกอบ ภาพประกอบ หนา 1 แสดงความสัมพันธระหวางพฤติกรรมมนุษย ............................................................. 15 2 กระบวนการการกำกับตนเองโดย Bandura (1986 : 337) ....................................... 18 3 วงจรกระบวนการกำกับตนเองของ Zimmerman (2000 : 16) ................................ 19 4 วงจรกระบวนการกำกับตนเองของ Pintrich (2000 : 454) ....................................... 20 5 กระบวนการกำกับตนเองของ Boekaert (2000 : 429) ............................................ 21 6 กรอบแนวคิดในการวิจัย ............................................................................................. 38 7 กรอบแนวคิดในการพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง .............................................................................. 40 8 รางโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับ ตนเอง .......................................................................................................................... 41 9 รางโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับ ตนเอง ........................................................................................................................... 58 10โปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับ ตนเอง ......................................................................................................................... 61

บทที่ 1 บทนำ ภูมิหลัง สังคมจะพัฒนาไดเด็กตองเปนพลเมืองดี เพราะเด็กคือรากฐานสำคัญของชาติ เปนพลัง ของ การขับเคลื่อนประเทศชาติใหมีความเจริญกาวหนา การพัฒนาประเทศในชวงแผนพัฒนา เศรษฐกิจและ สังคมแหงชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560-2564) ยึด “คนเปนศูนยกลางการพัฒนา” หลักการดังกลาวมุง สรางคุณภาพชีวิตและสุขภาวะที่ดีสำหรับคนไทย พัฒนาคนใหมีความเปนคน ที่สมบูรณ มีวินัย ใฝรู มี ความรู ทักษะ มีความคิดสรางสรรค มีทัศนคติที่ดี รับผิดชอบตอสังคม มี จริยธรรมและคุณธรรม พัฒนา คนทุกชวงวัยและเตรียมความพรอมเขาสูสังคมผูสูงอายุอยางมี คุณภาพ รวมถึงการสรางคนใหใช ประโยชนและอยูกับสิ่งแวดลอมอยางเกื้อกูล อนุรักษ ฟนฟู ใช ประโยชนทรัพยากรธรรมชาติและ สิ่งแวดลอมอยางเหมาะสม แผนการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2560-2579 มุงใหบรรลุเปาหมายดาน คุณภาพการศึกษาในประเด็นสำคัญประการหนึ่ง คือ คนทุกชวงวัย มีความรักสถาบันหลักของชาติและ ยึดมั่นการปกครองระบอบประชาธิปไตยอันมีพระมหากษัตริย ทรงเปนประมุข และทุกคนทุกชวงวัยมี จิตสํานึกรักษสิ่งแวดลอม มีคุณธรรม จริยธรรม และนํา แนวคิดตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงสู การปฏิบัติ และพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จ พระเจาอยูหัว รัชกาลที่ 9 ที่มีในเรื่องของการพัฒนา เยาวชนในพิธีเปดศาลคดีเด็กและเยาวชน กลางและสถานพินิจและคุมครองเด็กกลางวันที่ 28 มกราคม 2495 “...อนาคตของชาติทุกชาติ ยอมขึ้นอยูแกเด็กเพราะเด็กก็คือผูใหญในเวลาขางหนาถาบุคคลไดรับ การอบรมบมนิสัยใหเปน พลเมืองดีอยูในศีลธรรมเคารพตอบทกฎหมายของบานเมืองเสียตั้งแตยังเยาว เมื่อเติบใหญขึ้น พลเมืองของประเทศก็จะมีแตคนดีและประเทศจะเจริญกาวหนาตอไปไดก็โดยตองมี พลเมืองดีดั่ง วานี้…” พระราชดํารัสขางตนแสดงถึงพระอัจฉริยะภาพของพระองคที่ทรงตระหนักและ ทรงมี วิสัยทัศนเพื่อสรางความเปนพลเมืองดีมาเปนเวลากวาครึ่งศตวรรษการจะบรรลุเปาหมายเชนนั้น ได เด็กไทยจะตองไดรับ “การศึกษา” ถือเปนเครื่องมือสำคัญในการสรางและพัฒนาหลอหลอม เยาวชน ไทยใหเปนทรัพยากรมนุษยที่มีคุณภาพการไดเห็นแบบอยางที่ดีของครอบครัวและการจัดสภาพแวดลอม ที่ดีของสถานศึกษาและชุมชนจะสงผลใหเด็กไทยเติบโตเปนกําลังสำคัญในการ พัฒนาประเทศใหเจริญ ทัดเทียมนานาอารยประเทศอยางสมดุลและยั่งยืน สถานการณปญหาสังคมไทยทุกวันนี้มีความวุนวาย ไมมีความสุข เพราะคนดี นอยลง พบ พฤติกรรมของเด็กและเยาวชนมากที่สุดคือ พฤติกรรมหนีเรียน ติดโทรศัพท (อรัญติตา ประภัสสร,2561) และมีพฤติกรรมไมเหมาะสม ขาดความกระตือรือรนในการเรียน (กิตติชัย,2555) คนไมเคารพสิทธิซึ่ง กันและกัน ไมมีจิตสาธารณะ ไมรูจักอภัย ระบบเศรษฐกิจที่มีการแขงขัน กันอยางเสรี ตอสูกันทาง

2 การตลาด กระตุนและเรงเราใหผูคนนิยมการบริโภคผานสื่อเทคโนโลยีตาง ๆ รวมทั้งวัฒนธรรมในยุค โลกาภิวัตน ปญหาเหลานี้ทำใหโครงสรางของสังคมไทยออนแอ พอ แม ผูปกครองไมมีเวลาอบรมเลี้ยง ดูบุตรหลาน เด็กที่เติบโตมาสวนหนึ่งจึงไดรับการหลอหลอมจาก บรรยากาศและสภาพแวดลอมที่ไม เหมาะสม สถาบันครอบครัวเปลี่ยนแปลง ทำใหความสัมพันธ ของครอบครัวลดนอยลง ขาดการเอาใจใส และละเลยในการปลูกฝงเรื่องคุณธรรม จริยธรรม วัฒนธรรม ขนบธรรมเนียมประเพณีที่เปนเอกลักษณ แสดงใหเห็นความเปนตัวตนของไทยถูก ละเลยและถูกปฏิเสธจากเด็ก ปญหาเหลานี้สงผลกระทบกับ เด็กซึ่งเปนรากฐานสำคัญของชาติโดยตรง และเมื่อเติบโตขึ้นเปนเยาวชนมีพฤติกรรมที่เบี่ยงแบนเสี่ยง ตอการทำผิดกฎหมายและ ศีลธรรมอันดีงาม มีคานิยมที่ไมพึงประสงค ขาดคุณธรรม จริยธรรม ขาด ความรับผิดชอบ ขาดระเบียบวินัย ความขยันหมั่นเพียรและความซื่อสัตยนอยลง ปญหาเหลานี้เปน สาเหตุที่เด็กขาด ความเปนพลเมืองดีที่ใสใจในสังคม ซึ่งสอดคลองกับการศึกษาปญหาเยาวชนไทย ของ สถาบัน บัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร (นิดา, 2555) และสอดคลองกับงานวิจัยของสำนักสงเสริมการเมือง ภาคพลเมืองสถาบันพระปกเกลา (2553, 31) และ ศุภรัตน รัตนมุขย (2556) การที่จะสรางเด็กใหเปนเด็กที่มีความเปนพลเมืองดีที่ใสใจในสังคม เปนเรื่องที่มี ความสำคัญ ในการพัฒนาประเทศชาติมากกวาการมีความรูในการเปนพลเมืองดี จากการทบทวน วรรณกรรมพบวา สวนใหญเปนงานวิจัยที่พัฒนาเด็กไปสูความพลเมืองดี ซึ่งในปจจุบันนี้ความเปน พลเมืองดีที่ใสใจใน สังคมเปนสิ่งที่สำคัญมากที่สุด ผูวิจัยจึงพบชองวางแหงความรูในการที่ผูวิจัยจะเติมเต็มความเปนพลเมือง ดีที่ใสใจในสังคมใหกับเด็ก โดยผานงานวิจัย เด็กที่จะมีความเปนพลเมืองดีที่ใสใจในสังคมนั้นจะตองมี คุณลักษณะในเรื่องของการรูจักเคารพสิทธิของตนเองและ เคารพสิทธิของผูอื่น รูจักการพึ่งตนเองได โดยไมตองเปนภาระของผูอื่น รูจักความเทาเทียมกันใน สังคม ยอมรับความแตกตางของคนในสังคม มี ความรับผิดชอบตอสังคม มีความเขาใจในระบอบประชาธิปไตยและการมีสวนรวม การมีคุณธรรม จริยธรรม มีความซื่อสัตย เอื้อเฟอเผื่อแผ มีสวน รวมในสังคมอยางมีคุณธรรม มีความรักและความ เสียสละ สอดคลองกับงานวิจัย Jacobson and Kirby (2006), Hardiman, McCashin and Payne,(2004) and Kirby (2004),วรากรณ สามโกเศศ (2554), Denby and Rebecca (2008), ถวิล วดี บุรีกุลและคณะ (2551), ศุภรัตน รัตนมุขย (2556), พรอัมรินทร พรหมเกิด (2557), ญาศินี เกิดผล เสริฐ (2557) ยังสอดคลองกับคานิยมหลัก 12 ประการเพื่อสรางคนไทยที่เขมแข็งนําไปสูการสรางสรรค ประเทศไทยใหเขมแข็ง (สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน) ดังนั้น จึงตองพัฒนาเด็กไทยใหมี คุณภาพชีวิตที่ดีโดยมีทั้งความรูคูคุณธรรมและคานิยมที่พึงประสงคตามวิถีประชาธิปไตย เด็กและ เยาวชนจะมีความเปน พลเมืองดีที่ใสใจในสังคมไดนั้น ตองอาศัยสถานศึกษาเพราะเปนสถาบันทางสังคม ที่จะชวยพัฒนา ใหเด็กและเยาวชนเหลานี้จะเติบโตและเปนกําลังอันสำคัญของชาติสืบไป ดังนั้น เพื่อเปนการสนองตอนโยบายตอแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแหงชาติ ฉบับที่ 12 (พ.ศ. 2560-2564), แผนการศึกษาแหงชาติ พ.ศ. 2560-2579 คานิยมหลัก 12 ประการและ การพัฒนา เยาวชนตามแนวพระราชดํารัสของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว รัชกาลที่ 9 รูปแบบ การจัดกิจกรรม

3 การเรียนรูที่จะสงเสริมความเปนพลเมืองดีที่ใสใจในสังคมใหกับเด็กซึ่งเปนรากฐานสำคัญของชาติ จะตองสรางสรรคและกำหนดบทบาทในการพัฒนาเด็ก เนนใหเด็กและเยาวชนมี คุณภาพชีวิตที่ดี เหมาะสมตามชวงวัย ทั้งดานสุขภาพกายใจ อารมณ สังคม และสติปญญา มี ทักษะการเรียนรูที่ สอดคลองกับศตวรรษที่ 21 การสงเสริมความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทของพระบาทสมเด็จพระปรเมนทร รามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณฯ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว เมื่อพระองคทรงตอบรับเปน พระมหากษัตริย เมื่อวันที่ 9 ธันวาคม 2559 ไดมีพระราชดํารัส ความวา “เพื่อสืบสานพระราชปณิธาน และเพื่อประโยชน ของประชาชนชาวไทยทั้งปวง” กอปรกับพระราชปณิธานดานการศึกษาของ พระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร คือ การสรางคนดี พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทร มหาวชิราลงกรณฯ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว จึงทรงมี พระราโชบายเพื่อสืบสานพระราชปณิธานแหงองคพระบรมชนกนาถ ในการสรางคนดีใหแกบานเมือง โดยทรงมุงใหการศึกษาตองสรางพื้นฐานแกนักเรียน ๔ ดาน ประกอบดวย (๑) การมีทัศนคติที่ถูกตอง ตอบานเมือง (๒) การมีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง มีคุณธรรม (๓) การมีงานทำ มีอาชีพ และ (๔) การเปน พลเมืองดี ดังนั้น เนื่องในวโรกาสที่พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณฯ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว เสด็จเถลิงถวัลยสิริราชสมบัติเปนพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสิ นทร มหาวชิราลงกรณฯ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว แหงพระบรมราชจักรีวงศ กระทรวงศึกษาธิการ จึงขอ พระราชทานพระบรมราชานุญาตนอมนําพระราโชบายดานการศึกษา มาเปนหลักชัยในการสราง นักเรียน เปนคนดีและพัฒนาใหเปนคนเกง สูการปฏิบัติตามรอยพระยุคลบาทอยางเปนรูปธรรม ดวย การยกระดับคุณภาพและมาตรฐานการจัดการศึกษาในสถานศึกษานําไปเปนแนวในการจัดกิจกรรม ตอไป จากความเปนมาและความสำคัญที่กลาวมา จะเห็นวาความเปนพลเมืองดีเปนสิ่งสำคัญ ที่ควรสรางใหเกิดกับทุกคน และการปลูกฝงนั้นควรเริ่มตั้งแตเด็ก โดยใหเกิดจากอำนาจภายในตนเอง ไมใชอำนาจภายนอกบังคับเทานั้น เมื่อบุคคลมีอำนาจภายในตนเองแลวก็จะสามารถควบคุมตนเอง ใหทำในสิ่งที่ถูกตองในสังคมไดแมวาจะอยูในสถานการณใดก็ตาม เนื่องจากเกิดจากความเต็มใจและ สัญชาตญาณที่ไดเคยเรียนรูวาควรทำอยางไร การฝกความเปนพลเมืองดีใหกับนักเรียนจะเปน การชวยเหลือนักเรียนในการที่จะพัฒนาและแกไขพฤติกรรมที่ไมพึงประสงคหรือพฤติกรรมที่สงผล กระทบดานลบตอการดำเนินชีวิตในสังคม ชวยใหนักเรียนสามารถอยูรวมกับผูอื่นในสังคมไดอยางมี ความสุข ผูวิจัยจึงสนใจที่จะพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง เพื่อใหนักเรียนมีคุณลักษณะที่พึงประสงคพัฒนาใหเปนมนุษยที่ สมบูรณทั้งรางกาย จิตใจ สติปญญา มีความรู คุณธรรมจริยธรรมและวัฒนธรรมในการดำรงชีวิต สามารถอยูรวมกับผูอื่นไดอยางมีความสุข ทั้งเพื่อเปนสารสนเทศใหผูที่เกี่ยวของกับการจัดการศึกษา

4 และผูปกครองไดนำผลจากการวิจัยไปใชในการปลูกฝงความเปนพลเมืองดีในตนเองใหกับเด็ก อันจะ สงผลตอการพัฒนาประเทศชาติตอไป คำถามของการวิจัย โปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับ ตนเอง สามารถสรางความเปนพลเมืองดีไดหรือไม ความมุงหมายของการวิจัย 1. เพื่อพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎี การกำกับตนเอง 2. เพื่อศึกษาผลการใชโปรแกรมโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ความสำคัญของการวิจัย 1. การวิจัยครั้งนี้ทำใหไดโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง 2. เปนสารสนเทศสำหรับผูบริหาร ครู และผูที่เกี่ยวของกับการจัดการศึกษานำไปใชเพื่อสงเสริม ความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาใหแกผูเรียน อันจะเปนการปลูกฝงใหผูเรียนมี ทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง-มีคุณธรรม มีงานทำ-มีอาชีพ เปนพลเมืองดีสำหรับ นักเรียนตอไปในอนาคต ขอบเขตของการวิจัย การพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎี การกำกับตนเอง กำหนดขอบเขตการวิจัย ดังนี้ 1. ประชากรและกลุมตัวอยาง ระยะที่ 1 พัฒนาโปรแกรม เปนการรางโปรแกรม เพื่อศึกษาความเหมาะสม และ ความเปนไปไดของโปรแกรม ฯ สรางคูมือในการใชโปรแกรมและศึกษาผลการประเมินคูมือการใช โปรแกรมฯ และนำมาทดลอง (Try Out) กอนนำไปทดลองใชในสถานการณจริง กลุมตัวอยาง ไดแก 1) ผูเชี่ยวชาญในการพิจารณาเกี่ยวกับความเหมาะสมและความเปนไปไดของ โปรแกรมฯ จำนวน 5 คน 1.1) ผูเชี่ยวชาญดานหลักสูตรและการสอน จำนวน 2 คน 1.2) ผูเชี่ยวชาญดานการวัดและประเมินผล จำนวน 1 คน

5 1.3) ผูเชี่ยวชาญดานเทคโนโลยีการศึกษา จำนวน 1 คน 1.4) ผูเชี่ยวชาญดานจิตวิทยาการศึกษา จำนวน 1 คน 2) กลุมตัวอยางในการทดลองใชเครื่องมือ (Try Out) ที่ใชในการวิจัยครั้งนี้เปน นักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่5 ภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2565 โรงเรียนกาฬสินธุพิทยาสัย สำนักงาน เขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากาฬสินธุ เขต 1 จำนวน 30 คน ซึ่งไดมาโดยการสุมตัวอยางแบบกลุม (Cluster Random Sampling) โดยใชโรงเรียนเปนหนวยในการสุม ระยะที่ 2 ศึกษาผลการใชโปรแกรม เปนการศึกษาความเปนพลเมืองดีตามรอยพระ ยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเองของนักเรียนจากการนำโปรแกรมไปใช และศึกษา ความพึงพอใจของนักเรียนที่มีตอโปรแกรมฯ 1) ประชากรในการวิจัยครั้งนี้ไดแก นักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 กลุมเครือขาย พัฒนาคุณภาพการศึกษาเมืองโปงลาง สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษาประถมศึกษากาฬสินธุ เขต 1 มีโรงเรียนทั้งหมด 23 โรงเรียน 2) กลุมตัวอยาง ไดแก กลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัยครั้งนี้เปนนักเรียน ชั้น ประถมศึกษาปที่5 ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2565 โรงเรียนกาฬสินธุพิทยาสัย อำเภอเมืองกาฬสินธุ จังหวัดกาฬสินธุจำนวน 40 คน ซึ่งไดมาโดยการสุมตัวอยางแบบกลุม (Cluster Random Sampling) โดยใชโรงเรียนเปนหนวยในการสุม 2. ตัวแปรที่ศึกษาในการวิจัย (เฉพาะระยะที่ 2) ไดแก 1) ตัวแปรอิสระ ไดแก โปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง 2) ตัวแปรตาม ไดแก 2.1) ความเปนพลเมืองดี4 ดาน ประกอบดวย 1) มีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง 2) มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง-มีคุณธรรม 3) มีงานทำ-มีอาชีพ 4) เปนพลเมืองดี 2.2) ความพึงพอใจของนักเรียนที่มีตอการใชโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดี ตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง นิยามศัพทเฉพาะ 1. โปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการ กำกับตนเอง หมายถึง ชุดกิจกรรมที่ผูวิจัยพัฒนาขึ้น โดยมีโครงสรางพฤติกรรมตามองคประกอบความ เปนพลเมืองดี4 ดาน ประกอบดวย 1) มีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง 2) มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง-มี คุณธรรม 3) มีงานทำ-มีอาชีพ 4) เปนพลเมืองดี ขั้นตอนกระบวนการกำกับตนเองมีทั้งหมด 3 ขั้นตอน ไดแก 1) ขั้นเตรียมการ 2) ขั้นดำเนินการ และ3) ขั้นการประเมิน โดยมีแผนกิจกรรมทั้งหมด 15

