การเปลี่ยนแปลงชายฝั่งทะเล พื้นที่อำเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช

รายงานวชิ าการ
ฉบับที่ สธส 10/2557

การเปลีย่ นแปลงชายฝ่งั ทะเล
พนื้ ที่อำเภอปากพนงั จงั หวัดนครศรธี รรมราช

สำนกั ธรณวี ทิ ยาส่ิงแวดลอ้ ม
กรมทรัพยากรธรณี

รายงานวิชาการ
ฉบบั ท่ี สธส 10/2557

การเปลยี่ นแปลงชายฝ่ังทะเล
พ้นื ที่อำเภอปากพนัง จงั หวัดนครศรธี รรมราช

น้ำฝน คำพิลัง
ญาดารกั ษ์ วิลนุ กจิ
อภชิ ยั กาญจนพนั ธ์ุ
วรโชติ ชุม่ หมืน่ ไวย์
วราภรณ์ จิตสุวรรณ
สายสดุ า ประดจุ ชนม์
พรชยั แฉ่งสูงเนนิ

สำนกั ธรณวี ิทยาสงิ่ แวดล้อม
กรมทรพั ยากรธรณี

อธิบดกี รมทรพั ยากรธรณี
นายสมหมาย เตชวาล

ผ้อู ำนวยการกองธรณวี ิทยาส่ิงแวดล้อม
นายนิมิตร ศรคลัง

ผู้อำนวยการส่วนธรณวี ทิ ยาส่ิงแวดล้อมและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ
นายศกั ดา ขนุ ดี

จดั พิมพ์โดย กองเทคโนโลยีธรณี กรมทรพั ยากรธรณี
ถนนพระรามที่ 6 เขตราชเทวี กรุงเทพฯ 10400
โทรศัพท์ 0 2621 9613 โทรสาร 0 2621 9612

พมิ พ์ครัง้ ท่ี 2 สิงหาคม 2564
จำนวน 30 เล่ม

ขอ้ มูลการลงรายการบรรณานกุ รม

น้ำฝน คำพลิ ัง.
การเปลี่ยนแปลงชายฝั่งทะเล พื้นท่ีอำเภอปากพนัง จงั หวดั นครศรีธรรมราช/ โดย

นำ้ ฝน คำพิลงั ญาดารักษ์ วิลุนกจิ อภิชยั กาญจนพันธุ์ วรโชติ ชุ่มหมน่ื ไวย์ วราภรณ์ จิตสุวรรณ
สายสดุ า ประดจุ ชนม์ และพรชัย แฉ่งสูงเนิน.-- กรงุ เทพฯ : สำนักธรณีวทิ ยาส่งิ แวดลอ้ ม กรม
ทรพั ยากรธรณี, 2557.
108 หน้า : ภาพประกอบ : แผนที่ : ตาราง ; 30 ซม.
รายงานวิชาการ ฉบบั ท่ี สธส 10/2557.

-III-

คานา

ประเทศไทยมีพ้ืนที่ชายฝ่ังทะเล ครอบคลุมทั้งฝั่งอ่าวไทยและอันดามันรวม 23 จังหวัด
จากอดีตถึงปัจจุบัน พื้นที่ชายฝ่ังได้มีการเปลี่ยนแปลงอย่างมาก และปัญหาสาคัญที่เกิดตามมาคือ การ
กัดเซาะชายฝ่ัง สาเหตุของปัญหาดังกล่าวเกิดข้ึนทั้งจากธรรมชาติ อาทิ การเปลี่ยนแปลงระดับน้าทะเล
ลมมรสุม ลักษณะธรณีแปรสัณฐาน แต่สาเหตุที่กระตุ้นให้เกิดการเปล่ียนแปลงชายฝ่ังอย่างรวดเร็วคือ
กิจกรรมของมนุษย์ โดยเฉพาะอย่างย่ิงการใช้ประโยชน์ท่ีดินท่ีผิดประเภท ท้ัง อุตสาหกรรมการท่องเท่ียว
การประมง การต้ังถ่ินฐาน หรือแม้แต่โครงสร้างขนาดใหญ่ตามแนวชายฝั่ง ล้วนเป็นสาเหตุให้การปรับ
สมดลุ ตามธรรมชาตเิ ปล่ียนแปลงไป นอกจากปัญหาทางกายภาพข้างต้นแล้ว ปัญหาการกัดเซาะชายฝ่ังยัง
สรา้ งความเสียหายต่อระบบนิเวศน์ เศรษฐกิจ สังคม และคุณภาพชีวิตของคนในพื้นที่ ดังน้ันเพ่ือให้มนุษย์
อย่รู ่วมกับธรรมชาตไิ ดอ้ ยา่ งมคี วามสุขและยง่ั ยนื จงึ ควรมีการเรียนร้แู ละเขา้ ใจถงึ ภัยธรรมชาติพร้อมท้ังเข้า
ปรบั ตัวให้กับธรรมชาติได้อย่างสมดลุ

กรมทรัพยากรธรณี ในฐานะหน่วยงานราชการที่มีหน้าท่ีรับผิดชอบในการศึกษาและ
สารวจธรณีวิทยาชายฝ่ังและนอกชายฝ่ังทะเล จึงได้ดาเนินการสารวจศึกษา เพ่ือติดตามสถานภาพการ
เปลี่ยนแปลงชายฝั่งท้ังในอดีตและปัจจุบัน ในพ้ืนท่ีตามแนวชายฝ่ังอันดามันและอ่าวไทยท้ัง 23 จังหวัด
และในปงี บประมาณ พ.ศ. 2557 ได้ดาเนนิ การศกึ ษาในพื้นท่อี าเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช โดย
ข้อมูลท้ังหมดจะเป็นประโยชน์อย่างย่ิงต่อหน่วยงานท่ีมีหน้าท่ีแก้ไขป้องกันปัญหาการกัดเซาะชายฝั่ง เพ่ือ
นาไปใชป้ ระกอบการตัดสนิ ใจหาแนวทางหรือโครงสร้างทจ่ี ะใชใ้ นการป้องกนั การกดั เซาะชายฝ่ังทะเล และ
ใช้เป็นข้อมูลในการวางแผนการใช้ประโยชน์ท่ีดินในอนาคต นอกจากนี้กรมทรัพยากรธรณีได้ดาเนินการ
เผยแพร่และประชาสัมพันธ์ข้อมูลดังกล่าวแก่ประชาชนและบุคคลทั่วไปที่สนใจ ในรูปแบบของสื่อต่างๆ
เพ่อื ให้งา่ ยต่อการเข้าถึงข้อมูล เชน่ อนิ เตอร์เน็ต รายงานผลการศึกษา และแผ่นพบั เป็นต้น

-IV-

สารบัญ

คานา........................................................................................................................................................ iii
สารบัญ.....................................................................................................................................................iv
บทคัดย่อ..................................................................................................................................................xi
1.บทนา.................................................................................................................................................... 1

1.1 หลกั การและเหตุผล ...................................................................................................................... 1
1.2 วตั ถุประสงค์ ................................................................................................................................. 1
1.3 เป้าหมาย ...................................................................................................................................... 1
1.4 กลุ่มเป้าหมาย/ผูร้ ับบริการ............................................................................................................ 1
1.5 ระยะเวลาดาเนนิ การ .................................................................................................................... 2
1.6 พื้นท่ดี าเนนิ การ............................................................................................................................. 2
1.7 ผลผลิต.......................................................................................................................................... 2
1.8 ผลท่คี าดว่าจะไดร้ ับ....................................................................................................................... 2
2. สาเหตุและการเปลยี่ นแปลงชายฝัง่ ...................................................................................................... 4
2.1 การเปลย่ี นแปลงชายฝ่งั (Coastal change) ................................................................................. 4

2.1.1 ชายฝง่ั ท่ีมกี ารกัดเซาะ (Erosional coast) ............................................................................ 4
2.1.2 ชายฝั่งทมี่ ีการสะสมตัว (Depositional coast)..................................................................... 4
2.1.3 ชายฝ่ังคงสภาพ (Stable coast)........................................................................................... 4
2.2 สาเหตกุ ารเปล่ียนแปลงชายฝัง่ ...................................................................................................... 4
2.2.1 ธรณีแปรสณั ฐาน (Tectonic movement)........................................................................... 4
2.2.2 การเปลี่ยนแปลงระดับนา้ ทะเล (Sea level change)........................................................... 5
2.2.3 กระบวนการชายฝ่ัง (Coastal process)............................................................................... 5
2.2.4 ปริมาณตะกอนที่สะสมตัว (Sediment supply)................................................................... 5
2.2.5 กิจกรรมของมนุษย์ (Human activities) .............................................................................. 5
3.ขอ้ มลู พนื้ ท่ีศึกษาอาเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช .................................................................... 6
3.1 สภาพภูมปิ ระเทศโดยทวั่ ไป........................................................................................................... 6
3.2 สภาพธรณีวทิ ยา............................................................................................................................ 6
3.2.1 ธรณวี ทิ ยา (Geology)........................................................................................................... 6
3.2.2 ธรณีสัณฐานชายฝงั่ ทะเล (Coastal geomorphology) ........................................................ 9
3.3 อตุ ุนยิ มวทิ ยา .............................................................................................................................. 13
3.3.1 ฤดกู าล ................................................................................................................................ 13
3.3.2 ความชืน้ สมั พัทธ์................................................................................................................ 13
3.4 อทุ กศาสตรช์ ายฝัง่ ทะเล .............................................................................................................. 14
3.4.1 ลมมรสุม (Monsoonal wind).......................................................................................... 14
3.4.2 คลืน่ .................................................................................................................................... 14
3.4.3 พายหุ มนุ เขตร้อน (Tropical cyclones)............................................................................. 17
3.5 โครงสร้างปอ้ งกนั การกดั เซาะชายฝั่ง........................................................................................... 21

-V-

3.5.1 โครงสรา้ งป้องกนั ชายฝ่ังแบบแข็ง (Hard solutions).......................................................... 21
3.5.2 โครงสร้างปอ้ งกนั ชายฝ่ังแบบอ่อน (Soft solutions) .......................................................... 21
3.6 สิ่งก่อสรา้ งและโครงสรา้ งปอ้ งกนั ชายฝงั่ ทะเลในพื้นที่ศึกษาและพ้ืนท่ขี ้างเคียง ............................ 23
3.6.1 กาแพงกนั คล่นื แบบใช้ก้อนหนิ (Rock revetment)............................................................ 23
3.6.2 รอดักทราย (Groin) และกองหินปอ้ งกันคลน่ื (Break water) ............................................. 24
3.6.3 เข่อื นก้ันทราย (Jetty)......................................................................................................... 25
3.6.4 กาแพงริมชายฝง่ั (Sea wall)............................................................................................... 26
3.6.5 ถงุ ทรายกันคลืน่ (Sand bag) .............................................................................................. 27
3.6.6 การเสริมทรายชายหาด (Beach nourishment) ................................................................ 28
3.6.7 ทา่ เทียบเรอื (Pier) .............................................................................................................. 28
4. วิธีการศกึ ษา ...................................................................................................................................... 30
4.1 สถานภาพการเปลี่ยนแปลงชายฝั่งทะเล...................................................................................... 30
4.1.1 การรวบรวมขอ้ มูล (Desk study) ....................................................................................... 30
4.1.2 การสารวจภาคสนาม (Field investigation) ...................................................................... 30
4.1.2 การวเิ คราะห์ข้อมลู สถานภาพการเปล่ยี นแปลงชายฝง่ั ......................................................... 38
4.1.3 การประเมนิ ผลสถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝง่ั ............................................................... 41
4.2 ธรณีสัณฐานชายฝ่ังทะเล............................................................................................................. 44
4.2.1 เจาะสารวจชายฝั่งระดับตนื้ ................................................................................................. 44
4.2.2 เก็บตวั อย่างตะกอนชายทะเล.............................................................................................. 46
4.3 ธรณวี ิทยากายภาพพนื้ ทะเล........................................................................................................ 48

4.3.1 การสารวจธรณีฟิสิกสท์ างทะเล ........................................................................................... 48
4.3.2 การตรวจวัดระดับน้าขึ้นน้าลง...................................................................................... 53
4.3.3 การเก็บและวิเคราะห์ตัวอยา่ งตะกอนพ้นื ผวิ ท้องทะเล......................................................... 52
5.ผลการศึกษาการเปลี่ยนแปลงชายฝงั่ ทะเล .......................................................................................... 53
5.1 สถานภาพการเปลยี่ นแปลงชายฝงั่ ทะเล...................................................................................... 53
5.1.1 สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝง่ั ในช่วง 5 ปี..................................................................... 53
5.1.2 สถานภาพการเปลี่ยนแปลงชายฝง่ั ในช่วง 7 ปี..................................................................... 56
5.1.3 สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝัง่ ในชว่ ง 12 ปี................................................................... 59
5.1.4 สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝงั่ ระหวา่ งช่วงฤดกู าล......................................................... 62
5.1.5 สถานการเปลี่ยนแปลงในแนวดิ่งระหวา่ งช่วงฤดกู าล............................................................ 68
5.2 ธรณีสณั ฐานชายฝง่ั ทะเล............................................................................................................. 76
5.2.1 การเจาะสารวจชายฝ่งั ระดบั ต้ืน........................................................................................... 76
5.2.2 การเก็บตัวอย่างตะกอนชายทะเล........................................................................................ 80
5.3 ธรณวี ทิ ยากายภาพพื้นทะเล........................................................................................................ 82
5.3.1 ความลึกนา้ และลักษณะภมู ิประเทศพน้ื ทะเล....................................................................... 82
5.3.2 ลกั ษณะตะกอนพนื้ ผวิ ท้องทะเล .......................................................................................... 82
5.3.3 ผลการวิเคราะหแ์ ละแปลความหมายข้อมลู ธรณีฟสิ กิ สท์ างทะเล.......................................... 84

-VI-

5.4 การเผยแพร่ขอ้ มูล....................................................................................................................... 85
5.4.1 การสมั มนาระดมความคิดเห็น............................................................................................. 85
5.4.2 เผยแพร่ข้อมูลผา่ นระบบอินเทอร์เนต .................................................................................. 86
5.4.3 เอกสารเผยแพรแ่ ละส่ือสง่ิ พิมพ์ต่างๆ................................................................................... 87

6.สรปุ และข้อเสนอแนะ.......................................................................................................................... 88
6.1 สรปุ ............................................................................................................................................ 88
6.1.1 การเปลีย่ นแปลงชายฝ่งั ในแนวราบ ..................................................................................... 88
6.1.1.4 การเปรียบเทยี บแนวเส้นชายฝั่งระหวา่ งชว่ งฤดูกาล ......................................................... 89
6.1.2 การเปลย่ี นแปลงชายฝ่ังในแนวดงิ่ ........................................................................................ 90
6.1.3 ตะกอนชายฝง่ั ทะเล............................................................................................................. 90
6.1.4 การสารวจธรณวี ทิ ยากายภาพพ้ืนทะเล ............................................................................... 90
6.2 ปญั หาและอุปสรรค..................................................................................................................... 91
6.3 ขอ้ เสนอแนะ ............................................................................................................................... 92
7 . ข้ อ เ ส น อ แ น ะ แ น ว ท า ง ใ น ก า ร ว า ง แ ผ น ป้ อ ง กั น แ ล ะ ล ด ผ ล ก ร ะ ท บ จ า ก ก า ร กั ด เ ซ า ะ ช า ย ฝั่ ง

สาหรับพื้นท่ีอาเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช
เอกสารอ้างอิง ........................................................................................................................................ 93

-VII-

สารบญั รูป

รปู ที่ 1 พื้นท่ีศึกษาเขตอาเภอปากพนงั จังหวดั นครศรธี รรมราช ............................................................... 3
รูปที่ 2 แผนที่ธรณีวทิ ยาพ้ืนท่ีตาบลแหลมตะลุมพกุ และปากพนังฝ่ังตะวันออก......................................... 7
รูปที่ 3 สภาพพ้นื ทส่ี ะสมตะกอนทีล่ มุ่ ราบนา้ ข้นึ ถงึ ต.ปากพนังฝง่ั ตะวันตก............................................... 8
รูปท่ี 4 สภาพพื้นที่สะสมตะกอนท่ีลุ่มราบน้าข้นึ ถงึ มปี า่ ชายเลนปกคลุม ................................................... 8
รูปท่ี 5 สภาพพ้นื ทสี่ ะสมตะกอนตะกอนชายหาด บริเวณปลายแหลมตะลมุ พุก........................................ 9
รปู ท่ี 6 แผนที่ธรณีสัณฐานชายฝัง่ พืน้ ทีต่ าบลแหลมตะลุมพุกและตาบลปากพนังฝัง่ ตะวันออก (ดัดแปลง