6 กิจกรรม ครั้งที่1 การปฐมนิเทศ เปนการชี้แจงวัตถุประสงคของกิจกรรม และสรางความคุนเคยระหวาง ผูวิจัยกับนักเรียนกลุมทดลอง ครั้งที่ 2-14 เปนการฝกกระบวนการกำกับตนเองของนักเรียนเพื่อสราง ความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา และครั้งที่ 15 กิจกรรมปจฉิมนิเทศ เปนการ สรุปกิจกรรมทั้งหมด ใชระยะเวลาการดำเนินกิจกรรมละ 1 ชั่วโมง โดยผูวิจัยทำการทดลองนอกเวลา เรียน เวลา 15.30 - 16.30 น. วันจันทร – วันพฤหัสบดีเปนระยะเวลาตอเนื่องกัน 4 สัปดาห 2. ความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา หมายถึง ผูที่ปฏิบัติหนาที่พลเมืองได ครบถวน โดยปราศจากการบังคับเป็นไปดวยความสมัครใจ รวมท ั้ งสามารถอยูกับผูอื่นในสังคมไดอยางมี ความสุข โดยวัดไดจากแบบวัดความเปนพลเมืองดีที่ผูวิจัยสรางขึ้นเปนแบบวัดมาตราสวนประมาณคา 5 ระดับ ซึ่งผูมีความเปนพลเมืองดีเปนบุคคลที่ประกอบดวยความเปนพลเมืองดี4 ดาน ประกอบดวย 1) มีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง 2) มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง-มีคุณธรรม 3) มีงานทำ-มีอาชีพ 4) เปน พลเมืองดีโดยมีรายละเอียดแตละดาน ดังนี้ 2.1 มีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง หมายถึง การมีความรูความเขาใจตอชาติบานเมือง ยึดมั่นในศาสนา มั่นคงในสถาบันพระมหากษัตริย มีความเอื้ออาทรตอครอบครัวและชุมชนของตน 2.2 มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง-มีคุณธรรม หมายถึง รูจักแยกแยะสิ่งที่ผิด-ชอบ/ชั่ว-ดี ปฏิบัติแต สิ่งที่ชอบ สิ่งที่ดีงาม ปฏิเสธสิ่งที่ผิด สิ่งที่ชั่ว ชวยกันสรางคนดีใหแกบานเมือง 2.3 มีงานทำ-มีอาชีพ หมายถึง การเลี้ยงดูลูกหลานในครอบครัวหรือการฝกฝนอบรมใน สถานศึกษาที่มุงใหเด็กและเยาวชนรักงาน สูงาน ทำจนงานสำเร็จ การฝกฝนอบรมทั้งในหลักสูตรและ นอกหลักสูตรตองมีจุดมุงหมายใหผูเรียนทำงานเปนและมีงานทำในที่สุด และตองสนับสนุนผูสำเร็จ หลักสูตร มีอาชีพ มีงานทำ จนสามารถเลี้ยงตัวเองและครอบครัว 2.4 เปนพลเมืองดีหมายถึง การเปนพลเมืองดี เปนหนาที่ของทุกคน ครอบครัวสถานศึกษา และสถานประกอบการ ตองสงเสริมใหทุกคนมีโอกาสทำหนาที่เปนพลเมืองดี การเปนพล เมืองดีคือ “เห็นอะไรที่จะทำเพื่อบานเมืองไดก็ตองทำ” เชน งานอาสาสมัครงานบำเพ็ญประโยชนทำดวย ความมีน้ำใจและความเอื้ออาทร

7 บทที่ 2 เอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ การดำเนินการวิจัยเพื่อพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ผูวิจัยไดศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ และสรุปเปนกรอบ แนวคิดในการวิจัยครั้งนี้ รายละเอียดดังนี้ 1. พระบรมราโชบายดานการศึกษา 1.1 การมีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง 1.2 การมีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง มีคุณธรรม 1.3 การมีงานทำ- มีอาชีพ 1.4 การเปนพลเมืองดี 2. แนวคิดเกี่ยวกับพลเมืองดี 2.1 ความหมายของคาวา “พลเมืองดี” 2.2 คุณลักษณะของการเปนพลเมืองดี 3. แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการกำกับตนเอง 3.1 ทฤษฎีการเรียนรูทางปญญาสังคม (Social Cognitive Theory) 3.2 ความหมายของการกำกับตนเอง (Self-Regulation) 3.3 แนวคิดเกี่ยวกับการกำกับตนเอง (Self-Regulation) 4. การพัฒนาโปรแกรม 5. งานวิจัยที่เกี่ยวของ 5.1 งานวิจัยในประเทศ 5.2 งานวิจัยตางประเทศ 6. กรอบแนวคิดในการวิจัย 1. พระบรมราโชบายดานการศึกษา เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณฯ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว ทรงตอบรับเปน พระมหากษัตริย เมื่อวันที่ 1 ธันวาคม 2559 ไดมีพระราชดำรัส ความวา “เพื่อสืบสาน พระราชปณิธาน และเพื่อประโยชนของประชาชนชาวไทยทั้งปวง” กอปรกับพระราชปณิธานดานการศึกษา ของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร คือ การสรางคนดี พระบาทสมเด็จพระปรเมนทรรามาธิบดีศรีสินทรมหาวชิราลงกรณฯ พระวชิรเกลาเจาอยูหัว จึงทรงมีพระรา โชบายเพื่อสืบสานพระราชปณิธานแหงองคพระบรมชนกนาถในการสรางคนดีใหแกบานเมือง โดยทรงมุงให

8 การศึกษาตองสรางพื้นฐานแกนักเรียน 4 ดาน ซึ่งสถานศึกษาไดรวมจัดการศึกษาตองสงเสริมใหผูเรียนมี โอกาส ทำหนาที่เปนพลเมืองดี ดั่งพระบรมราโชบายวา การเปนพลเมืองดี คือ “เห็นอะไรที่จะทำเพื่อ บานเมืองไดก็ตองทำ” เชน งานอาสาสมัคร งานบำเพ็ญประโยชน งานสาธารณกุศล ใหทำดวยความมีน้ำใจ และความเอื้ออาทร โดยการจัดการเรียนการสอนและการจัดกิจกรรมใหผูเรียนในสถานศึกษา เพื่อปลูกฝง ความรูความเขาใจตอชาติบานเมือง ยึดมั่นในศาสนา มั่นคงในสถาบันพระมหากษัตริย มีความเอื้ออาทร ตอครอบครัวและชุมชนของตนประกอบดวย (สำนักงานศึกษาธิการจังหวัดสงขลา. 2564: 5-6) 1. การมีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง 2. การมีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง มีคุณธรรม 3. การมีงานทำ- มีอาชีพ 4. การเปนพลเมืองดี ซึ่งกระทรวงศึกษาธิการไดขอพระราชทานพระบรมราชานุญาตนอมนำพระราโชบาย ดาน การศึกษามาเปนหลักชัยในการสรางนักเรียนเปนคนดีและพัฒนาใหเปนคนเกงสูการปฏิบัติตามรอย พระยุคล บาทอยางเปนรูปธรรม ดังนี้ 1.1 มีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง ประกอบดวย 1.1.1 ความรูความเขาใจตอชาติบานเมือง 1.1.2 ยึดมั่นในศาสนา 1.1.3 มั่นคงในสถาบันพระมหากษัตริย 1.1.4 มีความเอื้ออาทรตอครอบครัวและชุมชนของตน 1.2 มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง - มีคุณธรรม ประกอบดวย 1.2.1 รูจักแยกแยะสิ่งที่ผิด-ชอบ/ชั่ว-ดี 1.2.2 ปฏิบัติแตสิ่งที่ชอบ สิ่งที่ดีงาม 1.2.3 ปฏิเสธสิ่งที่ผิด สิ่งที่ชั่ว 1.2.4 ชวยกันสรางคนดีใหแกบานเมือง 1.3. มีงานทำ - มีอาชีพ ประกอบดวย 1.3.1 การเลี้ยงดูลูกหลานในครอบครัวหรือการฝกฝนอบรมในสถานศึกษาตองมุงใหเด็กและ เยาวชนรักงาน สูงาน ทำจนงานสำเร็จ 1.3.2 การฝกฝนอบรมทั้งในหลักสูตรและนอกหลักสูตรตองมีจุดมุงหมายใหผูเรียนทำงาน เปนและมีงานทำในที่สุด 1.3.3 ตองสนับสนุนผูสำเร็จหลักสูตร มีอาชีพ มีงานทำ จนสามารถเลี้ยงตัวเองและ ครอบครัว 1.4 เปนพลเมืองดีประกอบดวย 1.4.1 การเปนพลเมืองดี เปนหนาที่ของทุกคน

9 1.4.2 ครอบครัว-สถานศึกษา และสถานประกอบการ ตองสงเสริมใหทุกคนมีโอกาส ทำหนาที่เปนพลเมืองดี 1.4.3 การเปนพลเมืองดีคือ “เห็นอะไรที่จะทำเพื่อบานเมืองไดก็ตองทำ” เชน งาน อาสาสมัคร งานบำเพ็ญประโยชน งานสาธารณกุศลทำดวยความมีน้ำใจ และความเอื้ออาทร 2. แนวคิดเกี่ยวกับพลเมืองดี 2.1 ความหมายของคาวา “พลเมืองดี” จากการศึกษาคนควาพบวา มีนักเรียนการศึกษาและนักวิชาการไดใหความหมายของ คำวา “ความเปนพลเมือง (citizenship)” และ“ความเปนพลเมืองดี (good citizenship)” ในทัศนะตาง ๆ ไวดังนี้ พจนานุกรมนักเรียนฉบับราชบัณฑิตยสถานไดใหความหมายของคำวา “พลเมือง” ไววา พลเมือง หมายถึง ชาวเมือง ประชาชน ซึ่งเปนที่ทราบกันดีวาแตละประเทศตองการสมาชิกที่ดีหรือ “พลเมือง ดี” เพราะประเทศใดที่มีพลเมืองดีอยูมากยอมทำใหสังคมสงบสุข เพราะตางคน ตางปฏิบัติในสิ่งที่ดีและไม เบียดเบียนกัน เห็นประโยชนของสวนรวมเปนหลัก ซึ่งจะทำใหงายตอการบริหารบานเมืองและนำไปสูการ พัฒนาประเทศไดอยางรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ ยุทธนา วรุณปติกุล (2542 : 33 อางถึงใน นุชสุดา เสริมสมรรถ. 2544 : 64) ไดกลาวไววา พลเมืองดี คือ ผูที่รักชาติบานเมืองและจงรักภักดีตอพระมหากษัตริย และไดกลาวสรุปวิธีแสดงความรักชาติ ของพลเมืองดี จากในพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกลาเจาอยูหัวพระราชทานแกโรงเรียน มหาดเล็กหลวง ดังนี้ 1. เอื้อเฟอแกคนสัญชาติเดียวกัน 2. ตองไมประทุษรายตอคนสัญชาติเดียวกัน 3. ประพฤติตนเปนพลเมืองดี มีความเคารพตอพระราชกาหนด กฎหมาย ไมประพฤติสิ่งใด ที่จะทำลายสาธารณสุขเลย การประพฤติตนเปนพลเมืองดีจึงจัดวาเปนวิธีแสดงความรักชาติอยางหนึ่งโดยแท 4. ความเต็มใจยอมเสียสละใหแกชาติ มุงความรวมทั้งการเสียภาษีอากร ทั้งออกทุนทรัพย บำรุงสิ่งซึ่งเปนประโยชนแกบานเมืองและสาธารณชน อีกทั้งการยอมสละเวลาและความสุขของตนเพื่อทาการ ใหเปนประโยชนแกชาติบานเมืองดวยกิจการที่กลาวมานี้ เรียกรวมวา “กรณียะ” คือ กิจการที่เปนหนาที่ควร กระทำและเปนสมบัติอยางหนึ่งของพลเมืองดี 5. รูจักหวงแหนและสงวนชาติ คือ ตองไมยอมใหใครมาทำลาย ไมยอมใหใคร แยงถิ่นที่ตั้ง ของชาติ ใครมารานรุกแดนของเรา เราตองสูตานทานจนสุดกำลัง ถึงแมวาจะตองเสียเลือดเนื้อหรือเสียชีวิตก็ ตองยอมเสีย เพื่อสงวนไวเปนมรดกแกบุตรหลานของเราสืบไป Schugurensky (2005 : 89) ไดกลาวถึง “ความเปนพลเมืองดี” ในทัศนะตาง ๆ ดังนี้

10 1. ความเปนพลเมืองเปรียบเสมือนสถานภาพ ซึ่งสถานภาพของบุคคลจะขึ้นอยูกับกฎหมาย หรือขอบังคับของสังคมนั้น ๆ กลาวคือ กฎขอบังคับจะเปนตัวกำหนดสิทธิ และหนาที่ของบุคคล เชน บุคคล มีสิทธิที่จะออกเสียงเลือกตั้ง และมีหนาที่ที่จะตองไปทาการเลือกตั้ง เปนตน 2. ความเปนพลเมืองเปรียบเสมือนเอกลักษณ ขณะที่สถานภาพเปนตัวกำหนดสิทธิ และ หนาที่ ความเปนเอกลักษณจะแสดงถึงความเปนเจาของ เชน สถานะบงบอกถึง ความเปนสมาชิกชุมชน เอกลักษณก็จะเปนความรูสึกของการเปนสมาชิกที่สำคัญของชุมชน 3. ความเปนพลเมืองเปรียบเสมือนคุณธรรมของพลเมือง กลาวคือ การที่พลเมือง มี คุณธรรมรวมทั้งใหคุณคา มีเจตคติและพฤติกรรมที่เปนความคาดหวังของการเปนพลเมืองที่ดี ซึ่ง “ความเปน พลเมือง” จะมีลักษณะอยางไรนั้น ก็จะขึ้นอยูกับประวัติศาสตรและบริบททางการเมืองของรัฐที่จะเปน ตัวกำหนด 4. ความเปนพลเมืองเปรียบเสมือนการกระทำ ซึ่งแสดงใหเห็นถึงพฤติกรรมทางสังคมที่ สะทอนใหเห็นถึงความเปนเอกภาพหรือการรวมเปนอันหนึ่งอันเดียวกันของบุคคล โดยเปน สิ่งที่เกิดจาก การ หลอหลอมของสังคมนั้น ๆ จากทัศนะดังกลาวทาใหสามารถสรุปไดวา บุคคลที่มี “ความเปนพลเมืองดี” หมายถึง บุคคลที่ ปฏิบัติตามสิทธิและหนาที่ของตนตามกฎหรือขอบังคับของสังคมนั้นๆ รวมทั้งมีพฤติกรรมที่ดีที่พึงประสงค ของสังคม รวมทั้งเปนผูที่เห็นคุณคาของการเปนสมาชิกของสังคม ซึ่งจะนำไปสูการพัฒนาสังคมใหดียิ่งขึ้น ตอไป 2.2 คุณลักษณะของการเปนพลเมืองดี จากคำนิยามของคาวา พลเมืองดี หมายถึง บุคคลที่มีคุณลักษณะหรือพฤติกรรมการปฏิบัติตนที่ เปนที่พึงประสงคของสังคมนั้น ๆ ดังนั้น การที่จะบอกไดวาบุคคลมีความเปนพลเมืองดีหรือไม จึงจำเปน ที่ จะตองทราบวาบุคคลที่มีความเปนพลเมืองดีมีคุณลักษณะอยางไรบาง ผูวิจัยจึงไดรวบรวมแนวคิดเกี่ยวกับ คุณลักษณะของการเปนพลเมืองดีรวมทั้งคุณลักษณะที่พึงประสงคของสังคมที่เกี่ยวของและบงบอกถึง ความ เปนพลเมืองดีไวอยางกวางขวางและหลากหลาย ดังนี้ สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน (2559 : 20) ไดสรุปความเปนพลเมืองดีตาม คานิยมหลักของคนไทย 12 ประการ ตามนโยบายของคณะรักษาความสงบแหงชาติ (คสช.) ไดแก 1. มีความรักชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย 2. ซื่อสัตย เสียสละ อดทน 3. กตัญูตอพอแม ผูปกครอง ครูบาอาจารย 4. ใฝหาความรู หมั่นศึกษาเลาเรียนทั้งทางตรง และทางออม 5. รักษาวัฒนธรรมประเพณีไทย 6. มีศีลธรรม รักษาความสัตย 7. เขาใจเรียนรูการเปนประชาธิปไตย 8. มีระเบียบ วินัย เคารพกฎหมาย ผูนอยรูจักการเคารพผูใหญ

11 9. มีสติรูตัว รูคิด รูทำ 10. รูจักดำรงตนอยูโดยใชหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง 11. มีความเขมแข็งทั้งรางกายและจิตใจ ไมยอมแพตออานาจฝายต่ำ 12. คำนึงถึงผลประโยชนของสวนรวมมากกวาผลประโยชนของตนเอง วรากรณ สามโกเศศ (2557 : 35) ไดกลาวถึง "พลเมืองดี" ในระบอบประชาธิปไตยสามารถสรุป คุณสมบัติได 6 ประการดังตอไปนี้ 1. มีอิสรภาพที่ควบคูกับความรับผิดชอบ เปนเจาของชีวิตตนเอง ไมอยูภายใตการครอบงำ หรือความอุปถัมภของใครและใชสิทธิเสรีภาพโดยมีความรับผิดชอบ 2. เคารพสิทธิผูอื่น ไมใชสิทธิเสรีภาพของตนไปละเมิดสิทธิเสรีภาพของบุคคลอื่น 3. เคารพความแตกตาง ยอมรับความแตกตางและเคารพผูอื่นที่แตกตางจากตนเอง 4. เคารพหลักความเสมอภาค เห็นคนเทาเทียมกัน ไมวาจะยากดีมีจนทุกคนลวนมีศักดิ์ศรี ของความเปนเจาของประเทศอยางเสมอกัน 5. เคารพกติกา เคารพกฎหมาย ไมใชกำลังแกปญหา ไมใชกำลังและยอมรับผลของการ ละเมิดกติกา 6. มีสวนรวมแกปญหาโดยเริ่มตนที่ตนเอง ตระหนักวาตนเองเปนสมาชิกคนหนึ่งของสังคม และมีสวนรวมในการแกไขปญหาโดยไมกอปญหาและลงมือดวยตนเอง กวี วรกวิน และคณะ (2553 : 48) กลาวถึงคุณลักษณะสำคัญของพลเมืองดีไว 9 ประการ คือ 1) เคารพในสิทธิเสรีภาพของผูอื่น 2) มีคุณธรรมและความรับผิดชอบ 3) มีคานิยมประชาธิปไตย 4) มี ระเบียบวินัย ประพฤติตามกฎระเบียบและกติกาของสังคม 5) มีความรัก ความสามัคคี รวมพัฒนาทองถิ่น ปกปองประเทศ 6) มีความซื่อสัตย ไมคดโกง ไมนำสิ่งของผูอื่นมาเปนของตน 7) เห็นแกประโยชนสวนรวม มากกวาประโยชนสวนตัว 8) มุมานะทำประโยชนเพื่อสวนรวม และ 9) เสียสละแรงกาย ทรัพยสิน และเวลา เพื่อประโยชนสวนรวม กระทรวงวัฒนธรรม (2552 : 22) ไดกลาวไววา พระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว ทรงเปน แบบอยางที่ดีในการใชหลักธรรม คนไทยควรเรียนรูและนอมนาหลักธรรมตามรอยพระยุคลบาท 10 ประการ ของพระองค มาปฏิบัติ ดังนี้ 1) ทำงานอยางผูรูจริงและมีผลงานเปนที่ประจักษ 2) มีความอดทน มุงมั่น ยึด ธรรมะ และความถูกตอง 3) ความออนนอม ถอมตน เรียบงาย และประหยัด 4) มุงประโยชนของคนสวน ใหญเปนหลัก 5) รับฟงความคิดเห็นของผูอื่นและเคารพความคิดเห็นที่แตกตาง 6) มีความตั้งใจจริงและ ขยันหมั่นเพียร 7) มีความสุจริต และความกตัญู 8) พึ่งตนเอง สงเสริมคนดีและคนเกง 9) รักผูอื่น และ 10) การเอื้อเฟอตอกัน กระทรวงศึกษาธิการ (2551 : 10) ไดกำหนดคุณลักษณะอันพึงประสงคของเยาวชนไทยใน ฐานะ พลเมืองและพลโลกไวในหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พุทธศักราช 2551 ไว 8 ประการ ดังนี้ 1. รักชาติ ศาสน กษัตริย

12 2. ซื่อสัตยสุจริต 3. มีวินัย 4. ใฝเรียนรู 5. อยูอยางพอเพียง 6. มุงมั่นในการทำงาน 7. รักความเปนไทย 8. มีจิตสาธารณะ ประเวศ วะสี (2535 : 68 อางถึงใน ปลินธร เพ็ชรฤทธิ์, 2550 : 40) ไดกลาวถึงคุณสมบัติของ คนไทยสมัยใหมในการบรรยายนำเรื่องการพัฒนาการศึกษาในอนาคต ในการสัมมนาเรื่อง การวิจัยเชิง นโยบายเพื่อการศึกษาอาชีวะและอุดมศึกษาทางดานวิทยาศาสตรและเทคโนโลยีวา คนไทยสมัยใหมจะตองมี คุณสมบัติ 10 ประการ คือ 1) เปนบุคคลเรียนเร็ว ชอบการเรียนรูอยางตอเนื่องตลอดชีวิต 2) มีความรูทั้งทาง วัฒนธรรม ทางวิทยาศาสตรเทคโนโลยีและการจัดการ 3) ประกอบอาชีพได 4) สามารถดูแลสุขภาพและ ความปลอดภัย 5) มีความรักธรรมชาติ รักเพื่อนมนุษยและรักศิลปะ 6) มีโลกทรรศนกวางและจิตใจ สาธารณะ 7) มีพฤติกรรมองคกรและความสามารถในการสรางความเปนชุมชน 8) มีความอดทน สมาธิ และ ความประณีตในการทำงาน 9) การเขาถึงความหลากหลายและความเปนนานาชาติ และ 10) มีการพัฒนา ของจิตวิญญาณ สุวิมล วองวานิช และคณะ (2549 : 51) ไดกลาวถึงคุณลักษณะที่ดีของเด็กและเยาวชนไทย ใน โครงการเรงสรางคุณลักษณะที่ดีของเด็กและเยาวชนไทย วาตองประกอบดวยคุณลักษณ 3 ดาน ดังปรากฏ ในตารางที่ 1 ตารางที่ 1 องคประกอบและตัวชี้วัดของคุณลักษณ 3 ดานในโครงการเรงสรางคุณลักษณะที่ดีของเด็กและ เยาวชนไทยของเด็กและเยาวชนไทยในโรงเรียน คุณลักษณะ องคประกอบ / ตัวบงชี้ 1) ดานคุณธรรม 1. คุณธรรมที่เปนปจจัยแรงผลักดัน 1.1 ความขยันหมั่นเพียร 1.2 ความอดทน 1.3 ความสามารถพึ่งตนเอง 1.4 ความมีวินัย 2. คุณธรรมที่เปนปจจัยหลอเลี้ยง 2.1 ฉันทะ 2.2 ความรับผิดชอบ 2.3 ความสานึกในหนาที่ 2.4 ความกตัญู

13 3. คุณธรรมที่เปนปจจัยเหนี่ยวรั้ง 3.1 ความมีสติและรอบคอบ 3.2 ความตั้งจิตใหดี 4. คุณธรรมที่เปนปจจัยสนับสนุน 4.1 ความเมตตา 4.2 ความปรารถนาดีตอกัน 4.3 ความเอื้อเฟอตอกัน 4.4 ความไมเห็นแกตัว 4.5 ความไมเอารัดเอาเปรียบผูอื่น 4.6 ความอะลุมอลวยถอยทีถอยอาศัย 2) ดานสังคม 1. ความมีกิริยามารยาท 2. การปรับตัว 3. ความตรงตอเวลา 4. ความสุภาพ 5. การมีสัมมาคารวะ 6. การพูดจาไพเราะ 7. ความออนนอมถอมตน 3) ดานการเรียนรู 1. ความใฝเรียนรู 2. ความรักโรงเรียน 3. ความรักการอาน วลัย พานิช (2542 : 76) ไดศึกษาผลการวิจัยนานาชาติ เรื่อง Citizenship Education Policy Study ในป 1997 สรุปไดวาคุณลักษณะของพลเมืองดีในศตวรรษที่ 21 ซึ่งสะทอนไดถึงความเปนพลเมืองดี ของประเทศและพลเมืองโลกมี 8 คุณลักษณะ ดังนี้ 1) มีความสามารถในการมองปญหาและหาแนวทางที่จะ แกปญหาในฐานะสมาชิกของสังคมโลก 2) มีความสามารถในการทำงานรวมกับผูอื่นได และรูจักรับผิดชอบ ตอบทบาทและหนาที่ของตนในสังคม 3) มีความสามารถที่จะเขาใจ ยอมรับ รูจักคุณคา และอดทน ใจกวาง ตอวัฒนธรรมที่มีความแตกตาง 4) มีสมรรถภาพในการคิดอยางมีวิจารณญาณและมีวิธีคิดอยางเปนระบบ 5) มีความตั้งใจที่จะแกปญหาความขัดแยงดวยสันติวิธี 6) มีความตั้งใจในการที่จะปรับเปลี่ยนการดำเนินชีวิต และลักษณะนิสัยในการบริโภคสวนตนเพื่อพิทักษสิ่งแวดลอม 7) เปนผูมีความรูสึกไวเกี่ยวกับสิทธิมนุษยชน และตอสูในเรื่องสิทธิมนุษยชน 8) มีความตั้งใจและมีความสามารถในการมีสวนรวมในเรื่องการเมือง การปกครองทุกระดับตั้งแตระดับทองถิ่น ชาติ และนานาชาติ Gomes (2010 : 115) ไดระบุคุณลักษณะสำคัญที่บงชี้ความเปนพลเมืองดี ดังนี้ 1) รับผิดชอบ ตอชุมชนโดยการชวยเหลือผูอื่น 2) มีคานิยมเกี่ยวกับเสรีภาพและความยุติธรรม ไมใชวิธีการที่ไมยุติธรรม เอา

14 เปรียบผูอื่น 3) มีสวนรวมในกิจกรรมและมีพฤติกรรมการตัดสินใจตามวิถีประชาธิปไตย 4) รับผิดชอบตอ สังคมและมีพฤติกรรมที่พึงประสงค 5) สนับสนุนความปรองดองและมีสวนรวม 6) มีปฏิสัมพันธที่ดีกับผูใหญ และเพื่อน 7) แกปญหาโดยสันติวิธี 8) กระตือรือรนที่จะมีสวนรวมและสรางสรรคสิ่งที่ดีใหกับชุมชน Dejaeghere & Hooghe (2009 : 69) ไดสำรวจความเปนพลเมืองดีในมโนทัศนของ วัยรุน เบลเยียม อายุ 16 ป พบวา วัยรุนไดมีมโนทัศนความเปนพลเมืองดี 8 มิติ ไดแก 1) การชวยเหลือผูอื่นที่ดอย กวา 2) มีสวนรวมในการเลือกตั้ง 3) ปฏิบัติตามกฎหมาย 4) เขารวมในองคกรอาสาสมัคร 5) มีสวนรวม ทางการเมืองการปกครอง 6) ติดตามขาวสารการเมือง 7) แจงเมื่อพบเห็นอาชญากรรม และ 8) มีสวนรวมใน ชุมชนของตน Westheimer, J. & Kahne, J. (2004 : 101) ไดอธิบายวา ความเปนพลเมืองที่ดีนั้น ประกอบดวยคุณลักษณะ 3 ดาน ไดแก 1. ความรับผิดชอบสวนตัว เชน มีหนาที่รับผิดชอบในชุมชนของตน ทำงานอยางสุจริตและ จายภาษี เคารพกฎหมาย การแยกขยะ การบริจาคโลหิต และเปนอาสาสมัครในชวงเวลาวิกฤต 2. การมีสวนรวมในความเปนพลเมือง เชน เขารวมเปนสมาชิกของชุมชน และพยายามที่จะ พัฒนาชุมชน ดูแลชุมชนโดยพยายามที่จะดูแลความตองการ สนับสนุนการพัฒนาเศรษฐกิจหรือรักษา สิ่งแวดลอม มีความรูวารัฐทำงานอยางไร และมีความรูกลยุทธเพื่อจะไดบรรลุวัตถุประสงคในการทำงาน 3. จิตสำนึกเกี่ยวกับความยุติธรรมทางสังคม เชน ประเมินโครงสรางทางสังคม การเมือง และเศรษฐกิจอยางวิพากษวิจารณเพื่อเขาใจปญหาอยางลึกซึ้ง คนหาและบอกถึงสิ่งที่ไมไดรับความยุติธรรม และ รูเรื่องความเคลื่อนไหวทางสังคมและวิธีการที่จะกอใหเกิดการเปลี่ยนแปลง จากการศึกษาคุณลักษณะของความเปนพลเมืองดีในทัศนะทั้งของไทยและตางประเทศ สรุป ไดวา ลักษณะของบุคคลที่มีความเปนพลเมืองดี หมายถึง บุคคลที่ปฏิบัติตามสิทธิและหนาที่ของตนตามกฎ หรือขอบังคับของสังคมนั้น ๆ รวมทั้งมีพฤติกรรมที่ดีที่พึงประสงคของสังคม รวมทั้งเปนผูที่เห็นคุณคาของการ เปนสมาชิกของสังคมซึ่งจะนาไปสูการพัฒนาสังคมใหดียิ่งขึ้นตอไป 3. แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการกำกับตนเอง 3.1 ทฤษฎีการเรียนรูทางปญญาสังคม (Social Cognitive Theory) ทฤษฎีการเรียนรูทางปญญาสังคม จัดวาเปนทฤษฎีหนึ่งที่มีอิทธิพลตอการพัฒนาและการ ปรับพฤติกรรมมนุษย ทฤษฎีนี้พัฒนาโดย Albert Bandura นักจิตวิทยาชาวแคนาดา การเรียนรูใน ความหมายของ Bandura หมายถึง การเปลี่ยนแปลงของพฤติกรรมในแงการแสดงออกทาง พฤติกรรมภายนอก รวมถึงการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมภายใน หรือการไดมาซึ่งความรูใหมๆ ซึ่งถือวา ไดเกิดการเรียนรูแลวโดยไมจำเปนตองแสดงออก Bandura อธิบายวาพฤติกรรมของมนุษยไมได เกิดขึ้นจากปจจัยสิ่งแวดลอมเพียงอยางเดียวแตมีปจจัยสวนบุคคลรวมดวย โดย Bandura ใหชื่อ ความสัมพันธนี้วา วงจรที่กำหนดซึ่งกันและกัน (Triadic reciprocity) การทำหนาที่ของปจจัยทั้งสาม

15 ดานนั้น ไมจำเปนตองสงอิทธิพลที่เทากันเสมอไป แตมีความสัมพันธตอกัน มีความตอเนื่อง และแตละ ตัวมีอิทธิพลกำหนดหนาที่ซึ่งกันและกัน ภาพประกอบ 1 แสดงความสัมพันธระหวางพฤติกรรมมนุษย ปจจัยสิ่งแวดลอมและปจจัยสวนบุคคล (Bandura. 1986 : 24) จากแผนภาพ ตัวอักษร P แทนคำวา Person หมายถึง ปจจัยสวนบุคคล ไดแก ปจจัยทาง ปญญา ชีวภาพและสิ่งภายในอื่นๆที่มีผลตอการเรียนรูและการกระทำ เชน สิ่งที่บุคคลคิด ความเชื่อ ตัวอักษร E แทนคำวา Environment หมายถึง ปจจัยจากสภาพแวดลอมตางๆ รวมทั้งอิทธิพลทาง สังคมดวย และตัวอักษร B แทนคำวา Behavior หมายถึง ปจจัยทางพฤติกรรม เชน พฤติกรรมเดิม จากประสบการณเดิม พฤติกรรมใหมที่เปลี่ยนแปลง ตัวอยางเชน บริบทของสังคม เชน การเรียนที่ โรงเรียนเปนสภาพแวดลอมที่มีอิทธิพลตอความคิด ความเชื่อของเด็กนักเรียน เกิดการเรียนรูจาก สภาพแวดลอมนั้นและเกิดเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมตนเอง เปนตน การพัฒนาคุณลักษณะของบุคคล เปนการพัฒนาทางความคิดรวมกับการปฏิสัมพันธทาง สังคม ซึ่งเกิดขึ้นภายในตัวบุคคลแลวเกิดการแสดงออกมาผานการแสดงความคิด ความเชื่อ ทัศนคติ และการปฏิบัติ ทั้งนี้กระบวนการกำกับตนเอง (Self-regulation) ตามแนวคิดของ Bandura ถือเปน กระบวนการเรียนรูภายในผานการที่ตัวบุคคลไดมีปฏิสัมพันธกับสิ่งแวดลอมจนนำมาสูการควบคุม ความคิดและการกระทำของตน ดังนั้นในงานวิจัยนี้จึงเลือกใชกระบวนการกำกับตนเองตามทฤษฎีการ เรียนรูทางปญญาสังคม เพื่อเปนการพัฒนาจากภายในตัวบุคคลและหลอหลอมใหบุคคลนั้นเกิด คุณลักษณะอันพึงประสงคในตัว 3.2 ความหมายของการกำกับตนเอง (Self-Regulation) การกำกับตนเอง เปนกระบวนการที่สิ่งแวดลอม บุคคล และพฤติกรรม มีความสัมพันธตอกัน ตามหลักทฤษฎีการเรียนรูทางปญญาสังคม (Social Cognitive Theory) ความสามารถในการกำกับ ตนเองของบุคคลถือเปนการแสดงออกถึงคุณภาพของมนุษย ซึ่งมีความสำคัญตอการดำเนินชีวิตและ การพัฒนาตนเองอยางเปนระบบ มีผูเสนอความหมายของการกำกับตนเองไวอยางหลากหลาย ดังนี้ Bandura (1986 : 333) ใหความหมายของการกำกับตนเองไววา เปนกระบวนการที่มนุษย สามารถกระทำเพื่อควบคุมความคิด ความรูสึกภายใน และพฤติกรรมของตนโดยผานการตั้งเปาหมาย การเสริมแรง เพื่อนำไปสูผลกรรมหรือพฤติกรรมใหมของตนเอง Schunk (1991 : 207) ใหความหมายการกำกับตนเองวา เปนกระบวนการที่มนุษยกระทำเพื่อ B P E