จาก กรมทรัพยากรณี, 2550)...................................................................................................... 10
รปู ท่ี 7 ที่ราบนา้ ข้นึ ถึงเดิม บริเวณปลายแหลมตะลมุ พกุ ......................................................................... 11
รปู ที่ 8 ที่ราบน้าข้นึ ถงึ ปจั จบุ ัน บริเวณปลายแหลมตะลมุ พุก .................................................................. 12
รปู ที่ 9 ทิศทางการเคลอื่ นที่ของลมมรสมุ ในประเทศไทย........................................................................ 16
รปู ท่ี 10 ชนิดของน้าข้ึน - นา้ ลงในอ่าวไทย ............................................................................................ 19
รูปท่ี 11 ค่าของเรจนน์ ้า (เมตร) (คดั ลอกจาก สิน สินสกลุ และคณะ กรมทรัพยากรธรณี, 2545)............ 20
รูปที่ 12 โครงสรา้ งป้องกันชายฝ่ังทีพ่ บในพ้ืนท่ีศกึ ษา ............................................................................. 22
รปู ท่ี 13 โครงสร้างปอ้ งกนั ชายหาดประเภทกาแพงกันคล่ืนแบบใชก้ ้อนหิน (Rock revetment) ........... 23
รูปที่ 14 กองหนิ ปอ้ งกันคล่ืน Breakwater) บรเิ วณวัดแหลมตะลุมพกุ ต.แหลมตะลมุ พุก อ.ปากพนงั .... 24
รูปที่ 15 กองหินกันคล่ืน บรเิ วณ ต.เกาะเพชร อ.หวั ไทร ........................................................................ 25
รปู ที่ 16 รอดักทรายบริเวณบ้านเกาะฝ้าย-บา้ นนาทรพั ย์ ต.ขนาบนาก................................................... 25
รปู ท่ี 18 เข่ือนกนั ทรายบริเวณปากคลองชะอวด-แพรกเมือง อาเภอหัวไทร............................................ 26
รูปที่ 18 โครงสรา้ งป้องกันชายฝ่ังประเภทกาแพงริมชายฝั่งเป็นกาแพงกนั คลน่ื แบบเสาคอนกรตี ........... 26
รูปที่ 19 ถุงทรายกนั คล่ืนบริเวณบ้านบ่อคณฑี ต.ขนาบนาก อ.ปากพนงั จ.นครศรีธรรมราช .................. 27
รูปที่ 20 ถุงทรายกนั คล่นื บรเิ วณบ้านหัวหรง ต.เกาะเพชร อ.หัวไทร จ.นครศรีธรรมราช....................... 27
รูปท่ี 21 โครงสร้างปอ้ งกันชายหาดประเภทการเสรมิ ทรายชายหาด (Beach nourishment) ............... 28
รูปท่ี 22 สะพานท่าเทียบเรือพรอ้ มเข่ือนกันตล่ิงของกรมประมง............................................................. 29
รปู ท่ี 23 ตัวอยา่ งการสร้างหมุดหลักฐานใหม่ของกรมทรัพยากรธรณี...................................................... 32
รูปที่ 24 ระบบการทางานของเครอ่ื งมือ DGPS โดยต้ังเคร่ืองรับแบบสถิติ.............................................. 33
รูปที่ 25 การกาหนดพิกดั ตาแหนง่ ของหมุดหลกั ฐานท่ีสร้างขึ้นใหม่บรเิ วณชายฝัง่ ทะเลโดยการสารวจรงั วัด

ดว้ ยดาวเทยี มจีพีเอสแบบสมั พทั ธ์................................................................................................ 33
รูปที่ 26 ตาแหน่งหมุดหลกั ฐานอ้างอิงในพน้ื ท่ีศึกษาตาแหน่งหมดุ หลักฐานอา้ งอิงในพน้ื ที่ศกึ ษา ............ 34
รปู ท่ี 27 (ก) แนวชานหาด และ (ข) แนวพชื ตามชายหาด เช่น ผักบงุ้ ทะเล แนวตน้ สน........................... 35
รปู ที่ 28 การสารวจธรณีสณั ฐานชายหาดดวยการรังวัดแบบ DGPS โดยเทคนิคการสารวจรงั วัดแบบจลน

ทนั ที (Real-time Kinematics, RTK); ก) หมุดฐานโดยตัง้ เครอื่ งรบั แบบสถติ และ ข) หมดุ โรเวอร์
ใชเ้ ป็นเครือ่ งรบั ระบบวทิ ยุ ........................................................................................................... 36
รปู ที่ 29 การสารวจธรณสี ณั ฐานชายหาดดวยการรงั วดั โดยกลอ้ งสารวจแบบประมวลผลรวม (Integrated
Total Station) ก) กล้องรังวัด ข) ปริซมึ ซง่ึ ใช้เปน็ ตวั เปา้ ............................................................ 37
รปู ท่ี 30 การเดนิ สารวจในแนวด่ิง เพื่อศึกษาลักษณะสณั ฐานของพื้นท่ี .................................................. 37
รปู ท่ี 31 แผนที่จดุ สารวจธรณสี ณั ฐานชายหาดในชวงลมมรสุมตะวนั ออกเฉยี งเหนอื .............................. 39

-VIII-

รปู ท่ี 32 แผนที่จุดสารวจธรณีสัณฐานชายหาดในชวงลมมรสมุ ตะวันออกเฉียงเหนือ .............................. 40
รปู ท่ี 33 (ก) ข้อมลู จดุ พิกัด (X และY) ทไ่ี ด้จากการสารวจ และ (ข) แนวเสน้ ชายฝ่ังทะเลที่ได้จากการแปลง

ค่าจดุ พิกัด ................................................................................................................................... 42
รูปที่ 34 ตัวอย่างการเปรียบเทียบเส้นแนวชายฝั่ง โดยใชเ้ ทคนิคการซ้อนทับข้อมูล ................................ 42
รปู ท่ี 35 (ก) และ (ข) การเจาะสารวจตะกอนชายฝง่ั ระดับตื้นในพน้ื ท่ีศกึ ษา........................................... 44
รปู ที่ 36 แผนที่ตาแหน่งเจาะสารวจระดบั ตื้น ......................................................................................... 45
รปู ที่ 37 การเกบ็ ตะกอนชายหาดพรอ้ มทั้งศกึ ษาสณั ฐานชายฝั่งทะเลในพนื้ ท่ศี ึกษา ............................... 46
รปู ท่ี 38 แผนที่ตาแหน่งเก็บตัวอยา่ งตะกอนชายทะเล............................................................................ 47
รูปที่ 39 เรอื สารวจและการติดต้ังอปุ กรณ์สารวจธรณฟี ิสิกส์ทางทะเลในพนื้ ทส่ี ารวจ.............................. 48
รปู ที่ 40 แผนทแ่ี สดงเสน้ ทางเดนิ เรือสารวจหยั่งน้าลึกและบันทึกภาพหน้าตัดขา้ งคล่นื ไหวสะเทอื น ....... 49
รูปที่ 42 ลักษณะการทางานหยง่ั นา้ ลึก และบันทกึ ภาพหน้าตดั ขา้ ง ด้วยคล่นื ไหวสะเทอื น ..................... 50
รปู ท่ี 43 ภาพหนา้ ตดั ข้างความลกึ นา้ และภาพหนา้ ตดั ข้างคลนื่ ไหวสะเทอื นแบบสะท้อนกลบั ระดับต้นื .. 50
รปู ที่ 43 เครอื่ งตรวจวัดระดับน้าขนึ้ -นา้ ลงแบบวดั ความดนั ตราเครื่องหมาย Valeport รุน่ 740........... 51
รูปท่ี 44 (ก) เครือ่ งมือหาพิกัดทางภูมิศาสตรบ์ นพ้นื โลกระบบดาวเทยี ม ตราเครื่องหมาย Garmin ........ 52
รูปที่ 45 แผนทส่ี ถานการณเ์ ปล่ียนแปลงชายฝั่งพ้ืนท่ีอาเภอปากพนงั จังหวดั นครศรธี รรมราช ............... 55
รปู ที่ 46 แผนท่ีสถานการณเ์ ปลย่ี นแปลงชายฝัง่ พนื้ ท่ีอาเภอปากพนงั จงั หวัดนครศรีธรรมราช ............... 58
รูปท่ี 47 แผนที่สถานการณเ์ ปลยี่ นแปลงชายฝ่ังพื้นที่อาเภอปากพนงั จังหวดั นครศรีธรรมราช ............... 61
รปู ที่ 48 แผนทส่ี ถานการณเ์ ปลย่ี นแปลงชายฝ่งั ระหวา่ งช่วงฤดกู าล ปี พ.ศ. 2557 พน้ื ที่ตาบลแหลม

ตะลมุ พุกและตาบลปากพนังตะวันออก อาเภอปากพนัง.............................................................. 63
รูปที่ 49 หาดท่ีมีการกัดเซาะรุนแรงบรเิ วณปลายแหลมตะลุมพกุ ........................................................... 64
รูปท่ี 50 หาดทม่ี ีการกัดเซาะรุนแรงบริเวณทิศเหนือบา้ นปลายทราย...................................................... 64
รปู ที่ 51 บรเิ วณบา้ นแหลมตะลุมพุกช่วงที่มีการกัดเซาะปานกลาง ......................................................... 65
รูปที่ 52 บริเวณทิศเหนือสะพานปลา บ้านหัวถนนชายทะเล ช่วงที่มีการกัดเซาะ................................... 65
รูปที่ 53 การสะสมตัวบรเิ วณบา้ นปลายทราย ........................................................................................ 66
รปู ท่ี 54 การสะสมตวั บริเวณปลายแหลมตะลุมพุก ................................................................................ 66
รปู ท่ี 55 บริเวณคงสภาพบ้านหัวถนนชายทะเล...................................................................................... 67
รปู ท่ี 56 บริเวณคงสภาพบา้ นแหลมตะลุมพุก......................................................................................... 67
รูปที่ 57 ภาพสามมติ ิบริเวณปลายแหลมตะลมุ พกุ ถึงบ้านปลายทราย..................................................... 68
รปู ท่ี 58 ภาพตัดขวางของแนวชายหาดปลายแหลมตะลุมพุกถึงบ้านปลายทราย.................................... 69
รูปท่ี 59 ภาพสามมติ บิ ริเวณบ้านปลายทรายถงึ วัดแหลมตะลุมพุก ......................................................... 71
รปู ที่ 60 ภาพตัดขวางของแนวชายหาดบ้านปลายทรายถงึ วัดแหลมตะลมุ พกุ ........................................ 71
รปู ที่ 61 ภาพสามมติ บิ รเิ วณวดั แหลมตะลุมพกุ ถึงบา้ นเนินน้าหัก ........................................................... 72
รปู ที่ 62 ภาพตดั ขวางของแนวชายหาดวัดแหลมตะลมุ พุกถึงบา้ นเนินนา้ หัก........................................... 73
รูปที่ 63 ภาพสามมติ ิบริเวณบ้านเนนิ น้าหักถงึ คลองบางพระ.................................................................. 74
รปู ท่ี 64 ภาพตดั ขวางของแนวชายหาดบ้านเนนิ นา้ หกั ถึงคลองบางพระ................................................. 75
รูปท่ี 65 ตัวอยา่ งตะกอนทรายปัจจุบันบรเิ วณปลายแหลมตะลมุ พุก....................................................... 76
รปู ท่ี 66 ลกั ษณะตะกอนทรายปจั จบุ นั บรเิ วณปลายแหลมตะลมุ พุก ก) ช้ันตะกอนทราย...................... 77

-IX-

รปู ที่ 67 ลกั ษณะตะกอนดินเหนยี วของท่รี าบน้าข้นึ ถงึ เดิม บริเวณบา้ นบางลกึ ตาบลปากพนังตะวันออก
.................................................................................................................................................... 78

รปู ท่ี 68 ก) ตวั อยา่ งตะกอนจากหลุมเจาะบรเิ วณบ้านลกึ ข) ตะกอนดนิ เหนียวสีเทาน้าตาล .................. 78
รปู ที่ 69 ก) ตะกอนดินเหนยี วทะเล ข) ชน้ั ซากพชื (Peat) ท่พี บแทรกในชั้นดินเหนียวทะเล .................. 79
รูปที่ 70 แบบจาลองแสดงขอบเขตแนวชายฝงทะเล (1) ตะกอนชายทะเลส่วนนอก (2) ตะกอนชายทะเล

ส่วนในหน้าหาด (3) ตะกอนชายทะเลส่วนในหลงั หาด (4) ตะกอนชายฝ่งั (คัดลอกจาก
คณะอนกุ รรมการจดั ทาพจนานุกรมธรณวี ิทยา , 2530)............................................................... 80
รูปท่ี 71 การเก็บตะกอนทรายชายฝัง่ (1) ตะกอนชายทะเลส่วนนอก (2) ตะกอนชายทะเลสว่ นในหนา้
หาด (3) ตะกอนชายทะเลสว่ นในหลังหาด (4) ตะกอนชายฝัง่ ..................................................... 80
รปู ท่ี 72 ตัวอย่างตะกอนพน้ื ผิวท้องทะเล (ก) และ (ข) เปลือกหอยและเศษเปลือกหอย (PPN032 และ
PPN034) (ค) ประเภททรายปนทรายแป้ง (PPN 055) และ (ง) โคลนทะเล (PPN 003).............. 82
รูปท่ี 73 แผนที่แสดงระดบั ความลึกนา้ และลักษณะภูมปิ ระเทศพื้นทะเลในพนื้ ท่สี ารวจ.......................... 83
รปู ที่ 74 แผนที่แสดงระดบั ความลกึ น้าและลักษณะภูมปิ ระเทศพ้ืนทะเลในพนื้ ทส่ี ารวจในแบบ 3 มติ ิ .... 83
รูปที่ 75 แผนที่แสดงชนิดและการสะสมตวั ของตะกอนพ้นื ทะเลในพนื้ ทสี่ ารวจ...................................... 84
รปู ที่ 76 การประชุมสัมมนาระดมความคิดเห็น ณ โรงแรมเคซี รสี อร์ท .................................................. 85
รปู ที่ 77 การประชุมสมั มนาระดมความคดิ เหน็ ณ โรงแรมเคซี รีสอร์ท .................................................. 86
รปู ท่ี 78 แสดงการเผยแพร่ขอ้ มลู ผลการศกึ ษาบนหน้าเวบ็ ไซตก์ รมทรัพยากรธรณี ................................. 87

-X-

สารบญั ตาราง

ตารางที่ 1 การจาแนกลักษณะการเปลี่ยนแปลงชายฝง่ั ทะเล (สนิ สินสกลุ และคณะ 2545) .................. 43
ตารางที่ 2 แสดงความถ่ีของคลืน่ เสยี งแบบปฐมภมู ิ (primary frequency) และ ทุตยิ ภมู ิ (secondary

frequency) ทีส่ ง่ ลงไปใต้ทอ้ งทะเล ในระบบ parametric system ...................................... 51
ตารางที่ 3 ตารางแสดงสถานภาพการณ์กดั เซาะชายฝ่ัง พ้นื ท่ี ต.แหลมตะลมุ พุกและ ต.ปากพนังฝั่ง

ตะวนั ออก อ.ปากพนัง จ.นครศรธี รรมราช ในช่วง 5 ปี (พ.ศ.2545 และ พ.ศ.2550).............. 54
ตารางท่ี 4 ตารางแสดงสถานภาพการณ์กัดเซาะชายฝ่ัง พน้ื ที่ ต.แหลมตะลมุ พกุ และ ต.ปากพนงั ฝั่ง

ตะวนั ออก อ.ปากพนัง จ.นครศรีธรรมราช ในช่วง 7 ปี (พ.ศ.2550 และ พ.ศ.2557).............. 57
ตารางที่ 5 ตารางแสดงสถานภาพการณ์กดั เซาะชายฝัง่ พนื้ ที่ตาบลแหลมตะลมุ พุกและปากพนงั ฝ่งั

ตะวันออก อ.ปากพนัง จ.นครศรธี รรมราช ในช่วง 12 ปี (พ.ศ.2545 และ พ.ศ.2557)............ 60
ตารางท่ี 6 ตารางแสดงสถานภาพการณ์กดั เซาะชายฝง่ั พน้ื ทต่ี าบลแหลมตะลุมพุก และ ตาบลปากพนังฝ่ัง

ตะวนั ออก อ.ปากพนัง จ.นครศรีธรรมราช (ฝั่งระหว่างช่วงฤดกู าล)........................................ 62

-XI-

การเปล่ยี นแปลงชายฝัง่ ทะเล
พ้ืนท่อี าเภอปากพนัง จังหวดั นครศรธี รรมราช

โดย นา้ ฝน คาพิลัง ญาดารกั ษ์ วิลนุ กิจ, อภิชัย กาญจนพันธุ์, วรโชติ ชุ่มหมื่นไวย์,
วราภรณ์ จติ สุวรรณ, สายสดุ า ประดุจชนม์ และพรชยั แฉ่งสงู เนนิ

บทคดั ย่อ

ในปัจจุบัน การสูญเสียพ้ืนท่ีบริเวณชายฝ่ังทะเลเนื่องจากการเปล่ียนแปลงลักษณะธรณี
สณั ฐานชายฝ่ังทะเลโดยรอบอ่าวไทย มแี นวโนม้ วา่ จะทวีความรุนแรงเพิ่มข้นึ ซ่งึ มีสาเหตทุ แ่ี ตกต่างกันไปใน
แต่ละพื้นท่ี ทั้งจากสาเหตุตามกระบวนการเปล่ียนแปลงทางธรรมชาติ และจากการกระทาของมนุษย์อัน
สืบเนื่องมาจากการพัฒนาพื้นที่ชายฝั่งทะเล เพื่อตอบสนองกับการขยายตัวของเศรษฐกิจและสังคม
โดยเฉพาะพื้นที่ชายฝั่งทะเลตั้งแต่ปลายแหลมตะลุมพุกจนถึงคลองบางพระ อาเภอปากพนัง จังหวัด
นครศรีธรรมราช การแก้ไขปัญหาดังกล่าวจาเป็นต้องอาศัยความเข้าใจถึงกระบวนการเปลี่ยนแปลงของ
ชายฝั่งทะเลตามธรรมชาติอย่างแท้จริง กรมทรัพยากรธรณีจึงได้ดาเนินการสารวจ ติดตามตรวจสอบ และ
ประเมินการเปล่ียนแปลงแนวชายฝั่งทะเลในช่วงปี พ.ศ. 2545 และ พ.ศ. 2557 ด้วยระบบสารสนเทศ
ภูมิศาสตร์ โดยวิเคราะห์แนวชายฝ่ังทะเลจากการแปลความหมายจากภาพถ่ายทางอากาศ ร่วมกับการ
สารวจแนวชายฝั่งทะเลโดยการรังวัดด้วยดาวเทียมจีพีเอสแบบสัมพัทธ์ (Differential Global
Positioning System: DGPS) ซึง่ ไดด้ าเนินการสารวจเป็นระยะทางประมาณ 27 กิโลเมตร มีพ้ืนท่ีท่ีมีการ
เปล่ียนแปลงทั้งหมด 719,244.45 ตารางเมตร (449.53 ไร่) สามารถจาแนกลักษณะการเปลี่ยนแปลง
ชายฝั่งทะเลได้ 3 แบบ คือ 1) ชายฝั่งท่ีมีการสะสมตัว คิดเป็นระยะทางประมาณ 5.63 กิโลเมตร 2)
ชายฝั่งท่ีมีการกัดเซาะปานกลาง คิดเป็นระยะทางประมาณ 13.5 กิโลเมตร มีอัตราการกัดเซาะเฉลี่ย 3.5
เมตรต่อปี และ 3) ชายฝั่งคงสภาพ มีระยะทางประมาณ 7.73 กิโลเมตร นอกจากนี้ยังได้ทาการศึกษา
พฤตกิ รรมการเปล่ียนแปลงธรณีสัณฐานชายหาดของแต่ละฤดูกาล ใน 2 ช่วงเวลา คือ เดือนมกราคมและ
เดอื นมถิ นุ ายน 2557 โดยการสารวจรังวัดด้วยดาวเทียม จีพีเอส แบบสัมพัทธ์ พบว่าชายหาดส่วนใหญ่จะ
ถูกกัดเซาะในช่วงเดือนมกราคม เน่ืองจากเป็นช่วงลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือที่ส่งผลให้คลื่นลมกาลัง
แรง ในช่วงเดือนมถิ นุ ายนซึง่ คล่นื ลมสงบจะเกดิ การสะสมตัวของตะกอนชายหาด ในอัตราท่ีแตกต่างกันไป
ในแตล่ ะพ้ืนท่ี โดยจะพบร่องรอยการกัดเซาะชายฝ่ังเกิดข้ึนในบริเวณท่ีมีการสะสมตัวของตะกอนน้อยกว่า
ปริมาณตะกอนท่ถี ูกพัดพาออกไป

ธรณสี ัณฐานชายฝั่งทะเล ดาเนินการศกึ ษา 2 วิธี คอื การเจาะสารวจชายฝั่งระดับตื้นด้วย
เคร่ืองเจาะควอเทอร์นารีแบบมือหมุน จานวน 37 หลุม และเก็บตะกอนชายหาด จานวน 221 ตัวอย่าง
จากข้อมูลสามารถแบ่งธรณีสัณฐานชายฝั่งทะเล ออกเป็น 4 ลักษณะหลักๆคือ หาดทรายปัจจุบัน ที่ราบ
นา้ ขน้ึ ถงึ เดิม ที่ราบน้าขน้ึ ถึงปัจจุบนั และดินเหนยี วทะเล

ธรณีวิทยากายภาพพื้นทะเล ประกอบด้วยการสารวจความลึกน้าและลักษณะ
ภมู ิประเทศพื้นทะเลและลกั ษณะตะกอนพ้ืนผวิ ทอ้ งทะเล พบวา่ ระดบั น้าตามแนวเส้นสารวจมีความลกึ -1ถึง

-7 เมตร จากระดบั ทะเลปานกลาง โดยทางตอนเหนือของพ้ืนทส่ี ารวจจะต้นื กวา่ ทางด้านใต้ บริเวณชายฝง่ั

-XII-

ทางตอนใต้ของพ้ืนที่สารวจมคี วามลาดชนั ค่อนข้างสูง สังเกตเห็นแนวการเปล่ียนแปลงความลาดชันได้อย่าง
ชัดเจน คือจากชายฝ่ังถึงระดับน้าลึก -4 เมตร มีความลาดชัน 1:150 และจากระดับน้าลึก -4 เมตร ถึง -7
เมตร มีความลาดชัน 1: 600 ส่วนบริเวณชายฝั่งทางด้านเหนือของพ้ืนที่สารวจ มีความลาดชันต่าว่าอย่าง
ชัดเจน ประมาณ 1:1,000 ลักษณะพื้นผิวท้องทะเลโดยทั่วไปค่อนข้างราบเรียบ และพบว่าลักษณะ
ธรณีวทิ ยาชน้ั ตะกอนใตพ้ ้นื ทอ้ งทะเลในพ้ืนที่สารวจ สามารถจาแนกออกเป็น 2 ชุดหลัก คือ ชั้นตะกอนชุด
ล่าง และชั้นตะกอนชุดบนชั้นตะกอนชุดล่าง ตามแนวเส้นสารวจอยู่ลึกจากระดับน้าทะเลต้ังแต่ -3 ถึง -9
เมตร พื้นผิวตอนบน ของชั้นตะกอนชุดน้ีค่อนข้างราบเรียบ เน่ืองมาจากถูกน้าทะเลกัดเซาะในช่วงเวลาท่ี
ระดบั น้าทะเลเพิม่ สูงขนึ้ ในสมัยโฮโลซีน ช้ันตะกอนชุดบน เป็นชั้นตะกอนที่สะสมตัวโดยอิทธิพลของ
น้าทะเลมาต้ังแต่สมัยโฮโลซีนตอนต้น (ประมาณ 10,000 ปี ก่อนปัจจุบัน) จนถึงปัจจุบัน

-1-

1.บทนา

1.1 หลักการและเหตุผล

ภัยพิบัตทิ างธรรมชาตแิ ละส่ิงแวดลอ้ ม เปน็ ภัยท่เี กดิ ตามธรรมชาตหิ รอื อาจเกิดจากมนุษย์
เปน็ ผกู้ อ่ ทาให้เกิดผลกระทบต่อส่ิงแวดล้อม และสร้างความสูญเสียต่อชีวิตและทรัพย์สินของประชาชนใน
พ้ืนที่ต่างๆของประเทศไทย อาทิ อุทกภัย ดินถล่ม ดินไหล แผ่นดินไหว หลุมยุบ การกัดเซาะชายฝ่ังทะเล
ปัจจุบันภัยทางธรรมชาติและปัญหาส่ิงแวดล้อมได้ทวีความรุนแรงและมีความถี่ ของการเกิดภัยพิบัติทาง
ธรรมชาติและส่ิงแวดล้อมบ่อยครั้งข้ึน ส่งผลต่อคุณภาพชีวิตและความเป็นอยู่ของประชาชน ในด้าน
สุขภาพกาย สุขภาพจิต และเศรษฐกิจ รวมทั้งวิถีชีวิตของประชาชนในพื้นท่ีเส่ียงภัย และอาจทาให้เกิด
ความสูญเสียชีวิตและทรัพย์สิน ซึ่งภัยทางธรรมชาติและผลกระทบส่ิงแวดล้อมส่วนใหญ่มีปัจจัยสาคัญ
เกยี่ วขอ้ งกบั สภาพธรณีวิทยาของพ้ืนทน่ี ัน้ ๆ หรือเรยี กวา่ ธรณพี บิ ัติภยั

กรมทรัพยากรธรณีในฐานะหน่วยงานราชการที่มีหน้าท่ีรับผิดชอบในการสารวจศึกษา
ธรณีวิทยาส่ิงแวดล้อมและธรณีพิบัติภัย บริหารจัดการทรัพยากรธรณีของประเทศ จึงจาเป็นต้อง
ดาเนินการสารวจ ศึกษา วิจัย และประเมินสถานภาพธรณีวิทยาส่ิงแวดล้อมเพื่อการวางแผนชุมชน
รวบรวมข้อมูลพ้ืนท่ีเส่ือมสภาพจากการใช้ประโยชน์ทรัพยากรธรณี ข้อมูลด้านธรณีวิศวกรรม และหา
แนวทางหรือมาตรการป้องกัน/แกไ้ ขปัญหาต่างๆ และรองรับการพัฒนาของเมืองหลักในแต่ละภูมิภาคเพ่ือ
หลกี เลย่ี งการเกิดพิบัติภัย รวมทั้งการให้ความรู้ความเข้าใจเก่ียวกับภัยพิบัติทางธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม
เป็นการสร้างระบบเตือนภัยทางธรรมชาติและสง่ิ แวดล้อมอย่างครบวงจร โดยการมสี ว่ นร่วมของประชาชน
ในการช่วยเสริมสรา้ งคุณภาพชวี ิตและลดความเส่ียงของประชาชน

1.2 วตั ถุประสงค์

ติดตาม ตรวจสอบ การเปลี่ยนแปลงชายฝ่ังทะเลของอาเภอปากพนัง จังหวัด
นครศรีธรรมราช รวมถงึ การสารวจธรณีสัณฐานชายฝั่งและสารวจธรณีวิทยากายภาพพ้ืนทะเล เพ่ือใช้เป็น
ข้อมูลพ้ืนฐานให้กับหน่วยงานท่ีเก่ียวข้องใช้ในการออกแบบโครงสร้างป้องกันการกัดเซาะชายฝ่ังทะเล
ต่อไป

1.3 เปา้ หมาย

1) ข้อมูลการเปล่ียนแปลงชายฝ่ังทะเลทั้งในแนวราบและแนวดิ่งของพื้นท่ีลุ่มน้า
ทะเลสาบสงขลา รวมทั้งทศิ ทางการพัดพาของตะกอนชายฝั่ง คิดเป็นระยะทางตามแนวชายฝั่งไม่น้อยกว่า
25 กิโลเมตรตอ่ ปี

2) ขอ้ มูลธรณสี ัณฐานชายฝ่งั ทะเลและลักษณะตะกอนชายฝง่ั

3) ขอ้ มลู ธรณีวทิ ยากายภาพพืน้ ทะเล

1.4 กลุม่ เป้าหมาย/ผู้รับบริการ

ฐานข้อมูลการเปล่ียนแปลงชายฝ่ังทะเล เพื่อใช้ประโยชน์ในการประเมินขอบเขตและ
สถานภาพการกัดเซาะชายฝ่ัง ตลอดจนใช้ในการวางแผนการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและส่ิงแวดล้อม
และวิศวกรรมทางทะเลและชายฝั่ง ให้มปี ระสิทธภิ าพเพ่ิมข้ึน

-2-

1.5 ระยะเวลาดาเนินการ

1 ปี (ปีงบประมาณ พ.ศ.2557)

1.6 พืน้ ท่ดี าเนนิ การ

พ้ืนท่ีศึกษาเปนพ้ืนท่ีชายฝงทะเลทางดานตะวันออกของอาวปากพนัง เร่ิมตั้งแตปลาย
แหลมตะลุมพุก ยาวตอเน่ืองลงมาทางทิศใตจนถึงบริเวณปากคลองบางพระ บ้านหัวถนนชายทะเล
ตาบลบางพระ อาเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช คิดเปนระยะทางตามแนวชายฝงทะเลประมาณ
27 กิโลเมตร (รปู ท่ี 1) ซง่ึ ตง้ั อยูระหวางเสนละติจูดเหนือท่ี 8 องศา 22 ลิปดา ถึง 8 องศา 32 ลิปดา และ
เสนลองจิจูดตะวันออกท่ี 100 องศา 5 ลิปดา ถึง 15 องศา 32 ลิปดา ในแผนท่ีภูมิประเทศมาตราสวน
1:50,000 ระวางอาเภอปากพนงั (5025 IV) ระวางบา้ นปากพญา (5026 III) โดยมีอาณาเขตติดตอ่ ดังน้ี

ทศิ เหนือ ตดิ ตอ่ กับทะเลอา่ วไทย
ทิศตะวันออก ตดิ ต่อกับทะเลอ่าวไทย
ทศิ ตะวนั ตก ติดต่อกับทะเลอ่าวไทย (ด้านบน) อาเภอเมือง และอาเภอเฉลิมพระ
เกยี รติ จังหวัดนครศรีธรรมราช (ดา้ นล่าง)
ทศิ ใต้ ติดต่อกบั ตาบลท่าพญา อาเภอปากพนัง และเขตอาเภอหัวไทร อาเภอ
เชียรใหญ่ จงั หวัดนครศรธี รรมราช

1.7 ผลผลิต

ขอ้ มูลการเปลย่ี นแปลงชายฝง่ั ทะเลในพน้ื ทีเ่ ป้าหมาย รายงานสรุป พร้อมแผนที่ประกอบ
รายงานแสดงระยะทาง พื้นท่ีชายหาดท่ีเปล่ียนแปลงท้ังในแนวราบและในแนวดิ่ง ทิศทางการพัดพาของ
ตะกอนชายฝ่ัง อัตราการกัดเซาะชายฝั่งในแตล่ ะฤดู ลักษณะพ้ืนผิวท้องทะเล

1.8 ผลทคี่ าดว่าจะได้รับ

ผลการสารวจพื้นท่ีอาเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช จะเป็นประโยชน์ต่อ
หนว่ ยงานทร่ี ับผิดชอบในการแกไ้ ขปัญหาการกัดเซาะชายฝ่งั

-3-

รูปที่ 1 พืน้ ทศี่ ึกษาในขอบเขตอาเภอปากพนงั จังหวัดนครศรธี รรมราช

-4-

2. สาเหตุและการเปลย่ี นแปลงชายฝั่ง

2.1 การเปลยี่ นแปลงชายฝงั่ (Coastal change)

การเปลยี่ นแปลงชายฝั่ง หมายถึง การเปล่ียนรูปแบบทางกายภาพของพ้ืนท่ีชายฝ่ัง หรือ
เป็นการเปล่ียนรูปลักษณ์ของพื้นท่ีชายฝั่งจากเดิมที่เคยปรากฏให้เห็นเป็นอีกรูปแบบหนึ่งซ่ึงแตกต่าง
ออกไป การเปลี่ยนแปลงมีหลายแบบตามกระบวนการทางธรณีวิทยา แต่ท่ีสาคัญและเกิดข้ึนมาก ได้แก่
การกัดเซาะชายฝั่ง การเปลี่ยนแปลงชายฝ่ังสามารถแสดงได้ใน 3 ลักษณะ คือ ชายฝ่ังที่มีการกัดเซาะ
ชายฝั่งท่มี ีการสะสมตวั และชายฝัง่ คงสภาพ (สิน สนิ สกุล และคณะ, 2546)

2.1.1 ชายฝั่งทมี่ ีการกดั เซาะ (Erosional coast)

กระบวนการกัดเซาะเกิดขึ้นได้ทั้งในหินและตะกอน โดยมีตัวการสาคัญ คือ น้า ลม และ
ธารน้าแข็ง เมื่อเกิดการกัดเซาะ จะทาให้เกิดการเปล่ียนแปลงสภาพหรือรูปแบบแตกต่างไปจากเดิม
กระบวนการดังกลา่ ว ทาใหช้ ายทะเลเปลี่ยนแนวหรือเกิดการถอยร่นของชายฝั่งเข้าไปในแผ่นดิน ซ่ึงส่งผล
โดยตรงต่อผู้อยู่อาศัย ตลอดจนสิ่งมีชีวิตและโครงสร้างในบริเวณดังกล่าว ชายฝ่ังท่ีมีการกัดเซาะถูกแบ่ง
ออกเป็น 2 ประเภท ตามอัตราการกัดเซาะต่อปีและความเสียหายท่ีมีผลกระทบท้ังด้านเศรษฐกิจและ
สงั คมในพ้ืนท่ี ดงั นี้

1) ชายฝง่ั มีการกัดเซาะรุนแรง (Severe erosion) เป็นพ้ืนท่ีชายฝั่งที่มีอัตราการกัดเซาะ
ตอ่ ปมี ากกว่า 5 เมตรขึน้ ไป มกี ารสูญเสยี ทีด่ นิ มาก และเกิดความเสยี หายต่อทรพั ยส์ ินชัดเจน

2) ชายฝั่งมีการกัดเซาะปานกลาง (Moderate erosion) เป็นพื้นที่ชายฝ่ังท่ีมีอัตราการ
กัดเซาะตั้งแต่ 1-5 เมตรต่อปี มีการกดั เซาะแบบค่อยเปน็ คอ่ ยไป

2.1.2 ชายฝั่งทมี่ กี ารสะสมตัว (Depositional coast)

เกิดจากกระบวนการสะสมตัวของตะกอน ซ่ึงถูกพัดพาออกไปจากท่ีหน่ึงไปกองหรือทับ
ถมกันอยู่อีกที่หนึ่ง โดยคลื่นและกระแสน้าเป็นตัวการหลัก ชายฝั่งที่มีการสะสมตัวส่วนมากจะเกิดข้ึนใน
บรเิ วณท่รี าบน้าขึ้นถึงมากกว่าบริเวณหาดทราย โดยตะกอนท่ีแขวนลอยมากับน้าและคลื่นจะถูกพัดพามา
สะสมตวั ใกล้ฝัง่ โดยมีอัตราการสะสมตวั ในพืน้ ที่ ต้งั แต่ 1-5 เมตรต่อปี

2.1.3 ชายฝัง่ คงสภาพ (Stable coast)

ชายฝั่งคงสภาพเป็นชายฝ่ังที่มีการปรับสภาพสมดุลธรรมชาติได้ตามฤดูกาลคือ ในรอบ
หนึ่งปีเกดิ การกดั เซาะและสะสมตวั ของตะกอนในพน้ื ทปี่ รมิ าณใกล้เคียงกนั คอื 1 เมตรต่อปี (±1 เมตร)