16 สนับสนุนพฤติกรรม ความรูความเขาใจและอารมณความรูสึกของตน ที่มุงสูเปาหมายที่ตนตั้งไว Zimmerman (2000 : 158) ใหความหมายการกำกับตนเองวา เปนการสรางความคิดความรูสึก และการแสดงออกของตนโดยผานกระบวนการวางแผนอยางเปนระบบเพื่อบรรลุเปาหมายที่ตองการ Pintrich (2000 : 96) ใหความหมายของการกำกับตนเองวาเปนกระบวนการที่บุคคลตั้งเปาหมาย และกำหนดกำกับควบคุมความคิด แรงจูงใจและพฤติกรรมตนเองเพื่อบรรลุตามเปาหมายที่ตองการ สรุปไดวา การกำกับตนเอง หมายถึง กระบวนการที่ตัวบุคคลเปนผูควบคุมการดำเนินการและ จัดการกับตนเองอยางเปนระบบ โดยมีการตั้งเปาหมายและการคนหากลวิธีตางๆ เพื่อบรรลุเปาหมายนั้นๆ ของตน Zimmerman (2000 : 159) ไดกลาวเสริมวาการกำกับตนเองมีลักษณะของความสัมพันธระหวาง ตัวบุคคล พฤติกรรม และสิ่งแวดลอม โดยการกำกับตนเองนั้นไมสงผลเพียงพฤติกรรมของบุคคลเทานั้น แตสามารถสงผลถึงการรับรูของแตละบุคคลอีกดวย การกำกับตนเองเปนการตอบสนองระหวางกัน ในวงจรที่ เกิดขึ้นภายในอยางตอเนื่อง กลาวคือ ในวงจรมีความสัมพันธซึ่งกันและกันสามารถเปลี่ยนแปลงได ตลอดเวลาเมื่อดานใดดานหนึ่งเปลี่ยนหรือเมื่อบุคคลเกิดการเรียนรู เชน ปจจัยสิ่งแวดลอมที่เปลี่ยนแปลงไป สงผลตอการกำกับตนเองของบุคคล เมื่อบุคคลเกิดการเรียนรูและมีปฏิสัมพันธกับสิ่งแวดลอม จึงเกิดการ แสดงออกเปนพฤติกรรม และจากพฤติกรรมก็สงผลกลับไปที่ปจจัยสิ่งแวดลอม เปนตน จากคำนิยามของ Bandura ไดอธิบายพัฒนาการของการกำกับตนเองวา เริ่มตนจากการมี ปฏิสัมพันธระหวางบุคคลกับสิ่งแวดลอมที่บุคคลไดรับจากประสบการณ ผานการสังเกตและไดอิทธิพลจากตัว แบบเปนผลใหเกิดการแสดงออกโดยการเลียนแบบเทียบเคียงกับตัวแบบและผานการเสริมแรง เชน การให ขอมูลยอนกลับ การใหรางวัลทางสังคม เสริมแรงตนเอง จนเขาสูกระบวนการการควบคุมตนเอง การควบคุม ตนเองนั้นเกิดไดจากทั้งปจจัยภายในและภายนอกตัวบุคคล พัฒนาจนกลายเปนกระบวนการกำกับตนเอง นอกจากนี้ Carver และ Scheier (2011 : 414) ไดอธิบายเสริมวา การกำกับตนเองและการ ควบคุมตนเองมีลักษณะคราวๆ ที่คลายกัน คือ มีจุดประสงคหลักในการบรรลุซึ่งเปาหมายที่ตั้งไว โดยผาน การเรียนรูและปรับพฤติกรรมตนเอง การควบคุมตนเอง เปนการควบคุมไดจากภายในตนและปจจัย สิ่งแวดลอมภายนอกมีการเสริมแรง ควบคุมสิ่งเราหรือผลกรรม ปภาวดี แจงศิริ (2527 : 69) กลาววา บุคคล สามารถควบคุมตนเองผานกระบวนการสังเกตและบันทึกพฤติกรรมตนเอง และประเมินตนเองเพื่อใหเกิด พฤติกรรมที่ตองการควบคุม ซึ่งมีความคลายกับการกำกับตนเองที่มีกระบวนการสังเกตการตัดสินใจ และการ แสดงปฏิกิริยาเพื่อใหไดพฤติกรรมที่ตองการ กลาวไดวา ในการพัฒนาการกำกับตนเอง ขั้นหนึ่งไดมากจาก อิทธิพลของการควบคุมตนเองภายในของบุคคล เมื่อบุคคลเกิดการกำกับตนเองในเรื่องใดเรื่องหนึ่งจะมีการ รับรูที่คงทนในเรื่องนั้น (Hoyle. 2010 : 2) และสามารถสรางคุณลักษณะที่พึงประสงคในบุคคล ในขั้นพัฒนา สูงสุดคือการกำกับตนเองนั้น เปนกระบวนการควบคุมตนเองจากภายใน เพื่อใหบรรลุเปาหมายนั้นโดยมีความ เชื่อเกี่ยวกับการรับรูความสามารถของตนเอง

17 3.3 แนวคิดเกี่ยวกับการกำกับตนเอง (Self-Regulation) การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมมนุษยหรือการพัฒนาคุณลักษณะตางๆ ตองอาศัยความตั้งใจประกอบ กับการมีเปาหมายของพฤติกรรมหรือการกระทำนั้น เพื่อใหบุคคลเกิดกระบวนการเรียนรูและเปลี่ยนแปลง จากภายในตัวบุคคลในแตละกระบวนการตองมีการฝกฝน ปฏิบัติเปนขั้นตอนตามกระบวนการโดย Bandura (1986 : 334) Zimmerman (2000 : 17) Pintrich (2000 : 97) และ Boekaerts (1997 : 427) ไดเสนอ กระบวนการในการพัฒนาการกำกับตนเองไว ดังนี้ 1. แนวคิดของ Bandura Bandura (1986 : 334) ไดเสนอแนวคิดที่ตอยอดจากรากฐานทฤษฎีการเรียนรูทางปญญา สังคม (Social Cognitive Theory) เปนกระบวนการที่มนุษยสามารถกำหนดและกระทำพฤติกรรมที่ตน ตองการไดดวยตนเอง โดยเรียกกระบวนการนี้วา การกำกับตนเอง ซึ่งมีกระบวนการหลัก ไดแกการสังเกต ตนเอง (Self-Observation) การตัดสินตนเอง (Self-judgment) และการแสดงปฏิกิริยาตอตนเอง (Selfreaction) มีรายละเอียดตอไปนี้ 1) การสังเกตตนเอง (Self-Observation) บุคคลจะไมมีอิทธิพลในการกระทำใดๆ เลยหาก บุคคลนั้นไมสนใจสิ่งที่ตนกำลังกระทำ จุดเริ่มตนของการกำกับตนเอง คือ การสังเกตวาตนเองกำลังกระทำ สิ่งใด มีการสังเกตและจดบันทึก พิจารณาในการกระทำตนเอง ความสม่ำเสมอของการกระทำ ความใกลเคียงและความถูกตองในขั้นตอนการสังเกตมีองคประกอบที่นาสนใจ 2 ประการคือการตั้งเปาหมาย โดยกำหนดพฤติกรรมที่ตองการเปลี่ยนแปลง และการเตือนตนเอง โดยพิจารณาตนเองในดานตางๆ คือ ดานการกระทำ ความสม่ำเสมอ คุณภาพและความถูกตอง 1.1) การตั้งเปาหมาย (Goal setting) คือการที่บุคคลรับรูถึงสิ่งที่ตองการพฤติกรรมที่ ตองการกระทำเปนสิ่งที่ตองการกระทำใหสำเร็จ โดยแบงออกเปน 2 ประเภท คือ การตั้งเปาหมายโดย ตนเอง และการตั้งเปาหมายโดยผูอื่น ถาบุคคลสามารถตั้งเปาหมายที่เหมาะสมกับตนเอง บุคคลจะมีแรงจูงใจ ในการกระทำ และสามารถรับรูความสามารถของตน (Bandura. 1986 : 335) 1.2) การเตือนตนเอง (Self-monitoring) คือกระบวนการที่บุคคลสังเกตและบันทึก เปาหมายที่ตองการใหเกิดขึ้นหรือตองการกระทำกับตนเอง เพื่อใชเปนขอมูลยอนกลับ ในการคนหาทิศทาง หรือวิธีในการบรรลุเปาหมาย 2) การตัดสินตนเอง (Self-judgment) คือขั้นตอนที่บุคคลจะนำขอมูลที่ไดจากการสังเกตมา เทียบกับเปาหมายที่ตั้งไวหรือเกณฑที่กำหนดหรือเทียบเคียงกับตัวแบบเทียบเคียงกับมาตรฐานสังคม บรรทัดฐานการสรางคุณคาของเปาหมายเพื่อตัดสินใจในการลงมือกระทำใหเหมาะสมกับตนเองตอไป 3) การแสดงปฏิกิริยาตอตนเอง (Self-reaction) ขั้นสุดทายของกระบวนการคือการแสดง ปฏิกิริยาตอตนเองของบุคคล โดยกระบวนการขั้นนี้ทำหนาที่ตอบสนองตอการประเมินพฤติกรรมตนเองวา ตรงกับเปาหมายที่ตนตั้งไวหรือไม ตัวบุคคลสามารถแสดงปฏิกิริยาไดทั้งทางบวกและทางลบ ขึ้นอยูกับความ พอใจในผลการกระทำนั้น ๆ และกระบวนการขั้นนี้ยังทำหนาที่เปนตัวจูงใจใหบุคคลสามารถทำตามเปาหมาย ของตนอีกดวย จากกระบวนการการกำกับตนเองทั้งสามขั้นตอนสามารถสรุปกลไกการพัฒนาและ

18 องคประกอบยอยตาง ๆ เปนภาพประกอบ 2 ดังนี้ ภาพประกอบ 2 กระบวนการการกำกับตนเอง โดย Bandura (1986 : 337) การสังเกตตนเอง (Self - Observation) ดานของการกระทำ (Performance imensions) คุณภาพ (Quality) อัตราความเร็ว (Rate) ปริมาณ (Quantity) ความริเริ่ม (Originality) ความสามารถในการเขาสังคม (Sociability) จริยธรรม (Morality) ความเบี่ยงเบน (Deviancy) ความสม่ำเสมอ(Regularity) ความใกลเคียง (Proximity) ความถูกตอง (Accuracy) การตัดสินใจ (Self - Judgment ) มาตรฐานสวนบุคคล (Personal Standard) ทาทาย (Challenges) ชัดแจง (Explicitness) ความใกลชิด (Proximity) ทั่วๆ ไป (Generality) การกระทำเพื่ออางอิง (Referentail Performances) บรรทัดฐานที่เปนมาตรฐาน (Standard Norms ) การเปรียบเทียบทางสังคม (Social Comparison) การเปรียบกับตนเอง Personal Comparison) การเปรียบกับกลุม (Collective Comparison) การใหคุณคากิจกรรม (Valuation of Activity) ใหคุณคาสูงมาก (Regarded highly) กลางๆ (Neutral) ไมใหคุณคา (Devalues) การอนุมานความสามารถใน การกระทำ (Performance attribution) แหลงภายในตนเอง การแสดงปฏิกิริยาตอตนเอง (Self- Reaction) การประเมินการแสดง ปฏิกิริยาตอตนเอง (Evaluative self-reactions) ทางบวก (Positive) ทางลบ (Negative) การแสดงปฏิกิริยาตอ ตนเองในลักษณะที่รับรู หรือจับตองได (Tangible self-reactions) การใหรางวัล (Rewarding) การลงโทษ (Punishing) การไมมีปฏิกิริยาตอตนเอง (No self-reactions)

19 จากภาพประกอบ 2 Bandura เสนอวาในกระบวนการกำกับตนเองของบุคคลเริ่มจากขั้นการ สังเกตตนเองในขั้นนี้บุคคลควรพิจารณาพฤติกรรมตนเองใน 4 ดาน คือ การกระทำ ความสม่ำเสมอ ความ ใกลเคียงและความถูกตอง ทั้งนี้การสังเกตตนเองจะตองสัมพันธและขึ้นอยูกับเปาหมายที่ตั้งไว การสังเกต ตนเองที่ดีจะตองมีความชัดเจนในสังเกตพฤติกรรมของตนวาเปนอยางไร ตองเพิ่มหรือลดสิ่งใด หรือพัฒนา สิ่งใดตอไปอันจะทำใหบุคคลสามารถตัดสินใจในการกระทำและนำไปสูขั้นตัดสินตนเองได ในขั้นการตัดสิน ตนเองเปนความตอเนื่องจากขั้นการสังเกตคือนำสิ่งที่ตนสังเกตมาลงมือปฏิบัติ โดยอาศัยการสังเกตตัวแบบ การเปรียบเทียบกับมาตรฐานของตัวเองและสังคมรวมกับการอนุมานสาเหตุในการกระทำ สวนขั้นการแสดง ปฏิกิริยาขั้นตอจากการตัดสินตนเองวาการกระทำไดบรรลุเปาหมายที่วางไวหรือไม มีแนวทางในการแสดงทั้ง ทางบวกและทางลบ ซึ่งขึ้นอยูกับการจูงใจ เชน การใหรางวัลหรือการลงโทษ 2. แนวคิดของ Zimmerman Zimmerman (2000 : 16) ไดเสนอกระบวนการกำกับตนเองเปน วงจร 3 ขั้นในการกำกับ ตนเองของบุคคล ไดแก ขั้นเตรียมการ (Forethought phase) ขั้นดำเนินการ (Performance and volitional control phase) และขั้นการประเมิน (Self-reactive phase) โดยมีรายละเอียดดัง ภาพประกอบ 3 ตอไปนี้ ภาพประกอบ 3 วงจรกระบวนการกำกับตนเองของ Zimmerman (2000 : 16) 1) ขั้นเตรียมการ (Forethought phase) เปนขั้นที่บุคคลจะทำการคิดลวงหนาและทำการ วิเคราะหวางแผน ตั้งเปาหมายโดยใชประสบการณเดิม ความเชื่อ การรับรูความสามารถของตนเอง ความสนใจ และการใหคุณคาเปนสวนประกอบการคิดกอนการตัดสินใจ 2) ขั้นดำเนินการ (Performance and volitional control phase) เปนขั้นที่บุคคลจะ 2. ขั้นดำเนินการ (Performance or volitional control phase) 1. ขั้นเตรียมการ (Forethought phase) 3. ขั้นการประเมิน (Self-reactive phase)

20 ตัดสินใจทำการปฏิบัติตามแนวทางหรือแผนการที่ตนไดตั้งเปาหมายไว โดยมีการควบคุมตนเองและการ สังเกตตนเองประกอบ 3) ขั้นการประเมิน (Self-reactive phase) เปนขั้นการสะทอนและประเมินตนเองเพื่อทำการ ตั้งเปาหมายตอไปที่มีประสิทธิภาพมากขึ้นอยางตอเนื่อง โดยการประเมินตนเองจากการตัดสินใจลงมือปฏิบัติ การอนุมานจากผลที่ออกมาวาประสบความสำเร็จหรือลมเหลวเพราะเหตุใดรวมถึงการแสดงออกแสดง ปฏิกิริยาตอตนเองอีกดวย 3. แนวคิดของ Pintrich Pintrich (2000 : 454) เสนอกระบวนการการกำกับตนเองออกเปน 4 ขั้น ไดแก 1) ขั้นการคิดลวงหนาและการวางแผน (Forethought, Planning and activation) หมายรวมถึงการรับรูในการตั้งเปาหมายและการรับรูในคุณคาและความสามารถของตนเอง 2) ขั้นการเตือน (Monitoring) คือขั้นที่บุคคลเตือนและสังเกตตนเอง 3) ขั้นการควบคุมตนเอง (Control) เมื่อผานการตัดสินใจจากตนเอง บุคคลตองมีการควบคุม ความรูสึก ความคิด ความไมยอมแพ 4) ขั้นการแสดงออก (Reaction and reflection) บุคคลจะแสดงออกซึ่งการกระทำ โดยผานการตัดสินใจ ในขั้นนี้จะรวมการอนุมานสาเหตุและการประเมินผลของการกระทำ ภาพประกอบ 4 วงจรกระบวนการกำกับตนเองของ Pintrich (2000 : 454) จากภาพประกอบ 4 วงจรกระบวนการกำกับตนเองของ Pintrich มีจุดเนนของกระบวนการที่ แตกตางจากบุคคลอื่นๆ คือ ในขั้นการประเมินสุดทาย มีการอนุมานสาเหตุของผลการประเมินของตนเอง 1. ขั้นการคิดลวงหนาและการวางแผน (Forethought, Planning and activation) 4. ขั้นการแสดงออก (Reaction and reflection) 2. ขั้นการตั้งเปาหมาย (Monitoring) 3. ขั้นการควบคุมตนเอง (Control)

21 4. แนวคิดของ Boekaerts Boekaerts (1997 : 429) มีแนวคิดในเรื่องการกำกับตนเองโดยเนนการประเมินตนเองกอน การเริ่มตั้งเปาหมายเปนสำคัญ เพราะการประเมินตนเองจะชวยใหบุคคลตั้งเปาหมายไดเหมาะสมกับตนเอง กับงานกับความสามารถ และการประเมินตนเองยังมีอิทธิพลตอกระบวนการกำกับการเรียนรู และ กระบวนการกำกับอารมณของบุคคลหากประเมินในเชิงบวกจะทำใหบุคคลเลือกที่อยากจะเรียนรู อยากทำ ใหสำเร็จตามเปาหมายเพิ่มประสิทธิภาพในการทำงาน แตถาบุคคลมีการประเมินในเชิงลบ บุคคลจะ พยายามรักษาความสบายใจของตนไว ปองกันความเสียใจ เชน ทำตามเปาหมายไมสำเร็จก็ไมเปนไร เปนตน ในการประเมินตนเองกอนการตั้งเปาหมายจะประเมินในดานของลักษณะของงานลักษณะของตนเอง ความสามารถหรือ ทักษะของตนสิ่งที่ไดจากการประเมิน คือ การตั้งเปาหมายในงานนั้น ๆ ผาน กระบวนการตัดสินใจและลงมือปฏิบัติแสดงดังภาพประกอบ 5 ดังนี้ ภาพประกอบ 5 กระบวนการกำกับตนเองของ Boekaert (2000 : 429) ลักษณะของงาน (Task in context) การทำงาน (Working mode) ความเชื่อและ ลักษณะของบุคคล (Self) ความรูและความสามารถ ของตนเอง (Knowledge and skill) การประเมิน (Appraisal) อยากเรียนรู (Learning intention) ปกปองความรูสึกตนเอง (Coping intention) เกิดอารมณเชิงบวกทำให อยากเรียนรู (Learning Strategies) เกิดอารมณเชิงลบทำให เกิดการปกปองความรูสึก ตนเอง (Coping Strategies) มีความรูความสามารถมากขึ้น Gains in resources ไมมีความรูความสามารถเพิ่มขึ้น Prevention of loss of resources อยากพัฒนาตนเอง (Mastery Mode) อยากรักษาความสบายใจ ของตนเอง (Coping Mode)

22 จากการสังเคราะหทฤษฎีและกระบวนการของ Boekaerts, Pintrich, และZeidner (2000 : 33) กระบวนการในขั้นเตรียมการหนึ่งที่นาสนใจและที่ผูวิจัยคิดวามีประโยชนตอการวิเคราะหงานและ ตั้งเปาหมาย คือ การประเมินกอนการปฏิบัติ การประเมินในที่นี้คือการประเมินตนเอง ประเมินงานที่จะ กระทำ เชน ในการประเมินตนเอง คือ รับรูวาตนมีพฤติกรรมเปนอยางไร ตองปรับปรุงแกไข หรือพัฒนา ดานใด งานดานใดที่ตนถนัด งานแบบใดที่ตนตองพัฒนาเพิ่มเติม ตนมีความสามารถในการปฏิบัติงานนั้น หรือไม ดังนั้น กอนการวิเคราะหงานและการตั้งเปาหมาย ควรมีการประเมินตนเองประเมินงาน เพื่อใหเปน ประโยชนและเปนสิ่งจูงใจในการกระทำแกบุคคล โดยจากขอมูลกระบวนการกำกับตนเอง สามารถรวบรวม และสรุปขั้นตอนไดดังตาราง 2 ตารางที่ 2 แสดงการสังเคราะหกระบวนการการกำกับตนเอง กระบวนการกำกับตนเอง Bandura (1986) Zimmerman (2000) Pintrich (2000) Boekaerts (1997) ขั้นเตรียมการ การประเมินตนเอง การประเมินลักษณะของงานและ การประเมินความเชื่อในความสามารถของตนเอง การวิเคราะหงาน การตั้งเปาหมาย การวางแผน การวางแผนในการสังเกตตนเอง การสังเกตตนเอง การจูงใจ ขั้นดำเนินการ การปฏิบัติตามแผนที่วางไว การเตือนตนเอง การควบคุมตนเอง การสังเกตพฤติกรรมตนเอง การตัดสินตนเอง ขั้นการประเมิน การประเมินตนเอง การแสดงปฏิกิริยาตอตนเอง การเสริมแรงหรือการลงโทษ การอนุมานสาเหตุของผลการประเมิน

23 จากตารางที่ 2 แสดงการสังเคราะหกระบวนการกำกับตนเองของ Bandura (1986 : 334) Zimmerman (2000 : 16) Pintrich (2000 : 454) และ Boekaerts (1997 : 429) พบวาจุดเนนรวมกัน ของทุกแนวคิด คือ มีการแบงขั้นตอนกระบวนการกำกับตนเองเปน 3 ขั้นตอน เรียงลำดับจากขั้นที่ 1 คือ ขั้น เตรียมการประกอบดวยการประเมินในดานของตนเองดานของลักษณะงานและประเมินความสามารถของ ตนเอง การวิเคราะหงาน การตั้งเปาหมาย การวางแผน การวางแผนในการสังเกตตนเอง การสังเกตตนเอง การจูงใจตนเอง ขั้นที่ 2 คือ ขั้นดำเนินการ ประกอบดวย การปฏิบัติตามแผนที่วางไว การเตือนตนเอง การควบคุมตนเอง การสังเกตพฤติกรรมตนเอง การตัดสินตนเอง และขั้นที่ 3 คือ ขั้นการประเมินหรือการ สะทอนผล ประกอบดวย การประเมินตนเอง การแสดงปฏิกิริยาตอตนเอง การเสริมแรงหรือการลงโทษและ การอนุมานสาเหตุของผลการประเมิน โดยสรุป จากกระบวนการกำกับตนเองขางตนในงานวิจัยนี้ผูวิจัยเลือกใชกระบวนการของ Zimmerman เปนหลัก เพราะเปนขั้นตอนที่ไมซับซอนและมีรากฐานจากทฤษฎีการเรียนรูทางปญญาสังคม (Social cognitive theory) โดย Zimmerman ไดใชหลักการกำกับตนเองเพื่อการกำกับหรือสรางความคิด ความรูสึกและการแสดงออกของตนเอง โดยผานกระบวนทางสังคมการปฏิสัมพันธกับสิ่งแวดลอม การวางแผนอยางเปนระบบ เพื่อบรรลุเปาหมายที่ตองการ ซึ่งมีความสอดคลองกับงานวิจัยของ (Sanzde Acedo และคณะ. 2003 : 75-76) ที่ศึกษาการวางแผนของนักเรียนที่ทำการกำกับตนเองโดยมีการวางแผน กอนทุกครั้ง ผลการวิจัย พบวานักเรียนที่มีการวางแผนลวงหนามีผลการเรียนที่ดีกวาผูที่ไมทำการวางแผน อีกทั้งการกำกับตนเองของ Zimmerman ยังสอดคลองกับการพัฒนาคุณลักษณะของบุคคล ที่สามารถ พัฒนาไดจากการที่บุคคลผานกระบวนการทางสังคมผานการปฏิสัมพันธกับบุคคลรอบขางสิ่งแวดลอม แสดงออกไดทางความคิดและพฤติกรรมจนหลอหลอมเปนคุณลักษณะในที่สุด โดยขั้นตอนกระบวนการกำกับ ตนเองในงานวิจัยชิ้นนี้จะประกอบดวย 1) ขั้นเตรียมการ ไดแก การวิเคราะหงาน การตั้งเปาหมาย การ วางแผน และการจูงใจ 2) ขั้นดำเนินการ ไดแก การปฏิบัติตามแผนที่วางไว การควบคุมตนเองและการ สังเกตพฤติกรรมตนเอง และ3) ขั้นการประเมิน ไดแก การประเมินตนเองหลังจากการปฏิบัติ โดยทั้ง 3 ขั้นตอนนี้ ผูวิจัยนำไปเปนกรอบแนวคิดการสรางโปรแกรมการกำกับตนเองตอไป 4. การพัฒนาโปรแกรม 4.1 ความหมายของโปรแกรม ดวงเดือน ออนนวม (จิราวรรณ กองทุงมน. 2553 : 27 ; อางอิงมาจาก ดวงเดือน ออนนวม. 2529) ใหความหมายของโปรแกรมไววา คือ รายละเอียดของแนวทางการจัดประสบการณการเรียนรูเพื่อ มุงเนนพัฒนาการผูเรียนโดยทั่วไป หรือผูเรียนที่มีคุณลักษณะพิเศษ เชน เด็กที่มีความสามารถพิเศษ เด็ก พิการ เด็กที่มีผลการเรียนต่ำ ใหผูเรียนนั้นไดรับการพัฒนาไป ตามจุดมุงหมายหรือลักษณะของโปรแกรมที่ วางไวเชน การพัฒนาโปรแกรมการศึกษาสำหรับเด็กพิเศษ โปรแกรมการพัฒนาและสงเสริมผูมี

24 ความสามารถพิเศษทางวิทยาศาสตรและเทคโนโลยี(พสวท.) โปรแกรมการศึกษาทางอาชีพ โปรแกรมการ เตรียมความพรอมทางอาชีพ เปนตน 4.2 องคประกอบของโปรแกรม/หลักการในการพัฒนาโปรแกรม คูเปอรและวอรเดน (จิราวรรณ กองทุงมน. 2553 : 28 ; อางอิงมาจาก Cooper and Worden.1983) กลาวถึง โปรแกรมการสอนวามีสวนประกอบ ดังตอไปนี้ 1. จุดประสงค 2. ความตองการของผูเรียน ลักษณะผูเรียน ความสามารถของนักเรียนที่จะสอน 3. กระบวนการเรียนการสอน 4. สื่อ วัสดุอุปกรณหนังสือ เกม และสิ่งอื่นที่ตองการใช โบเยล (จิราวรรณ กองทุงมน. 2553 : 28 ; อางอิงมาจาก Boyle. 1981) ไดเสนอ แนวคิดเกี่ยวกับองคประกอบในการพัฒนาโปรแกรมสรุปไดดังนี้ 1. การสรางพื้นฐานทางปรัชญาในการพัฒนาโปรแกรมความเชื่อและคานิยมของ นักพัฒนาโปรแกรมแตละคนที่แตกตางกันจะสงผลตอการพัฒนาโปรแกรม เชน ถานักพัฒนาโปรแกรม ความเชื่อพื้นฐานเชิงปรัชญาวาผูเรียนควรเปนศูนยกลางของการเรียนการสอนและเปนผูที่สามารถจะ ชี้นำตัวเองได การจัดการเรียนการสอนจะใหความสำคัญกับเทคนิคที่สงเสริมใหผูเรียน พยายามศึกษา และเรียนรูดวยตนเองมากที่สุด 2. การวิเคราะหสถานการณปญหา ความตองการหรือสิ่งที่ผูเขารวมโปรแกรม กังวล หวงใยเปาหมายที่สำคัญที่สุดของการพัฒนาโปรแกรมทางการศึกษาสำหรับผูใหญ คือ การชวยใหผูเขา รวมโปรแกรมบรรลุความสำเร็จในเรื่องที่เปนประโยชนแกตัวเองในการวิเคราะหความตองการและปญหา ของสถานการณในบางกรณีสิ่งที่ถูกกำหนดวา คือ ความตองการและปญหาอาจไมใชปญหาที่แทจริง นักพัฒนาโปรแกรมจึงตองวิเคราะหสถานการณอยางลึกซึ้ง จนสามารถลำดับความตองการและปญหาได 3. การมีสวนรวมของผูรับบริการ เปนการสงเสริมใหบุคคลสนใจและบุคคลอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ กับกระบวนการของโปรแกรมและกิจกรรมตาง ๆ ที่จัดขึ้น แนวคิดเรื่องการมีสวนรวมนี้เปนเรื่องสำคัญมาก สำหรับการพัฒนาโปรแกรมทุกประเภท 4. ระดับทางสติปญญาและสถานภาพทางสังคมของผูเขารวมโปรแกรม นักพัฒนาจะตองให ความสำคัญเรื่องความแตกตางของบุคคล จะตองรูวาผูใหญตางจากเด็ก แมจะอยูในกลุมวิชาชีพเดียวกัน ก็มี ความแตกตางเกี่ยวกับเจตคติในการเรียนรูภูมิหลังทางสังคมเศรษฐกิจ เชื้อชาติและประสบการณในวิชาชีพ ความแตกตางของแตละบุคคลมีผลตอกระบวนการพัฒนาโปรแกรม ตัวอยางเชน ผูเรียนที่มีประสบการณ นอยในสถานการณที่ใชกระบวนกลุม จะหวาดกลัวการเรียนการสอนในรูปแบบกลุมตาง ๆ 5. ศึกษาแหลงขอมูลเพื่อการวิเคราะหและการกำหนดวัตถุประสงคโปรแกรม แหลงขอมูลที่ ควรศึกษาคือ ตัวผูเขารวมโปรแกรม สถานการณปจจุบันเกี่ยวกับสังคม หรือสภาพแวดลอมทางสังคมและ เศรษฐกิจของผูเรียน และเนื้อหาวิชาการ ขอมูลแหลงใดแหลงหนึ่งไมเพียงพอตอการกำหนดวัตถุประสงคที่ดี 6. การยอมรับเรื่องขอจำกัดเกี่ยวกับสถาบันและบุคคล ขอจำกัดตาง ๆ ไดแก ปรัชญาของ

25 องคกรเกี่ยวกับการพัฒนาโปรแกรมหรือกลุมในสังคมมีความคิดเห็นขัดแยง งบประมาณไมเพียงพอความเชื่อ ของผูใหการสนับสนุนทางการเงิน ความเชื่อของผูรับบริการเกี่ยวกับโปรแกรม ความเชื่อของฝายบริหาร ภายในองคกรเกี่ยวกับลำดับความสำคัญของโปรแกรม ความเชื่อของนักพัฒนาโปรแกรมเองเกี่ยวกับ โปรแกรม 7. ระดับความยืดหยุนของการวางแผนโปรแกรม เนื่องจากการพัฒนาโปรแกรมมีลักษณะ เปนการพัฒนาและเกี่ยวกับปญหา การกำหนดและพยามควบคุมทุกปจจัยทุกขั้นตอนเปนเรื่องยาก การประเมินผลวัตถุประสงคและวิธีการตาง ๆ อยางตอเนื่องจะชวยใหไดหลายทางเลือก ทำใหโปรแกรมมี ความยืดหยุน 8. การเลือกและการจัดกิจกรรมเชิงประสบการณการเรียนรูการเรียนรูที่มีประสิทธิภาพ ผลจะเกิดขั้นไดเมื่อผูเรียนและผูสอนรวมมือกัน ผูเรียนที่คิดวาไมตองทำอะไรนอกจากฟงบรรยายจะไม ประสบผลสำเร็จในการเรียนรูที่มีประสิทธิภาพ 9. การประเมินประสิทธิภาพผล และผลกระทบ จุดมุงหมายสำคัญของการประเมินผล คือ การนำผลไปใชประกอบการตัดสินใจเกี่ยวกับการพัฒนาโปรแกรม การประเมินผลโปรแกรมจึงเกี่ยวของกับ เรื่องตอไปนี้ 9.1 การกำหนดมาตรฐานหรือเกณฑ 9.2 การรวบรวมขอมูลหลักฐานเกี่ยวกับเกณฑที่กำหนดขึ้น 9.3 การพิจารณาตัดสินผลโดยเปรียบเทียบระหวางเกณฑกับขอมูลที่รวบรวมไว 10. การเลือกวิธีการ เทคนิค และอุปกรณการเรียนการสอนอยางเหมาะสมโดยใหผูเรียน มีสวนรวมในการเลือก คาฟาเรลลา (จิราวรรณ กองทุงมน. 2553 : 29 ; Caffarella. 1994) ไดเสนอแนวคิด เกี่ยวกับพัฒนาโปรแกรมสรุปไดดังนี้ 1. การพัฒนาวัตถุประสงคของโปรแกรม 1.1 กำหนดวัตถุประสงคของโปรแกรมเพื่อสะทอนใหผูเรียนหรือผูรับบริการตระหนักถึง คุณคาและประโยชนจากโปรแกรม 1.2 ประเมินทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ 1.3 ตรวจสอบวา วัตถุประสงคของโปรแกรมมีความชัดเจนหรือไมกอนนำสนอ ผูเกี่ยวของ 1.4 ใชวัตถุประสงคของโปรแกรมเปนการตรวจสอบภายในวา โปรแกรมมีความ สอดคลองตรงกับความตองการและปญหาหรือไม เชน วิธีการจัดการเรียนการสอน การประเมินความ ตองการ 2. การสรางแผนการเรียนรู 2.1 กำหนดวัตถุประสงคของแตละกิจกรรมการเรียนการสอนอยางชัดเจน

26 2.2 เลือกและลำดับเนื้อหาสาระตามระดับความรูและประสบการณของผูเรียนตาม ลักษณะเนื้อหาวิชาการและสิ่งที่ผูสอนเห็นวาเหมาะสม 2.3 เลือกเทคนิคการเรียนการสอนเพื่อใหไดผลตามทคาดหวังไวในการจัดการเรียน การสอน เชน การบรรยาย กรณีศึกษา บทบาทสมมุติ การละเลน การเลาเรื่อง 2.4 เลือกและหรือพัฒนาสื่อที่จะเสริมการเรียนการสอน 2.5 ในแตละกิจกรรมเลือกวิธีการประเมินผลที่จะชวยเสริมการเรียนรูของผูเรียน และชวยใหรูวาการเรียนการสอนไดผลตามที่คาดหวังไวหรือไม 3. การสรางแผนงานการประเมินผล 3.1 ระบุระเบียบวิธีการที่จะประเมินผล ทั้งที่เปนทางการและไมเปนทางการ 3.2 กำหนดวิธีการที่จะรวบรวมขอมูลตาง ๆ เพื่อการประเมินผล เชน การสังเกต การใช แบบสอบถาม 3.3 วางแผนลวงหนาวาจะใชวิธีการใดในการวิเคราะหขอมูล และวิธีการใดที่จะนำมาใช เสนอผลการประเมิน 3.4 อธิบายเกณฑในการพิจารณาคุณคาและประโยชนของโปรแกรม 3.5 นำผลจากการประเมินโปรแกรมและเสนอขอเสนอแนะเพื่อปรับปรุงโปรแกรมตอไป ในอนาคต จอยสและเวล (จิราวรรณ กองทุงมน. 2553 : 30 ; อางอิงมาจาก Joyce and Weil. 1985) กลาวถึงหลักการในการพัฒนาโปรแกรมหรือรูปแบบการสอน สรุปสาระสำคัญไดดังนี้ 1. โปรแกรม หรือรูปแบบการสอน ตองมีทฤษฎีรองรับ เชน ทฤษฎีดานจิตวิทยาการ เรียนรูเปนตน 2. เมื่อพัฒนาโปรแกรมหรือรูปแบบการสอนแลวกอนนำไปใชอยางแพรหลายตองมีการ วิจัยเพื่อทดสอบทฤษฎีและตรวจสอบคุณภาพในเชิงการใชในสถานการณจริงและนำขอคนพบมา ปรับปรุง แกไข 3. การพัฒนาโปรแกรมหรือรูปแบบการสอนอาจออกแบบใหใชไดกวางขวาง หรือเพื่อวัตถุ ประสงคเฉพาะเจาะจงอยางใดอยางหนึ่งก็ได 4. การพัฒนาโปรแกรมหรือรูปแบบการสอนจะมีจุดมุงหมายหลักที่ถือเปนตัวตั้งในการ พิจารณาเลือกรูปแบบไปใชกลาวคือ ถาผูใชนำรูปแบบการสอนไปใชตรงกับจุดมุงหมายหลักจะ ทำใหเกิดผล สูงสุดแตก็สามารถนำรูปแบบนั้นไปประยุกตใชในสถานการณอื่นไดถาเห็นวาเหมาะสม จำลอง ไชยา (จิราวรรณ กองทุงมน. 2553 : 31 ; อางถึงมาจาก จำลอง ไชยา. 2545) ไดพัฒนาโปรแกรมสงเสริมความรูเจตคติ และการปฏิบัติในการอนุรักษปาตนน้ำโดยใชวิธีสตอรี่ไลน และได สรุปวาโปรแกรมที่สมบูรณมีองคประกอบ ดังนี้ 1. หลักการของโปรแกรม