2.2 สาเหตุการเปลี่ยนแปลงชายฝงั่

ปจั จยั ท่มี ผี ลต่อการเปล่ยี นแปลงชายฝ่งั ประเทศไทยประกอบดว้ ยหลายปัจจัย ดังน้ี

2.2.1 ธรณแี ปรสัณฐาน (Tectonic movement)

แผ่นเปลือกโลกมีการเคลื่อนที่ตลอดเวลา จึงทาให้เกิดกระบวนการเคล่ือนท่ีเข้าหากัน
ของแผ่นเปลือกโลก (Convergent plate motion) การแยกตัวของแผ่นเปลือกโลก (Divergent plate

-5-

motion) และการเคล่ือนที่ผ่านกันของแผ่นเปลือกโลก (Transform plate motion) ซึ่งกระบวนการ
ดังกล่าวส่งผลใหเ้ กิดการยกตัวหรือทรุดตัวของพื้นที่เป็นบริเวณกว้าง บางพื้นที่เคยโผล่พ้นผิวน้าอาจจมตัว
ลงอยู่ใตท้ ะเล การทรุดตัวดังกลา่ วทาใหพ้ ้ืนทช่ี ายฝั่งมรี ะดบั ตา่ ลง และเกิดการกดั เซาะขนึ้ ได้งา่ ย

2.2.2 การเปล่ยี นแปลงระดับน้าทะเล (Sea level change)

ระดับนา้ ทะเลมกี ารเปลย่ี นแปลงมาหลายยุคหลายสมัย และแตกต่างกันไปในแต่ละพื้นท่ี
ข้ึนอยู่กับลักษณะธรณีสัณฐานของพ้ืนที่น้ันๆ ระดับน้าทะเลท่ีเปลี่ยนไปทาให้เกิดการเปลี่ยนแปลงชายฝั่ง
ในปัจจุบันเชื่อกันว่าระดับน้าทะเลสูงข้ึน โดยมีสาเหตุมาจากการเปล่ียนแปลงของสภาพภูมิอากาศ เม่ือมี
การเพิ่มขน้ึ ของระดับนา้ ทะเลจงึ สง่ ผลใหเ้ กิดการรุกตัวของน้าทะเลเขา้ ไปในแผ่นดินมากขึ้น และเกิดปัญหา
การกดั เซาะชายฝั่งตามมา

2.2.3 กระบวนการชายฝงั่ (Coastal process)

ลม คล่ืน น้าข้ึนน้าลง และกระแสน้า เป็นกระบวนการทางธรรมชาติท่ีร่วมกันทาให้เกิด
กระบวนการชายฝ่งั ตัวการของการพดั พาตะกอนชายฝั่งที่สาคัญคือ คลื่นและการข้ึนลงของน้า คล่ืนส่งผล
กระทบตอ่ ชายฝงั่ ทง้ั ในสภาวะปกติและในช่วงมพี ายหุ รือมรสุม คลื่นท่ีเกิดในช่วงมรสุมจะมีพลังสูงเคล่ือนที่
ไดเ้ ร็วและแรงกว่าปกติ แรงต้านจากชายฝงั่ มนี ้อยกวา่ จึงทาใหช้ ายฝง่ั ถกู กดั เซาะไปไดง้ า่ ย

2.2.4 ปรมิ าณตะกอนทีส่ ะสมตัว (Sediment supply)

โดยปกติชายฝง่ั แตล่ ะพนื้ ทจ่ี ะมีแหลง่ ตะกอนที่ถูกพัดพามาสะสมตัวโดยกระบวนการตาม
ธรรมชาติ ท้ังจากแม่น้าท่ีนาตะกอนจากแผ่นดินไหลลงสู่ทะเลบริเวณปากแม่น้า จากน้ันจะถูกพัดพาไป
สะสมตัวตามแนวชายฝ่ัง และตะกอนจากไหล่ทวีปท่ีถูกคล่ืนและกระแสน้ากัดเซาะแล้วพัดพามาสะสมตัว
ในบริเวณชายฝ่ัง ซ่ึงจะเกิดขึ้นมากในฤดูมรสุม การเปล่ียนแปลงปริมาณตะกอนสู่ท้องทะเลส่งผลให้เกิด
การเปลยี่ นแปลงชายฝัง่ ตามมา

2.2.5 กจิ กรรมของมนษุ ย์ (Human activities)

กิจกรรมของมนุษย์เป็นอีกปัจจัยสาคัญที่ทาให้เกิดการเปล่ียนแปลงชายฝ่ั งและมีการ
เปล่ียนแปลงอย่างรวดเร็ว อาทิ อุตสาหกรรมท่องเที่ยว การประมง บ่อกุ้ง การตักและดูดทราย ตลอดจน
โครงสร้างขนาดใหญ่ตามแนวชายฝั่ง กิจกรรมดังกล่าวส่งผลให้ระบบระบายน้าเปล่ียนแปลงไป เกิดการทรุด
ตวั ของแผ่นดิน การสะสมตวั ของตะกอนจากแผ่นดินสู่ทะเลลดน้อยลง ทาให้การปรับสมดุลตามธรรมชาติของ
พ้นื ทชี่ ายฝ่งั เปล่ยี นแปลงไป เกดิ ปัญหากดั เซาะรนุ แรงมากข้ึน

-6-

3.ขอ้ มูลพืน้ ท่ีศึกษาอาเภอปากพนัง จงั หวัดนครศรธี รรมราช

3.1 สภาพภูมิประเทศโดยทัว่ ไป

ลักษณะภูมิประเทศโดยท่ัวไปของจังหวัดนครศรีธรรมราช ทางทิศตะวันตกเปนภูเขาสูงมี
ความลาดชันมาก ถัดจากเชิงเขาลงไปเปนพื้นท่ีเนินสลับกับพ้ืนที่ราบสูง มีการปลูกพืชเศรษฐกิจหลายชนิด
เช่น มะพราว และปาลม ถัดลงมาทางดานทิศตะวันออกเปนพ้ืนที่ราบลาดเทลงสูแมน้าปากพนังฝงตะวันตก
สาหรับพื้นที่ศึกษาคลอบคลุมพื้นท่ีในเขตตาบลแหลมตะลุมพุก และตาบลปากพนังฝั่งตะวันออกซึ่งเป็นส่วน
หน่ึงในอาเภอปากพนัง ซ่ึงตั้งอยู่ทางตอนใต้ของจังหวัดนครศรีธรรมราช มีลักษณะเปนพ้ืนท่ีราบลุมและสัน
ทรายริมทะเล พบแองน้ามีน้าทวมขังดานหลังสันทรายกระจายอยูทั่วไป มีแมน้าลาคลองที่มีตนน้าเกิดจาก
บริเวณเทือกเขาตอนกลางไหลลงสูอาวไทยหลายสาย ลาน้าสาคัญ ไดแก แมน้าปากพนัง และมีคลองสาย
เล็กๆ อีกหลายสาย เชน คลองแพรกซาย คลองทาพญา คลองบางโก้งโค้ง และคลองบางกรูด เปนตน ซ่ึงทาง
น้าเหลานี้เปนตัวกลางพัดพาตะกอนมาทับถมตามปากแมน้าและชายฝงทะเล ทาใหชายฝงบริเวณปากแมน้า
ลาคลองถูกปกคลุมดวยปาชายเลน และบรเิ วณปลายแหลมตะลมุ พุกมลี กั ษณะเป็นจะงอยชายฝ่งั (Spit)

3.2 สภาพธรณวี ทิ ยา

3.2.1 ธรณวี ิทยา (Geology)

สภาพธรณีวิทยาทั่วไปในบริเวณพื้นที่ศึกษาและพ้ืนที่ใกลเคียง ประกอบด้วยหมวดหิน
ต่างๆ ต้ังแต่อายุมากไปถึงอายุน้อย (กรมทรัพยากรธรณี, 2546) ดังรูปท่ี 2 แสดงแผนท่ีธรณีวิทยาของ
พ้ืนที่ศึกษาอาเภอปากพนัง

3.2.1.1 ตะกอนยคุ ควอเทอรน์ ารี (Quaternary)

ลาดับช้ันตะกอนยุคควอเทอร์นารีในบริเวณภาคใต้ด้านตะวันออกมีการแปรเปล่ียนตาม
ลักษณะธรณสี ณั ฐาน แบ่งเปน็ ตะกอนที่สะสมตัวโดยกระบวนการทางน้าบนแผ่นดินกับตะกอนที่สะสมตัว
โดยน้าทะเล (กรมทรัพยากรธรณี, 2550) โดยในพ้ืนท่ีศึกษา ประกอบด้วยการสะสมตัวของตะกอนยุค
ควอเทอร์นารีท้งั หมด 4 หน่วย ดังน้ี

1) ตะกอนทรี่ าบน้าขนึ้ ถึง (Tidal flat deposits ; Qtf) ประกอบดว้ ยดนิ เคลย์สเี ทา หรือ
สีเทาปนเขยี ว เนอ้ื อ่อนนิ่ม ช้นั หนา มีชนั้ ทรายละเอยี ด และชั้นพตี แทรกสลับ พบเปลอื กหอยบ้าง (รปู ท่ี 3)

2) ตะกอนทรี่ าบนา้ ขึ้นถึงมีป่าชายเลนปกคลุม (Tidal flat deposits vegetated with
mangrove; Qtm) ประกอบดว้ ยพตี ดินเหนียวปนพตี ทรายเม็ดละเอียด ดินเหนียวเน้ือปนทรายแป้ง (รูปที่ 4 )

-7-

รปู ที่ 2 แผนทธ่ี รณีวิทยาพ้ืนทต่ี าบลแหลมตะลุมพกุ และปากพนังฝ่งั ตะวนั ออก
(ดดั แปลงจาก กรมทรัพยากรธรณี, 2550)

-8-

3)ตะกอนชายหาด (Beach deposits; Qb) ประกอบด้วยดินทราย กรวด ทรายแป้ง มี
เปลอื กหอย เศษปะการงั และเศษซากพชื (รูปที่ 5 )

4)ตะกอนสันทรายเก่า (Old beach ridged deposits; Qbo) ประกอบด้วยทรายเน้ือ
ปานกลางถึงหยาบ การคัดขนาดปานกลาง ความกลมมนดี มเี ศษเปลอื กหอยปน

รปู ที่ 3 สภาพพืน้ ท่ีสะสมตะกอนที่ลุ่มราบนา้ ขึน้ ถึง ตาบลปากพนงั ฝ่งั ตะวันตก
อาเภอปากพนัง จังหวัดนครศรธี รรมราช

รูปที่ 4 สภาพพ้นื ทส่ี ะสมตะกอนทลี่ ุ่มราบนา้ ขึ้นถึงมีปา่ ชายเลนปกคลมุ บริเวณ
ปลายแหลมตะลุมพุก ตาบลแหลมตะลุมพุก อาเภอปากพนัง จงั หวัดนครศรีธรรมราช

-9-

รปู ท่ี 5 สภาพพ้นื ทีส่ ะสมตะกอนตะกอนชายหาด บริเวณปลายแหลมตะลุมพกุ
ตาบลแหลมตะลมุ พุก อาเภอปากพนัง จงั หวัดนครศรธี รรมราช

3.2.2 ธรณสี ัณฐานชายฝั่งทะเล (Coastal geomorphology)

ธรณีสัณฐาน เป็นการศึกษาลักษณะรูปร่าง การกาเนิด วิวัฒนาการ และกระบวนการ
ต่างๆท่ีเกิดขึ้นต้ังแต่อดีตจนถึงปัจจุบัน ดังนั้นธรณีสัณฐานชายฝั่งทะเลจึงเป็นการศึกษาลักษณะสัณฐานที่
เกิดจากการกระทาร่วมกันระหว่างทะเลกับแผ่นดิน ซึ่งรวมถึงการกระทาของลม คล่ืน น้าข้ึนน้าลง และ
กระแสน้า ทาใหเ้ กิดพ้นื ท่ีชายฝง่ั ทะเลชนิดต่างๆ ในขณะเดียวกันก็เป็นตัวการที่ทาให้เกิดการเปล่ียนแปลง
ชายฝ่ังด้วย ธรณีสัณฐานชายฝ่ังในพ้ืนท่ีตาบลแหลมตะลุมพุกและตาบลปากพนังฝั่งตะวันออก (รูปท่ี 6) มี
รายละเอียดดังน้ี

สิน สินสกุล และคณะ (2545) ได้กล่าวถึงลักษณะธรณีสัณฐานของแนวชายฝั่งทะเลของ
จังหวดั นครศรธี รรมราช วา่ มวี ิวัฒนาการข้ึนมาตามระยะเวลาการถอยรน่ ของน้าทะเลในอดีต จากหลักฐานที่
พบแนวหาดทรายเดิมหลายแนวสลับกับพ้ืนท่ีพรุ ซึ่งเปลี่ยนแปลงสภาพมาจากท่ีราบน้าข้ึนถึงเดิมระหว่าง
หาดทรายเดมิ แนวหาดทรายท่อี ยู่ลึกเข้าไปในแผ่นดินมากที่สุดอยู่ห่างจากชายฝ่ังทะเลในปัจจุบัน ประมาณ
40 กโิ ลเมตร ตะกอนสว่ นมากของแนวหาดทรายเดิมเป็นทรายเม็ดหยาบ มีเศษเปลือกหอยปนอยู่ท่ัวไป แนว
หาดทรายเดิมส่วนใหญ่วางตัวในแนวทิศเหนือ-ใต้ ตั้งแต่อาเภอสิชล มาถึงอาเภอท่าศาลา อาเภอเมือง และ
อาเภอร่อนพิบลู ย์ จากนน้ั แนวหาดทรายจะโค้งไปทางทิศตะวันออกบริเวณแหลมตะลุมพุก จนจรดแนวหาด
ทรายท่ีวางตัวอยู่ในแนวทิศเหนือ-ใต้ ของอาเภอหัวไทร ต่อเน่ืองลงไปถึงจังหวัดสงขลา ในปัจจุบันพ้ืนที่
ชายฝ่ังต้ังแต่บริเวณปลายแหลมตะลุมพุกยาวต่อเน่ืองลงมาทางทิศใต้จนถึงบริเวณคลองบางพระ อาเภอ
ปากพนัง ซึ่งเป็นพ้ืนที่ศึกษาคร้ังน้ีมีลักษณะสัณฐานชายฝั่งทะเลเป็นสันดอนจะงอย (Spit) ทางทิศเหนือ
บริเวณแหลมตะลุมพุก โดยกระแสน้ายังคงพัดพาตะกอนเคล่ือนตัวจากทางทิศใต้ข้ึนไปทางทิศเหนือ และ
สะสมตวั จนสนั ดอนจะงอยงอกออกไปเร่ือยๆ ตะกอนส่วนใหญ่เป็นทรายปนดินเคลย์

-10-

รปู ท่ี 6 แผนท่ธี รณสี ณั ฐานชายฝงั่ พ้นื ที่ตาบลแหลมตะลุมพกุ และตาบลปากพนงั ฝั่งตะวันออก
(ดัดแปลงจาก กรมทรัพยากรณี, 2550)

-11-

มีความหนาประมาณ 4 เมตร ทับถมอยู่บนดินเคลย์สีเทาเขียวของที่ราบน้าข้ึนถึงป่าชายเลนเดิม แนว
ชายฝ่ังถัดลงทางใต้ของแหลมตะลุมพุก ต่อเนื่องเป็นแนวยาวลงไปทางใต้ของอาเภอปากพนัง จังหวัด
นครศรีธรรมราช เปน็ แนวหาดสันดอน (Barrier beach) วางตัวในทศิ ทางเหนอื -ใต้ ประกอบด้วยทรายเม็ด
หยาบ และเศษเปลือกหอยปนอยู่ทั่วไป

3.2.2.1 ท่ีราบน้าขน้ึ ถงึ (Tidal flat)

ท่ีราบน้าข้ึนถึงหรือหาดเลน มีสภาพแวดล้อมค่อนข้างสงบ และมักมีป่าชายเลนขึ้น
ปกคลมุ ตะกอนชดุ นีเ้ กิดจากการสะสมตัวโดยอทิ ธพิ ลของนา้ ข้ึนนา้ ลงทเ่ี ปล่ียนแปลงในแต่ละวัน การสะสม
ตัว ของตะกอนละเอียดเกิดเป็นท่ีราบ ตะกอนจะงอกพอกพูนข้ึนในทิศทางท่ีกระแสน้าไหลออกสู่ทะเล
ประกอบด้วยดินเหนียวสีเทาถึงเขียว (Marine clay) ตะกอนทรายแป้งและทรายละเอียดแทรกสลับบ้าง
พบซากพืชและเศษเปลือกหอยปะปนท่ัวไป สิน สินสกุล และคณะ (2545) แบ่งท่ีราบน้าขึ้นถึงออกเป็น 3
หน่วย ตามระยะเวลาของวิวัฒนาการและตาแหน่งท่ีต้ัง คือ ท่ีราบน้าข้ึนถึงเดิม ที่ราบน้าขึ้นถึงปัจจุบัน
และทรี่ าบใตร้ ะดบั น้าลง แตใ่ นพ้นื ที่ศึกษา พบทร่ี าบน้าขนึ้ ถงึ เพยี ง 2 หน่วย ดังนี้

1) ที่ราบน้าข้ึนถึงเดิม (Old tidal flat) เป็นที่ราบน้าขึ้นถึงซึ่งอยู่ต่อเนื่องกับแผ่นดิน
ด้านในและแผ่ออกเป็นบริเวณกว้างสู่ทะเล พื้นท่ีเหล่าน้ีเกิดจากการสะสมตะกอนทะเลในระยะแรกที่น้า
ทะเลเริ่มไหลท่วมเข้ามาในแผ่นดิน ต้ังแต่เม่ือประมาณ 9,000 ปี ท่ีผ่านมา จนถึงระยะเวลาที่น้าทะเลเร่ิม
ลดระดบั ลงในช่วงแรกเม่ือประมาณ 5,000 ปี ที่ผ่านมา ที่ราบน้าข้ึนถึงเดิมพบครอบคลุมเป็นบริเวณกว้าง
ในพนื้ ทีอ่ าเภอปากพนงั ยกเว้นเพียงบรเิ วณริมชายฝั่ง และบริเวณปากแม่น้าปากพนัง และยาวต่อเนื่องข้ึน
ไปในทศิ เหนือขนานไปกบั หาดทรายเดมิ ในพ้ืนที่ (รูปท่ี 7)

รปู ท่ี 7 ท่ีราบนา้ ขึ้นถงึ เดิม บรเิ วณปลายแหลมตะลุมพุก
2) ท่ีราบน้าขึ้นถึงปัจจุบัน (Intertidal flat) เขตนี้อยู่ระหว่างน้าขึ้นสูงสุดกับระดับน้าลง

ต่าสุด เป็นพ้ืนที่หลักของท่ีราบน้าข้ึนถึง มีลักษณะราบแผ่ออกไปบริเวณกว้าง มีพรรณไม้ป่าชายเลนขึ้นปก
คลุม ในช่วงน้าขึน้ ที่ราบน้จี ะจมอยู่ใตน้ า้ และจะโผลเ่ มือ่ น้าลง อายกุ ารสะสมตวั ของตะกอนนอ้ ยกว่า 5,000 ปี

-12-

ที่ผ่านมา ที่ราบน้าข้ึนถึงปัจจุบันพบได้ในพ้ืนท่ีบริเวณปลายแหลมตะลุมพุก (รูปท่ี 8) และ
บรเิ วณปากแมน่ า้ ปากพนัง

รูปที่ 8 ที่ราบน้าขน้ึ ถึงปัจจุบัน บริเวณปลายแหลมตะลุมพุก

3.2.2.2 หาดทราย (Sandy beach)

สิน สนิ สกลุ และคณะ (2545) ได้แบง่ พน้ื ทห่ี าดทรายออกเปน็ 2 หน่วยคือ หาดทรายเดิม
และหาดทรายปัจจุบนั ดังนี้

1) หาดทรายเดิม (Old sandy beach) หรือหาดทรายเก่า หมายถึง หาดทรายท่ีเกิด
จากการสะสมตะกอนในช่วงที่น้าทะเลรุกเข้ามาในแผ่นดิน เม่ือประมาณ 6,000 ปี ก่อนเม่ือน้าทะเลเกิด
การถอยร่นทาให้เกิดแนวหาดทรายขนานกับชายฝั่ง หาดทรายนี้อยู่ที่ระดับความสูงประมาณ 4 - 5 เมตร
จากระดับน้าทะเลปัจจุบัน หาดทรายเดิมในพื้นที่อาเภอปากพนัง พบวางตัวเป็นแนวยาวในทิศตะวันตก
เฉียงเหนือและอยไู่ มไ่ กลจากแนวชายฝัง่ มากนัก โดยอยลู่ กึ เขา้ ไปในแผน่ ดนิ ประมาณ 1 กโิ ลเมตร

2) หาดทรายปจั จุบนั (Young sandy beach) หรือหาดทรายใหม่ เป็นแนวของหาด
ทรายทม่ี ขี อบเขตติดกบั ทะเลปจั จบุ นั ตะกอนสว่ นมากเปน็ ทรายปนกับเศษเปลือกหอยและซากปะการัง
อายขุ องหาดทรายใหม่ ประมาณ 2,000 ปี จนถงึ ไม่กีร่ อ้ ยปีทีผ่ า่ นมา ในพ้นื ทอี่ าเภอปากพนังพบหาดทราย
มีลักษณะเป็นหาดทรายสันดอน (Barrier beach) คือมีลักษณะเปน็ แนวหาดทรายยาวดา้ นนอกที่อยู่ติด
ทะเล พบลกั ษณะสนั ดอนจงอย ( S p i t ) บรเิ วณแหลมตะลมุ พุก และพบร่องนา้ ขนาดเลก็ ระหวา่ งหาด
(Runnel) ตลอดแนวชายหาด ระดบั ความสงู ของหาดทรายใหมป่ ระมาณ 0.5 – 2.0 เมตร โดยมคี วาม
กวา้ งประมาณ 200 - 700 เมตร และความกวา้ งของพน้ื ทีเ่ พิ่มมากขึ้นในบริเวณปลายแหลมตะลุมพกุ

-13-

3.3อุตุนิยมวิทยา

3.3.1 ฤดูกาล

จังหวัดนครศรธี รรมราชต้ังอยู่บนชายฝงั่ ทะเลดา้ นตะวันออกของภาคใต้ ภายใต้อทิ ธิพลของลม
มรสมุ 2 ชนดิ คือ ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ และลมมรสมุ ตะวันตกเฉยี งใต้ โดยลมมรสุม
ตะวันออกเฉยี งเหนือเปน็ ลมเย็นและแหง้ จากประเทศจนี พัดปกคลุมประเทศไทยในชว่ งกลางเดือนตุลาคม
ถงึ กลางเดือนพฤษภาคม ส่วนลมมรสมุ ตะวนั ตกเฉยี งใต้ เป็นลมมรสมุ ที่พดั พาเอาไอนา้ และความช่มุ ชื้น
จากมหาสมุทรอินเดีย พัดปกคลุมประเทศไทยในช่วงกลางเดือนพฤษภาคมถงึ กลางเดือนตุลาคม แต่
เนอื่ งจากเทือกเขาตะนาวศรีด้านตะวนั ตกปดิ ก้ันกระแสลมไว้ ทาใหบ้ รเิ วณภาคใต้ฝ่งั ตะวันออกและจังหวัด
นครศรธี รรมราชมฝี นนอ้ ยกว่าภาคใตฝ้ งั่ ตะวันตกซ่งึ เป็นด้านรับลม จากอิทธิพลของลมมรสมุ ดังกลา่ วจงึ ทา
ใหจ้ ังหวัดสงขลาจึงมีอุณหภมู ิเฉลย่ี ไม่สูงมาก อากาศไมร่ ้อนจดั ในฤดรู อ้ นและอบอุ่นในช่วงฤดูฝน อุณหภมู ิ
เฉล่ียตลอดปี 27.5 องศาเซลเซยี ส อุณหภูมติ ่าสดุ เฉลี่ย 22.8 องศาเซลเซียส อณุ หภูมสิ งู สดุ เฉล่ีย 31.9
องศาเซลเซยี ส (กรมอุตนุ ยิ มวทิ ยา, 2557) ฤดกู าลของจงั หวัดนครศรธี รรมราชแบ่งได้เปน็ 2 ฤดู คอื

ฤดูร้อน เริ่มต้ังแต่กลางเดือนกุมภาพันธ์ถึงกลางเดือนพฤษภาคม ระยะนี้เป็นช่วงเปลี่ยน
ฤดมู รสุม หลงั จากส้นิ สดุ ฤดมู รสุมตะวันออกเฉียงเหนือแล้วอากาศจะเร่ิมร้อนและมีอากาศร้อนจัดในเดือน
เมษายนและพฤษภาคม แต่ไม่ร้อนมากนักเน่ืองจากอยู่ใกล้ทะเล กระแสลมและไอน้าจากทะเลทาให้
อากาศคลายความร้อนลงไปมาก สถิติอุณหภูมิสูงสุดที่วัดได้ 38.0 องศาเซลเซียส ในเดือนมีนาคม 2511
(กรมอุตุนยิ มวทิ ยา, 2557)

ฤดูฝน เริ่มต้ังแต่กลางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนกุมพาพันธ์ แบ่งเป็น 2 ช่วง โดย
ในชว่ งกลางเดือนพฤษภาคมถงึ กลางเดอื นตุลาคม เปน็ ช่วงท่มี รสุมตะวันตกเฉียงใต้ซ่ึงเป็นลมที่ร้อนและชื้น
จากมหาสมุทรอินเดีย พัดปกคลุมประเทศไทย ทาให้มีฝนตกทั่วไปและในช่วงฤดูฝนยังมีร่องความกด
อากาศตา่ ปกคลุมภาคใต้เปน็ ระยะ จงึ ทาให้มีฝนตกชุก และเนื่องจากจังหวัดนครศรีธรรมราชเป็นจังหวัดท่ี
อยู่ทางด้านตะวันออกของภาคใต้ จึงได้รับอิทธิพลจากมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือท่ีพัดผ่านอ่าวไทย ใน
กลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ ทาให้จังหวัดนี้มีฝนตกชุกต่อเน่ือง จึงนับว่าเป็นจังหวัดที่มีฤดู
ฝนอันยาวนานปริมาณฝนเฉลี่ยของจังหวัดนครศรีธรรมราชอยู่ในเกณฑ์ค่อนข้างดี ฝนเฉลี่ยตลอดปี
2,388.6 มิลลิเมตร และมฝี นตกประมาณ 178 วนั เดอื นทีม่ ฝี นตกมากท่ีสุดคือเดือนพฤศจิกายน มีปริมาณ
ฝนเฉล่ีย 619.5 มลิ ลิเมตร (กรมอุตุนยิ มวทิ ยา, 2550)

3.3.2 ความช้ืนสมั พัทธ์

ความชื้นสัมพัทธ์สัมพันธ์กับมวลอากาศและอิทธิพลของลมมรสุมเป็นสาคัญ ตลอดทั้งปี
ของจังหวัดนครศรีธรรมราชจะมีความช้ืนสัมพัทธ์อยู่ในเกณฑ์สูง เนื่องจากได้รับอิทธิพลจากลมมรสุมท้ัง
สองฤดู คือ มรสมุ ตะวนั ออกเฉียงเหนือและมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ มรสุมทั้งสองน้ีก่อนที่จะพัดเข้าสู่บริเวณ
จังหวัดได้พัดผ่านทะเลและมหาสมุทรจึงพาเอาไอน้าและความชุ่มช้ืนมาด้วย ทาให้มีความชื้นสัมพัทธ์สูง
ความชื้นสัมพัทธ์ เฉล่ียตลอดปีร้อยละ 81 โดยมีความช้ืนสัมพัทธ์สูงสุดเฉล่ียร้อยละ 95 ความช้ืนสัมพัทธ์
ต่าสดุ เฉลยี่ ร้อยละ 62 เคยตรวจความช้ืนสมั พทั ธต์ า่ ท่ีสุดได้ร้อยละ 27 ในเดือนสิงหาคม (กรมอุตุนิยมวิทยา,
2549)

-14-

จานวนเมฆ ตลอดท้ังปีจะมีจานวนเมฆเฉล่ียประมาณ 6 ส่วนของจานวนเมฆ 8 ส่วนใน
ท้องฟ้า ในฤดูร้อนจะมีเมฆเฉล่ียประมาณ 5 ส่วน โดยฤดูฝนจะมีเมฆเฉล่ียประมาณ 7 ส่วน (กรม
อุตุนยิ มวทิ ยา, 2549)

หมอก ฟ้าหลวั และทศั นวสิ ยั โดยเฉลยี่ แลว้ จงั หวดั นครศรีธรรมราชมีโอกาสเกิดหมอกได้
เกอื บทกุ เดือนตลอดปแี ต่เดือนท่ีหมอกเกิดไดม้ ากท่สี ุด คือ เดอื นกุมภาพันธ์ มีนาคม เมษายนและกันยายน
เฉล่ยี ในเดือนหน่ึงประมาณ 3 - 4 วัน ในวันท่ีเกิดหมอกทัศนวิสัยจะเลวเห็นได้ไม่เกิน 1 กิโลเมตร ส่วนฟ้า
หลัวก็เช่นเดยี วกนั โดยเฉล่ยี แลว้ จะเกดิ ได้ทุกเดอื นตลอดปี แต่ช่วงระหว่างเดือนมกราคมถึงเมษายนจะมีฟ้า
หลัวเกิดมากท่ีสุดประมาณ 17 – 25 วัน โดยเกิดมากท่ีสุดในเดือนมีนาคม วันที่มีฟ้าหลัวทัศนวิสัยจะเห็น
ได้ไกลประมาณ 3 - 4 กิโลเมตร ทัศนวิสัยเฉลี่ยเวลา 07.00 น. จะเห็นได้ไกลประมาณ 6 กิโลเมตร และ
ทัศนวิสยั เฉล่ยี ตลอดวันประมาณ 8 กิโลเมตร (กรมอตุ ุนิยมวทิ ยา, 2549)

3.4 อทุ กศาสตรช์ ายฝั่งทะเล

อุทกศาสตร์ชายฝ่ังทะเลหรือกระบวนการชายฝั่ง (Coastal processes) เกิดจากปัจจัย
หลกั สาคญั หลายๆดา้ น ได้แก่ กระบวนการของลม คลื่น กระแสน้า และน้าขึ้นน้าลง ปัจจัยเหล่านี้ส่งผลให้
ชายฝัง่ เกิดการเปล่ยี นแปลงอยตู่ ลอดเวลา โดยการเปลีย่ นแปลงจะมีความแตกตา่ งกันในแตล่ ะพนื้ ที่

3.4.1 ลมมรสุม (Monsoonal wind)

พ้ืนที่ชายฝั่งทะเลของจังหวัดนครศรีธรรมราชมีลมมรสุมหลัก 2 มรสุม ได้แก่ มรสุม
ตะวันออกเฉียงเหนือและมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ (รูปท่ี 9) โดยได้รับอิทธิพลจากลมมรสุม
ตะวนั ออกเฉยี งเหนอื ในช่วงกลางเดือนตุลาคมถึงกลางเดือนกุมภาพันธ์ ซึ่งจะทาให้เกิดคลื่นลมแรงและฝน
ตก ส่วนลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้จะอยู่ในช่วงกลางเดือนพฤษภาคมถึงกลางเดือนตุลาคม ซ่ึงจะพัดพา
ความชุ่มชื้นจากอ่าวไทยเข้าฝ่ังทาให้ฝนตก คล่ืนลมแรงบริเวณชายฝั่งอ่าวไทยตอนบนและฝั่งตะวันออก
และช่วงลมมรสมุ เปล่ียนทิศในช่วงเดอื นมนี าคมและเมษายนคลืน่ ลมในอา่ วไทยจะคอ่ นขา้ งสงบ

ระบบหมุนเวียนของลมในจังหวัดนครศรีธรรมราชมีความชัดเจนดี เดือนตุลาคมถึง
ธันวาคมจะเป็นลมทิศเหนือ ความเร็วลมเฉลี่ยประมาณ 6 ถึง 9 กิโลเมตรต่อชั่วโมง เดือนมกราคมถึง
เมษายนจะเป็นลมทิศตะวันออก ความเร็วลมเฉลี่ย 7 ถึง 9 กิโลเมตรต่อชั่วโมง และเดือนพฤษภาคมถึง
เดือนกันยายนจะเปน็ ลมทศิ ตะวนั ตกเฉยี งใต้ ความเร็วลมเฉลี่ยประมาณ 7 ถึง 9 กิโลเมตรต่อชั่วโมง กาลัง
ลมสงู สุดในแตล่ ะฤดมู ดี ังน้ี ฤดรู ้อนเคยตรวจลมสูงท่ีสุดได้ 74 กิโลเมตรต่อชั่วโมง เป็นลมทิศตะวันตกเฉียง
ใต้ในเดือนเมษายน ฤดูฝนเคยตรวจลมสูงที่สุดได้ 102 กิโลเมตรต่อช่ัวโมง เป็นลมทิศตะวันตกค่อนไปทาง
ใต้เล็กน้อยในเดือนสิงหาคม ส่วนในฤดูหนาวเคยตรวจลมสูงที่สุดได้ 74 กิโลเมตรต่อช่ัวโมง เป็นลมทิศ
ตะวันออกในเดอื นมกราคม (กรมอุตนุ ิยมวิทยา, 2549)

3.4.2 คลน่ื

คลื่นสามารถแบ่งได้เป็น 2 ชนิด คือ คล่ืนพายุ (Storm wave) และคล่ืนจากท่ีไกล
(Swell wave) คล่ืนพายุเกิดจากลมพายุบริเวณชายฝั่ง มักจะมีคาบคล่ืนสั้นแต่ความสูงมาก เมื่อปะทะ
ชายฝ่ังจะพัดพาตะกอนชายหาดไปสะสมเป็นสันทรายนอกชายฝ่ัง (Offshore bar) ส่วนคล่ืนจากท่ีไกล
มักจะมีความยาวคลื่นคงท่ีแต่ความสูงไม่มากนัก จึงทาให้เกิดการเคล่ือนตัวของตะกอนออกจากฝ่ังได้น้อย

-15-

แต่หากคล่ืนเคล่ือนท่ีเข้าหาฝ่ังโดยทามุมเอียงกับชายฝั่งจะทาให้เกิดกระแสน้าไหลเลียบชายฝ่ัง (Littoral
drift) ซ่ึงทาใหต้ ะกอนเคลอ่ื นทไ่ี ปตามชายฝัง่