27 2. วัตถุประสงคของโปรแกรม 3. ลักษณะของโปรแกรม 4. คุณสมบัติของผูใชโปรแกรมและกลุมเปาหมาย 5. เอกสารที่ใชในโปรแกรม 6. ขั้นตอนการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน 7. การประเมินผลการเรียนการสอน 3. ขั้นตอนในการพัฒนาโปรแกรม แมคลอฟลิน และเอียเรซ (จิราวรรณ กองทุงมน. 2553 : 31 ; อางอิงมาจาก Mclaughin and Eares. 1796) ไดเสนอแนวคิดเกี่ยวกับลำดับขั้นตอนการพัฒนาโปรแกรมการสอนไว5 ขั้นตอน ดังนี้ 1. การประเมินผูเรียน 2. การตั้งเปาหมายและจุดประสงคการสอน 3. การวิเคราะหงาน 4. การเลือกและใชกลยุทธการสอนรวมทั้งวัสดุอุปกรณ 5. การประเมินผลโปรแกรม 4. การประเมินผลโปรแกรม ในการพัฒนาโปรแกรมการศึกษาตองมีการประเมินผลโปรแกรมเพื่อทราบวาโปรแกรมนั้นมี คุณภาพมากนอยเพียงใด ตามความคิดเห็นของไทเลอร (จิราวรรณ กองทุงมน. 2553 : 31 ; อางอิงมาจาก Tyler. 1949) การประเมินผล คือ การเปรียบเทียบพฤติกรรมเฉพาะอยางกับจุดมุงหมายเชิงพฤตกรรมที่ วางไว โดยมีความเชื่อวา จุดมุงหมายที่ตั้งไวอยางชัดเจน รัดกุม และจำเพาะเจาะจงแลวจะเปนแนวทางชวย ในการประเมินไดเปนอยางดีในภายหลัง สรุปไดวา การพัฒนาโปรแกรม ตองศึกษารายละเอียดของแนวทางการจัด ประสบการณ จุดมุงหมาย องคประกอบ วิเคราะหปญหาที่มีผลกระทบ ศึกษาแหลงขอมูล มีการวางแผนขั้นตอนในการ และการประเมินโปรแกรมเพื่อตรวจสอบจุดมุงหมายที่ตั้งไวและเปนแนวทาง ในการชวยพัฒนาโปรแกรม ตอไป 5. งานวิจัยที่เกี่ยวของ 5.1 งานวิจัยในประเทศ จันดา ทัพละ (2550 : 91-95) ไดศึกษาการพัฒนาโปรแกรมความฉลาดทางอารมณและ ความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรค ความมุงหมายของการวิจัยเพื่อพัฒนาโปรแกรมความ ฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคที่มีประสิทธิภาพสูงกวาเกณฑ 80/80 เพื่อหาดัชนีประสิทธิผลของโปรแกรมความฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหา และฝาฟนอุปสรรคและแผนการสอนกิจกรรมแนะแนวเพื่อเปรียบเทียบความฉลาดทางอารมณและ

28 ความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคกอนและหลังการใชโปรแกรมความฉลาดทางอารมณ และความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคและเพื่อเปรียบเทียบความฉลาดทางอารมณและ ความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคกลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัยเปนนักเรียนชั้นมัธยมศึกษา ปที่ 3 โรงเรียนบานสองหองหนองดงหนองหิน สังกัดสานักงานเขตพื้นที่การศึกษารอยเอ็ด เขต 3 จำนวน 48 คน เครื่องมือในการวิจัยไดแก โปรแกรมความฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหา และฝาฟนอุปสรรคและแบบวัดฉลาดทางอารมณ ผลการวิจัยพบวา โปรแกรมความฉลาดทางอารมณและ ความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรค มีคาประสิทธิภาพ เทากับ 89.80/86.64 และมีคา ดัชนีประสิทธิผลเทากับ 0.9912 สวนแผนการจัดกิจกรรมแนะแนวตามปกติมีประสิทธิภาพ เทากับ 63.71/61.28 ซึ่งไมเปนไปตามที่กำหนดและมีคาดัชนีประสิทธิผลเทากับ 0.3787 โดยนักเรียนมีความฉลาด ทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคหลังเขารวมกิจกรรมในโปรแกรมเพิ่มขึ้น จากกอนเขารวมกิจกรรมในโปรแกรมอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 และความฉลาดทางอารมณ และความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคของนักเรียนที่เขารวมกิจกรรมในโปรแกรมความ ฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคสูงกวานักเรียนที่เขารวมกิจ กิจกรรมแนะแนวตามปกติอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 อิษยา นาคนาวา (2550 : 106-110) ไดศึกษาการใชโปรแกรมการเรียนรูแบบมีสวนรวม เพื่อ พัฒนาวินัยในตนเองทางการเรียน วัตถุประสงคของการวิจัย เพื่อศึกษาผลของการใชโปรแกรมการเรียนรู แบบมีสวนรวมเพื่อพัฒนาวินัยในตนเองทางการเรียน โดยเปรียบเทียบคะแนนจากแบบรายงานตนเอง เกี่ยวกับวินัยในตนเองทางการเรียนของกลุมทดลองและกลุมควบคุมเพื่อศึกษาความคิดเห็นของครูผูสอนและ ครูประจำชั้นเกี่ยวกับพฤติกรรมการมีวินัยในตนเองทางการเรียนของนักเรียนที่เขารวมโปรแกรมการเรียนรู แบบมีสวนรวมเพื่อพัฒนาวินัยในตนเองทางการเรียนและ เพื่อศึกษาความคิดเห็นของนักเรียนที่เขารวม โปรแกรมการเรียนรูแบบมีสวนรวมเพื่อพัฒนาวินัยในตนเองทางการเรียน กลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัยเปน นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1 ของโรงเรียนสุเหราสมอเซ จังหวัดฉะเชิงเทรา เครื่องมือในการวิจัยไดแก โปรแกรมการเรียนรูแบบมีสวนรวมเพื่อพัฒนาวินัยในตนเองทางการเรียน แบบรายงานตนเองเกี่ยวกับการมี วินัยในตนเองทางการเรียน แบบสัมภาษณและแบบสอบถาม ผลการวิจัยพบวา ภายหลังการทดลอง นักเรียนกลุมทดลองมีคะแนนการมีวินัยในตนเองทางการเรียนสูงกวาการทดลองอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ ระดับ .05 ภายหลัง การทดลองนักเรียนกลุมทดลองมีคะแนนการมีวินัยในตนเองทางการเรียนสูงกวา นักเรียนกลุมควบคุมอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 จากการสัมภาษณครูผูสอนและครูประจำชั้นหลัง การเขารวมโปรแกรมของนักเรียนกลุมทดลอง พบวา ครูผูสอนและครูประจำชั้นมีความพึงพอใจพฤติกรรม การมีวินัยในตนเองทั้ง 5 ดาน คือ ดานความรับผิดชอบ ดานความตรงตอเวลา ดานการปฏิบัติตาม กฎระเบียบของโรงเรียน ดานความซื่อสัตยและดานความอดทนแตยังมีพฤติกรรมยอยในบางขอที่ครูยัง ตอง ตักเตือนและแนะนำ ไดแกจัดเตรียมอุปกรณการเรียนใหครบ สงการบานตามเวลาที่กำหนดมา โรงเรียนให ทันเวลาและความคิดเห็นของนักเรียนกลุมทดลองที่มีตอการเขารวมกิจกรรมของโปรแกรมวา การเขารวม

29 กิจกรรมสามารถพัฒนา วินัยในตนเองทางการเรียนไดในประเด็นของการไดความรูเกี่ยวกับวินัยในตนเอง ทางการเรียนซึ่งสามารถนำไปใชไดในชีวิตประจำวันและพึงพอใจกับกิจกรรมที่มีความสนุกสนาน สุเนียร สีออน (2553 : 98-101) ไดศึกษาพัฒนาโปรแกรมพลวัตรกลุมเพื่อพัฒนา ความฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรค ความมุงหมายของการวิจัย เพื่อพัฒนาโปรแกรมพลวัตรกลุมเพื่อพัฒนาความฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหา และฝาฟนอุปสรรคที่มีประสิทธิภาพสูงกวาเกณฑ 80/80 เพื่อศึกษาดัชนีประสิทธิผลของโปรแกรมพลวัตร กลุมเพื่อพัฒนาความฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรค เพื่อ เปรียบเทียบความฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคกอน และหลังการใชโปรแกรมและเพื่อเปรียบเทียบความฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหา และฝาฟนอุปสรรคของนักเรียนระหวางกลุมที่ใชโปรแกรมกับกลุมที่จัดกิจกรรมแนะแนวตามปกติ กลุมตัวอยางในการวิจัยเปนนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 6 จำนวน 68 คน โรงเรียนอนุบาลโพนทอง สังกัดสำนักงานเขตพื้นที่การศึกษารอยเอ็ด เขต 3 เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ไดแก โปรแกรมพลวัตร กลุมและแบบวัดความฉลาดทางอารมณผลการศึกษาคนควาพบวา โปรแกรมพลวัตรกลุมเพื่อพัฒนา ความฉลาดทางอารมณและความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคมีคาประสิทธิภาพ เทากับ 88.79/92.15 และมีคาดัชนีประสิทธิผลเทากับ 0.7447 ซึ่งนักเรียนมีความฉลาดทางอารมณและ ความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคเพิ่มขึ้นจากกอนเขารวมกิจกรรมในโปรแกรมอยางมี นัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 นักเรียนที่เขารวมกิจกรรมพัฒนาโปรแกรมพลวัตรกลุมมีความฉลาดทาง อารมณและความสามารถในการเผชิญปญหาและฝาฟนอุปสรรคสูงกวานักเรียนที่เขารวมกิจกรรมแนะแนว ตามปกติอยางมีนัยสำคัญทางสถิติ (p < .0001) จิราวรรณ กองทุงมน (2553 : 74-77) ศึกษาผลการพัฒนาโปรแกรมเพื่อพัฒนาจิตสาธารณะ การวิจัยมีความมุงหมายเพื่อพัฒนาโปรแกรมเพื่อพัฒนาจิตสาธารณะที่มีประสิทธิภาพตาม เกณฑ 80/80 เพื่อหาดัชนีประสิทธิผลของโปรแกรม เพื่อเปรียบเทียบจิตสาธารณะกอนการใชโปรแกรม หลังการใชโปรแกรมและหลังการใชโปรแกรม 2 สัปดาหและเพื่อศึกษาความพึงพอใจของนักเรียนที่มีตอการ ใชโปรแกรม กลุมตัวอยางเปนนักเรียนชวงชั้นที่ 3 โรงเรียนขยายโอกาสทางการศึกษา สังกัดสำนักงานเขต พื้นที่การศึกษานครราชสีมา เขต 7 จำนวน 20 คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัยไดแก โปรแกรมเพื่อพัฒนาจิต สาธารณะ แบบวัดจิตสาธารณะและแบบวัดความพึงพอใจตอการใชโปรแกรมเพื่อพัฒนาจิตสาธารณะ ผลการวิจัยพบวา โปรแกรมเพื่อพัฒนาจิตสาธารณะของนักเรียนที่ผูวิจัยไดพัฒนาขึ้นมีประสิทธิภาพสูงกวา เกณฑ80/80 โดยมีคาเทากับ 82.81/81.60 อยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 คาดัชนีประสิทธิผล ของโปรแกรมเพ ื่ อพัฒนาจิตสาธารณะของนักเรียน มีคาเทากับ 0.6535 นักเรียนที่ไดรับการพัฒนา จิตสาธารณะโดยเขารวมโปรแกรมเพ ื่ อพัฒนาจิตสาธารณะมีระดับจิตสาธารณะสูงกวากอนเขารวมโปรแกรม อยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 นักเรียนมีจิตสาธารณะหลังเขารวมโปรแกรมและหลังเขารวม โปรแกรม 2 สัปดาหมากกวากอนเขารวม โปรแกรมอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 และนักเรียนที่ เขารวมโปรแกรมเพื่อพัฒนาจิตสาธารณะมีความพึงพอใจตอกิจกรรมในโปรแกรมโดยรวมอยูในระดับมาก

30 ที่สุดและมีความพึงพอใจเปนรายขอในระดับมากที่สุดจำนวน 13 ขอ โดยมีขอทีมีคาเฉลี่ยมากที่สุดไดแก ขอ 13 และมีความพึงพอใจในระดับมากมี 2 ขอ สถาพร สูสุข (2554 : 95 - 96) ศึกษาการพัฒนาโมเดลเชิงสาเหตุของการกำกับตนเองดาน ความมีวินัยของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนตน การวิจัยมีความมุงหมายเพื่อพัฒนาและตรวจสอบความ สอดคลองของโมเดลเชิงสาเหตุของการกำกับตนเองดานความมีวินัยของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนตนและเพื่อ ศึกษาเปรียบเทียบระดับการกำกับตนเองดานความมีวินัยของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนตนที่มีภูมิหลังตางกัน กลุมตัวอยางคือนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนตน สำนักงานเขตพื้นที่การศึกษามัธยมศึกษา เขต 1 และ 2 กรุงเทพมหานคร จำนวน 900 คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัยไดแก แบบสอบถามคุณลักษณะทั่วไปของ นักเรียน และแบบสอบถามเกี่ยวกับปจจัยที่สงผลตอการกำกับตนเองดานความมีวินัย ผลการวิจัย พบวา โมเดลเชิงสาเหตุของการกำกับตนเองดานความมีวินัยของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนตน ประกอบดวยปจจัย 4 ดาน ได แก คุณลักษณะของนักเรียน การยึดตัวแบบ การเลี้ยงดูของครอบครัว และสภาพแวดลอมใน โรงเรียน โมเดลเชิงสาเหตุที่พัฒนาขึ้นมีความสอดคลองกับขอมูลเชิงประจักษ(คาไคสแควร = 24.88, df = 30, p = 0.73, RMSEA = 0.00, RMR = 0.007, GFI = 1.00, AGFI = 0.99) ตัวแปรในโมเดลสามารถ อธิบายความแปรปรวนของระดับการกำกับตนเองดานความมีวินัยของนักเรียนมัธยมศึกษาตอนตนไดรอยละ 88 นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาตอนตนมีการกำกับตนเองดานความมีวินัยอยูในระดับมาก ผลการเปรียบเทียบ ระดับการกำกับตนเองดานความมีวินัยจำแนกตามเพศ ระดับชั้น และระดับผลการศึกษา พบวา นักเรียนหญิง มีระดับการกำกับตนเองสูงกวานักเรียนชาย นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาป ที่ 1 มีระดับการกำกับตนเองดานความ มีวินัยสูงกวานักเรียนชั้นมัธยมศึกษาป ที่ 2 และชั้นมัธยมศึกษาปที่ 3 และนักเรียนที่มีผลการเรียนในระดับสูงมี การกำกับตนเองดานความมีวินัยมากกวานักเรียนที่มีผลการเรียนในระดับปานกลางและระดับต่ำ สิริวรรณ ศุขอราม (2554 : 168-177) ไดศึกษาผลการพัฒนาโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการอาน การวิจัยมีความมุงหมายเพื่อพัฒนาโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการอานและมีวัตถุประสงคยอย 4 ขั้นตอน คือ 1. ศึกษาสภาพปญหาการจัดกิจกรรมสงเสริมนิสัยรักการอาน 2. พัฒนาโครงรางโปรแกรมสงเสริมนิสัยรัก การอาน 3. ทดลองใชโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการอาน 4. ประเมินผลการใชโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการ อาน กลุมตัวอยางที่เขารวมพัฒนาโปรแกรม ไดแก ครูจำนวน 6 คน นักเรียนชั้นประถมศึกษาปที 4 - 6 จำนวน 45 คน ผูปกครองนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่4 - 6 จำนวน 45 คน เครื่องมือที่ใช ในการวิจัย ไดแก 1) แบบสำรวจสภาพปญหาการจัดกิจกรรมสงเสริมนิสัยรักการอาน 2) แบบประเมินโครงรางโปรแกรม สงเสริมนิสัยรักการอาน 3) แบบประเมินแผนการจัดกิจกรรม 4) คูมือการใชโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการ อาน 5) แผนการจัดกิจกรรม 6) แบบประเมินพฤติกรรมระหวางเรียนและผลงานของนักเรียน 7) แบบสอบถามนิสัยรักการอานของนักเรียน 8) แบบสังเกตนิสัยรักการอานของนักเรียน 9) แบบสอบถาม ความคิดเห็นเกี่ยวกับโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการอานของนักเรียน 10) แบบบันทึกการสนทนา 11) แบบ บันทึกการสัมภาษณอยางไมเปนทางการและ 12) แบบบันทึกประจำวัน ผลการวิจัยพบวา 1. ครูผูสอน นักเรียนและผูปกครองนักเรียนมีความเห็นสอดคลองกันวากิจกรรมสงเสริมนิสัยรักการอานขาดการพัฒนาให เหมาะสมสอดคลองกับสภาพปญหาและความสนใจของนักเรียน การจัดกิจกรรมสงเสริมนิสัยรักการอานที่