สิน สินสกุล และคณะ (2545) ได้รายงานว่าโดยปกติคล่ืนในอ่าวไทยด้านตะวันออก ที่
เคลอื่ นทม่ี าจากทศิ เหนือและตะวนั ออกเฉียงเหนือในฤดูลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ จะมีขนาดใหญ่กว่า
คลื่นที่เคลื่อนท่ีมาจากทางทิศใต้และตะวันออกเฉียงใต้ซึ่งเกิดจากลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ ความสูงของ
คลื่นสว่ นใหญ่นอ้ ยกวา่ 2 เมตร โดยในช่วงเกดิ พายุ ลมจะมกี าลังแรงขึน้ ส่งผลให้คล่นื มีความสงู มากขึ้น

สถาบันวิจัยและให้คาปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ (2549) ได้ทาการวิเคราะห์
คล่ืนจากข้อมูลลมปี 2540-2545 โดยแบบจาลองคล่ืน (Wave Model, WAM) พบว่าทิศทางของคล่ืน
บริเวณชายฝ่ังในจังหวัดนครศรีธรรมราช ในฤดูมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ ทิศทางคลื่นส่วนใหญ่เป็นทิศ
ตะวันออก คลื่นส่วนใหญ่มีความสูง 0.5-0.75 เมตร คาบของคล่ืนอยู่ระหว่าง 3-4 วินาที ในฤดูมรสุม
ตะวันตกเฉียงใต้ ทิศทางคลื่นส่วนใหญ่เป็นทิศตะวันออกเฉียงใต้ คลื่นส่วนใหญ่มีความสูงน้อยกว่า 0.25
เมตร คาบของคลื่นอยู่ระหว่าง 2-3 วินาที และช่วงเปล่ียนฤดู ทิศทางคล่ืนส่วนใหญ่เป็นทิศตะวันออก-
ตะวันออกเฉยี งใต้ คล่นื ส่วนใหญ่มีความสงู น้อยกวา่ 0.25 เมตร กลา่ วโดยสรุปทิศทางคลื่นส่วนใหญ่มาจาก
ทิศตะวันออก-ตะวันออกเฉียงใต้ มีความสูงของคล่ืนน้อยกว่า 0.5 เมตร คาบของคล่ืนอยู่ระหว่าง 2-4
วินาที

-16-

รูปท่ี 9 ทิศทางการเคลื่อนท่ีของลมมรสุมในประเทศไทย
(คัดลอกจาก http://www.dmcr.go.th/marinecenter/coastalzone-lesson5.php)

-17-

3.4.3 พายหุ มนุ เขตร้อน (Tropical cyclones)

ประเทศไทยได้รับผลกระทบจากพายทุ างฝั่งทะเลอ่าวไทยเป็นหลัก โดยพายุจะเกิดข้ึนใน
ทะเลท่ีมีอุณหภูมิสูงกว่า 26 ถึง 27 องศาเซลเซียส และมีปริมาณไอน้าสูง เม่ือเกิดข้ึนแล้วก็จะเคล่ือนตัว
ตามกระแสลม ส่วนมากจะเคลื่อนท่ีจากทิศตะวันออกไปทิศตะวันตก และเคลื่อนจากบริเวณละติจูดต่า
ไปสู่ละติจดู สูง ก่อนทจี่ ะเวียนโค้งกลับมาทางทิศตะวันออก โดยพายุที่เกิดข้ึนจะพิจารณาความรุนแรงตาม
ความเรว็ ของลมสงู สดุ แบ่งได้เป็น

พายุดีเปรสชั่น (Tropical depression) ความเร็วลมใกล้ศูนย์กลางน้อยกว่า 63
กโิ ลเมตรตอ่ ชวั่ โมง (34 นอต) พายุนี้มคี วามรุนแรงน้อยท่ีสุด

พายุโซนร้อน (Tropical storm) ความเร็วลมใกล้ศูนย์กลางอยู่ระหว่าง 63 ถึง 118
กโิ ลเมตรตอ่ ชั่วโมง (34 - 64 นอต)

พายไุ ตฝ้ ุ่น (Typhoon) ความเร็วลมสูงสุดใกล้ศูนย์กลางต้ังแต่ 118 กิโลเมตรต่อช่ัวโมง
(64 นอต) ข้นึ ไป เป็นพายทุ ี่มคี วามรุนแรงมากทีส่ ดุ

พายุหมุนเขตร้อนที่ผ่านบริเวณภาคใต้และทาความกระทบกระเทือนให้กับจังหวัด
นครศรีธรรมราชส่วนมากเป็นพายุดีเปรสช่ันท่ีมีกาลังอ่อน เนื่องจากความเร็วลมอ่อนกาลังลงก่อนที่จะ
เคลื่อนเข้าสู่ชายฝั่งทะเล ส่วนมากพายุจะก่อตัวในทะเลจีนใต้และมีส่วนน้อยที่ก่อตัวมหาสมุทรแปซิฟิก
และมีโอกาสผ่านบริเวณภาคใต้ของประเทศไทยไปยังอ่าวเบงกอลช่วงเดือนตุลาคมถึงธันวาคม พายุ
ดีเปรสชัน่ และพายโุ ซนรอ้ นที่เคลื่อนตัวเข้าสู่บริเวณภาคใต้เกือบทุกคร้ังจะทาความกระทบกระเทือนให้แก่
จังหวดั สงขลาด้วย ทาใหม้ ฝี นตกหนกั ทะเลมีคล่ืนลมแรง และเกดิ น้าทว่ มฉบั พลนั ข้ึน

พายุหมุนที่มีความรุนแรงและทาความเสียหายแก่ภาคใต้เป็นบริเวณกว้างและจังหวัด
นครศรีธรรมราชท่ีผ่านมาได้แก่พายุโซนร้อน “ฮาเรียต” ซึ่งก่อตัวขึ้นในทะเลจีนใต้ใกล้ปลายแหลมญวน
เมือ่ วันที่ 24 ตุลาคม 2505 แล้วเคลื่อนตัวเข้าสู่อ่าวไทยพร้อมทวีความรุนแรงข้ึนเป็นพายุโซนร้อน และได้
เคล่ือนตัวผ่านจังหวัดนครศรีธรรมราช สุราษฎร์ธานี และจังหวัดสงขลา ระหว่างวันที่ 25 – 26 ตุลาคม
2505 ลงสู่ทะเลอันดามัน พายุน้ีได้ทาความเสียหายเกือบทุกจังหวัดในภาคใต้ โดยมีผู้เสียชีวิตถึง 935 คน
และบาดเจ็บ 445 คน ทรัพย์สินของราชการและเอกชนเสียหายคิดเป็นมูลค่าถึง 1,320 ล้านบาท นับเป็น
ความเสียหายจากภัยธรรมชาติที่ร้ายแรงท่ีสุดของประเทศไทย พายุโซนร้อนลูกนี้ได้เคล่ือนตัวผ่านจังหวัด
นครศรีธรรมราช เม่ือวันที่ 25 ตุลาคม 2505 วัดความเร็วลมได้ 93 กิโลเมตรต่อชั่วโมง เป็นลมทิศ
ตะวันออกเฉยี งเหนือและทศิ เหนอื วัดปรมิ าณฝนใน 24 ช่วั โมงได้ 123.6 มลิ ลิเมตร

3.3.4 น้าข้นึ นา้ ลง (Tides)

นา้ ข้ึนน้าลงเป็นการเปลี่ยนแปลงระดับของผิวน้าทะเลในแนวตั้ง โดยมีความแตกต่างกัน
ไปตามลักษณะภูมิประเทศ ภายใต้แรงดึงดูดของดวงจันทร์และดวงอาทิตย์ ซ่ึงอาจแตกต่างกันในแต่ละ
พนื้ ที่ สามารถแบ่งได้ 3 ชนดิ ดังน้ี

1.น้าเดีย่ ว (Diurnal) นา้ ขนึ้ 1 คร้งั และน้าลง 1 ครั้งตอ่ วัน พบทางฝั่งทะเลอ่าวไทย
2.น้าคู่ (Semidiurnal) นา้ ขนึ้ 2 คร้ัง และนา้ ลง 2 ครั้งตอ่ วนั มกั พบฝ่งั ทะเลอันดามัน

-18-

3.น้าผสม (Mixed) น้าข้ึนน้าลงในหนึ่งวันอย่างไม่เป็นระบบ แบ่งออก 2 ชนิดย่อยคือ
น้าผสมชนิดน้าคู่ (Mixed, Semidiurnal dominated) เป็นลักษณะท่ีน้าขึ้น 2 ครั้ง และน้าลง 2 คร้ัง
ต่อวันเป็นส่วนมาก แต่ความสูงกับเวลาน้าข้ึนแตกต่างกัน และ น้าผสมชนิดน้าเดี่ยว (Mixed, Diurnal
dominant) เป็นลักษณะของน้าขึ้น1 ครั้ง และน้าลง 1 ครั้งต่อวัน เป็นส่วนมาก (มีบางขณะที่น้าข้ึน 2
ครงั้ นา้ ลง 2 ครัง้ ต่อวัน) ซง่ึ ความสงู และเวลานา้ ข้นึ จะแตกตา่ งกนั มาก

กระแสน้าขนึ้ น้าลง (Tidal current) ในอ่าวไทย จะมีความสาคัญต่อพ้ืนที่ชายฝ่ังมากกว่าใน
บริเวณกลางอา่ ว ในพนื้ ที่จงั หวัดนครศรธี รรมราชมกี ระแสน้าข้ึนน้าลงเป็นชนิดน้าผสมชนิดน้าเด่ียว (รูปท่ี 10)
คือเป็นลักษณะของน้าข้ึน1 ครั้ง และน้าลง 1 ครั้งต่อวัน เป็นส่วนมาก ซ่ึงความสูงและเวลาน้าขึ้นจะแตกต่าง
กันมาก

สาหรับค่าผลต่างระหว่างความสูงช่วงน้าขึ้นเต็มท่ี เรียกว่า ค่าพิสัยน้า (Tidal range) ค่า
ของเรจนน์ า้ ในอ่าวไทย พน้ื ทศี่ ึกษามีคา่ พสิ ัยน้า 0.59 เมตร (รปู ที่ 11) ค่าระดับน้าเฉล่ียจะลดระดับลงจนมี
ระดบั ต่าสุดในรอบปีจากช่วงต้นปีถึงเดือนมิถุนายน ซ่ึงตรงกับช่วงฤดูมรสุมตะวันตกเฉียงใต้ และระดับน้า
จะเริ่มเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ จนถึงช่วงปลายปี ซึ่งมีระดับน้าทะเลสูงสุดในรอบปีในช่วงเดือนพฤศจิกายนถึง
ธันวาคม ในฤดูมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ (สถาบันวิจัยและให้คาปรึกษาแห่งมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์,
2549) ท้ังชนิดและคา่ พิสยั ของน้าขนึ้ น้าลงจะมีผลตอ่ การสะสมตะกอน และทาให้เกิดลักษณะธรณีสัณฐาน
ชายฝั่งท่ีแตกต่างกัน ส่วนกระแสน้าท่ีเกิดจากการขึ้นลงของน้าทะเลในอ่าวไทย พบว่าในช่วงน้าขึ้น
กระแสน้าจะไหลจากปากอ่าวเข้าสู่อ่าวไทย และกระแสน้าจะไหลออกจากอ่าวไทยในช่วงน้าลง โดยปกติ
ความเร็วของกระแสน้าในอ่าวไทยจะน้อยกว่า 3 นอต (Anond Snidvong, 1988 อ้างถึงใน สิน สินสกุล,
2545)

-19-

รปู ที่ 10 ชนิดของน้าข้ึน - น้าลงในอ่าวไทย
(คัดลอกจาก สนิ สนิ สกลุ และคณะ กรมทรัพยากรธรณี, 2545)

-20-

รูปที่ 11 คา่ ของเรจน์นา้ (เมตร) (คดั ลอกจาก สิน สนิ สกุลและคณะ กรมทรัพยากรธรณี, 2545)

-21-

3.5 โครงสรา้ งป้องกนั การกัดเซาะชายฝ่ัง

พื้นทช่ี ายฝง่ั ทะเล ตาบลแหลมตะลมุ พกุ และตาบลปากพนังฝง่ั ตะวนั ออก อาเภอปากพนัง
เปน็ แหลง่ ทอ่ งเที่ยวท่สี าคญั ของจังหวัด และเป็นที่อยู่อาศัยของประชาชน ซึ่งส่วนใหญ่ทาอาชีพประมง ใน
ปัจจุบันพบว่าชายฝ่ังทะเลบริเวณพ้ืนที่น้ีถูกกัดเซาะเข้ามาในแผ่นดินมากข้ึน ทาให้ประชาชนบางส่วนต้อง
อพยพออกจากพื้นที่ เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว ท้ังภาครัฐและเอกชนในพื้นท่ีจึงได้มีแนวทางในการจัดทา
โครงสรา้ งปอ้ งกันการกดั เซาะชายฝง่ั ขึน้ แตป่ ญั หาการกัดเซาะชายฝ่ังก็ยังไม่หมดไป อาจเน่ืองมาจากทะเล
อ่าวไทยเปน็ พ้นื ทีเ่ ปิด และจงึ มปี ัจจยั อน่ื ๆที่มีผลตอ่ ความสมดลุ ของพน้ื ท่ี

โครงสร้างป้องกันชายฝั่งที่พบ มี 2 ประเภท คือโครงสร้างป้องกันชายฝั่งแบบแข็ง และ
โครงสร้างป้องกันชายฝั่งแบบอ่อน (รูปท่ี 12) โครงสร้างแต่ละชนิดจะมีลักษณะเด่นและลักษณะด้อย
แตกต่างกนั ไปท้งั น้ขี ึน้ อยกู่ บั วตั ถุประสงค์ของงานและสภาพพน้ื ที่ ได้แก่

3.5.1 โครงสรา้ งป้องกันชายฝงั่ แบบแขง็ (Hard solutions)

3.5.1.1 กาแพงกันคล่ืน (Sea wall) เป็นการสร้างกาแพงขนานประชิดติดกับชายฝ่ัง
วัตถุประสงค์คือ ลดแรงปะทะของคลื่นที่จะเกิดกับชายฝั่ง เพื่อรักษาเสถียรภาพของแนวชายฝั่งหรือ
ป้องกันส่ิงปลูกสร้างท่ีอยู่ด้านหลัง กาแพงกันคล่ืนท่ีนามาใช้ในพ้ืนที่ศึกษา ได้แก่ กาแพงริมชายฝั่ง (Sea
wall) กาแพงกันคลื่นแบบถุงทราย (Sand bag) กาแพงกันคล่ืนแบบใช้ก้อนหิน (Rock revetment) รอ
ดกั ทราย (Groin) และกองหินป้องกันคลน่ื (Break water)

3.5.1.2 เข่อื นกันทรายและคลน่ื (Jetty) แนวคอนกรีตเป็นแกนโครงสร้างและมีหินวาง
เรียงไปตามแนวคอนกรีตซ่ึงตั้งฉากกับแนวชายฝ่ังออกไปในทะเล โครงสร้างดังกล่าวต้ังอยู่บริเวณปากร่อง
นา้ วัตถปุ ระสงคเ์ พ่อื ลดการสะสมของตะกอนที่พัดพามากับคล่ืนขนานชายฝั่ง (Long shore current) ปิด
ร่องนา้ ทาใหท้ อ้ งน้ามกี ารต้นื เขนิ

3.5.2 โครงสร้างปอ้ งกนั ชายฝงั่ แบบอ่อน (Soft solutions)

โครงสร้างป้องกันแบบอ่อนที่พบในพื้นที่ ได้แก่ การเสริมทรายชายหาด (Beach
nourishment) เปน็ การนาทรายจากพน้ื ท่ีอื่นมาเตมิ หรอื เสริมชายหาดให้อีกพื้นที่หน่ึงซ่ึงถูกกัดเซาะพัดพา
ไป โครงสร้างประเภทนี้ต้องดาเนินการหลายครั้ง โดยต้องมีการออกแบบการเติมให้เหมาะสมสอดคล้อง
กบั ธรรมชาตขิ องพื้นทใ่ี ห้มากที่สุด

-22-

รปู ที่ 12 โครงสรา้ งป้องกันชายฝัง่ ทพี่ บในพน้ื ทศ่ี กึ ษา

-23-

3.6 สง่ิ ก่อสร้างและโครงสร้างป้องกันชายฝั่งทะเลในพนื้ ที่ศกึ ษาและพื้นท่ขี ้างเคียง

สิ่งก่อสร้างและโครงสร้างป้องกันชายฝั่งทะเลถูกสร้างขึ้นมาบริเวณริมชายฝ่ังทะเล เพื่อ
เป็นโครงสรา้ งที่ชว่ ยป้องกันการกัดเซาะชายฝง่ั ในพืน้ ท่ีที่เกดิ ปัญหาเกิดการกัดเซาะชายฝ่ังรุนแรง เป็นการ
บรรเทาปัญหาที่เกิดข้ึนซ่ึงส่งผลต่อการเปลี่ยนแปลงธรณีสัณฐานชายฝั่งทะเลในพ้ืนที่โครงสร้างป้องกัน
ชายฝั่งทะเลมีอยู่หลายรูปแบบ ที่พบในพื้นท่ีศึกษาและพื้นท่ีใกล้เคียงต้ังแต่ตาบลแหลมตะลุมพุก อาเภอ
ปากพนัง ถึงบริเวณคลองคลองชะอวด-แพรกเมือง อาเภอหัวไทร แสดงดังรูปที่ 12 ตาแหน่งโครงสร้างท่ี
พบในพืน้ ท่ศี กึ ษาและพ้ืนที่ใกลเ้ คยี ง โดยมีรายละเอียดดังน้ี

3.6.1 กาแพงกนั คลนื่ แบบใช้ก้อนหิน (Rock revetment)

ลักษณะของแนวโครงสร้าง สร้างโดยการใช้ก้อนหิน (Bolders) ที่ได้จากแหล่งหิน
ใกล้เคียงนามาปูหรือเรียงไว้บริเวณริมชายหาดทะเลได้มีลักษณะเป็นกาแพง (Revetment) เพ่ือป้องกัน
คล่ืนกัดเซาะชายฝ่ังทะเล โครงสร้างกาแพงกันคล่ืนแบบใช้ก้อนหินในพ้ืนท่ีศึกษา พบบริเวณบ้านปลาย
ทราย ตาบลแหลมตะลุมพุก ระยะทางประมาณ 100 เมตร เพื่อป้องกันน้าทะเลกัดเซาะถนนริมฝ่ังทะเล,
บ้านแหลมตะลุมพุก ต.แหลมตะลุมพุก พบ 2 บริเวณ คือ บริเวณวัดแหลมตะลุมพุก ระยะทางประมาณ
350 เมตร และพบท่ีท้ายหมู่บ้าน ด้านทิศเหนือ อยู่ถัดจากกองหินป้องกันคล่ืน ระยะทางประมาณ 200
เมตร และพบเป็นแนวยาวจากบริเวณบ้านชายทะเล บ้านเนินน้าหักถึงบ้านหัวถนนชายทะเล ตาบล
ปากพนังฝั่งตะวันออก (รูปที่ 13) โดยในบริเวณบ้านหัวถนนชายทะเล พบมีกองหินประปราย อาจ
เน่ืองมาจากถูกทรายหน้าหาดทับถม และบางส่วนถูกนาออกเน่ืองจากกีดขวางการนาเรือประมงเข้า-ออก
ในบริเวณหมู่บ้าน ซ่ึงมีอาชีพประมง กาแพงกันคลื่นแบบใช้ก้อนหินท่ีพบคิดเป็นระยะทางประมาณ 2700
เมตร พบบริเวณด้านทิศใต้บ้านหัวถนนชายทะเล ตาบลปากพนังฝ่ังตะวันออก จากการนาหินมาถมโดย
เจา้ ของพื้นที่เอง เพ่อื ปอ้ งกันพื้นท่เี ลีย้ งกุ้ง เป็นระยะทางประมาณ 130 เมตร และพบบริเวณพ้ืนที่ข้างเคียง
ท่ีบ้านหนา้ ศาล ตาบลเกาะเพชร อาเภอหัวไทร เปน็ ระยะทางประมาณ 400 เมตร

กข

รปู ที่ 13 โครงสร้างปอ้ งกนั ชายหาดประเภทกาแพงกนั คล่ืนแบบใช้กอ้ นหิน (Rock revetment)
ก) กาแพงกนั คลืน่ แบบใช้ก้อนหิน บรเิ วณวดั แหลมตะลุมพกุ ตาบลแหลมตะลุมพุก ข) กาแพง
กันคลื่นแบบใช้ก้อนหนิ บริเวณบ้านเนนิ นา้ หัก ตาบลปากพนังฝ่งั ตะวนั ออก อาเภอปากพนงั
จงั หวัดนครศรธี รรมราช

-24-

3.6.2 รอดักทราย (Groin) และกองหินป้องกนั คล่ืน (Break water)

รอดักทรายเป็นโครงสร้างกองหินขนาดใหญ่รูปตัวที หรือตัวไอ สร้างตั้งฉากกับแนว
ชายฝ่ังยื่นเข้าไปในทะเล เพ่ือลดขนาดและพลังงานของคลื่น รวมท้ังดักตะกอนทรายชายฝั่ง ส่วนกองหิน
กันคล่ืนเป็นโครงสร้างกองหินขนาดใหญ่สร้างขนานกับแนวชายฝั่ง จากการรวบรวมข้อมูลพบโครงสร้าง
เหล่านี้วางตวั ตามแนวชายฝ่ังในพืน้ ท่ศี ึกษา บ้านแหลมตะลุมพุก ตาบลแหลมตะลุมพุก พบกองหินป้องกัน
คลนื่ จานวน 16 ตัว เป็นแนวยาวประมาณ 600 เมตร และพบโครงสร้างเหล่าน้ีในพ้ืนที่ข้างเคียง กองหิน
ป้องกันคล่ืน บ้านนาทรัพย์ ตาบลขนาบนาก พบกองหินป้องกันคลื่นจานวน 8 ตัว เป็นแนวยาวประมาณ
1,500 เมตร, จากด้านทิศใตบ้ า้ นนาทรพั ย์ ตาบลขนาบนาก บ้านบ่อคณฑี บ้านเกาะเพชร บ้านหัวหรง สุด
ท่ีบ้านหน้าสตน ตาบลเกาะเพชร อาเภอหัวไทร พบกองหินป้องกันคลื่น 112 ตัว เป็นแนวยาวประมาณ
1.2 กโิ ลเมตร, พบโครงสรา้ งกองหินปอ้ งกันคลื่นและรอดักทรายบริเวณบ้านเกาะฝา้ ย-บา้ นนาทรัพย์ ตาบล
ขนาบนาก จานวน 21 ตวั ระยะทางยาวประมาณ 3,600 เมตร นอกจากน้ียังพบโครงสร้างดังกล่าวบริเวณ
บ้านหน้าศาลใต้ ตาบลเกาะเพชร อาเภอหัวไทร จานวน 7 ตัว ระยะทางประมาณ 1 กิโลเมตร
(รปู ที่14-16)

รปู ท่ี 14 กองหินป้องกนั คล่ืน (Breakwater) บรเิ วณวดั แหลมตะลุมพกุ ตาบลแหลมตะลุมพุก
อาเภอปากพนงั

-25-

รูปที่ 15 กองหินกันคล่ืน บริเวณ ตาบลเกาะเพชร อาเภอหวั ไทร

รปู ที่ 16 รอดักทรายบรเิ วณบ้านเกาะฝ้าย-บา้ นนาทรัพย์ ตาบลขนาบนาก อาเภอปากพนงั

3.6.3 เข่อื นก้ันทรายและคลื่น (Jetty)

เป็นโครงสร้างท่ีพบบริเวณปากคลอง สร้างยื่นเข้าไปในทะเลเพ่ือป้องกันทรายมา
ตกตะกอนทับถมปิดปากคลอง พบอยู่บริเวณปากคลองชลประทานท่ีบ้านบ่อคณฑี ตาบลขนาบนาก
อาเภอปากพนัง เป็นโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหลักยาวประมาณ 130 เมตร ย่ืนออกไปในทะเล และ
บริเวณปากคลองชะอวด-แพรกเมือง ตาบลเกาะเพชร อาเภอหัวไทร เป็นเข่ือนหินท้ิงท้ังสองด้านของร่อง
นา้ วางตั้งฉากกับแนวชายฝั่ง มีความยาวทางดา้ นใต้ 570 เมตร และดา้ นเหนอื 370 เมตร (รูปท่ี17)

-26-

รูปท่ี 17 เขื่อนกนั ทรายบริเวณปากคลองชะอวด-แพรกเมอื ง อาเภอหัวไทร

3.6.4 กาแพงกนั คลืน่ (Sea wall)

เป็นเสาคอนกรีตปักขนานไปกับชายฝ่ัง พบ 2 บริเวณ คือ บริเวณชายฝั่งบ้านเกาะฝ้าย
บ้านหน้าโกฏิ ตาบลขนาบนาก อาเภอปากพนัง ระยะทางยาวประมาณ 3,500 เมตร และชายฝ่ังทะเล
บริเวณท่าเทียบเรือบ้านหน้าศาล ตาบลเกาะเพชร อาเภอหัวไทร ระยะทางยาวประมาณ 250 เมตร
(รปู ที่ 18)

รปู ท่ี 18 โครงสร้างป้องกันชายฝ่ังประเภทกาแพงริมชายฝั่งเป็นกาแพงกันคลน่ื แบบเสาคอนกรีต
บรเิ วณ บา้ นเกาะฝา้ ย อาเภอปากพนงั

-27-

3.6.5 ถงุ ทรายกันคลนื่ (Sand bag)

ลักษณะของโครงสร้างประกอบด้วย ถุงใยสังเคราะห์ ขนาดกว้าง 1.00 เมตร ยาว 1.20
เมตร บรรจุวัสดุ เช่น ดินหรือทราย นามาวางเรียงซ้อนทับกันหลายชั้นเป็นแนวกาแพง (รูปที่ 19) พบ
บรเิ วณบ้านบ่อคณฑี ตาบลขนาบนาก อาเภอปากพนัง ความยาวประมาณ 100 เมตร และบริเวณบ้านหัว
หรง ตาบลเกาะเพชร อาเภอหัวไทร จานวน 9 ตัว ระยะทางยาวประมาณ 900 เมตร (รปู ท่ี 20)

รูปที่ 19 ถุงทรายกนั คลื่น บรเิ วณบ้านบอ่ คณฑี ตาบลขนาบนาก อาเภอปากพนัง จ.นครศรธี รรมราช

รูปที่ 20 ถุงทรายกนั คล่ืน บริเวณบา้ นหวั หรง ตาบลเกาะเพชร อาเภอหวั ไทร จ.นครศรธี รรมราช

-28-

3.6.6 การเสริมทรายชายหาด (Beach nourishment)

การเสริมทรายชายหาด พบบริเวณดา้ นเหนอื บ้านชายทะเล ตาบลปากพนังฝ่ังตะวันออก
อาเภอปากพนัง เป็นการนากองดิน ทรายผสมเศษแตกหักของส่ิงก่อสร้าง มาถมหน้าหาดบริเวณที่ถูกกัด
เซาะ เป็นระยะทางยาวประมาณ 150 เมตร และบริเวณบ้านบางวัง ตาบลปากพนังฝ่ังตะวันออก อาเภอ
ปากพนัง เป็นการนาทรายที่ได้จากการดูดทรายในทะเลบริเวณใกล้เคียง หรือเพื่อนามาถมบริเวณริม
ชายหาด เป็นระยะทางยาว 250 เมตร (รปู ที่ 21)

กข
รูปท่ี 21 โครงสร้างป้องกนั ชายหาดประเภทการเสริมทรายชายหาด (Beach nourishment)

(ก) การเสริมทรายชายหาด บรเิ วณดา้ นเหนือบา้ นชายทะเล
(ข) การเสริมทรายชายหาด บรเิ วณบา้ นบางวงั ตาบลปากพนงั ฝัง่ ตะวนั ออก อาเภอปากพนงั

3.6.7 ท่าเทยี บเรือ (Pier)

เป็นโครงสร้างคอนกรีตเสริมเหล็กและสะพานท่าเทียบเรือพร้อมเขื่อนกันตลิ่ง
สร้างยื่นเข้าไปในทะเลต้ังฉากกับแนวชายฝั่ง พบโครงสร้างดังกล่าวในหลายบริเวณ เช่น สะพาน
ท่าเทียบเรือพร้อมเขื่อนกันตล่ิง ของกรมประมง บริเวณบ้านหัวถนนชายทะเล อาเภอปากพนัง (รูปที่ 22)
และสะพานท่าเทียบเรือที่บ้านหน้าศาล อาเภอหัวไทร

-29-

รปู ที่ 22 สะพานทา่ เทียบเรอื พรอ้ มเข่ือนกันตลิ่งของกรมประมง
บริเวณบ้านหวั ถนนชายทะเล อาเภอปากพนัง

-30-

4. วธิ ีการศกึ ษา

การศึกษาการเปล่ียนแปลงชายฝงทะเลในพื้นที่อาเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรราราช
ในคร้ังนี้เปนการประเมินการเปล่ียนแปลงแนวชายฝงทะเลดวยระบบสารสนเทศภูมิศาสตร (GIS) โดย
วิเคราะหแนวชายฝงทะเลดวยการแปลความหมายจากภาพถายทางอากาศเปรียบเทียบกับการสารวจแนว
ชายฝงทะเลโดยการสารวจระบบพิกัดตาแหน่งแบบสัมพัทธ (Differential Global Positioning System:
DGPS) ซึ่งเปนวิธีการสารวจภูมิประเทศโดยตรงในภาคสนาม ทาใหขอมูลมีความถูกตองแมนยาสูง
นอกจากนี้ยังไดทาการประเมินการเปลี่ยนแปลงธรณีสัณฐานชายหาดในแตละฤดูกาลในรอบปี โดยการ
สารวจระบบพกิ ัดตาแหน่งแบบสมั พทั ธ อีกดว้ ย โดยไดแ้ บ่งการศึกษาออกเป็น 3 วิธี คือ 1) สถานภาพการ
เปล่ียนแปลงชายฝ่ังทะเล 2) ธรณีสัณฐานชายฝ่ังทะเล และ 3) ธรณีวิทยากายภาพพื้นทะเล โดยมี
รายละเอียดขน้ั ตอนการศึกษา ดงั นี้

4.1 สถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝงั่ ทะเล

การศึกษาสถานภาพการเปล่ียนแปลงชายฝ่งั ในพนื้ ที่ศกึ ษา แบง่ ออกเป็น 2 ลักษณะ คอื

1) การวิเคราะห์เปรียบเทยี บการเปล่ียนแปลงชายฝ่ังทะเล จากภาพภาพถายทางอากาศ
สีเชิงเลขแบบดัดแกออรโธ (Aerial Orthophoto) มาตราส่วน 1:25,000 ปี พ.ศ.2545 กับข้อมูลสารวจ
ชายฝั่งด้วยการรังวัดระบบพิกัดตาแหน่งแบบสัมพัทธ์ (Differential Global Positioning System;
DGPS) ปี พ.ศ. 2550 และ ปี พ.ศ. 2557 (แผนที่การเปล่ยี นแปลงชายฝัง่ )

2) การวิเคราะห์เปรียบเทียบการเปล่ียนแปลงชายฝ่ังทะเลจากข้อมูลสารวจระหว่างสอง
ช่วงฤดูคอื ฤดมู รสุมกบั หลังฤดูมรสุมตะวนั ออกเฉยี งเหนือของปี พ.ศ.2557 (แผนทก่ี ารเปลี่ยนแปลงชายฝั่ง)

ซ่ึงขัน้ ตอนการศึกษามรี ายละเอียดดังนี้

4.1.1 การรวบรวมข้อมลู (Desk study)

ขั้นตอนแรกเปนการรวบรวมขอมูลทุติยภูมิที่เก่ียวกับการศึกษาการเปล่ียนแปลงชายฝั่ง
ทะเลในพ้ืนที่ท่ีเคยมีการศึกษามากอน ทาการจัดเตรียมขอมูลพ้ืนฐาน เชน ขอมูลหมุดหลักฐานในพ้ืนที่
ศึกษาจากกรมท่ีดิน กรมชลประทาน และกรมแผนท่ีทหาร แผนที่ภูมิประเทศ ภาพถายทางอากาศสี
เชงิ เลขแบบดดั แกออรโธ (Digital orthophoto) ขอมูลลักษณะภมู ิอากาศ และขอมูลสมุทรศาสตร รวมถึง
การรวบรวมผลการสารวจการเปลย่ี นแปลงชายฝงั่ ทเี่ คยมีการศกึ ษามาแล้ว

4.1.2 การสารวจภาคสนาม (Field investigation)

ในการสารวจภาคสนาม เป็นการสารวจแนวชายฝั่งทะเลโดยใชเ้ คร่ืองมือรังวดั 2 แบบ
คือ การใช้เคร่ืองมือสารวจระบบพิกดั ตาแหน่งแบบสัมพัทธ์ (DGPS) และ การใชก้ ล้องสารวจแบบประมวล
ผลรวม (Integrated Total Station) ซง่ึ เป็นชุดกลอ้ งสารวจแบบประมวลผลรวมรงั วดั แบบจลน์

1) สารวจรงั วัดระบบพกิ ัดตาแหน่งแบบสมั พทั ธ์ (DGPS)

สารวจรงั วัดดว้ ยระบบพิกัดตาแหนง่ แบบสัมพทั ธ์ โดยใชเ้ คร่ืองมือ GPS ชนิดสองความถี่
รนุ่ TOPCON ซึ่งหลักการระบุตาแหนง่ ด้วยระบบ GPS อาศัยการวัดระยะทางจากเคร่ืองรับGPS ไปยัง
ดาวเทียม GPS อยา่ งนอ้ ย 4 ดวง เพอ่ื นามาคานวณเปน็ พิกัดบนพน้ื โลก การวดั ระยะทางจากดาวเทยี มถึง