31 จัดไมมีความหลากหลายไมทาทาย ไมกระตุนและเราความสนใจของนักเรียน เนื้อหาหรือกิจกรรมยากและ ซับซอนทำใหเครียดและไมมีความสนุกสนาน กิจกรรมที่จัดไมสรางบรรยากาศในการจัดกิจกรรมใหทุกคนมี สวนรวมในกิจกรรมและนักเรียนไมเกิดความภูมิใจในผลงานของตนเอง นักเรียนไมสนใจในการเขาหองสมุด เพื่อศึกษาคนควา ชอบอานเฉพาะหนังสือนิทาน ไมชอบยืมหนังสือไปอานที่บานใชเวลาในการอานหนังสือ นอยและใชเวลาวางไมเปนประโยชน 2. การพัฒนาโครงรางของโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการอานที่พัฒนา ขึ้นประกอบดวยหลักการเปาหมาย จุดมุงหมาย โครงสราง การดำเนินกิจกรรม ระยะเวลา สื่อ/อุปกรณ และแหลงเรียนรูและการวัดผลและประเมินผลและแผนการจัดกิจกรรมโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการอานมี ประสิทธิภาพ 87.64/82.82 ซึ่งสูงกวาเกณฑที่กำหนดไว3. นักเรียนโดยรวมหลังจากการใชโปแกรมสงเสริม นิสัยรักการอานพบวา นักเรียนมีนิสัยรักการอานสูงและมีความคิดเห็นเกี่ยวกับโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการ อานอยูในระดับเห็นดวยอยางยิ่ง 4. นักเรียนมีความพึงพอใจตอการเรียนดวยกิจกรรมทำใหมีความรู ทักษะ กระบวนการและเจตคติที่ดีตอโปรแกรมสงเสริมนิสัยรักการอาน สายสวาท วิชัย (2556 : 123-152) ไดศึกษาวิจัยกึ่งทดลอง เรื่อง รูปแบบการควบคุมตนเอง ยี่สิบเอ็ดวันในการปลูกฝงคุณธรรมจริยธรรมของนักเรียนมัธยมศึกษาปที่สอง โดยกลุมตัวอยางที่ใชในการ วิจัยจากการสุมตัวอยางแบบเจาะจง ไดแก นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 2 ของโรงเรียนแหงหนึ่งในอำเภอ เมือง จังหวัดเชียงราย แยกเปนนักเรียนกลุมควบคุม 1 หอง กลุมทดลอง 1 หอง ๆ ละ 23 คน ซึ่งไดรับ การฝกควบคุมตนเองตามรูปแบบการควบคุมตนเอง 21 วัน โดยฝกใหนักเรียนควบคุมตนเองในการทำความ ดีเบื้องตนจนเปนนิสัย ตั้งแตตื่นนอนจนกระทั่งเขานอนทุกวันเปนเวลา 21 วัน เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ไดแก แบบบันทึกการฝกควบคุมตนเอง เปนแบบบันทึกพฤติกรรมความดีเบื้องตน และแบบประเมิน พฤติกรรมดานคุณธรรมจริยธรรมเปนแบบตรวจรายการ ผลการวิจัยพบวา รูปแบบการควบคุมตนเอง 21 วัน มีความเหมาะสมและเปนไปได โดยนักเรียนกลุมทดลองสามารถปฏิบัติพฤติกรรมไดจริงทุกรายการ โดย ปฏิบัติไดจริงสูงสุดรายการชวยงานบานและโรงเรียน คิดเปนรอยละ 96.90 และพบวาระดับพฤติกรรมดาน คุณธรรมจริยธรรมหลังการทดลองของนักเรียนกลุมทดลองเพิ่มขึ้นมากกวากลุมควบคุมอยางมีนัยสำคัญทาง สถิติที่ระดับ .05 ในภาพรวม ซึ่งสอดคลองกับสมมติฐานการวิจัย ณัฐพล โยธา (2557 : 73-74) ไดศึกษาการพัฒนาโปรแกรมฝกวินัยในตนเองดวยทฤษฎี จริยธรรมสำหรับนักเรียน ชั้นประถมศึกษาปที่5 เพ ื่ อศึกษาผลการใชโปรแกรมฝกสำหรับสงเสริมวินัยใน ตนเอง กลุมตัวอยางที่ใชในการวิจัยครั้งนี้เปนนักเรียนชั้นประถมศึกษาปที่ 5 ภาคเรียนที่ 1 ปการศึกษา 2556 โรงเรียนบานทองสาย จังหวัดบึงกาฬ จำนวน 34 คน การสุมตัวอยางแบบกลุม (Cluster Random Sampling) เครื่องมือที่ใชในการวิจัยในครั้งนี้ ไดแก โปรแกรมฝกวินัยในตนเองและแบบวัด วินัยในตนเอง สถิติที่ใชในการวิเคราะหขอมูลไดแกคาเฉลี่ย สวนเบี่ยงเบนมาตรฐานและการทดสอบ สมมติฐานใชการวิเคราะหความแปรปรวนทางเดียว แบบวัดซ้ำ (One - way repeated measure MANOVA) ผลการศึกษาพบวา โปรแกรมฝกวินัยในตนเองที่ผูวิจัยไดสรางและพัฒนาขึ้นมีความเที่ยงตรงเชิง เนื้อหาจากการประเมินโครงรางโปรแกรมฝกวินัยในตนเองโดยผูเชี่ยวชาญ จำนวน 5 ทาน พบวา ผูเชี่ยวชาญมีผลการประเมินโดยรวมอยูในระดับเหมาะสมมาก และนักเรียนที่เขารวมโปรแกรมฝกวินัยใน

32 ตนเองคะแนนหลังการใชโปรแกรมฝกวินัยในตนเอง (Posttest) และคะแนนหลังเขารวมโปรแกรมฝกวินัยใน ตนเอง 2 สัปดาห (Follow) สูงกวาคะแนนกอนการใชโปรแกรมฝกวินัยในตนเอง (Pretest) อยางมี นัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 ธันยพร มหาดิลกรัตน(2557 : 85-88) ไดศึกษาวิจัยกึ่งการทดลอง เรื่อง ผลของการใช โปรแกรมการกำกับตนเองที่มีตอคุณลักษณะอยูอยางพอเพียงของนักเรียนมัธยมศึกษาปที่ 1 โดยกลุม ตัวอยางที่ใชในการวิจัย ไดแก นักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปที่ 1 โรงเรียนวิชูทิศ สังกัดกรุงเทพมหานคร ภาคเรียนที่ 2 ปการศึกษา 2557 จำนวน 45 คน แบงเปนกลุมทดลอง 22 คนและกลุมควบคุม 23 คน เครื่องมือที่ใชในการวิจัย ไดแก 1) แบบวัดคุณลักษณะอยูอยางพอเพียง จำนวน 30 ขอ ใชวัดกลุมทดลอง และกลุมควบคุมในระยะกอนการทดลอง ระยะหลังการทดลองและระยะติดตามผลการทดลอง 2) โปรแกรม การกำกับตนเอง จำนวน 16 กิจกรรม ใชกับเฉพาะกลุมทดลอง ดำเนินกิจกรรม4 ครั้งตอสัปดาห เปนระยะเวลาตอเนื่อง 4 สัปดาห และ3) แบบสังเกตพฤติกรรมคุณลักษณะอยูอยางพอเพียง แบงออกเปน สำหรับครู และสำหรับนักเรียน ใชสังเกตเฉพาะกลุมทดลองในระยะทดลองและระยะติด ตามผลการทดลอง งานวิจัยนี้ใชการวิเคราะหขอมูลสถิติ One-way ANOVA repeated measure และทดสอบคาที t-test รวมกับการสังเกตจากการเขารวมโปรแกรมการกำกับตนเองของกลุมตัวอยาง โดยมีการสังเกตจากการเขา รวมโปรแกรมการกำกับตนเองของนักเรียนกลุมทดลองในหัวขอการฝกกระบวนการกำกับตนเอง และการ แสดงออกถึงพฤติกรรมบงชี้ตามคุณลักษณะอยูอยางพอเพียง ผลการวิจัยพบวา 1) หลังการทดลองและ ระยะติดตามผลนักเรียนกลุมทดลองมีคะแนนคุณลักษณะอยูอยางพอเพียงไมแตกตางกับกอนการทดลอง อยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 ไมสนับสนุนสมมติฐานการวิจัยขอที่ 1 2) หลังการทดลองนักเรียนกลุม ทดลองมีคะแนนคุณลักษณะอยูอยางพอเพียงสูงกวากลุมควบคุม อยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 สนับสนุนสมมติฐานการวิจัยขอที่ 2ระยะติดตามผลนักเรียนกลุมทดลองมีคะแนนคุณลักษณะอยูอยาง พอเพียงสูงกวากลุมควบคุม อยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 สนับสนุนสมมติฐานการวิจัยขอที่ 3 วรวุฒิ เจริญศรีพรพงศ (2555 : บทคัดยอ) ไดพัฒนาโปรแกรมการศึกษานอกระบบโรงเรียน เพื่อสงเสริมเพื่อเสริมสรางความเปนพลเมืองดีสำหรับลูกเสือชาวบาน ผลการวิจัยพบวา 1) โปรแกรม การศึกษานอกระบบโรงเรียนเพื่อเสริมสรางความพลเมืองดีสาหรับลูกเสือชาวบานที่พัฒนาขึ้น แบงออกเปน 5 หนวยการเรียนรู คือ มีความจงรักภักดีตอชาติ ศาสนา และพระมหากษัตริย เคารพกฎระเบียบของสังคม มี ความซื่อสัตย ยึดมั่นในอุดมการณ มีเกียรติเชื่อถือไดไมเห็นแกประโยชนสวนตนเปนผูผลิต และผูบริโภคที่ดี ยอมรับความคิดเห็นของผูอื่นที่ดีกวา อดทนตอความขัดแยง แสดงความเห็นอยางมีเหตุผล สามารถพึ่งตนเอง ได มีจิตสาธารณะ เต็มใจชวยเหลือผูอื่นเสมอ กลาเสนอตนเปนตัวแทน 2) โปรแกรมการศึกษานอกระบบ โรงเรียนที่พัฒนาขึ้น เสริมสรางความรู ทัศนคติ และพฤติกรรมการเปนพลเมืองดีสำหรับลูกเสือชาวบานให สูงขึ้นอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .01 3) ปจจัยที่สงเสริมโปรแกรมที่พัฒนาขึ้น คือ ความชัดเจนและ ครอบคลุมของวัตถุประสงคนาเนื้อหาไปใชไดจริง กิจกรรมสรางบันดาลใจในการเปนพลเมืองดี การจัด บรรยากาศใหเกิดความรูสึกยอมรับกันและความนาสนใจของสื่อ ปญหาอุปสรรค คือ ความเหมาะสมของเวลา

33 สภาพความพรอมของผูเขารวมกิจกรรม ความสามารถในการเรียนรู และความแตกตางกันของผูเขารวม กิจกรรม จุฑารัตน คชรัตน (2554 : บทคัดยอ) ไดทาการศึกษาวิจัยเรื่องการพัฒนารูปแบบกิจกรรม การศึกษานอกระบบโรงเรียนที่ใชการคิดไตรตรองและแนวคิดนีโอฮิวแมนนิสเพื่อเสริมสรางความพึงพอใจใน ชีวิตสำหรับเยาวชน ในศูนยฝกและอบรมเด็กและเยาวชน โดยมีวัตถุประสงคเพื่อ 1) เพื่อพัฒนารูปแบบ กิจกรรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนที่ใชการคิดไตรตรองและแนวคิดนีโอฮิวแมนนิสเพื่อเสริมสรางความพึง พอใจในชีวิตสาหรับเยาวชนในศูนยฝกและอบรมเด็กและเยาวชน 2) เพื่อทดลองใชรูปแบบกิจกรรมการศึกษา นอกระบบโรงเรียน ที่ใชการคิดไตรตรองและแนวคิดนีโอฮิวแมนนิสเพื่อเสริมสรางความพึงพอใจในชีวิต สำหรับเยาวชนในศูนยฝกและอบรมเด็กและเยาวชน และ 3) เพื่อศึกษาปจจัยและเงื่อนไขที่เกี่ยวกับการนา รูปแบบกิจกรรมการศึกษา นอกระบบโรงเรียนที่ใชการคิดไตรตรองและแนวคิดนีโอฮิวแมนนิสเพื่อเสริมสราง ความพึงพอใจในชีวิตสำหรับเยาวชนในศูนยฝกและอบรมเด็กและเยาวชนที่ไดพัฒนาขึ้นไปใช ประชากรคือ เยาวชนในศูนยฝกและอบรมเด็กและเยาวชน จำนวน 108 คนกลุมตัวอยางคือเยาวชนในศูนยฝกและอบรม เด็กและเยาวชนจานวน 60 คน ผลการวิจัย สรุปไดวา 1.รูปแบบกิจกรรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนที่ใช การคิดไตรตรองและแนวคิดนีโอ ฮิวแมนนิสเพื่อเสริมสรางความพึงพอใจในชีวิตสำหรับเยาวชนในศูนยฝกและ อบรมเด็กและเยาวชน มีองคประกอบของรูปแบบกิจกรรมการศึกษานอกระบบโรงเรียน คือ 1) วัตถุประสงค 2) ผูเรียน 3) ผูสอน 4) เนื้อหาสาระ 5) กิจกรรมการเรียนรู 6) ระยะเวลา 7) แหลงความรูและสื่อ 8) สภาพแวดลอม และ 9) การวัดและประเมินผล 2. ผลการทดลองใชรูปแบบกิจกรรมการศึกษานอกระบบ โรงเรียน คือ 1) กลุมทดลองมีลักษณะของความพึงพอใจในชีวิตหลังเขารวมกิจกรรมสูงกวากอนเขารวม กิจกรรมอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 2) กลุมทดลองมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนรูในเนื้อหาเกี่ยวกับ ความพึงพอใจในชีวิตหลังเขารวมกิจกรรมสูงกวากอนเขารวมกิจกรรมอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 3) กลุมทดลองมีทัศนคติที่สอดคลองกับความพึงพอใจในชีวิตหลังเขารวมกิจกรรมสูงกวากอนเขารวมกิจกรรม อยางมีนัยสำคัญทางสถิติ ที่ระดับ .05 4) กลุมทดลองมีพฤติกรรมที่สอดคลองกับความพึงพอใจในชีวิตหลัง เขารวมกิจกรรมสูงกวากอนเขารวมกิจกรรมอยางมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 3. ปจจัยและเงื่อนไขที่ เกี่ยวของกับการนารูปแบบกิจกรรมการศึกษานอกระบบโรงเรียนที่ใชการคิดไตรตรองและแนวคิดนีโอฮิวแมน นิสเพื่อเสริมสรางความ พึงพอใจในชีวิตสาหรับเยาวชนในศูนยฝกและอบรมเด็กและเยาวชนไปใชในการวิจัย ครั้งนี้พบวาปจจัย ไดแก 1) ผูสอนตองมีทัศนคติเชิงบวกตอผูเรียน 2) การสรางความไวเนื้อเชื่อใจระหวาง ผูเรียนกับผูสอน 3) การจูงใจใหเกิดการเรียนรูโดยไมบังคับ 4) กิจกรรมการเรียนรูตองมีความหลากหลาย 5) เนื้อหามีความเหมาะสมกับชวงวัยและความสนใจของผูเรียนและ 6) สามารถนาความรูจากเนื้อหาไปใช ไดจริงในชีวิตประจาวัน และเงื่อนไข ไดแก 1) ผูเรียน 2) ผูสอน 3) ระยะเวลา 4) การวัดและประเมินผล ปลินธร เพ็ชรฤทธิ์ (2550 : บทคัดยอ) ศึกษาสภาพและปญหาการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน เพื่อพัฒนาคุณลักษณะความเปนพลเมืองดีของครูสังคมศึกษา มีวัตถุประสงคเพื่อศึกษาสภาพการจัดกิจกรรม การเรียน การสอนเพื่อพัฒนาคุณลักษณะความเปนพลเมืองดีใหแกนักเรียนมัธยมศึกษาตามการรับรูของครู สังคมศึกษา ที่มีประสบการณการสอนตางกัน และเพื่อศึกษาปญหาการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนเพื่อพัฒนา

34 คุณลักษณะความเปนพลเมืองดีใหแกนักเรียนมัธยมศึกษาตามการรับรูของครูสังคมศึกษาที่มีประสบการณ การสอนตางกัน กลุมตัวอยางคือครูสังคมศึกษาที่ปฏิบัติหนาที่อยูในโรงเรียนมัธยมศึกษาที่เปดสอนระดับชั้น มัธยม ศึกษาปที่1-6 (ชวงชั้นที่ 3 -4) สังกัดสานักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐานกระทรวงศึกษาธิการ ในจังหวัดสงขลา เขตพื้นที่การศึกษาที่ 1, 2 และ 3 โดยใชการสุมกลุมตัวอยางแบบหลายขั้นตอน ไดโรงเรียน ที่เปนกลุมตัวอยางจานวน 27 โรงเรียน และกลุมตัวอยางครูสังคมศึกษาจานวน 314 คนผลการศึกษาพบวา 1) การจัดเนื้อหาในหลักสูตร ครูสังคมศึกษาทั้ง 2 กลุมเนนการใชเฉพาะเนื้อหาในสาระหนาที่พลเมือง วัฒนธรรมและการดาเนินชีวิตในสังคมในการสอนและการจัดหนวยบูรณาการเนื้อหาความเปนพลเมืองดีกับ สาระศาสนา ศีลธรรม จริยธรรม 2) การจัดกิจกรรมการเรียนการสอน ในการจัดกิจกรรมการเรียนการสอนใน หองเรียนการจัดกิจกรรมเสริมหลักสูตร การจัดกิจกรรมรวมกับชุมชน ครูสังคมศึกษาทั้ง 2 กลุมมีการจัด กิจกรรมการเรียนการสอนเพื่อพัฒนาคุณลักษณะความเปนพลเมืองดีในดานทักษะพื้นฐานนอยกวาดานอื่นๆ 3) การใชสื่อและแหลงการเรียนรู ครูสังคมศึกษาทั้ง 2 กลุมเนนการใชขาวและบทความที่เกี่ยวของกับเนื้อหา ในบทเรียนและแหลงการเรียนรูในชุมชนมาเปนสื่อและแหลงการเรียนรู 4) การวัดและการประเมินผลการ เรียนรู ครูสังคมศึกษาทั้ง 2 กลุมเนนการวัดและการประเมินผลควบคูไปกับการจัดกิจกรรมการเรียนการสอน ใชวิธีการประเมินจากการทดสอบและการสังเกตพฤติกรรมการทางานใชแบบทดสอบและแบบฝกหัดเปน เครื่องมือและใชครูผูสอนเปนผูประเมินเพียงผูเดียว สุวิมล วองวาณิช และคณะ (2549 : 39) ไดทำโครงการเรงสรางคุณลักษณะที่ดีของเด็กและ เยาวชนไทย โดยใชวิธีวิจัยแบบวิจัยและพัฒนา พบวา ผลการวิจัยทาใหเกิดนวัตกรรมการพัฒนาคุณลักษณซึ่ง มีรูปแบบหลากหลาย โครงการนี้สามารถทาใหกลุมเปูาหมายเกิดความตระหนักและเห็นคุณคาของการพัฒนา ตนเองในทิศทางที่ดี มีพัฒนาการในคุณลักษณที่กาหนดทั้งกลุมนักเรียน ผูบริหาร ครู และนักวิจัยในโครงการ สุริน คลายรามัญ (2543 : บทคัดยอ) ไดศึกษาการพัฒนากระบวนการอบรม โดยใชการเรียนรู แบบเนนประสบการณ และการเรียนรูโดยการรับใชสังคมเพื่อเสริมสรางความรู เจตคติ และการมีสวนรวม ทางการเมืองของผูนำชุมชนที่เปนสตรี พบวา กระบวนการอบรมโดยใชการเรียนรูแบบเนนประสบการณ และ การเรียนรูโดยการรับใชสังคมที่พัฒนาขึ้น ประกอบดวย ขั้นตอน 10 ขั้นตอน คือ รวบรวมประสบการณเดิม ของผูเขารับอบรม ใหประสบการณใหมดวยกิจกรรมการเรียนรูแบบผูเรียนเปนศูนยกลาง ใหผูเขารับอบรม สะทอนความคิดและอภิปราย ใหผูเขารับอบรมสรุปความคิดรวบยอด ใหผูเขารับการอบรมประยุกตใชความรู โดยการวางแผนการรับใชสังคม ใหผูเขารับการอบรมปฏิบัติกิจกรรมการรับใชสังคม ใหผูเขารับการอบรม สะทอนความคิด และวิเคราะหประสบการณจากการรับใชสังคมใหผูเขารับการอบรมรายงานผลการเรียนรู ประเมินผลการอบรม และติดตามผลการอบรม และผูศึกษาไดสรุปการเรียนรูแบบเนนประสบการณวามี ขั้นตอนที่สำคัญ 4 ขั้นตอน คือประสบการณสะทอนความคิดและอภิปราย สรุปความคิดรวบยอด และ ประยุกตแนวคิด

35 4.2. งานวิจัยตางประเทศ Anthony (2002 : 1240 - A) ไดศึกษาผลของโปรแกรมลักษณะบุคคลศึกษาที่มีผลตอนักเรียน ชั้นประถมศึกษาปที่ 6 โรงเรียนขนาดเล็กในชนบทโรงหนึ่ง เพื่อวิเคราะหการประมาณคาและความเขาใจของ นักเรียนเกี่ยวกับลักษณะบุคคลที่ระบุไวตามที่เสนอในโปรแกรมนี้ และเพื่อวัดการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม ในกลุมทดลอง และกลุมควบคุมในระหวางดำเนินการโปรแกรมนี้วิธีการศึกษาใชการออกแบบพหุวิธี คือ ใช เครื่องมือที่แตกตางกันทางภาษาเพื่อสำรวจความเขาใจและการประมาณคาเกี่ยวกับลักษณะของบุคคลที่ระบุ ไว ขอมูลที่เก็บรวบรวมจากรายงานการละเมิดวินัยโรงเรียนไดนำมาใชวัดการเปลี่ยนแปลงทางพฤติกรรม ผลการศึกษา พบวา ไมมีความแตกตางอยางมีนัยสำคัญในกลุมทดลองเกี่ยวกับความเขาใจและการประมาณ คาของนักเรียนในดานลักษณะบุคคลตามที่ระบุไว ไมมีการวัดความแตกตางอยางมีนัยสำคัญในดานความไมมี จิตสาธารณะและการละเมิดวินัยหรือขอมูลทางพฤติกรรม The Secretariat International Association for the Evaluation of Educational Achievement : IEA (2010 : 132) ซึ่งเปนหนวยงานที่ศึกษาเกี่ยวกับการจัดการศึกษาเพื่อสรางความเปน พลเมือง ไดทาการวิจัยเกี่ยวกับการจัดการศึกษาเพื่อสรางความเปนพลเมืองจานวน 30 ประเทศ ใน 5 ทวีป ทั่วโลก ซึ่งผูวิจัยไดนาเสนอผลของการศึกษาประกอบดวยเปูาหมาย เนื้อหา กระบวนการ รูปแบบ และวิธีการ สอนเพื่อสรางความเปนพลเมือง มีรายละเอียดดังตารางที่ 3 ตารางที่ 3 การจัดการศึกษาเพื่อสรางความเปนพลเมืองใน 30 ประเทศ เปาหมาย เนื้อหา กระบวนการ รูปแบบ วิธีการสอน 1. สงเสริมความรู ดานสังคมการเมือง, และสถาบันทาง สังคม 2. สงเสริมการเคารพ และพิทักษ สิ่งแวดลอม 3. สงเสริมความ สามารถในการปกปู องจุดยืนทางความคิด ของนักเรียน 4. พัฒนาทักษะและ ความสามารถของ นักเรียนในการแกไข ความขัดแยง 1. สิทธิ มนุษยชน 2. ระบบ กฎหมายและ ศาล 3. ความเขาใจ ในวัฒนธรรม และ กลุมจริยธรรม ที่แตกตาง 4. ระบบรัฐสภา และรัฐบาล 5. การ ลงคะแนนเสียง และการเลือกตั้ง 1. ความรูและความ เขาใจในการศึกษา เพื่อสรางพลเมือง 1.1 ความรูพื้นฐาน 1.2 ความเขาใจ ความคิดรวบยอด ที่ สำคัญ 1.3 ความเขาใจเจต คติและคานิยมที่ สำคัญ 2. การสื่อสาร 2.1 การอภิปราย และการโตแยง 2.2 โครงการและ การเขียนแผนงาน 1. จัดเปนวิชา เฉพาะ (วิชาบังคับ) 2. จัดเปนวิชา เฉพาะ (วิชาเลือก) 3. บูรณาการเขา กับวิชาทั่วไป 4. crosscurricular 5. ชุมนุม 6. กิจกรรม หลักสูตรพิเศษ 7.จัดประสบการณ ในชั้นเรียน 1.สอนแยกเปนอีก วิชาหนึ่ง โดยครูสอน พลเมืองศึกษา หรือ วิชาที่เกี่ยวของ 2. สอนโดยครูของ วิชาที่เกี่ยวของกับ มนุษยศาสตรและ วิทยาศาสตรสังคม 3. บูรณาการเขากับ ทุกวิชาที่มีสอนใน โรงเรียน 4.สอนเปนกิจกรรม ในหลักสูตรพิเศษ

36 ตารางที่ 3 (ตอ) เปาหมาย เนื้อหา กระบวนการ รูปแบบ วิธีการสอน 5. สงเสริมความรู ดานสิทธิและความ รับผิดชอบของ นักเรียน 6. สงเสริมการมี สวนรวมในชุมชน ของนักเรียน 7. สงเสริมการคิด วิเคราะหและ อิสระในการคิด ของนักเรียน 8. สงเสริมการมี สวนรวมของ นักเรียนใน โรงเรียน 9. สนับสนุนการ พัฒนากลยุทธ การ ลดความขัดแยง ทางคานิยมดาน เชื้อชาติ 6. การแกไข ความขัดแยง 7. การศึกษา ดานเทคโนโลยี 8. สังคมโลกและ องคกรระหวาง ประเทศ 9. สิ่งแวดลอม 10. เศรษฐศาสตร และเศรษฐกิจ สมัคร 11. กลุมอาสา สมัคร 3. การเปดโอกาส ใหนักเรียน มีสวนรวม 3.1 การตัดสินใจ ในโรงเรียน 3.2 กิจกรรมที่ใช ชุมชนเปนฐาน 4. การวิเคราะห และการสังเกต กระบวนการ เปลี่ยนแปลง 4.1 ในโรงเรียน 4.2 ในชุมชน 5. การตอบสนอง และการวิเคราะห 5.1 การมีสวนรวม และengagement opportunity 6. การพัฒนาดาน ความรูสึก 6.1 ดานสัญชาติ 7. การพัฒนา เจตคติ 7.1 การมีสวนรวม และการเปนสวน หนึ่งของสังคม และสังคมพลเมือง 5. พิจารณาผลของ ประสบการณใน โรงเรียนใน ภาพรวม 6. ไมนาเปนสวน หนึ่งในหลักสูตร ของโรงเรียน Office of Democracy and Governance (2002 : 96) ไดใหแนวคิดวา การออกแบบการจัด การศึกษาเพื่อสรางพลเมืองจะมีประสิทธิภาพเมื่อ 1) มีการดาเนินการอยางตอเนื่อง จำนวนคอรสที่มากพอ (ตั้งแต 3 ครั้งขึ้นไป) จึงจะสงผลใหเกิดการเปลี่ยนแปลงอยางมีนัยสำคัญ 2) ใชวิธีการที่เนนการมีสวนรวม

37 การแสดงละคร การแสดงบทบาทสมมติ กิจกรรมการแกปญหา สถานการณจาลอง และกิจกรรมลอเลียน ทางการเมือง เหลานี้สามารถทาใหเกิดการเปลี่ยนแปลงในทางบวกไดดีกวาการสอนแบบจดบันทึกหรือการใช สื่อวัสดุ นอกจากนี้ยังไดใหขอเสนอแนะในการออกแบบโปรแกรมการศึกษาเพื่อพัฒนาพลเมืองใหมี ประสิทธิภาพ ดังนี้1) มีความตระหนักและความพยายามที่จะออกแบบการสอนอยางครอบคลุม มีการ สงเสริมการมีสวนรวมอยางตอเนื่อง 2) ใชวิธีการสอนที่เนนการมีสวนรวมใหมากที่สุดเทาที่จะเปนไปได 3) เปดโอกาสใหผูเรียนไดมี สวนรวมโดยตรงในโปรแกรม 4) เนนรูปแบบที่มีความเกี่ยวของกับชีวิตประจาวัน 5) ลงทุนในการฝกอบรมใหกับผูอบรม 6) มีเปูาหมายเพื่ออาสาทาประโยชนใหกับสังคม 7) ใหความสนใจ ประเด็นเรื่องเพศ 8) หลีกเลี่ยงการคาดหวังที่สูงเกินไป และ 9) นำผูปกครอง ครู และผูบริหารโรงเรียนเขามา มีสวนรวมในโปรแกรม ที่มีโรงเรียนเปนฐาน จากผลการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของ พบวา การที่จะพัฒนาความเปนพลเมืองดีของ นักเรียนตองเริ่มปลูกฝงจากวัยเด็ก โดยอาศัยความรวมมือทั้งทางครอบครัว ครู นักเรียนองคกรในชุมชน การจัดกิจกรรมเพื่อสงเสริมวินัยนักเรียนจะกอใหเกิดความภาคภูมิใจในผลงานและทำใหเกิดพฤติกรรมที่ถาวร มากกวาการสั่งงานใหเด็กปฏิบัติอยางเดียว ความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทสูการปฏิบัติโดย ประยุกตใชแนวคิดทฤษฎีการกำกับตนเองนั้นจะทำใหเด็กมีการพัฒนาตนเองสูความเปนผูใหญที่สามารถ กำกับตนเองไดมีมโนธรรมที่ดีมีความมั่นคงทางอารมณและมีพฤติกรรมที่พึงประสงค เพราะความเปน พลเมืองดีเปนสิ่งที่ชวยจัดระบบระเบียบชีวิตในสังคม สังคมใดที่มีประชากรที่มีความเปนพลเมืองที่ดีจะมีแต ความสงบสุข เปนระเบียบเรียบรอย สะอาด ยุติธรรมและสามัคคีซึ่งนำไปสูการพัฒนาประเทศชาติใหมีความ เจริญมั่นคงและยั่งยืนตอไป 6. กรอบแนวคิดในการวิจัย จากการศึกษาเอกสารและงานวิจัยที่เกี่ยวของกับการพัฒนาวินัยและการศึกษาเอกสารและ งานวิจัยที่เกี่ยวของกับโปรแกรมการกำกับตนเอง ผูวิจัยจึงพัฒนาโปรแกรมสรางวินัยในตนเองดวยทฤษฎี การกำกับตนเอง โดยองคประกอบของความเปนพลเมืองดี 4 ดาน คือ มีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง มี พื้นฐานชีวิตที่มั่นคง-มีคุณธรรม มีงานทำ-มีอาชีพ และเปนพลเมืองดีโดยจัดโปรแกรมฝกใหแกนักเรียน ทั้งหมด 15 กิจกรรม โดยกระบวนการกำกับตนเองที่ใชในโปรแกรมครั้งนี้ ไดจากการสังเคราะหแนวคิดการ กำกับตนเอง (Bandura. 1986 : 335, Zimmerman. 2000 : 16, Pintrich. 2000 : 454, Boekaerts. 1997 : 429) และมีการตอยอดเพื่อเสริมบางขั้นตอนที่สำคัญและเปนประโยชน โปรแกรมการกำกับตนเอง ในวิจัยนี้มีกระบวนการดังนี้ 1) ขั้นเตรียมการ ประกอบดวย การประเมินตนเอง ประเมินงาน การวิเคราะหงาน การตั้งเปาหมาย การวางแผน 2) ขั้นดำเนินการ ประกอบดวย การปฏิบัติตามแผนที่วางไว การควบคุมตนเองและมีการ สังเกตพฤติกรรมตนเองในสิ่งที่กระทำ

38 3) ขั้นการประเมิน กำหนดใหผูเรียนประเมินตนเอง โปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีฯ 1. ขั้นเตรียมการ 1.1 การวิเคราะหงาน 1.2 การตั้งเปาหมาย 1.3 การวางแผน 1.4 การจูงใจ 2. ขั้นดำเนินการ 2.1 การปฏิบัติตามแผนที่วางไว 2.2 การควบคุมตนเอง 2.3 การสังเกตพฤติกรรมตนเองในสิ่งสิ่งที่กระทำ 3. ขั้นการประเมิน การประเมินตนเอง ความเปนพลเมืองดี4 ดาน ประกอบดวย 1. มีทัศนคติที่ถูกตองตอบานเมือง 2. มีพื้นฐานชีวิตที่มั่นคง-มีคุณธรรม 3. มีงานทำ-มีอาชีพ 4. เปนพลเมืองดี ภาพประกอบ 6 กรอบแนวคิดในการวิจัย

บทที่ 3 วิธีดำเนินการวิจัย การวิจัยในครั้งนี้ มุงพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดาน การศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ดำเนินการวิจัยตามขั้นตอนการวิจัยและพัฒนา (Research and Development) โดยแบงระยะดำเนินการวิจัยเปน 2 ระยะ มีขั้นตอนการดำเนินการวิจัย ดังนี้ ระยะที่1 การพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวย ทฤษฎีการกำกับตนเอง ขั้นตอนที่ 1 จัดทำรางโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง จุดประสงค เพื่อรางโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวย ทฤษฎีการกำกับตนเอง กลุมตัวอยาง กลุมตัวอยางในการพิจารณาเกี่ยวกับความเหมาะสมและความเปนไปไดของโปรแกรม ไดแกผูเชี่ยวชาญจำนวน 5 คน ประกอบดวย 1) ผูเชี่ยวชาญดานหลักสูตรและการสอน จำนวน 2 คน 2) ผูเชี่ยวชาญดานการวัดและประเมินผล จำนวน 1 คน 3) ผูเชี่ยวชาญดานเทคโนโลยีการศึกษา จำนวน 1 คน 4) ผูเชี่ยวชาญดานจิตวิทยาการศึกษา จำนวน 1 คน การดำเนินการ 1. ศึกษา วิเคราะห และสังเคราะห หลักการ แนวคิดทฤษฎี และขอคนพบ เกี่ยวกับ แนวคิดและทฤษฎีเกี่ยวกับการกำกับตนเอง ความเปนพลเมืองดีความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคล บาทรัชกาลที่ 10 การพัฒนาโปรแกรม และสาระอื่น ๆ ที่เกี่ยวของ จากเอกสาร ตำรา บทความวิชาการ งานวิจัย รายงานวิจัยทั้งในและตางประเทศ รวมทั้งสืบคนจากฐานขอมูลเว็บไซต ตาง ๆ ทาง อินเตอรเน็ต (Internet) 2. นำสารสนเทศที่ไดจากเอกสาร และงานวิจัยที่เกี่ยวของมาสังเคราะห ประมวล จัดทำกรอบแนวคิดในการรางโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษา ดวยทฤษฎีการกำกับตนเองดังภาพประกอบ 7

40 ภาพประกอบ 7 กรอบแนวคิดในการพัฒนาโปรแกรมสรางความเปนพลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาท ดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง 3. นำกรอบแนวคิดที่สรางขึ้นมากำหนดรายละเอียดของรางโปรแกรมสรางความเปน พลเมืองดีตามรอยพระยุคลบาทดานการศึกษาดวยทฤษฎีการกำกับตนเอง ดังแสดงภาพประกอบ 8 กำหนดหลักการของโปรแกรม กำหนดวัตถุประสงคของโปรแกรม โครงสรางเวลาของโปรแกรม กลุมเปาหมาย เนื้อหาที่ใชในโปรแกรม เอกสารที่ใชในโปรแกรม การประเมินประสิทธิภาพของโปรแกรม ตั้งเกณฑการประเมิน ประเมินตามเกณฑ ปรับปรุงโปรแกรม ทดสอบกอนเขาใชโปรแกรม ทดสอบหลังเขาใชโปรแกรม