-31-

เคร่ืองรบั GPS อาศัยการจบั เวลาที่คลื่นเดินทางระหวา่ งจดุ 2 จดุ และเม่ือเรารู้ความเร็วคล่นื ทเี่ ดนิ ทาง ก็
สามารถคานวณเป็นระยะทางได้ ซ่งึ การจับเวลาการเดินทางของคลนื่ มีกระบวนการคือ ดาวเทียมจะปล่อย
สญั ญาณ Pseudo Random Code ในขณะเดียวกนั เครื่องรบั กจ็ ะคานวณสัญญาณเดียวกนั นีข้ ้ึนมา เมื่อ
เครือ่ งรับ GPS ได้รับ Pseudo Random Code จากดาวเทยี ม GPS จะทาการเปรียบเทยี บวา่ Pseudo
Random Code ทีไ่ ด้รบั มีความแตกต่างจาก Pseudo Random Code ทีเ่ ครอื่ งรับสร้างขน้ึ ในแกนเวลา
มากน้อยแค่ไหน ค่าความแตกตา่ งทีไ่ ด้จะเปน็ เวลาท่ีใชใ้ นการเคลอ่ื นทีข่ องสญั ญาณจากดาวเทียมมาถึง
เครื่องรับ GPS เม่อื รรู้ ะยะเวลาท่ีแน่นอนจึงสามารถหาระยะหา่ งจากเคร่อื งรบั GPS ถึงดาวเทียมได้ อย่างไร
ก็ตาม ในทางปฏบิ ตั ิการวัดเวลาจะมีขอ้ ผดิ พลาดอยู่บา้ ง และเป็นตวั ทาใหผ้ ลลัพธข์ องตาแหนง่ ผิดไปดว้ ย
ซึง่ ขนึ้ กับปจั จัยหลายประการ อาทิ สภาพของชน้ั บรรยากาศ สญั ญาณที่ได้รบั อาจจะสะทอ้ นกับสิ่งก่อสร้าง
ทาให้เกดิ ค่าความผดิ พลาด (Multipath error) เปน็ ต้น วธิ ีการหน่ึงในการลดค่าความผดิ พลาด คือ การ
สารวจรังวดั แบบระบบพิกดั ตาแหนง่ แบบสมั พทั ธ์ โดยจะใช้เครื่องรบั GPS สองเครื่องในการทางาน เครื่อง
หน่ึงติดตง้ั อยู่กับทบ่ี นพืน้ ผวิ โลกซงึ่ ทราบคา่ ตาแหน่งพิกัดที่แนน่ อน และใช้เป็นจุดอา้ งอิงหรอื หมดุ ฐาน
(Base station) เครอ่ื งรบั GPS อีกเคร่ืองสามารถเคลื่อนยา้ ยตาแหน่งได้ ใชส้ าหรับวดั ตาแหน่งบนจุดที่
ต้องการทราบตาแหน่ง และเรียกจดุ น้วี า่ หมดุ โรเวอร์ (Rover) เนอื่ งจากดาวเทยี ม GPS อยไู่ กลจากผิวโลก
มาก ดังนัน้ ตาแหน่งทีต่ า่ งกันเพียงเลก็ น้อยบนผิวโลกจึงไม่มคี วามสาคญั มากนักเมื่อเทยี บกบั ระยะห่างของ
ดาวเทยี ม หากเคร่ืองรับ GPS สองตวั อยู่ห่างกันไม่มาก (2-300 กิโลเมตร) สญั ญาณท่ีเครอ่ื งรับท้ังสองตวั

ไดร้ ับในเวลาเดียวกนั จะผา่ นบรรยากาศโลกท่ีมีลักษณะเหมือนๆกันก็ควรจะมคี า่ ความคลาดเคลื่อนที่
เทา่ กันดว้ ย การท่ีเรามเี ครื่องรบั GPS ทห่ี มุดฐานซ่งึ ทราบตาแหนง่ ทแ่ี น่นอน ทาให้สามารถหาได้ว่าค่าท่ี
คานวณจากสญั ญาณดาวเทียม มคี ่าความคลาดเคล่ือนจากความเปน็ จริงมากน้อยเพียงไร และสามารถใช้
ในการปรับแก้ค่าตาแหน่งท่ีคานวณได้จากเครื่องทห่ี มดุ โรเวอร์ให้ถูกต้องได้ การระบตุ าแหนง่ แบบสัมพัทธ์
(Relative positioning หรอื Differential positioning) ดว้ ยระบบ DGPS จงึ ให้คา่ พิกดั ท่ีถูกต้องมากกวา่
การระบตุ าแหน่งแบบสมั บรู ณ์ (Absolute positioning) ท่ใี ช้เครอื่ งรับ GPS เพียงเครื่องเดียว

2) กลอ้ งสารวจแบบประมวลผลรวม (Total Station)

การปฏบิ ตั ิงานครงั้ นี้ใช้กล้องสารวจชนิดประมวลผลรวมแบบ Robotic (Robotic Total
Station) ยี่ห้อ Sokkia รุ่น SX 105T ใช้งานร่วมกับ เป้าสะท้อน(Prism) เน่ืองจากกล้องชนิดนี้สามารถ
คานวณและประมวลผลค่าต่างๆ ในการสารวจและบันทึกค่าไว้ในหน่วยความจา เช่น ระยะทางราบ-ด่ิง,
มุมราบ-ดิ่ง โดยการใช้เข็มทิศกาหนดค่า Azimuth และค่า Bearing ซึ่งหน่วยการวัดมุมใช้เป็นระบบ
Sexagesimal system บอกหน่วยเปน็ องศา (Degree), ลิปดา (Minute), ฟลิ ิปดา (Second) ซึ่งสามารถ
แปลงกลับมาเปน็ ระบบ UTM ไดแ้ ละคา่ ระดับอ้างองิ ของแต่ละจดุ ต้งั กล้อง/จุดต้ัง Prism เพราะมีเคร่ืองวัด
ระยะอเิ ล็คทรอนคิ สต์ ่างๆ ในตัวเอง รวมทงั้ สามารถปอ้ นคา่ ข้อมลู คา่ พิกัดไดท้ ้ัง สามแกน คอื แกน X,Y,Z

การสารวจภาคสนามแบ่งออกเป็น 2 ขั้นตอนคือ จัดทาหมุดหลักฐานพร้อมทั้งรังวัดพิกัด
ตาแหน่งเพ่ือการอ้างอิง และการเดินสารวจแนวเส้นชายฝั่งท้ังแนวราบและแนวดิ่งด้วยเคร่ืองมือ DGPS
และกล้องสารวจแบบประมวลผลรวมรังวดั แบบจลน์ ดงั นี้

4.1.2.1. จดั ทาและรงั วดั หมดุ หลกั ฐานอ้างอิง

ทั้งน้ีเน่อื งจากการสารวจธรณสี ัณฐานชายฝงทะเลในแนวดง่ิ ซ่งึ ใชเ้ ทคนิคการสารวจรังวัด
แบบจลนทันที (Real time kinematic; RTK) ตองอาศัยระบบวิทยุในการสงสัญญาณคาความคลาด

-32-

เคล่ือนจากหมุดฐานไปยงั หมุดโรเวอรแบบทันทีทันใด ซ่ึงระบบวิทยุมีขอจากัดในการสงสัญญาณไดในรัศมี
ประมาณ 3-4 กิโลเมตร และในบริเวณพ้ืนท่ีศึกษาอาเภอปากพนัง จังหวัดนครศรีธรรมราช มีหมุด
หลักฐานที่สร้างไว้แล้ว จานวน 2 หมุด โดยเป็นหมุดหลักฐานเดิมของกรมทรัพยากรธรณีท่ีเคยทาไว้แล้ว
จานวน 1 หมุด และหมุดหลักฐานท่ีมีอยู่แล้วบริเวณท่าเรือซ่ึงไม่ปรากฏช่ือหน่วยงานที่ก่อสร้าง จานวน 1
หมุด หมุดหลักฐานน้ีไม่เพียงพอต่อการรับส่งสัญญาณ ดังนั้นเพ่ือให้การส่งสัญญาณวิทยุเป็นไปอย่างมี
ประสิทธิภาพ กรมทรัพยากรธรณีได้สร้างหมุดหลักฐานอ้างอิงขึ้นมาใหม่ในบริเวณพ้ืนที่ชายฝั่งทะเลใน
จานวน 6 หมุด (รูปท่ี 23) กาหนดให้แต่ละหมุดหลักฐานมีระยะห่างระหว่างหมุดประมาณ 3-4 กิโลเมตร
ในการสารวจครัง้ นี้จงึ มีหมดุ อา้ งองิ ท้งั ส้ินจานวน 8 หมุด (รปู ท่ี 26)

ข

กค
รูปที่ 23 ตัวอยา่ งการสรา้ งหมุดหลักฐานใหม่ของกรมทรัพยากรธรณี

(ก) การทาหมดุ หลักฐาน ข) หมดุ หลักฐาน DMR336 มองจากดา้ นบน และ
(ค) หัวหมดุ หลักฐานของกรมทรพั ยากรธรณี

หลังจากทาการสร้างหมุดหลักฐานแล้วได้ทาการรังวัดระบุตาแหน่งหมุดหลักฐานท่ีสร้าง
ขน้ึ ใหมด่ ้วยการสารวจรงั วดั ระบบพิกดั ตาแหน่งแบบสัมพัทธ์ โดยตั้งเครื่องรับแบบสถิต (เคร่ืองรับ GPS ไม่
มีการเคลื่อนท่ี) เครื่องรับ GPS เคร่ืองหน่ึงจะติดต้ังไว้ที่หมุดหลักฐานของทางราชการซ่ึงทราบค่าพิกัด
ตาแหน่งที่แน่นอน เช่น กรมแผนท่ีทหาร กรมที่ดิน และกรมอุทกศาสตร์ เพ่ือใช้เป็นหมุดฐาน ในขณะท่ี
เคร่ืองรับ GPS อีกเครื่องหนึ่งจะติดต้ังไว้ที่หมุดหลักฐานที่สร้างขึ้นใหม่ โดยทาการบันทึกสัญญาณจาก
ดาวเทียม GPS เป็นระยะเวลาประมาณ 45-90 นาที ตามระยะทาง (รูปที่ 24 และ 25) หมุดหลักฐานที่
สร้างข้นึ ใหมจ่ ะใชเ้ ป็นหมดุ ฐานหรือเปน็ จุดอา้ งอิงในการสารวจแนวชายฝั่งทะเล (รูปท่ี 26) รายละเอียดดัง
ภาคผนวก ก

-33-

หมุดทราบตาแหน่ง หมุดท่ีต้องการทราบตาแหน่ง

รปู ท่ี 24 ระบบการทางานของเครอื่ งมือ DGPS โดยตัง้ เครอ่ื งรบั แบบสถิติ
(http://www.engineeringsall.com/working-of-differential-gps/)

กข

รูปท่ี 25 การกาหนดพกิ ัดตาแหนง่ ของหมุดหลักฐานท่ีสร้างขนึ้ ใหมบ่ ริเวณชายฝ่ังทะเลโดย
การสารวจรังวดั ด้วยดาวเทียมจพี เี อสแบบสัมพัทธ์
(ก) การตดิ ตง้ั เครอ่ื งรับจพี ีเอสไวท้ หี่ มุดหลักฐานของทางราชการท่ที ราบพิกัดตาแหน่ง
เพื่อใช้เป็นหมุดฐาน (ข) การติดตั้งเคร่ืองรับจีพีเอสไว้ที่หมุดหลักฐานที่สร้างขึ้นใหม่
บริเวณชายฝ่งั ทะเล ซงึ่ ตอ้ งการทราบคา่ พกิ ัดตาแหน่ง

-34-

รปู ที่ 26 ตาแหนง่ หมุดหลกั ฐานอ้างองิ ในพื้นทีศ่ ึกษา

-35-

4.1.1.2 สารวจแนวชายฝง่ั

การสารวจแนวชายฝ่ังในพ้นื ที่มี 2 วิธี คอื การสารวจแนวราบและสารวจแนวดงิ่
1) สารวจเสน้ ชายฝ่งั ในแนวราบ
การสารวจในแนวราบเป็นการสารวจเพ่ือหาแนวเส้นชายฝั่งทะเล (ค่า x และ y) การ
สารวจแนวชายฝ่ังทะเลครั้งน้ีใชวิธีการสารวจรังวัดแบบ DGPS (Lieca) โดยการรังวัดแบบจะติดตั้ง
เครื่องรับแบบสถิติ (Statistic) เครื่องรับจีพีเอสไมมีการเคล่ือนที่ เพื่อใชเปนหมุดฐาน เคร่ืองรับจีพีเอสอีก
เครื่องหน่ึงจะติดต้ังใสเปสะพายหลัง และต้ังเครื่องรับแบบจลน (RTK) ซึ่งจะคานวณตาแหนงในขณะที่
เครื่องรับจีพีเอสเคล่ือนที่ โดยต้ังเวลาใหเครื่องรับสัญญาณอัตโนมัติทุกๆ 3 วินาที และทาการบันทึกไว
ขณะทเ่ี ดนิ สารวจตามแนว แนวชายฝงั่ ตามชายหาด (Berm) สันหาด (Beach ridge) (รูปท่ี 27ก) หรือแนว
ส้ินสุดของพืชพรรณตามชายหาด (รูปที่ 27ข) ที่แสดงถึงจุดสูงสุดที่ไดรับอิทธิพลจากน้าทะเลในรอบหลัง
มรสุม โดยกาหนดใหเปนเสนแนวชายฝงทะเล ขอมูลตาแหนงในแตละจุดที่เครื่องรับจีพีเอสทาการบันทึก
สัญญาณ จะนามาจัดทาเปนเสนแนวชายฝ งตอไป การสารวจแนวชายฝ่ังครั้งนี้ดาเนินการในเดือน
พฤศจิกายน-ธันวาคม 2556 (ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือ) และเดือนพฤษภาคม 2557 (หลังลมมรสุม
ตะวนั ออกเฉยี งเหนือ)

กข

รปู ที่ 27 (ก) แนวชานหาด และ (ข) แนวพืชตามชายหาด เช่น ผักบงุ้ ทะเล แนวต้นสน
2) สารวจธรณสี ณั ฐานชายฝงทะเลในแนวดิ่ง
สารวจธรณีสัณฐานชายฝงทะเลในแนวด่ิงครั้งนี้ใช้อุปกรณ์ 2 ตัว คือ เครื่องมือ DGPS

ชนิดสองความถรี่ นุ่ Topcon และ กล้องสารวจแบบประมวลผลรวม (Total Station) รุ่น Sokkia SX 105T
โดยในการสารวจโดยใช้เคร่ืองมอื DGPS ใชเทคนิคการรงั วัดแบบ RTK ดาเนินการโดยติดต้ังเคร่ืองรับจีพีเอส
เครื่องหน่ึงไวที่หมุดหลักฐาน ณ บริเวณชายหาด ซึ่งอาจจะเป็นหมุดหลักฐานหมุดหลักฐานที่กรมทรัพยากร
ธรณไี ดส้ ร้างข้นึ ใหม่หรือของหน่วยงานราชการอืน่ ดงั ทก่ี ล่าวมาแล้วขา้ งต้น เพื่อใชเป็นหมุดฐานอ้างอิงโดยต้ัง
เคร่ืองรับแบบสถิต (รูปที่ 28ก) สวนเคร่ืองรับจีพีเอสอีกเครื่องหน่ึงจะติดต้ังเคร่ืองรับแบบ RTK ดวยระบบ
วิทยุ เพื่อใชเปนหมุดโรเวอร (รูปที่ 28ข) ซ่ึงเทคนิคการรังวัดแบบ RTK เปนการส่งขอมูลค่าความ
คลาดเคล่ือนไปยังหมุดโรเวอร แบบทันทีทันใด ทาใหหาตาแหนงที่มีความถูกตองในระดับเซนติเมตร
นอกจากน้ียังมีการใช้กล้องสารวจแบบประมวลผลรวม (Total Station) ซึ่งเป็นชุดกล้องสารวจแบบ
ประมวลผลรวมรงั วัดแบบจลน์ ซ่ึงเป็นอุปกรณก์ ารรังวัดที่สามารถสารวจข้อมูลสภาพภูมิประเทศ (ระยะ มุม

-36-

ความสูง และพิกัด) (รูปท่ี 29) โดยสามารถทาการเก็บข้อมูลได้แบบเป็นจุดเด่ียว หรือเก็บข้อมูลสภาพภูมิ
ประเทศเป็นพ้ืนท่ีกว้างได้อย่างต่อเน่ืองโดยอัตโนมัติในลักษณะของการสแกน และสามารถทางานร่วมกับ
เครื่องหาพิกัดด้วยสัญญาณดาวเทียมจีพีเอส (GPS: Global Positioning System) ในการทางานรังวัด
เพ่ือให้การทางานสารวจรังวัดข้อมูลสิ่งกีดขวางและข้อมูลสภาพภูมิประเทศเป็นไปอย่างถูกต้องและรวดเร็ว
ในบรเิ วณท่ีเคร่ือง DGPS ไมส่ ามารถทางานได้เนื่องจากไมม่ ีไมม่ ีสญั ญาณดาวเทยี มหรือสญั ญาณวทิ ยุ

ในการสารวจชายฝงทะเลแนวดิ่งครั้งนี้กาหนดใหแนวสารวจตั้งฉากกับแนวชายฝ่ังทะเล
และทาการระบุตาแหนงทุกๆ 5 เมตร หรือเม่ือมีการเปลี่ยนแปลงของธรณีสัณฐานชายฝ งทะเลอยาง
ชัดเจน (รูปท่ี 30) โดยขอบเขตของการสารวจจะลงไปในทะเลท่ีระดับความลึกของน้าทะเลประมาณ 1
เมตร และสารวจลึกเขาไปในแผนดินเกินกว่าแนวเสนชายฝงเปนระยะทางประมาณ 20 เมตร ระยะหาง
ระหวางแนวสารวจแตละแนวประมาณ 50 เมตร อยางไรก็ตามแนวสารวจแตละแนวอาจมีระยะทาง
แตกต่างกันข้ึนกับความกวางของชายหาด ขอมูลตาแหนงในแตละจุดตามแนวสารวจแตละแนวจะนามา
จัดทาเปนภาพหนาตัดขางของชายหาด (Beach profile) เพ่ือประเมินการเปล่ียนแปลงธรณีสัณฐาน
ชายฝ่ังทะเล ตอ่ ไป

กข
รูปที่ 28 การสารวจธรณสี ณั ฐานชายหาดดวยการรังวดั แบบ DGPS โดยเทคนิคการสารวจรงั วัดแบบ

จลนทันที (Real-time Kinematics, RTK); (ก) หมดุ ฐานโดยตั้งเครื่องรบั แบบสถติ และ (ข)
หมุดโรเวอร์ใชเ้ ป็นเครอ่ื งรับระบบวิทยุ